ÿþ  

THÉP Ã TÔI TH¾ ¤Y  

Tác gi£ : Nhicalai Axt¡rÑpxki  

Thép MÛi và Huy Vân dËch  

Nhà xu¥t b£n Vn hÍc 2002  

Tái b£n l§n thé 8  

KhÕ 13 x 19. Bìa céng  

SÑ trang : 635  

Thñc hiÇn ebook : hoi_ls  

LÜI GIÚI THIÆU  

PH¦N THè NH¤T  

CH¯ NG I  

CH¯ NG II  

CH¯ NG III  

CH¯ NG IV  

CH¯ NG V  

CH¯ NG VI  

CH¯ NG VII  

CH¯ NG VIII  

CH¯ NG IX  

PH¦N THè HAI  

CH¯ NG I  

CH¯ NG II  

CH¯ NG III  

CH¯ NG IV  

CH¯ NG V  

CH¯ NG VI  

CH¯ NG VII  

CH¯ NG VIII  

CHU NG IX  

LÜI GIÚI THIÆU  

Thép ã tôi th¿ ¥y không ph£i là mÙt tác ph©m vn hÍc chÉ nhìn Ýi mà vi¿t. Tác gi£ sÑng nó rÓi mÛi vi¿t nó. Nhân v­t trung tâm Pa-ven chính là tác gi£: Nhi-ca-lai A-xt¡-rÑp- xki. Là mÙt chi¿n s) cách m¡ng tháng M°Ýi, ông ã sÑng mÙt cách nÓng cháy nh¥t, nh° nhân v­t Pa-ven cça ông. Cing không ph£i mÙt cuÑn tiÃu thuy¿t tñ thu­t th°Ýng vì héng thú hay lãi ích cá nhân mà vi¿t. A-xt¡-rÑp-xki vi¿t Thép ã tôi th¿ ¥y trên gi°Ýng bÇnh, trong khi b¡i liÇt và mù, bÇnh t­t tàn phá chín ph§n m°Ýi c¡ thÃ. Ch°a bao giÝ có mÙt nhà vn sáng tác trong nhïng iÁu kiÇn gian khÕ nh° v­y. Trong lòng ng°Ýi vi¿t ph£i có mÙt nhiÇt Ù c£m héng nÓng nàn không bi¿t bao nhiêu mà kÃ. NguÓn c£m héng ¥y là séc m¡nh tinh th§n cça ng°Ýi chi¿n s) cách m¡ng bË tàn ph¿, au Ûn ¿n cùng cñc, không chËu n±m ãi ch¿t, không thà chËu °ãc xa rÝi chi¿n ¥u, do ó ph¥n ¥u trß thành mÙt nhà vn và vi¿t nên cuÑn sách này. Càng yêu cuÑn sách, càng kính trÍng nhà vn, càng tôn quí ph©m ch¥t cça con ng°Ýi cách m¡ng.  

Thép ã tôi th¿ ¥y có mÙt Ëa vË ·c biÇt trong lËch sí vn hÍc Liên Xô và nÁn vn hÍc tiên ti¿n th¿ giÛi. Cách m¡ng tháng M°Ýi th¯ng lãi, cuÙc chi¿n ¥u v) ¡i ch°a tëng có bao giÝ cça nhân dân lao Ùng trên mÙt d£i ¥t Liên bang Xô Vi¿t rÙng lÛn hàng ngày Á ra và òi hÏi không bi¿t bao nhiêu là anh hùng. Nhân dân Liên Xô, nhân lo¡i ti¿n bÙ chÝ ãi vn hÍc ph£n ánh và ào sâu cho mình hình £nh con ng°Ýi anh hùng mÛi ¥y. L§n §u tiên trong vn hÍc, N. A- xt¡-rÑp-xki thu gÍn °ãc hình £nh con ng°Ýi mÛi trong nhân v­t Pa-ven Ca-r¡-sa-ghin. Pa-ven không nhïng khác h³n vÛi nhïng anh hùng cça các thÝi ¡i tr°Ûc. Khác h³n vÛi nhïng tác ph©m vn nghÇ cça nhïng nm §u cách m¡ng, th°Ýng ca ngãi lòng ding c£m vô tÕ chéc, t£ séc m¡nh tràn trÁ, lÛn khÏe cça qu§n chúng nh° mÙt séc m¡nh bÙt phát, tñ nhiên. Thép ã tôi th¿ ¥y cho ta th¥y tëng con ng°Ýi trong mÙt qu§n chúng rÙng lÛn n©y nß nh° th¿ nào, d°Ûi sñ lãnh ¡o cça £ng cÙng s£n. Thép ã tôi th¿ ¥y ghi l¡i c£ mÙt quá trình tôi thép, b°Ûc °Ýng gian khÕ tr°ßng thành cça th¿ hÇ thanh niên Xô vi¿t §u tiên.  

Thép ß ây là Pa-ven, là Xê-ri-ô-gia, là Va-li-a, là Giác ky, c£ mÙt lÛp thanh niên lao Ùng, vëa lÛn lên thì g·p ngay cách m¡ng, ý théc giai c¥p và tuÕi tr» bëng lên trong bão táp cça phong trào. Lò ngàn Ù nóng tôi rèn hÍ là cuÙc ¥u tranh th­t tr°Ýng kó gian khÕ, th­t là tñ lñc cánh sinh cça cách m¡ng tháng M°Ýi. Ng°Ýi thã v) ¡i tôi rèn thép ¥y là £ng cÙng s£n, ngÍn cÝ và bÙ tham m°u cça cách m¡ng. £ng l§n l°ãt lãnh ¡o chi¿n tranh, £m b£o cung c¥p, tÕ chéc v­n t£i, xây dñng °Ýng s¯t, tr¥n áp tàn d° ph£n cách m¡ng, tÕ chéc lñc l°ãng nhân dân rÙng lÛn và thi¿t l­p chính quyÁn cách m¡ng vïng m¡nh, lãnh ¡o phåc hÓi s£n xu¥t và ki¿n thi¿t, d¯t d«n nhân dân i vào mÙt xã hÙi mÛi - xã hÙi chç ngh)a - ch°a tëng có bao giÝ. Trong ¥u tranh vi trang cing nh° công tác xây dñng, £ng t­p d§n thói quen cho Pa-ven chi¿n th¯ng. Pa-ven tëng b°Ûc mÙt tr°ßng thành, trß nên mÙt chi¿n s) cách m¡ng già d·n. BÇnh t­t m°Ýi ch¿t mÙt sÑng là tr­n thí thách cuÑi cùng. Pa-ven là thép ã tôi rÓi nên ã th¯ng, toàn th¯ng.  

*  

CuÑn sách cça N. A-xt¡-rÑp-xki tr£ lÝi chúng ta: "Th¿ nào là thép ã tôi?" Óng chí Liêu Thëa Chi, chç tËch Liên oàn thanh niên dân chç Trung QuÑc, vào nm 1950, vi¿t: "Vì ngÍn cÝ cça chúng ta mà xung phong, mà b¥t khu¥t tr°Ûc quân thù, nhïng viÇc ó t°¡ng Ñi ch°a ph£i là h¿t séc khó khn. R¥t khó khn nh° Pa-ven, còn sÑng phút nào cing Áu là quên mình, chÉ ngh) ¿n công tác, ¿n £ng, ¿n nhân dân, ¿n sñ nghiÇp cça giai c¥p vô s£n, kiên quy¿t ph¥n ¥u ¿n cùng, ó mÛi là viÇc khó mà làm °ãc thì áng quí nh¥t".  

Íc Thép ã tôi th¿ ¥y tr°Ûc h¿t truyÁn cho chúng ta lÏng ham sÑng và ham chi¿n ¥u. ¥y là b£n ch¥t giai c¥p cça Pa-ven. ¥y là b£n ch¥t thanh niên cça Pa-ven. ¥y là ph©m ch¥t cách m¡ng mà £ng và ¥u tranh thñc t¿ ã xây dñng cho anh. Không ph£i ngÍn lía r¡m sÑc nÕi hay cái ngang tàng rßm cça chç ngh)a anh hùng cá nhân. MÙt tinh th§n ham sÑng và ham chi¿n ¥u có ngh)a lý nh¥t, có c¡ sß nh¥t. Không gì m¡nh b±ng lòng tin t°ßng cça Pa-ven ß nhïng måc ích chi¿n ¥u cça mình. Pa-ven say mê em toàn tâm, toàn ý phåc vå nhân dân, hy sinh cá nhân cça mình mÙt cách nÓng nhiÇt lãng m¡n, không bao giÝ do dñ, không hÁ tính toán, t¥t c£ vì sñ nghiÇp giai c¥p, vì h¡nh phúc nhân lo¡i. Không hiÃu måc ích ¥u tranh cça Pa-ven, £ng tính ¥u tranh cça Pa-ven thì chÉ c£m th¥y Ýi Pa-ven au khÕ. Không, Pa-ven không c£m th¥y au khÕ, Pa-ven chÉ ngh) ¿n kh¯c phåc thÑng khÕ. Pa-ven luôn luôn vui s°Ûng vì anh luôn luôn ¥u tranh và luôn luôn th¯ng lãi. ó là chç ngh)a l¡c quan cça Pa-ven. ó là séc m¡nh, ó là h¡nh phúc cça Pa-ven.  

Thép ã tôi th¿ ¥y là mÙt khúc ca t°¡i ¹p cça Ýi sÑng. M×i trang sách nh° cuÑn thêm máu ch£y trong ng°Ýi Íc, nâng cao thêm nhiÇt tình cách m¡ng, thúc giåc chi¿n ¥u, thúc giåc công tác.  

Thép ã tôi th¿ ¥y gi£i quy¿t cho chúng ta nhiÁu v¥n Á nhân sinh quan mÛi, d¡y chúng ta bi¿t yêu bi¿t ghét mÙt cách chính xác và sâu m¡nh, kh¡i lên ß chúng ta nhïng tình c£m lÛn, xây dñng cho chúng ta mÙt quan niÇm vÁ tình yêu trong sáng. Thép ã tôi th¿ ¥y còn là mÙt kho báu kinh nghiÇm công tác cách m¡ng r¥t thñc t¿ à nhìn cho sáng h¡n nhiÁu v¥n Á mÛi mà cuÙc sÑng Á ra cho m×i t­p thà và m×i con ng°Ýi, à thñc hiÇn "nhiÇm vå nào cing hoàn thành, khó khn nào cing v°ãt qua, k» thù nào cing ánh th¯ng".  

*  

Nhà vn Xô Vi¿t I-ly-a Ê-ren-bua gÍi Thép ã ã tôi th¿ ¥y là 'thánh kinh mÛi cça thanh niên Xô Vi¿t. Bà m¹ cça nï anh hùng Dôi-a ã tëng cÕ vi c£ mÙt th¿ hÇ thanh niên th¿ giÛi chÑng phát xít trong ¡i chi¿n th¿ giÛi l§n thé hai, cho bi¿t: "Thép ã tôi th¿ ¥y là sách gÑi §u cça con tôi".  

CuÑn sách °ãc nhiÁu ng°Ýi Íc nh¥t ß Liên Xô trong thÝi kó kháng chi¿n chÑng éc. R¥t nhiÁu chéng cÛ cå thà tÏ ra là nó ã nêu g°¡ng sáng cho muôn v¡n Pa-ven mÛi. Giïa ¡i hÙi anh hùng chi¿n ¥u Trung QuÑc nm 1950, Óng chí Tr°¡ng Minh, mÙt chi¿n s) gi£i phóng quân có nhiÁu thành tích, kiêm mÙt nhà vn bÙ Ùi tr», phát biÃu: "Íc Thép ã tôi th¿ ¥y ã à l¡i mÙt £nh h°ßng sâu s¯c cho Ýi cách m¡ng và vn nghÇ cça tôi. Nhïng sách nh° Thép ã tôi th¿ ¥y nâng cao tinh th§n chi¿n ¥u và ph©m ch¥t con ng°Ýi". Þ nhiÁu n°Ûc dân chç nhân dân, Thép ã tôi th¿ ¥y °ãc coi là mÙt tài liÇu hÍc t­p cça oàn thanh niên. Trên báo TiÁn phong cça thanh niên Pháp ã ng i ng l¡i nhiÁu l§n cuÑn tiÃu thuy¿t Pa-ven ¥y. Thanh niên th¿ giÛi yêu m¿n Pa-ven ng°Ýi anh i tr°Ûc cça t¥t c£ chúng ta, ng°Ýi anh thuÙc th¿ hÇ cách m¡ng tháng M°Ýi, th¿ hÇ mß °Ýng gian khÕ nh¥t, anh ding nh¥t và v» vang nh¥t.  

Þ n°Ûc ta, trong cuÙc ¥u tranh yêu n°Ûc lâu dài, ph§n lÛn thanh niên ViÇt Nam ã °ãc tr£i qua nhiÁu c£nh ngÙ mà Pa-ven ã sÑng. Nm nm chÑng phát xít Nh­t - Pháp, chín nm chÑng xâm l°ãc Pháp - Mù, mÙt th¿ hÇ thanh niên ông £o nh¥t ã chÍn con °Ýng cça Pa-ven. NhiÁu anh chË em cça chúng ta ã n¿m tra t¥n, khçng bÑ cça nhà tù ¿ quÑc Trong nhïng vùng sau l°ng Ëch, nhiÁu Óng chí và b¡n thân cça chúng ta hy sinh b¥t khu¥t tr°Ûc quân thù nh° Va-li-a. Trên các chi¿n tr°Ýng ViÇt Nam, bi¿t bao Xê-ri-ô- gia ã bÏ mình và hàng v¡n Gi¯c-ky sinh sôi n©y nß. D°Ûi sñ lãnh ¡o cça HÓ chç tËch và £ng lao Ùng ViÇt Nam, chúng ta sÑng nhïng chi¿n ¥u cça Pa-ven, nhïng gian khÕ cça Pa-ven, cùng do mÙt tình c£m cách m¡ng nh° Pa-ven mà ph¥n ¥u. C£ mÙt th¿ hÇ thanh niên Cách m¡ng tháng 8 lÛn lên trong kháng chi¿n, lÛn lên cùng vÛi ch¿ Ù dân chç cÙng hòa. Chúng ta c£m th¥y Pa-ven r¥t g§n vÛi mình. Thép ã tôi th¿ ¥y gãi ý cho chúng ta òi hÏi nÁn vn nghÇ tr» mÛi cça n°Ûc nhà ph£n ánh và ào sâu nhiÁu h¡n nïa hình £nh con ng°Ýi anh hùng mÛi ViÇt Nam. Và trong khi chÝ ãi, hình £nh Pa-ven lúc này giúp chúng ta nhìn rõ chúng ta h¡n, sÑng l¡i nhïng kinh nghiÇm ã qua, cçng cÑ và bÓi bÕ bài hÍc cça thñc t¿ cách m¡ng, sÑng m¡nh h¡n nïa cuÙc ¥u tranh v» vang và còn nhiÁu gian khÕ ngày nay, càng hng hái, càng ding c£m, ti¿p tåc nhïng chi¿n ¥u cça Pa-ven, phát huy nhïng th¯ng lãi cça Pa-ven, làm sáng tinh th§n cça Pa-ven h¡n nïa.  

B£n dËch tác ph©m lÛn này, vÁ cn b£n không §y ç, trong ph°¡ng pháp còn nhiÁu thi¿t sót. §y lòng yêu m¿n và trân trÍng vÛi A-xt¡-rÑp-xki, chúng tôi tñ l¥y làm ch°a thÏa mãn vÁ công viÇc mình làm. ChÉ dám mong góp ph§n nhÏ mÍn phåc vå nhu c§u Íc sách ngày mÙt lÛn cça b¡n Íc tr» tuÕi n°Ûc nhà.  

B¡n Íc tr» tuÕi ang giß trang sách này, xin giÛi thiÇu vÛi b¡n anh Pa-ven, ng°Ýi b¡n thân, ng°Ýi Óng chí i tr°Ûc cça chúng ta.  

THÉP MÚI  

PH¦N THè NH¤T  

CH¯ NG I  

- Nhïng éa nào ¿n nhà tao Íc bài tr°Ûc hôm nghi lÅ, éng d­y!  

Ng°Ýi m·c áo dài cÑ ¡o lë m¯t quát hÍc trò. M·t h¯n phË má, cÕ eo cây th­p tñ to sù.  

C·p m¯t ti hí mà dï nhìn chòng chÍc vào sáu éa trò con, bÑn trai và hai gái, vëa éng nhÕm d­y. M¥y éa tr» khi¿p sã ng°Ûc m¯t l¥m lét nhìn h¯n. H¯n chÉ tay vÁ phía các trò gái, ra lÇnh:  

- Nhïng con bé kia, cho ngÓi xuÑng.  

M¥y trò gái trút h¡i thß dài ngÓi xuÑng. C·p m¯t l°¡n cça lão cÑ Vát-xi-li v«n nhìn ch±m ch·p vào m¥y éa trò trai còn éng ¥y:  

- L¡i g§n cha nào, các con ngoan cça cha.  

H¯n xô gh¿, éng lên, s¥n ¿n ch× m¥y éa nhÏ ang nép vào nhau.  

- BÍn mày éa nào hút thuÑc, hß Ó nhãi?  

C£ bÑn lí nhí tr£ lÝi:  

- Th°a cha, chúng con không ai hút thuÑc ¡.  

Lão cÑ Ï m·t tía tai.  

- Không hút thuÑc à, Ó khÑn n¡n! V­y thì éa nào ném thuÑc lá vào bÙt làm bánh thánh? Không éa nào hút à? °ãc, Ã tao xem. L­t túi ra! Mau lên ! Tao b£o: L­t túi ra!  

Ba éa b¯t §u móc h¿t Ó lÁ trong túi bày ra m·t bàn. Lão cÑ khám tëng li tëng tí v£i lót túi, cÑ tìm mÙt v¿t tích thuÑc lá còn sót l¡i. Không th¥y gì, lão quay ra hÏi éa thé t°, mÙt th±ng bé m¯t en m·c áo khoác xám và qu§n xanh có vá ß §u gÑi:  

- Còn th±ng này, t¡i sao mày cé éng nh° ph×ng th¿ h£?  

Th±ng bé, m¯t nhìn §y v» cm téc, càu nhàu tr£ lÝi:  

- Th°a cha, qu§n con không có túi.  

Và tay nó sÝ vào °Ýng chÉ ß n¹p qu§n.  

- À, à mày b£o mày không có túi h£? Mày ngá tao không bi¿t éa nào tinh nghËch làm hÏng bÙt cça tao ph£i không? L§n này nïa, mày t°ßng tao v«n cé à cho mày hÍc ß ây ¥y ch¯c? Không, ôn con ¡i, viÇc này tao không à cho mày yên âu. Hôm nÍ, m¹ mày l¡y van mãi, tao mÛi làm phúc không uÕi mày. Nh°ng l§n này thì h¿t cách rÓi. Cút khÏi lÛp!  

Và lão tàn nh«n xách tai éa bé, tÑng ra ngoài hiên.  

C£ lÛp khi¿p £m ngÓi im thin thít. Không ai hiÃu t¡i sao th±ng Pa-ven con nhà Ca-r¡-sa-ghin l¡i bË uÕi ra khÏi tr°Ýng nh° th¿. ChÉ có mÙt mình Xéc-gây con nhà B¡-ru-gi¯c, b¡n thân cça Pa-ven, là ã trông th¥y Pa-ven ném dúm thuÑc mÙc vào bÙt làm bánh thánh cça lão cÑ, trong b¿p nhà lão ta, hôm bÍn sáu trò ch°a thuÙc bài ph£i ¿n nhà lão Íc bài éng ãi lão ta ß ¥y.  

Pa-ven bË uÕi, ngÓi ß b­c cuÑi thÁm lÛp hÍc, v» m·t suy ngh). VÁ nhà bi¿t nói làm sao bây giÝ? Nói th¿ nào vÛi m¹ °ãc? M¹ chm lo cho tëng li tëng tí m¹ v¥t v£ §u t¯t m·t tÑi, n¥u b¿p h§u h¡ nhà lão thanh tra sß thu¿.  

Pa-ven ngh¹n ngào trong cÕ hÍng.  

"Làm th¿ nào bây giÝ? ChÉ t¡i lão cÑ trÝi ánh kia c£ ! Mình không thà nào không t°¡ng thuÑc lá vào bÙt cça lão ta. Chính Xéc-gây xui mình: "Cé nhét vào i cho áng Ýi Ó súc v­t nh¡ b©n ó". Th¿ là mình nhét vào. Xéc-gây thì nó ch³ng làm sao âu, còn mình, ch¯c ch¯n là bË uÕi".  

Të lâu, Pa-ven ghét cay ghét ¯ng lão cÑ, mà lão ta thì trù Pa-ven ra m·t. MÙt hôm vì ánh nhau vÛi th±ng Mi-sa Lép-súc, Pa-ven ã bË lão ph¡t giam ß lÛp và không °ãc n c¡m chiÁu. Hôm i ph¡t, vì không có ng°Ýi trông, sã nó ngÓi mÙt mình trong lÛp l¡i nghËch, lão cÑ nhét Pa-ven vào lÛp hÍc trò lÛn, ngÓi ß hàng gh¿ cuÑi lÛp Ç nhË.  

Th§y giáo lÛp Ç nhË, ng°Ýi bé nhÏ, khô ét, m·c áo vét-tông en, ang gi£ng vÁ trái ¥t và các vì sao trên trÝi. Pa-ven há miÇng ngÓi nghe, r¥t l¥y làm l¡. Ra trái ¥t ã có të hàng triÇu nm nay và các vì sao trên trÝi hóa ra cing giÑng trái ¥t. Pa-ven th¥y kó l¡ quá, nhïng muÑn éng lên th°a vÛi th§y: "iÁu th§y nói th­t khác h³n thánh sí" . Nh°ngPa-ven không dám hÏi, sã bË ph¡t.  

Pa-ven vÑn r¥t cë vÁ môn thánh sí, bao giÝ cing °ãc lão cÑ cho iÃm nh¥t. C­u thuÙc làu làu kinh truyÇn S¥m truyÁn ci và S¥m truyÁn mÛi, nhÛ h¿t mÍi chuyÇn trong kinh Sáng-th¿-k÷. Të hôm nghe th§y giáo gi£ng ng°ãc h³n vÛi thánh kinh, Pa-ven không yên d¡ mÙt tí nào, Ënh bång mang chuyÇn ¥y hÏi l¡i lão cÑ Vát-xi-li, thì g·p ngay hôm sau hÍc bài vÁ kinh thánh. Lão cÑ vëa ·t mình xuÑng gh¿ là Pa-ven gi¡ tay liÁn. °ãc phép nói, Pa-ven éng d­y:  

- Th°a cha, sao th§y giáo lÛp trên nói là trái ¥t có hàng triÇu nm nay mà kinh thánh thì l¡i d¡y Chúa LÝi sinh ra trái ¥t này mÛi có nm nghìn...  

Pa-ven ch°a kËp nói h¿t thì ti¿ng quát cça lão cÑ ã rít lên ng¯t lÝi:  

- Mày nói sao, th±ng khÑn n¡n? Mày hÍc lÝi Chúa phán truyÁn nh° th¿ ¥y ph£i không?  

Và Pa-ven ch°a kËp mß miÇng thì lão cÑ ã xông ngay ¿n, xách hai tai Pa-ven, d­p §u c­u ta vào t°Ýng. MÙt phút sau c­u bé bË òn au h¿t vía và bË vét ra ngoài hiên.  

VÁ nhà, Pa-ven cing bË m¹ ánh mÙt tr­n nên thân.  

Hôm sau, m¹ ¿n tr°Ýng van nài lão cÑ, xin °ãc cho Pa-ven l¡i vào hÍc. Të hôm ¥y, Pa-ven mang lòng cm thù lão cÑ h¿t séc. Thù và sã. X°a nay c­u không à ai làm nhåc mình. C­u không quên °ãc tr­n òn oan éc ¥y. Cm gi­n u¥t ng°Ýi mà cÑ nén.  

C­u ã ph£i chËu nhiÁu n×i bñc nïa vì lão cÑ Vát- xi-li: lão th°Ýng ki¿m cÛ r¥t nhÏ uÕi Pa-ven ra cía; có khi hàng tu§n lÅ b¯t Pa-ven ngÓi ß góc lÛp quay m·t vào t°Ýng. Lão l¡i thôi không gÍi Pa-ven Íc bài ß lÛp. Cho nên, tr°Ûc ngày nghÉ lÅ Phåc sinh vëa qua, Pa-ven mÛi ph£i nh­p bÍn vÛi nhïng trò kém ¿n nhà lão Íc gÙp t¥t c£ bài à l¥y iÃm hÍc kó ba tháng. °ãc dËp, Pa-ven mÛi n£y ra trò tinh nghËch : ném thuÑc lá vào bÙt làm bánh thánh trong b¿p nhà lão ta.  

Tuy không ai nhìn th¥y, nh°ng lão cÑ v«n oán bi¿t ngay éa nào nghËch rÓi.  

& GiÝ ra ch¡i, tr» con ùa ra sân và quây l¥y Pa- ven. Pa-ven sa s§m nét m·t, cau mày éng yên. Xéc- gây ß l¡i trong lÛp: c­u th¥y mình cing có can dñ ¿n chuyÇn này, song không làm th¿ nào à céu b¡n °ãc.  

Ông Ñc Ê-ph¡-rê-ma ngó §u ra cía sÕ. GiÍng nói to cça ông ta làm Pa-ven gi­t n£y mình. Ông quát lên:  

- °a th±ng Pa-ven lên ây ngay!  

TrÑng ngñc ánh thình thËch, Pa-ven i lên buÓng hÍp cça các th§y giáo.  

*  

Lão chç hàng c¡m ngoài ga, ng°Ýi éng tuÕi, m·t tái ng¯t, m¯t lãn luÙc, li¿c nhìn Pa-ven éng nép vào bên m¹.  

- Nó lên m¥y?  

Bà m¹ áp;  

- Cháu m°Ýi hai.  

- °ãc, Ã nó ß l¡i ây làm. Công nó thì tám rúp mÙt tháng, cÙng vÛi ngày nào i làm thì °ãc c¡m nuôi nïa. Cách mÙt ngày làm mÙt ngày, tính m×i ngày làm hai m°¡i bÑn ti¿ng liÁn. Và coi chëng nh¥t là nó ëng có n£y tính n c¯p.  

Bà m¹ hÑt ho£ng tr£ lÝi:  

- Xin ông ëng lo, cháu không có tính t¯t m¯t âu ¡. Tôi xin cam oan vÛi ông nh° v­y.  

- Thôi °ãc. Cho nó vào làm ngay hôm nay.  

Nói rÓi quay sang phía må h§u bàn éng c¡nh, ±ng sau qu§y r°ãu, lão ta b£o:  

- Må Di-na âu? D«n nó vào ch× ría bát, nói vÛi con Ph¡-rô-xi-a giao cho nó làm thay ph§n viÇc cça con G¡-ri-sa.  

Må bán hàng bÏ con dao ang thái giò s¥y xuÑng, g­t §u ra hiÇu cho Pa-ven, rÓi b°Ûc qua phòng, i ¿n cía ngách vào ch× ría bát. Pa-ven i theo må Di-na. M¹ Pa-ven cing r£o b°Ûc theo con, rÉ tai d·n vÙi m¥y lÝi:  

- Chm mà làm con nhé! ëng à m¹ mang tai mang ti¿ng.  

Bà m¹ buÓn r§u nhìn theo con, rÓi b°Ûc ra cía. Trong buÓng ría bát, công viÇc t¥t t£. Trên bàn, )a ch¥t Ñng, dao d)a ngÕn ngang. Nhïng ng°Ýi àn bà, khn lau v¯t qua vai, lau lau chùi chùi )a và dao d)a.  

MÙt éa nhÏ tóc rÑi bÝm xÝm, không lÛn h¡n Pa- ven m¥y, ang loay hoay un hai ¥m t°Ûng n°Ûc.  

Gian nhà ngùn ngåt h¡i n°Ûc të ch­u n°Ûc nóng ría bát )a tÏa lên. Tho¡t vào, Pa-ven ã không thà nào nhìn rõ °ãc m·t tëng ng°Ýi àn bà ang làm. C­u ng¡ ngác, không bi¿t éng vào âu, làm n ra sao. Må Di-na l¡i g§n mÙt chË ría bát, kéo vai nói:  

- Ph¡-rô-xi-a, ây mÙt chú bÓi phå mÛi vào, thay chân ría bát cça con G¡-ri-sa. Mày chÉ b£o cho nó làm.  

RÓi quay l¡i phía Pa-ven và chÉ vào ng°Ýi tên gÍi là Ph¡-rô-xi-a ¥y, må Di-na nói thêm:  

- Con này trông vÁ ría bát, nó b£o gì mày ph£i nghe theo.  

Dét lÝi, må Di-na quay gót trß ra ngoài qu§y hàng.  

- Vâng.  

Pa-ven kh½ áp l¡i và °a m¯t hÏi Ph¡-rô-xi-a. Ph¡-rô-xi-a l¥y khàn lau mÓ hôi trán, nhìn Pa-ven të §u ¿n chân nh° Ã tính xem c­u bé làm °ãc gì rÓi vëa x¯n l¡i mÙt bên tay £o ã tuÙt xuÑng d°Ûi khu÷u tay, vëa nói vÛi Pa-ven, giÍng thanh thanh, dÅ nghe:  

- ViÇc cça em ch³ng có gì khó c£. Em nom thùng n°Ûc này, em un nhÏ lía, trông sao cho lúc nào thùng n°Ûc cing §y n°Ûc sôi. Em ch» cçi nïa, rÓi ¿n nom thêm c£ hai ¥m n°Ûc chè cing là viÇc cça em. Sau này khi nào c§n thì lau thêm dao d)a và i Õ rác. Cing khÑi viÇc, ç làm bß h¡i tai ¥y, em ¡.  

Ph¡-rô-xi-a nói giÍng vùng Cô-st¡-rôm hay kéo dài v§n a; giÍng nói, s¯c m·t Ï hây hây và cái mii cao nhÍn cça cô làm Pa-ven cing th¥y vui vui. "Cô này ngó bÙ cing không dï âu"; - Pa-ven ngh) bång th¿, rÓi m¡nh d¡n mß miÇng hÏi:  

- Cô b£o cháu bây giÝ ph£i làm gì tr°Ûc?  

C£ b¿p phì c°Ýi. Ti¿ng c°Ýi phá lên làm át c£ nhïng lÝi cuÑi câu cça Pa-ven.  

- Ha ha ha!... Ph¡-rô-xi-a mÛi vÛ °ãc cháu gÍi b±ng cô.  

- Ha ha!  

Chính Ph¡-rô-xi-a c°Ýi to h¡n mÍi ng°Ýi. Thì ra h¡i n°Ûc bÑc mù lên làm Pa-ven không trông rõ m·t cô ta. Ph¡-rô-xi-a mÛi x¥p xÉ m°Ýi tám tuÕi thôi.  

Ng°ãng quá, Pa-ven quay hÏi th±ng bé cùng làm.  

- Bây giÝ mình ph£i làm gì tr°Ûc, hß c­u?  

Nó ã không tr£ lÝi, l¡i trêu Pa-ven thêm:  

- HÏi cô mày ¥y, tao bi¿t âu ¥y. Tao có ß ây âu - Nói rÓi, nó ch¡y ra cía, vào trong b¿p m¥t.  

MÙt bà ría bát ã có tuÕi lên ti¿ng:  

- Mày l¡i ây giúp tao mÙt tay lau d)a. Các ng°Ýi l¡ th­t, th±ng bé nó nói, có gì mà c°Ýi. ây này, giï l¥y. Bà vëa nói vëa °a cho Pa-ven chi¿c khn lau.  

- L¥y rng c¯n mÙt §u khn, l¥y tay kéo §u kia ra cho th³ng. Tay này c§m d)a, cÍ i cÍ l¡i. CÑt nh¥t ëng à gi¯t b©n ß k½ d)a. à gi¯t b©n thì khÑn ¥y, không ph£i chuyÇn ch¡i âu. Các ông khách n hÍ nhìn kù l¯m, hÍ mà th¥y d)a b©n thì v¡ vào thân ¥y, con ¡! Bà chç s½ cho mày ra khÏi cía ngay l­p téc.  

Pa-ven ng¡c nhiên:  

- Sao l¡i có bà chç nïa à? Þ ây chÉ th¥y ông chç nh­n cháu vào làm thôi c¡ mà.  

Bà già ría bát phì c°Ýi:  

- Ông chç ß ây chÉ là mÙt thé bù nhìn thôi, con ¡. Bà ta mÛi là chç éng §u trông coi ß ây. Hôm nay bà ta không ¿n. Mày cé làm rÓi s½ th¥y.  

Cía mß, ba ng°Ýi bÓi bàn i vào, m×i ng°Ýi bê mÙt chÓng )a b©n. MÙt lão, m·t b¡nh vuông, m¯t lé, vai rÙng, nói bô bô:  

- Trong b¿p nhanh tay lên ché! Chuy¿n tàu tr°a s¯p ¿n rÓi, mà sao trong này làm rù rÝ th¿.  

Nhìn th¥y chú bé Pa-ven, h¯n hÏi:  

- éa nào th¿ này?  

- Em nó mÛi vào làm. - Ph¡-rô-xi-a tr£ lÝi.  

- À ! MÛi vào này - Lão bÓi bàn ­p bàn tay n·ng trËch cça h¯n lên vai Pa-ven, ©y c­u vÁ phía m¥y lò un n°Ûc, lên giÍng: - N°Ûc lúc nào cing ph£i có sµn. Th¿ mà mày thí trông xem, mÙt lò t¯t ng¥m, lò kia thì lía cing s¯p låi. Hôm nay ông hãy tha cho mày. Mai còn nh° th¿, ông tÑng vào miÇng. HiÃu ch°a?  

Không nói nía lÝi, Pa-ven quay l¡i lò un n°Ûc. Th¿ là b¯t §u cuÙc Ýi i làm. Ch°a bao giÝ Pa- ven chm viÇc nh° ngày §u tiên i làm này. Pa-ven ã hiÃu: ây không còn nh° ß nhà nïa. Þ nhà, m¹ b£o còn có thà không nghe. Ché ß ây, lão m¯t lé nó ã nói tr¯ng ra rÓi: không nghe thì nó v£ cho vào m·t th­t.  

NÓi n¥u n°Ûc chè to phình nh° cái v¡i, Õ bÓn thùng n°Ûc mÛi gÍi là §y. Không có qu¡t lò, Pa-ven tháo chi¿c giày Ñng qu·p vào Ñng thông h¡i, thÕi lía. Tia lía të các lò bay ra tung tóe. C£ ngày cé quanh qu©n vÛi nhïng xách n°Ûc Õ vào nÓi, Õ n°Ûc ría bát, trông lò rÓi l¡i tãi m¥y khn °Ût lau bát ra h¡ trên ¥m n°Ûc nóng hÏng, làm mÍi viÇc ng°Ýi ta sai. êm ã khuya l¯m Pa-ven mÛi l§n xuÑng b¿p, ng°Ýi mÏi nhë.  

Bà ría bát A-ni-xi-a nhìn ra cía, vëa khu¥t bóng Pa-ven, chép miÇng nói:  

- Th±ng bé mÛi l¡ ché! Làm qu§n qu­t suÑt ngày, t¥t ta t¥t t°ßi nh° bË ma v­t. Còn bé th¿ mà ã ph£i i làm ch¯c cing ph£i vì th¿ nào ây.  

Ph¡-rô-xi-a ng¯t lÝi:  

- Th±ng bé khá áo Ã, làm n ch³ng ph£i kèm gì c£.  

Må Lu-sa b» l¡i:  

- Cé Ã yên rÓi xem, ch³ng chán ngay ¥y. éa nào cing th¿, mÛi làm bao giÝ ch³ng chm...  

¿n b£y giÝ sáng, Pa-ven mÛi h¿t tÙi khÕ sai, ng°Ýi rã rÝi sau mÙt êm m¥t ngç và ch¡y i ch¡y l¡i luôn chân. Th±ng bé ¿n Õi ca, dáng ng°Ýi dong dÏng, má bánh úc, hai con m¯t x¥c, nhìn thao láo.  

Ngó xem âu vào ¥y c£ rÓi và th¥y hai nÓi n°Ûc v«n ang nóng sôi, nó thÍc tay vào túi qu§n, chét mÙt bãi n°Ûc bÍt t°Ûng, nhÕ to¹t mÙt cái, rÓi trãn lòng tr¯ng m¯t lên nhìn Pa-ven, nói giÍng trËch th°ãng:  

- Ê th±ng nhóc! Sáng mai, sáu giÝ ¿n thay tao.  

Pa-ven ng¡c nhiên hÏi l¡i:  

- Sao l¡i sáu? B£y giÝ ng°Ýi ta mÛi Õi ca c¡ mà?  

- Ng°Ýi ta khác, mày khác. Tao b£o mày ¿n sáu giÝ thì mày cé ¿n sáu giÝ. N¿u mày cãi l¡i tao thì tao ­p vá m·t mày ra. LiÇu hÓn, nhóc bÍ, mÛi vào mà ã òi lên m·t.  

Nhïng chË ría bát ã tan t§m, chm chú nhìn hai éa bé cãi nhau. GiÍng x¥c x°ãc, thái Ù ngang ng°ãc cça th±ng bé kia làm Pa-ven téc ¿n t­n cÕ. C­u ti¿n l¡i g§n nó, chñc giã ngay, song l¡i ghìm °ãc, sã ngày §u i làm ã lôi thôi thì có khi bË uÕi. Pa-ven sa s§m nét m·t, nén gi­n nói:  

- Này, të të ché, ëng chÍc vào tao mà bÏng tay ¥y, con ¡! Mai úng b£y giÝ tao mÛi ¿n. Còn muÑn ch¡i nhau, tao ch³ng lép v¿ âu. MuÑn thí thì tao ch³ng kiêng âu nhÛ.  

Th±ng kia không ngÝ Pa-ven céng th¿, nên chËu lép. Nó síng sÑt nhìn Pa-ven lúc ¥y ã nÕi gân m·t, rÓi lùi l¡i phía cái ch­u, l©m b©m:  

- °ãc, rÓi xem ai bi¿t tay ai.  

Ngày §u tiên i làm th¿ là không x£y ra chuyÇn gì, Pa-ven yên trí ra vÁ, lòng khoan khoái nh° mÙt ng°Ýi ã làm §y ç bÕn ph­n, có quyÁn °ãc nghÉ. Bây giÝ i làm rÓi, không ai còn dám b£o mình là n không ngÓi rÓi nïa.  

M·t trÝi ban mai uà o£i ló ra khÏi tòa nhà máy c°a. Cn nhà Pa-ven låp xåp hiÇn d§n ra trong s°¡ng sÛm. Nhà ây rÓi, ngay sau biÇt thñ nhà cça Lê- sinh-ski.  

MiÇng huýt sáo, chân b°Ûc rào, Pa-ven ngh) th§m:  

"M¹ ch¯c ã d­y rÓi và mình thì i làm vÁ. Thôi thì bË uÕi hÍc th¿ cing ch³ng khÕ l¯m. Có °ãc nó cho vào hÍc l¡i thì cing ¿n bË lão cÑ trÝi ánh làm mình iêu éng không sÑng yên °ãc. GiÝ thì ông cóc c§n !"  

ang ngh) lan man thì ¿n nhà. Pa-ven mß cía, rÓi sñc nhÛ: "Còn th±ng bé tóc hoe kia, mày s½ bi¿t tay ông, ông nh¥t Ënh s½ cho mày vá quai hàm".  

M¹ ang loay hoay un n°Ûc ß sân. Th¥y bóng con, bà hÏi mÙt cách lo âu:  

- Sao, công viÇc th¿ nào con, có khá không?  

- Khá l¯m, m¹ ¡.  

Th¥y m¹ nh° có chuyÇn gì muÑn báo cho mình bi¿t, Pa-ven hiÃu ngay: ngó vào cía sÕ mß rÙng, c­u ã nhìn th¥y cái l°ng rÙng cça A-r¡-chom.  

BÑi rÑi, Pa-ven hÏi m¹:  

- Anh A-r¡-chom ã vÁ ¥y, hß m¹?  

- ê, vÁ tÑi qua và ß h³n nhà. Anh con s½ vÁ làm ß sß §u máy xe lía.  

Pa-ven mß cía, không còn ç tñ tin nïa.  

Thân hình to lÛn ngÓi bên bàn, l°ng quay vÁ phía Pa-ven, b×ng ngo£nh l¡i, c·p m¯t nghiêm kh¯c cça anh, d°Ûi ôi lông mày en r­m, nhìn Pa-ven ch±m ch±m.  

- À, tay nghËch thuÑc lá ã vÁ ¥y à! Chào c­u!  

Nói chuyÇn vÛi anh xem chëng ch³ng êm ái chút nào âu. Pa-ven ngh) th§m: "Anh bi¿t t¥t c£ rÓi, ông ¥y bñc lên thà nào cing t¿ cho mÙt m». Có khi còn nÇn cho nïa".  

Pa-ven v«n h¡i sã anh.  

Nh°ng A-r¡-chom không có v» gì muÑn ánh em c£. NgÓi trên gh¿ ©u, tay tó lên bàn, anh chÉ nhìn em không rÝi m¯t. Cái nhìn không ra v» nh¡o mà cing không ra v» ghét, Pa-ven không bi¿t ±ng nào mà oán.  

Ti¿ng anh phá không khí yên l·ng n·ng nÁ:  

- Hình nh° mày ã hÍc xong c£ rÓi thì ph£i, mÍi thé khoa hÍc Áu tinh thông, nên bây giÝ mày b¯t §u chuyÃn vÁ khoa ría bát.  

Pa-ven nhìn ch±m ch·p vào k½ sàn g×, m¯t nh° dán vào mi mÙt chi¿c inh âm trÓi lên. Nh°ng A- r¡-chom ã éng lên i vào b¿p.  

"L§n này thì thoát n¡n rÓi", - Pa-ven thß dài nh¹ nhõm.  

¿n tÑi, ba m¹ con ngÓi uÑng n°Ûc. Anh A-r¡-chom mÛi të tÑn hÏi l¡i câu chuyÇn x£y ra ß lÛp hÍc. Pa- ven kà l¡i t¥t c£.  

GiÍng m¹ buÓn r§u:  

- Mày còn ít tuÕi ã ng× ng°ãc th¿ thì lÛn lên làm gì °ãc, hß con? - RÓi m¹ than phiÁn: - Bi¿t làm sao vÛi nó °ãc? C£ nhà nó ch³ng giÑng tính ai. TrÝi ¡i, con tÙi, con nã, nó làm khÕ tôi bao nhiêu l§n rÓi.  

Anh A-r¡-chom ©y cái chén không ra, nói vÛi Pa-ven:  

- Nghe anh nói ây, c¡ sñ ã nh° th¿ ta không nh¯c ¿n nïa. Nh°ng të nay em ph£i th­n trÍng, ngh) ¿n làm n, ëng có t¡ t°ßng ¿n trò nghËch ngãm. ChËu khó mà làm. N¿u còn lung tung bË uÕi nïa thì tao s½ sía cho mÙt tr­n h¿t °Ýng chui. Hãy nhÛ l¥y. Mày làm tÙi m¹ th¿ ã ç rÓi. Qu÷ quái! ¿n âu là gây sñ ¿n ¥y, ß ch× nào cing làm mang tai mang ti¿ng. Bây giÝ thì ph£i thôi h³n. N¿u làm n °ãc, sang nm s½ xin cho vào hÍc nghÁ trong sß §u máy, không có cé ß trong b¿p hàng c¡m mãi vÛi Ñng bát )a nh¿ch thì ch³ng Ýi nào ra hÓn con ng°Ýi °ãc. Ph£i hÍc l¥y mÙt nghÁ. Bây giÝ thì còn bé quá, ch°a ç tuÕi, mÙt nm nïa s½ xin cho mày vào, ch¯c ng°Ýi ta s½ nh­n. Còn tao ã °ãc Õi vÁ ây làm rÓi. M¹ s½ thôi không i làm nïa. Không à cho m¹ cé ph£i cúi l°ng tr°Ûc nhïng quân khÑn n¡n ¥y mãi. Còn mày ph£i mß m¯t ra, mày ph£i thành ng°Ýi mÛi °ãc.  

Anh nói xong, éng d­y, vÛi chi¿c áo v¯t ß l°ng gh¿ khoác lên ng°Ýi và nói vÛi m¹:  

- Con i có viÇc Ù mÙt ti¿ng s½ vÁ.  

Thân hình cao lÛn, anh i qua cía ph£i cúi §u xuÑng. Ra ¿n sân, anh nói vÍng vào:  

- Tao có mang vÁ cho mày con dao và ôi giày. Nói m¹ °a cho.  

Hàng c¡m nhà ga dÍn hàng suÑt ngày êm, không lúc nào nghÉ.  

Ga này có °Ýng xe lía i sáu ng£. Nhà ga lúc nào cing ch­t ních ng°Ýi, chÉ yên t)nh Ù hai, ba ti¿ng ban êm, giïa hai chuy¿n tàu. Hàng trm chuy¿n tàu quân sñ tránh nhau ß ây, të m·t tr­n vÁ, ho·c i ra m·t tr­n. Të ngoài ¥y, tàu chß vÁ nhïng con ng°Ýi tàn ph¿, th°¡ng t­t §y mình. Ra m·t tr­n, thì nó l¡i °a i lÛp lÛp thËt t°¡i m·c binh phåc xám, nhïng ng°Ýi lính không tên không tuÕi.  

Pa-ven làm ß hàng c¡m này ã hai nm ròng. Xó b¿p và ch× ría bát, ó là t¥t c£ nhïng gì Pa-ven ã th¥y trong hai nm trÝi nay. Trong h§m rÙng này, h¡n hai chåc ng°Ýi làm lång b­n tíu tít c£ ngày. M°¡i ng°Ýi bÓi bàn ch¡y i ch¡y l¡i të ngoài hàng vào b¿p.  

L°¡ng Pa-ven bây giÝ không ph£i là tám rúp nïa, mà lên m°Ýi rúp rÓi. Hai nm i làm, ng°Ýi lÛn lên, ch¯c ra, và n¿m mùi ç thé công viÇc. Làm chân phå b¿p, ng°Ýi bË khói hun nía nm trÝi, rÓi l¡i bË tÑng ra làm chân ría bát. Lão b¿p chç uÕi Pa-ven ra. Lão ta r¥t có quyÁn th¿, ch³ng °a gì th±ng bé céng §u céng cÕ mà lão cho là nó có thà l¥y dao ghè vào rng lão, n¿u lão Ùng ¿n ng°Ýi nó. Pa-ven chÉ °ãc cái dai séc làm qu§n qu­t, ché không cing bË tÑng ra cía të lâu rÓi. Pa-ven làm không bi¿t mÇt, vÁ m·t làm n chËu khó thì không ai bì kËp °ãc.  

¿n giÝ khách n ông thì Pa-ven làm hng ra trò. Hàng chÓng khay bát )a trên tay, cé ba chân bÑn c³ng nh£y hàng bÑn, nm b­c thang mÙt, të d°Ûi ch× ría bát lên b¿p, rÓi l¡i të b¿p xuÑng ch× ría bát.  

êm ¿n, khách n vãn, bÍn bÓi bàn tå t­p nhau ß d°Ûi nhà, vào gian buÓng xép c¡nh b¿p. Chúng thò c× bài ra, ch¡i canh b¡c lÛn, sát ph¡t nhau chí tí. NhiÁu l§n Pa-ven trông th¥y chúng xÉa ra hàng Ñng gi¥y b¡c. Pa-ven trông th¥y chúng có nhiÁu tiÁn nh° th¿ ch³ng l¥y làm l¡. Pa-ven bi¿t m×i tên bÓi bàn ¥y vÛ °ãc m×i ngày ba bÑn chåc b¡c "tiÁn diêm thuÑc" khách cho, ng°Ýi dm hào, k» mÙt Óng. Có tiÁn là chúng r°ãu, chè, cÝ b¡c. Pa-ven th¥y r¥t ghét bÍn chúng. C­u ngh): "Quân khÑn n¡n! Anh A-r¡-chom mình, thã nguÙi h¡ng nh¥t, mà cing chÉ có bÑn m°¡i tám rúp mÙt tháng; mình thì m°Ýi rúp. Ó chó chÉ có viÇc bày bàn mà vÛ bß th¿! Sµn tiÁn l¡i nÑc r°ãu hay n°Ûng vào bài b¡c".  

Pa-ven xem bÍn bÓi bàn cing nh° bÍn chç hàng, là li ng°Ýi xa l¡ áng ghét. "BÍn chó má ¥y ß ây thì làm §y tÛ, cúi luÓn thiên h¡, nh°ng vã con chúng nó ra phÑ thì phè phán nh° bÍn nhà giàu?". ôi khi chúng d¯t vã con ¿n, con chúng nó diÇn Óng phåc hÍc trò trung hÍc, vã chúng nó béo phË má. Pa-ven ngh) th§m: "M¥y th±ng s¯p bàn cho ng°Ýi ta n, có khi còn nhiÁu tiÁn h¡n khách hàng chúng h§u ¥y!". Pa-ven cing ch³ng l¡ gì nïa, c£ nhïng chuyÇn th°Ýng x£y ra ban êm trong các xó b¿p, và các buÓng xép hàng c¡m. Không ng°Ýi àn bà ría bát, hay ¡m món n nào còn làm lâu °ãc, n¿u dám të chÑi không chËu bán thân l¥y vài Óng rúp cho b¥t cé k» nào có quyÁn th¿ ß ây.  

Pa-ven ã nhìn sâu vào c·n áy cuÙc Ýi. C­u th¥y nh° mình nhìn vào mÙt cái hÑ b©n, mùi bùn en c·n bã bÑc lên trong khi c­u ang tuÕi khao khát nhïng chuyÇn mÛi l¡, nhïng chuyÇn ch°a tëng bi¿t ¿n. A- r¡-chom không làm th¿ nào xin cho Pa-ven vào hÍc viÇc trong sß §u máy xe lía °ãc. Ng°Ýi ta không l¥y tr» d°Ûi m°Ýi lm tuÕi. Pa-ven thì chÝ mong ngày thoát khÏi hàng c¡m. Tòa nhà Ó sÙ cça sß §u máy b±ng á ám khói th­t có séc h¥p d«n Ñi vÛi Pa-ven.  

Pa-ven th°Ýng theo anh i kiÃm tra các toa tàu. C­u cÑ tìm ra viÇc làm giúp anh.  

Të khi Ph¡-rô-xi-a bË uÕi i, cuÙc Ýi càng buÓn t». V¯ng m·t ng°Ýi con gái lúc nào cing vui cing c°Ýi, Pa-ven càng c£m th¥y sâu s¯c thêm tình thân giïa c­u và Ph¡-rô-xi-a khng khít bi¿t nh°Ýng nào. M×i sáng, vào buÓng ría bát, không th¥y Ph¡-rô-xi- a, mà chÉ nghe toàn nhïng lÝi la, ti¿ng chíi cça nhïng må t£n c° mÛi vào làm, Pa-ven c£m th¥y sao mà trÑng tr£i, cô ¡n quá.  

Vào giÝ vãn viÇc lúc êm khuya, Pa-ven x¿p nÑt cçi vào lò và ngÓi xÕm tr°Ûc cía b¿p, chÛp m¯t nhìn ngÍn lía, h¡i ¥m dÅ chËu. Trong buÓng ría bát ch³ng còn ai. B¥t giác Pa-ven l¡i ngh) ¿n chuyÇn Ph¡-rô- xi-a. Cái c£nh trông th¥y hôm tr°Ûc, hôm nay nhÛ l¡i rõ mÓn mÙt.  

Hôm ¥y cing vào giÝ này. êm khuya, Pa-ven l§n c§u thang xuÑng b¿p. ¿n ch× ngo·t, Pa-ven tò mò leo lên Ñng cçi à ngó vào buÓng xép xem bÍn ánh b¡c. Canh b¡c ang gay go. Dê-li-va-nÑp ngÓi c§m cái, ang cay cú, m·t Ï nhë.  

Có ti¿ng chân ng°Ýi ß c§u thang. Pa-ven quay l¡i: lão bÓi bàn m¯t lé P¡-rô-khô-s¡-ca të trên i xuÑng. Pa ven vÙi vàng chui xuÑng g§m c§u thang chÝ cho lão i khu¥t vào b¿p.  

P¡-rô-khô-s¡-ca ã i khÏi ch× ngo·t, Pa-ven nhìn th¥y rõ cái l°ng rÙng và cái §u to cça h¯n. Trên c§u thang còn có ti¿ng chân nh¹ cça ai ch¡y g¥p: ti¿ng ai quen quen:  

- Bác P¡-rô-khô-s¡-ca, cho tôi hÏi tí!  

P¡-rô-khô-s¡-ca dëng chân, quay l¡i, ng°Ûc m¯t lên, miÇng càu nhàu:  

- HÏi gì?  

Ti¿ng chân trên c§u thang b°Ûc xuÑng nïa, Pa- ven nh­n ra Ph¡-rô-xi-a.  

Ph¡-rô-xi-a n¯m l¥y tay áo lão bÓi bàn, giÍng th¥t thanh, hÕn hÃn:  

- Bác P¡-rô-khô-s¡-ca, tiÁn lão quan hai °a cho bác âu c£ rÓi?  

P¡-rô-khô-s¡-ca gi­t tay l¡i, sëng sÙ:  

- Cái gì? TiÁn à? Th¿ tao không °a cho mày là gì?  

- Nh°ng h¯n °a cho bác nhïng ba trm c¡ mà?  

Ph¡-rô-xi-a, ngh¹n ngào, giÍng nói run lên b§n b­t. P¡-rô-khô-s¡-ca c°Ýi g±n:  

- Mày nói sao, ba trm à? Th°a bà, th¿ bà Ënh x¡i c£ ba trm sao? Bà không th¥y là Ó ría bát mà òi c£ ba trm thì h¡i ¯t mÙt tí hay sao? Tao cho mày nm chåc là phúc rÓi. Mày t°ßng ngç vÛi mày khoái l¯m ¥y. L¯m bà lÛn lËch sñ h¡n mày nhiÁu, l¡i có hÍc h³n hoi cing ch³ng dám òi b±ng ¥y. Mày ph£i c£m ¡n tao mÛi ph£i, ngç mÙt êm vÛi ng°Ýi ta mà l¡i còn °ãc x¡i nm chåc nïa. ëng t°ßng tao là th±ng ngÑc. Thôi, tao thí cho thêm Ù hai chåc nïa. ChÉ có th¿ thôi, con ¡ ! N¿u mày không là Ó ngÑc, thì cé th¿ mà làm n, tao s½ che chß cho.  

