--------------------

Một ngày, tôi chợt nhận thấy

cuộc sống thật là buồn chán và

tẻ nhạt.

Năm đó tôi tám tuổi.

Sau này, tôi cũng nhiều lần

thấy cuộc sống đáng chán khi

thi trượt ở tuổi mười lăm, thất

tình ở tuổi hăm bốn, thất

nghiệp ở tuổi ba mươi ba và gặt

hái mọi thành công ở tuổi bốn

mươi.

Nhưng tám tuổi có cái buồn

chán của tuổi lên tám.

Đó là cái ngày không hiểu sao

tôi lại có ý nghĩ rằng cuộc sống

không có gì để mà chờ đợi nữa.

Rất nhiều năm về sau, tôi được

biết các triết gia và các nhà

thần học vẫn đang loay hoay đi

tìm ý nghĩa của cuộc sống và tới

Tết Ma Rốc họ cũng chưa chắc

đã tìm ra.

Nhưng năm tôi tám tuổi, tôi đã

thấy cuộc sống chả có gì mới mẻ

để khám phá.

Vẫn ánh mặt trời đó chiếu rọi

mỗi ngày. Vẫn bức màn đen đó

buông xuống mỗi đêm. Trên mái

nhà và trên các cành lá sau

vườn, gió vẫn than thở giọng

của gió. Chim vẫn hót giọng của

chim. Dế ri ri giọng dế, gà

quang quác giọng gà. Nói tóm

lại, cuộc sống thật là cũ kỹ.

Cuộc sống của tôi còn cũ kỹ hơn

nữa. Mỗi đêm, trước khi đi ngủ,

tôi đã biết tỏng ngày mai những

sự kiện gì sẽ diễn ra trong cuộc

đời tôi.

Tôi kể ra nhé: Sáng, tôi phải cố

hết sức để thức dậy trong khi tôi

vẫn còn muốn ngủ tiếp. Tất

nhiên là trước đó tôi vẫn giả vờ

ngủ mê mặc cho mẹ tôi kêu

khản cả giọng rồi lay lay người

tôi, nhưng dĩ nhiên tôi vẫn trơ

ra như khúc gỗ cho đến khi mẹ

tôi cù vào lòng bàn chân tôi.

Khi đặt chân xuống đất rồi, tôi

phải đi đánh răng rửa mặt, tóm

lại là làm vệ sinh buổi sáng

trước khi bị ấn vào bàn ăn để uể

oải nhai chóp chép một thứ gì

đó thường là không hợp khẩu vị.

Mẹ tôi luôn luôn quan tâm đến

sức khỏe và cụ thể hoá mối

quan tâm của mình bằng cách

bắt tôi (và cả nhà) ăn những

món ăn có nhiều chất dinh

dưỡng trong khi tôi chỉ khoái

xực những món mà bà cho rằng

chẳng bổ béo gì, như mì gói

chẳng hạn.

Quan tâm đến sức khoẻ là điều

tốt, và càng lớn tuổi mối quan

tâm đó càng tỏ ra đúng đắn.

Chẳng ai dám nói quan tâm như

vậy là điều không tốt. Tôi cũng

thế thôi. Khi tôi trưởng thành,

có nhà báo phỏng vấn tôi, rằng

giữa sức khoẻ, tình yêu và tiền

bạc, ông quan tâm điều gì nhất?

Lúc đầu tôi nói nhiều về tình

yêu, về sau tôi nói nhiều hơn về

sức khoẻ. Tôi phớt lờ tiền bạc,

mặc dù tôi nhận thấy đó là một

bất công: tiền bạc chưa bao giờ

được con con người ta thừa

nhận là mối quan tâm hàng đầu

dù tiền bạc ngày nào cũng chạy

đi mua quà tặng cho tình yêu và

thuốc men cho sức khoẻ.

