GIAI ĐIỆU PHẦN LAN

Ở mỗi quốc gia, vùng lãnh thổ trên thế giới đều có những giai điệu đặc trưng, chỉ cần vang lên là người nghe đã nhận ra những thanh âm ấy đại diện cho dân tộc nào. Đất nước Phần Lan cũng có một khúc nhạc nổi tiếng nhắc nhớ mọi người dân lòng yêu Tổ quốc sâu sắc: Finlandia Op.26 của Jean Sibelius.

Finlandia, Op. 26, là một tác phẩm Thơ Giao hưởng (tone poem) là khúc nhạc cuối cùng nằm trong bộ tiểu phẩm Sibelius soạn cho Ngày lễ Báo chí tháng 11 năm 1899. Bối cảnh ra đời của khúc nhạc liên quan mật thiết tới tình hình lịch sử của đất nước Phần Lan năm đó: vào tháng 2 năm 1899 Nicholas II (Sa hoàng cuối cùng của Nga) đã ban hành "Tuyên ngôn tháng 2" nhằm hạn chế quyền tự trị của Đại công quốc Phần Lan. Hành động này của Sa hoàng đã khiến căng thẳng chính trị gia tăng, giới văn hóa, trí thức Phần Lan phản ứng mạnh mẽ bằng nhiều hình thức, trong đó có hoạt động Ngày lễ Báo chí để phản đối sự kiểm soát của Đế quốc Nga. Sibelius khi ấy đã là một nhà soạn nhạc thành danh, được tôn vinh là tên tuổi lớn của đất nước Phần Lan, ông cũng muốn thể hiện tiếng nói bảo vệ dân tộc bằng âm nhạc: ông đã soạn một chùm tiểu phẩm gồm một khúc dạo đầu cùng sáu hoạt cảnh (tableaux) ứng với từng thời kỳ lịch sử dân tộc để dùng cho Ngày lễ Báo chí:

I Väinämöinen's Song (Bài ca của Väinämöinen - một nhân vật cổ tích Phần Lan)
II The Baptism of the Finns [into the Christian faith] (Lễ rửa tội của người Phần Lan [với đức tin Kitô giáo]
III Duke John in the Castle of Turku (Công tước John III trong Lâu đài Turku)
IV Finns in the Thirty Years' War (30 năm chiến tranh Phần Lan)
V The "Great Hate" (Thời kỳ "Đại Hận" - thời kỳ Nga xâm lược Phần Lan 1714 -1721)
VI Finland Awakens (Phần Lan tỉnh thức).

Phần cuối của bộ tác phẩm về sau được Sibelius đặt lại tiêu đề, lấy tên Finlandia và thường xuyên được trình diễn độc lập về sau này. Finlandia là một sáng tác đơn giản và ngắn gọn nhưng gây xúc động, đánh thức tâm hồn yêu nước của người Phần Lan.

Âm nhạc trong tác phẩm chủ yếu mang không khí náo động và hỗn loạn, gợi tả cuộc đấu tranh dân tộc của người dân Phần Lan. Càng về cuối, sự yên tĩnh bao trùm dàn nhạc, với giai điệu thánh ca Phần Lan thanh bình và du dương vang lên. Giai điệu Thánh ca này do chính Sibelius sáng tác, nhưng sức truyền cảm giản dị của nó khiến người ta vẫn nghĩ đó là giai điệu dân ca thật sự, và đã được tác giả chuyển soạn riêng thành một tác phẩm độc lập, có giá trị đặc biệt đối với người dân Phần Lan.

Vậy nên, giai điệu Finlandia op.26 là tiếng nói chống lại ách chuyên chế của Đế chế phong kiến Nga bạo tàn, có thể coi là biểu tượng dân tộc của người Phần Lan, là niềm tự hào của người con Phần Lan Jean Sibelius.

Tranh: chân dung Jean Sibelius (1894), họa sỹ Akseli Gallen - Kallela.