Nói xong, lão bÓi bàn quay ph¯t i, chuÓn vào b¿p.  

- Ó ba que, Ó khÑn n¡n! - Ph¡-rô-xi-a chíi vào m·t nó, và gåc §u lên Ñng cçi khóc néc nß.  

Tâm hÓn Pa-ven bàng hoàng, xáo Ùng không sao t£ xi¿t. éng trong bóng tÑi nghe h¿t câu chuyÇn, và th¥y Ph¡-rô-xi-a khóc n¥c, §u ­p vào thanh cçi, tay ghì ch·t l¥y cÙt thang s¯t, Pa-ven không à lÙ ra mình éng ß ó. MÙt ý ngh) r¥t rõ n£y ra trong óc Pa-ven: "C£ Ph¡-rô-xi-a nïa cing bË chúng b¯t làm tiÁn, bÍn khÑn n¡n! Ph¡-rô-xi-a ! Ph¡-rô-xi-a ¡i !". Të ¥y lòng cm ghét cça Pa-ven Ñi vÛi lão bÓi bàn càng l¯ng sâu xuÑng mãnh liÇt thêm, mà chung quanh càng trß nên ghê tßm, áng thù ghét: "Mình khÏe thì mình nÇn ch¿t th±ng súc sinh ¥y ngay. Ti¿c thay mình không to khÏe nh° anh A-r¡-chom?".  

Tia lía trong lò bÑc lên và t¯t i, l­p lòe, cuÓn cuÙn thành hình xoáy Ñc xanh l¡, ngÍn lía rung rung lóe Ï lên; nhìn lía, Pa-ven c£m th¥y nh° có ai thè l°ái ra ch¿ nh¡o mình.  

Gian nhà yên l·ng, chÉ có ti¿ng cçi nÕ lép bép và ti¿ng rÏ giÍt Áu Áu ß vòi n°Ûc.  

B¿p v¯ng ng¯t, không mÙt ai; b¿p chç và các b¿p phå ã vào buÓng móc áo n±m ngç rÓi. Yên t)nh °ãc ba ti¿ng Óng hÓ. Vào giÝ này, chú phå b¿p C¡-lim- ca th°Ýng lên ch¡i vÛi Pa-ven. Nó treo cái xoong cuÑi cùng ã ánh bóng nhoáng, rÓi chùi tay, nh£y lên vÛi Pa-ven. ¿n n¡i, nó th¥y Pa-ven ang ngÓi xÕm tr°Ûc lò Ã ngÏ. Bóng C¡-lim-ca lù lù trên t°Ýng. Pa- ven nh­n ra ngay cái bóng ng°Ýi §u rÑi bù này. C­u không ngo£nh l¡i, nói vÛi C¡-lim-ca:  

- NgÓi xuÑng ây, C¡-lim-ca !  

C¡-lim-ca leo lên Ñng cçi n±m, nhìn Pa-ven ang l·ng l½ ngÓi, vëa nói vëa c°Ýi:  

- C­u làm phù thçy gÍi lía lên ¥y à?  

C¡ lim-ca thôi c°Ýi ngay, vì th¥y ôi m¯t sáng to cça b¡n buÓn r§u rÝi Ñng lía quay ra nhìn mình. Trong ôi m¯t b¡n, l§n §u tiên C¡-lim-ca th¥y chéa ñng mÙt n×i buÓn u u¥t.  

- Pa-ven ¡i! Hôm nay trông c­u th¿ nào ¥y...  

L·ng mÙt lát, C¡-lim-ca hÏi ti¿p:  

- Có chuyÇn gì th¿, hß Pa-ven?  

Pa-ven éng d­y, l¡i ngÓi bên b¡n, giÍng nói khe kh½:  

- Ch³ng có chuyÇn gì c£. Mình chÉ th¥y chán ng¥y cuÙc Ýi này l¯m, C¡-lim-ca ¡ !  

ôi bàn tay Pa-ven v«n à thõng trên §u gÑi b×ng n¯m ch·t l¡i. C¡-lim-ca chÑng khu÷u tay nhÕm lên hÏi ti¿p:  

- Hôm nay c­u g·p chuyÇn gì mà sinh ra chán v­y?  

- Nào ph£i mãi ¿n nay mÛi sinh ra chán âu! Ngay të hôm mÛi vào làm là mình ã chán rÓi. C­u thí ngh) xem. Mình còng l°ng làm nh° l¡c à, mà éa nào thích miÇng, thích tay cing m¯ng vÛi v£ vào rng mình °ãc.. BË ánh, bË m¯ng, ch³ng ai bênh mình. BÍn chç thuê tÛ và c­u ¿n ây làm, th¿ mà b¥t cé éa nào có th¿ lñc ß ây cing có quyÁn ánh chúng mình. Mình ch¡y ba chân bÑn c³ng, làm bß h¡i tai rÓi, mà không thà nào vëa ý t¥t c£ mÍi éa °ãc. Mình ã cÑ làm à không ai kêu °ãc, v­y mà v«n có lúc ch­m chân ch°a kËp h§u éa nào, thì bË nó nÇn cho ngay&  

C¡ lim-ca sã quá, can b¡n...  

- Nói kh½ ché mày, kh½ ché không lá có éa nào vào nghe th¥y.  

Pa-ven chÓm lên:  

- Nghe th¥y thì ã sao? éa nào có nghe th¥y tao cing cóc sã, ±ng nào tao cing i khÏi ây c¡ mà, thà i quét tuy¿t ngoài °Ýng s¯t, còn h¡n chúi §u trong xó nhà mÓ này n ß vÛi quân Ãu gi£. Th±ng nào túi cing «y b¡c. Chúng nó coi chúng mình nh° trâu, nh° chó. Con gái ß ây thì chúng muÑn làm gì cing °ãc. N¿u g·p ng°Ýi nào tí t¿ c°áng l¡i thì chúng nó tÑng ngay ra cía. Mà hÍ ra cía thì mày b£o hÍ bi¿t i âu °ãc? BÍn chúng nó tính thâm th­t: khi cho àn bà vào làm, chúng chÍn toàn ng°Ýi t£n c°, không cía không nhà, ch¿t ói ¿n n¡i c£. HÍ vào làm cÑt ki¿m l¥y m©u bánh qua ngày, Þ ây, ít ra cing còn có n. Cho nên chúng nó b¯t hÍ làm gì hÍ cing ph£i làm&  

Pa-ven nói, giÍng §y ph«n nÙ ¿n n×i làm C¡- lim-ca sã có ng°Ýi nghe h¿t chuyÇn, ph£i nh£y xuÑng óng cía l¡i. Pa-ven v«n nói nh° trút h¿t n×i u¥t éc trong lòng:  

- Còn ±ng ¥y, C¡-lim-ca ¡, chúng nó nÇn c­u mà c­u cé im thin thít. TÛ không hiÃu sao c­u l¡i im °ãc nh° th¿.  

Pa-ven mÇt quá, ngÓi phËch xuÑng gh¿ ©u bên bàn, hai tay ôm l¥y §u, dáng iÇu mÇt l£. C¡-lim- ca ùn cçi vào lò và cing ngÓi l¡i g§n bàn. C­u hÏi Pa-ven:  

- êm nay ta không Íc gì à?  

Pa-ven tr£ lÝi:  

- Không có sách. Hàng sách óng cía rÓi.  

C¡ lim-ca ng¡c nhiên:  

- Sao? Hôm nay là ngày lÅ à?  

Pa-ven áp:  

- C£nh sát ã tóm ng°Ýi bán sách i rÓi. Nghe âu bÍn chúng tìm th¥y có cái gì ß nhà ông ta.  

- Chúng b¯t ông ta rÓi à? Vì sao v­y?  

- TÛ nghe ng°Ýi ta nói ông ta bË b¯t vì chuyÇn chính trË.  

Càng síng sÑt, C¡-lim-ca nhìn Pa-ven:  

- Chính trË ngh)a là gì hß c­u?  

Pa-ven nhún vai nói:  

- TrÝi bi¿t °ãc! Nghe ng°Ýi ta nói hình nh° ai chÑng Nga hoàng thì gÍi là chính trË thì ph£i.  

C¡-lim-ca gi­t n£y mình sã sÇt:  

- Th¿ có ng°Ýi dám chÑng Nga hoàng c¡ à?  

Pa-ven áp:  

- Mình ch³ng bi¿t nïa.  

Hai ng°Ýi ang nói chuyÇn thì cía mß, må G¡-la- sa, m·t còn ngái ngç, b°Ûc vào buÓng ría bát:  

- Li nhóc chúng mày sao ch°a i ngç? Tàu ch°a ¿n, có thà nh¯m m¯t °ãc mÙt ti¿ng ¥y. Pa-ven, i ngç thôi, à tao trông lía cho.  

ChuyÇn b¥t ngÝ x£y ra, k¿t thúc quãng Ýi i làm ß hàng c¡m cça Pa-ven sÛm h¡n c­u ta ã t°ßng.  

Vào mÙt ngày tháng Giêng giá rét, Pa-ven vëa tan t§m ã Ënh vÁ, nh°ng th±ng bé làm thay v«n ch°a chËu ¿n cho. Pa-ven ¿n trình må chç xin vÁ, nh°ng må ta không cho vÁ. M·c dù mÇt lí, Pa-ven v«n ph£i làm liÁn hôm nïa thay cho th±ng bé kia. TÑi ¿n thì ã kiÇt séc. Trong lúc nghÉ êm, Pa-ven còn ph£i xách n°Ûc Õ §y m¥y nÓi và un sôi cho kËp chuy¿n tàu ba giÝ sáng.  

Pa-ven mß vòi, n°Ûc t¯c không ch£y. RÓi quên không khóa máy l¡i, Pa-ven ng£ l°ng trên Ñng cçi, và ngç thi¿p i lúc nào không bi¿t.  

M¥y phút sau, n°Ûc lên ùng åc trong vòi, n°Ûc ch£y §y c£ m·t thùng chéa n°Ûc, tràn ra sàn buÓng ría bát vào lúc này th°Ýng r¥t v¯ng v» không có ai. N°Ûc cé ch£y mãi, lênh láng, ng­p sàn, rÓi theo k½ cía rÉ ra ngoài các phòng khác. N°Ûc nh° suÑi ch£y ng§m d°Ûi nhïng bÍc hàng và va-li cça hành khách lúc ¥y ang ngç. Không ai bi¿t, mãi ¿n lúc n°Ûc làm °Ût sing mÙt ng°Ýi khách ngç d°Ûi ¥t, ng°Ýi này choàng tÉnh d­y, la lên. MÍi ng°Ýi théc d­y, ng°Ýi nào ng°Ýi ¥y nháo nhào ch¡y bÕ ¿n ch× hành lý cça mình. NhÑn nháo c£ lên.  

N°Ûc v«n cé ch£y ­p vào.  

P¡-rô-khô-s¡-ca ang dÍn bàn n bên phòng thé hai, th¥y khách kêu náo Ùng, vÙi nh£y qua nhïng ving n°Ûc, ba chân bÑn c³ng ch¡y ra, ùng ùng mß toang cía. N°Ûc të lâu bË cía ch¯n é l¡i °ãc dËp ch£y Ó vào phòng nh° thác li.  

Ti¿ng kêu la nÕi lên càng dï dÙi. Các bÓi bàn trñc nh­t ch¡y ùa vào buÓng ría bát. P¡-rô-khô-s¡-ca nh£y bÕ tÛi Pa-ven còn ang ngç say. H¯n ¥m á nh° m°a lên §u th±ng bé; Pa-ven tÑi mày tÑi m·t, ng°Ýi au nhë.  

BË òn giïa lúc còn ang ngái ngç. Pa-ven không hiÃu §u uôi ra sao. M¯t n£y om óm, ng°Ýi nhë òn au nhéc nhÑi, c­u th¥t thÃu lê gót vÁ nhà.  

Sáng hôm sau, A-r¡-ch¡m i làm vÁ th¥y em au, anh sa s§m nét m·t và cau mày, hÏi Pa-ven vÁ câu chuyÇn êm qua.  

Pa-ven kà l¡i t¥t c£, A-r¡-chom hÏi:  

- éa nào ánh mày?  

- Lão P¡-rô-khô-s¡-ca.  

- Thôi °ãc. N±m yên ¥y.  

A-r¡-chom l¥y áo da khoác lên ng°Ýi, ch³ng nói ch³ng r±ng i ra khÏi nhà.  

*  

MÙt ng°Ýi thã l¡ m·t ¿n hàng c¡m nhà ga hÏi må G¡-la-sa:  

- Tôi muÑn g·p bác bÓi bàn P¡-rô-khô-s¡-ca.  

Må tr£ lÝi:  

- Ông ãi bác ¥y mÙt tí, bác ¥y s¯p vÁ ¥y.  

Ng°Ýi l¡ m·t to lÛn éng dña l°ng ngáng l¥y khung cía:  

- °ãc tôi éng ãi ây.  

P¡-rô-khô-s¡-ca bê mÙt chÓng bát )a cao ng¥t, l¥y chân ©y cía b°Ûc vào buÓng ría bát.  

- Kìa, bác ta vÁ kia!  

A-r¡-chom ti¿n ¿n, bàn tay n·ng nh° chì cça anh túm l¥y vai lão bÓi bàn, nhìn th³ng vào m¯t h¯n, hÏi:  

- T¡i sao mày l¡i ánh th±ng Pa-ven em tao?  

Lão bÓi bàn cÑ gá tay A-r¡-chom ra, nh°ng mÙt qu£ ¥m trÝi giáng ánh h¯n ngã ln xuÑng sàn nhà.  

H¯n lóp ngóp Ënh bò d­y thì mÙt qu£ ¥m nïa, ghê h¡n, làm h¯n n±m ch¿t gí nh° óng inh xuÑng sàn. Các må ría bát hÑt ho£ng, vÙi lánh xa.  

A-r¡-chom quay gót, th£n nhiên b°Ûc ra cía, P¡- rô-khô-s¡-ca m·t §m ìa máu, au quá, n±m giãy trên sàn.  

TÑi hôm ¥y, ß nhà chÝ mãi không th¥y A-r¡-chom i làm vÁ. M¹ i hÏi thm: thì ra A-r¡-chom bË b¯t giam ß bóp rÓi.  

Sáu ngày sau, A-r¡-chom °ãc tha vÁ nhà. Lúc ¥y, m¹ ã ngç rÓi, A-r¡-chom ¿n bên gi°Ýng Pa-ven n±m và trìu m¿n hÏi:  

- Em có á không?  

Nói rÓi, anh ngÓi xuÑng c¡nh Pa-ven: "Em ëng buÓn, ß Ýi còn nhiÁu n×i cay cñc h¡n th¿ nïa c¡, em ¡ !". Im l·ng mÙt lát, A-r¡-chom nói thêm: "Không sao c£ em s½ i làm ß nhà máy iÇn. Anh ã xin cho em. Em vào ¥y làm hÍc l¥y mÙt nghÁ".  

Hai bàn tay Pa-ven si¿t ch·t l¥y bàn tay to t°Ûng cça anh.  

CH¯ NG II  

Nh° c¡n gió lÑc, tin ghê gÛm ­p vào thành phÑ nhÏ này: "Nga hoàng ã bË ánh Õ rÓi!"  

Hàng phÑ không ai dám tin là th­t.  

Nh°ng rÓi mÙt hôm, có mÙt chuy¿n tàu r½ bão tuy¿t të të vào ga này. Hai sinh viên súng khoác vai áo ca-pÑt vÙi vã të trên tàu b°Ûc xuÑng, cùng vÛi mÙt ¡n vË quân cách m¡ng, tay áo eo bng Ï. HÍ b¯t li sen §m, lão quan nm già và tên tr°ßng Ón. Khi ¥y hàng phÑ mÛi tin là chuyÇn có th­t. Dân Õ ra °Ýng en ngòm trên tuy¿t tr¯ng, hàng nghìn ng°Ýi kéo vÁ phía qu£ng tr°Ýng thành phÑ.  

Ng°Ýi ta háo héc l¯ng nghe nhïng ti¿ng mÛi: tñ do, bình ³ng, bác ái.  

RÓi nhïng ngày náo nhiÇt, sôi nÕi, §y xúc Ùng và hân hoan qua i. L¡i b¯t §u im l·ng, chÉ có khác là ß tòa thË s£nh, n¡i bÍn men-sê-vích và bÍn £ng Bun (£ng Xã hÙi Do-thái)óng trå sß có treo lá cÝ Ï. Thay Õi chÉ có th¿ thôi. Còn âu l¡i vào ¥y nh° ci.  

Vào cuÑi ông, mÙt trung oàn vÇ binh kõ mã ¿n óng Ón trong thành phÑ. Sáng sáng, hÍ kéo tëng trung Ùi lên ga chÙp lính të m·t tr­n Tây Nam ào ngi trÑn vÁ.  

BÍn vÇ binh kõ mã, éa nào vóc ng°Ýi cing béo tÑt m·t mày nß nang. Li quan thì ph§n nhiÁu là bÍn hoàng thân, bá t°Ûc, vai eo ngù kim tuy¿n, qu§n có °Ýng viÁn chÉ b¡c, y nh° thÝi Nga hoàng, d°Ýng nh° ch³ng có cách m¡ng nào x£y ra.  

Ñi vÛi Pa-ven, C¡-lim-ca và Xéc-gây con nhà B¡- ru-gi¯c, d°Ýng nh° cing ch³ng có gì là thay Õi c£. BÍn chç v«n là bÍn chç ci. Nh°ng ¿n tháng M°Ýi MÙt m°a d§m thì x£y ra chuyÇn gì khang khác. Có mÙt lÛp ng°Ýi mÛi ¿n khu¥y £o ngoài nhà ga, nhïng ng°Ýi này ph§n lÛn mÛi rÝi bÏ h§m hÑ ngoài m·t tr­n trß vÁ. HÍ mang tên kó l¡ là "bôn-sê-vích".  

Cái tên nghe ch¯c nËch và làm tin t°ßng. Tên ¥y të âu mà có? Ch³ng ai bi¿t c£.  

BÍn vÇ binh kõ mã khó mà c£n °ãc binh lính ào ngi. Các cía kính ß nhà ga th°Ýng bË vá luôn vì súng nÕ ngày mÙt nhiÁu. Binh lính bÏ m·t tr­n tëng khÑi ông nghËt kéo vÁ. Khi vÇ binh ra ch·n, thác ng°Ýi m·c áo xám này liÁn rút l°ái lê chÑng cñ l¡i. Sang §u tháng Ch¡p thì có ¿n hàng chuy¿n tàu lính £o ngi li l°ãt Õ vÁ.  

VÇ binh vây l¥y nhà ga, t°ßng éng ch¯n ¥y mà ngn °ãc thác ng°Ýi ang Õ vÁ. Nh°ng bÍn vÇ binh ã bË hàng lo¡t súng máy qu¡t vào m·t. Nhïng ng°Ýi të trên tàu Õ xuÑng ã tëng xông pha quen vÛi cái ch¿t.  

Nhïng chi¿n s) m·c áo xám dÓn bÍn vÇ binh vào trong phÑ, rÓi l¡i trß ra ga, lên xe i. Të d¡o ¥y nhïng oàn xe të m·t tr­n cé nÑi ti¿p nhau Õ vÁ.  

*  

Mùa xuân 1918. Ngày hôm ¥y, ba ng°Ýi b¡n tr» vëa ánh bài liên hÓi kó tr­n ß nhà Xéc-gây chán, rÓi t¡t vào nhà Pa-ven, ng£ l°ng trên bãi cÏ. BuÓn quá, mÍi trò ch¡i lâu nay Áu th¥y chán ng¥y c£ rÓi. ang ngh) xem làm cách gì h¡n cho qua ngày, thì nghe có ti¿ng vó ngña lÙp cÙp gõ trên °Ýng phÑ. MÙt ng°Ýi i ngña hiÇn ra. Con ngña nh£y ph¯t mÙt cái qua rãnh c¡nh °Ýng, sát bÝ rào th¥p quanh v°Ýn. Ng°Ýi i ngña v«y roi ra hiÇu cho Pa-ven và C¡-lim-ca:  

- Này, các c­u bé ¡i, l¡i ây cho tôi nhÝ tí !  

Pa-ven và C¡-lim-ca nh£y bÕ ra bÝ rào. Ng°Ýi i ngña mình §y båi; båi °Ýng tr°Ýng óng dày trên mi cát-két Ùi h¥t vÁ ±ng sau, båi chen vào k½ nhïng n¿p quân phåc. MÙt kh©u súng ng¯n n·ng và hai qu£ lñu ¡n éc eo ß ây l°ng to b£n.  

- Các c­u làm ¡n cho xin håm n°Ûc.  

Trong khi Pa-ven ch¡y vÁ nhà l¥y n°Ûc, ng°Ýi l¡ m·t hÏi Xéc-gây:  

- TÉnh nhà giÝ trong tay ai, hß c­u em?  

Xéc gây ang trÑ m¯t chòng chÍc nhìn ng°Ýi ¥y, nghe hÏi thì vÙi vàng tr£ lÝi ngay, háo héc kà h¿t tin téc:  

- ã hai tu§n nay, ch³ng có chính quyÁn nào ß ây c£. Chính quyÁn cça chúng tôi là dân phÑ tÕ chéc tñ vÇ l¥y. êm, dân hàng phÑ thay phiên nhau i gác, h¿t Ùi này ¿n Ùi khác. Còn anh là ai th¿ hß anh? - ¿n l°ãt Xéc-gây hÏi l¡i.  

Ng°Ýi i ngña tçm tÉm tr£ lÝi:  

- C­u hÏi làm gì? Còn bé mà ã muÑn bi¿t nhiÁu th¿ thì chóng già i ¥y, c­u em ¡!  

Vëa lúc ¥y, Pa-ven hai tay c§m ca n°Ûc të trong nhà ch¡y ra.  

Ng°Ýi i ngña tu ëng ñc mÙt h¡i h¿t ca n°Ûc, tr£ ca l¡i cho Pa-ven, rÓi gi­t c°¡ng t¿ ngña phi vÁ phía rëng thông.  

Pa-ven l¥y làm l¡ quay hÏi C¡-lim-ca:  

- Ng°Ýi ¥y là ai th¿ ?  

C¡ lim-ca nhún vai áp:  

- Tao bi¿t âu ¥y.  

Ngay lúc ¥y, Xéc-gây, giÍng quy¿t oán, nói vÛi hai b¡n ý ki¿n cça mình vÁ v¥n Á chính trË này:  

- Ch¯c l¡i s½ có £o chính nïa. Th£o nào tÑi qua nhà lão Lê-sinh-ski kéo nhau i s¡ch. Mà hÅ bÍn giàu ã cuÑn gói t¿ch, téc là quân du kích s¯p ¿n rÓi...  

Xéc-gây k¿t lu­n chí lý quá khi¿n cho c£ Pa-ven l«n C¡-lim-ca Áu cho là ph£i ngay.  

Ba thi¿u niên còn bàn lu­n ch°a xong thì ti¿ng vó ngña giòn giã l¡i vang lên dÍc °Ýng phÑ. C£ ba ch¡y bÕ ra hàng rào.  

Të cánh rëng nhÏ vòng sau nhà ng°Ýi chánh kiÃm lâm, ng°Ýi và xe súng Õ ra °Ýng cái. G§n sát l¡i phía àng này có chëng m°Ýi lm tay kõ mã, súng ·t ngang yên ngña. Hai ng°Ýi i §u thì mÙt ng°Ýi ã có tuÕi m·c áo va-r¡ màu ka-ki, có th¯t dây l°ng, ngñc eo Ñng nhòm. Bên c¡nh là ng°Ýi i ngña mà li tr» g·p ban nãy. Trên áo va-r¡ cça ng°Ýi éng tuÕi có ính bng Ï.  

Xéc gây l¥y khu÷u tay hích Pa-ven, ¯c chí:  

- Mày b£o tao nói có úng không? Trông xem cái bng Ï kia có ph£i là du kích không nào. Nói sai thì m¯t tao nÕ con ng°¡i. úng là du kích...  

Và Xéc gây thích chí thét lên, nh£y qua hàng rào, nh¹ nh° chim trong chÛp m¯t ã ra ¿n phÑ.  

Hai b¡n ch¡y theo sau. C£ ba éng trên vÉa hè, nhìn nhïng oàn ng°Ýi mÛi ¿n.  

oàn ng°Ýi c°ái ngña l¡i g§n. Ng°Ýi c°ái ngña i §u nh­n ra ba thi¿u niên, g­t §u chào, rÓi l¥y roi ngña chÉ tòa nhà cça Lê-sinh-ski, c¥t ti¿ng hÏi:  

- Ai ß nhà ó th¿, các em?  

- Lão th§y kiÇn Lê-sinh-ski ¥y.  

Pa-ven vëa tung tng ch¡y theo ngña vëa kÃ:  

- Lão ta ã chuÓn i hôm qua rÓi. Ch¯c lão ta sã các anh...  

Ng°Ýi có tuÕi mÉm c°Ýi:  

- Em bi¿t chúng ta là ai mÛi °ãc?  

Pa-ven chÉ m©u bng Ï áp:  

- Cái gì ây? Anh b£o m¯t em không trông th¥y cái này hay sao?  

Hàng phÑ tça ra °Ýng, tò mò nhìn bÙ Ùi i vào phÑ. Ba c­u b¡n v«n éng nguyên ß vÉa hè, m£i mê ng¯m nhïng ng°Ýi du kích Ï mÇt nhÍc, båi bám §y ng°Ýi.  

¿n khi kh©u ¡i bác Ùc nh¥t cça ¡n vË ã kéo qua, ln §m §m trên °Ýng á, nhïng xe súng máy ã diÅu i h¿t, li tr» l¡i ch¡y theo các anh du kích ¿n mãi t­n trung tâm thành phÑ, bÙ Ùi b¯t §u óng quân, c£ ba mÛi chËu rç nhau ai vÁ nhà n¥y.  

BÙ tham m°u ¡n vË óng ß biÇt thñ nhà Lê-sinh- ski. TÑi ¿n, trong phòng khách lÛn, bÑn ng°Ýi ngÓi quanh mÙt chi¿c bàn to, chân bàn ch¡m trÕ, hÍ là ba cán bÙ chÉ huy và ng°Ýi thç tr°ßng ¡n vË, Óng chí Bun-ga-cÑp, mÙt ng°Ýi ã có tuÕi, tóc hoa râm. Bun-ga-cÑp tr£i t¥m b£n Ó vùng này lên bàn, °a ngón tay chÉ d«n, vëa l¥y móng tay v¡ch lên các °Ýng sá vëa quay nói vÛi ng°Ýi có gò má cao, rng bàn cuÑc ngÓi tr°Ûc m·t:  

- Óng chí Ê-ma-sên-c¡, Óng chí b£o chúng ta nên dàn quân ánh ß ây à? Tôi thì tôi ngh) r±ng sáng mai ta cé ph£i rút lui nïa. áng l½ tÑt h¡n h¿t là i ngay êm nay, song quân ta mÇt l¯m rÓi. NhiÇm vå cça chúng ta là rút °ãc vÁ t­n Ca-da-chin tr°Ûc khi quân éc ¿n. Séc ta th¿ này em ra chÍi thì là chuyÇn th­t buÓn c°Ýi... ChÉ v»n v¹n có mÙt kh©u ¡i bác vÛi ba m°¡i viên ¡n, hai trm l°ái lê, sáu m°¡i thanh ki¿m; Óng chí t°ßng là lñc l°ãng ghê l¯m ¥y ch¯c!... Quân éc ti¿n, th¿ m¡nh nh° dòng suÑi thép trút xuÑng. Ta chÉ có thà chi¿n ¥u khi nào phÑi hãp °ãc vÛi nhïng ¡n vË Ï khác cing ang rút nh° ta. VÛi l¡i, các Óng chí ¡, chúng ta không nên quên r±ng ngoài quân éc ra thì trên °Ýng ta i còn nhiÁu bÍn phÉ ph£n cách m¡ng ang rình nÇn ta nïa. Ý ki¿n tôi là rút lui ngay sáng sÛm mai và tr°Ûc khi rút, cho s­p cái c§u sau ga. Quân éc có chïa cing ph£i m¥t hai ba ngày. Th¿ là mii ti¿n quân theo dÍc °Ýng s¯t cça chúng s½ t¡m thÝi bË c£n l¡i.  

Bun-ga-cÑp hÏi t¥t c£ nhïng ng°Ýi ngÓi dñ hÍp:  

- Các Óng chí ngh) th¿ nào? Ta quy¿t Ënh i thôi.  

St¡-ru-cÑp, ngÓi bên c¡nh Bun-ga-cÑp, nh±n nh±n c¯n môi, nhìn b£n Ó rÓi nhìn Bun-ga-cÑp, khó khn l¯m mÛi nói °ãc nhïng ti¿ng ch°a ra khÏi cÕ hÍng ã muÑn t¯c l¡i:  

- Tôi thì tôi... tán... tán thành ý ki¿n Bun-ga-cÑp...  

Ng°Ýi tr» nh¥t, m·c áo khoác công nhân, cing Óng ý:  

- Bun-ga-cÑp bàn có lý.  

ChÉ có Ê-ma-sên-c¡, ng°Ýi i ngña mà ban ngày bÍn Pa-ven ã g·p, là l¯c §u, ph£n Ñi:  

- N¿u th¿ thì t­p hãp nên toán quân này làm quái gì? L­p nó ra à mà cé rút hoài tr°Ûc bÍn éc, không dám ánh chác gì c£ à? Theo tôi, ph£i cho£ng nhau vÛi chúng ß ây. Ch¡y mãi chán l¯m rÓi. N¿u chÉ mÙt mình tôi, thì tôi ánh ngay t¡i ây.  

RÓi ©y gh¿ ánh s§m mÙt cái, anh éng ph¯t d­y và i i l¡i l¡i trong phòng.  

Bun-ga-cÑp nhìn anh tÏ v» không tán thành.  

- ánh ph£i ánh cho có m°u, có m¹o. Ê-ma-sên- c¡ ¡. Ché còn ném quân ta vào ch× nh¥t Ënh tan tác, bË tiêu diÇt thì chúng ta không thà nào làm °ãc. VÛi l¡i làm nh° th¿ thì là ngÑc quá. Ëch có c£ mÙt s° oàn có trÍng pháo, thi¿t giáp uÕi theo sau ta. Chúng ta không ph£i là con nít, Óng chí Ê-ma-sên-c¡ ¡.  

RÓi quay nói vÛi nhïng ng°Ýi khác. Bun-ga-cÑp k¿t lu­n:  

- Th¿ là ã quy¿t Ënh: sáng mai ta rút.  

Bun-ga-cÑp l¡i ti¿p tåc:  

- V¥n Á ti¿p theo là v¥n Á liên l¡c. Vì ¡n vË ta rút sau cùng, nên nhiÇm vå ta ph£i tÕ chéc công tác ß sau l°ng Ëch. Þ ây có ngã t° °Ýng xe lía quan trÍng, thành phÑ nhÏ, nh°ng có hai ga. Ta c§n chÍn mÙt Óng chí nào ch¯c ch¯n, tin c­y, ß l¡i ây công tác. Các Óng chí Á cí ng°Ýi i.  

Ê-ma-sên-c¡ vëa i l¡i g§n bàn, vëa nói:  

- Theo tôi, Óng chí lính thçy Giu-kh¡-rai c§n ß l¡i ây. Thé nh¥t, Óng chí ¥y là ng°Ýi Ëa ph°¡ng. Thé hai, Óng chí ¥y có nghÁ thã nguÙi và hiÃu c¡ iÇn, có thà xin °ãc vào làm máy iÇn. Giu-kh¡-rai l¡i không i cùng ¡n vË ta vào ây, mãi êm nay mÛi ¿n cho nên không lÙ. MÙt tay thông minh, chín ch¯n nh° th¿ s½ làm công viÇc ch¡y. Theo tôi, ¥y là ng°Ýi r¥t hãp vÛi công tác này.  

Bun-ga-cÑp g­t §u:  

- úng l¯m, Óng chí Ê-ma-sên-c¡ ¡. Tôi Óng ý vÛi Óng chí.  

Nói rÓi quay l¡i hÏi nhïng ng°Ýi khác:  

- Không ai có ý ki¿n khác ché ? Không. V­y thông qua v¥n Á này. Chúng ta à l¡i cho Óng chí Giu- kh¡-rai ç tiÁn và t¥t c£ gi¥y tÝ c§n thi¿t cho công tác. Sang v¥n Á thé ba là v¥n Á cuÑi cùng. ó là v¥n Á gi£i quy¿t kho súng ß thành phÑ này. Þ ây, có kho súng hai v¡n kh©u të thÝi chi¿n tranh Nga hoàng còn l¡i. HiÇn Ã ß nhà mÙt nông dân, nh°ng không ai nhÛ là có kho súng ¥y. Chç nhà ã báo cáo vÛi tôi ông ta muÑn ©y i. L½ t¥t nhiên không thà à kho súng này vào tay bÍn éc °ãc. Tôi có ý ki¿n là ph£i Ñt i. Ñt ngay bây giÝ. Sáng là ph£i xong h¿t. Song chÉ ng¡i mÙt iÁu: kho này ß mãi tít §u tÉnh, giïa nhïng khu nhà cça nông dân nghèo. Ñt thì lía có thà cháy lan sang nhà dân.  

St¡-ru-cÑp ng°Ýi sây sát §y s¹o, râu tua tça tám ngày ch°a c¡o, xua tay ph£n Ñi:  

- Sao... sao... sao l¡i Ñt? Tôi... tôi có ý ki¿n là em phát... phát súng cho dân.  

Bun-ga-cÑp quay ph¯t l¡i:  

- Anh nói em phát cho dân?  

Ê-ma-sên-c¡ thích chí kêu lên:  

- Ph£i! Hay l¯m! Chia súng cho công nhân và t¥t c£ nhïng ai muÑn l¥y cing cho. Ý ki¿n cë ¥y. Chia cho dân à ít ra cing làm bà con có gì trong tay à cÍ nhau vÛi quân éc, n¿u chúng bóp ch·t quá. Mà th¿ nào dân ây cing bË chúng k¹p r¥t ch·t rÓi. K¹p quá không chËu °ãc, là giß súng ra. Ý ki¿n St¡-ru- cÑp chia súng cho dân là úng l¯m. Cing nên chia mÙt ph§n vÁ nông thôn nïa. Ai ché nông dân nghèo thì hÍ s½ c¥t kù l¯m. N¿u bÍn éc Ënh giß trò tr°ng thu, bòn vét thóc lúa thì lúc ¥y, nhïng "cç súng này s½ lãi h¡i ra ph¿t.  

Bun-ga-cÑp b­t c°Ýi. Óng chí nói:  

- ê thì chia súng hay th­t, nh°ng gi·c ¿n th¿ nào cing ra lÇnh nÙp súng. Th¿ rÓi ai cing em nÙp c£ cho nó.  

Ê-ma-sên-c¡ ph£n Ñi l¡i:  

- Không, không ph£i ai cing em nÙp c£ âu ! Có ng°Ýi nÙp, nh°ng cing có ng°Ýi giï l¡i.  

Bun-ga-cÑp °a m¯t hÏi mÍi ng°Ýi.  

Anh công nhân tr» bênh vñc ý ki¿n cça Ê-ma-sên- c¡ và St¡-ru-cÑp:  

- Nên phát súng cho dân. Nên phát.  

- Th¿ thì phát súng. Thông qua, - Bun-ga-cÑp g­t §u Óng ý, rÓi éng lên nói ti¿p: - Th¿ là mÍi v¥n Á Áu xong. Bây giÝ chúng ta có thà nghÉ ¿n sáng. Khi nào Giu-kh¡-rai tÛi, b£o anh ta ¿n g·p tôi. Tôi s½ nói chuyÇn vÛi anh ta. Còn Óng chí Ê-ma-sên-c¡, Óng chí hãy i kiÃm tra các tr¡m gác xem.  

MÍi ng°Ýi ra vÁ, Bun-ga-cÑp cing i sang phòng ngç cça nhà chç ß c¡nh phòng khách, tr£i áo ca-pÑt lên nÇm gi°Ýng, rÓi ng£ l°ng xuÑng.  

*  

SÛm hôm sau, Pa-ven ß nhà máy iÇn ra vÁ. ã mÙt nm rÓi, c­u làm phå chân ¥t lò ß nhà máy này.  

Vëa ra khÏi nhà máy Pa-ven th¥y ngay hàng phÑ nhÙn nhËp l¡ th°Ýng, ng°Ýi g·p m×i lúc mÙt nhiÁu, m×i ng°Ýi Áu vác mÙt, hai ho·c ¿n ba kh©u súng. Pa-ven không hiÃu ra làm sao c£, r£o b°Ûc vÁ nhà. ¿n g§n biÇt thñ Lê-sinh-ski, Pa-ven th¥y nhïng ng°Ýi kõ binh Ï anh quen hôm qua ang lên ngña.  

Pa-ven nh£y bÕ vào nhà, ría m·t mii qua loa, hÏi m¹, bi¿t A-r¡-chom không có nhà, liÁn nh£y tót ra cía, ba chân bÑn c£ng, t¥t t°ßi ch¡y sang §u ±ng kia thành phÑ ¿n nhà Xéc-gây là con ng°Ýi phå thã máy xe lía. BÑ c­u ta có mÙt cn nhà nhÏ và m¥u ¥t con. Xéc-gây không ß nhà. Bà m¹ m·t §y và tr¯ng, ng°Ýi «y à, nhìn Pa-ven lÙ v» không b±ng lòng:  

- ChÉ có ma quÉ bi¿t nó i ±ng nào. B£nh m¯t ra ã ch¡y rÓi, th­t nh° th±ng bË Ùng, bË d¡i. Hình nh° là ng°Ýi ta phát súng gì ¥y. Ch¯c là nó ang ß ó. C£ li chúng mày Áu áng ánh òn t¥t, Ó còn thò lò mii mà ã thích trò ánh nhau. Chúng bay lêu lÕng quá chëng rÓi. C¥m sao b£o °ãc. MÙt tí tuÕi §u, ch°a cao h¡n cái v¡i n°Ûc mà ã chñc mó vào chuyÇn súng vÛi Ñng. Mày g·p th±ng h¡i c¡m ¥y thì b£o nó cho tao: nó mà mang mÙt viên ¡n vÁ cái nhà này thì tao chém §u i. Nó nh·t ç thé vÁ Ã tÙi v¡ chúng tao chËu. Còn mày nïa, mày cing Ënh ch¡y ¿n ¥y ph£i không?  

Nh°ng Pa-ven không còn nghe nhïng lÝi ay nghi¿n cça m¹ Xéc-gây nïa, mà ã c¯m §u ch¡y xa rÓi.  

DÍc °Ýng, g·p mÙt ng°Ýi àn ông, mang hai vai hai kh©u súng, Pa-ven sán ¿n hÏi ngay:  

- Bác l¥y súng ß âu ¥y, b£o cháu vÛi?  

- Þ trên phÑ Véc-khô-vi-na kia. HÍ ang phát.  

Pa-ven ba chân bÑn c³ng, c¯m cÕ ch¡y nh° bay. Vëa ch¡y qua hai phÑ thì ång ngay vào mÙt th±ng bé con ang è cÕ vác mÙt kh©u súng tr°Ýng n·ng trËch có l¯p l°ái lê.  

Pa-ven hÏi nó:  

- Mày vÛ °ãc ß âu ¥y?  

- Anh bÙ Ùi phát ß tr°Ûc cía tr°Ýng hÍc ¥y. Nh°ng giÝ thì ch³ng còn gì âu, ng°Ýi ta l¥y h¿t rÓi. Phát suÑt êm rÓi còn gì. GiÝ ¿n chÉ còn hòm không.  

Và nó vênh m·t khoe:  

- Tao l¥y chi¿c này là chi¿c thé hai.  

Tin ¥y làm cho Pa-ven nghe ¿n rång rÝi: "Mình th­t khÉ, áng l½ ch¡y th³ng ¿n ó ngay l¡i còn r½ vÁ nhà. Th¿ là nhá tàu rÓi".  

B×ng chãt ngh) ra iÁu gì, Pa-ven quay ph¯t trß l¡i nh£y ba b°Ûc uÕi theo th±ng bé kia, ra séc gi±ng l¥y súng ß tay nó và nói giÍng r¥t trËch th°ãng:  

- Mày ã có mÙt kh©u, ç rÓi. Kh©u này à tao.  

Ban ngày ban m·t mà bË c°Ûp trên tay, th±ng bé h§m h§m xông vào Pa-ven, nh°ng Pa-ven ã lùi l¡i r¥t nhanh, ch)a l°ái lê ra, thét lên:  

- Lùi l¡i, không ông âm ngay!  

Th±ng bé kia éc quá phát khóc và vëa bÏ ch¡y, vëa chíi cho h£ gi­n. Còn Pa-ven thì thÏa chí quá, rÓi phi mÙt m¡ch vÁ nhà. C­u nh£y qua rào, ch¡y th³ng xuÑng nhà d°Ûi, gi¥u kh©u súng c°Ûp °ãc lên mái nhà, rÓi b°Ûc lên nhà trên, vëa i vëa vui v» huýt sáo.  

*  

Nhïng buÕi tÑi mùa hè vùng U-c¡-ren, ß nhïng thË tr¥n nhÏ nh° Sê-pê-tÑp-ca này th­t là ¹p. Trung tâm là phÑ xá nhÏ và ngay ngo¡i ô ã là thôn quê rÓi.  

Nhïng buÕi tÑi mùa hè êm Ám này, t¥t c£ thanh niên ß ây Áu kéo ra °Ýng ch¡i. Con trai con gái túm nm tåm ba hay tëng ôi, ngÓi trên thÁm nhà, trong v°Ýn, éng ß gi­u cây, hay ngÓi ngoài °Ýng, trên nhïng thanh g× x¿p Ñng s¯p làm nhà. Ti¿ng c°Ýi ti¿ng hát vang lên kh¯p n¡i.  

Khí trÝi ban êm run r©y, ngào ng¡t mùi hoa th¡m. Trên vòm trÝi cao thm th³m, sao l¥p lánh trông y nh° nhïng con om óm. Vào nhïng lúc nh° th¿ này, ti¿ng nói, ti¿ng hát vÍng i xa l¯m...  

Pa-ven mê àn gió (ác-coóc ê ông). C­u trìu m¿n b¿ chi¿c àn vào lòng tó lên gÑi, ngón tay nh¹ nhàng l°Ût trên hàng phím, lên xuÑng nhanh thon tho¯t; ti¿ng àn g¥p Õ hÓi. Nhïng ti¿ng tr§m ngân dài và àn c¥t lên mÙt khúc nh¡c say s°a chan chéa nhiÇt tình và huy¿t khí.  

HÙp àn mß ra rÓi kéo vào, uÑn khúc nh° sóng l°ãn. Nghe ti¿ng nh¡c, chân không thà không cuÑn vào b°Ûc nh£y. Không chËu °ãc, chân ai ai cing gi­m gi­t, cña qu­y. Ti¿ng àn rÙn lên h¡i thß nóng hÕi: sÑng trên Ýi mÛi thú làm sao!  

TÑi nay càng vui h¡n mÍi tÑi. ám thanh niên thích c°Ýi ùa ã tå t­p nhau trên Ñng g× x¿p g§n nhà Pa-ven. Ti¿ng Ga-lÑt-s¡-ca, cô gái nhà hàng xóm, nói to nh¥t. GiÍng cô r¥t ¥m, r¥t tr§m và m°ãt nh° nhung. Ng°Ýi con gái ông thã làm á ¥y vÑn thích nh£y, thích hát vÛi nhïng gã con trai.  

Pa-ven thì h¡i kiÁng cô ta. Vì cô b¡o mÓm b¡o miÇng l¯m. Cô ang ngÓi ngay c¡nh Pa-ven, cùng trên mÙt t¥m g×, tay ôm l¥y ngang l°ng Pa-ven, khít ch·t vào lòng và c°Ýi s±ng s·c:  

- Hãy nghe tôi nói, tay àn cë khôi cça tôi ¡i! Th­t en çi cho tôi là c­u còn mng sïa quá. Không thì c­u ã thành ng°Ýi chÓng xinh xinh cça tôi rÓi. Tôi r¥t c£m nhïng tay ch¡i nh¡c. G·p con nhà nh¡c là lòng tôi say mê mÁm nhin ra.  

Pa-ven th¹n Ï chín m·t; may mà trÝi tÑi, không ai th¥y mình x¥u hÕ. Pa-ven muÑn lçi xa cô gái tinh nghËch, song Ga-lÑt-s¡-ca ghì khÏe, giï ch·t l¡i.  

Cô ta c°Ýi nhí nh£nh:  

- Mình ëng ch¡y, mình yêu mình quý cça em. Rõ chÓng gì chÓng l¡ th¿ này!  

Pa-ven c£m th¥y vai mình ép vào c·p vú xinh r¯n ch¯c cça Ga-lÑt-s¡-ca, c­u th¥y ngài ng¡i và trong ng°Ýi r¡o rñc th¿ nào ¥y. Chung quanh là ti¿ng c°Ýi ng·t ngh½o vang Ùng c£ phÑ xá vÑn im lìm.  

Pa-ven l¥y tay ©y vai Ga-lÑt-s¡-ca à gá ra, miÇng nói:  

- ChË xê ra ché chË! Làm ng°Ýi ta không kéo àn °ãc nïa.  

Và mÍi ng°Ýi l¡i c°Ýi §m lên, nói ùa, nói gián, chÍc Pa-ven.  

Ma-ru-xi-a chêm vào:  

- Pa-ven ch¡i cho chúng mình mÙt bài nào th­t buÓn, th­t não nuÙt tâm hÓn.  

Và të të chi¿c àn l¡i kéo giãn ra, ngón tay nh¹ nhàng l°Ût trên phím. àn ch¡i khúc nh¡c quen thuÙc mà ai cing thích. Nh¡c vëa c¥t lên, Ga-lÑt-s¡-ca hát tr°Ûc. Ma-ru-xi-a và t¥t c£ mÍi ng°Ýi cùng hát theo:  

oàn ng°Ýi kéo ghe  

VÁ chÑn quê nhà,  

Thú vË làm sao  

Êm ái làm sao  

°ãc ca lên ti¿ng thß than. . .  

Ti¿ng hát cça tuÕi tr» c¥t vang lên, vÍng i xa ¿n t­n khu rëng.  

B×ng có ti¿ng gÍi: "Páp-ca!".  

¥y là ti¿ng A-r¡-chom.  

Pa-ven g¥p àn gió l¡i, gài dây vào:  

- Có ng°Ýi gÍi, tôi ph£i vÁ ây!  

Ma-ru-xi-a kh©n kho£n nài Pa-ven rÑn l¡i:  

- NgÓi l¡i ch¡i mÙt tí nïa, rÓi hãy vÁ cing còn kËp chán.  

Nh°ng Pa-ven ang vÙi.  

- Thôi, Ã ¿n mai. Bây giÝ ph£i vÁ, anh tôi gÍi.  

Pa-ven våt qua phÑ ch¡y vÁ nhà.  

Mß cía b°Ûc vào, Pa-ven th¥y ngÓi ß bàn vÛi anh A-r¡-chom có bác Rô-man cùng làm mÙt ch× vÛi anh và mÙt ng°Ýi thé ba nïa mà Pa-ven không quen, Pa- ven hÏi anh: "Anh gÍi em?"  

A-r¡-chom h¥t hàm vÁ phía Pa-ven và nói vÛi ng°Ýi l¡ m·t:  

- Th±ng em tôi ¥y?  

Ng°Ýi l¡ m·t chìa bàn tay gân guÑc ra b¯t tay Pa-ven.  

A-r¡-chom nói vÛi em:  

- Pa-ven này, mày nói ß sß là mày làm ng°Ýi thã máy bË Ñm có ph£i không? Mai mày thí hÏi xem sß nó có l¥y ng°Ýi bi¿t máy vào thay chân không nhé. N¿u hÍ c§n ng°Ýi thì ch¡y vÁ nhà b£o tao.  

Ng°Ýi l¡ m·t ng¯t lÝi:  

- Thôi, Ã ngày mai tôi cùng i vÛi c­u em. Tôi s½ tñ nói th³ng vÛi chç.  

Pa-ven bây giÝ ã hiÃu ra t¡i sao anh gÍi mình vÁ:  

- Nhà máy nó ang c§n thã l¯p máy iÇn th­t, các anh ¡. Vì bác Stng-cô-vích v«n làm bË Ñm, ph£i nghÉ, cho nên hôm nay cái máy không ch¡y °ãc. Bác ta bË th°¡ng hàn. Chính chç ph£i xuÑng éng máy hai l§n. HÍ ang tìm ng°Ýi thay mà ch°a có. Có mÙt mình ng°Ýi Ñt lò thôi, hÍ không dám cho máy ch¡y.  

Ng°Ýi l¡ m·t nói: "N¿u v­y thì viÇc chu rÓi" và anh quay l¡i phía Pa-ven:  

- Mai anh s½ ¿n ón em cùng i ¿n sß nhé.  

- Vâng  

Pa-ven b¯t g·p c·p m¯t bác ta: c·p m¯t màu tro, bình t)nh, nhìn th³ng vào Pa-ven không chÛp, khi¿n c­u h¡i chùn. Chi¿c áo bác ta màu xám, cúc cài suÑt, kéo cng bó l¥y cái l°ng rÙng, ch¯c nËch, chi¿c áo trông ch­t céng. Bác ta vai và §u khít nhau, cÕ nh° cÕ trâu, thân hình v¡m vá, séc khÏe có d° nh° mÙt cây g× s¿n cÕ thå r¯n rÏi và bám ch¯c rÅ.  

Khi tiÅn chân bác ta, A-r¡-chom nói:  

- Anh Giu-kh¡-rai, viÇc th¿ là t¡m Õn, anh nhÉ. Mai mÝi anh l¡i i vÛi em nó ¿n sß và lo viÇc ¥y cho xong.  

*  

BÙ Ùi Ï i °ãc ba hôm thì quân éc kéo vào thành phÑ. Lúc chúng ¿n, mÙt hÓi còi xe lía rú lên ß nhà ga m¥y hôm nay vÑn bÏ trÑng. Tin lan kh¯p tÉnh: Quân éc ¿n!  

PhÑ xá rÑi lên nh° mÙt tÕ ki¿n bË Ùng, tuy të lâu dân phÑ ã bi¿t th¿ nào bÍn éc cing kéo ¿n. Bi¿t v­y nh°ng sao cing ch³ng ai muÑn tin c£. Th¿ mà bÍn gi·c éc áng ghê sã ¥y hôm nay ch³ng còn âu xa nïa, chúng ã ß ngay trong phÑ rÓi.  

Dân phÑ nem nép sau hàng rào nhà mình éng nhìn, không dám b°Ûc chân ra °Ýng.  

BÍn éc hành quân làm hai hàng dÍc, cé men theo rìa °Ýng mà i à m·t phÑ v¯ng không ng°Ýi. Chúng m·c qu§n áo xanh s«m, tay lm lm ch)a súng ra ±ng tr°Ûc, l°ái lê to b£n nh° dao, c¯m vào §u súng, mi s¯t n·ng trËch úp såp l¥y §u, ba-lô i tr­n n·ng tr)u vai. Chúng i të ga vào phÑ, hàng quân dài liên miên, m¯t chúng gÝm gÝm có v» sµn sàng d­p t¯t mÍi séc kháng cñ, tuy ch³ng ai ngh) ¿n kháng cñ chúng c£.  

Hai tên s) quan i §u, súng ng¯n kiÃu Mô-de trong tay. Giïa °Ýng phÑ là tên trùm hÙi tÁ Ùi mi lông, m·c qu§n áo U-c¡-ren màu xanh, i theo chúng làm phiên dËch.  

Lính éc x¿p hàng thành Ùi hình vuông v¯n trong qu£ng tr°Ýng trung tâm thành phÑ. Ti¿ng trÑng nÕi lên. MÙt ám nhÏ dân phÑ ã h¡i hoàn hÓn, tå t­p nhau l¡i. éng trên b­c cía mÙt hiÇu bào ch¿, tên trùm hÙi tÁ Íc to b£n mÇnh lÇnh cça tên quan t° Coóc-ph¡, t° lÇnh quân qu£n thành phÑ.  

BÐ CÁO DN CHÚNG  

iÁu thé nh¥t. - B£n chéc ra lÇnh cho toàn thà dân phÑ trong vòng hai m°¡i bÑn ti¿ng Óng hÓ ph£i em nÙp h¿t vi khí, c£ súng l«n ki¿m và dao gm. Ai trái lÇnh s½ bË xí b¯n.  

iÁu thé hai. - Nay h¡ lÇnh giÛi nghiêm thành phÑ. Të tám giÝ tÑi trß i, c¥m ng·t không °ãc i l¡i ngoài °Ýng.  

T° lÇnh quân qu£n thành phÑ  

Ký tên: thi¿u tá COÓC-PH  

BÙ t° lÇnh gi·c éc chi¿m tòa thË s£nh vÑn tr°Ûc là trå sß cça Xô-vi¿t công nhân lúc mÛi khßi ngh)a. Ngoài cía có tên lính gác không Ùi mi s¯t mà Ùi mi l°ái trai có phù hiÇu con iÁu hâu to t°Ûng. Sân g§n nhà thì l¥y làm n¡i chéa vi khí dân em nÙp.  

SuÑt ngày, có nhïng ng°Ýi vì sã tÙi tí hình nên em súng nÙp. Ng°Ýi lÛn không ló m·t ra, thi¿u niên và con tr» mang súng ¿n nÙp. BÍn éc không b¯t giï ai l¡i.  

Ai không muÑn ¿n kho nÙp súng thì thëa lúc êm tÑi, vét phéa ra °Ýng cái. Sáng hôm sau, lính éc i tu§n nh·t °a lên xe chß vÁ bÙ t° lÇnh.  

