Đề cương ôn tập

(địa văn hàng hai)

I. Phương pháp 1: xác định vị trí tàu bằng hai góc kẹp ngang.

1. cơ sở lí thuyết - điều kiện áp dụng

khi trong khu vực tàu hành trình có 3 mục tiêu cố định có ghi rõ trên hải đồ và quan sát bằng mắt thường.s/d sextan đo nhanh góc kẹp ngang với các mục tiêu trên. Với các mục tiêu A &B ta đo được góc kẹp ngang là α, với hai mục tiêu B&C ta đo được góc kẹp ngang β. Thao tác hai cung tròn chứa góc kẹp ngang α&β trên hải đồ. Giao điểm của hai cung tròn là vị trí tàu xác định.

2. thực hành quan trắc

khi đã xác định được mục tiêu A,B và C để xác định vị trí tàu. Ta dùng sextant đo nhanh các góc kẹp ngang tới các mục tiêu đó với nguyên tác mục tiêu nào tiến chậm đo trước, mục tiêu nào biến thiên nhanh đo sau.

Nếu trong quá trình quan trắc time đo các góc kẹp ngang <1.5 phút và tốc độ tàu <15MN/h thì ta coi như đo ở cùng 1 thời điểm.

Nếu trong quá trình quan trắc time đo các góc kẹp ngang >1.5 phút và tốc độ tàu>1.5MN/h thì ta phải quy chúng về cùng một thời điểm.

 cách làm như sau:

• đầu tiên tiến hành đo góc kẹp ngang giữa 2 mục tiêu A&B ta đc α1

• tiếp đó ta tiến hành đo góc kẹp ngang giữa 2 mục tiêu B&C ta được β và ghi lại T/TK

• sau đó tiến hành đo lại góc kẹp ngang giữa 2 mục tiêu A&B ta được α¬2

• tính góc kẹp ngang giữa 2 mục tiêu A&B

α= (α1+ α¬2)/2

và s/d 2 gtri αvà β để tao tác tìm vị trí tàu. Vị trí được xác định trong trường hợp này tại thời điệm T/TK

• chú ý

ta có xác định đo góc kẹp ngang giữa các mục tiêu thông qua việc dùng la bàn để đo được các mục tiêu như sau: dùng la bàn đo nhanh phương vị tới các mục tiêu A,B,C ta thu được các giá trị phương vị tới các mục tiêu là: PLA,PLB, PLC

α= PLB -PLA

β= PLC¬- PLB

3. thao tác trên hải đồ

a. với α & β là góc nhọn.

- nối các mục tiêu AB và BC

- từ A và C lần lượt kẻ các góc (90- α)và (90¬- β)

- lần lượt dựng các đường trung trực của các đoạn AB và BC. Các đường trung trực này lần lượt cắt các cạnh của góc vừa dựng là O va O'.

- lấy O va O' làm tâm và lần lượt ta quay đường tròn có bk OA và bk O'C ta sẽ được 2 cung tròn chứa các góc kẹp ngang α và β. Giao của 2 cung tròn này là vỉ trí tàu xác định

b. trường hợp α= β=90

trường hợp này các điểm O va O' dẽ lần lượt là điểm giữa của các đoạn AB & BC và vị trí tàu là giao điểm của 2 cung tròn chứa các góc kẹp ở gần vị trí dự đoán.

c. trường hợp α & β la góc tù

từ A và C lần lượt dựng các góc(90- α) va (90- β) về phía ngc lại so với trường hợp α &β la góc nhọn và sau đó tiến hành như TH α &β la goc nhọn

d. trường hợp các mục tiêu o xa

g/s ta có mưc tiêu c ở xa, ta tiến hành như sau:

-. Dựng cung tròn chứa các góc α như bình thường.

