11.1.2. Đặc điểm của học thuyết kinh tế trường phái tự do mới

Đây là một trào lưu tư tưởng kinh tế tư sản. Chủ nghĩa tự do kinh tế gồm các lý thuyết đề

cao tự do kinh doanh, tự do tham gia thị trường, coi nền kinh tế tư bản chủ nghĩa là hệ thống tự

động do các quy luật kinh tế khách quan tự phát điều tiết.

Chủ nghĩa tự do mới: dựa trên nền tảng lập trường tự do tư sản cổ điển đồng thời lại muốn

áp dụng và kết hợp quan điểm của trường phái Keynes, trường phái trọng thương ở mức độ nhất

định để hình thành hệ tư tưởng mới điều tiết nền kinh tế tư bản chủ nghĩa.

Tư tưởng cơ bản của học thuyết kinh tế trường phái tự do mới là: Cơ chế thị trường có sự

điều tiết của Nhà nước ở mức độ nhất định (ủng hộ tự do kinh doanh nhưng thừa nhận sự điều tiết

nhất định của Nhà nước, khẩu hiệu: "Tự do kinh doanh nhiều hơn, thị trường nhiều hơn, Nhà

nước can thiệp ít hơn").

Trong việc lí giải các hiện tượng và qua trình kinh tế trường phái này nhấn mạnh yếu tố tâm

lý cá nhân trong việc qui định sản xuất và tiêu dùng, đồng thời sử dụng các công cụ toán học để

chứng minh cho lý thuyết của mình.

Trường phái kinh tế của chủ nghĩa tự do mới phát triển rộng rãi ở các nước tư bản với màu

sắc khác nhau, tên gọi khác nhau. Ví dụ: chủ nghĩa cá nhân mới (Anh), chủ nghĩa bảo thủ mới

(Mỹ), nền kinh tế thị trường xã hội (Đức),...

11.2. MỘT SỐ LÝ THUYẾT TIÊU BIỂU

11.2.1. Lý thuyết về nền kinh tế thị trường xã hội ở CHLB Đức

11.2.1.1. Nền kinh tế thị trường xã hội

Nền kinh tế thị trường xã hội là một nền kinh tế thị trường kết hợp tự do cá nhân, năng lực

hoạt động kinh tế với công bằng xã hội.

Nền kinh tế thị trường xã hội không phải là nền kinh tế thị trường tư bản truyền thống (cuối

thế kỷ 19 đầu thế kỷ 20), không phải là nền kinh tế kế hoạch hoá ở các nước xã hội chủ nghĩa

trước đây, cũng không phải là nền kinh tế thị trường hiện đại của trào lưu tự do mới vì trào lưu

này quá coi nhẹ vai trò của nhà nước và các vấn đề xã hội.

Đây là nền kinh tế thị trường kích thích mạnh mẽ sáng kiến các nhân và lợi ích toàn xã hội,

đồng thời phòng tránh được các khuyết tật lớn của thị trường, chống lạm phát, giảm thất nghiệp,

quan tâm thực hiện công bằng xã hội. Các quyết đinh kinh tế và chính trị của nhà nước được

hoạch định trên cơ sở chú ý đến những nhu cầu và nguyện vọng cá nhân.

Mô hình này theo đuổi các mục tiêu:

+ Bảo đảm và nâng cao tự do về vật chất cho mọi công dân bằng cách bảo đảm cơ hội kinh

doanh cá thể bằng một hệ thống an toàn xã hội.

+ Thực hiện công bằng xã hội theo nghĩa là công bằng trong khởi nghiệp và phân phối.

+ Bảo đảm ổn định bên trong của xã hội (khắc phục khủng hoảng kinh tế, mất cân đối).

Tư tưởng trung tâm của mô hình là:

+ Tự do thị trường, tự do kinh doanh, không có sự khống chế của độc quyền, bảo vệ quyền

sở hữu tư nhân, bảo vệ hệ thống kinh tế tư bản chủ nghĩa, tính độc lập kinh tế và chịu trách nhiệm

của chủ doanh nghiệp, thừa nhận vai trò nhất định của Nhà nước (để đảm bảo phối hợp sự tự do

kinh tế với các quy tắc và chuẩn mực xã hội).

+ Được tổ chức theo kiểu "sân bóng đá" (Ropke và Erhard nêu ra)

Trong đó: - Xã hội là một sân bóng đá

- Các giai cấp và tầng lớp xã hội là các cầu thủ

- Nhà nước là trọng tài, đóng vai trò bảo đảm cho trận đấu diễn ra theo luật, tránh

khỏi những tai họa.