¿n mÙt giÝ tr°a h¿t h¡n nÙp súng, bÍn lính éc kiÃm kê sÑ súng ã thu °ãc là mÙt v¡n bÑn nghìn kh©u. Th¿ là thi¿u âu sáu nghìn kh©u không nÙp cho bÍn éc. Chúng liÁn téc tÑc i khám xét hàng lo¡t nhà dân, nh°ng k¿t qu£ ch³ng có m¥y.  

Tang t£ng sáng hôm sau, có hai ng°Ýi thã xe lía bË chúng b¯n ch¿t g§n ngh)a Ëa Do-thái ß ngoài thành phÑ. Chúng ã khám th¥y súng trong nhà các anh.  

Nghe Íc b£n bÑ cáo xong, A-r¡-chom c¥p tÑc trß vÁ nhà. G·p Pa-ven ngoài sân, anh liÁn n¯m l¥y vai em, kh½ hÏi g·ng:  

- Mày có r°Ûc kh©u nào ß kho súng vÁ nhà không?  

Pa-ven chñc không nói ra, song không bång nào nói dÑi anh °ãc, bèn thú th­t h¿t c£.  

Hai anh em i xuÑng nhà d°Ûi. A-r¡-chom vÛi l¥y kh©u súng gi¥u trên xà nhà, tháo quy-lát và l°ái lê ra, rÓi n¯m ch¯c nòng súng giáng m¡nh vào cÙt rào. Báng súng g«y tan, A-r¡-chom ném ra ngoài bãi hoang, còn quy-lát và l°ái lê thì qu³ng vào chuÓng xí.  

Làm xong âu ¥y, A-r¡-chom quay l¡i b£o em:  

- Mày không còn bé bÏng gì nïa, Pa-ven ¡. Mày ph£i hiÃu là không ùa vÛi súng °ãc âu. Tao nói th­t cho mày bi¿t: chÛ có mang gì vÁ nhà. Mang vÁ thì có thà m¥t m¡ng ¥y. ëng làm gì che m¯t tao, không rÓi cé mang vÁ, nhá nó khám th¥y ß nhà này thì nó b¯n tao tr°Ûc tiên. Ché mày là lÏi con, nó ch³ng thèm ång ¿n âu. ThÝi buÕi này là thÝi buÕi chó má, mày hiÃu ch°a?  

Pa-ven héa không dám mang gì vÁ nhà nïa.  

Lúc hai anh em vëa i qua sân vào nhà thì th¥y có xe ngña × tr°Ûc cÕng nhà Lê-sinh-ski. Lão th§y kiÇn, vã nó và hai éa con - Nen-ly và Vích-to - b°Ûc xuÑng xe.  

- Li qu¡ ã d«n xác vÁ rÓi kìa? L¡i s¯p sía giß giói, lên m·t? Qu÷ tha ma b¯t chúng mày i?  

A-r¡-chom nói l§m b©m mÙt cách h±n hÍc và b°Ûc vào nhà.  

SuÑt ngày, Pa-ven ng©n ng¡ ti¿c kh©u súng. Giïa lúc ¥y thì b¡n nÑi khÑ cça Pa-ven là Xéc-gây ang ra séc hì håc l¥y mai ào ¥t ß chân t°Ýng mÙt cái nhà ci bÏ hoang. CuÑi cùng, ào °ãc mÙt cái hÑ. Xéc-gây ·t vào hÑ ba kh©u súng mÛi nguyên qu¥n gi» bao kín. ¥y là ba kh©u súng c­u l)nh °ãc lúc ng°Ýi ta phát. C­u không muÑn em nÙp cho bÍn éc. Thao théc suÑt mÙt êm tr°Ýng không ph£i là Ã chÑc lát bÏ m¥t món cça vëa °ãc ¥y.  

L¥p hÑ xong, Xéc-gây d­n d­n ¥t, rÓi kéo mÙt Ñng rác ci phç lên. Xem xét l¡i kù càng công viÇc mình vëa làm âu ¥y, th¥y ã vëa ý rÓi, c­u l­t mi l°ái trai ra và lau mÓ hôi trán: "Bây giÝ ông cho tha hÓ chúng mày tìm. Mà có th¥y nïa thì ây là nhà vô chç. Mình gi¥u không ai bi¿t, không ai trông th¥y?"  

*  

Pa-ven d§n d§n quen thân vÛi ng°Ýi thã l¯p máy dáng d¥p bÁ ngoài có v» nghiêm kh¯c ¥y. ¿n mÙt tháng rÓi, hai ng°Ýi cùng làm vÛi nhau ß sß máy iÇn.  

Giu-kh¡-rai chÉ b£o cho c­u bé phå Ñt lò hiÃu máy phát iÇn ch¡y nh° th¿ nào và rèn nghÁ cho c­u.  

Ng°Ýi thçy thç xem chëng r¥t °a chú bé linh lãi. Nhïng ngày nghÉ, Giu-kh¡-rai th°Ýng nng l¡i ch¡i nhà A-r¡-chom.  

Ng°Ýi lính thçy chín ch¯n, tr§m ngâm này chm chú kiên nh«n nghe h¿t chuyÇn kà vÁ tình c£nh gia ình này, nh¥t là khi bà m¹ than phiÁn vÁ tính nghËch ngãm cça Pa-ven. Anh bi¿t të të khuyên gi£i, làm bà cå quên mÍi n×i bñc bÙi và l¡i ph¥n ch¥n trong lòng.  

MÙt hôm, g·p Pa-ven ß sân sß máy iÇn, giïa nhïng Ñng cçi g×, Giu-kh¡-rai n¯m l¡i và mÉm c°Ýi nói:  

- Bu em kà chuyÇn là em thích ánh nhau l¯m, "th±ng cháu nhà tôi tính nó hung hng nh° con gà sÑng". - Giu-kh¡-rai c°Ýi mÙt cách Ù l°ãng: - Kà thích ánh nhau cing ch³ng có h¡i gì. Song ph£i bi¿t là mình c§n ánh ai, và t¡i sao ph£i ánh.  

Không hiÃu anh ¥y nói ùa hay nói th­t, Pa-ven cãi l¡i:  

- Em ch³ng có ánh nhau lung tung âu, anh ¡. Bao giÝ cing có l½ ph£i em mÛi ánh.  

B×ng ng°Ýi lính thçy hÏi Ùt ngÙt:  

- Em có muÑn anh d¡y em ánh nhau úng võ không?  

Pa-ven síng sÑt hÏi l¡i:  

- Th¿ nào gÍi là ánh úng võ?  

- RÓi em s½ bi¿t.  

Và Pa-ven l§n §u tiên trong Ýi chm chú theo mÙt bài hÍc ng¯n vÁ quyÁn Anh.  

HÍc môn này cing h¯c l¯m, song Pa-ven mau thông l¡ lùng. Bao nhiêu l§n c­u bË qu£ ¥m cça Giu-kh¡- rai giáng cho ngã bÕ ngía ra ¥t. SongPa-ven không vì th¿ mà n£n, hÍc r¥t chm và r¥t chËu khó.  

MÙt ngày r¥t oi béc, Pa-ven vëa ß nhà C¡-lim-ca vÁ ang i i l¡i l¡i trong nhà. Không bi¿t làm gì, Pa-ven Ënh trèo lên nóc chòi ß góc v°Ýn, khu¥t sau nhà, ngÓi ch¡i. Ch× này Pa-ven v«n th°Ýng thích ¿n. T¡t qua sân, våt vào v°Ýn, ¿n mÙt cái chuÓng xây b±ng ván x¿p, c­u theo b­c g× leo lên mái nhà. LuÓn qua nhïng cành cây anh ào phç um tùm trên nóc, Pa-ven tr°Ýn ra giïa mái, n±m bò ra ph¡i n¯ng.  

CÕng chòi mÙt bên trông ra v°Ýn nhà Lê-sinh-ski, chÉ bò ra mép mái là nhìn rõ t¥t c£ khu v°Ýn và chái bên nhà bÍn lính éc óng, Pa-ven thò §u ra và th¥y kho£ng sân lÛn có xe ngña ×. C­u trông rõ c£ tên lính h§u ang ch£i qu§n áo cho th±ng quan hai éc óng ß nhà Lê-sinh-ski. Pa-ven ã nhiÁu l§n th¥y m·t tên trung úy này ß cÕng nhà lão Lê-sinh-ski.  

Lão quan béo åt Ët, má Ï, mép có tí râu vÃnh x v&n ng¯n. Lão mang kính k¹p ß mii, Ùi mi cát-két có vành s¡n bóng. Pa-ven bi¿t lão ta ß buÓng bên có cía sÕ trông ra v°Ýn; n±m trên mái nhà, nhìn vào buÓng lão rõ mÓn mÙt.  

Lão quan ngÓi vào bàn vi¿t lách, vi¿t xong rÓi thì c§m lá th° i ra. Lão °a phong th° cho tên lính h§u, rÓi b°Ûc vào lÑi v°Ýn i ¿n g§n hàng gi­u s¯t. ¿n ch× giàn cây, lão ta dëng l¡i nói chuyÇn vÛi ai. Té ra là con Nen-ly nhà lão Lê-sinh-ski ß båi cây i ra. Lão khoác tay nó b°Ûc l¡i cÕng, rÓi c£ hai éa cùng i ra phÑ.  

Pa-ven ã theo dõi tëng li, tëng tí c£ cái c£nh ó, s¯p thiu thiu ngç thì chãt th¥y th±ng lính h§u b°Ûc vào buÓng tên quan. Nó treo bÙ qu§n áo cça tên quan lên m¯c, mß cía sÕ tr°Ûc v°Ýn, dÍn buÓng xong, rÓi trß ra khép cía lÛn l¡i. Ngay sau ó, Pa-ven th¥y nó ¿n tr°Ûc chuÓng ngña.  

Qua cía sÕ bÏ ngÏ, Pa-ven nhìn rõ c£ gian buÓng. Trên bàn có chi¿c th¯t l°ng da và mÙt v­t gì sang sáng nïa.  

V­t gì th¿? Pa-ven tò mò, háo héc muÑn bi¿t quá, bèn të mái nhà chuyÁn sang cây anh ào và tåt xuÑng v°Ýn nhà lão Lê-sinh-ski. C­u cúi r¡p ng°Ýi xuÑng, ch¡y lom khom m¥y b°Ûc thì tÛi khung cía sÕ bÏ ngÏ. Nhìn vào thì té ra trên bàn là cái dây da có quai eo ki¿m và cái bao à mß trong có kh©u súng ng¯n m°Ýi hai phát r¥t choáng kiÃu "Man-li-khe".  

Pa-ven ngh¹n thß. Trù trë mÙt lát, ¥u tranh trong §u ¿n m¥y giây, nh°ng rÓi c­u âm b¡o gan mÙt cách l¡ lùng, nhoài ng°Ýi lên thành cía sÕ, vÛ l¥y bao da, móc kh©u súng mÛi tinh, bóng lÙn màu n°Ûc thép ng£ nâu, rÓi nh£y tót ra v°Ýn ngay. Ngó nhìn chung quanh, bÑn bÁ không có ai, c­u c©n th­n nhét súng vào túi qu§n và ch¡y våt qua v°Ýn ¿n cây anh ào. Pa-ven trèo lên mái nhà thon tho¯t, nhanh nh° khÉ. Quay l¡i nhìn: tên lính h§u v«n bình th£n nói chuyÇn vÛi tên bÓi ngña. Trong v°Ýn v«n yên t)nh... Pa-ven të trên mái nhà tåt xuÑng và ch¡y bi¿n vào nhà.  

M¹ ang b­n làm c¡m d°Ûi b¿p không à ý gì ¿n con.  

VÛ ß sau chi¿c hòm mÙt m£nh gi» lÛn, nhét vào túi, Pa-ven l»n ra cía, bng qua v°Ýn, rÓi leo qua hàng rào, ra °Ýng cái °a th³ng ¿n rëng. Khi ch¡y, kh©u súng n±m trong túi qu§n thích vào ùi au i871;ng ng°Ýi, Pa-ven cé mÙt tay giï kh©u súng, c¯m cÕ phóng nh° bay tÛi ch× lò g¡ch ci bÏ hoang.  

C­u ch¡y nhanh quá, chân chÉ h¡i bén ¥t, gió vù vù bên tai.  

Ch× lò g¡ch ci này v¯ng tanh v¯ng ng¯t. Mái nhà b±ng g× nhiÁu ch× xiêu v¹o, nhïng Ñng g¡ch vá và nhïng lò hoang tàn, °ãm v» buÓn tênh. CÏ d¡i mÍc lút kh¯p n¡i. ChÉ có tay ba bÍn Pa-ven là thÉnh tho£ng ¿n ây ch¡i thôi. Pa-ven bi¿t nhiÁu ngóc ngách có thà gi¥u cça quý vëa mÛi vÛ °ãc.  

i vào ch× l× s¡t ß ngang lò, Pa-ven ngoái nhìn l¡i c©n th­n xem có ai theo mình không, nh°ng °Ýng v¯ng tanh. ChÉ có ti¿ng thông reo nhè nh¹, gió vÝn cuÑn tëng c¡n båi ngoài °Ýng cái. Mùi nhña thông bÑc lên th¡m phéc.  

Pa-ven ·t kh©u súng bÍc gi» vào mÙt góc t­n áy lò rÓi l¥y g¡ch ci chÓng lên thành tháp cao ngÍn.  

Khi ra, Pa-ven còn l¥y g¡ch tÍng kín cía lò l¡i, nhìn kù Ã nhÛ d¥u g¡ch x¿p, rÓi trß ra °Ýng cái, thçng th³ng b°Ûc vÁ.  

§u gÑi Pa-ven h¡i run.  

"ChuyÇn này rÓi s½ ra sao nhÉ?" Pa-ven ngh) th§m th¿, tim th¯t l¡i, lo l¯ng.  

Pa-ven ¿n sß r¥t sÛm à tránh khÏi có m·t ß nhà.  

C­u l¥y chìa khóa ß ng°Ýi gác cÕng mß cía lÛn buÓng máy. C­u lau chùi t¥m l°Ûi s¯t trong lò, Õ n°Ûc vào nÓi súp-de và Ñt lía. Vëa làm, c­u vëa ngh) ngãi: "Không bi¿t lúc này ß biÇt thñ Lê-sinh-ski ra sao nhÉ?".  

Kho£ng m°Ýi mÙt giÝ tr°a, Giu-kh¡-rai ¿n tìm Pa-ven, kéo ra sân, và hÏi nhÏ:  

- T¡i sao hôm nay chúng nó ¿n khám nhà em th¿ ?  

Pa-ven gi­t n£y mình, lo sã:  

- Khám nhà em à?  

Sau mÙt lát im l·ng, Giu-kh¡-rai nói thêm:  

- ê, chuyÇn ch³ng lành. Em có bi¿t nó khám gì th¿ không?  

Pa-ven bi¿t rõ vì sao chúng khám, song không dám nói ¿n viÇc l¥y trÙm súng vÛi Giu-kh¡-rai. Lo run ng°Ýi, Pa-ven hÏi thêm:  

- Anh A-r¡-chom em có bË b¯t không, anh?  

- Không ai bË b¯t c£, nh°ng chúng låc lÍi té tung kh¯p nhà.  

Nghe nói th¿, Pa-ven cing th¥y nh¹ ng°Ýi h¡n, song v«n còn lo. M¥y phút trôi qua, Pa-ven và Giu- kh¡-rai m×i ng°Ýi theo uÕi ý ngh) riêng cça mình. Pa-ven bi¿t nguyên nhân t¡i sao nhà mình bË khám, cho nên càng lo l¯ng ¿n k¿t qu£ có thà x£y ra. Còn Giu-kh¡-rai không bi¿t chuyÇn ó nên càng ra séc Á phòng.  

Giu-kh¡-rai ngh) bång: "Quái th­t! Có l½ chúng nó ã ánh h¡i °ãc gì vÁ mình ch¯c? A-r¡-chom có bi¿t gì vÁ mình âu. V­y thì t¡i sao nó l¡i nhè úng nhà c­u ta mà khám. Ph£i dè chëng, c©n th­n h¡n nïa mÛi °ãc".  

Hai ng°Ýi l·ng l½ rÝi nhau vÁ ch× làm cça mình.  

Tr°Ûc ¥y mÙt lúc, bên biÇt thñ nhà Lê-sinh-ski §m ) c£ lên.  

Lão quan hai không th¥y súng, gÍi tên lính h§u vào hÏi. Khi ã bi¿t là súng bË m¥t rÓi, thì th±ng quan, vÑn là ng°Ýi xí sñ lËch thiÇp, kiÁm ch¿ °ãc mình, hôm nay cing không nén °ãc nïa, ánh túi båi vào mang tai tên lính. Y ngã giúi xuÑng, lóp ngóp bò d­y, éng nem nép, tay sÝ mép qu§n, m¯t chÛp chÛp, cúi §u chÝ tr­n òn khác.  

Lão th§y kiÇn Lê-sinh-ski bË gÍi ¿n hÏi cing cáu l¯m và xin l×i tên quan hai rÑi rít : nó r¥t khÕ tâm vì chuyÇn bñc mình này ã x£y ra trong nhà nó.  

Th±ng Vích-to, con trai lão, có m·t ß ¥y, liÁn oán phÏng ngay là có thà bÍn hàng xóm l¥y c¯p súng, nh¥t là th±ng bé du côn Pa-ven con nhà Ca-r¡-sa- ghin l¡i càng áng nghi l¯m. Lão bÑ vÙi hót vÛi tên quan hai ý ki¿n cça con, cho nên lão quan l­p téc ra lÇnh gÍi mÙt Ùi tu§n tra i khám.  

CuÙc khám xét ch³ng k¿t qu£ gì. Câu chuyÇn l¥y súng làm cho Pa-ven tin r±ng ngay c£ nhïng viÇc làm r¥t liÁu ôi khi cing v«n trôi ch£y.  

CH¯ NG III  

Tô-nhi-a éng tr°Ûc cía sÕ mß rÙng. Cô °a c·p m¯t chán ngán nhìn xuÑng v°Ýn nhà, nhìn nhïng cây b¡ch d°¡ng quanh v°Ýn m£nh d» rung rinh trong gió nh¹. Cái v°Ýn trông quen thuÙc quá. Cô khó mà t°ßng °ãc mình xa nhà th¿ mà ã mÙt nm rÓi. Cô có c£m t°ßng nh° mình mÛi të giã nhïng n¡i quen bi¿t të thuß bé này chÉ mÛi hôm qua thôi và sáng nay l¡i i tàu sÛm trß vÁ nhà.  

Không có gì thay Õi c£: nhïng khóm dâu tây v«n tÉa xén kù, lÑi i trong v°Ýn v«n th³ng t¯p, nh° l¥y th°Ûc mà k», hai bên v«n trÓng giÑng hoa tí lan mà m¹ Tô-nhi-a r¥t °a. Ch× nào cing nhìn th¥y bàn tay thích bày v½ rßm cça nhà kiÃm lâm uyên bác. Và Tô- nhi-a nhìn nhïng lÑi i k» th³ng s¡ch tr¡n quá ¥y th¥y chán m¯t.  

Tô-nhi-a l¥y quyÃn truyÇn Íc dß, mß cía thông ra hàng hiên, i qua v°Ýn, ©y cánh cía nhÏ có quét s¡n, rÓi lïng thïng i vÁ phía hÓ nhà ga g§n cÙt chéa n°Ûc.  

Qua cái c§u nhÏ, cô i ra °Ýng cái ¹p nh° mÙt lÑi i trong v°Ýn. Bên ph£i là hÓ, quanh bÝ trÓng d°¡ng liÅu và mÙt v°Ýn thùy liÅu r­m r¡p. Bên trái b¯t §u khu rëng.  

Tô-nhi-a Ënh ¿n ch× mÏ á ci, nh°ng, chãt nhìn th¥y mÙt chi¿c c§n câu ang rung rung mé d°Ûi mÙt lùm cây ven hÓ, cô liÁn dëng b°Ûc.  

Leo lên éng níu mÙt cây liÅu cong, cô l¥y tay v¡ch cành liÅu ra thì th¥y mÙt c­u da m·t rám n¯ng, chân i ¥t qu§n x¯n quá §u gÑi. Bên c¡nh có mÙt hÙp ñng mÓi b±ng s¯t tây gÉ. C­u ta m£i câu cá, không à ý ¿n Tô-nhi-a ang nhìn ch±m ch·p vào mình:  

- Þ ây cing có cá c¡ à?  

Pa-ven bñc mình quay l¡i.  

MÙt cô gái không quen bi¿t, éng níu l¥y thân cây liÅu ang cúi sát xuÑng m·t n°Ûc. Cô ta m·c áo tr¯ng kiÃu lính thçy, cÕ viÁn xanh có v¡ch tr¯ng, váy ng¯n màu xám sáng, t¥t k» sÍc khít vào ôi gót chân thon nhÏ rám n¯ng, giày xinh xinh màu hung. Làn tóc màu h¡t d» t¿t thành búi trong chi¿c mi cói to vành.  

Tay Pa-ven c¥m c§n câu h¡i run lên, cái phao b±ng lông ng×ng chúi §u mÙt cái, làm nÕi nhing làn sóng khoanh tròn ch¡y tÏa ra trên m·t n°Ûc gÝn gãn. Ti¿ng ai ß phía sau kêu lên hÓi hÙp:  

- C¯n câu rÓi ! Anh trông, cá c¯n câu...  

Pa-ven luÑng cuÑng gi­t m¡nh c§n câu. N°Ûc b¯n tung tóe mà chÉ th¥y l°ái câu quay quay vÛi cái mÓi không.  

"Chà ! Bïa nay i câu xúi qu§y. Qu÷ xui con bé ¿n ám mình !" Pa-ven phát cáu ngh) v­y, và Ã gi¥u n×i lúng túng, c­u l¡i ném câu ra xa, giïa hai ám bèo tai trâu, chính ch× ¥y l¡i không nên ném câu vào vì l°ái câu dÅ m¯c vào rÅ cây.  

Pa-ven không buÓn quay l¡i, môi mím ch·t, nói càu nhàu vÁ phía cô gái ang ngÓi ß trên kia:  

- Cô éng trên nói léo nhéo cái gì th¿ ? Làm ch¡y h¿t cá cça ng°Ýi ta.  

Câu tr£ lÝi Ñp ngay xuÑng có v» ch¿ giÅu:  

- Nh°ng cá nó ch¡y të lâu rÓi. Cái bÙ anh câu th¿ cing ç làm nó ch¡y h¿t. VÛi ai l¡i i câu cá giïa tr°a nh° th¿ này? Không bi¿t câu cing òi câu!  

Të nãy ¿n giÝ Pa-ven cing Ënh giï mÓm giï miÇng cho lËch sñ, song bây giÝ không nhËn °ãc nïa. C­u éng vùng d­y, kéo såp mi xuÑng trán, tính c­u hÅ cáu là làm nh° th¿, rÓi cÑ chÍn nhïng ti¿ng nhã nh·n nh¥t:  

- Cô làm ¡n ra ch× khác éng cho ¡.  

M¯t Tô-nhi-a h¡i nheo l¡i, thoáng nå c°Ýi tinh nghËch:  

- Tôi làm r§y anh l¯m có ph£i không?  

GiÍng nói nghe không có v» ch¿ nh¡o nïa mà thân m­t muÑn làm lành. Pa-ven ang s¯p sía nói cåc c±n vÛi "cô £" không bi¿t të âu ¿n này, nghe cô ta nói th¿ cing khÑng cáu °ãc nïa.  

- Thôi, cô muÑn xem thì cé xem, ch× rÙng ai muÑn éng âu thì éng.  

Pa-ven ngÓi xuÑng, và l¡i nhìn phao. B¥y giÝ phao cé quanh qu©n trong ám bèo: ch¯c là mÓi móc vào rÅ bèo rÓi. C­u do dñ không dám kéo lên.  

"N¿u m¯c thì không còn cách nào rút vÁ nïa. Ch¯c con bé kia th¿ nào cing s½ l¡i c°Ýi mình. Mình chÉ mong nó xéo i cho r£nh". Pa-ven ngh) bång th¿.  

Nh°ng Tô-nhi-a ã ngÓi gÍn trên thân liÅu cong ang l¯c l°, ·t sách lên gÑi, rÓi b¯t §u chm chú nhìn c­u bé m¯t en, da rám n¯ng kia. C­u ta ã ti¿p ón cô ch³ng niÁm nß m¥y và bây giÝ l¡i làm ra bÙ không chú ý gì ¿n cô c£.  

Pa-ven nhìn xuÑng m·t n°Ûc, th¥y in rõ bóng ng°Ýi con gái ang ngÓi. Cô ta cé Íc sách còn Pa-ven të të gá dây câu b°Ûng bÉnh vÁ. Chi¿c phao chìm d°Ûi n°Ûc: dây m¯c rÅ kéo không ra. "L°ái câu khÑn ki¿p l¡i m¯c m¥t rÓi?". Pa-ven li¿c nhìn th¥y d°Ûi m·t n°Ûc h¡i gãn sóng có bóng ng°Ýi mÉm c°Ýi ch¿ nh¡o.  

Hai gã thanh niên, hÍc trò lÛp b£y, i qua c§u, c¡nh cÙt n°Ûc. MÙt éa là con lão kù s° qu£n Ñc sß §u máy xe lía tên là Xu-khác-cô; h¯n nm nay m°Ýi b£y tuÕi, to xác nh°ng ngô nghê và nÕi ti¿ng vì tính Ãu gi£. Tóc h¯n h¡i vàng hoe, m·t §y tàn nhang. Þ tr°Ýng, b¡n bè th°Ýng gÍi ch¿ h¯n là th±ng "Sua- ca r× m·t". i bên c¡nh h¯n là th±ng Vích-to, con lão Lê-sinh-ski, õng ¹o y nh° con gái. Th±ng Xu-khác- cô tay c§m mÙt chi¿c c§n câu r¥t sang, miÇng phì phèo thuÑc lá. H¯n ghé vào tai th±ng Vích-to vëa nói, vëa nháy:  

- Tao v«n b£o mày là con bé nó ngon nh° mÙt thé nho hÙp ¥y, ß ây c¥m con nào bì vÛi nó °ãc. R¥t lãng m¡n nhÛ. Nó hÍc lÛp sáu ß Ki-ép. HiÇn vÁ nghÉ hè ß nhà ông cå làm chánh kiÃm lâm. B¡n ch¡i vÛi con Li-da em gái tao. Tao ã gíi cho nó mÙt m©u th°, vn r¥t kêu. ¡i khái: "Yêu em say ¯m, anh tha thi¿t chÝ ãi th° em tr£ lÝi". Tao l¡i nhét vào ¥y m¥y câu th¡ thuÕng °ãc ß mÙt bài th¡ cça thi s) Nát-xôn r¥t n giÍng, mày ¡.  

Vích-to tò mò hÏi:  

- Th¿ rÓi k¿t qu£ ra sao?  

Xu-khác-cô h¡i lúng túng, áp:  

- ê, nó cing làm cao, màu mè b£o tao "ëng vi¿t th° làm gì cho phí gi¥y . Song con gái éa nào mÛi §u ch³ng th¿. Mày không lo. Cái kho£n yêu này thì tao cáo già. Song tao cing ch³ng thi¿t m¥t thì giÝ tán tÉnh nhing nhµng mãi làm quái gì. TÑi i vào xóm x°ßng sía chïa tàu ch¡i gái thú h¡n. Vét ra ba rúp là có mÙt con nhan s¯c làm rÏ dãi ra rÓi. Mà nó l¡i ch³ng có çng Énh làm cao gì c£? Tao v«n i ch¡i vÛi lão Van-ca Chi-khô-nÑp ¥y. Lão ta làm Ñc công xe lía ¥y mà, mày có bi¿t không?  

Vích-to b)u môi có v» khinh bÉ:  

- Mày cing i ch¡i trò nh¡ b©n ¥y, hß Sua-ca?  

Xu-khác-cô nh±n nh±n m©u thuÑc lá, rÓi buông giÍng mÉa mai:  

- Xin ông ëng làm bÙ, làm tËch nïa. ông t°ßng con không bi¿t ông à thÝi giÝ cça ông làm gì ¥y. . .  

Vích-to ng¯t lÝi hÏi:  

- Thôi, th¿ mày giÛi thiÇu tao vÛi con bé kia nhá?  

- T¥t nhiên, ta l¡i nhanh không nó i m¥t. Sáng hôm qua nó cing i câu ß ây.  

Hai th±ng l¡i g§n Tô-nhi-a. Xu-khác-cô rút i¿u thuÑc ang ng­m ra, g­p ng°Ýi l¡i cúi chào:  

- Chào cô Tô-nhi-a Tu-ma-nô-va ¡. Cô ra ây câu cá?  

Tô-nhi-a áp l¡i:  

- Không, tôi chÉ xem ng°Ýi ta câu thôi.  

- Cô ch°a bi¿t anh Vích-to Lê-sinh-ski nhÉ. - Xu- khác-cô vëa h¥p t¥p nói vëa c§m tay Vích-to. - Xin giÛi thiÇu ây là anh b¡n tôi, Vích-to con cå Lê-sinh-ski.  

Vích-to ng°ãng ngùng chìa tay ra b¯t tay Tô-nhi-a.  

Xu khác-cô cÑ b¯t chuyÇn:  

- Sao hôm nay cô không i câu?  

Tô-nhi-a tr£ lÝi:  

- Tôi không mang c§n câu i.  

Xu khác-cô vÙi nói:  

- Cô Ã tôi i ki¿m mÙt cái nïa cô dùng. GiÝ mÝi cô t¡m l¥y c§n câu cça tôi, tôi xin i ki¿m cái khác vÁ ngay.  

Xu-khác-cô ã giï °ãc lÝi héa giÛi thiÇu Vích-to vÛi Tô-nhi-a và bây giÝ Ënh bày m¹o à Vích-to ß l¡i mÙt mình vÛi Tô-nhi-a. Nh°ng Tô-nhi-a tr£ lÝi:  

- Thôi anh ¡, ta s½ làm phiÁn ng°Ýi khác. Þ ây ã có ng°Ýi câu rÓi.  

Xu khác-cô hÏi ngay:  

- PhiÁn ai c¡? À, th±ng nhãi ¥y °? - Mãi bây giÝ h¯n mÛi nhìn ra Pa-ven ang ngÓi câu ß båi cây. - Chà ! Th±ng ¥y à tôi ra uÕi nó cút i ngay trong nháy m¯t.  

Tô-nhi-a ch°a kËp ngn l¡i, thì Xu-khác-cô ã ch¡y xuÑng ch× Pa-ven ang câu. H¯n b£o Pa-ven:  

- Th±ng kia, cuÑn c§n câu cça mày xéo ngay, i!  

Th¥y Pa-ven v«n cé ngÓi yên ti¿p tåc câu, nó l¡i quát thêm:  

- i, éng lên ngay, cút mau!  

Pa-ven ng©ng §u lên nhìn Xu-khác-cô, cái nhìn ch³ng lành gì.  

- Im mÓm! Làm gì mà nh¯ng lên th¿?  

Th±ng kia phát khùng lên:  

- Cái gì, mày l¡i dám lôi thôi vÛi ông à? Ó n mày! Xéo!  

Nói rÓi nó l¥y mii giày á h¥t tung hÙp mÓi cça Pa-ven r¡i tõm xuÑng hÓ. N°Ûc b¯n tung tóe lên c£ m·t Tô-nhi-a. Tô-nhi-a kêu lên:  

- Anh Xu-khác-cô ¡i! Anh b¥t lËch sñ th¿ mà không bi¿t th¹n à?  

Pa-ven éng ph¯t d­y. C­u bi¿t h¯n là con lão qu£n Ñc sß §u máy xe lía. A-r¡-chom làm viÇc d°Ûi quyÁn bÑ nó. N¿u bây giÝ mình Ùng ¿n Ó m·t bÇu này thì nó s½ mách bÑ nó và viÇc này th¿ nào cing s½ lôi thôi ¿n anh A-r¡-chom. ¥y là lý do duy nh¥t làm Pa-ven nén °ãc gi­n không xô l¡i ngay.  

Xu-khác-cô sã Pa-ven cho£ng mình, liÁn xông l¡i l¥y hai tay túm ngñc Pa-ven ©y xuÑng hÓ. Pa-ven lo¡ng cho¡ng ng°Ýi khoa tay lên trÝi, bË giúi vÁ phía sau, nh°ng l¡i éng vïng °ãc ngay.  

Xu-khác-cô lÛn h¡n Pa-ven hai tuÕi, nÕi ti¿ng là tay ngÕ ngáo thích ánh nhau.  

BË huých vào ngñc, Pa-ven nÕi xung lên:  

- À, mày Ënh ch¡i nhau ph£i không? °ãc ông cho mày bi¿t tay ngay!  

Pa-ven thoi cho nó mÙt qu£ ¥m tay ph£i vào giïa m·t và không à nó kËp hoàn hÓn ã túm ngay áo nó, lôi i kéo xÇch xuÑng n°Ûc.  

Xu-khác-cô bË dìm xuÑng hÓ ng­p n°Ûc ¿n §u gÑi, ôi giày bóng loáng và cái qu§n b£nh °Ût sing. H¯n cÑ h¿t séc gá khÏi hai tay Pa-ven si¿t ch·t. Nh°ngPa-ven ã ©y nó ngã xuÑng n°Ûc, rÓi nh£y tót lên bÝ.  

Xu-khác-cô téc iên ng°Ýi, h§m h§m xông lên, chñc xé Pa-ven ra tëng m£nh.  

Pa-ven quay l¡i nhanh nh° c¯t Ñi phó vÛi k» thù.  

Anh sñc nhÛ ¿n bài quyÁn cça Giu-kh¡-rai d¡y:  

"XuÑng t¥n chân trái, h¡i du×i chân ph£i, không ph£i chÉ ¥m b±ng séc tay, mà l¥y c£ séc ng°Ýi, nhè quai hàm mà ¥m móc lên".  

R......¯c..c !...  

Ti¿ng rng r­p vào nhau, Xu-khác-cô bË tÑng vào quai hàm và c¯n ph£i l°ái au i¿ng ng°Ýi, kêu ôi Ñi, tay chÛi vÛi và ln phËch xuÑng n°Ûc.  

Trên bÝ Tô-nhi-a c°Ýi ng·t ngh½o, v× tay reo lên:  

- Hoan hô ! Hoan hô! ánh cë th­t!  

Pa-ven n¯m l¥y c§n câu, gi­t m¡nh, gi±ng chi¿c l°ái câu còn m¯c, rÓi nh£y tót lên °Ýng cái.  

i khÏi, Pa-ven còn nghe ti¿ng th±ng Vích-to nói vÛi Tô-nhi-a:  

- Nó là th±ng Pa-ven con nhà Ca-r¡-sa-ghin, Ó du côn có ti¿ng !  

MÑi lo ng¡i bao trùm l¥y khu nhà ga. Tin Ón truyÁn i r±ng: thã xe lía trên °Ýng s¯t này ã b¯t §u bãi công. Bãi công b¯t §u të công nhân o¡n §u máy thuÙc ga lÛn bên c¡nh. BÍn éc b¯t hai ng°Ýi thã máy bË tình nghi mang truyÁn ¡n kêu gÍi ¥u tranh. Nhïng anh em công nhân có gia ình ß nông thôn thì cm ph«n sôi såc vì bÍn éc tËch thu l°¡ng thñc và bÍn ¡i Ëa chç ã theo gi·c trß vÁ chi¿m l¡i ¥p tr¡i ci cça chúng.  

Þ nông thôn, bÍn c£nh binh thuÙc giÑng Cô-d¯c quý phái cça bÍn §u l)nh Nga tr¯ng qu¥t roi ngña lên l°ng nông dân. Trong vùng này ã có ¿n chåc Ùi du kích nông dân do nhïng £ng viên bôn-sê- vích tÕ chéc.  

Giu-kh¡-rai ã không à phí thÝi giÝ. Të ngày ¿n ß thành phÑ này, anh ã làm °ãc mÙt khÑi công tác lÛn. Anh ã quen °ãc vÛi nhiÁu công nhân xe lía, th°Ýng ¿n dñ các tÑi vui cça nhïng thã tr» và ã tÕ chéc °ãc mÙt nhóm trung kiÇn gÓm nhïng thã nguÙi sß §u máy xe lía và thã x» máy c°a. Anh ã thí dò c£ A-r¡-chom, hÏi ¿n thái Ù anh ta Ñi vÛi £ng bôn-sê-vích và ho¡t Ùng.cça £ng. Ng°Ýi thã nguÙi lñc l°áng ¥y ã tr£ lÝi anh ¥y r±ng:  

"Anh Giu-kh¡-rai ¡, vÁ t¥t c£ mÛ £ng phái ó, tôi không hiÃu gì l¯m. Nh°ng n¿u c§n giúp á mÙt tay, tôi luôn luôn sµn sàng. Anh có thà tin ß tôi".  

Giu-kh¡-rai cho A-r¡-chom tr£ lÝi th¿ cing °ãc rÓi: anh bi¿t A-r¡-chom là ng°Ýi có c£m tình Ñi vÛi £ng và n¿u ã nói thì làm. Nh°ng cing th¥y rõ là anh ta giác ngÙ ch°a chín ¿n méc Ù có thà k¿t n¡p vào £ng °ãc. Giu-kh¡-rai ngh) th§m: "Không hÁ gì, trong lúc phong trào nh° th¿ này, c­u ¥y rÓi s½ ¿n vÛi £ng".  

Giu-kh¡-rai thôi viÇc ß sß máy iÇn, sang làm ß sß §u máy xe lía. Làm ß ây thu­n tiÇn cho ho¡t Ùng h¡n. Vì ß sß iÇn thì xa phong trào °Ýng s¯t quá.  

Xe i l¡i trên °Ýng s¯t d¡o này r¥t dÓn d­p. BÍn éc chß vÁ éc hàng nghìn toa ç các thé chúng c°Ûp bóc °ãc ß U-c¡-ren: lúa mì, lúa m¡ch, gia súc....  

Th­t không ai ngÝ, bÍn vÇ binh nguõ ­p ¿n b¯t Pô-nô-ma-rên-c¡, ng°Ýi làm iÇn báo ngoài ga. Chúng ánh ­p dã man bác ta ß bÙ chÉ huy éc. Ch¯c vì th¿ mà bác ã khai ra công tác tuyên truyÁn ß sß §u máy xe lía do Rô-man Xi-ô-ren-cô, mÙt ng°Ýi b¡n cça A-r¡-chom phå trách.  

Hai tên éc và mÙt th±ng ngåy phó t° lÇnh quân qu£n nhà ga, ng°Ýi U-c¡-ren, ­p ¿n b¯t Rô-man giïa lúc anh ang làm viÇc. MÙt tên lính ngåy s¥n ¿n bàn nguÙi cça Rô-man, ch³ng nói ch³ng r±ng, qu¥t roi vào m·t anh. Nó quát:  

- Th±ng khÑn kia, i theo chúng ông ngay! Cé ¿n ¥y rÓi s½ nói chuyÇn. - Nó nh¿ch miÇng nhn rng mÙt cách th£m h¡i, rÓi n¯m l¥y tay áo Rô-man: Cé ¿n ch× chúng ông rÓi tha hÓ mà "tuyên truyÁn"!  

A-r¡-chom ang làm viÇc ß bàn bên c¡nh, th¥y v­y nên bÏ giia xuÑng bàn; thân hình cao lÛn cça anh s¥n ¿n ch× tên ngåy. CÑ nén n×i téc gi­n, giÍng anh b­t ra nh° g§m lên:  

- Sao mày dám ánh ng°Ýi ta, hß Ó chó?  

Tên ngåy lùi l¡i, mß bao da, rút súng ng¯n. Tên lính éc th¥p lin cin, tr­t súng khÏi vai, nh±m anh, lên quy-lát lách cách, và sça lên:  

- éng l¡i!  

Nó lm lm ch)a súng, ãi anh nhúc nhích là b¯n liÁn.  

Ng°Ýi thã cao lÛn éng ngây ra b¥t lñc tr°Ûc tên lính éc lo¯t cho¯t. Không thà làm gì °ãc nó.  

Chúng b¯t c£ hai i. MÙt giÝ sau, A-r¡-chom °ãc tha, còn Rô-man thì bË nhÑt vào h§m giam.  

ChÉ m°¡i phút sau, c£ sß §u máy bÏ viÇc, công nhân t­p trung ß v°Ýn hoa nhà ga. Thã b» ghi và các thã khác làm viÇc ß các kho v­t liÇu cing h°ßng éng theo. Ph«n nÙ ¿n cùng cñc. Ng°Ýi ta °a ra yêu sách - do mÙt ng°Ýi nào ó th£o ra - òi th£ ngay Rô-man và Pô-nô-ma-rên-c¡.  

Lòng cm ph«n càng tng khi tên ngåy lúc nãy d«n mÙt li vÇ binh phi ngña ¿n v°Ýn hoa. Tay nó khoa kh©u súng ng¯n dÍa d«m.  

- N¿u các ng°¡i không trß l¡i làm viÇc, chúng tao s½ b¯t giam h¿t ngay l­p téc bây giÝ. S½ cho nhiÁu éa úp m·t vào t°Ýng n ¡n.  

Nh°ng ti¿ng la hò gi­n dï cça công nhân làm nó ph£i ánh bài chuÓn ra phía nhà ga. Tên t° lÇnh quân qu£n nhà ga gÍi iÇn báo vÁ. Të trong thành phÑ ã có cam-nhông chß §y lính éc ch¡y nh° bay, lao tÛi.  

Công nhân b¯t §u gi£i tán, ai vÁ nhà n¥y. T¥t c£ mÍi ng°Ýi Áu bÏ viÇc, ngay c£ các b¡n ký ga cing bãi công. Công viÇc cça Giu-kh¡-rai ã mang l¡i k¿t qu£: ây là cuÙc ¥u tranh §u tiên có tính ch¥t qu§n chúng ß nhà ga xe lía.  

BÍn éc ·t trÍng liên trên thÁm nhà ga. Kh©u súng gh¿ch nòng chÓm ch×m nh° mÙt con chó sn. MÙt tên cai éc quó bên c¡nh, mÙt tay à sµn lên quy- lát  

Nhà ga v¯ng tanh.  

êm ¥y b¯t §u b¯t bÛ. A-r¡-chom cing bË b¯t. Giu-kh¡-rai không ngç ß nhà, nên chúng không tìm th¥y anh.  

BÍn chúng dÓn ng°Ýi bË b¯t vào mÙt nhà kho chéa hàng rÙng thênh thang và chúng ·t iÁu kiÇn cuÑi cùng: ho·c là ti¿p tåc i làm, ho·c là ra tòa án quân sñ.  

SuÑt dÍc con °Ýng s¯t này h§u h¿t công nhân xe lía Áu bãi công. SuÑt hm bÑn ti¿ng Óng hÓ, không có chuy¿n tàu nào ch¡y. Cách nhà ga mÙt trm hai m°¡i cây sÑ có x£y ra ánh nhau vÛi mÙt Ùi du kích m¡nh, Ùi này ã c¯t m¥t °Ýng và phá các c§u rÓi.  

êm có mÙt oàn tàu chß lính éc kéo ¿n ga. Nh°ng tàu vëa ¿n n¡i thì thã máy, ét và ng°Ýi Ñt lò Áu bÏ trÑn khÏi §u.máy rÓi. Th¿ mà ngoài chuy¿n tàu này l¡i còn hai chuy¿n t§u nïa cing chÝ ¿n l°ãt khßi hành.  

Cánh cía sÕ §u máy xe lía n·ng trËch mß ra, tên quan hai éc t° lÇnh quân qu£n nhà ga, tên t° lÇnh phó và mÙt toán éc b°Ûc vào.  

Tên t° lÇnh phó gÍi: "Nhïng tên sau ây: A r¡- chom Ca-r¡-sa-ghin, Pô-len-tÑp-ski, B¡-ru-gi¯c có nhiÇm vå lái chuy¿n xe lía này i. N¿u të chÑi, b¯n ngay t¡i ch×. Có i không?"  

Ba ng°Ýi thã buÓn r§u cúi §u. MÙt toán lính éc ch)a l°ái lê kèm hÍ ¿n §u máy, tên t° lÇnh phó ã quay sang chÉ Ënh ng°Ýi lái, ét và Ñt lò cho chuy¿n tàu i sau.  

*  

§u tàu xe lía gi­n dï phì phì chuyÃn mình, b¯n tung tóe nh° m°a nhïng tia lía sáng, vëa thß hÓng hÙc, vëa l°Ût trên °Ýng ray, lao nhanh nh° xoáy vào kho£ng êm dày ·c. A-r¡-chom Õ §y than vào lò, l¥y chân á cía lò s­p l¡i, vÛi cái ¥m ng¯n vòi ß ngn tç, tu mÙt ngåm n°Ûc, rÓi quay ra hÏi ng°Ýi thã máy già Pô-len-tÑp-ski:  

- Ta ành chß chúng nó i sao, bÑ già?  

Ng°Ýi thã già téc tÑi chÛp chÛp ôi m¯t d°Ûi n¿p lông mày ri xuÑng:  

- BË gí l°ái lê vào l°ng, không chß chúng nó i cing không °ãc.  

B¡-ru-gi¯c vëa li¿c m¯t nhìn vÁ phía tên lính éc ngÓi gác ß toa than, vëa Á nghË:  

- BÏ c£ ¥y rÓi chuÓn khÏi xe là h¡n c£.  

A-r¡-chom l©m b©m:  

- Tôi cing ngh) th¿, song kia kìa còn th±ng chó éc ±ng sau l°ng.  

B¡-ru-gi¯c ló §u ra cía sÕ, giÍng kéo dài:  

- ê..  

Pô-len-tÑp-ski l¡i g§n A-r¡-chom thì th§m:  

- Ta không thà nào chß chúng i °ãc, chú hiÃu ché? ang ánh nhau ngoài ¥y, du kích ã phá °Ýng. Mà ta ná nào l¡i d«n li chó này trong chÑc lát ¿n thËt anh em. Chú ph£i bi¿t, ngay thÝi còn Nga hoàng, tôi cing không bao giÝ chËu chß lính ¿n trong khi anh em ta bãi công. HuÑng chi là ngày nay, ng§n này tuÕi §u, tôi l¡i i làm viÇc ¥y. Chß quân chúng nó i àn áp anh em mình là mÙt cái nhåc mang suÑt Ýi, ¿n ch¿t ch°a h¿t nhåc. Kíp thã máy tr°Ûc ã bÏ ch¡y °ãc. HÍ liÁu m¡ng th­t, nh°ng hÍ v«n cé ch¡y ¥y. Chúng ta còn m·t mii nào mà chß chuy¿n xe này i °ãc, chú mày ngh) sao?  

- Óng ý vÛi bÑ già l¯m, song còn th±ng chó ch¿t kia thì bÑ tính th¿ nào? - A-r¡-chom °a m¯t chÉ tên lính éc.  

Ông lão thã máy cau mày l¥y khn th¥m mÓ hôi trán, c·p m¯t n©y lía nhìn ch±m ch·p vào chi¿c ma- nô-mét(áp k¿, mÙt thé máy o séc ©y cça h¡i trong §u máy xe lía) nh° hy vÍng tìm ra lÑi tho¡t tr°Ûc c£nh bí ang giày vò mình. Ngh) mãi không ra, ng°Ýi thã già th¥t vÍng phát b³n, vng ra mÙt câu chíi rça.  

A-r¡-chom l¡i vÛ l¥y ¥m n°Ûc tu. C£ hai ng°Ýi cùng ngh) nh° nhau, song không ai dám ngÏ ý tr°Ûc. A- r¡-chom b×ng nhÛ ¿n câu mà Giu-kh¡-rai ã có l§n hÏi anh: "Anh th¥y £ng bôn-sê-vích và t° t°ßng cÙng s£n th¿ nào?"  

Và A-r¡-chom ã tr£ lÝi câu hÏi ¥y: "Tôi lúc nào cing sµn sàng giúp á. Anh có thà tin ß tôi...".  

"Và bây giÝ cách ta ang giúp mÛi quý ché ! Ta chß bÍn éc i àn áp anh em...".  

Pô-len-tÑp-ski cúi xuÑng hòm dång cå, ghé sát vào A-r¡-chom d±n tëng ti¿ng:  

- Th±ng gác kia, ph£i tiêu nó, chú hiÃu không?  

A-r¡-chom rùng mình. Pô-len-tÑp-ski nghi¿n rng nói thêm:  

- Không có cách nào khác. ­p ch¿t nói i, vét máy iÁu h¡i và các dång cå vào lò, hãm xe ch¡y ch­m và nh£y xuÑng chuÓn.  

Nh° c¥t °ãc gánh n·ng khÏi vai, A-r¡-chom nói:  

- °ãc  

A-r¡-chom ghé sát vào B¡-ru-gi¯c và cho bi¿t quy¿t Ënh ¥y.  

B¡-ru-gi¯c không tr£ lÝi ngay. Ng°Ýi nào cing ang éng tr°Ûc mÙt mÑi nguy lÛn. C£ ba Áu có gia ình ß nhà. Gia ình ông già Pô-len-tÑp-ski l¡i ông ng°Ýi: vã con c£ th£y chín nhân m¡ng. Song c£ ba Áu hiÃu r±ng không thà nào chß chúng nó i °ãc.  

B¡-ru-gi¯c nói:  

- Còn gì nïa! Tôi Óng ý. Nh°ng trong ba chúng ta, ng°Ýi nào s½...  

B¡-ru-gi¯c không dám nói h¿t câu, nh°ng A-r¡- chom thoáng nghe ã hiÃu ngay.  

A-r¡-chom quay l¡i phía ông già ang loay hoay bên cái máy iÁu h¡i, g­t §u ra hiÇu nh° muÑn báo .tin B¡-ru-gi¯c cing cùng ý ki¿n ó; nh°ng, ngay lúc ¥y, lòng bét rét vì mÙt v¥n Á ch°a gi£i quy¿t, anh nhích l¡i g§n ông già Pô-len-tÑp-ski:  

- Bây giÝ ta làm th¿ nào hß cå?  

Cå Pô-len-tÑp-ski nhìn A-r¡-chom:  

- Chú khßi sñ i, chú khÏe nh¥t trong bÍn. C§m l¥y xà beng gõ vào sÍ nó, c¯c mÙt cái là xong thôi. ông cå không gi¥u nÕi °ãc hÓi hÙp.  

A- r¡-chom cau mày:  

- Cháu không làm °ãc âu, cå ¡. Tay cháu nó s½ không làm sao mà nh¥c lên °ãc âu. Ngh) cho cùng thì th±ng lính này cing ch³ng có tÙi tình gì. C£ nó nïa cing chÉ vì l°ái lê gí vào sau l°ng mà ph£i i thôi.  

M¯t ông già long lên trong bóng tÑi:  

- Chú b£o nó không có tÙi? Th¿ thì chúng ta lái chuy¿n xe này cing có ph£i l×i ß chúng ta âu. Chúng ta cing chÉ vì bË nó béc mà ph£i lái xe ß ây thôi. Chúng ta chß bÍn i àn áp. Và nói nh° chú, bÍn ¥y cing vô tÙi t¥t và bÍn vô tÙi ¥y s½ i b¯n x£ vào anh em du kích. Th¿ ra anh em du kích mình là nhïng k» có tÙi ¥y ch¯c? Chú to xác mà bång d¡ y nh° bång d¡ chim s». Trông chú ai ch£ b£o chú khÏe nh° g¥u, th¿ mà ch³ng có gan làm, anh em c­y ß chú...  

- "°ãc. - A-r¡-chom nói khàn khàn và tay c§m l¥y xà beng. Nh°ng Pô-len-tÑp-ski ã rÉ tai: "Không, Ã xà beng cho tôi. Tôi dùng ch¯c h¡n. Chú c§m cái x»ng rÓi leo lên xúc than ß toa h¯t xuÑng. Lúc c§n ¿n thì cho tên lính éc mÙt nhát x»ng. Còn tôi c§m xà beng thì gi£ t£ng nh° i ­p nhïng cåc than to v­y .  

B¡-ru-gi¯c g­t §u:  

- Cå nói ph£i - RÓi bác ta ra éng tr°Ûc cái máy iÁu h¡i.  

Tên lính éc Ùi mi chào mào d¡ chóp Ï, ang ngÓi ß mép toa than phì phèo hút thuÑc lá, súng k¹p vào §u gÑi, thÉnh tho£ng mÛi °a m¯t nhìn nhïng ng°Ýi thã ang loay hoay trên §u tàu.  

Khi A-r¡-chom ã trèo lên xúc than, tên lính gác cing ch³ng à ý gì c£. ¿n lúc ông già Pô-len-tÑp- ski gi£ ò l¥y xà beng h¥t nhïng t£ng than to ß thành toa vào trong, ra hiÇu b£o h¯n lùi l¡i, h¯n ngoan ngoãn lùi xuÑng, nép mình vào cía buÓng thã máy à cho ông già rÙng ch× làm.  

Ti¿ng xà beng choang vào sÍ tên éc ánh c¯c mÙt cái, nghe khô và gÍn, làm A-r¡-chom và B¡-ru- gi¯c gi­t thót mình nh° ng°Ýi ph£i bÏng. Xác tên gi·c Õ v­t ra lÑi i nh° mÙt bao than.  

Chi¿c mi chào mào màu d¡ xám ch³ng m¥y chÑc hoen «m máu Ï. §u súng ánh vào thành toa kêu ¿n choang mÙt ti¿ng.  

- Thôi, th¿ là xong. - ông già Pô-len-tÑp-ski ném cái xà beng xuÑng, miÇng l©m b©m th¿, ng°Ýi rung lên, ông nói thêm: - Bây giÝ chúng ta không thà lái lùi l¡i °ãc nïa.  

GiÍng ông cå vá ra, nh°ng à phá tan cái im l·ng quá n·ng nÁ trùm lên mÍi ng°Ýi, ông liÁn kêu to lên:  

- Thôi, tháo máy iÁu h¡i i. Tháo i! Nhanh tay lên !  

M°Ýi phút sau, mÍi viÇc xong xuôi, con tàu không lái ch¡y ch­m d§n.  