Nhưng thôi, đó là chuyện của

người lớn - chuyện sau này. Còn

tôi, lúc tám tuổi, tôi chỉ nhớ là

tôi không thích ăn những món

bổ dưỡng. Nhưng tất nhiên là tôi

vẫn buộc phải ăn, dù là ăn

trong miễn cưỡng và lười nhác,

và đó là lý dó mẹ tôi luôn than

thở về tôi.

Ăn xong phần ăn buổi sáng (chả

sung sướng gì), tôi vội vàng truy

lùng sách vở để nhét vào cặp,

nhặt lên đầu tivi một quyển,

trên đầu tủ lạnh một quyển

khác và moi từ dưới đống chăn

gối một quyển khác nữa, dĩ

nhiên bao giờ cũng thiếu một

món gì đó, rồi ba chân bốn cẳng

chạy vù ra khỏi nhà.

Trường gần nhà nên tôi đi bộ,

nhưng thực tế thì tôi chưa bao

giờ được thưởng thức thú đi bộ

tới trường. Tôi toàn phải chạy.

Vì tôi luôn luôn dậy trễ, luôn

luôn làm vệ sinh trễ, luôn luôn

ăn sáng trễ và mất rất nhiều thì

giờ để thu gom tập vở cho một

buổi học. Về chuyện này, ba tôi

bảo: "Con à, hồi bằng tuổi con,

bao giờ ba cũng xếp gọn gàng

tập vở vào cặp trước khi đi ngủ,

như vậy sáng hôm sau chỉ việc

ôm cặp ra khỏi nhà!". Nhưng

hồi ba tôi bằng tuổi tôi thì tôi

đâu có mặt trên cõi đời để kiểm

tra những gì ông nói, bởi khi tôi

bằng tuổi ba tôi bây giờ chắc

chắn tôi cũng sẽ lặp lại với con

tôi những điều ông nói với tôi -

chuyện xếp tập vở trước khi đi

ngủ và hàng đống những chuyện

khác nữa, những chuyện mà tôi

không hề làm. Chà, với những

chuyện như thế này, bạn đừng

bao giờ đòi hỏi phải chứng

minh. Đôi khi vì một lý do nào

đó mà chúng ta buộc phải bịa

chuyện. Chúng ta cứ lặp lại mãi

câu chuyện bịa đó cho đến một

ngày chúng ta không nhớ có

thật là chúng ta bịa nó ra hay

không, rồi sau đó một thời gian

nữa nếu cứ tiếp tục lặp lại câu

chuyện đó nhiều lần thì chúng

ta sẽ tin là nó có thật. Thậm chí

còn hơn cả niềm tin thông

thường, đó là niềm tin vô điều

kiện, gần như là sự xác tín. Như

các nhà toán học tin vào định

đề Euclide hay các tín đồ Thiên

Chúa tin vào sự sống lại của

Jesus.

Ôi, nhưng đó cũng lại là những

vấn đề của người lớn.

Tôi kể tiếp câu chuyện của tôi

hồi tám tuổi.

Như vậy, ra khỏi nhà một lát

thì tôi tới trường.

Trong lớp tôi luôn luôn ngồi ở

bàn chót. Ngồi bàn chót thì tha

hồ tán gẫu, cãi cọ, cấu véo hay

giở đủ trò nghịch ngợm mà

không sợ bị cô giáo phát hiện,

nhưng điều hấp dẫn nhất ở vị

trí tối tăm đó là ít khi bị kêu

lên bảng trả bài.

Điều đó có quy luật của nó. Bạn

nhớ lại đi, có phải bạn có rất

nhiều bạn bè, yêu quí rất nhiều

người nhưng không phải lúc

nào bạn cũng nhớ tới họ. Bộ

nhớ chúng ta quá nhỏ để chứa

cùng lúc nhiều khuôn mặt hay

nhiều cái tên, chỉ khi nào nhìn

thấy người đó ngoài phố hay bắt

gặp cái tên đó trong một mẩu

tin trên báo chẳng hạn thì

chúng ta mới chợt nhớ ra và

cảm động thốt lên "Ôi, đã lâu

lắm mình không gặp nó. Năm

ngoái mình kẹt tiền, nó có cho

mình vay năm trăm ngàn!".