-. Dựng góc BOM= 2 β

-. Kẻ đường thẳng nối M với C, đt này cắt cung chứa góc α ở F cho ta vị trí tàu xác định.

e. pp dựng tam giác nội tiếp

-. Nối AB và BC, từ B dựng các góc (90- α) va (90- β) về phí trong tam giác ABC

-. Từ A và C dựng các đường vuông góc với AB&BC. Các đường này cắt các cạnh của các góc dựng từ B ở M&N

-. Nối MN. Từ B kẻ đường vuông góc với MN và cắt MN tại F chính là vị trí tàu xác định

f. s/d giấy bóng mờ or thước 3 càng

ta có thể s/d giấy bóng mờ or thước 3 càng để xác định vị trí tàu một cách nhanh chóng.

Làm như sau:

-. Nếu use thước 3 càng từ càng giữa, ta đặt các góc α & β về 2 phía, sau đó đi thước 3 càng lên hải đồ sao cho 3 càng của thước trùng với 3 mục tiêu tương ứng. lúc này tâm của thước sẽ là vị trí tàu xác định F

-. Nếu dùng giấy bóng mờ ta lấy 1 điểm F rồi từ F dựng các góc α & β, sau đó di giấy bóng mờ lên hải đồ sao cho 3 cạnh của góc trùng với 3 mục tiêu tương ứng. lúc này f sẽ là vị trí tàu xác định.

4. độ chính xác

4. các trường hợp bất định và cách khắc phục

khi 3 mục tiêu và tàu cùng nằm trên 1 đường tròn hay cùng nằm trên một đường thẳng thì ta sẽ ko thể xác định được vị trí tàu. Đây cchinh1 là trường hợp bất định.

Khắc phục

-. Chọn 3 mục tiêu ở về phía của tàu và có mục tiêu o giữa gần tàu hơn

-. Chọn 3 mục tiêu tạo thành 1 tam giác và vị trí tàu nằm trong tam giác.

Xác định vị trí tàu bằng 3 phương vị

1. điều kiện áp dụng và cơ sở lí thuyết

-. Khi trong khu vực tàu hành trình có 3 mục tiêu A,B,C cố định có ghi trên hải đồ và thuận tiện cho việc đo phương vị. sử dụng la bàn đo nhanh phương vị tới 3 mục tiêu trên ta được các giá trị phương vị la bàn từ tàu tới mục tiêu PLA,PLB, PLC. hiệu chỉnh số hiệu chính la bàn ∆L ta sẽ được các giá trị phương vị thật từ tàu tới mục tiêu: PTA,PTB,PTC = PLA,PLB, PLC+∆L chuyển đổi từ phương vị thuận sang phương vị ngược để xác định các giá trị phương vị từ mục tiêu tới tàu tương ứng ta có: PTAN,PTBN,PTCN= PTA,PTB,PTC +180. sau đó từ các mục tiêu A,B,C kẻ các đường phuong vị từ mục tiêu tới tàu PTAN,PTBN,PTCN.giao điểm của các đường phương vị này cho ta vị trí tàu xác định.

-. Ta đã biết đường phương vị từ tàu tới mục tiêu (phương vị thuận )và từ mục tiêu đến tàu là (phương vị ngược) trùng nhau nhưng ngược hướng. ta có thể lợi dụng tính chất này để vẽ các đường phương vị từ mục tiêu tới tàu thông qua việc sử dụng các giá trị của đường phương vị từ tàu tới mục tiêu bằng cách khi lấy giá trị phương vị ở hoa địa từ thì ta lấy theo chúng nhưng khi thao tác thi kẻ ngược lại từ mục tiêu tới tàu.việc làm này giúp ta bỏ được công việc tính toán không cần thiết tốn thời gian

-. Khi tao tác 3 đường phương vị để tìm vị trí tàu xác định, theo lý thuyết thì 3 đường phương vị này sẽ giao tại một điểm và đó là vị trí tàu xác định. Tuy nhiên trong quá trình tiên hanh2xac1 định vị trí tàu, do ảnh hưởng của sai số do đó trong thực tế 3 đường phương vị trên sẽ cắt nhau tạo thành một tam giác gọi là tam giác sai số. thông thường khi thao tác trên các hải đồ đi biển (có tỷ lệ xích 1/250.000 đến 1/300.000) nếu cạnh của tam giác sai số <5mm thì ta coi như tam giác là sai số lớn.