Nhïng bóng en cây cÑi bên °Ýng ang hiÇn lên sëng sïng trong kho£ng sáng cça ánh èn tàu b×ng nhiên chìm nghÉm trong bóng êm mù mËt. èn pha ß §u tàu cÑ rÍi vào bóng tÑi song chÉ còn loe ra °ãc vài th°Ûc chung quanh. Con tàu nh° ã kiÇt séc, trút h¡i thß tàn, m×i lúc mÙt ch­m l¡i.  

"Nh£y xuÑng i ché!" Ti¿ng ông già Pô-len-tÑp-ski vang lên ±ng sau A-r¡-chom. Anh buông tay vËn. Thân hình to lÛn cça anh vng ra phía tr°Ûc. Chân ch¡m ¥t và m·t ¥t nh° chuÙi b¯n i. Anh theo à còn lo¡ng cho¡ng ch¡y thêm hai b°Ûc, rÓi ngã ln kÁnh ra ¥t.  

Hai bóng ng°Ýi nïa të hai b­c nh£y xuÑng, l°Ût theo sau anh.  

*  

C£nh nhà B¡-ru-gi¯c không °ãc vui. Bác B¡-ru- gi¯c gái, m¹ Xê-ri-ô-gia nhïng lo mà r¡c ng°Ýi i vì bÑn hôm nay, không nh­n °ãc tin gì cça bác trai. Bác chÉ bi¿t chÓng mình bË éc b¯t i làm kíp xe vÛi anh A-r¡-chom và cå Pô-len-tÑp-ski. Hôm qua l¡i có ba th±ng c£nh binh nguy ¿n sëng sÙ n¡t hÏi và chíi rça. Th¥y th¿, bác lo l¯ng, mang máng oán ch¯c có chuyÇn gì ch³ng lành ây. SÑt ruÙt quá, bÍn vÇ binh vëa i khÏi, bác l¥y khn choàng §u sang bên nhà bà cå » ra A-r¡-chom may ra hÏi thm °ãc tin téc gì vÁ chÓng mình.  

Va-li-a ang dÍn d¹p d°Ûi b¿p, th¥y m¹ s¯p i, hÏi m¹:  

- U i âu có xa không, u?  

M¯t bác Ï hoe, giàn giåa, nhìn con gái lÛn, tr£ lÝi:  

- U sang nhà bà cå Ca-r¡-sa-ghin. May ra có tin gì cça th§y. HÅ th±ng Xéc-gây vÁ, b£o nó £o qua nhà bà cå Pô-len-tÑp-ski hÏi thm xem.  

Va-li-a hai tay trìu m¿n ôm l¥y m¹, tiÅn ra cía, lña lÝi an çi:  

- U ëng lo, u ¡!  

Bà cå Ca-r¡-sa-ghin bao giÝ th¥y bác B¡-ru-gi¯c gái sang ch¡i cing ti¿p r¥t m·n mà. C£ hai bà Áu t°ßng ng°Ýi nÍ hÏi thm ng°Ýi kia °ãc tin téc mÛi, nh°ng qua m¥y câu vào chuyÇn, c£ hai cùng th¥t vÍng nh° nhau.  

êm qua, nó cing khám nhà Ca-r¡-sa-ghin.  

Chúng såc tìm A-r¡-chom. Khi bÏ i, chúng còn ra lÇnh cho bà cå Ca-r¡-sa-ghin hÅ th¥y con vÁ ph£i lên Ón báo ngay.  

Bà cå l¥y làm lo sã viÇc bÍn lính tu§n c£nh nguy ¿n såc ban êm nh° th¿. Lúc ¥y, chÉ có mÙt mình bà ß nhà. Pa-ven làm ca êm ß sß iÇn.  

Sáng hôm sau, Pa-ven vÁ nhà r¥t sÛm. Khi nghe m¹ kà chuyÇn êm qua c£nh binh ¿n khám và såc tìm A-r¡-chom, Pa-ven h¿t séc lo ng¡i cho sÑ ph­n anh A-r¡-chom. Tuy tính tình hai ng°Ýi khác nhau, A-r¡-chom bÁ ngoài l¡i hay bÑp chát, song hai anh em yêu quý nhau l¯m. Quý nhau mÙt cách nghiêm kh¯c, không m¡n trÛn mà cing ch³ng c¯n nói ra lÙ liÅu và Pa-ven tñ mình th¥y rõ n¿u anh c§n ¿n thì có ph£i hy sinh th¿ nào cing không qu£n, không do dñ.  

Không nghÉ mÙt phút, Pa-ven ch¡y ngay ra sß §u máy xe lía, tìm Giu-kh¡-rai, song không th¥y anh âu c£. Nhïng anh em thã Pa-ven quen cing không bi¿t tin gì vÁ ba ng°Ýi. Nhà Pô-len-tÑp-ski cing tuyÇt không bi¿t tin gì vÁ ông cå. Pa-ven ch¡y sang nhà ông cå, ¿n sân g·p ngay ng°Ýi con trai út là Bô-rít cho bi¿t nhà anh ta cing bË khám. Nó såc tìm cå Pô-len-tÑp-ski.  

Pa-ven trß vÁ nhà vÛi m¹, không °ãc m£y may tin téc gì c£. Ng°Ýi mÇt mÏi, anh uà o£i nhoài xuÑng gi°Ýng và chÑc lát ã ngç thi¿p i gi¥c ngç ch­p chÝn, th¥p tha, th¥p thÏm.  

Có ti¿ng gõ cía, Va-li-a quay ra hÏi: "Ai ¥y?" và nâng then cài.  

Cía mß, C¡-lim-ca Mác-chen-cô thò cái §u bù tóc Ï hung vào. M·t Ï bëng, h¡i thß hÕn hÃn, ch¯c là vëa ch¡y r¥t nhanh l¡i ây.  

- Bà cå có nhà không?  

- Không, vëa i xong.  

- i âu có bi¿t không?  

- Sang nhà bà cå Ca-r¡-sa-ghin thì ph£i.  

C¡-lim-ca chñc quay ch¡y i, thì Va-li-a níu tay áo giï l¡i.  

C¡-lim-ca nhìn Va-li-a, v» do dñ:  

- À, tôi tìm bà cå có tí viÇc.  

- ViÇc gì th¿, anh? - Va-li-a l¯c tay C¡-lim-ca hÏi g·ng. - Nói i mau lên, con g¥u con lông Ï hung nói i, không em sÑt ruÙt l¯m rÓi. - GiÍng Va-li-a nói nh° ra lÇnh.  

C¡ lim-ca liÁn quên m¥t lÝi d·n i d·n l¡i cça Giu- kh¡-rai ã b£o c­u nh¥t thi¿t ph£i °a th° này ¿n t­n tay bác B¡-ru-gi¯c gái và tuyÇt Ñi giï bí m­t. C­u ta thò ngay vào túi móc ra mÙt m£nh gi¥y d§u má lem luÑc chìa cho Va-li-a. Ñi vÛi cô bé tóc vàng em gái Xéc-gây này, C¡-lim-ca không thà të chÑi mÙt iÁu gì vì có bao giÝ c­u ta hoàn toàn xác Ënh °ãc tình c£m cça mình Ñi vÛi cô bé r¥t kháu ¥y âu. Nói th­t ra thì c­u bé phå b¿p vÑn tính khiêm tÑn, không rÉ rng nói vÛi ai là mình m¿n Va-li-a, ngay Ñi vÛi b£n thân, c­u cing không dám thú th­t iÁu ó.  

Va-li-a °a m¯t Íc béc th° ng¯n:  

"Nhà, nhà ëng lo. ây bình yên c£. Chúng tôi v«n còn sÑng, v«n yên Õn. Sau s½ bi¿t rõ §u uôi. Nói cho bà con yên tâm. Xem xong hçy ngay.  

B -RU-GI®C"  

Íc xong th°, Va-li-a bÕ ¿n bên C¡-lim-ca:  

- G¥u con lông Ï cça em, anh l¥y th° này ß âu ra th¿ anh, anh b£o cho em bi¿t vÛi? Anh nói i anh, ai °a cho anh béc th° này.  

Va-li-a l¯c ng°Ýi c­u ta r¥t m¡nh. Và c­u bé khÑn khÕ, ang say nh° i¿u Õ không sao c°áng °ãc, l¡i ph¡m khuy¿t iÃm l§n thé hai:  

- Anh Giu-kh¡-rai °a cho tôi ß ngoài ga.  

Song l¡i nhÛ ra không °ãc nói, c­u ta nói vÛt l¡i:  

- Nh°ng anh ¥y b£o ph£i giï bí m­t, không °ãc °a m£nh gi¥y cho b¥t cé ng°Ýi nào khác.  

Va-li-a c°Ýi áp:  

- °ãc °ãc em không nói lÙ vÛi ai âu. GiÝ thì anh ch¡y sang nhà Pa-ven tìm m¹ em bên ¥y. - RÓi cô l¥y tay kh½ ©y vào l°ng C¡-lim-ca.  

Nháy m¯t ã th¥y cái §u tóc hung cça C¡-lim- ca thoáng bi¿n sau cÕng hàng rào.  

Ba ng°Ýi thã v«n ch°a ai vÁ c£. BuÕi tÑi Giu-kh¡- rai ¿n ch¡i nhà Ca-r¡-sa-ghin kà cho bà cå nghe t¥t c£ câu chuyÇn x£y ra trên chuy¿n xe lía. Bà cå ho£ng sã, Giu-kh¡-rai h¿t lÝi khuyên gi£i, nói r±ng ba ng°Ýi giÝ t¡m lánh ß mÙt vùng quê xa, ß nhÝ nhà chú ruÙt B¡-ru-gi¯c, yên Õn l¯m. Bây giÝ vÁ ngay không lãi, song không lâu l¯m âu, vì quân éc ang bË nguy khÑn to rÓi, tình hình s½ bi¿n chuyÃn.  

ViÇc x£y ra làm cho ba gia ình ã thân càng thêm thân. HÍa ho±n có th° gíi vÁ, c£ ba nhà cùng vui mëng Íc. Song nhà nào nhà ¥y, vì v¯ng ng°Ýi lÛn, ngày càng th¥y t» l¡nh và im lìm.  

MÙt hôm, ra v» nh° b¥t chãt r½ vào thm nhà bà cå Pô-len-tÑp-ski, Giu-kh¡-rai °a tiÁn cho bà cå:  

- Bà m¹ ¡, ông cå gíi vÁ ây, nh°ng bà m¹ ëng nói hß vÛi ai nhé!  

Bà lão c£m kích n¯m l¥y tay Giu-kh¡-rai:  

- C£m ¡n bác l¯m! Ông nhà tôi bË n¡n, nhà cía túng quá. Không còn Óng nào ong g¡o cho các cháu n nïa.  

Sñ th­t, tiÁn ¥y l¥y ß sÑ tiÁn quù ho¡t Ùng do Bun-ga-cÑp à l¡i.  

Trên °Ýng të nhà bà cå Pô-len-tÑp-ski vÁ sß §u máy xe lía, Giu-kh¡-rai vëa b°Ûc vëa suy ngh), lòng nhïng c£m phåc:  

"°ãc °ãc. Ta thí xem rÓi s½ ra sao. Bãi công tuy ã th¥t b¡i, anh em công nhân bË chúng dÍa b¯n, tuy ành ph£i chËu vào làm, song ngÍn lía ¥u tranh ã nhóm lên, chúng không thà nào d­p t¯t °ãc nïa. Còn nh° cánh ba ng°Ýi kia thì th­t là can £m, th­t cë. úng con nhà vô s£n".  

*  

Ba ng°Ýi thã lánh n¡n ß mÙt khu cách biÇt bên ngoài làng Vô-rô-bi-ô-va, trong mÙt lò rèn ci nhÏ bé, vách ám khói quay l°ng ra °Ýng cái. Cå Pô-len-tÑp- ski ang éng tr°Ûc cía lò lía bÑc ph§n ph­t. Ánh lía chói lòa làm m¯t cå nheo l¡i. Tay cå c§m cái kìm dài, l­t i l­t l¡i cåc s¯t ã nung Ï.  

A-r¡-chom ang thåt cái bÅ thÕi lía treo vào xà ngang.  

Pô-len-tÑp-ski c°Ýi hiÁn lành, rung rung bÙ râu. Ng°Ýi thã máy già nói:  

- ThÝi buÕi này, tay thã vÁ vùng quê ch³ng ch¿t ói âu. Lúc nào cing có viÇc làm, muÑn viÇc là có ngay. ¥y, cé làm ß ây l¥y mÙt hai tu§n nïa xem, có g¡o thËt gíi vÁ cho tr» mÏ ß nhà ché ch³ng ch¡i. Chú th¥y ¥y, ß nông thôn, hÍ quý thã rèn l¯m. Cánh ta ß ây n th­t ch³ng khác gì t° s£n, ch³ng m¥y chÑc s°Ýn nung núc má cho mà xem. - Cå c°Ýi hì hì, rÓi ti¿p: - Còn bác B¡-ru-gi¯c thì xem chëng l¡i càng g¯n ch·t vÛi bà con nông dân l¯m. Tay ¥y ã c¯m ch·t vào ¥t nhà ông chú ruÙt rÓi. Mà th¿ cing ph£i, chÉ có lão ây và chú mày là không có l¥y t¥c ¥t c¯m dùi, chúng mình chÉ Ùc có l°ng tr§n vÛi hai bàn tay tr¯ng, th­t úng nh° ng°Ýi ta nói là vô s£n m¡t Ýi, hì hì. Ché bác B¡-ru-gi¯c thì ng°Ýi bác chia làm ôi: mÙt chân éng trên §u máy xe lía, còn chân kia thì l¡i éng ß nông thôn. - L¥y kìm ång vào cåc s¯t cháy Ï, giÍng trß nên nghiêm nghË; ông cå tr§m ngâm nói thêm: - Nói th­t ché, c£nh chúng ta nguy l¯m ¥y chú ¡! BÍn éc không cuÑn gói i sÛm thì cánh mình ph£i lo chuÓn tr°Ûc sang vëng Ê-ca-chi- ri-nô-sláp hay sang Rô-stÑp i thôi, k»o chúng nó tóm °ãc thì s½ bË treo cÕ, §u không tÛi trÝi, chân không tÛi ¥t m¥t, ch¯c ch¯n là nh° th¿.  

A-r¡-chom l©m b©m:  

- Cháu cing ngh) th¿ bÑ già ¡.  

- Không bi¿t nhà chúng mình ra sao? Ch¯c là ng°Ýi nhà bË bÍn ngåy ¿n làm r§y rà l¯m ¥y?  

- Ché sao nïa bÑ già! Ta ã mó tay vào viÇc thì ành bÏ m·c nhà cía thôi.  

Cå Pô-len-tÑp-ski rút trong lò ra cåc s¯t nungã xanh bi¿c và nhanh tay ·t lên e.  

- Chú mày ­p i.  

A-r¡-chom vÛ l¥y chi¿c búa t¡ dñng bên e, vung m¡nh quá §u rÓi quai xuÑng. Tia lía rào rào b¯n tung tóe, làm nhïng xó tÑi lò rèn b×ng lóe sáng lên trong chÑc lát.  

Cå già l­t i l­t l¡i cåc s¯t cháy Ï chìa cho A- r¡-chom nÇn búa. Mi¿ng s¯t ngoan ngoãn d¹t mÏng ra nh° cåc sáp ong mÁm.  

êm tÑi °a h¡i gió ¥m vào cÕng mß toang cía lò rèn.  

*  

M·t hÓ bao la thm th³m. R·ng thông cuÑn l¥y quanh hÓ, ngÍn thông °Ýng bÇ l¯c l°, g­t gù tr°Ûc gió.  

Nhìn thông, Tô-nhi-a ngh) th§m: "Y nh° nhïng ng°Ýi th­t". Cô ng£ mình trên kho£ng cÏ xanh, giïa bÝ sÏi á. Trên cao là rëng thông già tr¥n ngñ, phía d°Ûi, ß chân mÏm á dÑc âm dÍc th³ng xuÑng n°Ûc là m·t hÓ. Bóng á in thêm màu s«m lên m·t n°Ûc ven bÝ thm th³m.  

ây là n¡i Tô-nhi-a °a ¿n ngÓi ch¡i. Cách ¥y mÙt d·m °Ýng, trong nhïng thung sâu bÏ hoang, giïa nhïng mÏ á ci, tr°Ûc kia có nhïng dòng suÑi tuôn ra, và ngày nay ã thành ba cái hÓ thông n°Ûc. Þ phía d°Ûi, g§n bÝ có ti¿ng v× n°Ûc bì bõm âu ây. Tô-nhi-a ng©ng nhìn, l¥y tay v¡ch cành lá thì th¥y mÙt thân hình mÁm m¡i nâu bóng ang b¡i r¥t khÏe të bÝ ra giïa hÓ. Cái l°ng rám n¯ng và mÛ tóc nâu hì håp nh° con rái cá ang r½ n°Ûc b¡i lên, lúc ngåp vào n°Ûc, lúc nhào lên vùng v«y, mÇt rÓi thì n±m ngía ph¡i n¯ng, ôi m¯t nh¯m nghiÁn cho khÏi chói, hai tay vòng l¡i, ng°Ýi h¡i khom khom không Ùng ­y.  

Tô-nhi-a buông cành lá, mÉm c°Ýi, tñ nh¡o mình:  

- Mình khÉ th­t, sao l¡i nhìn ng°Ýi ta t¯m.  

Và Tô-nhi-a c§m sách Íc.  

M£i xem cuÑn sách cça Vích-to Lê-sinh-ski cho m°ãn, Tô-nhi-a không à ý có bóng ng°Ýi vëa leo qua bÝ sÏi giïa gò ¥t và r·ng thông. B×ng âu, mÙt hòn sÏi theo chân ng°Ýi vëa leo r¡i vào cuÑn sách. Tô- nhi-a gi­t mình ng©ng §u lên, Pa-ven éng ngay tr°Ûc m·t cô, ng¡c nhiên và ng°ãng ngùng vì cuÙc g·p gá b¥t ngÝ này.  

Nhìn th¥y tóc Pa-ven °Ût, Tô-nhi-a oán: "Ra ng°Ýi t¯m ¥y là anh ta".  

Pa-ven lúc ¥y cing nh­n ra ng°Ýi con gái hôm x°a.  

- Cô ¥y à? Tôi có làm cô hãi không? Tôi không bi¿t cô ngÓi ây.  

Nói rÓi, Pa-ven vËn tay vào bÝ sÏi, Ënh bÏ i.  

- Không sao âu, anh ¡. N¿u anh không b­n, mÝi anh ngÓi ch¡i, ta nói chuyÇn.  

Pa-ven ng¡c nhiên nhìn Tô-nhi-a:  

- Ta nói chuyÇn? ChuyÇn gì mÛi °ãc?  

Tô-nhi-a mÉm c°Ýi:  

- Sao anh cé éng th¿ ? Gh¿ ây, mÝi anh ngÓi,  

Tô-nhi-a chÉ cho Pa-ven mÙt t£ng á và hÏi Pa-ven:  

- Tên anh là gì nhÉ?  

- Páp-ca Ca-r¡-sa-ghin.  

( Páp-ca cing là Pa-ven, nh°ng gÍi tåc và thân)  

- Còn tôi là Tô-nhi-a. Th¿ là chúng ta quen nhau rÓi nhÛ.  

Pa-ven luÑng cuÑng vò mi cát-két.  

Tô-nhi-a phá sñ im l·ng:  

- Tên anh là Páp-ca à? Sao l¡i gÍi là Páp-ca? GÍi th¿ không ¹p. GÍi là Pa-ven hay h¡n. Tôi s½ gÍi anh là Pa-ven ¥y. Anh có hay ¿n ây... - Ý Tô-nhi-a muÑn nói "có hay ¿n ây t¯m không?" nh°ng ng¡i không muÑn à Pa-ven bi¿t mình ã trông th¥y anh ta t¯m nên nói trÇch i: - Anh có hay ¿n ây ch¡i không?  

- Không, cing tùy, thÉnh tho£ng có lúc nào r×i mÛi ¿n.  

- Th¿ anh i làm à?  

- Tôi là thã Ñt lò ß sß iÇn.  

Tô-nhi-a b×ng hÏi b¥t ngÝ:  

- Ai d¡y anh ánh võ mà anh ánh giÏi th¿, hß anh?  

Pa-ven ph­t ý, càu nhàu:  

- Tôi ánh nhau thì viÇc gì ¿n cô mà cô hÏi?  

Tô-nhi-a c£m th¥y Pa-ven không b±ng lòng câu hÏi cça mình, vÙi nói:  

- ëng gi­n, anh Pa-ven ¡. Tôi muÑn bi¿t l¯m ché. ánh nh° anh ánh hôm tr°Ûc, th­t là tay võ. Anh ánh ác l¯m.  

Và Tô-nhi-a phá lên c°Ýi.  

Pa ven hÏi l¡i:  

- Ra cô th°¡ng h¡i cái th±ng nh¯ng ¥y à?  

- Có âu, trái l¡i th¿ nïa. Xu-khác-cô n ¥m th¿ là áng Ýi l¯m. Tôi th¥y anh ánh h¯n, tôi thích l¯m. Tôi nghe ng°Ýi ta nói anh hay ánh nhau l¯m thì ph£i.  

Pa-ven bË ch¡m nÍc, hÏi l¡i:  

- Ai b£o cô th¿ ?  

- Vích-to con nhà Lê-sinh-ski b£o là anh chuyên môn i ánh nhau.  

Pa-ven sa s§m nét m·t:  

- Vích-to là mÙt th±ng Ãu, mÙt tên công tí bÙt chÉ °ãc cái õng ¹o. Tôi tha không tát cho nó vá m·t là phúc. Hôm nÍ tôi nghe rõ nó ·t iÁu vÁ tôi vÛi cô, song tôi không thèm ánh nó cho b©n tay.  

Tô-nhi-a can:  

- Sao anh Pa-ven n nói cåc th¿ ? Th¿ không t¿t âu !  

Pa-ven phát cáu: "Mình rõ vÛ v©n, tñ nhiên l¡i i b¯t chuyÇn vÛi con nhóc con này làm gì? Con bé gÛm th­t, l¡i i b¯t b» lÝi n ti¿ng nói cça mình. Nó toàn lên m·t d¡y mình: lúc thì nó không thích tên là "Páp- ca", lúc thì b£o là "ëng n nói cåc".  

Tô-nhi-a hÏi:  

- Sao anh l¡i ghét Vích-to ¿n th¿ ?  

- Bßi vì nó là mÙt con tiÃu th° m·c qu§n áo àn ông, nó là con c°ng nhà quý tÙc, mÙt công tí bÙt, ché không ph£i là thanh niên. Trông cái m·t nó th°Ýn th°ãt nh° éa không hÓn. G·p nhïng éa nh° th¿, tôi ngéa tay l¯m. Nó con nhà giàu, nó chÉ chñc trèo lên §u lên cÕ ng°Ýi ta. Nó t°ßng nó muÑn làm gì ng°Ýi khác cing °ãc. Tôi ây thì tôi nhÕ to¹t vào cái giàu cça nó. Nó cé ång ¿n tôi thì nó bi¿t tay tôi. Nhïng quân ¥y ph£i d¡y chúng b±ng qu£ ¥m này mÛi °ãc. - GiÍng Pa-ven §y gi­n dï.  

Tô-nhi-a ti¿c là ã nh¯c ¿n tên Vích-to trong câu chuyÇn. C­u này ch¯c có chuyÇn gì lôi thôi të ci vÛi anh chàng Vích-to õng ¹o ây. Tô-nhi-a xoay ra cÑ lái vào câu chuyÇn të tÑn h¡n, hÏi thm gia ình, công n viÇc làm cça Pa-ven.  

Pa-ven không nhïng bÛt gi­n mà còn quên c£ muÑn i ngay và cé th¿ vui chuyÇn tr£ lÝi Tô-nhi-a r¥t tÉ mÉ.  

Tô-nhi-a nói:  

- Sao anh không ti¿p tåc i hÍc nïa?  

- Tôi bË uÕi hÍc.  

- Sao l¡i bË uÕi th¿ anh?  

Pa-ven Ï tai:  

- T¡i tôi nghËch ném thuÑc lá vào bÙt làm bánh cça lão cÑ d¡y tôi hÍc, nên lão ¥y uÕi không cho hÍc nïa. Lão cÑ ¥y là mÙt tên hiÃm ác. Nó làm cho Ýi tôi khÑn khÕ.  

Và Pa-ven kà t¥t c£ §u uôi câu chuyÇn.  

Tô-nhi-a tò mò chm chú nghe. Pa-ven quên c£ n×i ng°ãng ngëng ban §u, kà cho Tô-nhi-a nghe nh° kà cho mÙt cô b¡n quen ã të lâu. Pa-ven kà ¿n viÇc anh A-r¡-chom i lái chuy¿n xe không vÁ. Câu chuyÇn thân m­t, sôi nÕi. ôi tr» không ngh) gì ¿n thÝi gian trôi i, ã m¥y ti¿ng Óng hÓ rÓi. B×ngPa-ven gi­t n£y mình, éng ph¯t d­y:  

- Ch¿t th­t! ¿n giÝ tôi ph£i i làm rÓi. Tôi m£i chuyÇn quá. áng l½ bây giÝ là lúc tôi ph£i Ñt lò. Ông cå thã c£ ch¯c giÝ ang chíi om sòm. - RÓi lo l¯ng, Pa-ven nói vÙi: - Thôi, chào cô, giÝ tôi ph£i ch¡y nh° phi thân ¿n x°ßng ngay l­p téc mÛi °ãc.  

Tô-nhi-a cing éng d­y ngay, khoác áo vào ng°Ýi:  

- Tôi cing ¿n giÝ ph£i i ây. V­y ta cùng i.  

- Không, tôi vÙi, ph£i ch¡y, cô không theo kËp °ãc.  

- Anh t°ßng th¿? Chúng ta cùng ch¡y, thi xem ai nhanh.  

Pa-ven °a m¯t nhìn Tô-nhi-a có v» khinh th°Ýng :  

- Thi à? Cô thi th¿ nào °ãc vÛi tôi!  

- RÓi xem. GiÝ ta hãy ra khÏi ây ã.  

Pa-ven nh£y qua hòn á, chìa tay cho Tô-nhi-a, và c£ hai cùng ch¡y ra con °Ýng cái rÙng ph³ng tÛi nhà ga.  

Tô-nhi-a dëng l¡i giïa °Ýng:  

- Nào, giÝ chúng ta ch¡y nhé! MÙt, hai, ba. Ñ anh b¯t °ãc ¥y.  

Và Tô-nhi-a ch¡y tít lên nh° gió lÑc. ôi ¿ giày xinh nhÏ bay nhanh trông nh° cánh b°Ûm, gió thÕi tung tà áo xanh. Pa-ven våt uÕi theo. "Mình s½ uÕi kËp trong nháy m¯t" - Pa-ven ngh) th¿, và c¯m cÕ uÕi theo tà áo dài. Th¿ mà ch¡y ¿n t­n §u °Ýng, g§n tÛi nhà ga mÛi uÕi kËp. ang à ch¡y, Pa-ven ch¡m vào ng°Ýi Tô-nhi-a và n¯m l¥y vai cô. Vëa thß g¥p Pa-ven vëa kêu lên mëng rá!  

- Th¿ là b¯t °ãc con chim nhÏ rÓi nhé!  

- BÏ ra, au anh!  

Hai ng°Ýi cùng thß g¥p, tim cùng ­p m¡nh. CuÙc ch¡y say s°a, Tô-nhi-a mÇt quá, nh° vô tình, trong giây phút, nép mình vào b¡n; mÙt giây phút thôi, nh°ng cing ç làm cho Pa-ven c£m th¥y Tô-nhi-a trß nên g§n gii. ChÉ chÑc lát thoáng qua nh°ng Pa- ven s½ nhÛ mãi.  

Tô-nhi-a gá tay Pa-ven.  

- X°a nay Tô-nhi-a ch¡y không ai uÕi kËp c¡, anh ¡.  

Hai ng°Ýi chia tay nhau, Pa-ven tay v«n v«y mi cát-két r£o b°Ûc ch¡y ¿n nhà máy.  

Ng°Ýi thã c£ a-ni-lô ang loay hoay bên lò lía th¥y Pa-ven mß cía vào liÁn quay l¡i ùng ùng g¯t:  

- Mày không à ch­m nïa hãy ¿n! Ënh à tao ph£i i Ñt h§u thay mày ¥y h³n?  

Nh°ng Pa-ven vui v» v× vai ng°Ýi thã c£ và nói làm lành:  

- Th°a bÑ, chÉ mÙt thoáng là con làm lò cháy âu vào ¥y thôi.  

RÓi Pa-ven c·m cåi khuân cçi cho vào lò.  

Nía êm hôm ¥y, vào lúc ng°Ýi thã c£ ¥t lò a- ni-lô ã yên gi¥c trên chÓng cçi, ti¿ng ngáy khò khò nh° kéo g×, sau khi ã cho d§u má vào máy xong, ría tay âu ¥y, Pa-ven mß ô k»o l¥y t­p thé sáu m°¡i hai truyÇn Giu-dép-pe Ga-ri-ban-i (MÙt lãnh tå cách m¡ng dân chç nÕi ti¿ng cça nh±n dân Ý hÓi th¿ k÷ 19) ra Íc. Pa- ven mê m£i Íc cuÑn truyÇn kà nhïng b°Ûc m¡o hiÃm liên miên cça Ga-ri-ban-i, ng°Ýi thç l)nh th§n kó £ng "Áo Ï" xé Náp-l¡.  

T­p truyÇn có câu: "Nàng ng°Ûc ôi m¯t nhung xanh bi¿c nhìn chàng công t°Ûc..." Pa-ven chãt nhÛ: 'Tô-nhi-a cing có ôi m¯t xanh bi¿c. Cô bé ngÙ th­t, không giÑng bÍn con gái nhà giàu khác tí nào. Mà l¡i ch¡y nhanh nh° qu÷ sé nïa".  

M¡ màng nhÛ l¡i buÕi g·p gá ban tr°a, Pa-ven ch³ng à ý gì ¿n ti¿ng máy lúc ¥y rung lên §m ) m×i lúc mÙt m¡nh; h¡i nhiÁu quá làm bánh xe quay tít iên lo¡n, rung chuyÃn c£ sàn bê-tông bÇ máy.  

Pa-ven vÙi nhìn vào ma-nô-mét: Kim ã chÉ quá v¡ch Ï bao nhiêu là Ù rÓi.  

- KhÉ th­t ! - Pa-ven rÝi ô kéo ch¡y bÕ ¿n ch× cái tay v·n h¡i, quay hai vòng. Ti¿ng xìn xËt phåt ra të trong Ñng khói sau thành lò. Pa-ven kéo tay v·n xuÑng, m¯c dây cua-roa vào bánh xe ©y Ñng b¡m.  

Pa-ven ng°Ûc nhìn a-ni-lô. May quá, ông cå già ngç say nh° ch¿t, mÓm há hÑc, mii ngáy rÑng lên nh° s¥m.  

Nía phút sau, kim Óng hÓ ma-nô-mét l¡i trß l¡i ch× bình th°Ýng cça nó.  

*  

Sau khi chia tay Pa-ven, Tô-nhi-a i vÁ nhà. Cô ngh) mãi ¿n cuÙc g·p gá vëa qua vÛi ng°Ýi thi¿u niên có ôi m¯t en kia. Tñ cô cing không hiÃu sao, cuÙc g·p gá ã làm cô thích thú.  

"Þ con ng°Ýi anh ta có bi¿t bao lía sÑng và chí gan góc! ê mà anh ¥y ch³ng thô b¡o nh° mình ã t°ßng. Dù sao thì anh ¥y hoàn toàn ch³ng giÑng chút nào vÛi bÍn hÍc sinh thò lò mii xanh . . ."  

Anh ta xu¥t thân të mÙt lo¡i ng°Ýi khác, të t§ng lÛp mà x°a nay Tô-nhi-a ch°a có dËp sÑng g§n.  

Tô-nhi-a ngh) th§m: "Mình có thà b£o anh ta °ãc, và s½ là mÙt tình b¡n hay hay".  

¿n g§n nhà, Tô-nhi-a ã trông th¥y Li-da con nhà Xu-khác-cô, Nen-ly và Vích-to, con nhà Lê-sinh- ski, c£ ba ang ngÓi trong v°Ýn. Vích-to ang Íc sách. Tô-nhi-a bi¿t là hÍ ang chÝ mình.  

Cô ¿n chào mÍi ng°Ýi, rÓi ngÓi xuÑng gh¿. ang tán g«u nhïng chuyÇn tçn mçn thì Vích-to ngÓi l¡i g§n Tô-nhi-a nhÏ nh¹ hÏi:  

- Cô ã Íc cuÑn tiÃu thuy¿t ¥y ch°a?  

- À, cuÑn tiÃu thuy¿t ¥y à? - Tô-nhi-a b×ng thÑt lên: À, tôi ã&  

Cô suýt nói ra là ã Ã quên cuÑn truyÇn ß bÝ hÓ.  

Vích-to chm chú nhìn cô:  

- Cô có thích cuÑn tiÃu thuy¿t ó không?  

Tô-nhi-a kh½ l¥y §u mii giày ch­m ch¡p v¡ch i v¡ch l¡i v½ nh±ng nhËt trên m·t °Ýng cát, suy ngh) mÙt lát, rÓi ng©ng §u lên nhìn th³ng vào Vích-to:  

- Không, tôi ã b¯t §u Íc mÙt cuÑn tiÃu thuy¿t khác, hay h¡n cuÑn tiÃu thuy¿t anh cho m°ãn.  

- À ra th¿. - GiÍng Vích-to kéo dài, có v» bñc mình.  

H¯n hÏi:  

- Th¿ tác gi£ là ai?  

M¯t Tô-nhi-a bëng sáng lên, nhìn Vích-to có v» ch¿ giÅu:  

- Ch³ng là ai c£&  

Giïa lúc ó, m¹ Tô-nhi-a éng ß hiên gÍi:  

- Tô-nhi-a ¡i! Con mÝi khách vào trong nhà ngÓi ch¡i. Trà ã pha rÓi.  

Tô-nhi-a khoác tay hai b¡n gái vào nhà. Còn Vích- to i sau, suy ngh) lung vÁ nhïng lÝi Tô-nhi-a vëa nói, không hiÃu ý ra sao.  

*  

Tình c£m §u tiên, ch°a kËp nh­n ra rõ, nh°ng ã të të len vào Ýi ng°Ýi thi¿u niên làm nghÁ ¥t lò lúc nào không bi¿t, tình c£m ¥y sao mà mÛi m», sao mà bÓi hÓi, khó hiÃu. Tình c£m ¥y ¿n làm xáo Ùng h³n tâm hÓn c­u thi¿u niên vÑn tính tinh nghËch và b°Ûng bÉnh.  

Tô-nhi-a là con gái ng°Ýi chánh sß kiÃm lâm, mà chánh sß kiÃm lâm Ñi vÛi Pa-ven cing cùng mÙt giuÙc vÛi lão lu­t s° Lê-sinh-ski.  

LÛn lên trong nghèo khÕ và ói rocich, Pa-ven có mÙt thái Ù thù Ëch vÛi nhïng k» mà mình cho là bÍn giàu có. Cho nên anh th­n trÍng và dè chëng ng«m vÁ tình c£m mÛi chÛm trong lòng. Anh không xem Tô-nhi-a nh° Ga-li-na, con gái ng°Ýi thã á. Ga- li-na là mÙt ng°Ýi b¡n con nhà bình dân, gi£n dË và dÅ thông c£m. Còn Tô-nhi-a thì Pa-ven ng¡i l¯m, anh sµn sàng Ñi phó quy¿t liÇt vÛi b¥t cé sñ ch¿ giÅu và khinh bÉ nào cça ng°Ýi con gái ¹p và có hÍc théc ¥y.  

¿n mÙt tu§n nay, Pa-ven khÑng g·p l¡i cô gái con ng°Ýi chánh kiÃm lâm. Cho nên hôm nay anh mÛi Ënh ra bÝ hÓ hôm nÍ, trên °Ýng i, anh chç tâm l°ãn qua tr°Ûc nhà cô ta, hy vÍng may ra g·p. ang thçng th³ng b°Ûc men hàng rào khu nhà cô, Pa-ven th¥y ngay cÕ chi¿c áo lính thçy quen thuÙc th¥p thoáng ß t­n cuÑi khu v°Ýn. Pa-ven nh·t mÙt qu£ thông bên hàng rào, nh±m ném vào chi¿c áo tr¯ng.  

Tô-nhi-a quay ph¯t l¡i. Trông th¥y Pa-ven, cô ch¡y ra hàng rào. Cô t°¡i c°Ýi vui s°Ûng chìa tay ra b¯t và reo lên mëng rá:  

- Anh ¿n ây rÓi! Anh i âu të b¥y ¿n nay ? Em có trß l¡i ch× hÓ n¡i cuÑn sách à quên, cé t°ßng là anh s½ l¡i ¿n ¥y. Anh vào trong này ch¡i.  

Pa-ven l¯c §u të chÑi:  

- Pa-ven không vào âu.  

Tô-nhi-a ng¡c nhiên cau mày:  

- T¡i sao v­y?  

- Có thà c­u cô s½ không b±ng lòng âu. Vì tôi cô s½ l¡i bË m¯ng m¥t. Th¿ nào c­u cô cing m¯ng cô sao l¡i °a th±ng rách r°Ûi, chân i ¥t này vào nhà.  

Tô-nhi-a nÕi gi­n:  

- Anh rõ vÛ v©n, anh Pa-ven ¡. Anh vào ngay i xem nào. C­u em không khi nào nói gì âu. Anh cé vào mà xem. Vào i anh.  

Tô-nhi-a ch¡y ra mß cÕng. Pa-ven dáng không tñ nhiên ng§n ng¡i b°Ûc theo Tô-nhi-a. Hai ng°Ýi ngÓi ch¡i ß chi¿c bàn tròn chôn h³n xuÑng v°Ýn.  

Tô-nhi-a hÏi:  

- Anh có thích Íc sách không?  

Pa-ven ã b¡o lên:  

- Có. Thích ghê l¯m.  

- Th¿ trong các sách ã Íc, anh thích quyÃn gì nh¥t?  

Pa-ven ngh) mÙt lát rÓi tr£ lÝi.  

- TruyÇn Giu-dép-pa Ga-ri-ban-i.  

- ;Íc là Giu-dép-pe G-ri-ban-di ché! - Tô-nhi-a chïa l¡i. - Anh thích quyÃn ¥y l¯m à?  

- Thích ché. Tôi Íc l» tëng kó. Sáu m°¡i tám kó rÓi, không sót kó nào, m×i l§n l)nh l°¡ng, tôi mua nm sÑ liÁn. Nh° Ga-ri-ban-i mÛi th­t là mÙt con ng°Ýi! - GiÍng Pa-ven §y v» thán phåc. - Anh hùng th­t ! Tôi hiÃu l¯m, ¥y là mÙt anh hùng chân chính. Ga-ri-ban-i ã bao l§n ánh nhau vÛi quân thù và bao giÝ cing th¯ng chúng. L¡i i kh¯p bao nhiêu n°Ûc. Chà, giá ông ta còn sÑng ¿n bây giÝ, tôi s½ tìm ¿n xin theo ngay. ông ta mÙ toàn công nhân vào £ng và chÉ vì nhïng ng°Ýi nghèo mà chi¿n ¥u thôi.  

- Anh có muÑn lên xem tç sách cça em không? Lên em mß tç ra anh xem.  

Tô-nhi-a nói, rÓi d¯t tay Pa-ven i. Nh°ngPa-ven c°¡ng quy¿t chÑi të:  

- Không, không, tôi ch³ng vào nhà âu.  

- Sao anh khó b£o th¿. Hay anh sã, ph£i không?  

Pa-ven nhìn xuÑng ôi bàn chân không giày ch³ng l¥y gì làm s¡ch l¯m, và gãi tai:  

- Tô-nhi-a có ch¯c là c­u mã Tô-nhi-a không uÕi tôi ra cía không?  

Tô-nhi-a gi­n d×i:  

- Anh ëng có nói th¿ nïa, không thì em gi­n th­t ¥y.  

- Tô-nhi-a cho th¿ là l¡ à? Nh° nhà Lê-sinh-ski ch³ng h¡n, hÍ có à tôi vào nhà âu. Ñi vÛi công nhân, nhà lão chÉ ti¿p d°Ûi b¿p thôi. Hôm nÍ tôi có viÇc sang bên ¥y, con Nen-ly nó cing ch³ng à cho b°Ûc vào nhà nïa. TrÝi bi¿t °ãc nó sã cái gì, ch¯c là nó sã chân tôi l¥m, i vào làm b©n th£m nhà nó, - Pa-ven mÉm c°Ýi.  

- Thôi, chúng ta vào i - Tô-nhi-a n¯m vai Pa-ven thân m­t ©y lên hiên nhà.  

Tô-nhi-a d«n Pa-ven i qua buÓng n ¿n mÙt phòng rÙng có kê mÙt cái tç b±ng g× s¿n r¥t lÛn. Tô-nhi- a mß toang cía tç ra, và Pa-ven trông th¥y có ¿n vài trm cuÑn sách x¿p thành hàng âu ra ¥y. Sách nhiÁu quá làm Pa-ven mê tít.  

- GiÝ chúng ta chÍn quyÃn nào hay anh mang vÁ xem, nh°ng anh ph£i héa ¿n luôn à m°ãn nhïng quyÃn khác nïa c¡, anh nhé?  

Pa-ven vui thích g­t §u:  

- Sách thì tôi thú l¯m.  

Hai ng°Ýi ß ch¡i vÛi nhau r¥t vui, suÑt m¥y ti¿ng Óng hÓ.  

Tô-nhi-a °a Pa-ven ra chào mã. G·p m¹ Tô-nhi- a, Pa-ven cing ch³ng th¥y ghê gÛm nh° mình t°ßng, anh cing th¥y m¿n bà ta.  

Tô-nhi-a °a Pa-ven lên buÓng mình, cho Pa-ven xem sách hÍc cça cô.  

Þ bàn ch£i §u có mÙt cái g°¡ng. D«n Pa-ven ra tr°Ûc g°¡ng, Tô-nhi-a vëa c°Ýi vëa nói:  

- Sao tóc anh à rÑi bù th¿? Anh không bao giÝ c¯t tóc và ch£i §u có ph£i không?  

Pa-ven ng°ãng nghËu nói chïa:  

- Dài quá tôi mÛi c¡o trÍc i thôi. Ché còn làm th¿ nào nïa?  

Tô-nhi-a vëa c°Ýi vëa l¥y l°ãc th°a nhanh tay ch£i qua mái tóc rÑi bÝi cça Pa-ven. Cô nhìn Pa-ven và nói:  

- Bây giÝ có ph£i khác rÓi không nào? Tóc anh ph£i i húi cho nó ¹p ché. Lúc nãy, trông §u anh y nh° §u con sói rëng ¥y.  

Tô-nhi-a li¿c nhìn cái áo s¡-mi b¡c ph¿ch, chi¿c qu§n cÙc ã mòn ding cça Pa-ven có ý không b±ng lòng nh°ng không nói gì c£.  

Pa-ven b¯t g·p cái nhìn ó và c£m th¥y ng°ãng vÁ cách n m·c cça mình.  

Khi chia tay nhau, Tô-nhi-a còn mÝi Pa-ven l¡i ch¡i luôn, và cô ã làm cho Pa-ven ph£i héa là.hai ngày nïa s½ ¿n rç Tô-nhi-a i câu.  

Pa-ven nh£y tót qua cía sÕ ra v°Ýn: anh không muÑn i qua nhà ngoài mÙt l§n nïa, sã l¡i g·p ph£i m¹ Tô-nhi-a.  

*  

V¯ng A-r¡-chom, nhà Ca-r¡-sa-ghin túng tãn: l°¡ng Pa-ven không ç chi dùng.  

Bà m¹ ành bàn vÛi con: có l½ bà l¡i nên i làm chng? Cing °ãc dËp là nhà Lê-sinh-ski ang c§n ng°Ýi n¥u b¿p. Nh°ng Pa-ven g¡t i ngay:  

- Không, m¹ ¡, con s½ xoay ra viÇc làm thêm: Þ sß máy c°a ang m°ãn ng°Ýi x¿p g× phi¿n. Con s½ xin làm nía buÕi, ki¿m thêm thì hai m¹ con tiêu cing vëa. Còn m¹ thì cé nghÉ ß nhà. Ã m¹ i làm, anh A-r¡-chom vÁ s½ m¯ng con. Anh s½ b£o: "Mày không xoay xß °ãc cho m¹ hay sao mà Ã m¹ ph£i i h§u h¡ ng°Ýi ta mãi th¿ ?"  

Bà m¹ thì b£o là bà c§n ph£i i làm, nh°ng Pa- ven khng khng không nghe nên bà ành chËu thôi.  

Ngay ngày hôm sau. Pa-ven ã ¿n làm ß sß máy c°a: em các phi¿n g× mÛi c°a còn °Ût x¿p ra ph¡i cho khô. Þ ây anh g·p nhiÁu b¡n quen nh° Mi-s¡- ca Lép-súc là b¡n hÍc cùng tr°Ýng tr°Ûc ây và Va- ni-a Cu-lê-sÑp, Pa-ven cùng vÛi Mi-sa Óng ý vÛi nhau hai ng°Ýi làm chung mÙt ph§n viÇc. TiÁn l°¡ng cing kha khá. Ban ngày Pa-ven làm ß sß máy c°a, chiÁu ¿n l¡i ch¡y tÛi nhà máy iÇn.  

Làm °ãc m°Ýi hôm, Pa-ven mang vÁ cho m¹ mÙt món tiÁn. Khi °a tiÁn cho m¹, Pa-ven ng°ãng ngùng di chân trên ¥t, trù trë mãi mÛi dám nói:  

- M¹ ¡i, m¹ có thà may cho con mÙt chi¿c áo xa- tanh xanh không m¹? Nh° chi¿c áo nm ngoái cça con ¥y mà. May thì tÑn m¥t Ù nía sÑ tiÁn này, nh°ng con còn ki¿m °ãc nïa, m¹ ëng lo. - RÓi Pa-ven nói thêm nh° à xin l×i vì ã òi hÏi m¹ nhiÁu quá: - M¹ xem ây, cái áo con ang m·c tàng quá rÓi.  

- °ãc °ãc, con ¡, m¹ s½ mua ngay v£i hôm nay rÓi mai m¹ s½ c¯t áo cho con. ê, ph£i ¥y, con ch³ng có chi¿c áo mÛi nào.  

M¹ già nhìn con trìu m¿n.  

*  

Pa-ven dëng l¡i bên hiÇu c¯t tóc, thò tay vào túi, sÝ l¡i Óng tiÁn rúp trong túi, rÓi mÛi dám b°Ûc vào. Thã c¯t tóc là mÙt chàng hóm hÉnh chÉ gh¿ bành cho khách.  

- MÝi c­u ngÓi.  

NgÓi lÍt thÏm vào chi¿c gh¿ bành, Pa-ven ng¯m vào g°¡ng th¥y v» m·t mình lúng túng ng¡ ng¡ ngác ngác.  

- Húi trÍc ph£i không c­u? - Ng°Ýi thã c¯t tóc hÏi.  

- Vâng, à không ph£i. Bác hÛt tóc cho tôi. HÛt th¿ này là húi kiÃu gì bác nhÉ? - Tay Pa-ven luÑng cuÑng ra hiÇu.  

- °ãc °ãc tôi hiÃu rÓi. - Ng°Ýi thã c¡o mÉm c°Ýi.  

M°Ýi lm phút sau, Pa-ven i ra, mÓ hôi nhÅ nh¡i, nh°ng §u tóc mÛi húi, ch£i l°ãc trông chÉnh l¯m. Ng°Ýi thã c¯t tóc ph£i khó nhÍc m¥t nhiÁu thÝi giÝ vÛi mÛ tóc bÝm khó b£o ó, nh°ng n°Ûc lã và rng l°ãc cuÑi cùng ã th¯ng.  

Ra °Ýng, Pa-ven trút h¡i thß dài, Ùi chåp mi cát-két xuÑng t­n m¯t ngh) bång: "M¹ mình trông th¥y §u mÛi s½ nói th¿ nào nhÉ?"  

*  

Pa-ven không ¿n rç i câu cá nh° ã héa, làm Tô-nhi-a bñc mình l¯m.  

"Cái anh chàng Ñt lò này ch³ng lËch sñ chút nào c£!" - Tô-nhi-a l¥y làm bñc dÍc, song mãi không g·p l¡i Pa-ven, Tô-nhi-a c£m th¥y buÓn.  

Cô s¯p i d¡o ch¡i thì m¹ mß cía vào, báo tin: "Tô- nhi-a, có khách tìm con. M¹ mÝi vào nhé?"  

Pa-ven éng ß cía. Tho¡t nhìn, Tô-nhi-a cing không nh­n °ãc ra ngay.  

Pa-ven diÇn áo xa-tanh xanh mÛi tinh, qu§n en, ôi giày ánh xi bóng lÙn và nh¥t là tóc mÛi c¯t gÍn gàng, không xù lên nh° hôm nào, làm Tô-nhi-a chú ý ngay. Tóc không rÑi bù nh° tr°Ûc nïa, c­u bé Ñt lò m¯t en bây giÝ trông khác h³n.  

Tô-nhi-a ã chñc thÑt ra n×i síng sÑt cça mình. Nh°ng không muÑn làm cho Pa-ven ã ng°ãng ra m·t l¡i ph£i bÑi rÑi thêm, nên cô làm bÙ nh° không à ý ¿n sñ thay Õi rõ rÇt ó.  

Tô-nhi-a trách ngay Pa-ven:  

- Sao anh không ¿n rç i câu? Anh giï lÝi héa th¿ ¥y? Anh không bi¿t x¥u hÕ à?  

M¥y ngày nay Pa-ven làm thêm ß sß máy c°a, nên không ¿n °ãc.  

Pa-ven không dám nói cho Tô-nhi-a bi¿t r±ng à s¯m áo qu§n này, m¥y ngày nay Pa-ven ã ph£i c·m cåi làm ¿n mÇt lí. Nh°ng Tô-nhi-a nghe qua ã tñ oán ra ngay và mÍi n×i bñc dÍc vÛi Pa-ven ã bi¿n i âu h¿t c£:  

- Ta ra hÓ ch¡i i.  

Hai ng°Ýi i ra v°Ýn rÓi b°Ûc ra °Ýng cái. Và Pa- ven kà cho Tô-nhi-a nghe nh° kà cho ng°Ýi b¡n thân nh¥t câu chuyÇn bí m­t vÁ kh©u súng l¥y c¯p °ãc cça lão quan hai. RÓi anh héa hôm nào s½ d«n Tô- nhi-a vào t­n rëng sâu t­p b¯n. B¥t chãt, Pa-ven buÙt mÓm gÍi Tô-nhi-a b±ng "em":  

- Nh°ng em nhÛ, chuyÇn anh kÃ, em ëng nói lÙ vÛi ai, k»o h¡i anh ¥y.  

Tô-nhi-a nghiêm trang héa:  

- Em s½ không bao giÝ lÙ vÛi ai à h¡i anh âu, anh ¡ !  

CH¯ NG IV  

Lía ¥u tranh giai c¥p gay g¯t, ác liÇt, bÑc cháy c£ vùng U-c¡-ren này. SÑ ng°Ýi c§m súng ánh nhau m×i ngày mÙt ông, và m×i l§n xung Ùt l¡i » ra thêm nhïng ng°Ýi chi¿n ¥u mÛi.  

Ñi vÛi ng°Ýi dân, cuÙc Ýi êm Ám nm x°a ã chìm xa vào d) vãng.  

GiÝ ang ùng ùng bão táp, ình oàng ti¿ng ¡i bác làm rung chuyÃn nhïng cn nhà nhÏ Íp ¹p. Và ng°Ýi dân ép mình vào t°Ýng h§m ©m °Ût hay rúc xuÑng nhïng hào trú ©n ào vÙi.  

BÍn thÕ phÉ d°Ûi tr°Ûng P¿t-lu-ra ç màu s¯c, ç xu h°Ûng nh° n°Ûc li tràn vÁ vùng này: quan lÛn, quan nhÏ, ç các thé §u l)nh kiÃu Gô-lúp, Ác-khan- ghen, An-ghên, Goóc-di và h±ng hà sa sÑ môn phái thÕ phÉ khác.  

BÍn quan ci cça Nga hoàng, bÍn xã hÙi cách m¡ng t£ phái, hïu phái xé U-c¡-ren, b¥t cé tên anh chË nào có gan rç °ãc, mÙt tåi l°u manh gi¿t ng°Ýi nïa theo, là tñ x°ng ngay làm §u l)nh; ôi khi chúng còn kéo cÝ vàng xanh da trÝi, hiÇu cÝ cça quân P¿t-lu-ra và c°Ûp l¥y chính quyÁn, tùy tài tùy séc mà chi¿m l¥y ph¡m vi tác oai tác quái.  

Tên "§u l)nh tr°ßng P¿t-lu-ra mÙ quân l­p nhïng trung oàn, s° oàn cça nó chính të ám thÕ phÉ ô hãp ¥y °ãc bÍn cu-l¯c và các trung oàn ng°Ýi Ga- li-xi thuÙc quân oàn xung kích cça tên §u l)nh Cô- nô-van nh­p bÍn vào thêm. Giïa ám bùn nh¡ nhïng quân ph£n cách m¡ng và bÍn cu-l¯c, nÕi bùng lên nhïng ¡n vË du kích Ï, và ¥t chuyÃn d°Ûi hàng trm ngàn móng ngña s¯t, ¥t chuyÃn d°Ûi nhïng bánh xe bò chß súng liên thanh và nhïng chuy¿n xe lía chß pháo binh.  

Vào tháng T° cça nm 1919 rÑi bÝi này, ng°Ýi th°Ýng dân ng¡ ngác bË nhiÁu phen kinh hoàng ch¿t khi¿p, cé sÛm mai ngç d­y, ch°a kËp dåi m¯t, ã hé mß cía sÕ nhà mình, ghé sang lo l¯ng hÏi ng°Ýi hàng xóm d­y tr°Ûc:  

- Bác Áp-tô-nom Pê-tÝ-rô-vích này, chính quyÁn tÉnh mình hôm nay vÁ quân nào nhÉ?  