11.2.1.2. Các tiêu chuẩn của nền kinh tế thị trường xã hội

Thứ nhất, tuyệt đối đảm bảo quyền tự do cá nhân.

Thứ hai, bảo đảm công bằng xã hội thông qua các chính sách xã hội của nhà nước.

Thứ ba, chính sách kinh doanh theo chu kỳ. Nhà nước phải có chính sách khắc phục hậu

quả của khủng hoảng chu kỳ, điều chỉnh mất cân đối.

Thứ tư, chính sách tăng trưởng kinh tế và phát triển xã hội

Thứ năm, chính sách cơ cấu. Được coi là tiêu chuẩn đặc trưng, hạt nhân trong chính sách

tăng trưởng. (Vấn đề chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo yêu cầu cách mạng khoa học công nghệ, đào

tạo con người,..).

Thứ sáu, bảo đảm tính phù hợp với cạnh tranh trên thị trường, ngăn ngừa sự phá vỡ hay hạn

chế cạnh tranh quá mức trên thị trường...

Ngày nay, lý thuyết này được phát triển thành lý thuyết "Xã hội có tổ chức", "Xã hội phúc

lợi chung".

11.2.1.3. Các chức năng của cạnh tranh trong nền kinh tế thị trường - xã hội

Cạnh tranh là yếu tố trung tâm không thể thiếu, để có hiệu quả phải có sự bảo hộ của Nhà

nước trên cơ sở tôn trọng quyền tự do của các xí nghiệp.

Chức năng cơ bản của cạnh tranh là:

+ Sử dụng các nguồn tài nguyên một cách tối ưu

+ Khuyến khích tiến bộ kĩ thuật

+ Phân phối thu nhập

+ Thỏa mãn nhu cầu người tiêu dùng

+ Đảm bảo tính linh hoạt của sự điều chỉnh

+ Thực hiện kiểm soát sức mạnh kinh tế và chính trị

+ Đảm bảo quyền tự do lựa chọn và hành động cá nhân.

Các nhân tố đe dọa cạnh tranh là:

+ Từ chính phủ: có thể hạn chế, bóp méo cạnh tranh, với tư cách người quản lí xã hội sẽ

làm suy yếu cạnh tranh.

+ Từ phía tư nhân: về cơ bản đó là sự hình thành tổ chức độc quyền

Do đó, các nhà kinh tế học Đức cho rằng cần phải có biện pháp bảo vệ cạnh tranh.

11.2.1.4. Yếu tố xã hội trong kinh tế thị trường - xã hội

Yếu tố xã hội được quan tâm đặc biệt với nội dung: nâng cao mức sống của các nhóm dân

cư thu nhập thấp, bảo trợ xã hội đồng thời bảo vệ tất cả các thành viên trong xã hội.

Muốn giải quyết tốt các vấn đề xã hội cần phải tăng nhịp độ tăng trưởng kinh tế, phân phối

thu nhập một cách công bằng, xây dựng hệ thống bảo hiểm xã hội.

11.2.1.5. Vai trò của Chính phủ

Cần đảm bảo các quy tắc sau:

Quy tắc 1: Cần có Chính phủ nhưng chỉ cần can thiệp khi cần thiết với mức độ hợp lí

(Nguyên tắc hỗ trợ).

Quy tắc 2: Tạo sự hài hòa giữa các chức năng của Chính phủ với thị trường, can thiệp phải

thích hợp với hệ thống thị trường, bảo đảm tương hợp với các quy luật thị trường.

11.2.1.6. Thành tựu và hạn chế của nền kinh tế thị trường xã hội

Nền kinh tế thị trường có nhiều thành tựu song cũng có hạn chế. Cụ thể:

+ Thành tựu kinh tế xã hội:

- Đưa nước Đức từ một nước thua trận trong chiến tranh thế giới thứ hai trở thành một

cường quốc kinh tế.

- Thực hiện được hai mục tiêu: tự do cá nhân và đoàn kết xã hội.

- Kết hợp được khả năng công nghiệp lớn mạnh dựa trên công nghệ hiện đại với sự phát

triển thương mại thế giới mở rộng.

Nguyên nhân: Coi trọng năng suất cao, coi trọng nguồn nhân lực và việc đào tạo bồi dưỡng

con người, coi trọng nghiên cứu - triển khai, quan tâm mạnh đến các vấn đề xã hội.

+ Hạn chế:

- Tăng trưởng kinh tế gần đây chậm lại

- Về xã hội: chủ nghĩa cá nhân cực đoan tăng lên, sự khủng hoảng về con người.

- Sự can thiệp của nhà nước cũng cần xem xét lại.