Cô giáo của tôi cũng vậy thôi.

Làm sao cô có thể nhớ tới tôi và

kêu tôi lên bảng trả bài khi mà

cô không thể nào nhìn thấy tôi

giữa một đống đầu cổ lúc nhúc

che chắn trước mặt.

Ngày nào cũng như ngày nào,

tôi ngồi đó, vừa xì xầm trò

chuyện vừa cựa quậy lung tung,

và mong ngóng tiếng chuông ra

chơi đến chết được.

Trong những năm tháng mà

người ta gọi một cách văn hoa

là mài đũng quần trên ghế nhà

trường (tôi thì nói thẳng là bị

giam cầm trong lớp học), tôi

chẳng thích được giờ nào cả, từ

giờ toán, giờ tập viết đến giờ tập

đọc, giờ chính tả. Tôi chỉ thích

mỗi giờ ra chơi.

Ra chơi có lẽ là điều tuyệt vời

nhất mà người lớn có thể nghĩ

ra cho trẻ con. Ra chơi có nghĩa

là những lời vàng ngọc của thầy

cô tuột khỏi trí nhớ nhanh như

gió, hết sức trơn tru. Ra chơi có

nghĩa là được tháo cũi sổ g (tất

nhiên sau đó phải bấm bụng

chu vào lại), là được tha hồ hít

thở không khí tự do.

Suốt những năm đi học, tôi và

lũ bạn đã sử dụng những

khoảng khắc tự do hiếm hoi đó

vào việc đá bóng, bắn bi, nhưng

thường xuyên nhất và hăng hái

nhấ là những trò rượt đuổi,

đánh nhau hay vật nhau xuống

đất cho đến khi không đứa nào

còn ra hình thù một học sinh

ngoan ngoãn nữa mới thôi, tức

là lúc khuỷu tay đã trầy xước,

mắt đã bầm tím, chân đi cà

nhắc và áo quần thì trông còn tệ

hơn mớ giẻ lau nhà.

Tại sao tôi không kể giờ ra về

vào đây. Vì ra về có nghĩa là rời

khỏi một nhà giam này để đến

một nhà giam khác, y như

người ta chuyển trại cho các tù

nhân, có gì hay ho đâu.

Tôi không nói quá lên đâu, vì

ngày nào chào đón tôi ở đầu

ngõ cũng là khuôn mặt lo lắng

của mẹ tôi và khuôn mặt hầm

hầm của ba tôi.

- Trời ơi, sao ngày nào cũng ra

nông nỗi này thế hả con?

Đại khái mẹ tôi nói thế, giọng

thảng thốt, vừa nói vừa nắn nót

cánh tay rướm máu của tôi như

để xem nó sắp rụng khỏi người

tôi chưa.

Ba tôi thì có cách nói khác, rất

gần với cách rồng phun lửa:

- Mày lại đánh nhau rồi phải

không?

- Con không đánh nhau. Tụi bạn

đánh con và con đánh lại.

Tôi nói dối (mặc dù nói dối như

thế còn thật hơn là nói thật) và

khi ba tôi tiến về phía tôi với

dáng điệu của một cơn bão cấp

mười tiến vào đất liền thì mẹ

tôi đã kịp kéo tôi ra xa:

- Ông ơi, con nó đã nát nhừ ra

rồi!

Mẹ tôi có cách nói cường điệu

rất giống tôi, tôi vừa chạy theo

bà vừa cười thầm về điều đó.

Sau đó, không nói thì ai cũng

biết là tôi bị mẹ tôi tống vào

nhà tắm. Khi tôi đã tinh tươm

và thơm phức như một ổ bánh

mì mới ra lò thì mẹ tôi bắt đầu

bôi lên người tôi đủ thứ thuốc

xanh xanh đỏ đỏ khiến tôi

chẳng mấy chốc đã rất giống

một con tắc kè bông.