Áp-tô-nom Pê-tÝ-rô-vích vëa xÑc qu§n ùi, vëa l¥m lét nhòm chung quanh xem có ai không rÓi nói thì thào:  

- Không bi¿t, bác A-pha-n¯t Ki-ri-lô-vích ¡. êm qua có quân nào kéo vào ¥y. ãi tý xem. N¿u quân này mà hành ng°Ýi Do-thái thì úng cánh P¿t-lu-ra rÓi. N¿u ph£i bÙ Ùi "các Óng chí" vÁ thì g·p cái, nghe cách n nói là bi¿t ngay thôi. Tôi cing ang éng ây rình xem là bÍn nào à còn tính treo £nh gì trong nhà cho tiÇn, tránh mÍi chuyÇn lôi thôi vào mình. Hôm nÍ, bác Ghê-ra-xim, láng giÁng nhà tôi, l§m mÙt tí mà bË mÙt vÑ. Nhìn ch°a rõ tr¯ng en ã vÙi treo £nh Lê-nin lên, t°ßng l§m là cách m¡ng ã vÁ. Thì vÛ ngay ba th±ng ngåy ­p vào. Bác tính, ba th±ng quân P¿t-lu-ra vëa nhìn th¥y £nh ó là xô vào bác ta ngay, cé roi ngña nÇn l¥y nÇn Ã. BË ¿n hai m°¡i roi. Chúng nói: "Ó chó, cái th±ng cÙng s£n kia. Ông s½ róc da x»o thËt mày ch¿t t°¡i ngay . Bác ¥y cÑ kêu xin, cÑ phân tr§n vÛi chúng, song vô hiÇu.  

Trông th¥y tëng toán lính có súng i ngoài °Ýng, hàng phÑ óng s­p cía sÕ, tránh m·t trÑn trong nhà. Tai hÍa ã ¿n quá nhanh&  

Anh em công nhân thì nghi¿n rng cau mày, cm téc nhìn lá cÝ màu vàng xanh da trÝi cça bÍn côn Ó d°Ûi tr°Ûng P¿t-lu-ra. Anh em công nhân, lñc l°ãng còn y¿u, không sao chÑng nÕi c¡n sóng bài chçng sô- vanh(chÉ tinh th§n vË chçng mù quáng, h¹p hòi ) bÙt phát ó, chÉ tr×i lên m×i khi có bÙ Ùi Ï bË quân cÝ vàng xanh da trÝi bao vây, ép ph£i ánh vÁ chÍc sâu vào thành nh° mÙt mii dùi xoáy vào thân cây. Lá cÝ ruÙt thËt Ï chói ph¥p phÛi trên nóc tòa thË s£nh, mÙt ngày, hai ngày, nh°ng rÓi bÙ Ùi l¡i rút i, và tình hình trß l¡i nhá nhem, tranh tÑi tranh sáng.  

HiÇn nay, lão quan nm Gô-lúp ang làm chúa ngñ trË trong thành này. Lão ta là "vinh dñ và kiêu hãnh" cça s° oàn t£ ng¡n sông ¡-nhi-ép.  

Hôm qua ám quân gÓm hai ngàn tên gi¿t ng°Ýi cça lão th¯ng th¿ kéo vào thành phÑ. Lão quan nm i §u c°ái con ngña giÑng tÑt mã. N¯ng tháng T° ã nóng mà lão v«n khoác áo bành-tô cça ng°Ýi vùng Cô-ca-d¡, Ùi mi lông xé Da-pô-rô có ính huy hiÇu màu tía, mình m·c quân phåc kiÃu Séc-k¿t, l°ng eo ç bÙ: dao gm và ki¿m n¡m b¡c.  

Lão quan nm trông b£nh trai, lông mày en, da m·t tái, h¡i rám vàng vì lão hay uÑng r°ãu say be bét. MiÇng lão ng­m cái píp. Tr°Ûc cách m¡ng, lão làm chuyên gia nông hÍc trong nhïng Ón iÁn trÓng cç c£i °Ýng cça nhà máy làm °Ýng. CuÙc Ýi ¥y mÝ t» l¯m ! Bì sao °ãc vÛi danh vÍng §u l)nh này. Và anh chàng chuyên gia nông hÍc ngoi lên m·t nhïng dòng n°Ûc åc ng§u ang tràn ng­p ngña xé này. Giß ây lão ta °Ýng °Ýng là quan n¯m §u l)nh Gô-lúp.  

R¡p hát Ùc nh¥t cça thành phÑ ã °ãc trang hoàng à mß d¡ hÙi chào mëng bÍn mÛi ¿n.  

T¥t c£ "tinh hoa" cça giÛi th°ãng l°u trí théc thuÙc phái P¿t-lu-ra Áu có m·t: ám giáo hÍc ng°Ýi U-c¡- ren; hai con gái lão cÑ : con A-nhi-a xinh ¹p và em nó là Di-na, li bà nhÏ, bà lÛn sß t¡i, t¥t c£ ám §y tÛ ci cça lão bá t°Ûc Pô-tô-ski ngày tr°Ûc, mÙt dúm tiÃu t° s£n x°ng danh là phái "Cô-d¯c tñ do", bÍn xã hÙi cách m¡ng h­u sinh cça xé U-c¡-ren.  

R¡p ch­t ních. M·c qu§n áo Ëa ph°¡ng U-c¡-ren s·c sá thêu hoa, vòng cÕ, d£i bng ç màu s¯c, các må giáo hÍc, hai con gái lão cÑ, nhïng må tr°ßng gi£ °ãc c£ mÙt li s) quan bâu l¡i, bÍn này eo "cña gà" l»ng x»ng trông hÇt nh° nhïng béc tranh cÕ t£ nhïng ng°Ýi cô-d¯c Da-pô-rô.  

Nh¡c binh cça trung oàn ang vang lên inh Ïi. Trên sân kh¥u hÑi h£ chu©n bË diÅn tích Na da Stô-ô-li-a.  

iÇn không có, ng°Ýi ta ã báo ¿n bÙ tham m°u cho lão quan nm bi¿t, lão Ënh thân chinh ¿n dñ buÕi d¡ hÙi này cho thêm ph§n long trÍng. Cho nên nghe báo không có iÇn lão çng Énh h¥t hàm ra lÇnh cho tên quan h§u là Pa-lê-nét; tên này còn có tên là lão mÙt Pô-li-an-xép.  

- Ph£i có iÇn. Mày muÑn ch¿t thì ch¿t, nh°ng ph£i tìm cho kù °ãc mÙt th±ng thã iÇn và b¯t nó chïa cho máy iÇn ch¡y.  

- Th°a ¡i tá, xin tuân lÇnh.  

Pa-lê-nét không ch¿t và ã tìm °ãc thã iÇn. Hai ti¿ng Óng hÓ sau, m¥y tên lính ngåy d«n Pa- ven ¿n nhà máy iÇn. Hai bác thã l¯p máy và thã chïa xe máy cing bË iÇu ¿n cùng vÛi Pa-ven. Tên quan h§u nói cÙc lÑc: "N¿u bây giÝ tÑi không có iÇn, tao s½ treo cÕ tuÑt ba éa bay". Nó vëa nói vëa chÉ tay lên xà nhà b±ng s¯t.  

Lý l½ cÙc lÑc ¥y ã có hiÇu qu£: úng thÝi h¡n h¯n Ënh, iÇn l¡i sáng.  

Giïa lúc d¡ hÙi ang náo nhiÇt, thì lão quan nm i vào. Lão i vÛi con ào cça lão là con gái nhà hàng lão trÍ. éa con gái ngñc nß núng na núng nính, tóc en nh¡t nh° màu lúa m¡ch.  

BÑ nó là lão chç quán giàu så cho nó i hÍc ly- xê(trung hÍc) ß tÉnh lõ. Khi con bé và lão quan ã lên ngÓi trên gh¿ danh dñ ngay tr°Ûc sân kh¥u thì lão quan nm ra hiÇu cho phép b¯t §u. Màn kéo lên ngay. Ng°Ýi xem còn nhìn th¥y l°ng lão ¡o diÅn ch¡y vÙi vào buÓng trò.  

Giïa lúc trên sân kh¥u ang diÅn kËch, bÍn s) quan cùng vÛi ào cça chúng ra cn hàng n uÑng th£ cía vÛi nhau, nÑc nhïng thé r°ãu m¡nh mà tên quan h§u Pa-lê-nét vét kh¯p mÍi n¡i vÁ, chén nhïng món thËt chúng tËch thu cça dân; ¿n cuÑi ch§u kËch thì c£ li chúng nó ã ch¿nh choáng h¡i men rÓi.  

Tên quan h§u nh£y lên sân kh¥u, iÇu bÙ nh° óng kËch tuyên bÑ :  

- Th°a các quý ông, quý bà, s¯p sía b¯t §u khiêu vi.  

MÍi ng°Ýi v× tay hoan nghênh, rÓi i ra khÏi phòng cho bÍn lính ngåy d¹p gh¿ l¥y ch× nh£y.  

Nía giÝ sau là trong r¡p ã nh£y lo¡n lên rÓi. Khoái chí, bÍn s) quan cça P¿t-lu-ra m·t bëng bëng nh° lía, say s°a nh£y nhïng måc khó nh¥t cça vi Cô- d¯c vÛi li s° tí cái Ëa ph°¡ng má nóng Ï íng. Ti¿ng chân gi­m ình Ëch làm rung chuyÃn c£ t°Ýng r¡p hát ci ã mÍt.  

Cùng lúc ¥y, ß mé cÑi xay lúa mÙt Ùi kõ binh ti¿n vào thành phÑ. VÍng gác cça quân Gô-lúp óng ß §u tÉnh trông th¥y hÑt ho£ng vÛ vÙi l¥y súng máy. Ti¿ng quy-lát lách cách. Ti¿ng thét lên trong êm tÑi:  

- Ai? éng l¡i!  

Hai bóng en nÕi lên trong êm tÑi, mÙt tên l¡i g§n li lính gác, giÍng Óm Óm tr£ l¡i:  

- ây là §u l)nh Pa-v¡-lúc và quân cça Ng°Ýi. Các ng°Ýi có ph£i quân cça Gô-lúp không?  

Tên Ùi tr°ßng ngåy ti¿n ra tr£ lÝi:  

- Vâng.  

Pa-v¡-lúc hÏi:  

- Quân cça ta óng ß âu °ãc?  

- D¡, Ã tôi xin gÍi iÇn tho¡i vÁ bÙ tham m°u hÏi xem. - Tên Ùi tr°ßng áp l¡i, rÓi ti¿n vào cn nhà bên °Ýng. MÙt lát, h¯n ch¡y l¡i ra lÇnh cho bÍn lính gác.  

- Quân bay d¹p súng máy bÑ trí trên °Ýng cái à cho quan §u l)nh ngài i.  

Pa-v¡-lúc gi­t c°¡ng ngña i và dëng l¡i tr°Ûc r¡p hát sáng choang, quanh r¡p ng°Ýi ang i l¡i nhÙn nhËp.  

H¯n quay l¡i nÛi vÛi tên quan ba phå tá éng bên c¡nh:  

- A, a, ß ây hÍ ch¡i vui nhÉ. Ta xuÑng ngña vào ch¡i cái ã. Th¿ nào bÍn mình cing qu¯p °ãc mÙt vài con mái khau kháu i. Trong ¥y ch¯c không thi¿u giÑng. Sta-l¡-cô này, ng°¡i thu x¿p ch× cho quân lính ß nhÛ. Còn ta thì dëng l¡i ây cùng vÛi bÍn vÇ binh cça ta.  

Nói rÓi, h¯n nh£y xuÑng ¥t ¿n phËch mÙt cái, làm con ngña cing ph£i lo¡ng cho¡ng không éng vïng.  

¿n cía r¡p hát, hai tên lính P¿t-lu-ra vác súng éng gác, ch·n l¡i hÏi:  

- Ngài cho xem gi¥y mÝi.  

Pa-v¡-lúc khinh khÉnh nhìn bÍn lính gác, l¥y vai ©y mÙt th±ng ra bên. M°Ýi hai tên hÙ vÇ cing ©y bÍn gác và i theo tên §u l)nh b°Ûc vào. Ngña cça chúng ã buÙc c£ ngoài hàng rào.  

BÍn mÛi ¿n bË Ã ý ngay, nh¥t là thân hình Ó sÙ cça Pa-v¡-lúc. H¯n m·c áo s) quan b±ng nÉ tÑt, qu§n xanh nh° qu§n vÇ binh, §u h¯n Ùi mi lông cao lêu nghêu. Kh©u Mô-de eo v¯t qua vai, lñu ¡n tay thò ra khÏi túi.  

- Ai th¿ nhÉ? - Ti¿ng hÏi nhau thì thào trong ám ng°Ýi éng vây quanh bÍn ang nh£y nhót. Tên phó cça Gô-lúp ang nh©y r¥t ham mê iÇu Bão tuy¿t mê cuÓng. H¯n nh£y vÛi con gái lÛn cça lão cÑ, con này quay tít ch³ng giï ý té gì c£, váy tÑc lên xòe ra, khi¿n bÍn Pa-v¡-lúc nhìn th¥y c£ qu§n ùi låa bóng. Chúng trÑ m¯t nhìn §y v» khoái trá.  

Pa-v¡-lúc l¥y vai r½ ám ông b°Ûc vào chính giïa vòng nh£y.  

C·p m¯t åc ng§u dán mãi vào chân con gái lão cÑ, h¯n thè l°ái li¿m c·p môi héo, rÓi i qua vòng nh£y ¿n ch× dàn nh¡c, gi¡ roi ngña ra lÇnh:  

- Ch¡i bài vi khúc Cô-d¯c !  

Tên nh¡c tr°ßng ch³ng à ý gì ¿n mÇnh lÇnh cça h¯n.  

Pa-v¡-lúc liÁn vung tay qu¥t roi ngña vào l°ng nh¡c tr°ßng làm h¯n n£y ng°Ýi lên nh° bË chó c¯n.  

Nh¡c im b·t, c£ r¡p l·ng i.  

Con gái lão chç quán cm téc l¯m, cánh tay k¹p ch·t khu÷u tay lão quan nm Gô-lúp:  

- Th­t là Ãu cáng! Mình ëng à cho chúng nó láo th¿ °ãc.  

Gô-lúp n·ng nÁ éng d­y, l¥y chân ©y chi¿c gh¿ tr°Ûc m·t, ti¿n lên ba b°Ûc, ¿n g§n Pa-v¡-lúc m·t sát m·t. Lão ta nh­n ra Pa-v¡-lúc ngay të §u. Lão có mÑi hiÁm thù ci vÛi Pa-v¡-lúc, tay kình Ëch tranh ch¥p vÛi lão ngôi chúa tà vùng này.  

MÛi cách ây mÙt tu§n, Pa-v¡-lúc cing ã ch¡i khm lão mÙt vÑ r¥t cay.  

Giïa lúc ang kËch chi¿n vÛi mÙt trung oàn Ï, mÙt trung oàn ã nhiÁu l§n làm cho quân Gô-lúp khÑn Ñn, dáng l½ ph£i °a quân ánh t­p h­u vào quân bôn-sê-vích, Pa-v¡-lúc l¡i bÏ m·c Gô-lúp, quay ra ­p vào mÙt thË tr¥n. BÙ Ùi Ï óng ß ¥y có m¥y Ón nhÏ, Pa-v¡-lúc dÓn hÍ ra khÏi thË tr¥n không khó l¯m. L¥y xong thË tr¥n, liÁn bÑ trí lính gác ngn bÍn Gô-lúp, rÓi cho quân vào tÕ chéc n c°Ûp àng hoàng. L½ t¥t nhiên, chúng càn dân Do-thái, làm úng y nh° mÙt tên bÙ h¡ "chính tông" cça P¿t-lu-ra th°Ýng làm v­y.  

Trong khi ¥y thì bÙ Ùi Ï thëa c¡ khuýp cánh quân s°Ýn bên ph£i cça Gô-lúp, nÇn t¡i bÝi rÓi rút m¥t.  

V­y mà quân kiêu kó vË k÷ ¥y hôm nay l¡i ngang nhiên kéo bëa vào r¡p hát này và tr°Ûc m·t lão, °Ýng °Ýng là mÙt vË quan nm §u l)nh, dám gi¡ roi ánh ng°Ýi nh¡c tr°ßng cça lão. Không, không thà à cho h¯n làm nh° th¿ °ãc. Gô-lúp bi¿t n¿u không trË ngay l­p téc tên §u l)nh ng¡o m¡n này, thì còn gì là uy tín cça lão Ñi vÛi quân lính trong trung oàn nïa.  

Trong m¥y giây Óng hÓ, hai éa l·ng l½ g°Ým m¯t nhìn nhau, không nói.  

MÙt tay n¯m ch¯c Ñc ki¿m, mÙt tay sÝ vào kh©u súng trong túi, Gô-lúp quát lên:  

- Ai cho phép ng°¡i dám ánh ng°Ýi cça tao, Ó khÑn n¡n !  

Tay Pa-v¡-lúc cing l§n ¿n bao da kh©u Mô-de.  

- Xin ngài hãy të të, t°Ûng quân Gô-lúp ¡ ! N¿u không thì ngài có thà lÙn b­t ¿ giày ¥y thôi. Xin ngài ëng trêu vào tôi, k»o tôi không nén gi­n °ãc âu.  

Nhïng lÝi ¥y càng làm cho Gô-lúp téc trào lên cÕ.  

H¯n ra lÇnh:  

- Quân âu, tÑng cÕ chúng nó khÏi ây cho ta, qu­t vào m·t chúng nó! Cho m×i éa hai m°¡i nhm roi òn cho nhë tí chúng nó ra!  

Li s) quan Cô-d¯c nh° mÙt àn chó ch¡y xô l¡i, ­p vào vây kín l¥y bÍn Pa-v¡-lúc.  

MÙt ti¿ng súng nÕ giòn tan, nh° ti¿ng bóng èn giáng m¡nh xuÑng ¥t. Quân hai bên qu§n nhau nh° b§y chó dï c¯n lÙn. Hai bên cùng iên ti¿t lên c£, l¥y ki¿m âm nhau, n¯m l¥y tóc nhau, bóp cÕ nhau. ám phå nï sã xanh m¯t, rú lên th¥t thanh nh° ti¿ng lãn bÙt, lçi ra xa bÍn àn ông ang c¥u xé nhau.  

M¥y phút sau, bÍn Pa-v¡-lúc bË t°Ûc h¿t vi khí, n òn nhë tí, bË ©y ra sân, rÓi bË vét ra °Ýng.  

Pa-v¡-lúc trong lúc lo¡n £ bË tuÙt m¥t c£ mi lông, m·t mày bê b¿t máu tím, vi khí bË t°Ûc s¡ch. H¯n téc lÙn ruÙt, nh£y lên ngña cùng bÙ h¡ phi i th³ng.  

Th¿ là hÏng m¥t c£ buÕi d¡ hÙi rÓi. Sau chuyÇn vëa x£y ra, ch³ng ai còn bång d¡ nào mà ú ßn nïa. Phå nï nh¥t Ënh không chËu ß l¡i nh£y, n±ng n·c òi d«n vÁ nhà. Th¥y th¿, Gô-lúp phát khùng lên. H¯n ra lÇnh:  

- Gác l¥y cía, c¥m không cho ai ra ngoài.  

Tên quan h§u hÑi h£ vâng lÇnh.  

MÍi ng°Ýi kêu ca ph£n Ñi, Gô-lúp cé mÙt mñc b¯t ß l¡i:  

- Th°a quý bà, quý ông, ta s½ nh£y ¿n sáng. Tôi xin nh£y tr°Ûc bài "van" §u ây.  

Nh¡c l¡i nÕi lên, song nh¡c ch¡i ch³ng °ãc m¥y chÑc.  

Lão quan nm ôm con gái lão cÑ ch°a kËp i h¿t mÙt vòng thì lính gác ã âm bÕ vào r¡p hát kêu lên:  

- Quân Pa-v¡-lúc ã vây r¡p hát.  

Cía sÕ nhìn xuÑng °Ýng ß g§n sân kh¥u bË b¯n vá toang kính r¡i tung tóe. Ngay ch× vá há hÑc ¥y, mÙt kh©u liên thanh thò mõm vào, miÇng súng dõi theo nhïng bóng ng°Ýi khi¿p £m ang ch¡y tán lo¡n. Ã tránh nòng súng ghê sã, mÍi ng°Ýi ch¡y dÓn vào giïa r¡p hát. Tên quan h§u cça Gô-lúp rút súng b¯n vào bóng èn iÇn nghìn n¿n, ti¿ng nÕ nh° bom, m£nh vá tóe ra nh° m°a r¡i r¯c lên §u mÍi ng°Ýi.  

TÑi om om. Bên ngoài có ti¿ng thét vào: "i ra ngoài sân t¥t c£"! Và ti¿ng la m¯ng, ti¿ng chíi rça nhao nhao lên.  

Ti¿ng rú th¥t kinh, mê d¡i cça phå nï, ti¿ng ra lÇnh gi­n dï cça lão Gô-lúp ang t¥t t£ trong phòng, lÓng lÙn quát tháo ra lÇnh, Ënh t­p hãp li s) quan ã m¥t vía, ti¿ng súng, ti¿ng kêu inh Ïi ngoài sân hòa thành mÙt thé Ón ào náo Ùng ß ngoài nh° chã vá. Không ai à ý là Pa-lê-nét ã chuÓn ra cía sau trông ra mÙt phÑ v¯ng, ch¡y nh° gió vÁ ban tham m°u trung oàn.  

Nía giÝ sau, hai bên ánh nhau ra trò, chi¿n tr­n dàn ra giïa phÑ. Có ti¿ng súng nÕ giòn liên ti¿p phá tan yên t)nh ban êm, ti¿ng liên thanh vang rÁn không ngÛt. Dân phÑ r¥t ×i kinh ng¡c, vÙi vàng tåt khÏi gi°Ýng ngç yên ¥m, ch¡y ra dán m¯t vào cía sÕ nhìn.  

D§n d§n ti¿ng súng im i, chÉ còn ngoài mé ngo¡i ô xa, có ti¿ng liên thanh vang lên nh° chó sça.  

ánh nhau ngÛt d§n. Sáng rÓi...  

Tin dï vang i kh¯p thành phÑ : ng°Ýi ta Ón s¯p sía có cuÙc càn Do-thái. Tin Ón ¥y chui vào t­n nhïng túp lÁu Do-thái th¥p lè tè, cía sÕ ti hí, bám cheo leo trên bÝ dÑc b©n cça rãnh n°Ûc Õ ra sông. Trong nhïng chi¿c hÙp gÍi là nhà ¥y, dân nghèo Do-thái sÑng chen chúc, khÕ sß.  

Þ nhà in mà Xéc-gây làm ã °ãc hai nm, ph§n lÛn anh em thã s¯p chï và thã máy Áu là ng°Ýi Do- thái. Xéc-gây thân vÛi anh em nh° bà con trong nhà. Mà t¥t c£ thã in là mÙt nhà th­t. HÍ oàn k¿t nhau l¡i chÑng lão chç B¡-lum-tanh giàu så, vênh váo. Giïa chç và thã là mÙt cuÙc ¥u tranh không ngëng. Lão B¡-lum-tanh chÉ tìm cách bòn rút cho nhiÁu séc lao Ùng cça thã, mà tiÁn l°¡ng thì tr£ ít nh¥t. Cho nên, nhà in th°Ýng có khi óng cía hàng tu§n lÅ: thã in bãi công. Anh em thã t¥t c£ m°Ýi bÑn ng°Ýi. Xéc-gây ít tuÕi nh¥t, cing ph£i làm m°Ýi hai ti¿ng mÙt ngày, quay máy in qu§n qu­t.  

Hôm ¥y Xéc-gây à ý th¥y anh em có v» lo l¯ng, xôn xao. ã m¥y tháng nay, tình hình nguy ng­p, nhà in không có viÇc làm Áu, làm xong món hàng này l¡i ph£i ãi món hàng khác. HiÇn ang in b£n hiÇu triÇu cça "§u l)nh tr°ßng .  

Bác thã s¯p chï Mên-en kéo Xéc-gây ra mÙt góc, c·p m¯t buÓn r§u cça bác nhìn Xéc-gây hÏi:  

- Chú có bi¿t s¯p có càn dân Do-thái ß ây không?  

Chú bé nhìn bác ta, ng¡ ngác:  

- Không, em không bi¿t gì c£.  

Bàn tay khô ét, vàng khè cça Mên-en à lên vai Xéc gây và nói §y tin c©n nh° cha nói vÛi con:  

- Nó Ënh càn th­t ¥y. Nó s½ hành h¡ dân Do- thái. Anh hÏi chú nhé, chú có lòng giúp anh em trong lúc ho¡n n¡n này không?  

- Nh¥t Ënh là giúp ché! Cháu giúp °ãc gì, cháu xin giúp ngay. Xin bác cé nói i.  

Anh em thã cing l¯ng tai nghe câu chuyÇn.  

- Chú th£o l¯m Xê-ri-ô-gia ¡. Anh em chúng tôi tin ß chú. Ông cå » ra chú cing là dân thã nhà ta c£. Chú ch¡y ngay vÁ nhà nhé, nói vÛi cå xem có nh­n cho m¥y ng°Ýi già vÛi àn bà con gái trÑn t¡m l¡i ±ng nhà không. Chúng tôi s½ chÍn tr°Ûc nhïng ng°Ýi sang lánh bên ¥y. RÓi nói thêm vÛi nhà xem có còn nhà ai lánh °ãc nïa nhé. HiÇn nay bÍn phÉ ¥y ch°a dám ång ¿n ng°Ýi Nga. Chú ch¡y nhanh vÁ hÏi ngay hÙ, g¥p l¯m rÓi.  

- °ãc bác cé tin ß cháu ! Cháu ch¡y sang hÏi c£ nhà Pa-ven và C¡-lim-ca nïa. Ch¯c nhà chúng nó cing không të chÑi âu.  

Xéc-gây xm xm ch¡y i, nh°ng Mên-en thÑt nhiên lo ng¡i níu l¡i hÏi thêm:  

- Hãy g°ãm mÙt chút, Pa-ven vÛi C¡-lim-ca là ng°Ýi th¿ nào? Chú có hiÃu bång hÍ không?  

Xéc gây g­t §u ch¯c ch¯n:  

- BÍn nó th¿ nào °? Pa-ven con nhà Ca-r¡-sa-ghin Ñi vÛi cháu nh° anh em ruÙt v­y. Anh cça Pa-ven là thã máy.  

Mên-en yên tâm:  

- À, nhà Ca-r¡-sa-ghin anh có bi¿t. Tr°Ûc cùng thuê chung mÙt nhà. Có thà nhÝ v£ °ãc ¥y. Thôi chú i, chóng vÁ tr£ lÝi cho bi¿t nhé.  

Xéc-gây nh£y mÙt b°Ûc ra ¿n °Ýng.  

*  

Sau khi bÍn Gô-lúp ánh nhau vÛi bÍn Pa-v¡-lúc °ãc hai hôm thì mß ra cuÙc càn Do-thái.  

Pa-v¡-lúc thua bË ánh b­t ra ngoài, liÁn chi¿m l)nh thË tr¥n bên c¡nh. Trong tr­n ánh nhau êm ¥y m×i bên thiÇt chëng hai chåc m¡ng.  

Xác lính ch¿t °a vÙi ¿n ngh)a Ëa, chôn ngay hôm ¥y, ám tang không kèn, không trÑng. Vì ch¿t nh° th¿ ch³ng vinh gì. Hai th±ng §u l)nh c¯n nhau nh° hai con chó d¡i §u °Ýng, làm ch¿t oan lính, n¿u tang lÅ linh ình thì cing b¥t tiÇn. KÃ thì Pa- lê-nét cing muÑn chôn c¥t §m ) Ã k¿t tÙi Pa-v¡-lúc là gi·c Ï; song u÷ ban xã hÙi cách m¡ng, do lão cÑ Vát-xi-li c§m §u không tán thành làm nh° th¿.  

ChuyÇn ánh nhau êm tr°Ûc gây b¥t mãn sâu s¯c trong c£ ¡n vË Gô-lúp, nh¥t là ¡i Ùi vÇ s) l¡i càng ¥m éc, vì chúng bË sét m» nh¥t. à d¹p mÑi b¥t bình ó và l¥y l¡i tinh th§n cho lính, th±ng quan h§u Pa-lê-nét Á nghË vÛi chç t°Ûng cho mß "mÙt ch§u t°¡i . ¥y là ti¿ng lóng chúng trâng tráo dùng à gÍi cái thú nh¡ b©n i càn Do-thái. Lão quan nm s¯p c°Ûi con gái lão chç hàng c¡m, cing ch³ng muÑn làm náo Ùng thành phÑ làm gì, song Pa-lê-nét tán mãi à lão th¥y là ph£i làm nh° th¿ cho lính tráng á b¥t mãn, nên cuÑi cùng lão Óng ý.  

Th­t ra tr­n càn này cing làm cho lão quan nm ngài ng¡i vì lão mÛi vào £ng xã hÙi cách m¡ng. V£ l¡i bÍn không °a lão có thà rêu rao l¯m chuyÇn ch³ng hay: hÍ s½ tung d° lu­n là lão khát máu Do-thái và thà nào cing l¡i ton hót vÛi "§u l)nh tr°ßng à làm m¥t uy tín cça lão. Nh°ng hiÇn thÝi Gô-lúp cing có lÇ thuÙc ch·t gì vào "§u l)nh tr°ßng P¿t-lu-ra âu mà sã, vì lão tñ ki¿m chác l¥y à nuôi quân mình, thua °ãc lão chËu c£ kia mà. VÛi l¡i "§u l)nh tr°ßng cing hiÃu chán bÙ h¡ mình th¿ nào rÓi. H¯n âu có £o t°ßng nh° là ng°Ýi cça h¯n có nhân, có éc. Chính h¯n nhiÁu l§n cing ra lÇnh cho bÙ h¡ tËch thu °ãc bao nhiêu thì ph£i trích mÙt ph§n gíi lên bÙ chÉ huy tiêu dùng, ché còn nói ai nïa. Còn nh° ti¿ng Ón là khát máu Do-thái thì ã h³n rÓi, vÁ kho£n ¥y danh cça Gô-lúp ã vang lëng: ch³ng c§n thêm th¯t gì l¯m, ã thành tích chán.  

Tr­n càn b¯t §u lúc mÝ sáng.  

MÙt làn s°¡ng mÝ xám ngoét bao phç thành phÑ nhÏ. PhÑ xá v¯ng tanh. °Ýng phÑ chi chít nh° mÙt mÛ dây v£i °Ût qu¥n quanh nhïng khu phÑ cça dân Do-thái mÍc lên lÙn xÙn, và ang im lìm nh° ch¿t. Nhïng cía sÕ nhÏ óng kín mít, màn che cía buông xuÑng h¿t, trông nhïng khung cía nh° nhïng con m¯t ng°Ýi mù.  

éng ngoài nhìn vào, ng°Ýi ta th¥y nhïng khu phÑ Do-thái d°Ýng nh° ang còn ngç tr°a, say l¯m, nh°ng th­t ra bên trong không ai dám ngç. Nhà nào nhà ¥y ang chÝ tai hÍa giáng xuÑng. Ng°Ýi nào cing n m·c qu§n áo sµn sàng rÓi, quây qu§n trong mÙt cn buÓng h¹p, chÉ có nhïng tr» th¡ ch°a bi¿t gì mÛi còn ngç yên °ãc trên tay m¹ mà thôi.  

Sáng hôm ¥y, tên Ùi tr°ßng vÇ s) là Xa-lô-m°-ga, da bánh m­t, má có s¹o thâm thâm - v¿t tích mÙt nhát ki¿m ci - lên lay mãi tên quan h§u Pa-lê-nét.  

Tên quan h§u Pa-lê-nét n·ng nhÍc théc gi¥c. Nó còn ¯m uÑi trong gi¥c m¡ kó qu·c: con qu÷ gù và nhn nh° bË c£ êm ám £nh bây giÝ v«n l¥y móng s¯c cào c¥u cÕ hÍng nó. Nh°ng khi ngóc d­y, §u au nhéc thì h¯n mÛi hiÃu: té ra con qu÷ ¥y là th±ng Xa- lô-m°-ga ang lay §u h¯n. Xa-lô-m°-ga l¯c vai tên quan h§u:  

- D­y i thôi, ông th§n dËch ¡i! MuÙn l¯m rÓi. ¿n giÝ b¯t §u rÓi. Không uÑng say thêm nïa vào!  

Pa-lê-nét b¥y giÝ ã tÉnh h³n, ngÓi nhÕm d­y; c¡n nhéc §u làm h¯n nhn m·t, h¯n nhÕ bãi n°Ûc bÍt ¯ng sè.  

- B¯t §u cái gì? - H¯n trÑ m¯t ngây d¡i nhìn tên Ùi tr°ßng vÇ s).  

- Còn cái gì nïa? Cái viÇc tróc bÍn Do-thái ché cái gì nïa. Mày lú l¥p rÓi sao?  

Th­t tình, Pa-lê-nét ã quên khu¥y m¥t c£ rÓi. Ngày hôm qua, h¯n uÑng r°ãu chay vÛi Gô-lúp ß d°Ûi ¥p. Gô-lúp em con vã ch°a c°Ûi và li b¡n r°ãu cça nó vÁ d°Ûi ¥y su¥t thÝi gian càn này.  

Gô-lúp th¥y mình v¯ng m·t trong suÑt thÝi gian càn là r¥t tiÇn.  

Sau này có sao có thÃ Õ cho c¥p d°Ûi hiÃu l§m lÇnh trên trong khi chç t°Ûng v¯ng m·t. Còn Pa-lê- nét ß nhà s½ tha hÓ làm t¥t c£ mÍi chuyÇn mÙt cách có ý théc h³n hoi. Chà, cái món "ch§u t°¡i" ¥y thì Pa-lê-nét là tay th¡o có ti¿ng.  

Pa-lê-nét múc mÙt thùng n°Ûc giÙi lên §u, thùng n°Ûc làm nó tÉnh r°ãu h³n. Nó ¿n ngay ban tham m°u, i i, l¡i l¡i, ra các mÇnh lÇnh.  

¡i Ùi vÇ s) ã lên ngña. Tên quan h§u tính c©n th­n ã ra lÇnh cho lính éng gác ngn xóm thã và nhà ga vÛi trên phÑ, à tránh mÍi phiÁn phéc có thà x£y ra.  

Trong v°Ýn nhà Lê-sinh-ski ·t mÙt kh©u súng máy chõ ra °Ýng cái. Nhá công nhân có Ënh ­p vào céu thì sµn sàng qu¡t ¡n chì này.  

Chu©n bË xong âu ¥y, tên quan h§u và Xa-lô- m°-ga lên ngña.  

Khi quân s¯p sía ti¿n thì Pa-lê-nét mÛi chãt nhÛ ra:  

- Dëng l¡i, tí nïa thì quên... ánh hai xe ngña i theo: ta ph£i chu©n bË Ó mëng ¡i tá l¥y vã. Hô ! hô ! hô& Chi¿n lãi ph©m h¡ng nh¥t thì bi¿u chç t°Ûng nh° th°Ýng lÇ. Còn tù binh giÑng cái h¡ng nh¥t thì vÁ ta, phó quan cça ng°Ýi. Ha, ha, ha... Mày hiÃu rÓi ché, th±ng §u g× kia?  

Ti¿ng "§u g×" chÉ Xa-lô-m°-ga.  

M¯t vàng Çch cça tên này sáng lên:  

- RÓi ai cing có ph§n c£!  

BÍn chúng ti¿n ra °Ýng. i §u là Pa-lê-nét và Xa-lô-m°-ga, ti¿p theo sau là li vÇ s) i lÙn xÙn, không hàng ngi.  

S°¡ng sÛm tan h³n rÓi. ¿n tr°Ûc nhà hai t§ng, có t¥m biÃn hoen gÉ Á "Phúc, cía hàng t¡p hóa và qu§n áo", Pa-lê-nét ghìm c°¡ng ngña l¡i. Con ngña cái lông xám cça nó chân r¥t thon, cuÓng c³ng gõ móng lên vÉa hè. Pa-lê-nét nh£y xuÑng ¥t ra lÇnh:  

- Nào, nhÝ trÝi phù hÙ, ta b¯t §u të ây i thôi.  

Nó l¡i nói thêm vÛi bÍn c°ái ngña ang éng bao l¥y xung quanh nó:  

- XuÑng c£ i thôi, b¯t §u biÃu diÅn rÓi. Nghe ta nói, quân bay, giÝ có g·p Do-thái cing ëng b­p vào sÍ vÙi: thong th£, rÓi hµng hay. Còn nh° Ñi vÛi àn bà con gái, n¿u không th­t muÑn quá, ta cÑ kìm l¡i nhÛ, Ã ¿n tÑi.  

MÙt tên vÇ s) nhe bÙ rng bàn cuÑc ra hÏi l¡i:  

- C¥p trên nói kìm l¡i th¿ nào c¡? Nhá bên kia nó b±ng lòng mê i thì sao?  

Nghe tên quân kia nói th¿, c£ li chúng nó c°Ýi nh° phá. Pa-lê-nét nhìn tên quân ¥y có v» khen ngãi:  

- ChuyÇn! N¿u bên kia nó b±ng lòng thì cé viÇc! Còn ai mà có quyÁn c¥m chú °ãc nïa.  

Nói rÓi, nó ¿n tr°Ûc hiÇu buôn, l¥y chân á m¡nh vào cía óng kín, cánh cía g× s¿n c£ t¥m không rung chuyÃn mÙt tí nào.  

Không vào lÑi này °ãc, tên quan h§u quay ra góc nhà i l¡i cía bên vào nhà ß cça lão chç. Tay h¯n n¯m Ñc ki¿m. Theo sau là Xa-lô-m°-ga.  

Trong nhà có ba ng°Ýi. HÍ ã nghe rõ ti¿ng móng ngña lÙp cÙp trên vÉa hè, song ¿n khi nghe ti¿ng ngña éng gi­m chân mãi ngoài cía, ti¿ng bÍn lính qua t°Ýng vÍng vào trong, thì c£ ba Áu bay h¿t hÓn vía, éng ngây ra nh° ch¿t.  

Lão Phúc giàu så ã cùng vã con bÏ thành phÑ này i, chuÓn khÏi ây të hôm qua. H¯n giao nhà cía l¡i cho ng°Ýi ß là Ri-va trông nom. Ri-va là mÙt cô gái m°Ýi chín tuÕi, tính hiÁn, ít nói và nh«n nhåc. MuÑn cho Ri-va ß nhà v¯ng mÙt mình á sã, lão b£o cô °a c£ bÑ m¹ già ¿n ß. C£ ba ng°Ýi ph£i trông nhà cho ¿n khi lão vÁ.  

Ri-va chñc không nh­n, song lão nhà buôn qu÷ quyÇt ó l¡i d× ngon, d× ngÍt cô con ß dÅ b£o: ch¯c âu ã có càn. VÛi l¡i có gì mà sã mÛi °ãc: nghèo thì ai ng°Ýi ta l¥y gì cça mình. RÓi lão còn làm ra bÙ nhân éc, héa vÛi Ri-va hôm nào lão vÁ s½ th°ßng cho chi¿c áo mÛi.  

C£ ba Áu lo l¯ng, nghe ngóng, cÑ bám l¥y hy vÍng: nào bÍn lính có l½ s¯p sía bÏ ch× này i xa, nào có thà chính là chúng l§m, có thà chúng không dëng l¡i ß tr°Ûc cía nhà này âu, ch³ng qua là t¡i mình nghe l«n ¥y thôi. Nh°ng, nh° à ­p vá tan tành nhïng hy vÍng ó, ti¿ng ­p thình thình nÇn vào cía.  

Nghe th¥y ti¿ng giày á vào cía, ông cå Bê-s¯c, bÑ » Ri-va, tóc b¡c ph¡, m¯t xanh hÑt ho£ng nh° mÙt éa tr» th¡ khi¿p sã, éng bên cía nhà ngoài, c¥t ti¿ng lâm râm c§u nguyÇn. Ông cå sùng ¡o, mê man c§u xin Th°ãng ¿ tÑi linh phù hÙ, c§u Th°ãng ¿ che chß cho, Ã quù dï không gieo tai giáng hÍa xuÑng nhà này. Bà cå, éng nép bên c¡nh, ti¿ng lâm râm c§u kinh cça ông cå làm bà không nh­n ra ngay °ãc nhïng ti¿ng chân ng°Ýi ang b°Ûc tÛi g§n.  

Ri-va thì trÑn vào buÓng trong cùng, n¥p sau mÙt cái tç g× s¿n lÛn.  

MÙt ti¿ng ­p m¡nh, dï dÙi, giáng vào cía làm hai ông bà già run b¯n ng°Ýi.  

- Mß cía! - Ti¿ng ­p cía nïa §m §m, dï h¡n, rÓi có ti¿ng chíi rça iên gi­n.  

Nh°ng tay ông bà già không còn ç séc nâng then cài nïa.  

Th¿ là báng súng të bên ngoài nÇn chan chát vào ván cía. Cánh cía rung lên b§n b­t, rÓi vá toang ra.  

Lính c§m súng ­p vào nhà, såc s¡o các xó. Chúng l¡i l¥y báng súng phá cía ra nhà ngoài, rÓi i ra nâng then cài mß cía chính.  

B¯t §u c°Ûp phá v¡ vét.  

Xa-lô-m°-ga ánh vÁ nhà Gô-lúp hai xe ngña §y v£i vóc, giày dép và nhiÁu thé hàng khác; khi nó trß l¡i nhà hàng Phúc, thì nghe mÙt ti¿ng rú ghê rãn.  

à cho quân lính låc lÍi ngoài hàng, Pa-lê-nét i vào buÓng trong. M¯t nó xanh lè và s¯c nhìn chòng chÍc vào ba ng°Ýi Do-thái khÑn n¡n, rÓi nói vÛi vã chÓng ông già:  

- Cút !  

C£ hai ông bà già không nhúc nhích.  

Pa-lê-nét b°Ûc lên mÙt b°Ûc, të të rút ki¿m ra khÏi vÏ.  

- M¹ ! M¹ ¡i !... - Ti¿ng .Ri-va rú lên nh° xé. Ti¿ng rú ghê rãn mà Xa-lô-m°-ga nghe th¥y chính là ti¿ng rú ó.  

BÍn lính nghe th¥y ti¿ng rú ch¡y vào thì Pa-lê- nét quay l¡i, chÉ vào hai ông bà già, ra lÇnh cÙc lÑc cho bÍn lính:  

- TÑng cÕ hai vã chÓng th±ng già này i!  

Khi quân lính ã ©y °ãc hai vã chÓng ông cå i rÓi, h¯n b£o Xa-lô-m°-ga:  

- Mày hãy ãi ngoài ¥y ã, ta có tí chuyÇn c§n nói vÛi con bé này.  

Nghe ti¿ng kêu cça con gái, ông lão Bê-s¯c xô l¡i phía cía thì bË ngay mÙt qu£ tÑng vào ngñc ¿n uõch mÙt cái, khuõu ng°Ýi vào t°Ýng. Ông lão bË au ngh¹n s±ng s·c. Bà cå th°Ýng lành nh° båt, lúc ¥y chÓm lên nh° con sói dï vÓ l¥y th±ng Xa-lô-m°-ga.  

- Buông cho tao vào, chúng mày làm gì th¿?  

Bà cå cÑ séc xông vào cía, Xa-lô-m°-ga không tài nào gá °ãc ngón tay bà cå cé n¯m ri¿t l¥y áo h¯n. Ông cå Bê-s¯c hÓi l¡i ch¡y ¿n céu vã.  

- Ã chúng tao vào, Ã chúng tao vào, Ñi trÝi ¥t ¡i! Con tôi !  

Hai vã chÓng ông lão xúm vào §y °ãc Xa-lô-m°- ga ra ngoài cía. Tên gi·c nÕi xung, rút báng súng ng¯n nÇn vào §u b¡c cça ông già làm cå Bê-s¯c ngã ln ra ¥t, không kêu °ãc mÙt ti¿ng.  

Trong buÓng, ti¿ng Ri-va kêu thét lên.  

BË chúng kéo tuÙt ra ngoài °Ýng, bà cå cm u¥t nh° iên nh° d¡i, ti¿ng bà la trÝi th£m thi¿t và kêu céu tuyÇt vÍng vang inh c£ phÑ xá.  

Trong nhà ti¿ng kêu ã t¯t.  

Pa-lê-nét ß buÓng nhÑt Ri-va b°Ûc ra, Xa-lô-m°- ga lúc ó ã sÝ tay vào qu£ ¥m mß cía, ¿n l°ãt h¯n chñc vào, nh°ng Pa-lê-nét n¯m tay h¯n l¡i, quay m·t i nói:  

- Thôi, ëng vào nïa. Nó i Ýi nhà ma rÓi; tao ã l¥y gÑi phç lên m·t nó.  

Pa-lê-nét b°Ûc qua xác ông cå Bê-s¯c, chân h¯n nhúng vào mÙt ving máu ·c sÇt và en ngòm.  

- M¹ ki¿p! TiÁn §u b¥t lãi!  

MiÇng l©m b§m th¿, h¯n b°Ûc ra. Quân cça h¯n l·ng l½ kéo i ra sau, và sàn nhà, b­c cía bê b¿t nhïng v¿t giày dính máu Ï lòm.  

Kh¯p c£ thành phÑ âu cing có c°Ûp phá. BÍn hung hãn tranh c°Ûp nhau mÓi n, thÙp l¥y cÕ hÍng nhau nh° mÙt li chó sói. ây ó, l°ái ki¿m tuÑt ra khÏi vÏ lóe sáng khoa lên trÝi.  

Nhïng thùng r°ãu b±ng g× s¿n, to t°Ûng të trong nhà hàng r°ãu ln ra m·t °Ýng cái.  

RÓi bÍn c°Ûp xông vào phá các nhà.  

Không ai chÑng cñ l¡i. Chúng ­p vào các buÓng vÙi låc lÍi mÍi xó, lúc i ra thì n·ng tr)u tay nhïng cça c£i c°Ûp bóc °ãc, Ã l¡i hàng Ñng bëa bãi nhïng gi» rách, nhïng gÑi và nhïng Çm rách té tung, lông r¡i l£ t£. Ngày §u mÛi chÉ có hai ng°Ýi ch¿t : cha con Ri-va! Nh°ng êm ¿n, tai hÍa ch¿t chóc mÛi ghê ng°Ýi h¡n nïa.  

¿n ch­p tÑi, t¥t c£ toán quân ç loài thú dï này, éa nào cing say máu và say r°ãu. BÍn lính cça P¿t- lu ra §u óc chu¿nh choáng h¡i men, ã m¥t c£ l°¡ng tri rÓi, chÉ chß êm tÑi ¿n.  

Bóng tÑi xuÑng, chúng càng °ãc th£ tay h¡n. Trong êm tÑi càng dÅ bóp ch¿t m¡ng con ng°Ýi. BÍn sói lang cing °a bóng tÑi à dÅ c¯n xé nhïng ng°Ýi ang h¥p hÑi.  

NhiÁu ng°Ýi không bao giÝ quên °ãc hai êm và ba ngày khçng khi¿p ¥y. Bao nhiêu cuÙc Ýi ã bË th°¡ng tÕn, tan vá, bao nhiêu mái tóc xanh ã b¡c i r¥t nhanh trong nhïng giÝ «m máu này, bao nhiêu n°Ûc m¯t ã tuôn r¡i ! Và có ai th¥u cho chng: nhïng ng°Ýi còn sÑng sót có sung s°Ûng h¡n âu! Sung s°Ûng làm sao °ãc khi tâm hÓn bË trÑng tr£i, khi lòng bË n×i nhåc nhã ch°a tëng có ¿n giày vò ghê gÛm, tâm t° phiÁn muÙn, ti¿c th°¡ng nhïng ng°Ýi thân ã m¥t i không bao giÝ trß l¡i nïa. Trong các ngõ ch­t chÙi cça xóm Do-thái, nhïng t¥m thân còn tr» cça nhïng ng°Ýi con gái au th°¡ng n±m tr¡ tr¡, hai tay du×i h¥t ng°ãc, mình bË âm, bË chém, bË hành tÙi, v«n còn nguyên d¥u qu±n qu¡i trong c¡n giãy giåa, kháng cñ.  

Mãi ß t­n ngoài bÝ sông, trong cn nhà nhÏ cça ng°Ýi thã rèn Na-um, bÍn hùm beo háu mÓi chñc hi¿p chË vã anh Na-um, mÛi g·p ph£i séc kháng cñ dï nh¥t. Anh thã rèn Na-um ang séc trai hm bÑn tuÕi, to nh° lñc s), b¯p thËt r¯n nh° thép quen quai búa s¯t âu có chËu à vã mình bË nhåc.  

Trong cuÙc xô xát ng¯n ngçi và khçng khi¿p, hai chi¿c sÍ ngåy binh bng i, vá ra tëng m£nh nh° mÙt qu£ d°a h¥u thÑi. Na-um bëng bëng khí u¥t cça k» ±ng nào cing ch¿t, ánh r¥t dï Ã céu m¡ng mình và c£ m¡ng vã nïa. Anh gi±ng l¥y súng b¯n l¡i hÓi lâu, ti¿ng súng giòn giã nh±m vào phía bÝ sông có quân lính Gô-lúp th¥y nguy ang ch¡y ¿n céu. Na-um b¯n h¿t ¡n, viên cuÑi cùng gíi vào ngñc vã còn mình thì l¯p l°Ûi lê vào súng xông th³ng lên tr°Ûc cái ch¿t. ¡n gi·c b¯n nh° m°a. Na-um vëa b°Ûc ra thÁm ã ngã, t¥m thân cao lÛn r¡i phËch xuÑng ¥t.  

Ng°Ýi ta th¥y m·t bÍn phú nông béo núc ß vùng quê g§n ¥y d¯t xe ¿n. Ngña cça chúng béo tÑt. Chúng ch¥t lên xe t¥t c£ nhïng thé gì chúng thích m¯t, chß i vÙi vÙi vàng vàng. Con cái ho·c bà con chúng là ngåy binh cho §u l)nh Gô-lúp, giúp chúng ch¥t hàng lên xe. Chúng chß vÁ, rÓi l¡i hÑi h£ ánh xe ra, làm hai, ba chuy¿n nïa.  

Xéc-gây cùng vÛi cha vëa °a mÙt nía sÑ anh em thã in i ©n, nh°Ýng cho hÍ h§m nhà và gác xép. i qua v°Ýn à trß vÁ nhà. Xéc-gây trông th¥y mÙt ng°Ýi ang ch¡y trên °Ýng.  

¥y là mÙt ông cå Do-thái vëa ch¡y vëa thß hÕn hÃn, tay vung v§y, §u không mi, ng°Ýi lóng nga lóng ngóng trong chi¿c áo dài lòng thòng và vá ch±ng vá åp, m·t tái mét vì khi¿p sã. ±ng sau là mÙt tên lính P¿t-lu-ra c°ái con ngña xám phóng theo. Nó ã uÕi tÛi g§n, ng°Ýi nó chñc cúi xuÑng chém. Nghe ti¿ng vó ngña lóc cóc sau l°ng, cå gi¡ tay lên nh° Ã tñ vÇ. Xéc-gây liÁn nh£y bÕ ra °Ýng phÑ, xông ra tr°Ûc con ngña, l¥y ng°Ýi mình che á cho ông cå già:  

- Không °ãc ång vào cå già, Ó n c°Ûp, Ó chó!  

Tên lính ngåy ang à tay không muÑn kìm l¡i, liÁn trß sÑng ki¿m ­p vào mái §u tr» vàng hoe.  

CH¯ NG V  

Quân Ï m¡nh m½ ánh lui các ¡n vË cça "§u l)nh tr°ßng P¿t-lu-ra. Trung oàn Gô-lúp l¡i bË gÍi ra tr­n. Þ thành phÑ Sê-pê-tÑp-ca chÉ còn mÙt sÑ nhÏ quân làm nhiÇm vå b£o vÇ h­u ph°¡ng và tên giám binh ß l¡i mà thôi.  

Dân phÑ ã b¯t §u cña qu­y, i l¡i. Óng bào Do- thái lãi dång lúc t¡m yên, chôn c¥t ng°Ýi nhà bË n¡n. Trong nhïng túp lÁu tàn cça xóm Do-thái, cuÙc sÑng ã trß l¡i.  

Nhïng buÕi tÑi yên t)nh, ti¿ng súng nÕ ì §m thoáng vÍng l¡i nh° nhïng dËp s¥m. Ch¯c là ang ánh nhau dï ß âu g§n ây.  

Thã xe lía bÏ nhà ga bò vÁ thôn quê ki¿m viÇc làm.  

Tr°Ýng hÍc óng cía.  

Trong thành phÑ, tuyên bÑ thi¿t quân lu­t.  

*  

êm tÑi nh° mñc, £m ¡m, ghê rãn.  

Nhïng êm nh° th¿ này, m¯t sáng có mß to cing không nhìn th¥y gì, i âu ph£i sÝ so¡ng, mò m«m nh° ng°Ýi mù, s©y chân mÙt tí là r¡i tõm xuÑng hÑ rãnh.  

Dân phÑ bi¿t thÝi buÕi này ngÓi nhà không th¯p èn là h¡n c£. Có ánh lía trong nhà có thà làm cho nhiÁu k» mò ¿n qu¥y r§y. Thà chËu tÑi còn yên thân h¡n. Nh°ng có nhïng ng°Ýi ngÓi yên không ành, thì hÍ cé i cho thích c³ng, dân phÑ ch³ng có viÇc gì dính dáng ¿n hÍ. Dân không i âu làm gì. Ch¯c ch¯n nh° v­y, ch³ng ai d¡i gì i ra °Ýng lúc này.  

V­y mà vào mÙt êm cing tÑi nh° th¿ này, có ng°Ýi l§n b°Ûc i.  

¿n nhà Ca-r¡-sa-ghin, ng°Ýi ¥y th­n trÍng gõ kh½ vào khung cía sÕ. Th¥y không ai tr£ lÝi, ng°Ýi ¥y gõ l§n nïa, m¡nh h¡n và g¥p h¡n.  

Pa-ven ang n±m mê th¥y mÙt con v­t l¡ lùng, không giÑng ng°Ýi, ang ch)a súng máy vào anh; anh Ënh ch¡y, nh°ng ch¡y i âu °ãc, ti¿ng súng máy cé nÕ l¡ch c¡ch, l¡ lùng, ghê rãn.  

