🌿Lưu ý: Chỉ đăng tại Wattpad của Alph16; mọi website Việt Nam đăng tải bản Wattpad này đều là ăn cắp và reup trái phép.

-----------------------------------

Bước xuống nhà em, qua bản,

Rời bản em, ra dường,

Nghe vang tiếng kêu khóc

Nghe tiếng em giận chồng,

Vừa đi, đã tới núi,

Tai chẳng còn nghe giọng em yêu nói,

Thương thay, khóm rau nhỏ vườn to,

Gốc rau xanh thoạt vừa đâm lá,

Vừa đâm lá đã ngắt lá về đồ!

Cây gạo nở hoa chen rực rỡ,

Em một mình một bóng khổ đau,

Núi tiếp núi trập trùng,

Rừng tiếp rừng thăm thẳm,

Nghìn tháng nghìn năm, đã yêu nhau xin đừng chán nhau,

Chán nhau nhựa dướng quyện nhựa sung,

Đôi mắt vời đầu vai quyện cùng,

Một cánh chim trời khát nước,

Bay về cuối dập mát trong;

Yêu em, anh thăm em trong mộng,

Người đẹp phương xa đừng sầu muộn,

Bảy cõi mường ngoài đừng quên anh!

Trái bí đỏ sọc trắng,

Trái bí ngô sọc vàng,

Gốc tơ hồng giữa bản đâm bông,

Hoa sao hoa thắm lạ lùng,

Anh ước thành voi ngà bạc ngà vàng đan lượn quanh hoa

Hoa áy hương lừng Sông Mã,

Gấu áo cánh cam lấp loá,

Mải miết băng qua đồng rộng bãi dài,

Anh bẻ cây đất người nghỉ mệt,

Bẻ cây còn vết tay in dấu,

Không thư từ thấy mặt nhau đâu,

Chỉ thấy dao sắc, dao chuôi đỏ,

Chặt tầu dong mẹp đỏ cuống nâu

Dẫu hoà trăm buồng chuối ngự,

Trồng khoai mà hoá dây bầu,

Em lấy chồng rồi, ta đã tiễn nhau,

Tháng chín rau bầu già ăn đắng,

Nghĩ dùm ta, hỡi gái lịch trai thanh!

Duyên xe duyên lỡ dở không thành,

Gió thốc Sông Đà quằn quại,

Chúc gã trai buôn mạnh khoẻ yên lành,

Tầu dong nhỏ nghiêng xuôi dốc núi,

Anh ngắt dong đắp suối ba dòng,

Yêu một đằng, thương nhớ một đằng!

Xa bạn tình, ngủ theo đất lạ,

Đời người yêu, nằm lều chuối vàng,

Nằm trên rơm rạ phơi sương,

Anh bước rảo quay về nhà cũ,

Gượng sống bằng miếng cơm đầu tên,

Gượng nuốt miếng cơm đầu đũa,

Ma du đẩy trở mình,

Ma không đẩy, anh nằm thẳng im,

Nhớ em, anh ngồi đầu sàn giả ốm,

Ngồi cuối sàn giả điên,

Giả ốm, gà ngầm sàn cũng rủ

Giả điên, mẹ hốt hoảng buồn lo,

Giả đau bụng, mẹ yêu dầu rĩ,

Đôi ta yêu nhau, bao giờ gặp nhau?

Mây mù bay sao trôi trên đầu;

Khói quyện trời sương nghi ngút,

Ước xẻ đôi người, ta lấy nhau!

Năm tiếp năm, năm tới,

Tháng tiếp tháng, tháng hết;

Đã ba mùa lúa ruộng qua rồi,

Đã bốn mùa cá lũ trôi xuôi,

Cha mẹ ngăn đường tình không rời,

Cha mẹ mắng đường tình không sợ,

Cha mẹ răn đường chồng, chỉ cười,

Cha em và mẹ em mới nói:

"Cây tre nó thành giấy,

Cây nứa nó thành ống,

Con gái thành nàng dâu;

Gả làm dâu nhà người cũng tốt rồi đấy!"