2. thực hành quan trắc-thao tìm vị trí

-. Sau khi đã xác định được 3 mục tiêu A,B,C phục vụ cho việc xác định vị trí tàu, dùng biểu xích la bàn nhanh chóng đo được phương vị tới các mục tiêu để xác định các giá trị phương vị la bàn PLA,PLB, PLC.khi đo phương vị, chú ý mục tiêu biến thiên.chậm đo trước, mục tiêu biên thiên nhanh đo sau: các mục tiêu o gần chính ngang đo sau, mục tieu gần mũi đo trước. sau đo ta chuyển đổi sang phương vị thật.

PTA,PTB,PTC = PLA,PLB, PLC+∆L

-. Nếu trong quá trình quan trắc time đo phương vị la bàn >1.5 phút và tốc độ của tàu <15NM/h thì ta coi như ở cùng một thời điểm.

-. Nếu trong quá trinh quan trắc time đo phương vị la bàn >1.5 phút và tốc độ tàu >15NM/h thì ta phải quy đổi về cùng một thời điểm.

*. Cách làm như sau

g/s đo theo thứ tự A,B,C

-. Đầu tiên ta đo phương vị tới mục tiêu A,ta được PLA1

-. ta đo phương vị tới mục tiêu B,ta được PLB1

-.tt ta đo phương vị tới mục tiêu C ta được giá trị PLC va ghi lai T/TK

-. Sau đó ta quay lại đo p.vị mục tiêu A được giá trị PLA2

-. Và quay lại đo phương vị tới mục tiêu B được giá trị PLB2

-.tính PLA=( PLA1+ PLA2)/2 và PLB=( PLB1+ PLB2)/2

-. Sau đó s/d các giá trị PLA,PLB, PLC để tiến hành xác định vị trí tàu và tìm được là vị trí tàu xác định tại thời điểm T/TK

-. Sau đó tính tiếp các giá trị PTA,PTB,PTC từ mục tiêu A,B,C kẻ đường p.vị PTA,PTB,PTC để tìm vị trí tàu xác định

3. độ chính xác

Trong trường hợp sai số hình thành do tác động của sai số hệ thống ta tiến hành như sau

Chia làm 2 trường hợp

-. Cạnh ∆ <5mm trên =>∆ sai số nhỏ

-. Cạnh ∆>5mm trên => V sai số lớn.

*. Để nâng cao độ chính xác của vị trí tàu xác định

-. Rut ngắn time giữa các lần đo

-. Chọn mục tiêu sao cho góc kẹp giữa cca1 mục tiêu 60 ->120

II. xác định vị trí tàu bằng 2 đường phương vị

1.Điều kiện áp dụng-cơ sở lý thuyết:

Khi trong khu vực tàu hành trình có 2 mục tiêu A,B có ghi rõ trên hải đồ và thuận tiện cho việc đo phương vị. Sử dụng la bàn đo nhanh phương vị tới hai mục tiêu trên ta được các giá trị phương vị la bàn từ tàu tới mục tiêu PLA,PLB. Hiệu chỉnh với số hiệu la bàn ∆ ta sẽ được các giá trị phương vị thật từ tàu tới mục tiêu :PTA,PTB=PLA,PLB+ ∆L. Sau đó từ các mục tiêu A,B kẻ các đường phương vị PTA,PTB,và giao của hai đường phương vị cho ta vị trí tàu xác định.