Ti¿ng gõ lanh canh vào cía kính ang giåc mß cía g¥p.  

Pa-ven të trên gi°Ýng nh£y xuÑng, men l¡i g§n cía sÕ nhìn xem ai gõ. Nh°ng ngoài bóng en lÝ mÝ th¥p thoáng sau cía kính, c­u không nhìn rõ là ai.  

Pa-ven ß nhà mÙt mình. M¹ sang ch¡i bên nhà chË gái có chÓng làm thã máy ß x°ßng làm °Ýng. Còn anh A-r¡-chom thì i làm ß lò rèn thË tr¥n bên, quai búa à ki¿m n.  

"Ch¯c là A-r¡-chom gõ cía ché không ai nïa". Pa- ven Ënh mß cía, c­u nói vÍng vào bóng tÑi: "Ai ¥y?"  

Bóng en cí Ùng sau cía kính. Ti¿ng tr£ lÝi khàn khàn khe kh½:  

- Anh ây mà! Giu-kh¡-rai ây.  

Hai bàn tay bám lên thành cía sÕ, Giu-kh¡-rai ã nhô §u vào ngang m·t Pa-ven. Giu-kh¡-rai thì thào:  

- Anh Ënh ¿n ngç nhÝ nhà em mÙt êm. Có °ãc không, em?  

Pa-ven vÓn vã áp l¡i:  

- Anh hÏi hay th­t, nh¥t Ënh là °ãc ché, anh trèo qua cía sÕ mà vào.  

Thân hình lñc l°áng cça Giu-kh¡-rai luÓn qua khung cía vào nhà. Anh óng cía sÕ l¡i, không i vào ngay, còn éng bên cía nhìn ta, tai vÃnh lên nghe ngóng.  

Mãi khi bóng trng të sau ám mây ló ra, soi rõ °Ýng phÑ, anh chm chú nhìn °Ýng phÑ v¯ng tanh, không có ai, mÛi quay l¡i nói vÛi Pa-ven:  

- Vào th¿ này có làm m¥t gi¥c cça m¹ không, em? Ch¯c m¹ ang ngç?  

Pa-ven nói cho Giu-kh¡-rai bi¿t c­u ß nhà mÙt mình. ng°Ýi lính thçy b¥y giÝ mÛi th¥y tho£i mái và nói to h¡n:  

- Em th¥y ¥y, të hôm nÕ ra bãi công, bÍn chó không rÝi anh mÙt b°Ûc, chúng nó muÑn ­p chúng ta sau nhïng viÇc vëa x£y ra ngoài ga d¡o nÍ. N¿u anh em công nhân oàn k¿t h¡n, thì trong khi chúng nó càn Óng bào Do-thái, ta có thà sía cho chúng mÙt m»... Nh°ng em hiÃu không, bà con mình còn ch°a dám nh£y vào lía, ch°a dám vùng lên. Cho nên th¥t b¡i. Bây giÝ chúng lùng b¯t anh. Hai l§n chúng ã ­p ¿n Ënh chÙp anh. Hôm nay tí nïa anh bË chúng vÛ °ãc. Anh i vÁ nhà, trèo t°Ýng sau vào nh° mÍi l§n. Anh còn ang dëng chân mÙt lát ß g§n nhà chéa xe thì th¥y ngay mÙt l°ái lê lù lù: mÙt th±ng éng rình n¥p sau thân cây trong v°Ýn. Th¿ là anh chuÓn th³ng, ¿n nhà em ây. Anh tính th£ neo ß ây vài ngày. Em th¥y không có gì trß ng¡i ché? Không à? Th¿ thì hay l¯m.  

Giu-kh¡-rai vëa cßi ôi giày b¿t bùn vëa thß l¥y l¡i séc.  

Giu-kh¡-rai tÛi ây, Pa-ven l¥y làm mëng l¯m. Nhïng ngày g§n ây, sß máy iÇn nghÉ viÇc. Þ nhà v¯ng v» mÙt mình, Pa-ven cing th¥y chán.  

Hai anh em i ngç. Pa-ven n±m là ngç ngáy, còn Giu-kh¡-rai thì hút thuÑc lá mãi. RÓi anh éng d­y, kh½ rón rén chân không, mò ¿n g§n cía sÕ. Anh nhìn ra °Ýng phÑ hÓi lâu. Không th¥y gì, anh l¡i trß vào gi°Ýng và mÇt quá ngç thi¿p i. Bàn tay anh luÓn d°Ûi gÑi ·t lên mÙt kh©u súng ng¯n n·ng. H¡i nóng cça bàn tay làm ¥m c£ kh©u súng.  

*  

Cái êm Giu-kh¡-rai ¿n b¥t ngÝ và tám ngày sau sÑng chung vÛi anh th­t có £nh h°ßng r¥t lÛn Ñi vÛi Pa-ven. L§n §u tiên, Pa-ven °ãc nghe ng°Ýi thu÷ thç nói nhiÁu iÁu mÛi l¡, quan trÍng vô cùng làm tâm hÓn anh h¿t séc khích Ùng. Nhïng ngày vëa qua th­t là quy¿t Ënh cho t°¡ng lai c­u công nhân Ñt lò tr» tuÕi.  

Ng°Ýi lính thçy ©n t¡i ây, bË quân thù ging b«y mai phåc ß hai §u, anh tranh thç lúc b¥t ¯c d) ph£i n±m im này, truyÁn cho chàng thanh niên háo héc l¯ng nghe anh nói t¥t c£ ngÍn lía gi­n dï và lòng cm thù bÑc cháy cça mình Ñi vÛi bÍn ph£n Ùng mang cÝ vàng xanh ang bóp ngh¹t miÁn này.  

Giu-kh¡-rai nói rõ ràng dÅ hiÃu; lÝi nói gi£n dË, i th³ng vào lòng. Þ Giu-kh¡-rai, không mÙt m£y may hoang mang, do dñ. Anh bi¿t rõ và tin ch¯c con °Ýng mình theo, và Pa-ven bây giÝ mÛi hiÃu t¥t c£ mÙt mÛ £ng phái mang tên r¥t kêu ¥y, të "xã hÙi cách m¡ng ¿n "xã hÙi dân chç , "xã hÙi Ba Lan", gÓm toàn nhïng k» thù hiÃm Ùc cça giai c¥p công nhân. ChÉ có mÙt chính £ng cách m¡ng duy nh¥t, kiên quy¿t chi¿n ¥u chÑng bÍn giàu có áp béc, ¥y là £ng bôn-sê-vích.  

Tr°Ûc kia, Pa-ven th¥y t¥t c£ nhïng iÁu ¥y rÑi nh° bòng bong.  

Và bây giÝ, có ng°Ýi v¡ch ra cho c­u bé Ñt lò tr» tuÕi th¥y rõ sñ th­t tàn nh«n cça cuÙc Ýi, ng°Ýi ó là mÙt ng°Ýi c°¡ng nghË, mÙt £ng viên bôn-sê-vích trung kiên, mÙt thçy thç trên biÃn Ban-tích, n°Ûc da rám màu gió biÃn, mÙt ng°Ýi ã vào £ng công nhân xã hÙi dân chç Nga (TiÁn thân cça £ng CÙng s£n Liên Xô) të nm 1915; Pa-ven l¯ng nghe Giu-kh¡-rai, nói nhìn anh vÛi c·p m¯t thán phåc.  

- Này em ¡ ! Khi anh còn bé, anh cing g§n giÑng nh° em. Anh có séc khÏe mà không bi¿t làm gì. B£n ch¥t anh b°Ûng bÉnh, hung hng. Gia ình anh nghèo khÕ HÅ cé nhìn bÍn con nhà giàu, n no, m·c diÇn là lòng anh cm ghét sôi lên. NhiÁu khi anh cho£ng chúng không ti¿c tay, song không i ¿n âu, mà chÉ tÕ n vÍt cça ông cå » ra anh. Em ¡, mÙt thân mÙt mình chi¿n ¥u ch³ng tài nào thay Õi °ãc cuÙc Ýi. Em Pa-ven, em ç iÁu kiÇn à trß nên mÙt chi¿n s) trung thành chi¿n ¥u cho sñ nghiÇp công nhân ta. Nh°ng chÉ hiÁm em còn non quá, vÁ ý théc ¥u tranh giai c¥p, em r¥t lÝ mÝ. Anh s½ chÉ cho em con °Ýng chân chính vì anh bi¿t em có thà thành ng°Ýi. Anh không chËu °ãc nhïng c­u c£ ù ì, bå sïa. Lúc này ây, lía cách m¡ng ã nung n¥u th¿ gian. Nhïng ng°Ýi nô lÇ ã vùng d­y và hÍ ph£i ¡p phng cuÙc Ýi ci Nh°ng muÑn th¿, ph£i có mÙt lÛp ng°Ýi t°¡ng thân, t°¡ng ái và ding c£m, không ph£i nhïng éa con c°ng rúc bÍc m¹, mà là nhïng tay ch¯c ch¯n, à ¿n giÝ qu­t nhau thì không nh° loài gián sã ánh sáng l©n trÑn vào khe vách, mà là bi¿t xông ra ­p không th°¡ng ti¿c.  

Nói ¿n ây, Giu-kh¡-rai n¯m tay ¥m xuÑng bàn.  

Anh éng d­y út tay vào túi qu§n, cau mày, i i l¡i l¡i trong phòng.  

C£nh n±m im không ho¡t Ùng Ñi vÛi Giu-kh¡- rai n·ng nÁ khó chËu. Anh th¥y mình ß l¡i thË tr¥n này thêm nïa vô ích, nên ã quy¿t Ënh v°ãt qua m·t tr­n vÁ b¯t liên l¡c vÛi các ¡n vË Ï.  

Trong thành phÑ hiÇn còn l¡i mÙt nhóm chín £ng viên có trách nhiÇm ti¿p tåc gây c¡ sß.  

Giu-kh¡-rai bñc téc ngh) th§m:  

"Không có ta, các Óng chí cing s½ làm °ãc, ta không thà nào ngÓi bó tay nh° th¿ này. Ta ã m¥t ß ây m°Ýi tháng trÝi, cing ç rÓi".  

MÙt hôm Pa-ven hÏi Giu-kh¡-rai:  

- Anh Giu-kh¡-rai, anh là ai th¿ hß anh?  

Giu-kh¡-rai tay út túi, éng d­y. Anh ch°a hiÃu ngay ý câu hÏi ra sao:  

- Sao, em không bi¿t anh là ai °?  

Pa-ven kh½ áp l¡i:  

- Em cho anh là mÙt ng°Ýi bôn-sê-vích hay là mÙt ng°Ýi cÙng s£n.  

Giu-kh¡-rai b­t c°Ýi, ¥m tay vào ngñc rÙng bË bó ch·t trong chi¿c may ô lính thçy k» dÍc:  

- úng th¿, em ¡. úng, cing nh° hai ti¿ng bôn- sê-vích và cÙng s£n ngh)a chÉ là mÙt mà thôi. - Và nghiêm nét m·t, anh nói ti¿p:  

- Nh°ng, em ã bi¿t th¿ thì ph£i nhÛ ëng nói hß iÁu ó vÛi ai, n¿u em không muÑn chúng nó móc ruÙt anh. Em hiÃu ché?  

Pa-ven giÍng qu£ quy¿t, áp l¡i:  

- Vâng, em hiÃu.  

Ngoài sân có ti¿ng nói giòn giã; mÙt bÍn ng°Ýi không gõ cía cé xÓng xÙc vào. Giu-kh¡-rai sÝ tay vào túi Ënh rút súng ng¯n, nh°ng l¡i thôi ngay. B°Ûc vào nhà là Xéc-gây, xanh và g§y h¡n tr°Ûc, §u qu¥n bng, cùng i vÛi Va-li-a và C¡-lim-ca.  

- Chào c­u ¡! - Xéc-gây vëa c°Ýi vëa b¯t tay Pa- ven. - Ba chúng mình ¿n thm c­u. Va-li-a không dám à tÛ i âu mÙt mình, cô ¥y sã. Còn C¡-lim- ca không dám à Va-li-a i âu mÙt mình, c­u ¥y cing sã nÑt. C­u ta tuy tóc Ï hoe, mà khôn ra ph¿t ¥y.  

Va-li-a l¥y tay bËt mÓm anh, c°Ýi nói:  

- Anh ¿n ba hoa. Të sáng giÝ anh ¥y cé trêu mãi, làm anh C¡-lim-ca ¿n khÕ.  

C¡-lim-ca c°Ýi hÓn nhiên, Ã lÙ hàm rng tr¯ng nhßn:  

- Em trách làm gì ng°Ýi Ñm ! SÍ c­u ¥y bË nó nÇn vá rÓi, nên c­u ¥y nói lung tung ¥y mà.  

C£ bÍn c°Ýi §m lên.  

Xéc-gây bË th°¡ng vì ki¿m phang vào §u, ch°a khÏi h³n. C­u ngÓi lên gi°Ýng Pa-ven. Câu chuyÇn giïa m¥y ng°Ýi b¡n liÁn nß nh° ngô rang. Xéc-gây x°a nay vÑn tính vui nhÙn, bây giÝ trß nên tr§m l·ng. Anh kà l¡i cho Giu-kh¡-rai nghe chuyÇn tên lính ngåy ánh mình.  

Giu-kh¡-rai quen bi¿t t¥t c£ bÍn tr» ó. Anh cing ã tëng nhiÁu l§n ¿n nhà B¡-ru-gi¯c. Anh m¿n ám thanh niên công nhân ¥y. HÍ ch°a tìm °ãc °Ýng i trong c¡n giông tÑ cça ¥u tranh, nh°ng hÍ ã tÏ rõ nhïng khát vÍng cça giai c¥p mình. Và anh chm chú nghe ba thi¿u niên kà chuyÇn, m×i ng°Ýi trong bÍn hÍ ã gi¥u các gia ình Do-thái trong nhà mình à céu giúp Óng bào Do-thái qua khÏi tr­n càn. Và êm ¥y, Giu-kh¡-rai nói r¥t nhiÁu vÁ Lê-nin, vÁ nhïng ng°Ýi bôn-sê-vích, giúp cho ám thanh niên hiÃu rõ h¡n nhïng sñ viÇc ang x£y ra.  

¿n t­n khuya, .Pa-ven mÛi tiÅn ba b¡n ra vÁ.  

Cé tÑi tÑi Giu-kh¡-rai th°Ýng i v¯ng, t­n êm khuya mÛi vÁ. Tr°Ûc khi rÝi bÏ n¡i này, anh ¿n g·p các Óng chí ß l¡i ho¡t Ùng à bàn vÁ công tác ph£i làm sau khi anh rút i n¡i khác.  

êm ¥y, Giu-kh¡-rai i không th¥y trß vÁ. Sáng ngç d­y, Pa-ven th¥y gi°Ýng Giå-kh¡-rai chn Çm v«n nguyên không có ai n±m.  

Pa-ven linh tính th¥y lo lo, sã x£y ra chuyÇn không hay, bèn khoác vÙi áo i ra. Pa-ven óng cía và gi¥u chìa khóa vào mÙt ch× mà Giu-kh¡-rai ã bi¿t, rÓi i th³ng ¿n nhà C¡-lim-ca hÏi thm xem có bi¿t gì vÁ Giu-kh¡-rai không. M¹ C¡-lim-ca, ng°Ýi «y à, khuôn m·t to h¡i r×, ang gi·t qu§n áo, nghe Pa-ven hÏi Giu-kh¡-rai thì tru tréo lên:  

- Mày t°ßng tao không có viÇc gì làm, suÑt ngày chÉ canh nhà bác Giu-kh¡-rai cho mày ¥y ch¯c? ChÉ t¡i cái bác kh­p khiÅng ¥y mà nhà bà cå Dô-du-li- kha bË khám xét tung c£ lên. Không hiÃu mày c§n gì bác ta mà mày cé qu¥n l¥y bác ¥y? Mày không ánh b¡n vÛi ng°Ýi ta °ãc. Rõ khéo °ãc mÙt li C¡- lim-ca, nhà bác ta vÛi mày... - Vëa nói, bà vëa vò m¡nh thêm Ñng qu§n áo ang gi·t.  

Bà m¹ C¡-lim-ca vÑn là ng°Ýi àn bà l¯m iÁu, n nói chua ngoa.  

Të nhà C¡-lim-ca, Pa-ven l¡i t¡t sang nhà Xéc- gây nói cho b¡n bi¿t mÑi lo l¯ng cça mình. Nghe Pa- ven kÃ, Va-li-a nói xen vào:  

- Gì mà anh cé cuÑng lên th¿. Có thà anh ¥y n¥n ná ß l¡i ch¡i nhà ai quen. - Nh°ng giÍng Va-li-a tÏ ra cing không tin iÁu mình nói l¯m.  

Nhà Xéc-gây cÑ nài anh ß l¡i n c¡m, nh°ng Pa- ven ch³ng còn bång nào ß l¡i °ãc, anh c£m ¡n rÓi ra vÁ.  

VÁ g§n ¿n nhà, Pa-ven °Ûc th§m s½ th¥y Giu-kh¡-rai.  

Cía nhà v«n khóa nh° ci. Pa-ven éng sïng tr°Ûc cía, lòng n·ng trình trËch ch³ng buÓn b°Ûc vào cn nhà v¯ng.  

Anh éng ngoài sân suy ngh) mÙt lúc, rÓi không hiÃu ngh) sao, i xuÑng nhà d°Ûi. Anh trèo lên xà nhà, vuÑt m¡ng nhÇn dính ß m·t, të mÙt góc kín, rút ra kh©u súng ng¯n Man-li-khe bÍc gi» n·ng tr)u. Kh©u súng lçng l³ng trong túi, Pa-ven b°Ûc ra cía i lên nhà ga.  

Ch¡y kh¯p mÍi n¡i, không °ãc tin gì vÁ Giu-kh¡- rai c£.  

Trên °Ýng vÁ, qua biÇt thñ quen thuÙc nhà ng°Ýi chánh kiÃm lâm, Pa-ven ch­m b°Ûc l¡i. MÙt mÑi hy vÍng m¡ hÓ làm anh ng°Ûc nhìn lên cía sÕ, nh°ng v°Ýn và nhà Áu v¯ng không mÙt bóng ng°Ýi. Khi i qua rÓi, Pa-ven còn ngoái l¡i, nhìn mÙt l§n nïa các lÑi i trong v°Ýn phç §y lá khô màu gÉ s¯t. C£nh v°Ýn th­t hoang v¯ng, hiu qu¡nh, ch¯c c£ nhà i v¯ng xa, không ai trông coi. C£nh t°ãng im lìm, v¯ng ng¯t cça tòa nhà cÕ càng gãi mÑi buÓn cça Pa-ven.  

Pa-ven và Tô-nhi-a vëa gi­n nhau mÙt tr­n gng nh¥t të tr°Ûc ¿n nay. Câu chuyÇn x£y ra b¥t ngÝ, ã g§n tháng nay rÓi.  

Thçng th³ng i xuÑng phÑ, tay út túi qu§n, anh vëa i vëa nhÛ l¡i chuyÇn gi­n nhau vÛi Tô-nhi-a hôm tr°Ûc.  

MÙt hôm ang i ngoài phÑ tình cÝ g·p nhau, Tô- nhi-a mÝi Pa-ven ¿n ch¡i nhà.  

- ChiÁu mai c­u mã em ¿n nhà bác Bon-san-ski n c×. Em ß nhà mÙt mình. ¿n ch¡i vÛi em, anh Pa- v¡-lu sa nhÛ, chúng mình s½ cùng nhau Íc cuÑn truyÇn hay l¯m, truyÇn Xa-s¡-ca Gi-gu-l¿p cça An- ¡ rê-ép. Em ã xem truyÇn ¥y rÓi, nh°ng em thích Íc l¡i vÛi anh, anh ß ch¡i c£ tÑi thì vui l¯m. Anh ¿n ché?  

( Pa- v¡-lu sa cing là tên Pa-ven, nh°ng gÍi r¥t thân m­t)  

D°Ûi vành mi nhÏ màu tr¯ng phç l¥y mái tóc nâu dày màu h¡t d», c·p m¯t to cça Tô-nhi-a nhìn Pa- ven chÝ ãi tr£ lÝi.  

- Óng ý, anh s½ ¿n.  

Và hÍ chia tay nhau.  

Pa-ven r£o b°Ûc ¿n nhà máy. SuÑt ngày hôm ¥y, anh cé ngh) mãi ¿n c£ mÙt buÕi tÑi s½ °ãc ß ch¡i vÛi Tô-nhi-a, hai ng°Ýi s½ ß bên nhau. Ngh) th¿, anh c£m th¥y hình nh° ngÍn lía cháy càng sáng h¡n và cçi nÕ lách tách vui h¡n.  

TÑi ¿n, khi P¡-ven gõ cía chính, Tô-nhi-a mß cía, nói hãi lúng túng:  

- Em có khách. HÍ tñ nhiên ¿n, ché em không mÝi. Nh°ng anh cé vào, anh Pa-v¡-lu-sa ¡.  

Pa-ven quay ra cía, chñc b°Ûc i, Tô-nhi-a n¯m l¥y tay áo anh:  

- Anh cé vào, anh ¡. HÍ °ãc quen anh cing tÑt cho hÍ.  

RÓi Tô-nhi-a khoác tay d«n Pa-ven qua nhà n ¿n phòng mình. Vào ¿n n¡i, Tô-nhi-a mÉm c°Ýi giÛi thiÇu vÛi bÍn thanh niên nam nï ang ngÓi ó:  

- Ch°a quen nhau ph£i không? ây là anh Pa- ven Ca-r¡-sa-ghin, b¡n tôi.  

BÍn ¥y có ba ng°Ýi, ang ngÓi ß quanh chi¿c bàn tròn kê giïa phòng. Li-da, em gái Xu-khác-cô, nï sinh r¥t kháu, da ngm ngm, miÇng xinh xinh có v» hay làm ning, mái tóc ch£i uÑn Ïm dáng. RÓi ¿n mÙt anh chàng mà Pa-ven không bi¿t là ai, ng°Ýi dong dÏng, m·c áo en lËch sñ, tóc ch£i bóng m°ãt, m¯t xám, có cái nhìn §y v» chán ch°Ýng. Ng°Ýi ngÓi giïa là Vích-to Lê-sinh-ski, diÇn bÙ qu§n áo hÍc sinh r¥t b£nh. Chính h¯n là ng°Ýi Pa-ven trông th¥y tr°Ûc tiên, khi Tô-nhi-a vëa hé cía.  

H¯n cing nh­n ra Pa-ven ngay. ôi lông. mày nhÏ, cong cça h¯n r°Ûn lên, tÏ v» ng¡c nhiên.  

Pa-ven l·ng l½ dëng ß cía mÙt lát, m¯t g°Ým g°Ým nhìn th±ng Vích-to. Tô-nhi-a muÑn phá sñ im l·ng không khéo ó cça Pa-ven, liÁn mÝi anh vào và quay l¡i giÛi thiÇu vÛi Li-da:  

- Li-da, làm quen i.  

Li-da éng lên tò mò nhìn Pa-ven.  

Pa-ven Ùt nhiên quay ph¯t l¡i và b°Ûc nhanh qua cn phòng n n±m trong c£nh tranh tÑi tranh sáng, anh i th³ng ra cía. Tô-nhi-a uÕi theo ¿n hiên n¯m l¥y vai Pa-ven, giÍng xúc Ùng:  

- Sao anh l¡i bÏ i? Em chç ý muÑn mÝi anh vào à chúng nó °ãc làm quen vÛi anh c¡ mà!  

Nh°ng Pa-ven gá tay Tô-nhi-a ra, tr£ lÝi xµng:  

- Thôi cô không c§n em tôi ra bêu tr°Ûc m·t nhïng quân ¥y. Tôi không có viÇc gì ph£i dây vÛi chúng nó. Có l½ cô thích ch¡i vÛi bÍn chúng, côn tôi thì tôi chí ghét. N¿u bi¿t tr°Ûc cô thân vÛi li ¥y, tôi ã ch³ng bao giÝ ¿n ây âu.  

Tô-nhi-a cÑ nén gi­n, ng¯t lÝi Pa:ven:  

- T¡i sao anh l¡i n nói vÛi em nh° th¿? Em ch°a tëng hÏi anh ch¡i thân vÛi ai, ai hay ¿n thm anh.  

Pa-ven vëa b°Ûc xuÑng thÁm ra v°Ýn, vëa nói d×i:  

- Thôi, cô cé viÇc giï l¥y bÍn b¡n ¥y cça cô. Còn tôi thì tôi không ¿n ây nïa âu.  

Nói rÓi, Pa-ven ch¡y ra hàng rào.  

Të ngày ¥y ¿n giÝ, Pa-ven ch³ng có l§n nào g·p l¡i Tô-nhi-a nïa. Nhïng ngày gi·c càn Do-thái, Pa- ven và ng°Ýi thã iÇn cùng làm vÛi anh b­n tìm ch× cho gia ình Óng bào Do-thái ©n ß sß iÇn, vì m£i viÇc nên cing quên c£ câu chuyÇn gi­n nhau vÛi Tô- nhi-a hôm tr°Ûc. Hôm nay Pa-ven chëng nh° muÑn g·p l¡i Tô-nhi-a.  

Giu-kh¡-rai thì bi¿n âu m¥t, vÁ nhà thì chÉ th¥y v¯ng v», tr¡ trÍi mÙt mình. iÁu ó làm cho Pa-ven r¥t khÕ. D£i °Ýng màu xám còn °Ût bùn l§y cça tuy¿t tan mùa xuân, lÓi lõm Õ gà §y mÙt thé n°Ûc åc màu nâu, ch¡y ngo·t sang bên ph£i.  

Þ phía sau cn nhà nhô ra °Ýng cái, t°Ýng loang lÕ róc h¿t vïa, hai phÑ g·p nhau.  

¿n ngã t°, ch× cái quán Õ nát, cía ã s­p còn mang t¥m biÃn treo ng°ãc "ây bán n°Ûc suÑi", Vích- to Lê-sinh-ski chia tay Li-da.  

N¯m bàn tay Li-da trong tay mình, Vích-to nhìn ng°Ýi yêu tình té  

- Th¿ nào cing ¿n ché em? ëng sai h¹n nhÛ !  

Li-da giÍng l³ng l¡, áp l¡i:  

- Em s½ ¿n! Em s½ ¿n! Anh ãi nhé!  

Cô ta b°Ûc i còn nheo ôi m¯t nâu màu h¡t d», l³ng và héa h¹n, c°Ýi tình vÛi Vích-to.  

Li-da i ch°a °ãc m°Ýi b°Ûc thì th¥y hai ng°Ýi àn ông të ch× ngo·t b°Ûc ra phÑ lÛn. MÙt ng°Ýi ra dáng thã i tr°Ûc, ng°Ýi «y, ngñc rÙng, áo vét-tông m·c ngoài phanh ra à lÙ chi¿c áo may-ô lính thçy k» sÍc, mi cát-két en Ùi såp xuÑng trán, mÙt bên m¯t s°ng húp tím b§m.  

Ng°Ýi ¥y b°Ûc vïng ch¯c, chân xÏ giày da vàng không cÕ, i h¡i kh­p khiÅng.  

Sau ng°Ýi ¥y là mÙt tên lính ngåy P¿t-lu-ra i cách ba b°Ûc. H¯n m·c toàn Ó xanh xám, mang hai bao ¡n ß dây l°ng, l°ái lê c¯m §u súng ch)a th³ng vào l°ng ng°Ýi i tr°Ûc.  

Hai con m¯t ti hí cça tên ngåy, të d°Ûi vành mi lông, nhìn chòng chÍc vào gáy ng°Ýi bË áp gi£i. Râu mép h¯n vàng khè thuÑc lá, vÃnh ra nh° lông dím.  

Li-da i ch­m l¡i, t¡t sang hè phÑ bên kia, Pa-ven lúc ¥y i sau cô ta cing ang b°Ûc ra con °Ýng này.  

Khi quay sang bên ph£i à vÁ nhà, Pa-ven cing trông th¥y hai ng°Ýi àn ông ang i.  

Pa-ven kinh ng¡c, chân anh nh° óng inh xuÑng ¥t không b°Ûc °ãc nïa: Pa-ven nh­n ngay ra Giu- kh¡-rai.  

"Anh ¥y không vÁ té ra vì th¿ !".  

Giu-kh¡-rai i l¡i g§n. Tim Pa-ven ­p Õ hÓi: ý ngh) dÓn d­p rÑi lên trong §u, khó mà tr¥n t)nh °ãc khó mà nhÛ °ãc mình ngh) gì. ThÝi giÝ Ã suy ngh) g¥p quá. MÙt iÁu rõ ràng là Giu-kh¡-rai ã bË b¯t.  

Nhìn hai ng°Ýi i l¡i g§n, mÍi thé tình c£m quay cuÓng nh° c¡n gió lÑc làm Pa-ven bÑi rÑi.  

"Làm gì bây giÝ'?  

¿n phút cuÑi cùng, Pa-ven chãt nhÛ ra trong túi có kh©u súng ng¯n. - "Ã cho hai ng°Ýi vëa i qua m·t mình, b¯n vào l°ng th±ng nguy thì Giu-kh¡-rai s½ thoát - Anh quy¿t Ënh ngay téc kh¯c làm cho luÓng ý ngh) không còn quay cuÓng nïa. Hàm rng anh nghi¿n ch·t nh° c¯n vào nhau. MÛi hôm qua ché nào ã lâu gì, Giu-kh¡-rai ch³ng ã nói vÛi mình: " Nh°ng muÑn th¿, ph£i có mÙt lÛp ng°Ýi t°¡ng thân, t°¡ng ái và ding c£m!...".  

Pa-ven ngoái ra ±ng sau, li¿c m¯t nhìn r¥t nhanh. °Ýng vào thành phÑ v¯ng v». Không mÙt bóng ng°Ýi. Tr°Ûc m·t có bóng dáng th°Ût tha cça mÙt cô con gái m·c áo bành-tô ng¯n mùa xuân i r£o b°Ûc. Thé ng°Ýi ó không ng¡i l¯m. Pa-ven éng l¡i, không nhìn th¥y phÑ ngang r½ ra °Ýng này. ChÉ th¥y ±ng xa, trên con °Ýng ra ga, có m¥y bóng ng°Ýi th¥p thoáng.  

Pa-ven tránh ra t­n mép °Ýng. ¿n cách nhau vài b°Ûc thì Giu-kh¡-rai trông th¥y Pa-ven.  

Anh ng°Ûc m¯t nhìn Pa-ven, ôi lông mày r­m n£y lên. Giu-kh¡-rai nh­n ra Pa-ven và síng sÑt nên i ch­m l¡i. L°ái lê cça tên nguy binh thúc vào sau l°ng, giÍng h¯n quát the thé:  

- i mau lên không có ông cho mÙt báng súng bây giÝ.  

Giu-kh¡-rai b°Ûc dài ra. Anh muÑn nói gì vÛi Pa- ven, nh°ng l¡i thôi và v«y tay mÙt cái nh° ra hiÇu chào biÇt.  

Sã tên lính nguy râu hoe chú ý, Pa-ven à cho Giu- kh¡-rai i qua, rÓi quay l£ng sang bên, làm nh° mình díng d°ng ch³ng à ý gì ¿n chuyÇn ang x£y ra tr°Ûc m¯t.  

MÙt ý ngh) lo l¯ng nh° xoáy vào óc Pa-ven: "Nhá ra b¯n tr°ãt, ¡n có thà trúng anh Giu-kh¡-rai..."  

Song th±ng lính nguy ã b°Ûc ¿n kÁ ngay bên mình rÓi còn suy ngh) làm sao °ãc nïa?  

Và chuyÇn ã x£y ra nh° sau: khi tên nguy i lên ngang m·t, Pa-ven xông ngay vào nó, n¯m l¥y kh©u súng, giúi m¡nh xuÑng ¥t.  

L°ái lê si¿t vào lÁ °Ýng kêu rít lên.  

Tên nguy bË ánh b¥t ngÝ, bàng hoàng m¥t mÙt lúc nh°ng rÓi hÓi ngay l¡i °ãc, h¯n l¥y h¿t séc gi±ng l¡i kh©u súng. Pa-ven è c£ ng°Ýi, giï chËt l¥y kh©u súng. ång ph£i cò, súng nÕ, ¡n b¯n vào lÁ °Ýng b­t lên mÙt ti¿ng chÑi tai và bng sang rãnh bên °Ýng.  

Nghe ti¿ng súng, Giu-kh¡-rai nh£y sang bên và quay l¡i. Tên lính ngåy h¿t séc gá kh©u súng ß tay Pa-ven ra. H¯n xoay xoay kh©u súng, v·n tay Pa- ven. Nh°ng Pa-ven v«n giï ch·t. H¯n nÕi khùng lên téc sùi bÍt mép, qu­t Pa-ven ngã xuÑng ¥t. Nh°ng v«n không n thua, không gá °ãc kh©u súng. Pa- ven ngã xuÑng, kéo th±ng ngåy ngã theo. Trong giÝ phút này, không séc gì trên Ýi có thà khi¿n Pa-ven buông kh©u súng ra °ãc.  

Nh£y hai b°Ûc, Giu-kh¡-rai ã ¿n kÁ bên.  

MÙt qu£ ¥m n·ng nh° chì vung lên hình vòng cung, giáng xuÑng §u tên lính nguy. MÙt giây sau, nó ã ph£i buông Pa-ven ra; bË bÓi luôn hai qu£ trÝi giáng nïa vào m·t, thân hình nó, nh° cái bË n·ng, ngã ln kÁnh xuÑng hÑ rãnh bên °Ýng cái.  

Cing ôi cánh tay r¯n ch¯c cça Giu-kh¡-rai ã nâng Pa-ven të d°Ûi ¥t éng d­y.  

Vích-to rÝi ngã t° mÙt quãng, vëa i vëa huýt sáo bài "nh° lông chim tr°Ûc gió lòng ng°Ýi ¹p th°Ýng dÅ Õi thay". Vích-to hãy còn xúc Ùng vì buÕi g·p gá Li-da và lÝi cô ta h¹n hôm sau s½ tìm nhau ß g§n ch× nhà máy bÏ không.  

Trong ám nhïng tay chim gái thành th§n ß tr°Ýng có nhiÁu ti¿ng Ón ¡i vÁ Li-da. Ng°Ýi ta nói cô ¥y vÁ món yêu °¡ng thì b¡o l¯m.  

Cái th±ng Xôm-ca tr¡ tráo và tñ phå, cing ã có hôm khoe vÛi Vích-to là l¡n °ãc con bé rÓi. Tuy Vích- to cing ch³ng tin mÓm th±ng Xôm-ca l¯m, nh°ng v«n Ënh bång mai thí xem nhïng iÁu h¯n nói có úng không, bßi vì dù sao Li-da cing là mÙt mi¿ng mÓi xinh, §y séc quy¿n ri.  

"N¿u con bé ¿n th­t thì mình ph£i tÏ ra b¡o d¡n mÛi °ãc. Nghe nói con bé cing dÅ Ã cho hôn. Và n¿u con nhà Xôm-ca không bËp mình thì..." - Dòng ý ngh) cça Vích-to b×ng bË ét quãng: hai tên lính P¿t-lu-ra i qua, Vích-to né ng°Ýi tránh. MÙt tên i con ngña cåt uôi, tay l¯c l¯c cái thùng múc n°Ûc b±ng v£i b¡t, ch¯c h¯n cho ngña i uÑng n°Ûc. Còn th±ng kia m·c áo ng¯n, qu§n xanh lång thång tay ·t lên §u gÑi th±ng i ngña, miÇng ang kà cho nó nghe mÙt câu chuyÇn bông phèng.  

Vích-to s¯p b°Ûc i, mÙt ti¿ng nÕ b¥t thình lình vang lên ngoài °Ýng làm h¯n éng dëng l¡i. Ngo£nh l¡i Vích-to th¥y tên lính thé nh¥t qu¥t ngña lÓng lên, phi tÛi ch× có ti¿ng nÕ. Th±ng kia thì l¥y tay á ki¿m ch¡y theo sau nó.  

Vích-to cing ch¡y theo chúng, ra ¿n g§n §u phÑ thì l¡i nghe th¥y mÙt ti¿ng nÕ nïa. Të ch× ngo·t, th±ng i ngña lúc nãy b¥t thình lình ch¡y trß ra phía Vích-to, h¯n l¥y gót chân và l¥y c£ cái thùng thúc vào mình ngña; ¿n tr¡i, vëa nh£y vào khÏi cÕng, h¯n ã la báo ngay cho bÍn lính ang éng ß sân:  

- Các c­u ¡i! Súng âu ra ngay, chúng nó thËt mÙt anh em mình ngoài kia!  

ChÑc lát ã có nhiÁu éa të trong sân ch¡y xÕ ra, vëa ch¡y vëa lên quy-lát lách cách.  

Chúng tóm l¥y Vích-to.  

Trên °Ýng, ng°Ýi éng xúm ông, trong ó có c£ Vích-to và Li-da. Li-da bË giï l¡i à làm chéng.  

Li-da sã quá ã éng sïng ngay t¡i ch×, khi Giu- kh¡-rai và Pa-ven ch¡y ngang qua m·t cô. Cô ng¡c nhiên nh­n ra ng°Ýi ánh tên lính P¿t-lu-ra l¡i chính là thi¿u niên mà hôm nào Tô-nhi-a có ý muÑn giÛi thiÇu vÛi mình.  

Ng°Ýi nÍ theo sau ng°Ýi kia, nh£y qua hàng rào mÙt biÇt thñ, và liÁn ngay lúc ó, có mÙt tên lính i ngña phi ra °Ýng phÑ. Th¥y Giu-kh¡-rai vác súng ch¡y, còn tên lính i áp gi£i thì ang cÑ séc bò d­y, tên i ngña liÁn thúc ngña vÁ phía hàng rào biÇt thñ ó.  

Giu-kh¡-rai quay l¡i, kÁ súng vào vai, b¯n tên lính i ngña, làm tên này ph£i quay ngña lùi l¡i.  

Kh½ nhúc nhích c·p môi s°ng vÁu, tên ngåy i áp gi£i kà l¡i §u uôi câu chuyÇn. Th±ng lính i ngña nghe xong m¯ng:  

- Làm th¿ nào mà mày à th±ng tù nó chuÓn ngay d°Ûi mii, hß Ó ngu nh° lãn? Mày s½ bi¿t tÙi mày, hai m°¡i nhm roi vào mông ít.  

Bñc mình, tên lính áp gi£i cing cãi l¡i:  

- Mày thì ma lanh l¯m ¥y! Ã cho nó chuÓn d°Ûi mii ! Ai mà bi¿t °ãc có quân khÑn n¡n nó të ±ng sau xông vào tao nh° ma hiÇn, ma v­t ¥y.  

Li-da cing bË hÏi cung. Cô khai y nh° tên lính, song gi¥u không nói r±ng mình bi¿t ng°Ýi hành hung là ai. T¥t c£ mÍi ng°Ýi có m·t Áu bË d«n vÁ Ón giám binh và ¿n tÑi tên giám binh ra lÇnh th£ hÍ ra.  

Tên giám binh ngÏ ý muÑn tñ mình °a Li-da vÁ t­n nhà, nh°ng cÑ ta të chÑi. MiÇng tên này s·c mùi r°ãu vÑt-ca và ý cça h¯n ta ch³ng có tí t¿ gì.  

Vích-to °a Li-da vÁ.  

°Ýng vÁ nhà ga còn xa, Vích-to khoác tay Li-da vëa i vëa mëng th§m, có chuyÇn x£y ra mÛi có dËp may th¿ này.  

Khi g§n ¿n nhà, Li-da hÏi:  

- Anh có bi¿t ai céu ng°Ýi tù không?  

- Li-da b£o tôi làm sao mà bi¿t °ãc.  

- Anh có nhÛ tÑi hôm nào Tô-nhi-a giÛi thiÇu vÛi chúng mình mÙt thi¿u niên?  

Vích-to éng dëng l¡i, síng sÑt:  

- Pa-ven Ca-r¡-sa-ghin ché gì?  

- úng, tôi mang máng nhÛ hình nh° tên anh ta là Ca-r¡-sa-ghin thì ph£i. Anh nhÛ ché, hôm ¥y anh chàng trông th¥y chúng mình là lÉnh i ngay, ¿n l¡. Chính anh ta ¥y.  

Vích-to kinh ng¡c:  

- Li-da không trông nh§m ché?  

- Không, Li-da nhÛ kù nét m·t anh ta l¯m.  

- Th¿ sao Li-da không khai vÛi ông giám binh.  

Li-da nÕi gi­n:  

- Anh cho tôi l¡i có thà i làm cái viÇc khÑn n¡n ¥y °?  

- Cô cho th¿ là khÑn n¡n à? ChÉ tên k» hành hung ng°Ýi lính áp gi£i theo cô là khÑn n¡n sao?  

- Th¿ theo anh là chính trñc hay sao? Anh quên m¥t nhïng viÇc chúng làm. Anh không bi¿t ß tr°Ýng ta có bi¿t bao b¡n hÍc sinh Do-thái vì chúng mà mÓ côi cha m¹. V­y mà anh l¡i còn muÑn tôi i tÑ cáo Pa-ven Ca-r¡-sa-ghin nïa °? Thôi, c£m ¡n anh, không ngÝ anh là ng°Ýi nh° th¿ !  

Vích-to có t°ßng âu Li-da tr£ lÝi nh° v­y. H¯n không muÑn gây chuyÇn vÛi Li-da, nên tìm cách nói l£ng sang chuyÇn khác:  

- Li-da ëng gi­n, tôi nói ùa ¥y thôi. Tôi không bi¿t tính Li-da nguyên t¯c nh° th¿ ¥y.  

Li-da áp gÍn lÏn:  

- LÑi ùa cça anh khó ngíi l¯m.  

¿n tr°Ûc nhà Li-da Xu-khác-cô, khi chia tay b¡n, Vích-to hÏi:  

- Mai Li-da ¿n ché?  

Vích-to chÉ nghe th¥y câu tr£ lÝi líng l¡:  

- Tôi không bi¿t.  

Trên °Ýng vÁ phÑ, Vích-to. suy tính: "Ò! N¿u cô £ cho là b¥t chính thì th°a cô tôi l¡i hoàn toàn ngh) khác. T¥t nhiên vÁ ph§n riêng mình, éa nào b¯t éa nào và éa nào céu éa nào thoát, mình ch³ng c§n bi¿t làm quái gì".  

Vích-to Lê-sinh-ski vÑn dòng dõi quý tÙc Ba Lan, nên ghét bÍn P¿t-lu-ra và quân Ï nh° nhau c£. Dù th¿ nào ngày mÙt, ngày hai ây, quân lê d°¡ng Ba Lan cing kéo vào và s½ l­p l¡i chính quyÁn chân chính, th­t sñ cça quý tÙc Ba Lan. Song c¡ hÙi này dù sao cing là dËp có thà làm tiêu Ýi th±ng nhãi Pa-ven. Chúng s½ v·n cÕ nó ngay cho mà xem.  

Vích-to mÙt mình ß l¡i Sê-pê-tÑp-ca, trÍ nhà bà thím là vã ng°Ýi phó giám Ñc x°ßng °Ýng. Còn bÑ m¹ nó và em gái nó là con Nen-ly thì ã ¿n ß Vác- xô-vi të lâu. BÑ Vích-to hiÇn ang giï mÙt chéc vå quan trÍng bên ¥y.  

Cía nhà gi¥y cça Ón giám binh v«n mß.  

Vích-to b°Ûc vào, °ãc mÙt lúc rÓi i ra vÛi bÑn tên lính P¿t-lu-ra. BÍn lính theo Vích-to i vÁ phía nhà Pa-ven.  

Vích-to chÉ tay vào cía sÕ có èn sáng nói kh½:  

- Nhà nó ây rÓi.  

H¯n ngo£nh l¡i phía tên quan hai éng c¡nh, hÏi:  

- Tôi có thà vÁ °ãc ché ¡!  

- Vâng c­u vÁ, bÍn tôi ç tóm cÕ °ãc nó rÓi. MÙt l§n nïa, xin c£m ¡n c­u.  

Vích-to r£o b°Ûc chuÓn th³ng.  

*  

Chúng ánh vào l°ng Pa-ven mÙt roi nïa, rÓi ném vào buÓng giam. Hai tay anh gi¡ lên ch¡m ph£i t°Ýng cça gian buÓng tÑi om. Anh sÝ so¡ng th¥y mÙt ch× giÑng nh° chi¿c båc g×, liÁn ngÓi xuÑng, ng°Ýi kiÇt séc au nh° d§n.  

Pa-ven bË b¯t giïa lúc không ngÝ nh¥t. "Sao bÍn P¿t-lu-ra l¡i bi¿t °ãc là anh nhÉ? Không ai trông th¥y anh c¡ mà! Chúng s½ làm gì anh không bi¿t? Không hiÃu anh Giu-kh¡-rai âu .  

Hai ng°Ýi chia tay nhau ß nhà C¡-lim-ca, Pa-ven ¿n nhà Xéc-gây, còn Giu-kh¡-rai thì chÝ ¿n tÑi là trÑn khÏi thành phÑ.  

Pa-ven ngh) th§m: "May mà mình gi¥u kh©u súng lên tÕ qu¡ rÓi, ché không chúng khám th¥y thì tiêu Ýi. Nh°ng mà sao chúng l¡i bi¿t là mình °ãc nhÉ?" iÁu không tài nào oán ra °ãc ¥y cé giày vò Pa- ven mãi.  

BÍn lính P¿t-lu-ra khám xét nhà Pa-ven ch³ng ki¿m chác °ãc gì bß c£. BÙ cánh diÇn và chi¿c àn gió thì anh A-r¡-chom ã mang xuÑng làng. Cái r°¡ng cça m¹ thì m¹ ã mang i, thành thí bÍn lính låc lÍi mãi kh¯p n¡i mà ch³ng vÛ °ãc gì nhiÁu.  

Nh°ng Pa-ven không bao giÝ quên °ãc o¡n °Ýng bË ánh të nhà ¿n Ón. êm tÑi nh° b°ng l¥y m¯t. TrÝi n·ng tr)u mây. òn ánh không ti¿c tay, bË á vào s°Ýn, bË ¡p vào l°ng túi båi, m¡ng s°Ýn bË thåi cái nào ra cái ¥y, Pa-ven tÑi tm m·t mii i nh° ng°Ýi m¥t hÓn m¥t trí.  

Ngoài cía buÓng giam, có ti¿ng ng°Ýi nói. BuÓng bên c¡nh là ch× lính gác. D°Ûi g§m cía có vÇt sáng làm Pa-ven chú ý, Pa-ven éng d­y l¥y tay sÝ so¡ng men theo t°Ýng, l§n i kh¯p buÓng giam. Ñi diÇn vÛi cái båc, Pa-ven sÝ th¥y cía sÕ, ch¥n song có rng c°a ch¯c ch¯n. Pa-ven thí l¥y tay lay, nh°ng ch¥n song b±ng s¯t ch¯c l¯m. BuÓng giam này có v» nh° tr°Ûc ây là kho chéa hàng.  

Pa-ven mò l¡i cía, éng nghe ngóng Ùng t)nh mÙt phút, rÓi kh½ ¥n qu£ ¥m. Cánh cía kêu lên ken két ¿n ác. Pa-ven phát cáu "M¹ ki¿p ! Chúng ch³ng chËu cho d§u .  

Pa-ven nhìn qua khe cía hß, th¥y trên mép båc có ôi bàn chân b©n, ngón chân kho±m kho±m chìa ra. Pa-ven l¡i v·n qu£ ¥m, nh°ng cía l¡i kêu to h¡n. Trên båc, có mÙt bóng ng°Ýi §u rÑi bù, m·t ngái ngç, ngÓi nhÕm d­y, gãi §u rÑi rít, miÇng phun ra mÙt thôi mÙt hÓi nhïng lÝi tåc t)u; khi ã Á à chíi tåc chán rÓi, h¯n sÝ lên kh©u súng dñng ngay §u båc, nói l¡nh nh° tiÁn:  

- óng ngay cía l¡i! Còn dám nhìn ông l§n nïa thì ông cho n luôn phát ¡n.  

Pa-ven ¥n cía l¡i. Phòng bên ti¿ng c°Ýi rÙ lên.  

êm ¥y, Pa-ven ngh) lung l¯m. L§n §u Ënh góp séc vào cuÙc chi¿n ¥u ã g·p sñ không may rÓi. MÛi b°Ûc §u ã bË chúng tóm °ãc và nhÑt vào ây, nh° chuÙt m¯c b«y.  

Anh v«n ngÓi, thiu thiu mÙt gi¥c, nía ngç nía mê: hình £nh m¹ hiÇn ra, khuôn m·t g§y g§y, dn deo, ôi m¯t thân quý yêu d¥u. MÙt ý ngh) thoáng qua: "May mà m¹ không có nhà, m¹ có nhà thì th­t phiÁn lòng m¹".  

Ánh sáng lÝ mÝ chi¿u qua cía sÕ in lên nÁn nhà mÙt khung vuông màu xám.  

Bóng tÑi lùi d§n. S¯p sáng rÓi.  

CH¯ NG VI  

Ngôi nhà to cÕ kính chÉ có mÙt cía sÕ che màn the là th¯p èn sáng mà thôi. Ngoài sân, con chó T¡-rê- do bË xích sça lên khàn khàn.  

ang thiu thiu ngç, Tô-nhi-a nghe mang máng có ti¿ng mã nói nhÏ: "Ch°a, em nó ch°a ngç âu, Li- da cé vào ây .  

B¡n ¿n, chân b°Ûc nh¹ nhàng, trìu m¿n ôm choàng l¥y Tô-nhi-a, xua tan h¿t v» ngái ngç ß cô.  

Tô-nhi-a c°Ýi mÇt mÏi:  

- Li-da ¿n ch¡i hay quá, nhà mình hôm nay có vui lÛn: c­u mình bË mÇt hôm qua lên c¡n sÑt n·ng, hôm nay ã dét c¡n, suÑt ngày ngç yên. Còn mình và mã mình thì cing nghÉ, vì suÑt m¥y êm nay không chãp m¯t. Li-da có tin gì kà i?  

Tô-nhi-a kéo b¡n l¡i ngÓi c¡nh trên i-vng.  

- Ò, tin thì r¥t nhiÁu, nh°ng có mÙt tin mà mình chÉ có thà kà riêng vÛi Tô-nhi-a thôi. - Li-da vëa nói vëa c°Ýi, m¯t tinh nghËch li¿c nhìn vÁ phía m¹ Tô- nhi-a.  

M¹ Tô-nhi-a cing mÉm c°Ýi. Bà là mÙt ng°Ýi àn bà oan trang, i éng nhanh nh¹n nh° còn con gái, tuy nm nay ã ba m°¡i sáu tuÕi; bà có c·p m¯t màu tro thông minh, khuôn m·t §y nghË lñc, không ¹p s¯c s£o nh°ng có duyên.  

Nghe Li-da nói, bà kéo gh¿ l¡i g§n i-vng, nói ùa: "°ãc, bác.b±ng lòng à hai cô ngÓi nói chuyÇn. riêng vÛi nhau. Song tr°Ûc h¿t cháu hãy kà cho bác nghe nhïng tin téc ai cing nghe °ãc ã nào?"  

- Tin thé nh¥t, Tô-nhi-a ¡, là chúng mình s½ không i hÍc nïa. HÙi Óng nhà tr°Ýng ã quy¿t Ënh c¥p b±ng t¥t nghiÇp cho hÍc sinh lÛp b£y. - GiÍng Li-da kà càng ph¥n khßi. - Mình mëng l¯m. Mình ã ng¥y cái món ¡i sÑ và hình hÍc l¯m rÓi ! Mà hÍc nhïng cái ¥y làm gì kia ché? BÍn con trai thì ã ành, chúng nó có thà s½ hÍc lên nïa, tuy chúng nó cing ch³ng bi¿t s½ hÍc ß âu và bao giÝ. Ch× nào cing là m·t tr­n ánh nhau. Sã th­t ! Nh°ng còn chúng mình, chúng mình rÓi s½ i l¥y chÓng c£. Mà Ýi làm vã thì có c§n gì ¿n ¡i sÑ âu? - Nói ¿n ây, Li-da c°Ýi phá lên.  

M¹ Tô-nhi-a ngÓi vÛi hai cô mÙt lát, rÓi trß vÁ phòng mình.  

Li-da nhích l¡i g§n Tô-nhi-a, l¥y tay quàng cÕ b¡n, rÉ tai kà l¡i cuÙc xô xát mà Li-da ã °ãc måc kích ß ngã t° ngoài phÑ.  

- Tô-nhi-a thí t°ßng t°ãng mình ã ng¡c nhiên chëng nào khi nh­n ra ng°Ýi ánh tháo cho tù là& Tô-nhi-a thí oán xem ai?  

Tô-nhi-a nghe chuyÇn r¥t ham, th¥y hÏi thì nhún vai tÏ v» không bi¿t.  

Li-da buÙt miÇng:  

- Ng°Ýi ó là Ca-r¡-sa-ghin.  

Tô-nhi-a nghe gi­t n£y mình, cúi xuÑng, au Ûn, nh° hÏi l¡i chính mình:  

- Ca-r¡-sa-ghin à?  

Li-da, muÑn thí xem Tô-nhi-a nghe tin có lao ao không, bây giÝ ã bi¿t rõ k¿t qu£ rÓi, thích chí liÁn kà sang chuyÇn b¥t hòa giïa cô và Vích-to.  

Li-da m£i kà ch³ng à ý gì ¿n v» m·t Tô-nhi-a lúc ó ã tái i ngón tay thon thon dét dét n¿p áo cÙc tay màu xanh. Li-da âu có bi¿t lúc này trái tim Tô-nhi-a se l¡i bao nhiêu lo l¯ng. Li-da không tài nào hiÃu °ãc vì sao hàng lông mi r¥t dày trên ôi m¯t ¹p kia l¡i run r§y nhïng lo âu.  