Dĩ nhiên là từ đó cho tới bữa

cơm, tôi không được phép bước

ra khỏi nhà để tránh phải sa

vào những trò đánh nhau khác

hấp dẫn không kém với bọn

nhóc trong xóm, những đối thủ

thay thế hết sức xứng đáng cho

tụi bạn ở trường.

Ăn trưa xong thì tôi làm gì vào

thời tôi tám tuổi?

Đi ngủ trưa!

Trên thế giới rộng lớn này, có lẽ

có rất nhiều đứa nhóc trạc tuổi

tôi đều bị các bậc phụ huynh cột

chặt vào giấc ngủ trưa theo cái

cách người ta cột bò vào cọc để

chúng khỏi chạy lung tung mà

hậu quả là thế nào hàng xóm

cũng kéo đến nhà chửi bới om

sòm.

Chứ thực ra với một đứa bé tám

tuổi thì giấc ngủ trưa chẳng có

giá trị gì về mặt sức khoẻ. Khi

tôi lớn lên thì tôi phải công

nhận giấc ngủ trưa đối với một

người lớn tuổi đúng là quý hơn

vàng. Lớn tuổi thì sức khoẻ suy

giảm. Làm việc nhiều thì đầu

nhức, mắt mờ, lưng mỏi, tay

run, giấc ngủ ban đêm vẫn chưa

đủ liều để sửa chữa thành công

những chỗ hỏng hóc của cơ thể.

Buổi trưa phải chợp mắt thêm

một lát thì buổi chiều mới đủ

tỉnh táo mà không nện búa vào

tay hay hụt chân khi bước

xuống cầu thang.

Nhưng nếu bạn sống trên đời

mới có tám năm thì bạn không

có lý do chính đáng để coi trọng

giấc ngủ trưa. Với những dân

tộc không có thói quen ngủ

trưa, như dân Mỹ chẳng hạn,

trẻ con càng không tìm thấy

chút xíu ý nghĩa nào trong việc

phải leo lên giường sau giờ cơm

trưa.

Hồi tôi tám tuổi dĩ nhiên tôi

không có được cái nhìn thông

thái như thế. Nhưng tôi cũng lờ

mờ nhận ra khi ba tôi đi ngủ thì

bôi buộc phải đi ngủ, giống như

một con cừu còn thức thì người

chăn cừu không yên tâm chợp

mắt vậy.

Tôi nằm cựa quậy bên cạnh ông

trên chiếc đi-văng, thở dài

thườn thượt khi nghĩ đến những

quả đấm mà lũ bạn nghịch

ngợm đang vung lên ngoài kia.

- Đừng cựa quậy! Cựa quậy hoài

thì sẽ không ngủ được!

Ba tôi nói, và tôi vờ nghe lời

ông. Tôi không cựa quậy nhưng

mắt vẫn mở thao láo.

- Đừng mở mắt! Mở mắt hoài

thì sẽ không ngủ được!

Ba tôi lại nói, ông vẫn nằm

ngay ngắn nên tôi nghĩ là ông

không nhìn thấy tôi mở mắt,

ông chỉ đoán thế thôi. Chẳng

may cho tôi là lần nào ông cũng

đoán đúng.

Tôi nhắm mắt lại, lim dim thôi,

mi mắt vẫn còn hấp háy, nhưng

tôi không thể nào bắt mi mắt

tôi đừng hấp háy được.

Một lát, ba tôi hỏi:

- Con ngủ rồi phải không?

- Dạ rồi.

Tôi đáp, ngây ngô và ngoan

ngoãn, rơi vào bẫy của ba tôi

một cách dễ dàng.

Tôi nằm như vậy, thao thức một

lát, tủi thân và sầu muộn, rồi

thiếp đi lúc nào không hay.

Khi tôi thức dậy thì đường đời

của tôi đã được vạch sẵn rồi.

Tôi đi từ giường ngủ đến phòng

tắm để rửa mặt rồi từ phòng

tắm đi thăng tới bàn học để làm

một công việc chán ngắt là học

bài hoặc làm bài tập.