Cha người và mẹ người thì nói:

"Người dâu kiếm rau không đủ đĩa,

Nấu canh không đầy bát,

Thái gỏi thái không xong,

Tiếng như trời đánh choang choang;

Xe sợi dệt vải khổ năm không đáng,

Không đáng bưng cơm cúng nhà quan,

Không đáng ba sợi bạc,

Không đáng ba dây vàng,

Nói ra thì cửa nhà tan hoang!"

Nhưng bạc mười năm người ta chưa nộp,

Bạc mười sáu người chưa trả thêm,

Người chưa đủ nhẵn, vòng, bạc trắng mua em,

Chưa đủ vải năm trăm đổi đứt giá người,

Chồng em mới nói:

"Nước chảy từ nguồn khe,

Người chẳng nên, ta phú nó về!"

Người sắp đuổi em về nhà cũ!

Gỡ sao gỡ chẳng được,

Cúi mặt nước mắt rỏ

Ngẩng lên, hàng lệ rưng,

Nước mắt rỏ hai dòng,

Rỏ ba dòng,

Dòng rơi đằng trước đủ tràn năm máng,

Dòng rơi đằng sau đủ cho em rửa mặt ăn cơm

Một dòng đủ rửa trâu to mang luộc,

Dòng rơi xuống đất đủ đắp đập,

Dòng vào hốc đá đủ bắc lên ruộng bậc thang,

Chưa được em, người bảo sẽ đắp phai to em tắm,

Được em rồi, người đuổi em sắp gánh đi đi,

Em van người, em nói:

"Lỗi cha con xin khuất,

Lỗi mẹ con xin đền"

Nhưng cúng gà người chẳng thèm,

Cúng lợn người khẽ liếc,

Phải cúng voi người mới ngoảnh mặt xem,

Nhưng em tủi cực lấy đâu có,

Phận em nghèo khó kiếm đâu ra!

Người mới bảo chồng em vác gậy to xuống đánh,

Cầm gậy dài xuống phang,

Đánh em khi chập tối,

Nện em hồi nửa đêm,

Nện em như nện bịch,

Như chúa mường nện chiêng,

Không quay về, người vứt dao em xuống sàn,

Quẳng dao em xuống thang,

Con sợi guồng xa, người giậm chân giẵm tan,

Em phải trở về nhà ngoại,

Trở về nhà cũ mẹ yêu"

Em mới than:

"Khi bước đi, còn bác mẹ đưa chân đến bản,

Khi lộn về, bỏ chơ vơ như kẻ lạc loài,

Nắng thiêu mong nổi gió, không gió,

Chờ người thương qua, không qua,

Mong người yêu lại, không lại,

Ngăn nước rồi quên đập,

Đắp nước rồi quên nơm,

Người đi xa quên áo,

Quen thịt da kẻ khác quên nhau rồi chăng!"

Em yêu lại nói:

"Đã tàn mùa hoa sung

Qua thời hò hẹn người thương quên rồi!"

Cha em yêu và mẹ em yêu mới nói:

"Ai gánh gồng tất tả ruộng dưới?

Trông xa ngỡ áo đen,

Nhìn gần hoá áo sẵm,

Ngẵm kỹ hoá ra con gái quý mẹ hiền!

Bởi vì sao, bởi tại sao?

Voi về núi chẳng quên nơi xưa ăn dở,

Voi vào rừng chẳng quên búa cũ người chăn?

Hay tại lòng con yêu chẳng quên mẹ hiền,

Chẳng quên bạn tình thuở xưa?"

Em yêu mới nói:

"Quá sức con, kiệt sức rồi, mẹ hỡi!

Làm được, người mới chuộng,

Làm đến rách áo cho nhà "ông",

Làm bằng trời, không mảnh cói lót lưng,

Ăn cơm như ăn cát,

Nuốt vào như nuốt cám;

Không ăn đói cào ruột,

Ăn thì rát lưỡi không trôi,

Làm không nên, người xô người chửi

Làm không giỏi, người xô vào chê,

Người ùa đến mắng,

Người đi qua cửa, mỉa mai!"