Tô-nhi-a ch³ng nghe gì câu chuyÇn vÁ th±ng quan hai say r°ãu muÑn tiÅn Li-da vÁ nhà Ã giß trò nïa. MÙt ý ngh) duy nh¥t giày vò Tô-nhi-a: "Vích-to bi¿t tên ng°Ýi ánh tháo là Pa-ven. T¡i sao Li-da l¡i nói cho h¯n bi¿t?" Và b¥t giác Tô-nhi-a buÙt mÓm nói to câu ó làm cho Li-da không hiÃu ra sao.  

- Mình nói cái gì?  

- Sao Li-da l¡i em nói vÛi Vích-to vÁ chuyÇn "anh Pa-v¡-lu-sa", ngh)a là vÁ chuyÇn anh Pa-ven Ca-r¡- sa-ghin làm gì? Vích-to có thà s½ tÑ cáo...  

- Không âu! Mình tin là không, vì ngh) cho cùng thì Vích-to tÑ cáo làm gì mÛi °ãc?  

Tô-nhi-a ngÓi phËch xuÑng, tay ôm ri¿t l¥y §u gÑi.  

- Li-da ¡, Li-da không hiÃu gì c£! Vích-to và Pa- ven thù ghét nhau. Ngoài ra l¡i còn chuyÇn khác nïa& Li-da ã làm mÙt viÇc r¥t sai là ã kà cho Vích-to bi¿t tên ng°Ýi ánh lính là Pa-v¡-lu-sa.  

¿n bây giÝ Li-da mÛi nh­n th¥y n×i hÓi hÙp lo âu cça Tô-nhi-a, và ti¿ng gÍi "Pa-v¡-lu-sa" âu y¿m mà Tô-nhi-a buÙt miÇng thÑt ra khi¿n Li-da b×ng nhiên hiÃu h¿t t¥t c£ nhïng chuyÇn mà lâu nay Li-da còn mang máng ngÝ ngã.  

Li-da c£m th¥y mình có l×i, nên im b·t, thái Ù bÑi rÑi. Li-da ngh) th§m: "Th¿ là mình ngh) không sai! NgÙ th­t! Hóa ra Tô-nhi-a ã ph£i lòng rÓi. Ph£i lòng ai mÛi °ãc ché? Ph£i lòng mÙt anh thã t§m th°Ýng..."  

Li-da r¥t muÑn hÏi chuyÇn này, song vì nà b¡n l¡i thôi. MuÑn tìm cách làm nh¹ l×i mình Ñi vÛi b¡n, cô n¯m l¥y tay Tô-nhi-a.  

- Tô-nhi-a ¡i, Tô-nhi-a lo l¯m ph£i không?  

Tô-nhi-a ang m£i ngh) i âu, áp l¡i:  

- Không, có thà Vích-to tí t¿ h¡n mình t°ßng.  

M×i bên theo uÕi mÙt ý ngh) riêng, câu chuyÇn không n khÛp vÛi nhau. Giïa lúc ó thì ê-mi-a- nÑp ¿n. C­u ta là mÙt thi¿u niên nhút nhát, vång vÁ cùng hÍc mÙt lÛp vÛi Tô-nhi-a và Li-da.  

TiÅn các b¡n vÁ rÓi, Tô-nhi-a còn éng mÙt mình hÓi lâu ngoài cÕng. Dña l°ng vào hàng rào, cô thë ng°Ýi nhìn °Ýng cái ch¡y th³ng vào phÑ nh° mÙt d£i låa màu s«m. Gió là giÑng lang thang ch¡i v¡i vô t­n, gió nh¹ v­t vÝ, ¿n vÝn trên má Tô-nhi-a, gió mang h¡i °Ût mát l¡nh và h°¡ng vË hoa cÏ mùa xuân. Xa xa, nhïng cía sÕ ß các cn nhà trong phÑ nh¥p nháy nh° nhïng con m¯t Ï åc ng§u gi°¡ng lên nhìn, báo hiÇu iÁu gì ch³ng lành. D°Ûi kia là phÑ xá Ñi vÛi cô xa l¡. D°Ûi phÑ ¥y, d°Ûi mÙt mái nhà ß phÑ ¥y, ng°Ýi b¡n céng §u céng cÕ cça cô v«n còn ch°a hay tai n¡n s¯p giáng xuÑng Ýi anh. Và có thÃ, anh cing ã quên c£ Tô-nhi-a rÓi. Bao nhiêu ngày ã trôi qua të l§n g·p cuÑi cùng. L§n ¥y, Pa-ven xí sñ không úng, nh°ng dù sao cing là chuyÇn ã qua, Tô-nhi-a ã quên bµng i rÓi. Ngày mai, Tô-nhi-a s½ g·p Pa-ven và tình b¡n s½ nÑi l¡i, tình b¡n ¥y th­t d¡t dào êm ái. Tô-nhi-a tin l¯m, tình b¡n s½ nÑi l¡i. ChÉ c§u cho êm nay ëng x£y ra chuyÇn gì tai h¡i. Nh°ng sao êm nay rÝn rãn n¡m nÛp d°Ýng nh° bóng êm ©n n¥p, bóng êm ang éng rình... TrÝi l¡nh.  

Tô-nhi-a nhìn l¡i con °Ýng l§n nïa, rÓi b°Ûc vào nhà. N±m cuÙn trong chn, cô ngç thi¿p i vÛi ý ngh): chÉ c§u cho êm nay ëng x£y ra chuyÇn gì tai h¡i!...  

Sáng tinh s°¡ng, c£ nhà còn ngç, Tô-nhi-a ã bëng tÉnh d­y. Cô m·c vÙi qu§n áo, rón rén nhè nh¹ i ra sân à khÏi làm théc gi¥c ng°Ýi nhà, rÓi mß xích con chó lông xù T¡-rê-do d¯t i ra phÑ. ¿n tr°Ûc nhà Pa-ven, Tô-nhi-a dëng chân l¡i, do dñ, nh°ng rÓi ©y cía b°Ûc vào. Con chó ch¡y tr°Ûc ngoe ngu©y uôi...  

Cing vào sáng nay, të sÛm A-r¡-chom ß d°Ûi làng vÁ i xe ngña cùng vÛi bác chç lò rèn cça anh. TÛi cía, anh xÑc bao bÙt mì ng°Ýi ta tr£ công cho anh lên vai, rÓi b°Ûc vào sân. Bác chç lò rèn mang nhïng thé còn l¡i trên xe, b°Ûc theo sau. A-r¡-chom ném bao bÙt mì xuÑng bên cía à ngÏ, c¥t ti¿ng gÍi:  

- Páp-ca ¡i!  

Song, không có ti¿ng áp l¡i.  

Ng°Ýi thã rèn th¥y th¿ nói:  

- Thì ta cé em vào nhà, còn éng ây chÝ gì nïa!  

X¿p mÍi thé vào b¿p âu ¥y, A-r¡-chom b°Ûc vào phòng và kinh ng¡c éng Ý ng°Ýi ra: nhà cía bË låc lÍi £o lÙn lung tung, qu§n áo ci vét bëa ra sàn nhà.  

A-r¡-chom ng¡ ngác không hiÃu sñ thà ra sao, càu nhàu quay l¡i nói vÛi ng°Ýi thã rèn:  

- TrÝi ¥t!. Th¿ này ngh)a là th¿ nào?  

Bác chç lò rèn cing thêm vào:  

- Th­t là lo¡n.  

- Không hiÃu th±ng bé rúc vào âu? - A-r¡-chom b¯t §u phát cáu.  

Nh°ng nhà cía v¯ng tanh, ch³ng có ai mà hÏi.  

Bác chç lò rèn të giã ra vÁ.  

A-r¡-chom i ra sân, tìm ki¿m chung quanh.  

"Th­t ch³ng hiÃu câu chuyÇn ra sao nïa! Cía thì bÏ ngÏ, mà Páp-ca thì m¥t hút".  

Có ti¿ng chân i ±ng sau, A-r¡-chom quay l¡i.  

Con chó to, tai vÃnh, éng ngay tr°Ûc m·t. MÙt cô con gái mà anh không quen të hàng rào i vào nhà.  

Cô ta nhìn A-r¡-chom, giÍng hÏi kh½:  

- Em c§n g·p anh Pa-ven.  

- Tôi cing ang c§n g·p nó ây. TrÝi bi¿t °ãc nó rúc vào âu! Tôi vëa vÁ, cía bÏ ngÏ mà ch³ng th¥y nó âu. - RÓi A-r¡-chom hÏi cô ta:  

- Còn cô ¿n tìm Pa-ven ph£i không?  

Câu tr£ lÝi l¡i là mÙt câu hÏi:  

- Anh có ph£i là A-r¡-chom, anh ruÙt Pa-ven không ¡?  

- Ph£i, cô hÏi làm gì v­y?  

Nh°ng cô gái không áp l¡i, v» m·t lo âu ng°Ûc nhìn cánh cía mß. "Sao mình không ¿n të tÑi hôm qua? Có l½ th¿ rÓi °, có l½ th¿ rÓi °?..." - Ngh) th¿, n×i lo n·ng nÁ càng è tr)u cõi lòng Tô-nhi-a h¡n nïa.  

A-r¡-chom còn ang ng¡c nhiên nhìn cô gái, thì cô ta l¡i hÏi:  

- Anh vÁ ã th¥y cía à ngÏ, và Pa-ven không có nhà, ph£i không anh?  

- Ph£i ! Nh°ng tôi muÑn bi¿t cô ¿n tìm Pa-ven có viÇc gì?  

Tô-nhi-a b°Ûc l¡i g§n, °a m¯t nhìn chung quanh, rÓi nói vÛi A-r¡-chom, giÍng bÓi hÓi:  

- Em không bi¿t ch¯c l¯m. Song n¿u Pa-ven không có nhà téc là ã bË b¯t rÓi.  

A-r¡-chom gi­t b¯n mình, hÑt ho£ng:  

- BË b¯t vì sao c¡?  

Tô-nhi-a nói:  

- Ta i vào trong nhà nói chuyÇn.  

A-r¡-chom im l·ng, nghe Tô-nhi-a kÃ. Khi Tô-nhi- a ã kà t¥t c£ nhïng iÁu cô bi¿t, A-r¡-chom th¥t vÍng. A-r¡-chom téc bñc chíi Õng lên:  

- À th­t là li khÑn n¡n ! BÍn chó chÉ chñc có th¿ !. .. Bây giÝ tôi mÛi hiÃu t¡i sao trong nhà bË låc tung lên nh° th¿. Ma qu÷ âu ã d«n th±ng bé vào câu chuyÇn này... Bây giÝ không bi¿t tìm nó ß âu cho th¥y? Còn cô, cô là ai nhÉ?  

- Em là con gái ông kiÃm lâm Tu-ma-nÑp. Em có quen Pa-ven.  

- À à - A-r¡-chom kéo dài mãi ti¿ng "à". - ây, tôi mang bÙt mì vÁ cho nó n thêm mÙt chút, th¿ mà bây giÝ thì nh° v­y ¥y...  

Hai ng°Ýi l·ng l½ nhìn nhau.  

Lúc chào A-r¡-chom ra vÁ, Tô-nhi-a d·n kh½:  

- Em vÁ ây. Có l½ anh s½ tìm th¥y Pa-ven. ChiÁu nay em s½ ¿n, anh cho em bi¿t tin vÁ anh ¥y.  

A-r¡-chom im l·ng g­t §u.  

*  

Con nh·ng g§y còm théc gi¥c ngç mùa ông bay vo ve ß góc cía sÕ. MÙt cô gái nông dân chÑng tay vào §u gÑi, ngÓi ß mép chi¿c gh¿ dài Çm ã mòn tr¡, m¯t cô thÝ th«n nhìn xuÑng sàn nhà nhÛp nháp.  

Lão giám binh ng­m bên mép mÙt i¿u thuÑc lá ang nguÇch ngo¡c vi¿t kín tÝ gi¥y; d°Ûi hàng chï "trung úy giám binh thành Sê-pê-tÑp-ca h¯n hí híng ký ngo±n ngoèo, rÓi óng con d¥u tên mình. Có ti¿ng lÙp cÙp ngoài cía, h¯n ngíng §u lên.  

Xa-lô-m°-ga, tay qu¥n bng, éng tr°Ûc m·t h¯n.  

Lão giám binh c¥t ti¿ng chào:  

- C¡n gió lành nào °a c­u ¿n ây th¿?  

- C­u b£o gió lành à? MÙt tên ß trung oàn Bô- gun làm tay tÛ g«y lòi x°¡ng ra ây.  

Có mÙt ng°Ýi àn bà ngÓi ¥y, song Xa-lô-m°-ga ch³ng giï ý gì, vng tåc ngay.  

- Th¿ c­u vÁ ây chïa hay sao?  

- Có chïa ß bên kia th¿ giÛi. Kh¯p các m·t tr­n chúng nó uy hi¿p quân mình, ng¥y ánh nhau quá rÓi.  

Lão giám binh ng¯t lÝi h¯n, h¥t §u ra hiÇu chÉ ng°Ýi con gái.  

- Thôi, chÑc nïa ta s½ nói chuyÇn.  

Xa-lô-m°-ga ngÓi phËch xuÑng gh¿ §u và tr­t mi ra, ính huy hiÇu inh ba s¡n men: quÑc tr°ng cça "U-c¡-ren dân quÑc".  

H¯n b¯t §u nÓi nhÏ:  

- Gô-lúp phái mình vÁ ây. S¯p có mÙt s° oàn bÙ binh vÁ ây trú quân. Có thà sinh ra l¯m chuyÇn, mình ph£i vÁ tr°Ûc thu x¿p. Có thà là "§u l)nh tr°ßng" s½ thân hành ¿n ây, và cùng i vÛi "§u l)nh tr°ßng còn có mÙt tay tai to m·t lÛn n°Ûc ngoài nïa. Vì th¿ ëng có ai hß mÓm gì vÁ vå "ch¥t t°¡i" hôm tr°Ûc mà v¡ ¥y nhé! Còn c­u thì ang vi¿t gì ¥y?  

Tên giám binh nh¿ch miÇng chuyÃn m©u thuÑc lá sang mép kia, áp l¡i:  

- TÛ vÛ °ãc mÙt th±ng nhãi con ch¿t r¥p. C­u nhÛ th±ng cha Giu-kh¡-rai ché, gã lính thçy xúi thã xe lía chÓm lên vÛi chúng mình ¥y mà? C­u bi¿t không, chúng mình tóm °ãc nó ß ngoài ga ¥y.  

- Th¿ rÓi th¿ nào? - Xa-lô-m°-ga nhích l¡i g§n, chm chú nghe.  

- Th¿ rÓi th±ng Ô-men-sên-c¡, tr°ßng Ón nhà ga, là mÙt th±ng ngu nh° bò, °a th±ng cha Giu-kh¡- rai sang ây mà chÉ cho mÙt th±ng lính gi£i i. Vì th¿ cho nên cái th±ng nhãi con ang bË giam bây giÝ nó mÛi ánh tháo °ãc cho th±ng kia giïa ban ngày ban m·t. Chúng nó t°Ûc súng th±ng lính cça mình, ¥m vá quai hàm rÓi bi¿n. Th±ng Giu-kh¡-rai thì m¥t tích, còn th±ng nhãi thì r¡i vào tay mình. HÓ s¡ ây, Íc mà xem.  

Tên giám binh ¥n cho Xa-lô-m°-ga mÙt t­p gi¥y.  

Th±ng này l¥y tay trái còn lành l§n giß t­p hÓ s¡ xem phÛt qua. Xong rÓi, h¯n nhìn ch±m ch·p tên giám binh:  

- Th¿ c­u ch£ moi °ãc ß nó cái gì à?  

Tên giám binh bñc mình kéo såp chi¿c mi cát-két tÛi sát m¯t.  

- Mình m¥t nm ngày trÝi v¥t v£ vÛi nó rÓi ¥y. Nó mÙt mñc: 'Tôi không bi¿t gì h¿t. Tôi không ánh tháo cho ai c£ . Th­t giÑng gi·c lÏi con. Th±ng lính áp gi£i thì nh­n úng m·t nó rÓi, vëa nhìn th¥y ã suýt nïa thì è th±ng nhãi ra chËt l¥y cÕ. Ph£i gi±ng nó ra, vì th±ng lính âu bË Ô-men-sên-c¡ cho n hai m°¡i lm roi vÁ tÙi à tù xÕng, nên h¯n ¥m éc cé muÑn nuÑt chíng th±ng nhãi. Thôi giï mãi cça nã ¥y cing ch³ng °ãc tích sñ gì. TÛ Ënh vi¿t gi¥y sang bên tham m°u à xin lÇnh cho treo cÕ.  

Xa-lô-m°-ga nhÕ n°Ûc bÍt khinh bÉ.  

- Mày lành quá. Ph£i tay tao thì nó ã phun ra rÓi. Mày th­t là Ó con nhà th§y tu, h¡ng mày không bi¿t cách l¥y cung. Giám binh gì mà nh° là th§y dòng ¥y! Mày ã nÇn nó ra trò ch°a ã?  

Lão giám binh phát cáu:  

- Mày nói th¿ mà cing nói °ãc. BÏ cái lÑi nói mÉa ¥y cça mày i. Tao làm giám binh ß ây. Yêu c§u mày ëng chõ vào viÇc cça tao.  

Xa-lô-m°-ga th¥y tên giám binh sëng sÙ thì c°Ýi lên ha h£:  

- Hà hà! Thôi xin ông th§y dòng non ëng bÑc lên th¿ mà nÕ con ng°¡i, lòi con m¯t. ViÇc cça mày thôi m·c xác mày. Bây giÝ mày nói cho tao bi¿t ào âu °ãc hai chai "cay ây.  

Tên giám binh cing c°Ýi làm lành:  

- Cái món ¥y thì có thà °ãc.  

- Còn vÁ th±ng nhãi này. - Xa-lô-m°-ga gí ngón tay vào t­p gi¥y. - Cái th±ng nhãi này, n¿u mày muÑn cho nó tong Ýi thì chÛ nói m°Ýi sáu tuÕi, mà ph£i tng lên m°Ýi tám. DÅ thôi, vòng l¡i tí râu con sÑ sáu là °ãc không thì trên ch³ng duyÇt b£n án âu.  

*  

Trong nhà pha có ba ng°Ýi bË giam. MÙt ông cå già râu ria xÓm xoàm, m·c áo bông rách, n±m nghiêng trên båc, hai c³ng g§y ét co qu¯p l¡i th£m h¡i trong chi¿c qu§n v£i thô lång thång. Cå bË giam vì tên lính ngåy óng ß nhà cå có con ngña bi¿n âu m¥t. D°Ûi ¥t, mÙt må n¡ dòng, m¯t ti hí r¥t gian gi£o, c±m nhÍn ho¯t, vÑn l§m nghÁ n¥u r°ãu. Må bË k¿t tÙi n c¯p Óng hÓ và các thé Ó quý khác. Þ mÙt góc d°Ûi khung cía sÕ, Pa-ven ng£ §u trên mi cát-két nát, n±m g§n nh° b¥t tÉnh.  

Ng°Ýi ta ©y vào nhà giam mÙt cô gái trùm khn s·c sá kiÃu nông dân, hai m¯t to sã sÇt.  

Cô éng mÙt lúc, rÓi l¡i ngÓi bên må àn bà n¥u r°ãu. Må ta °a m¯t xét nét cô tëng li tëng tí, rÓi hÏi li¿n tho¯ng:  

- Cô bé kia cing vào khám ¥y à?  

Không có ti¿ng áp l¡i. Må ta v«n không chËu thôi:  

- Sao bË tóm th¿? Có ph£i bË b¯t vì n¥u r°ãu l­u không?  

Cô gái nông dân éng d­y, nhìn må già khó chËu ¥y kh½ áp l¡i:  

- Không. Tôi bË b¯t vì anh tôi.  

Må kia cé hÏi g·ng:  

- Th¿ ông anh làm sao?  

Ông cå già ph£i chen vào:  

- Cái nhà må kia, thói âu cé làm tÙi ng°Ýi ta nh° th¿? Lòng ng°Ýi ta ang nh° tan nát, mà må cé l¯m iÁu, hÏi ra r£.  

Må kia phát cáu, quay ph¯t l¡i phía båc:  

- Ai khi¿n ông lên m·t d¡y Ýi th¿ h£ ông lão kia? Tôi có nói vÛi ông âu mà ông chen vào?  

Ông lão bñc mình nhÕ n°Ûc bÍt.  

- Lão cé nói ¥y. Må ph£i à cho ng°Ýi ta yên ché !  

Trong nhà giam l¡i im b·t. Cô gái nông dân cßi khn quàng tr£i xuÑng ¥t n±m, l¥y tay gÑi má. Må hàng r°ãu l¥y c¡m ra n. Ông lão ngÓi d­y, buông chân xuÑng ¥t và thçng th³ng qu¥n mÙt i¿u thuÑc hút. Khói thuÑc khét l¹t tÏa kh¯p nhà giam.  

MiÇng còn nhÓm nhoàm nhai c¡m bÏm ba bÏm b»m, må kia càu nhàu:  

- Cái nhà ông lão kia, không à cho ng°Ýi ta n c¡m yên nïa. Khét lên lèn l¹t. Hút gì mà hút l¯m th¿. Y nh° cái Ñng khói !  

Ông cå ch³ng vëa, nói l¡i:  

- Må sã g§y i à? Ch³ng m¥y chÑc rÓi cía kia må i không lÍt. Må gÍi th±ng bé kia vào cho nó n vÛi, còn h¡n là tÍng c£ vào mÓm mÙt mình mình th¿.  

Må kia bñc mình cãi l¡i:  

- Tôi b£o nó n mà nó có n âu. Còn ông, ông ëng có mß mÓm là ång ¿n tôi; tôi không n cça nhà ông âu mà ông nói.  

Ng°Ýi con gái ngo£nh l¡i phía må n¥u r°ãu, h¥t §u ra hiÇu vÁ phía Pa-ven, hÏi må ta:  

- Bà có bi¿t sao anh ¥y bË b¯t không bà?  

Må kia vÛ °ãc ng°Ýi hÏi chuyÇn, b¯t l¥y ngay, kà luôn:  

- Ng°Ýi tÉnh này ây. Con út må n¥u b¿p Ca-r¡- sa-ghin ¥y mà.  

RÓi må ghé vào tai cô gái thì thào:  

- C­u ¥y ánh tháo cho mÙt anh bôn-sê-vích. Anh này tr°Ûc là lính thçy cing ß tÉnh này, trÍ ß nhà må Dô-du-li-kha, ngay c¡nh nhà tôi.  

Cô gái nông dân b×ng sñc nhÛ l¡i nhïng lÝi lúc nãy cça lão giám binh: "TÛ Ënh vi¿t sang tham m°u à xin lÇnh cho treo cÕ...".  

Tëng oàn xe lía tÛi t¥p ch¡y ¿n m¯c k¹t vÛi nhau ß nhà ga. Các tiÃu oàn lính të trên tàu Õ xuÑng Ón ào, rÑi lo¡n. Chuy¿n tàu bÍc s¯t có bÑn toa kiÃu "Da-pô-rô" të të bò trên °Ýng s¯t. Lính ©y súng lÛn të trên nhïng toa không mui xuÑng, kéo ngña të trong các toa hàng ra. BÍn kõ binh th¯ng ngña tót lên i chèn qua ám bÙ binh, ra sân ga éng thành mÙt Ùi kõ mã.  

Cai, qu£n nhÑn nháo gÍi sÑ hiÇu ¡n vË cça chúng.  

Nhà ga Ón ào nh° mÙt tÕ ong. ám ông lÙn xÙn nhïng ng°Ýi cuÑng quít §m ), d§n d§n s¯p thành tëng trung Ùi vuông v¯n, rÓi dòng ng°Ýi súng Ñng ó kéo ào ào vào thành phÑ. Mãi ¿n t­n tÑi, xe ngña v«n kêu lóc cóc trên °Ýng, bÙ ph­n h­u c§n cça s° oàn mÛi ¿n v«n ti¿p nhau ti¿n vào thành phÑ.  

Và i o¡n h­u là ¡i Ùi tham m°u, mÙt trm hai m°¡i cái mõm gào lên:  

Trên phÑ này có ti¿ng gì  

¦m §m náo Ùng nÕi lên ?  

¥y là §u l)nh Pêt-lu-ra  

Xu¥t hiÇn d°Ûi trÝi U-c¡-ren...  

Pa-ven nhóm lên nhìn qua cía sÕ. Trong nhá nhem c£nh chiÁu xuÑng sÛm, anh nghe rõ ti¿ng bánh xe ln §m §m trên °Ýng phÑ, ti¿ng chân r§m r­p và ti¿ng hát nhao nhao.  

Phía sau có ti¿ng ng°Ýi dËu dàng nói kh½:  

- Có l½ quân lính kéo vào thành.  

Pa-ven ngo£nh l¡i.  

Ng°Ýi nói là thi¿u nï bË d«n vào tÑi qua.  

Pa-ven °ãc nghe chuyÇn cô ta, må n¥u r°ãu hÏi g·ng mãi làm cô ph£i nói. Thi¿u nï ¥y quê ß mÙt làng cách Sê-pê-tÑp-ca b£y d·m. Anh cô - G¡-rít-cô - vÑn là mÙt du kích Ï, tr°Ûc kia làm chç tËch çy ban dân cày nghèo.  

Khi quân ta ph£i rút lui, G¡-rít-cô cing eo ngay bng ¡n súng máy vào ng°Ýi và theo anh em i. Gia ình anh giÝ thì bË chúng nó khçng bÑ. Nhà chÉ có Ùc mÙt con ngña cing bË chúng d¯t i m¥t. ông bÑ bË b¯t em ra tÉnh, bË hành h¡ trong xà lim. Tên lý tr°ßng hÙi tÁ, mÙt tay thuÙc lo¡i tr°Ûc kia G¡-rít-cô ã b¯t vào khuôn vào phép, bây giÝ °ãc dËp tr£ thù, chuyên môn c¯t nhà anh ph£i cho h¿t li lính này ¿n li lính khác óng. Gia ình khÑn khÕ ¿n cùng cñc. TÑi hôm qua tên giám binh ¿n làng vây ráp, tên lý tr°ßng d«n nó ¿n nhà cô bé, cô lÍt vào m¯t lão quan t°; sáng sÛm nó cho em cô lên tÉnh l¥y cÛ "Ã l¥y kh©u cung".  

Pa-ven thao théc không ngç, lòng bÓn chÓn, m¯t không sao nh¯m °ãc. MÙt ý ngh) duy nh¥t quay cuÓng trong §u: "Ngày mai rÓi s½ ra sao.. ".  

Mình m©y bË ánh giÝ v«n còn au ê ©m. Tên lính gi£i Giu-kh¡-rai thù anh, ánh anh dã man nh° thú dï.  

Anh cÑ l¯ng nghe ti¿ng rì r§m trò chuyÇn cça hai ng°Ýi àn bà bên c¡nh cho khuây n×i lòng cm u¥t.  

Cô gái th¥p giÍng thì thào kà ¿n chuyÇn lão quan t° Ënh giß trò. Lão quan t° ã sán ¿n, n±n nì, d­m dÍa. BË c°áng l¡i, h¯n ùng ùng nÕi gi­n, hùng hÕ dÍa: "Mày không chËu, tao cé nhÑt vào h§m nhà pha thì mày ëng có hòng ra khÏi nïa".  

Bóng tÑi tràn vào d§n d§n ng­p h¿t gian phòng. êm ¿n, mÙt êm ngh¹t thß, tâm t° thao théc giày vò không bi¿t ngày mai rÓi s½ ra sao. Sáu ngày ß ây Ñi vÛi Pa-ven t°ßng chëng nh° ¿n hàng tháng rÓi. N±m sàn ¥t céng nh° á, ng°Ýi l¡i càng au nhë. Trong phòng giam này chÉ còn có ba ng°Ýi: tên quan hai ã th£ må hàng r°ãu ra à vÁ l¥y ch¥t cay mang h§u chúng. Ông cå già n±m trên båc g× ngç kù, ngáy khÏe nh° ß nhà v­y. Y nh° mÙt nhà hiÁn tri¿t, cå lúc nào cing bình th£n, êm nào cing ngon gi¥c. Kh¡- ri-chi-na - cô gái nông dân - và Pa-ven n±m d°Ûi ¥t g§n nh° kÁ bên nhau. ChiÁu qua, Pa-ven nhìn qua cía sÕ th¥y Xéc-gây éng Éu xìu hÓi lâu tr°Ûc nhà pha, buÓn r§u nhìn lên nhïng cía sÕ tr¡i giam.  

"Xéc-gây ch¯c bi¿t mình bË nhÑt ß ây".  

Ba ngày nay có ng°Ýi gíi vào cho Pa-ven m¥y m©u bánh mì en. Ai gíi ¿n, chúng cing ch³ng cho hay. ã hai hôm nay, tên giám binh làm Pa-ven ho£ng hÑt vì nhïng câu tra hÏi xoi mói.  

Tra th¿ ngh)a là th¿ nào?  

Pa-ven chÑi h¿t không khai gì c£. Vì sao không khai? B£n thân anh cing không bi¿t. Anh muÑn can £m, anh muÑn mình cing céng cÏi nh° nhïng anh hùng Íc th¥y trong sách. Nh°ng ¿n khi chúng b¯t anh, d«n anh i giïa êm dày, lúc i qua cái hình thù lù lù cça cÑi xay ch¡y b±ng h¡i n°Ûc, có ti¿ng mÙt th±ng lính áp gi£i nói: "B©m trung úy °a nó i làm gì nïa, cé cho mÙt phát vào l°ng là xong chuyÇn". Lúc ¥y Pa-ven mÛi c£m th¥y rÝn rãn. Ph£i, mÛi m°Ýi sáu tuÕi §u mà ã ph£i ch¿t thì khÕ th­t. Vì khi ã ch¿t rÓi thì dù sao cing là mãi mãi không sÑng nïa, không bao giÝ sÑng nïa.  

Kh¡-ri-chi-na cing ngh) ngãi. Cô hiÃu sÑ ph­n Pa- ven h¡n c£ Pa-ven kia. Anh ta ch¯c còn ch°a bi¿t chuyÇn... ché cô thì ã nghe chúng nói th¿ nào rÓi.  

Ban êm, Pa-ven không ngç, cé day dét v­t mình.  

Kh¡-ri-chi-na c£m th¥y th°¡ng anh, ôi, th°¡ng không bi¿t bao nhiêu mà kÃ. Song Kh¡-ri-chi-na cing có n×i au Ûn cça mình, cô không quên °ãc nhïng lÝi khçng khi¿p cça lão giám binh:  

"LiÇu hÓn, mai rÓi bi¿t tay tao. Không b±ng lòng tao, thì tao vét xuÑng cho bÍn vÇ s). Lính Cô-d¯c chúng nó không chê mày âu. Tùy mày chÍn ¥y .  

Lòng Kh¡-ri-chi-na n·ng trình trËch. Ch³ng còn có thà trông ai th°¡ng cho ph­n mình nïa! Có tÙi tình gì cho cam. Có ph£i vì cô âu mà anh G¡-rít- cô i theo du kích Ï? "Ôi? Sao sÑng ß th¿ gian này khÕ ¿n th¿ này !"  

N×i au Ûn nhoi nhói é ngh¹n l¥y cÕ. Th¥t vÍng mênh mông, hãi hùng khçng khi¿p, t¥t c£ nh° ch¹t l¥y lòng; Kh¡-ri-chi-na néc nß khóc.  

T¥m thân non tr» run lên, lo sã và buÓn vô h¡n.  

Có bóng ng°Ýi Ùng ­y ß góc t°Ýng:  

- Em làm sao th¿?  

Kh¡- ri-chi-na ngÏ vÛi ng°Ýi b¡n ít nói n×i khÕ cùng °Ýng cça mình, ti¿ng nói kh½, nh°ng mang h¡i thß nÓng nàn. Pa-ven l·ng nghe, bàn tay ·t lên ôi bàn tay Kh¡-ri-chi-na.  

- BÍn qu÷ ¥y chúng nó s½ hành h¡ em ¿n ch¿t m¥t. - Cô gái ngh) mà khi¿p £m, nuÑt n°Ûc m¯t thì thào: - Em ¿n bË vÛi chúng nó m¥t. Séc em không làm gì chúng nó °ãc.  

Bi¿t nói gì vÛi ng°Ýi con gái này? Bi¿t nói gì °ãc? Nói không ra lÝi! CuÙc Ýi b¡n bË dÓn ¿n ch× cùng °Ýng, ¿n ch× ng¡t thß.  

Hay ngày mai dùng võ lñc bênh b¡n, không à chúng em i, ánh nhau vÛi chúng nó. Chúng nó s½ ­p ch¿t Kh¡-ri-chi-na, chém ét cÕ, và nh° th¿ là xong Ýi. à an çi ng°Ýi b¡n gái ang bË au khÕ giày vò này, Pa-ven chÉ bi¿t l¥y tay trìu m¿n vuÑt ve bàn tay b¡n. Ti¿ng khóc nguôi d§n.  

ChÑc chÑc, ti¿ng lính gác ngoài cía quen miÇng hÏi ng°Ýi qua l¡i: "Ai, éng l¡i!" RÓi l¡i v«n là canh tr°Ýng tËch mËch. Ông lão ngç say nh° ch¿t. ThÝi gian vô hình trôi i ch­m ch¡p. ôi cánh tay ôm l¥y và kéo ri¿t Pa-ven l¡i g§n. Pa-ven không hiÃu ra sao.  

ôi môi Kh¡-ri-chi-na nóng hÕi tha thi¿t thç thÉ:  

- Anh ¡i, anh yêu cça em, ±ng nào em cing bË rÓi, không th±ng quan làm nhåc em, thì li lính cing làm nhåc em m¥t. Anh hãy nghe em, anh ¡i! Em không muÑn trinh b¡ch cça em vào tay Ó chó nh¡ b©n.  

- Kh¡-ri-chi-na, em nói sao?  

Song ôi cánh tay m§m m«m cé ri¿t l¥y Pa-ven. Khó mà rÝi c·p môi mÍng và nóng bÏng ¥y. LÝi nói cça cô gái gi£n dË và âu y¿m. Pa-ven giÝ mÛi hiÃu iÁu mà b¡n muÑn c§u xin mình.  

Ý théc vÁ hiÇn t¡i thÑt nhiên mÝ i nhïng hình £nh ghê rãn: khóa s¯t cça buÓng giam, th±ng lính gác có ria Ï hoe, lão quan t°, nhïng tr­n òn dã man, b£y êm thao théc ngÙt ng¡t, t¥t c£ chìm ¯m vào d) vãng. Giây phút này chÉ còn ôi môi nóng bÏng và khuôn m·t °Ût §m n°Ûc m¯t cça Kh¡-ri-chi-na.  

B×ng nhiên Pa-ven sñc nhÛ ¿n Tô-nhi-a.  

Anh quên nàng làm sao °ãc? Ñi vÛi lòng anh, ôi m¯t ¥y ¹p xi¿t bao và yêu d¥u xi¿t bao!  

Pa-ven còn ç séc dét ra. Anh éng lên, choáng váng, l£o £o nh° ng°Ýi say r°ãu, hai bàn tay níu l¥y song s¯t cía sÕ. Tay Kh¡-ri-chi-na sÝ so¡ng vÛi l¥y anh:  

- Anh ¡i, th¿ nào hß anh ¡i?  

Ti¿ng gÍi mang bao nhiêu ¯m uÑi ! Pa-ven cúi xuÑng, n¯m r¥t ch·t ôi bàn tay cça Kh¡-ri-chi-na:  

-Anh không thà nào làm th¿ °ãc, Kh¡-ri-chi-na ¡. Anh hiÃu em r¥t tÑt.  

Pa-ven còn nói nïa, nh°ng chính anh cing không hiÃu mình nói gì. Ã phá tan cái im l·ng ang è tr)u xuÑng ó, Pa- ven éng h³n d­y, b°Ûc l¡i ch× ông lão n±m, ngÓi xuÑng mép båc lay ông d­y:  

- Cå có thuÑc cho cháu xin i¿u.  

Trong góc kia, cô gái gåc m·t vào khn trùm §u, khóc néc nß.  

SÛm hôm sau, lão giám binh và lính ¿n b¯t Kh¡- ri-chi-na em i. ôi m¯t to cça ng°Ýi con gái ng©ng nhìn Pa-ven v)nh biÇt. Trong ôi m¯t ó gíi l¡i c£ niÁm trách móc. Khi Kh¡-ri-chi-na bË gi£i i khÏi, cía óng l¡i, lòng Pa-ven càng th¥y n·ng nÁ, bóng tÑi càng th¥y d§y ·c h¡n.  

SuÑt ngày hôm ¥y, ông lão không tài nào gãi °ãc Pa-ven nói mÙt ti¿ng. BÍn lính Õi gác. TÑi ¿n, chúng d«n thêm mÙt ng°Ýi bË b¯t nïa vào. Pa-ven nh­n ngay ra ô-lin-nhích, ng°Ýi thã mÙc ß nhà máy °Ýng. Pa-ven ã g·p anh d¡o tháng Hai nm 1917, lúc làn sóng cách m¡ng xô ¿n t­n Sê-pê-tÑp-ca này. HÓi ¥y, trong bao cuÙc biÃu tình mít tinh §m ), Pa-ven nghe th¥y chÉ có mÙt ng°Ýi bôn-sê-vích nói. Ng°Ýi bôn-sê- vích ¥y chính là anh ô-lin-nhích này ây. Anh ã leo lên hàng rào bên °Ýng, éng ra kêu gÍi binh lính. Pa-ven v«n còn in sâu trong trí nhÛ lÝi k¿t lu­n cça anh ta hôm ¥y: "Các b¡n binh lính ! Các b¡n hãy cùng i vÛi nhïng ng°Ýi bôn-sê-vích: hÍ không bao giß ph£n l¡i quyÁn lãi các b¡n!"  

Và të d¡o ó ¿n bây giÝ, Pa-ven mÛi g·p l¡i ng°Ýi thã mÙc ¥y. Ng°Ýi anh trông v¡m vá, m­p m¡p, m·c chi¿c áo s¡-mi vàng b¡c màu, ngoài khoác áo vét-tông ã ci. Tho¡t vào anh °a m¯t chm chú nhìn quanh phòng giam mÙt l°ãt.  

Ông cå già suÑt ngày ngÓi im không có ai nói chuyÇn, ch¯c khÕ tâm l¯m, nên giÝ có ng°Ýi b¡n mÛi à tâm sñ ông cå có v» thú. ô-lin-nhích ngÓi vào båc vÛi cå vëa qu¥n thuÑc hút vëa hÏi c·n k½ mÍi chuyÇn.  

RÓi anh ngÓi l¡i g§n Pa-ven.  

- Còn chú có chuyÇn gì kà anh nghe vÛi không? Làm sao chú l¡i bË r¡i vào ây?  

Nghe Pa-ven tr£ lÝi nhát gëng, ô-lin-nhích bi¿t Pa-ven ch°a dám tin mình nên ít nói th¿. Nh°ng khi ã hiÃu Pa-ven bË buÙc tÙi gì rÓi, ôi m¯t thông minh cça ng°Ýi thã mÙc ng¡c nhiên chm chm nhìn Pa- ven. Anh ngÓi sát c¡nh Pa-ven:  

- V­y ra chú ã ánh tháo cho Giu-kh¡-rai ph£i không? À, ra th¿ ¥y. Anh cing không bi¿t là chúng tóm °ãc chú.  

Pa-ven síng sÑt, chÑng tay nhÕm d­y:  

- Giu-kh¡-rai? Giu-kh¡-rai nào? Tôi không bi¿t gì h¿t. Tñ nhiên vô cÛ cé gán tÙi vào cho ng°Ýi ta...  

Nh°ng ô-lin-nhích mÉm c°Ýi, nhích l¡i g§n, nói nhÏ:  

- Thôi chú, vÛi anh chú ëng chÑi mãi th¿. Anh còn bi¿t h¡n chú nïa c¡.  

Và ô-lin-nhích nói kh½ h¡n à cå già khÏi nghe th¥y :  

- Chính anh °a Giu-kh¡-rai i trÑn. Anh ¥y giÝ thì ch¯c chu l¯m rÓi. Giu-kh¡-rai ã kà h¿t chuyÇn em cho anh nghe.  

Suy ngh) mÙt lát, ô-lin-nhích nói thêm:  

- Còn chú thì chú céng ¥y. Song cé xét viÇc chú còn ây thì tài liÇu cça nó vÁ chú ch³ng có quái gì âu. Có thà nói là cing ch³ng có gì áng ng¡i l¯m.  

Ng°Ýi thã mÙc nói xong, cßi áo vét-tông r£i xuÑng sàn, ngÓi lên, dña l°ng vào t°Ýng và l¡i cuÑn i¿u thuÑc nïa.  

Nhïng lÝi vëa rÓi cça ô-lin-nhích làm cho Pa- ven ã hiÃu: ô-lin-nhích là ng°Ýi cça ta, rõ l¯m. ê, n¿u anh ¥y ã °a Giu-kh¡-rai i trÑn thì téc là....  

¿n ch­p tÑi thì Pa-ven °ãc bi¿t là ô-lin-nhích bË b¯t vì tÙi tuyên truyÁn Ëch v­n. Chúng tóm °ãc qu£ tang anh ang phát truyÁn ¡n cça çy ban cách m¡ng toàn tÉnh kêu gÍi binh lính ngåy §u hàng và ch¡y sang hàng ngi quân Ï.  

ô-lin-nhích vÑn là ng°Ýi th­n trÍng, nên chÉ kà cho Pa-ven mÙt sÑ chuyÇn thôi. Anh ngh) th§m: "Ai mà bi¿t tr°Ûc °ãc. N¿u c­u bé bË chúng l¥y s¯t thông nòng súng mà nÇn cho thì.. . C­u ta hãy còn non l¯m".  

TÑi khuya, hai ng°Ýi sça so¡n i ngç, ô-lin-nhích mÛi tÏ n×i lo l¯ng cça mình trong mÙt câu chuyÇn ng¯n gÍn:  

- Pa-ven ¡, tình c£nh chúng mình có thà nói là bi át l¯m ¥y, m¯c c³ng rÓi. ành ph£i ãi xem th¿ nào thôi.  

Ngày hôm sau, l¡i thêm ng°Ýi bË b¯t nïa vào: bác thã c¡o Den-xe có hai tai nh° tai voi, cÕ ng³ng, c£ tÉnh ai cing bi¿t m·t. Bác ta hoa tay múa chân nóng n£y kà bô bô vÛi ô-lin-nhích:  

- ây chuyÇn th¿ này ây. Lão Phúc, lão B¡-lup- tanh, lão T¡-r¯c-ten-be Ënh mang lÅ v­t ¿n chào mëng §u l)nh tr°ßng. Tôi b£o hÍ: các ông muÑn dâng lÅ v­t cho ng°Ýi ta thì các ông cé viÇc mang. Còn nh° °a ki¿n nghË thì ai thay m·t c£ ám dân Do-thái này mà ký vào? Nói các ngài tha l×i: có éa ¿ch nào ký. BÍn hÍ ký vì hÍ tính chuyÇn có lãi cho hÍ. Phúc có cía hàng. T¡-r¯c-ten-be có máy xay. Còn tôi thì có gì? Nhïng ng°Ýi nghèo ói khác có gì? BÍn khÑ rách áo ôm chúng tôi ch³ng có cóc khô gì c£. Nh°ng, khÑn n×i, tôi chÉ °ãc có cái l°ái dài mà thôi. Ch³ng là ngày hôm nay có mÙt ông Ùi vào hàng tôi c¡o m·t. Ông ta thuÙc ¡o quân mÛi kéo vào ây. Tôi hÏi ông ta: "Th°a ông b£o giùm cháu, §u l)nh tr°ßng liÇu có bi¿t dân Do-thái ß ây bË càn không ¡? Ngài có ti¿p mÙt oàn ¡i biÃu Do thái lên kêu vÛi ngài không, ông nhÉ?" Të thuß cha sinh m¹ », cái l°ái tôi ã làm h¡i tôi bao l§n rÓi. Bà con thí oán xem? Tôi c¡o cho ông ta, bôi kem xoa ph¥n ¹p ½, t°¡m t¥t, dùng toàn thé th°ãng h£o h¡ng. Th¿ rÓi ông ta tr£ công tôi nh° th¿ nào? Ông ta éng d­y, áng l½ tr£ tiÁn công cho tôi thì trái l¡i, ông ta b¯t ngay tôi vÁ tÙi "tuyên truyÁn chÑng chính phç . Và Den-xe n¯m tay ¥m ngñc thình thËch: "Tuyên truyÁn cái gì ché? Nào tôi có nói cái gì? Tôi chÉ hÏi mÙt câu th°Ýng thôi... Th¿ mà ng°Ýi ta l¡i tÑng tôi vào nhà giam& "  

Den-xe téc tÑi, n¯m l¥y khuy áo ô-lin-nhích v·n v·n, lúc thì kéo tay này, lúc kéo tay kia cça ô- lin-nhích.  

ô-lin-nhích không nhËn °ãc c°Ýi tr°Ûc c¡n nóng n£y cça Den-xe. Khi bác thã c¡o dét lÝi, anh nghiêm nét m·t:  

- Bác Den-xe này, bác cing là ng°Ýi hiÃu bi¿t ¥y, th¿ mà có lúc bác l¡i d¡i dÙt ¿n th¿ °ãc. Bác t°ßng ã là lúc mß mÓm nói cho s°Ûng l°ái hay sao. Tôi không có khuyên bác tñ d«n xác vào ây âu nhÛ.  

Den-xe nhìn ô-lin-nhích hiÃu ý và ph©y tay th¥t vÍng. Giïa lúc ¥y cía mß; ng°Ýi ta ©y må àn bà n¥u r°ãu vào. Må ang chíi th­m tÇ th±ng lính Cô-d¯c gi£i må:  

- TrÝi ánh thánh v­t c£ li chúng mày vÛi th±ng quan nhà chúng mày nïa. R°ãu cça tao, nó nÑc cho c¡n, rÓi cháy xác nó ra!  

Tên lính gác óng cía l¡i, ti¿ng then cài lách cách.  

Må hàng r°ãu ngÓi xuÑng båc. Ông lão nói ùa ngay:  

- Sao, må l¯m iÁu kia l¡i vào ¥y à? MÝi må ngÓi ch¡i, làm khách cça bà con chúng tôi v­y.  

Må ta nguýt ông già, vÛ l¥y gói qu§n áo, rÓi ngÓi phÇt xuÑng sàn bên c¡nh ô-lin-nhích.  

Chúng l¡i nhÑt må, sau khi ã t°Ûc cça må m¥y chai "cay .  

B×ng d°ng có ti¿ng Ùng ß ngoài cía bÑt gác; rÓi có ti¿ng ai ra lÇnh hách dËch. Nhïng ng°Ýi bË giam Áu quay §u ngó ra cía.  

*  

Þ qu£ng tr°Ýng, g§n cái nhà thÝ nhÏ, cao lêu nghêu, có tháp chuông r¥t cÕ, ang diÅn ra mÙt trò l¡ th°Ýng ch°a tëng có ß thành phÑ này: bÍn ngåy diÅu binh. Nhïng ¡n vË cça s° oàn bÙ binh, súng Ñng nai nËt të §u ¿n chân, éng thành Ùi hình chï nh­t, Áu rm r¯p trên ba m·t qu£ng tr°Ýng.  

Þ ±ng tr°Ûc, ba trung oàn bÙ binh éng theo Ùi hình ô vuông kéo dài të cÕng nhà thÝ ¿n suÑt dÍc hàng gi­u tr°Ýng hÍc.  

MÙt ám ng°Ýi hÍp thành mÙt khÑi màu xám b©n, Ùi mi s¯t trông nh° qu£ d°a h¥u bÕ ôi úp såp l¥y §u, éng s¯p hàng th³ng, súng c§m tay dñng bên hông, bng ¡n cuÑn §y ng°Ýi. ¥y là s° oàn thiÇn chi¿n nh¥t cça nÁn "Ñc chính . Chúng n m·c chïng vì l¥y ß nhïng kho qu§n áo cça quân Ùi Nga hoàng ci. SÑ quân này h¡n mÙt nía là con nhà cu-l¯c, nhïng quân thù ghét chính quyÁn Xô-vi¿t ra m·t.  

Quân ph£n Ùng Nga tr¯ng ném s° oàn này vào thË tr¥n Sê-pê-tÑp-ca à b£o vÇ §u mÑi °Ýng xe lía có tính ch¥t chi¿n l°ãc trÍng y¿u b­c nh¥t này.  

Të Sê-pê-tÑp-ca có °Ýng s¯t i nm ng£. Ñi vÛi P¿t-lu-ra, m¥t Sê-pê-tÑp-ca téc là m¥t t¥t c£. Chính thà "Ñc chính cça chúng th¿ là chÉ còn m£nh ¥t tí xíu này. Thç ô cça "Ñc chính" bây giÝ ph£i óng ß thË tr¥n Vi-nhít-xa nhÏ bé.  

Tên "§u l)nh tr°ßng ã Ënh thân hành ¿n duyÇt các ¡n vË. Quân lính sµn sàng ón h¯n.  

Þ hàng cuÑi, x¿p cho khu¥t m¯t vào t­n xó qu£ng tr°Ýng là trung oàn lính mÛi Ùng viên. ám thanh niên ¥y chân không gi§y, qu§n áo t¡p nham ç kiÃu, ç màu; nhïng chàng dân quê ¥y bË bÍn ngåy såc vào t­n làng kéo khÏi Õ n±m hay tóm ngay giïa °Ýng trong nhïng êm càn b¯t lính, ch³ng có bång d¡ nào i ánh nhau c£. HÍ nói vÛi nhau:  

- Ai d¡i gì!  

BÍn s) quan cça P¿t-lu-ra chÉ ¡t °ãc k¿t qu£ là áp gi£i hÍ vào thành phÑ, chia ra thành các ¡i Ùi và tiÃu oàn, rÓi ¥n súng vào tay hÍ.  

Nh°ng ngay ngày hôm sau mÙt ph§n ba sÑ ó ã bi¿n m¥t, sÑ còn l¡i m×i ngày mÙt ít i.  

Phát ngay giày cho lÛp thanh niên ó thì quá ° là d¡i, v£ l¡i giày cça bÍn ngåy có nhiÁu l¯m âu, nên chúng liÁn ra lÇnh i lên t­p trung ph£i mang kèm theo c£ gi§y. K¿t qu£ r¥t ngÙ ngh)nh. Vì nhïng ng°Ýi bË b¯t làm lính ¥y ào âu ra giày, ngay m£nh gi» rách buÙc l¡t, buÙc dây thép ç dính °ãc l¥y chân cing ch³ng có nïa là.  

Chúng ành d«n hÍ i chân ¥t ra tham gia cuÙc duyÇt binh còn h¡n.  

Sau bÙ binh là ¿n trung oàn kõ binh cça Gô- lúp. BÍn này éng án ngï giï ám ông dân phÑ ang tò mò. Ai cing muÑn xem duyÇt binh th¿ nào. "§u l)nh tr°ßng s¯p ¿n n¡i rÓi. Thành phÑ này m¥y khi có duyÇt binh nh° th¿. Cho nên dân phÑ không ai muÑn bÏ qua trò vui không m¥t tiÁn này.  

Trên nhïng b­c thÁm nhà thÝ, bÍn võ quan, bÍn chéc t°Ûc, hai con gái lão giáo tr°ßng, mÙt mÛ các viên giáo hÍc U-c¡-ren, mÙt nhóm Cô-d¯c "tñ do , viên thË tr°ßng ng°Ýi h¡i gù l°ng, - tóm l¡i là ám th°ãng l°u cça "xã hÙi" ß ây. Trong sÑ ó có tên tÕng thanh tra bÙ binh, m·c quân phåc. Chính h¯n ta chÉ huy cuÙc duyÇt binh hôm nay.  

Trong nhà thÝ, lão cÑ Vát-xi-li, m·c áo ch§u, chu©n bË làm lÅ.  

Ng°Ýi ta chu©n bË ón ti¿p P¿t-lu-ra long trÍng l¯m. Có mang c£ cÝ vàng xanh da trÝi ¿n nïa. Lính mÛi hôm nay ph£i tuyên thÇ tr°Ûc m·t "§u l)nh tr°ßng .  

Tên chÉ huy s° oàn ngÓi trên chi¿c xe "Pho" tàng, róc s¡n, lòi s¯t, ch¡y vÁ phía nhà ga ón P¿t-lu-ra.  

Lão tÕng thanh tra bÙ binh ra hiÇu gÍi gã quan nm Séc-nh¯c m£nh kh£nh, có tí râu mép vÃnh lên r¥t iÇu:  

- Anh l¥y mÙt ng°Ýi i theo. Ch¡y vÁ oàn bÙ và h­u c§n kiÃm tra l¡i. BÑ trí cho s¡ch m¯t, cho t°¡m t¥t âu vào ¥y N¿u ß ¥y có bÍn tù thì sàng lÍc l¡i xem. BÍn lem nhem thì tÑng cÕ ra nhÛ.  

Séc-nh¯c r­p chân éng nghiêm chào, rÓi cùng mÙt tên quan ba phi ngña vÁ oàn bÙ.  

Tên thanh tra quay l¡i vÓn vã hÏi éa con gái lÛn lão cÑ ¡o:  

- Còn c¡m n°Ûc th¿ nào, cô? Chu t¥t rÓi ché?  

- Ngài không lo, có quan giám binh thân ¿n trông nom rÓi ¡. - Con này áp lÝi, hai m¯t thèm thuÓng ¯m uÑi nhìn tên thanh tra ¹p trai kia.  

B×ng t¥t c£ náo Ùng lên: mÙt tên kõ binh cúi r¡p trên bÝm ngña, phi tÛi. H¯n v«y tay và kêu lên:  

- ¿n rÓi !  

Tên thanh tra liÁn hô:  

- éng vào hàng!  

BÍn cai Ùi ch¡y vÁ ch×.  

Khi chi¿c xe ô-tô "Pho" thß hÕn hà hÕn hÃn × bên thÁm nhà thÝ, nh¡c cí bài: Xé U-c¡-ren v«n sÑng mãi.  

