Đêm Giáng sinh năm 1868 là dấu mốc lịch sử, mở đầu kỷ nguyên mới của nhân loại.

Augustus, một công dân Vienna bình thường, choáng ngợp trước sự đổi thay của thành phố, như lạc giữa giấc mơ.

Dắt con trai ngắm đèn đường sáng rực — món quà Giáng sinh tuyệt diệu.

"Cha ơi, đây là đèn điện sao? Sao sáng thế?" — cậu bé hỏi.

Augustus, bác sĩ từng là quân nhân, không biết giải thích. Thời này tri thức lan truyền qua sách vở, không có internet.

Dù học thức cao, chuyên môn y khoa không liên quan điện lực. Vienna không phải đô thị công nghiệp — chỉ có xưởng nghiên cứu, không nhà máy sản xuất.

Là thủ đô lục địa, Vienna gánh vác vai trò chính trị, tài chính, văn hóa, khoa học, giáo dục. Thêm "công nghiệp" sẽ khiến dân số bùng nổ, phá hủy vẻ đẹp thành phố.

Dân số tăng gấp ba sau 20 năm Franz Joseph trị vì, vẫn tiếp tục tăng 8% hàng năm.

Không phải tăng tự nhiên — nếu thế, thống nhất toàn cầu cũng dễ.

Dù đóng cửa nhà máy, Vienna vẫn hút dân vì là trung tâm đế quốc.

Thành phố phồn hoa nhất thế giới, thu nhập bình quân vượt Paris-London. Công nhân đông kéo tụt mức trung bình, nhưng Vienna vẫn là "thành phố không ngủ" — dân đủ giàu trả tiền điện.

Điện đắt đỏ, chỉ tầng lớp trung lưu và quý tộc dùng nổi. Lương công nhân cả năm không đủ mở tài khoản điện lực.

Từ đột phá máy phát điện 1866, công ty điện Áo mọc lên như nấm. Thành phố trên 100.000 dân đều có chi nhánh điện lực.

Chính phủ Vienna hậu thuẫn ngành năng lượng mới — thời hoàng kim "địa bàn" của các công ty điện.

Chi phí cao cản bước phổ cập. Vấn đề lớn nhất là dây dẫn (đồng và cao su), không phải phát điện.

Dù hiệu suất thấp, 1 kg than vẫn phát được 1 kWh — than Áo rẻ, máy không kén nhiên liệu.

Giá phát điện chỉ 5 groschen/kWh, nhưng đến nhà dân đội lên 8 shilling (gấp 159 lần) do ít khách và chi phí cơ sở hạ tầng.

(1 krona = 100 shilling = 10.000 groschen)

Ngành đồng và cao su Áo bùng nổ giữa khủng hoảng, kích hoạt 500 triệu krona thị trường, góp phần phục hồi kinh tế.

Augustus xoa đầu con: "Cha không biết. Con phải tự nghiên cứu — nhà khoa học nhỏ của cha!"

Vienna trọng học thuật. Franz Joseph phong tước cho khoa học gia, nghề này được xã hội săn đón.

Dù tước vị hiếm — mỗi năm vài suất — nhiệt huyết không nguội. Augustus vẫn hướng con theo khoa học, dù nó mơ làm quân nhân.

"Ước mơ con là dũng mãnh cưỡi ngựa, trở thành quân nhân vĩ đại!" — cậu bé hào hứng.

Augustus thở dài. Không thiên tài, khoa học khó thành. Quân nhân là lựa chọn tốt — 95% nam giới Áo nhập ngũ.

"Quyền lợi và nghĩa vụ đi đôi" — hiến pháp Áo quy định. Không quân dịch, mất quyền công dân và phúc lợi.

Dù xã hội Áo chưa nhiều phúc lợi, tương lai sẽ khác. Napoleon III mở đầu cải cách, Franz Joseph buộc phải theo.

Áo từng tiên phong luật bảo vệ lao động — nay là tiêu chuẩn châu Âu, kể cả Nga.

Giai cấp vô sản châu Âu mạnh mẽ — đấu tranh đòi quyền lợi.

Khó khăn chính là gánh nặng doanh nghiệp. Tăng thuế để chi trả phúc lợi — không tiền, lấy gì phát?

Napoleon III mất ngai vì tư bản phản đối. "Hoàng đế xã hội chủ nghĩa" tốn kém — cải tạo Paris, phúc lợi công nhân đều cần tiền.

Thuế tư bản tăng từ 1% thời Orlean lên 30% — nguồn tiền thất nghiệp và hưu trí.

Franz Joseph học theo, nhưng Áo kiểm soát tư bản chặt hơn. Quý tộc áp đảo, tư bản không dám manh động.

...

Đêm Giáng sinh 1868, Vienna thành "thành phố không ngủ" — viễn cảnh khoa học viễn tưởng thành hiện thực.

Điện tín, phát minh vĩ đại thế kỷ 19, lan tin nhanh chóng. Sáng hôm sau, "Vienna — thành phố ánh sáng" chiếm trang nhất báo châu Âu.

Dân châu Âu tròn mắt: chỉ Vienna có "thành phố không ngủ"!

Dù chỉ đèn đường, báo chí phóng đại khiến thiên hạ lầm tưởng. Tiểu quốc hóng drama, còn Anh-Pháp thì "nóng mắt".

London...