2.Thực hành quan trắc _thao tác tìm vị trí:

Sau khi đã xác định được hai mục tiêu A,B phục vụ cho việc xác định vị trí tàu ,dùng biểu xích la bàn nhanh chóng đo phương vị tới các mục tiêu để xác định các giá trị phương vị la bàn PLA,PLB.Khi đo phương vị chú ý mục tiêu biến thiên chậm đo trước ,mục tiêu biến thiên nhanh đo sau :các mục tiêu ở gần chính ngang đo sau ,các mục tiêu ở gần mũi và lái tàu đo trước .Sau đó ta chuyển đổi sang phương vị thật :PTA,PTB=PLA, PLB+ ∆L.Nếu trong quá trình quan trắc thời gian đo các phương vị la bàn >1.5 phút và tốc độ >15 NM/h thì ta phải qui về cùng 1 thời điểm .Cách làm như sau(giả sử đo theo thứ tự A,B):

-Đầu tiên ta đo phương vị tới mục tiêu A,ta được giá trị PLA1

-Tiếp tục đo phương vị tới mục tiêu B ta được giá trị PLB ghi lại T/TK

-Sau đó quay lại đo phương vị tới mục tiêu A được giá trị PLA2

-Tính :PLA=(PLA1+PLA2)/2

-Sau đó sử dụng các giá trị PLA,PLB để tiến hành xác định vị trí tàu và tìm được là vị trí tàu xác định tại thời điểm T/TK

-Sau khi có các giá trị PTA,PTB từ các mục tiêu A,B kẻ các đường phương vị PTA,PTB để tìm vị trí tàu xác định.

3. độ chính xác

Sai số bình phương trung bình

Với m1,m2 là sai số bình phương tb của các đường phương vị

Là góc giữa hai đường phương vị

III:PHƯƠNG PHÁP 4:XÁC ĐỊNH VỊ TRÍ TÀU BẰNG HAI KHOẢNG CÁCH

1.Điều kiện áp dụng và cơ sở lý thuyến :

Khi trong khu vực tàu hành trình có hai mục tiêu cố định có ghi rõ trên hải đồ và thuận tiện cho việc đo khoảng cách . từ trên tàu ta sử dụng Radar hay Sextant đo khoảng cách tới hai mục tiêu trên ta sẽ xác định được hai đường đẳng trị là hai khung tròn có tâm là hai mục tiêu và bán kính lần lượt là khoảng cách đo được tới hai mục tiêu đo . Thao tác hai khung tròn đó lên hải đồ . Giao điểm của hai khung tròn này và gần vị trí dự đoán là vị trí tàu xác định .

2.Thực hành quan trắc :

Khi đã xác định được hai mục tiêu A,B dùng để xác định vị trí tàu .Nhanh chóng sử dụng Radar hay Sextant đo khoảng cách tới hai mục tiêu theo nguyên tắc mục tiêu nào biến thiên chậm đo trước , mục tiêu nào biến thiên nhanh đo sau: mục tiêu ở gần chính ngang đo trước, mục tiêu ở gần mũi và lài đo sau. Gỉa sử đo khoảng cách tới mục tiêu A ta được DA, đo khoảng cách tới mục tiêu B ta được DB và ghi T/TK.

*. Chú ý : Để giảm sai số do đo không cùng thời điểm , thường dùng Sextant để đo khoảng cách tới mục tiêu thông qua việc đo góc kẹp đứng của mục tiêu, nên cứ 2 người s/d hai sextant để đo cùng lúc khẩu lệch chung.

3.thao tác tìm vị trí

Trên hải đồ lấy A,B làm tâm lần lượt quay các khung tròn có bán kính tương ứng DA,DB. giao điểm của 2 cung tròn vừa vẽ và gần vị trí dự đoán là vị trí xác định tại T/Tk

4. độ chính xác

Sai số bình phương trung bình

III. xác định vị trí tàu bằng 3 khoảng cách

1. điều kiện áp dụng-cơ sở lý thuyết

khi trong khu vực tàu hành trình có 3 mục tiêu cố định có ghi rõ trên hải đồ và thuận tiện đo khoảng cách bằng radar đo nhanh chóng tới 3 mục tiêu trên ta sẽ xác định được 3 đường đẳng trị là 3 cung tròn có tâm là mục tiêu và bán kính lần lượt là khoảng cách đo đến 3 mục tiêu đó

-. Thao tác 3 cung tròn đó trên hải đồ. Giao điểm của 3 cung tròn đó ở gần dự đoán là vị trí tàu xác định.