Đồn về xuôi, tiếng đồn bằng thuyền,

Đồn ngược, tiếng bằng voi,

Rằng chẳng goá chồng mà lại chia đôi,

Gái bỏ chồng rồi, gái quay về nhà!

Người biết người cầm gói cau đến hỏi,

Cầm gói cá đến chào,

Cha em và mẹ em mới nói:

"Suối hẹp phải dồn bớt chài,

Canh chẳng ngon phải vợi bớt nước,

Gái lỡ bước giá tiền hạ thôi!"

Người gánh tiệc gà chạm mặt,

Rồi khiêng tiệc lợn cưới về,

Ngày huộng một bữa rượu ra mắt,

Ngày hài tiếp bữa rượu đưa dâu,

Đầu quản, nâng chén rượu nồng nàn,

Cuối sàn, sắp gánh gồng kĩu kịp,

Tíu tít như bướm đuổi,

Mặt trời đã xế trưa chếch núi,

Người đỡ buồng cau đặt vào trong giỏ,

Rồi cưới em đi,

Gồng gánh lên nhà người tất tưởi,

Em búi tóc mượt theo về nhà chồng mới,

Nhưng trái tim lớn em còn đeo đó,

Trái tin con còn bện chỉ xe đôi,

Người đi xa nhưng vía quấn không rời.

Em giã gạo quăng chày,

Phơi thóc chửi sàn mắng cối

Chồng làm quan, gắt giữa mặt khách.

Ra sàn, nói xấu bà bác,

Ra quản, nói xấu ông anh,

Trèo núi cao, nói xấu bố,

Khi ở nhà, nói xấu mẹ,

Xuống bến buông ống trôi,

Về nhà, khoằng chân đẩy củi đồ nồi,

Dỡ sôi, quật mâm vỡ,

Khách tới, để vú hở,

Vú dài cuộn cột sàn bảy vòng,

Quấn quanh bảy chiếc nong,

Đêm ngủ những chê đệm,

Tỉnh dạy lại mắng chồng,

Chải tóc thì chải ngược,

Ngồi ghế, lật ngửa ghế,

Cha người và mẹ người mới nói:

"Nuôi đứa gầy toi cơm

Nuôi quân mặt sưng xúi quẩy!"

Bạc mười lăm người ta đưa rồi,

Bạc mười sáu người ta trả đứt,

Người mới đem em ra chợ dưới đổi muối,

Lên chợ trên đổi gạo,

Đổi gạo, chẳng ai màng,

Đổi muối chẳng ai buồn ngó,

Trời dựng năm sắc tươi,

Trời đùn mây đỏ rực,

Bán em nghìn lần không đắt,

Bán em chín chợ không trôi;

Một cuộn dong đổi lấy người,

Đổi em cho bạn tình cũ,

Mang em về nhà người em yêu năm xưa,

Mang em về để em ngoài nền cối nơi nêm chày,

Lòng máng nơi hằng đâm giã,

Chồng em đưa dao đưa cả rau,

Đưa rau đưa cả giỏ,

Đưa dựa đưa cả củi,

Giao thức ăn giao cả rượu nồng,

Giao thóc giao cả bồ,

Giao guồng giao cả tơ,

Giao vải cả rá may, kim, chỉ,

Giao nước giao cả máng,

Giao chày cả giần, sàng

Chăn lợn giao cả cho em giã cám,

Em ủ ê tủi buồn,

Ruột tơ rối, lòng đau,

Em giã gạo, thở than cùng lợn,

Em chăn lợn, thở than cùng gà,

Em than thở bên chày gỗ cạ,

Em thở than cùng chày gỗ mư

Mong đợi người thương hoài công em rồi!

Mong thành vợ quý nằm bên anh,

Mong thành vợ yêu nằm cạnh mình,

Mà nay, anh bỏ em dưới gầm chạn nước rỏ,

Dưới giàn bếp khói tụ;

Đuôi tóc em yêu phủ trắng gio,

Mắt trộm ngó bạn tình xưa ấp ôm kẻ khác, than ôi!

/tên mỗi chương là số thứ thứ tự các câu thơ trong bài được đăng ở chương đó/