Câu 7. Quy luật phủ định của phủ định. Ý nghĩa phương pháp luận

* Khái niệm

- Phủ định nói chunglà sự bài trừ, bác bỏ sự vật nhất định nào đó. Nói cách khác, phủ định là một quá trình vận động trong đó sự vật, hiện tượng này được thay thế bởi sự vật, hiện tượng khác (đây là sự biến đổi nói chung).

- Phủ định biện chứng là quá trình tự thân phủ định, tự thân phát triển, là mắt khâu trên con đường dẫn tới sự ra đời của cái mới, cái tiến bộ hơn so với cái bị phủ định.

- Phủ định biện chứng gồm hai đặc trưng sau đây:

+ Tính khách quan:là điều kiện của sự phát triển. Phủ định biện chứng là sự tự thân phủ định, là kết quà giải quyết mâu thuẫn bên trong của sự vật tồn tại khách quan

+ Tính kế thừa: là nhân tố liên hệ giữa cái cũ và cái mới. Đâylà đặc trưng cơ bản nhất của phủ định biện chứng. Phủ định biện chứng là quá trình cái mới ra đời phủ định cái cũ, nhưng cái mới chỉ phủ định mặt lạc hậu, lỗi thời của cái cũ, đồng thời kế thừa những giá trị của cái cũ. Do đó, phủ định biện chứng là sự phủ định nhưng đồng thời cũng là sự khẳng định.

*Mối quan hệ biện chứng

          - Phủ định của phủ định là khái niệm nói lên rằng sự vận động, phát triển của sự vật thông qua 2 lần phủ định biện chứng, dường như quay lại điểm xuất phát ban đầu nhưng cao hơn.

         - Phủ định lần thứ 1 làm cho sự vật cũ trở thành cái đối lập của mình. Sau những lần phủ định tiếp theo, đến 1 lúc nào đó sẽ dẫn đến sự ra đời sự vật mới mang nhiều đặc trưng giống với sự vật ban đầu (xuất phát). Như vậy về hình thức là trở lại cái ban đấu song không phải giống nguyên như cũ, dường như lập lại cái cũ nhưng cao hơn.

VD: hạt ngô (cái ban đầu khẳng định) - cây ngô (phủ định lần 1 - đối lập với hạt ngô - cái xuất phát) - bắp ngô (phủ định lần 2 - phủ định của phủ định).

         - Sự phủ định của phủ định là giai đoạn kết thúc 1 chu kỳ phát triển, đồng thời lại là sự xuất phát của 1 chu kỳ tiếp theo, tạo ra đường xoáy ốc của sự phát triển. Mỗi đường mới của đường xoáy ốc thể hiện 1 trình độ cao hơn của sự phát triển. Sự nối tiếp nhau của các vòng xoáy ốc thể hiện tính vô tận của sự phát triển.

          Nội dung cơ bản của quy luật phủ định của phủ định

          Quy luật này nói lên mối liên hệ, sự kế thừa giữa cái bị phủ định và cái phủ định; do có sự kế thừa đó, phủ định biện chứng không phải là sự phủ định sạch trơn, bác bỏ tất cả sự phát triển trước đó, mà là điều kiện cho sự phát triển, nó duy trì và giữ gìn nội dung tích cực của các giai đoạn trước,lập lại 1 số đặc điểm cơ bản của cái xuất phát, nhưn trên cơ sở mới cao hơn; do vậy sự phát triển có tính chất tiến lên không phải theo đường thẳng, mà theo đường xoáy ốc.

* Ý nghĩa phương pháp luận

 - Trong nhận thức và hoạt động thực tiễn cần chống thái độ phủ định sạch trơn cái cũ. Đồng thời cần phải biết sàng lọc những gì tích cực của cái cũ.

 - Chống thái độ hư vô chủ ngĩa, đồng thời chống thái độ bảo thủ, khư khư giữ lại những cái lỗi thời cản trở sự phát triển của lịch sử

 - Sự phát triển không phải là đường thẳng hay vòng tròn khép kín mà là đường xoáy ốc đi lên. Nghĩa là có nhiều khó khăn, phức tạp trong quá trình vận động, phát triển