2. thực hành quan trắc

Khi đã xác định được 3 mục tiêu A,B,C dùng để xác định được vị trí tàu. s/d radar nhanh chóng đo khoảng cách tới các mục tiêu đó. Mục tiêu nào gần chính ngang đo trước, mục tiêu nào gần mũi lái đo sau.

- g/s đo khoảng cách tới A được DA

- g/s đo khoảng cách tới B được DB

- g/s đo khoảng cách tới C được DC và ghi lại T/TK

3.thao tác tìm vị trí

Trên hải đồ lấy A,B,C làm tâm lần lượt quay các cung tròn có bán kính tương ứng DA,DB, DC.

Theo lý thuyết 3 cung tròn giao nhau tại một điểm ở gần vị trí dự đoán và đó chính là vị trí tàu xác định tại thời điểm T/TK. Nhưng do sai số, thực tế 3 cung tròn sẽ giao nhau tạo thành một tam giác gọi la tam giác sai số.

4. độ chính xác

Tương tự như 3 phương vị

Khi đó: biến thiên chậm đo trước

Biến thiên nhanh đo sau

IV. xác định vị trí tàu bằng một phương vị và một khoảng cách

1. điều kiện áp dụng - cơ sở lý thuyết

khi hàng hải trên biển có một mục tiêu cố định, có ghi rõ trên hải đồ, thuận lợi cho việc đo phương vị và khoảng cách tới mục tiêu. Ta tiến hành đo đồng thời khoảng cách và phương vị tới mục tiêu đó ta sẽ xác định được hai đường đẳng trị: đường phương tri và đường tròn khoảng cách. Giao của hai đường đẳng trị cho ta vị trí tàu xác định.

Phương pháp này đơn giản, nhanh chóng và tương đối chính xác và được sử dụng rộng rãi trong hàng hải.

Ngoài ra khi ở khu vực hàng hải có hai mục tiêu: một mục tiêu thuận cho một phương vị(mục tiêu A), một mục tiêu thuận lợi cho việc đo khoảng cách(mục tiêu B) ta cũng có thể sử dụng phương pháp này. Ta đồng thời đo phương vị tới mục tiêu A và đo khoáng cách tới mục tiêu B.

2. Thực hành quan trắc và thao tác vị trí :

Vào thời điểm xác định vị trí T/TK đồng thời đo khoảng cách và phương vị tới mục tiêu A (trường hợp 1 mục tiêu) đồng thời đo khoảng cách tới mục tiêu B và phương vị tới mục tiêu A (trường hợp 2 mục tiêu)

Để đo phương vị ta có thể dùng la bàn or radar nhưng để nâng cao độ chính xác của vị trí xác định, nên sử dụng la bàn để đo phương vị tới mục tiêu vì sai số trong việc đo phương vị la bàn nhỏ hơn nhiều so với đo phương vị bằng radar. Đo khoảng cách người ta có thể dùng sextant hay radar nhung người ta thường dùng radar vì nhanh chóng có kết quả chính xác hơn.

**. Trường hợp một mục tiêu

- đo phương vị tới A được PLA + ∆L=PTA

- đo khoảng cách tới mục tiêu A ta được DA

- từ A kẻ PTA và vẽ cung tròn DA

- giao của 2 đường cho ta vị trí tàu F vào thời điểm T/TK

**. Trường hợp 2 mục tiêu

- đo phương vị tới mục tiêu B được PLA + ∆L=PTA

- đo khoảng cách tới mục tiêu B được DB

- giao của 2 đường cho ta vị trí tàu F vào thời điểm T/TK

2. độ chính xác

sai số bình phương trung bình