Thỉnh thoảng tôi cũng đựoc

phép chạo ra đằng trước nhà

chơi với lũ trẻ hàng xóm nhưng

trước ánh mắt giám sát của mẹ

tôi (từ một vị trí bí hiểm nào đó

đằng sau các ô cửa mà mãi mãi

tôi không khám phá được), tôi

chỉ dám chơi những trò ẻo lả

như nhảy lò cò hay bịt mắt bắt

dê, đại khái là những trò dành

cho bọn con gái hay khóc nhè.

(Về sau, tinh khôn hơn, tôi đã

biết cách ỉ ôi để mẹ tôi thả tôi

qua nhà hàng xóm, nhờ đó một

thời gian dài tôi đã có cơ hội

làm những gì tôi thích).

Chơi một lát, tôi lại phải vào

ngồi ê a tụng bài tiếp, càng tụng

càng quên, nhưng vẫn cứ tụng

cho mẹ yên lòng đi nấu cơm.

Từ giây phút này trở đi thì đời

sống của tôi tẻ nhạt vô bờ bến.

Tôi uể oải học bài trong khi chờ

cơm chín. Cơm chín rồi thì tôi

uể oải ăn cơm trong khi chờ tiếp

tục học bài.

Tivi tiveo hiếm khi tôi mó thay

vào được, trông nó cứ như một

thứ để trang trí. Bao giờ cũng

vậy, tôi chỉ được rời khỏi bàn

học khi nào tôi đã thuộc tất cả

bài vở của ngày hôm sau.

Ba tôi là người trực tiếp kiểm

tra điều đó. Khác với mẹ tôi, ba

tôi là người kiên quyết đến mức

tôi có thể cảm tưởng ông sẽ

thăng tiến vùn vụt nếu vô

ngành cảnh sát, toà án hay thuế

vụ. Ông không bao giờ lùi bước

trước những giọt nước mắt của

tôi, dù lúc đó trông tôi rất giống

một kẻ sầu đời đến mức chỉ

cách cái chết có một bước chân.

- Con học bài xong rồi ba. -

Thường thì tôi mở miệng trước .

Ba tôi tiến lại và nhìn tôi bằng

ánh mắt nghi ngờ:

- Chắc không con?

- Dạ, chắc!

Tôi mau mắn đáp và khi ba tôi

bắt đầu dò bài thì tôi lập tức

phủ nhận sạch trơn sự quả

quyết của mình bằng cách ngắc

ngứ ngay ở chỗ mà tôi nghĩ dù

có va đầu phải gốc cây tôi cũng

không thể nào quên được.

- Học lại lần nữa đi con!

Ba tôi nhún vai nói và quay đi

với tờ báo vẫn cầm chặt trên

tay, rõ ràng ông muốn gửi đến

tôi thông điệp rằng ông sãn sàng

chờ đợi tôi cho dù ông buộc

phải đọc tới mẩu rao vặt cuối

cùng khi không còn gì để mà

đọc nữa.

Qua cái cách ông vung vẩy tờ

báo trên tay, tôi e rằng ẩn ý của

ông còn đi xa hơn: có vẻ như

nếu cần, ông sẽ bắt đầu đọc lại

tờ báo đến lần thứ hai và hơn

thế nữa. Nghĩ vậy, tôi đành vùi

đầu vào những con chữ mà lúc

này đối với tôi đã như những kẻ

tử thù, tâm trạng đó càng khiến

tôi khó mà ghi nhớ chúng vô

đầu óc.

Cho nên các bạn cũng có thể

đoán ra khi tôi đã thuộc tàm

tạm, nghĩa là không trôi chảy

lắm thì cơ thể tôi đã bị giấc ngủ

đánh gục một cách không

thương tiếc và thường thì tôi lết

vào giường bằng những bước

chân xiêu vẹo, nửa tỉnh nửa mê

trước ánh mắt xót xa của mẹ

tôi.

Như vậy, tóm lại là đã hết một ngày.

Nguyễn Nhật Ánh