"§u l)nh tr°ßng P¿t-lu-ra theo sau tên s° oàn tr°ßng; n·ng nÁ b°Ûc ra khÏi xe. Y ng°Ýi t§m th°Ûc, §u b°Ûu c¯m ch¯c trên cái cÕ Ï gay, m·c áo Cô-d¯c xanh b±ng d¡ tÑt; l°ng th¯t dây da vàng, gi¯t kh©u B¡-rao-ninh nhÏ xíu bên hông ñng trong túi b±ng da h°¡u lÙn. §u y Ùi mi l°ái trai kiÃu "Kê- ren-ski": có mang huy hiÇu cái inh ba s¡n men. Trông hình d¡ng Xi-môn P¿t-lu-ra ch³ng có t°Ûng nhà binh tí nào.  

V» bñc téc, y nghe tên thanh tra báo cáo r¥t ng¯n.  

Sau ó tên thË tr°ßng Íc chúc të.  

P¿t-lu-ra l¡ ãng nghe; qua §u tên thË tr°ßng, y nhìn xuÑng các trung oàn quân tr°Ûc m·t s¯p th³ng hàng.  

Y g­t §u ra hiÇu cho tên thanh tra:  

- Cho b¯t §u duyÇt binh.  

Y leo lên mÙt cái båc nhÏ g§n cÙt cÝ hò hét vÛi lính m°¡i phút. Y nói không hùng l¯m, không có héng, vì i °Ýng mÇt. Y nói xong thì r¯p theo lÇnh chÉ huy, quân lính reo lên: "Vinh quang! Vinh quang!". Y b°Ûc xuÑng và l¥y khn lau trán rÓi cùng vÛi tên thanh tra và tên s° oàn tr°ßng duyÇt các ¡n vË.  

Khi i qua nhïng hàng lính mÛi Ùng viên, y nheo m¯t khinh bÉ, c¯n môi tÏ v» bñc mình.  

DuyÇt binh g§n xong, thì oàn lính mÛi Ùng viên tëng trung Ùi mÙt, hàng ngi lo¡c cho¡c, i g§n tÛi cÙt cÝ ch× lão cÑ Vát-xi-li tay c§m sách bÕn éng làm phép, bÍn lính hôn sách bÕn, rÓi hôn vào mÙt góc lá cÝ. ang lúc làm lÅ thì x£y ra mÙt chuyÇn b¥t ngÝ.  

MÙt oàn ¡i biÃu không bi¿t ß âu mÍc ra, len lÏi vào qu£ng tr°Ýng, lù lù tÛi t­n ch× P¿t-lu-ra. i §u là lão B¡-lúp-tanh, lái g× giàu så, lÅ mÅ bê lÅ v­t. Theo sau là lão chç hiÇu t¡p hóa Phúc và ba tên lái buôn to khác.  

B¡-lúp-tanh khúm núm cúi r¡p l°ng dâng lÅ v­t cho P¿t-lu-ra:  

- Toàn dân Do-thái chúng tôi kính c©n chào mëng ngài QuÑc tr°ßng, Ùi ¡n cao dày cça ngài và tÏ lòng sùng bái ngài. Kính mong ngài ch¥p nh­n cho tÝ chúc të cça chúng tôi.  

Tên Ùi éng bên nh­n lÅ v­t, P¿t-lu-ra li¿c qua tÝ chúc të, rÓi l©m b©m:  

- °ãc  

Vëa lúc ¥y thì lão Phúc len lên ngay:  

- B©m t°Ûng công, chúng con c¯n cÏ l¡y ngài thi ân cho chúng con °ãc làm n buôn bán và che chß cho chúng con là ng°Ýi Do-thái khÏi bË nhïng cuÙc càn Do-thái - Lão Phúc khó khn mãi mÛi dám nói ¿n ti¿ng "càn Do-thái" này.  

P¿t-lu-ra, m·t h§m h§m, cau mày khó chËu.  

- Quân Ùi ta không có càn Do-thái, các ng°Ýi ph£i bi¿t th¿ mÛi °ãc.  

Lão Phúc buông thõng tay, tiu nghÉu.  

P¿t-lu-ra nhún vai bñc téc, cáu cái oàn ¡i biÃu r¥t ch°Ûng này. Y quay ph¯t l¡i. éng sau y, Gô-lúp ang mím môi c¯n râu mép en sì.  

- ¡i tá dân kêu vÁ lính cça ông. Ông ph£i xét xem vì sao dân kêu, và thi hành nhïng biÇn pháp c§n thi¿t. - RÓi h¯n quay l¡i tên thanh tra ra lÇnh: B¯t §u cho diÅu binh.  

oàn ¡i biÃu vô phúc có ngÝ âu l¡i ch¡m trán Gô-lúp ß ây, bèn vÙi vàng tìm cách lçi i.  

Lúc b¥y giÝ, mÍi ng°Ýi i xem Áu chú ý vào bÍn lính ang sía so¡n diÅu binh. Ti¿ng chÉ huy thét lên cÙc lÑc.  

Gô-lúp v» m·t bÁ ngoài cÑ tr¥n t)nh, ón §u B¡- lúp-tanh, nói nhÏ nh°ng d±n tëng ti¿ng:  

- Xéo ngay i ch× khác, Ó ngo¡i ¡o. Xéo ngay không ông cho bm thËt chúng mày làm ba-tê bây giÝ.  

Nh¡c cí mÙt b£n hành khúc, và nhïng ¡n vË §u tiên và §u diÅu. Khi i ngang qua ch× P¿t-lu-ra éng, chúng hô lên hai ti¿ng "Vinh quang!" nh° cái máy, rÓi quay r½ sang các phÑ bên. i §u các ¡i Ùi là bÍn cai Ùi m·c qu§n áo ka-ki mÛi, b°Ûc ung dung nh° i d¡o phÑ, tay ve v©y chi¿c g­y chÉ huy. ây là l§n §u tiên bÍn cai Ùi c§m g­y, cing nh° bÍn lính bÓng súng, °ãc hÍc lÑi diÅu binh nh° th¿.  

Cái uôi sau rÑt là lính mÛi Ùng viên, i lo¡c cho¡c, không bi¿t b°Ûc theo lÑi nhà binh, vëa i vëa xô ©y nhau.  

Ti¿ng chân ¥t lê trên °Ýng nghe lào xào. Cai Ùi ch¡y ng°ãc ch¡y xuôi à giï hàng lÑi, nh°ng không tài nào giï °ãc.  

Khi ¡i Ùi hai i qua, mÙt gã i rìa bên ph£i, m·c áo s¡-mi v£i thô, m£i há hÑc mÓm nhìn "§u l)nh tr°ßng , v¥p ph£i Õ gà, ngã sóng soài ra m·t °Ýng. Súng cça gã quÇt vào á kêu ¿n keng mÙt cái. Gã lóp ngóp chñc bò d­y, nh°ng bË dòng ng°Ýi i sau h×n lo¡n kéo tràn qua ¡p gã ta l¡i ngã giúi ngay xuÑng nïa.  

Ng°Ýi éng xem th¥y th¿ c°Ýi bò ra. C£ trung Ùi cça gã ta rÑi tung. ám lính còn l¡i i sau tán lo¡n. Gã thanh niên rçi ro kia nh·t súng éng d­y ch¡y vÙi theo Ùi mình.  

P¿t-lu-ra th¥y c£nh t°ãng chán ch°Ýng ¥y, quay m·t i không buÓn nhìn nïa. .Y không chÝ cho hàng quân i diÅu h¿t bÏ i ra xe ô-tô. Tên thanh tra ch¡y theo sau khúm núm hÏi:  

- éc §u l)nh tr°ßng, ngài không ß l¡i x¡i c¡m ¡?  

P¿t-lu-ra thÑt ra ti¿ng gÍn lÏn:  

- Không.  

Trong sÑ nhïng ng°Ýi trèo lên hang gi­u s¯t cao nhà thÝ éng xem diÅu binh có Xéc-gây, Va-li-a và C¡-lim-ca.  

Xéc-gây tay bíu ch¯c l¥y cÙt gi­u, ôi m¯t h±n hÍc nhìn bÍn éng ß d°Ûi thÁm.  

- Va-li-a ¡i, ta i vÁ thôi ! H¡ màn ¿n n¡i rÓi.  

Xéc-gây tay buông song s¯t tåt xuÑng, giÍng khiêu khích, nói r¥t to. Nhïng ng°Ýi éng xem nghe câu nói, kinh ng¡c ngoái cÕ l¡i nhìn.  

Xéc-gây th£n nhiên, không à ý ¿n ai, cé i th³ng ra cía. Em gái anh và C¡-lim-ca i theo sau.  

*  

Quan nm Séc-nh¯c và mÙt quan ba i theo phi ngña ¿n Ón giám binh, nh£y ph¯t xuÑng. Chúng °a ngña cho tên lính h§u, rÓi hÙc tÑc i vào tr¡i vÇ s). Séc-nh¯c giÍng hách dËch hÏi tên lính gác:  

- Ón tr°ßng âu?  

Tên lính ¥p úng:  

- Con không bi¿t, ông Ón i âu rÓi ¥y ¡.  

Séc-nh¯c °a m¯t nhìn mÙt vòng gian phòng gác lÙn xÙn, b©n thÉu, nhìn nhïng gi°Ýng, chn Çm xÙc xÇch, trên có m¥y tên lính Cô-d¯c ph¥t ph¡ n±m chÏng gÍng. Có c¥p trên vào mà bÍn chúng cing không thèm éng d­y nïa.  

Séc-nh¯c thét lên:  

- Sao b©n nh° chuÓng bò th¿ này? - H¯n la bÍn lính ang n±m:  

- BÍn bay n±m ¥y làm gì nh° àn lãn xÁ mÛi » xong th¿?  

MÙt tên lính Cô-d¯c ngÓi nhÕm d­y, ã mÙt cái nh° ng°Ýi n quá no, rÓi lè nhè bñc téc:  

- Làm gì mà thét lên th¿? Chúng tôi cing có mÓm bi¿t thét °ãc c£.  

Séc-nh¯c chÓm lên:  

- A, mày láo, mày có bi¿t mày nói vÛi ai không? Ó ngu nh° bò! Tao là ¡i tá Séc-nh¯c ây. HiÃu ch°a? Ó chó ch¿t ! éng d­y ngay l­p téc không có roi này ông qu¥t ngay vào l°ng bây giÝ. - Séc-nh¯c nóng ti¿t lÓng lÙn lên. - ông h¹n cho chúng mày mÙt phút, chúng mày ph£i téc kh¯c vét ngay nhïng thé b©n thÉu này i, dÍn l¡i gi°Ýng, rÓi ngÓi l¡i cho ra ng°Ýi mÙt tí. BÙ Ùi gì mà nh° th¿. Ch³ng ph£i lính Cô- d¯c nïa, mà th­t là mÙt li c°Ûp °Ýng.  

Séc-nh¯c téc gi­n tÛi cao Ù; ång ph£i ch­u rác giïa °Ýng, h¯n bñc quá l¥y chân á ngay.  

Tên quan ba cing phå hÍa theo, chíi rça lung tung, qu¥t roi vun vút vào không khí, uÕi nhïng tên lính ang n±m bò d­y.  

- éc "§u l)nh tr°ßng ang duyÇt binh. Ngài có thà ghé vào ây. Quân bay ho¡t lên xem nào, mau lên!  

BÍn lính nh­n ra câu chuyÇn trß nên quan trÍng, không ph£i trò ùa, có thà n òn th­t vì uy danh Séc-nh¯c thì ai mà không bi¿t nïa. Chúng ch¡y i dÍn d¹p nhÑn nháo lên nh° ng°Ýi ph£i bÏng.  

Công viÇc b¯t §u ch¡y hng.  

Tên quan ba Á nghË vÛi Séc-nh¯c:  

- Bây giÝ ta i xem l¡i bÍn tù. Ch³ng hiÃu chúng nhÑt nhïng ai ß ây! Nhá ra éc "§u l)nh tr°ßng ngài ngó vào, thì l¡i có chuyÇn m¥t.  

Séc-nh¯c hÏi tên gác:  

- éa nào c§m chìa khóa? Mß ngay nhà pha xem nào!  

Tên qu£n c¡ ch¡y vÙi l¡i, mß cía.  

Lão quan nm v«n quát §m §m:  

- Ón tr°ßng sao i âu m¥t m·t! Cé Ã ta chÝ mãi h¯n hay sao?  

RÓi Séc-nh¯c ra lÇnh:  

- i tìm Ón tr°ßng gÍi vÁ ây cho ta. T­p hãp Ùi vÇ s) ra sân, s¯p th³ng hàng l¡i& T¡i sao súng không có l°ái lê?  

Tên qu£n phân tr§n:  

- B©m quan, chúng con mÛi Õi ¿n hôm qua.  

Nói rÓi, h¯n ch¡y ra cía, i tìm Ón tr°ßng.  

Tên quan ba l¥y chân ©y cía nhà pha. MÙt vài ng°Ýi ngÓi ß sàn éng nhÕm d­y, nhïng ng°Ýi khác v«n n±m.  

Séc-nh¯c ra lÇnh:  

- Mß cía ra, ß ây tÑi quá.  

H¯n nhìn kù tëng m·t ng°Ýi bË giam.  

- Làm sao mà bË giam?  

H¯n qu¯c m¯t hÏi ông cå già ang ngÓi trên båc.  

Cå này éng d­y, xÑc l¡i cái qu§n, giÍng l¯p b¯p sã sÇt tr£ lÝi ¥p úng:  

- B©m ngài, lão không bi¿t. Lão th¥y d«n ¿n ây thì ß ây. Þ nhà lão m¥t con ngña, lão có tÙi gì âu.  

Tên quan ba ng¯t lÝi:  

- M¥t con ngña cça ai?  

- Ngña cça quân Ùi ¡. Các ông quyÁn óng ß nhà lão bán nó i l¥y tiÁn uÑng r°ãu và bây giÝ l¡i Õ tÙi cho lão.  

Séc-nh¯c li¿c m¯t r¥t nhanh, nhìn ông già të §u ¿n chân và nhún vai bñc mình:  

- Nh·t qu§n áo, rÓi xéo. - Séc-nh¯c quát lên th¿, rÓi quay l¡i må n¥u r°ãu.  

Ông lão v«n ch°a tin là chúng tha mình, quay l¡i phía tên quan ba, chÛp chÛp c·p m¯t lÝ Ý hÏi l¡i:  

- Th°a, th¿ lão °ãc vÁ ¡?  

Tên quan ba g­t §u:  

- ê, b°Ûc i ngay cho r£nh.  

Ông lão vÙi vÛ l¥y cái túi treo ß båc, rÓi lách ra cía lçi m¥t.  

Séc-nh¯c ã hÏi ¿n må n¥u r°ãu:  

- Còn må kia, sao må bË giam ß ây?  

Må hàng r°ãu nhai nghi¿n ng¥u cho h¿t mi¿ng ba-tê, rÓi nói huyên thuyên:  

- B©m quan lÛn, th­t oan con. Con ß góa. - Các ông ¥y ¿n nhà con uÑng r°ãu, rÓi b¯t giam con.  

Séc-nh¯c hÏi:  

- Tao nghe ra là må bán r°ãu ché gì?  

Må ta l¥y làm ph­t.,ý, kêu ca:  

- Sao gÍi là bán °ãc ¡? Nh° ông Ón tr°ßng ây l¥y cça con bÑn chai, mà không tr£ xu nào c£. Các ông ¥y th¿ c£, uÑng rÓi quËt. Th¿ còn gÍi là buôn bán sao °ãc nïa ¡.  

- Thôi! Ta hiÃu rÓi? Må cút i âu thì cút, nhanh lên.  

Må ta không à li quan ngåy ph£i nh¯c l¡i lÇnh cça chúng l§n thé hai nïa, vÛ l¥y cái thúng, cúi l¡y c£m ¡n rÑi rít, rÓi i gi­t lùi ra cía.  

- a t¡ các quan. Xin trÝi ph­t phù hÙ các ngài °ãc m¡nh khÏe.  

ô-lin-nhích tròn xoe m¯t nhìn t¥n hài kËch ó.  

Không ai trong nhïng ng°Ýi tù ß ây còn hiÃu nh° . th¿ là th¿ nào. ChÉ rõ mÙt iÁu: ch¯c bÍn mÛi ¿n là chÉ huy cao c¥p gì ây nên mÛi có quyÁn th£ tù nh° v­y.  

Séc-nh¯c hÏi ¿n ô-lin-nhích:  

- Còn tên kia, t¡i sao mày bË b¯t?  

Tên quan ba thét lên:  

- éng d­y! Tr°Ûc m·t ¡i tá ph£i éng d­y!  

ô-lin-nhích n·ng nÁ, ch­m ch¡p éng d­y.  

Séc-nh¯c hÏi l¡i:  

- Tao hÏi mày t¡i sao bË b¯t?  

ô-lin-nhích nhìn bÙ râu mép vÃnh cça tên quan nm ¿n m¥y giây, nhìn cái m·t c¡o nh«n cça h¯n, rÓi nhìn cái mi l°ái trai mÛi kiÃu "Kê-ren-ki" có ính huy hiÇu s¡n men. B×ng nhiên mÙt ý ngh) táo b¡o thoáng qua trong óc: "May ra có thà n tiÁn ¥y?" Và anh nói ra ý ngh) vëa våt ¿n trong §u:  

- Tôi bË b¯t vì tÙi i ch¡i sau tám giÝ tÑi.  

Toàn thân cng th³ng ¿n au Ûn, anh chÝ ãi.  

- Th¿ êm hôm i làm gì?  

- B©m lúc ¥y ch°a khuya, mÛi có m°Ýi mÙt giÝ thôi ¡.  

MiÇng nói mà bång v«n không tin là thoát °ãc.  

Nh°ng §u gÑi anh run lên khi nghe ti¿ng quát cÙc lÑc:  

- Cút!  

Anh quên khu¥y c£ chi¿c áo vét-tông, cé th¿ i ra cía.  

Lão quan ba ã hÏi sang ng°Ýi khác.  

Pa-ven là ng°Ýi cuÑi cùng. Anh ang ngÓi trên sàn, r¥t ×i bàng hoàng không hiÃu chuyÇn ra làm sao nïa, cing không ç thÝi giÝ Ã ng«m ngh) t¡i sao chúng l¡i tha c£ ô-lin-nhích ra °ãc. Không thà nào mà hiÃu °ãc. Chúng th£ t¥t c£ hay sao. Nh°ng sao l¡i th£ ô-lin-nhích?... ô-lin-nhích b£o vÛi chúng là bË b¯t vì i ch¡i khuya... Pa-ven våt hiÃu ra.  

Tên quan nm hÏi ¿n l°ãt bác thã c¡o Den-xe g§y nhom. V«n mÙt câu hÏi i hÏi l¡i ó:  

- Còn mày, sao bË b¯t?  

Den-xe m·t tái mét, hÓi hÙp, hng máu tr£ lÝi:  

- Các ông ¥y b£o con tuyên truyÁn, con không hiÃu con tuyên truyÁn cái gì c£.  

Séc-nh¯c vÃnh tai lên nghe:  

- Cái gì? Cái gì? Tuyên truyÁn à? Mày tuyên truyÁn cái gì?  

Den-xe khoa tay không hiÃu ý ra sao:  

- Con có bi¿t âu, con chÉ nói ng°Ýi ta l¥y chï ký vào b£n ¡n kêu cça dân Do-thái °a lên éc "§u l)nh tr°ßng".  

Tên quan ba và Séc-nh¯c nhích l¡i g§n Den-xe:  

- ¡n kêu gì?  

- D¡ ¡n xin c¥m càn Do-thái. Ngài cing bi¿t ß ây vëa có mÙt cuÙc càn ghê ng°Ýi. Dân chúng khi¿p £m.  

Séc-nh¯c ng¯t lÝi:  

- Ta hiÃu rÓi. °ãc muÑn có ¡n kêu chúng tao s½ th£o ¡n kêu cho mày, Ó Do-thái m¡t ki¿p.  

RÓi Séc-nh¯c quay l¡i b£o tên quan ba:  

- Giï quân này cho ta c©n th­n, em d«n xa i, °a nó vÁ ban tham m°u; ta s½ nói chuyÇn th³ng vÛi nó Ã xem chính éa nào §u têu cái viÇc ¡n kêu này.  

Den-xe chñc nhoi lên cãi, song roi ngña cça tên quan ba ã qu¥t vào l°ng:  

- Câm mÓm, th±ng chó ch¿t.  

Bác thã c¡o au nhn m·t l¡i, lùi vÁ góc phòng; môi run lên cÑ nén ti¿ng khóc n¥c é lên cÕ.  

Khi c£nh cuÑi ó diÅn ra thì Pa-ven ã éng d­y.  

Trong nhà giam chÉ còn mình anh và Den-xe.  

Séc-nh¯c ã éng tr°Ûc Pa-ven, gi°¡ng hai m¯t en hau háu nhìn anh të §u ¿n chân:  

- Th±ng này, chuyÇn gì th¿?  

Ti¿ng Pa-ven áp nhanh:  

- Con c¯t mÙt mi¿ng yên ngña à làm ¿ giày.  

Tên quan nm không hiÃu hÏi l¡i:  

- Yên ngña nào?  

- Có hai ông lính Cô-d¯c óng ß nhà con, con chót d¡i c¯t chi¿c yên ngña ci à làm ¿ giày, cho nên các ông lính Cô-d¯c b¯t con em ¿n ây. - Và hng lên, vÛi hy vÍng ngây ng¥t °ãc tr£ l¡i tñ do, Pa-ven nói thêm: - N¿u con bi¿t là không °ãc l¥y thì&  

Lão quan nm nhìn Pa-ven, b)u môi khinh bÉ:  

- Không hiÃu lão Ón tr°ßng giám binh làm cái ng×ng gì? Th­t trÝi mà hiÃu °ãc ra làm sao! B¯t giam °ãc nhïng cça quý th­t? - RÓi h¯n quay ra cía, hét Pa-ven: - Thôi cho mày vÁ nhà và nói vÛi bÑ mày cho m¥y cái phát vào mông ít. Ranh con, xéo!  

Pa-ven còn ngá là tai mình nghe nh§m và con tim nh° muÑn nh£y ra khÏi lÓng ngñc, anh nh·t cái áo vét tông cça ô-lin-nhích bÏ r¡i trên sàn, rÓi ch¡y ra cía. Anh qua phòng gác và theo sau Séc-nh¯c ang i ra, anh våt qua sân, rÓi ch¡y qua cÕng s¯t và ra °Ýng cái.  

Trong nhà giam chÉ còn l¡i bác thã c¡o Den-xe en  

çi. au buÓn tê tái, bác °a m¯t nhìn chung quanh.  

Theo b£n nng, bác i m¥y b°Ûc ra cía, nh°ng mÙt tên lính gác ã vào khép cía, khóa trái l¡i và ngÓi trên chi¿c gh¿ ©u ch¯n ngay ó.  

éng trên thÁm nhà giam, Séc-nh¯c r¥t l¥y làm hài lòng, nói vÛi tên quan ba:  

- Th­t may mà chúng mình ngó ¿n ây. Mày xem chúng nhét vào ây ç cóc nhái bÏ i. Mình ph£i cho tên Ón tr°ßng giám binh ngÓi tù ít nh¥t là hai tu§n mÛi °ãc. Thôi, ta i ché!  

Tên qu£n ã t­p hãp sµn lính cça nó s¯p hàng ß c£ ngoài sân. Th¥y tên quan nm, h¯n ch¡y l¡i báo cáo:  

- B©m quan ¡i tá, doanh tr¡i x¿p dÍn ã xong âu vào ¥y rÓi ¡!  

Séc-nh¯c cho chân vào bàn ¡p, nh£y ph¯t lên yên ngña. Còn tên quan ba thì v«n loay hoay vÛi con ngña b¥t kham cça nó. Séc-nh¯c vëa l§n dây c°¡ng, vëa b£o tên Ùi:  

- Mày b£o vÛi Ón tr°ßng giám binh là tao ã th£ h¿t c£ li chó ch¿t mà h¯n thu nh·t b¥y lâu nay. Mày nói thêm vÛi h¯n là tao s½ cho h¯n ngÓi tù hai tu§n vì tÙi à b©n thÉu ß ây. Còn th±ng ang bË nhÑt kia thì iÇu ngay l­p téc sang tham m°u. Chúng bay thì chu©n bË cho sµn sàng!  

Tên Ùi áp l¡i, tay °a lên ngang vành mi:  

- Xin tuân lÇnh quan ¡i tá.  

Tên quan nm thúc ngña cùng vÛi tên quan ba phi l¡i qu£ng tr°Ýng, nh°ng diÅu binh ß ó ã xong të lâu rÓi.  

*  

Ch¡y qua °ãc b£y nhà thì Pa-ven dëng l¡i. Không còn séc mà ch¡y ti¿p nïa.  

Nhïng ngày ói khát bË giam trong phòng ngÙt ng¡t làm Pa-ven kiÇt séc. VÁ nhà thì không °ãc. ¿n nhà B¡-ru-gi¯c thì nhá ra có ai bi¿t là có thà làm liên låy, tan cía nát nhà b¡n. V­y thì i âu bây giÝ?  

Anh không bi¿t làm th¿ nào, cé ch¡y, nhïng v°Ýn rau và sân sau các nhà ã lùi l¡i sau anh. Mãi ¿n khi ch¡m ng°Ýi vào hàng rào nhà ai ó, Pa-ven mÛi sñc tÉnh.  

Pa-ven éng sïng l¡i síng sÑt: sau hàng rào cao mà mình ang éng tña l°ng ây l¡i chính là v°Ýn nhà ông chánh kiÃm lâm. Hóa ra ôi chân mÏi dë cça mình l¡i °a mình ¿n ây. Mình ã Ënh bång ¿n ây hay sao ¥y nhÉ? Không.  

Nh°ng t¡i sao mình l¡i éng ngay tr°Ûc biÇt thñ này mà không dëng chân éng l¡i ß ch× khác?  

Anh không tài nào tr£ lÝi °ãc câu hÏi ó.  

Ph£i ki¿m ch× nào nghÉ chân cái ã, rÓi còn ngh) cách i xa nïa. Trong v°Ýn này có mÙt vòm cây r¥t kín, n¥p vào ¥y ch³ng ai th¥y °ãc âu.  

Pa-ven nh£y lên, bám l¥y mép mÙt thanh g×, trèo lên hàng rào rÓi tåt sang bên kia. Anh °a m¯t nhìn mái nhà th¥p thoáng sau r·ng cây rÓi i th³ng ¿n vòm cây. Nh°ng ch× vòm cây trÑng tr£i quá. D¡o hè còn có nho d¡i phç kín, giÝ thì cây cÑi tr¡ tråi.  

Anh Ënh quay ra, nh°ng muÙn quá rÓi: ti¿ng chó sça dï dÙi ß sau l°ng. MÙt con chó to të trong nhà ang ch¡y hÓng hÙc theo lÑi i §y lá, xÓ ra c¯n anh, sça oang c£ v°Ýn lên.  

Pa-ven éng th¿ thç.  

Nó nh£y xÕ vào nh°ng bË Pa-ven l¥y chân á. Con chó lÓng lên chñc nh£y vào l§n nïa. Th­t cing ch³ng bi¿t rÓi s½ ra sao, n¿u lúc ó không có ti¿ng ai quá quen thuÙc lanh l£nh la lên:  

- T¡-rê-do, ch¡y l¡i ây nào!  

Tô-nhi-a ch¡y ra, c§m l¥y vòng xích cÕ lôi con chó T¡-rê-do l¡i, rÓi nói vÛi bóng ng°Ýi ang éng bên hàng rào:  

- Anh làm th¿ nào mà vào ây °ãc? Con chó này hay c¯n l¯m ¥y. May mà tôi&  

Tô-nhi-a ch°a nói h¿t câu ã im b·t, m¯t mß to nhìn. Anh chàng tr» tuÕi không rõ làm sao vào ây °ãc này giÑng Pa-ven quá!  

Bóng kia Ùng ­y, kh½ hÏi l¡i:  

- Em... cô không nh­n ra tôi sao?  

Tô-nhi-a reo lên mÙt ti¿ng và bÕ l¡i ch× Pa-ven:  

- Anh Pa-v¡-lu-sa, anh ¥y °?  

Con chó T¡-rê-do nghe ti¿ng chç kêu t°ßng là ra hiÇu cho c¯n, bèn nh£y xÕ lên.  

- Không °ãc c¯n, i!  

T¡-rê-do bË Tô-nhi-a á cho m¥y cái, håc h·c cúp uôi ch¡y vào trong nhà.  

Tô-nhi-a n¯m l¥y tay Pa-ven hÏi:  

- Anh °ãc tha hay sao?  

- Th¿ em cing bi¿t chuyÇn à?  

Tô-nhi-a không nén °ãc n×i hÓi hÙp, c£m Ùng, tr£ lÝi câu mÙt:  

- Em bi¿t h¿t, Li-da kà cho em nghe. Nh°ng anh làm th¿ nào ra °ãc? Ng°Ýi ta tha anh hay sao?  

Pa-ven tr£ lÝi, giÍng mÇt mÏi:  

- Chúng tha nh§m, em ¡. Anh trÑn khÏi nhà pha. Ch¯c bây giÝ chúng ang truy nã. Anh cing không Ënh ¿n ây. Tình cÝ trông th¥y vòm cây kia anh tính vào ©n à nghÉ mÙt lát. - RÓi nh° à xin l×i, Pa- ven nói thêm:  

- Anh mÇt l¯m !  

Tô-nhi-a nhìn anh mÙt lúc lâu, chan chéa tình th°¡ng, trìu m¿n m·n nÓng, vëa lo l¯ng, vëa vui s°Ûng... Tô-nhi-a si¿t ch·t tay Pa-ven:  

- Anh Pa-ven, anh Pa-ven yêu quý, anh Pa-ven thân thi¿t bé bÏng cça em, em yêu anh& anh có hiÃu em không? Anh r¥t b°Ûng cça em. T¡i sao tÑi hôm nÍ anh l¡i ùng ùng bÏ vÁ? GiÝ anh ph£i vào nhà em. Em giï anh l¡i, không cho anh i nïa âu. Anh ß nhà em yên Õn. Anh ß ây ¿n bao giÝ yên thì thôi.  

Pa-ven l¯c §u:  

- Nhá chúng tìm th¥y anh ß nhà em thì làm th¿ nào? Anh không thà vào nhà em °ãc.  

Tay Tô-nhi-a càng si¿t ch·t, mi dài rung rung, m¯t sáng lên.  

- Anh không vào thì ch³ng bao giÝ anh còn g·p °ãc em nïa. VÛi l¡i, anh A-r¡-chom không có nhà, anh ¥y ã bË chúng áp gi£i i lái xe rÓi. Các anh công nhân xe lía Áu bË chúng b¯t i làm c£. Anh tính i âu bây giÝ mÛi °ãc?  

Pa-ven hiÃu th¥u lòng Tô-nhi-a lo l¯ng, nh°ng mÑi lo sã có thà gieo tai v¡ cho ng°Ýi con gái mà anh yêu d¥u khi¿n anh ng§n ng¡i. Bao nhiêu thí thách ã làm anh kiÇt séc mÇt l£, bång ói nh° cào làm Pa- ven không c°áng l¡i °ãc nïa: anh nghe theo.  

Trong khi Pa-ven ng£ l°ng ß gh¿ dài buÓng Tô-nhi- a, thì Tô-nhi-a xuÑng nói chuyÇn vÛi m¹ ß d°Ûi b¿p:  

- Mã ¡i, trên buÓng con có anh Pa-ven Ca-r¡-sa- ghin là hÍc trò con, mã nhÛ ra ché? Con không dám gi¥u mã iÁu gì. Anh ¥y bË b¯t vì ánh tháo cho mÙt ng°Ýi lính thçy bôn-sê-vích. Anh ¥y vëa trÑn ra °ãc, nh°ng không có n¡i nào ©n c£.- GiÍng Tô-nhi-a b¯t §u run: - Mã ¡i, con xin phép mã Óng ý Ã anh ¥y ß nhÝ nhà ta, con van mã!  

ôi m¯t Tô-nhi-a van l¡n nhìn m¹.  

Bà m¹ thì nhìn m¯t con nh° dò xét.  

- °ãc mã cing ch³ng c¥m con. Song con cho c­u ta ß vào âu mÛi °ãc?  

Tô-nhi-a Ï m·t, bÑi rÑi, hÓi hÙp tr£ lÝi:  

- Ã anh ¥y ß trong buÓng con, nghÉ trên gh¿ dài. Song mã ëng nói gì vÛi c­u vÙi, mã nhÛ.  

M¹ nhìn th³ng vào m¯t con:  

- Con b¥y lâu nay khóc mãi, th¿ ra là vì nó ¥y?  

- Vâng ¡.  

- Nh°ng nó mÛi ít tuÕi §u!  

Tô-nhi-a nóng ruÙt, mân mê rét tay áo s¡-mi ang m·c.  

- Vâng, song n¿u anh ¥y không trÑn °ãc thì cing bË em b¯n nh° ng°Ýi lÛn v­y.  

Pa-ven ß trong nhà làm bà m¹ không °ãc yên tâm. Bà lo l¯ng vÁ chuyÇn Pa-ven bË b¯t, mà Tô-nhi-a thì rõ ràng là c£m m¿n c­u bé ó rÓi và bà cing lo l¯ng vì bà hoàn toàn không bi¿t gì vÁ Pa-ven h¿t.  

Còn Tô-nhi-a thì b­n tíu tít:  

- Ph£i cho anh ¥y t¯m, mã ¡. Bây giÝ con lo cho anh ¥y t¯m ngay. Anh ¥y b©n nh° ng°Ýi thã mÛi ß lò ra... ã lâu l¯m rÓi, anh ¥y có °ãc t¯m ría gì âu.  

Tô-nhi-a vÙi vã ch¡y i un n°Ûc, s¯p qu§n áo và Ã khÏi ph£i nói nhiÁu vÛi Pa-ven, cô ùng ùng d¯t tay anh, d«n vào buÓng t¯m.  

- Anh ph£i thay h¿t qu§n áo i. Qu§n áo anh ph£i gi·t mÛi °ãc. Anh l¥y qu§n áo kia mà thay.  

Và Tô-nhi-a chÉ cái áo lính thçy cÕ tr¯ng k» dÍc, cái qu§n Ñng rÙng thùng thình ã g¥p c©n th­n à trên gh¿.  

Pa-ven °a m¯t ng¡c nhiên nhìn chung quanh.  

Tô-nhi-a mÉm c°Ýi:  

- ây là qu§n áo gi£ trai ngày hÙi trá hình cça em, ch¯c anh m·c vëa. Thôi em à anh t¯m nhÛ. Em xuÑng dÍn c¡m anh n.  

Nói rÓi óng s­p cía. Pa-ven chÉ còn bi¿t làm theo lÝi Tô-nhi-a cßi qu§n áo ra và nh£y vào ch­u t¯m.  

MÙt giÝ sau, bà m¹, Tô-nhi-a và Pa-ven ngÓi n c¡m d°Ûi b¿p. ói quá, Pa-ven n h¿t )a thé ba mà không à ý. MÛi §u có m·t bà m¹ Tô-nhi-a, Pa-ven cing ng°ãng, nh°ng sau th¥y bà niÁm nß, anh âm d¡n ra.  

C¡m xong, c£ ba ng°Ýi sang buÓng Tô-nhi-a. M¹ Tô-nhi-a hÏi han Pa-ven, anh kà cho bà nghe nhïng b°Ûc gian truân cça mình. Nghe xong, m¹ Tô-nhi-a hÏi:  

- Th¿ em Ënh th¿ nào bây giÝ?  

Pa-ven suy ngh):  

- Con Ënh g·p anh A-r¡-chom con, rÓi i khÏi ây.  

- i âu?  

- Con Ënh i U-mân hay i Ki-ép. Con ch°a bi¿t i âu Nh°ng ch¯c ch¯n là ph£i i khÏi ây mÛi °ãc.  

Pa-ven không tài nào ngÝ °ãc sÑ ph­n mình có thà thay Õi nhanh nh° th¿. Sáng còn bË nhÑt ß nhà giam, bây giÝ ã ß bên Tô-nhi-a rÓi, m·c qu§n áo mÛi tinh và cái chính là ã °ãc tñ do.  

CuÙc Ýi ôi khi xoay h³n chiÁu l¡i nh° th¿ ¥y: lúc thì bóng tÑi mù mËt trùm kín cuÙc Ýi, lúc thì ánh sáng m·t trÝi l¡i t°¡i vui c°Ýi vÛi b¡n. N¿u không có mÑi lo bË b¯t l¡i thì lúc này Pa-ven c£m th¥y úng là sung s°Ûng hoàn toàn rÓi.  

Nh°ng chính ngay giïa lúc này, lúc anh ang ß cái nhà rÙng rãi và yên t)nh này, thì chúng có thà b¯t l¡i anh ngay ß ây.  

Ph£i liÇu i, ¿n âu cing °ãc, ëng ß l¡i ây nïa. Nh°ng nào bång có muÑn rÝi n¡i này âu! Th­t là oái om ! Lúc Íc truyÇn vË anh hùng Ga-ri-ban- i thì mê th­t! Cé m¡ °Ûc °ãc nh° Ga-ri-ban-i. Tuy bi¿t Ýi ông ta gian khÕ l¯m, bË uÕi kh¯p th¿ giÛi, nh°ng v«n thèm cuÙc Ýi ó. Th¿ mà n¿m mùi tra t¥n ghê khi¿p mÛi °ãc b£y ngày mà ã th¥y dài ±ng µng nh° ¿n c£ nm tr°Ýng rÓi.  

Xem th¿ thì ra mình ch³ng có t°Ûng anh hùng.  

Tô-nhi-a ng£ §u vÁ phía Pa-ven hÏi:  

- Anh ang ngh) gì th¿, anh?  

Pa-ven có c£m t°ßng nh° ôi m¯t cça ng°Ýi yêu xanh thm th³m vô cùng t­n.  

- Tô-nhi-a ¡i, em có muÑn anh kà vÁ Kh¡-ri-chi-na cho em nghe không?  

Tô-nhi-a on £:  

- Anh kà i.  

- Và të hôm ¥y, Kh¡-ri-chi-na không trß l¡i nïa.  

o¡n cuÑi cça câu chuyÇn, Pa-ven khó khn mãi mÛi kà nÑt °ãc.  

Trong phòng tËch mËch, chÉ có ti¿ng Óng hÓ kêu tích t¯c Áu Áu... Tô-nhi-a cúi §u, c¯n ch·t môi, cÑ giï khÏi b­t ti¿ng khóc.  

Pa-ven nhìn ng°Ýi yêu, giÍng qu£ quy¿t:  

- Anh ph£i i ngay hôm nay.  

- Không, không, hôm nay anh không i âu c£.  

Nhïng ngón tay thon thon ¥m áp cça Tô-nhi-a kh½ l§n mái tóc céng cça Pa-ven gi­t tóc anh trìu m¿n.  

- Tô-nhi-a ¡, em ph£i giúp anh. C§n ra sß §u máy xe lía hÏi thm tin téc anh A-r¡-chom và °a m£nh gi¥y anh vi¿t cho Xéc-gây. Anh có kh©u súng ng¯n gi¥u trên tÕ qu¡. Anh không thà ¿n l¥y °ãc, nên muÑn nhÝ Xéc-gây ¿n l¥y hÙ. Em có giúp °ãc anh không?  

Tô-nhi-a éng d­y:  

- °ãc anh ¡. Em s½ i tìm Li-da, cùng vÛi cô ta vào sß §u máy. Th¿ anh vi¿t cho Xéc-gây i, em s½ °a ¿n. Anh ¥y ß âu? N¿u anh ¥y muÑn ¿n g·p anh thì nói là anh ß âu °ãc?  

Suy ngh) mÙt lát, Pa-ven áp:  

- Cé b£o anh ¥y chiÁu nay mang kh©u súng ¿n v°Ýn nhà.  

¿n khuya, Tô-nhi-a mÛi vÁ, Pa-ven ã ngç say. Tay ai vuÑt trán làm Pa-ven théc d­y. Tô-nhi-a c°Ýi vui s°Ûng:  

- Anh A-r¡-chom s¯p ¿n ngay bây giÝ. Anh ¥y mÛi i vÁ. Có ông cå » ra Li-da b£o £m, nên anh ¥y °ãc phép ra ngoài mÙt ti¿ng. §u máy anh ¥y lái còn × trong sß. Em không thà nói °ãc là anh ß ây chÉ b£o anh ¥y ¿n ây, em có viÇc quan trÍng l¯m c§n nh¯n anh ¥y. Kia kìa, anh ¥y ã ¿n rÓi!  

Tô-nhi-a ch¡y ra cÕng. A-r¡-chom th¥y Pa-ven còn ngá là m¯t mình trông nh§m, éng sïng l¡i ngay tr°Ûc cía. A-r¡-chom vào rÓi. Tô-nhi-a khép cía l¡i à c­u mình bË au th°¡ng hàn n±m ß bên phòng gi¥y khÏi nghe ti¿ng.  

Tay A-r¡-chom ôm ch·t l¥y Pa-ven, ghì em vào lòng, làm khÛp x°¡ng Pa-ven kêu rng r¯c:  

- Em Páp-ca cça anh!  

*  

Th¿ là quy¿t Ënh rÓi: mai Pa-ven i. A-r¡-chom thu x¿p cho em ngÓi vào §u máy do bác B¡-ru-gi¯c lái i Ca-da-chin.  

A-r¡-chom th°Ýng ngày tính khô khan, ã ph£i nôn nao trong lòng vì lo l¯ng cho em, không bi¿t sÑ ph­n em ra sao. Bây giÝ thì lòng anh d¡t dào vui s°Ûng không sao kà xi¿t.  

- V­y cé th¿ em nhé. Nm giÝ sáng mai, anh ón em ß nhà kho v­t liÇu. Lúc ch¥t cçi lên tàu thì em trèo lên ngÓi luôn. Anh muÑn nói chuyÇn nïa vÛi em, song ¿n giÝ ph£i vÁ rÓi. Mai anh l¡i ra tiÅn em i. Bây giÝ các anh bË Ùng viên, ang có biên ch¿ thành tiÃu oàn lính thã xe lía, làm viÇc có lính mang súng i kèm y nh° d°Ûi thÝi gi·c éc v­y.  

Anh të giã em ra vÁ.  

Bóng tÑi trùm xuÑng r¥t nhanh. Xéc-gây s½ ¿n ây b±ng lÑi cÕng vào v°Ýn. Pa-ven i i l¡i l¡i trong phòng tÑi ãi Xéc-gây ¿n. Tô-nhi-a và m¹ còn ngÓi ß §u gi°Ýng c­u Tô-nhi-a.  

Pa-ven và Xéc-gây g·p nhau trong tÑi: hai b¡n si¿t ch·t tay nhau. C£ Va-li-a cing ¿n. Ba ng°Ýi nói chuyÇn nhÏ:  

- Mình không mang kh©u súng ¿n cho c­u °ãc. Sân nhà c­u giÝ §y lính ngåy óng. Xe ngÕn ngang. Chúng Ñt lía giïa sân. Th­t ch³ng làm th¿ nào leo lên cây có tÕ qu¡ °ãc c£. Không may th¿ ¥y.  

Pa-ven nói à b¡n yên lòng:  

- Thôi cóc c§n súng nïa. Có l½ th¿ càng hay. i °Ýng có súng, nó tóm °ãc thì l¡i m¥t §u. Song khi nào l¥y °ãc thì c­u ph£i cÑ l¥y i nhé. Th¿ nào cing l¥y i ¥y.  

Va-li-a nhích l¡i g§n:  

- Bao giÝ anh i?  

- Mai, Va-li-a ¡, vào lúc mÝ sáng.  

- Nh°ng anh làm th¿ nào trÑn ra °ãc, nói cho em nghe vÛi.  

Pa-ven thì th§m kà l¡i qua loa chuyÇn vëa x£y ra.  

Ba ng°Ýi tr» tuÕi chia tay nhau thân thi¿t quá. Xéc-gây không ùa nh° mÍi khi nïa, lòng bÓi hÓi c£m Ùng. GiÍng Va-li-a ngh¹n ngào mãi mÛi thÑt ra:  

- Thôi, anh i khÏe m¡nh, anh Pa-ven nhÛ. ëng quên chúng em ¥y!  

Bóng hai ng°Ýi b¡n i ra chìm ngay vào êm tÑi.  

Trong nhà l·ng l½. ChÉ có ti¿ng Óng hÓ buông ti¿ng tích t¯c Áu Áu không mÇt mÏi. Pa-ven cing nh° Tô-nhi-a ch³ng ai ngh) gì ¿n i ngç c£: chÉ còn sáu ti¿ng nïa thôi, hai ng°Ýi ã ph£i xa nhau, và có thà s½ không bao giÝ °ãc th¥y l¡i m·t nhau nïa. ThÝi giÝ ng¯n ngçi th¿ này, kà là vÛi nhau làm sao h¿t °ãc trm ngàn ý ngh) và lÝi nói mà m×i ng°Ýi mang n·ng trong lòng.  

TuÕi thi¿u niên ! TuÕi thi¿u niên t°¡i ¹p bi¿t bao, khi b¡n còn ch°a bi¿t gì ¿n khát vÍng, mà b¡n chÉ mÛi c£m th¥y m¡ hÓ trong nhïng ti¿ng ­p g¥p g¥p cça trái tim; khi bàn tay cça b¡n run r©y, sÝ sã, råt nhanh l¡i, vì vô tình ch¡m vào ngñc ng°Ýi b¡n gái, khi tình b¡n cça tuÕi niên thi¿u còn ngn °ãc lòng b¡n không à i ¿n b°Ûc cuÑi cça tình c£m. Còn gì trên Ýi có thà ngÍt ngào h¡n hai cánh tay ng°Ýi yêu ang quàng lên cÕ b¡n và cái hôn cça ai nÓng cháy, nh° có luÓng iÇn phát ra.  

ây là cái hôn thé hai të khi ôi tr» thân nhau. Ngoài m¹ ra, Pa-ven có °ãc ai âu y¿m bao giÝ. Trái l¡i anh bË òn, bË ánh nhiÁu. Và vì th¿, anh càng c£m th¥y h¿t séc th¥m thía sñ âu y¿m cça Tô-nhi-a.  

SuÑt c£ cuÙc Ýi v¥t v£ cay nghiÇt, Pa-ven có bao giÝ bi¿t trên Ýi có niÁm vui s°Ûng ¥y. Ng°Ýi con gái này ây là h¡nh phúc lÛn trên °Ýng Ýi anh i. Anh ngíi mái tóc th¡m và t°ßng chëng nh° nhìn th¥y m¯t ng°Ýi yêu.  

- Anh yêu em l¯m, Tô-nhi-a ¡. Anh không thà nói h¿t lòng anh vÛi em °ãc. Anh không bi¿t nói th¿ nào.  

Bao nhiêu ý ngh) quên h¿t... T¥m thân mÁm m¡i này chiÁu anh ngoan ngoãn bi¿t bao nhiêu. Song tình b¡n cça tuÕi thi¿u niên v«n là trên h¿t!  

- Em Tô-nhi-a, bao giÝ yên hàn rÓi, anh s½ làm thã iÇn. N¿u b¥y giÝ em v«n không chê anh, n¿u th­t em yêu anh, ché không ph£i chÉ thích cho vui thì anh s½ là ng°Ýi chÓng tÑt cça em. Anh s½ không bao giÝ ánh em. N¿u anh mà làm em khÕ thì anh s½ không sÑng làm gì.  

Và sã ôm nhau mà ngç quên i trong lòng nhau, ôi tr» rÝi nhau, Ã m¹ khÏi ngh) ¿n iÁu gì không tÑt. ôi b¡n còn héa vÛi nhau s½ không bao giÝ quên nhau, rÓi mÛi i ngç. Lúc ¥y ã quá nía êm.  

Sáng sÛm, m¹ Tô-nhi-a ánh théc Pa-ven d­y. Anh nh£y tho¯t xuÑng ¥t.  

Giïa lúc Pa-ven vào phòng t¯m l¥y áo ci cça mình thay, i giày và khoác chi¿c áo vét-tông cça ô-lin- nhích ra ngoài, thì bà m¹ ánh théc Tô-nhi-a d­y.  

Hai ng°Ýi vÙi vã ra i trong s°¡ng mai §m °Ût;  

hÍ i vÁ phía nhà ga, vòng vào kho cçi. A-r¡-chom ang sÑt ruÙt ãi hai ng°Ýi bên toa than chß §y cçi.  

Khói phì lên phç mÝ c£ §u máy lÛn. §u máy thong th£ l¡i g§n.  

Bác B¡-ru-gi¯c të trong ca-bin nhìn qua cía sÕ.  

Phút biÇt ly ng¯n ngçi. Pa-ven bíu ch¯c l¥y tay vËn thang xe, trèo b­c s¯t lên tàu. Lên rÓi, anh quay nhìn l¡i. Hai bóng thân yêu éng ß lÑi ch¯n ngang °Ýng tàu: thân hình cao lÛn cça A-r¡-chom và bên c¡nh là Tô-nhi-a thon thon, nhÏ bé.  

Gió m¡nh nh° gi­n dï thÕi ph§n ph­t vào cÕ áo và làm bay ng°ãc mÛ tóc bÓng màu h¡t d» cça Tô- nhi-a. Tô-nhi-a v«y tay, không nén °ãc thÕn théc. A-r¡-chom li¿c nhìn cô bé, thß dài:  

"Nh¥t Ënh hai éa bé ph£i lòng nhau rÓi. À, tay Pa-ven này, th¿ mà b£o nó còn bé bÏng .  

Khi con tàu ã khu¥t vào °Ýng ngo·t, A-r¡-chom quay l¡i phía Tô-nhi-a:  

- Të nay, chúng ta là ch× thân tình c£.  

Và bàn tay bé nhÏ cça Tô-nhi-a lÍt thÏm trong bàn tay to t°Ûng cça A-r¡-chom.  

Të xa vÍng l¡i ti¿ng §m §m cça con tàu ch¡y g¥p lên.  

CH¯ NG VII  

ã mÙt tu§n nay, thành phÑ bË giao thông hào và dây thép gai ánh ai l¥y chung quanh chi chít nh° m¡ng nhÇn, théc cing nh° ngç Áu sÑng d°Ûi ti¿ng nÕ rÁn cça trÍng pháo và ti¿ng giòn giã cça nhïng lo¡t súng tr°Ýng. ChÉ ¿n êm khuya l¯m, ti¿ng súng mÛi im. Nh°ng chÑc chÑc l¡i có vài lo¡t súng vì ho£ng mà b¯n xé phá tan yên t)nh: ¥y là các vË trí tiÁn tiêu b¯n dò nhau. TÝ mÝ sáng, ng°Ýi ta loay hoay bên nhïng kh©u ¡i pháo bÑ trí ß nhà ga. Kh©u súng há cái mõm en ra kh¡c ¡n gi­n dï và ghê sã. Ng°Ýi ta l¡i hÑi h£ tÍng vào nhïng cái mõm ¥y nhïng kh©u ph§n chì mÛi. Ng°Ýi lính pháo thç gi­t dây; m·t ¥t rung chuyÃn. Cách xa thành phÑ ba d·m, mé trên mÙt làng do HÓng quân chi¿m l)nh, ¡n trái phá bay vèo rú lên trên không, làm át h¿t mÍi thé ti¿ng, rÓi r¡i xuÑng b¯n tung nhïng m£nh ¥t vån lên trÝi.  

Pháo binh Ï ·t trong sân mÙt tu viÇn Ba Lan lâu Ýi xây trên ngÍn Ói cao ß giïa làng.  

Óng chí çy viên quân sñ cça kh©u Ùi tên là Da- mô-chin ang ngç g­t, §u dña vào càng súng, théc choàng d­y, nËt l¡i dây da mang kh©u Mô-de cho thêm ch·t, l¯ng nghe ti¿ng ¡n bay, chÝ ti¿ng nÕ. GiÍng Óng chí sang s£ng vang c£ sân:  

- Các Óng chí ¡i, d­y i thôi! Mai ta s½ ngç nÑt.  

Các chi¿n s) ngç bên nhïng kh©u pháo cing vùng d­y l¹ nh° ng°Ýi chÉ huy cça mình. ChÉ có Xi-ô-súc là ch­m, miÅn c°áng nh¥c cái §u còn ngái ngç.  

- BÍn chúng nó Ãu th­t. Ch°a sáng ã sça lên rÓi. Quân súc sinh !  

Da-mô-chin c£ c°Ýi:  

- Nói làm gì chúng nó, Xi-ô-súc. Quân chúng nó là nhïng ph§n tí ch°a giác ngÙ. Chúng nó có nà gì gi¥c ngç cça c­u.  

Xi ô-súc càu nhàu ngÓi d­y.  

Vài phút sau pháo ta ã giã khÏe nÕ ùng ùng trên sân tu viÇn và b¯n phá §m §m vào thành phÑ Sê-pê-tÑp-ca.  

Trên ngÍn Ñng khói nhà máy °Ýng, mÙt tên s) quan P¿t-lu-ra và tên lính iÇn tho¡i leo lên theo b­c thang s¯t b¯c bên trong Ñng khói nhà máy, ngÓi trên sàn g× b±ng m£nh ván x¿p l¡i  

NgÓi trên sàn cao, chúng nhìn rõ chung quanh, c£ thành phÑ nh° n±m trong lòng bàn tay chúng. Të trên ngÍn Ñng khói cao ¥y, chúng chÉ huy cho pháo b¯n. Chúng th¥y rõ tëng b°Ûc ti¿n lui cça quân Ï ang vây thành. Ngày hôm ¥y, bên hàng quân Ï h¿t séc rÙn rËp. Trong Ñng nhòm nhãn hiÇu "Dét-x¡ th¥y rõ nhïng ¡n vË cça hÍ hành binh. Trên °Ýng s¯t ¿n ga Pô-ôn, oàn xe lía bÍc s¯t të të ti¿n lên, vëa i vëa nã pháo không ngÛt. Sau oàn tàu là nhïng hàng bÙ binh. Quân Ï mß nhiÁu ãt xung phong. Song quân nguy bÑ trí bám ch¯c l¥y ngo¡i vi thành phÑ. Các giao thông hào bÑc cháy nh° hÏa ngåc. Ti¿ng nÕ iên cuÓng vang âm không trung, nghe cé to mãi, và nhïng lúc t¥n công thì hóa thành mÙt chu×i ti¿ng g§m rÁn rú lên liên ti¿p. Và bên tuy¿n bôn-sê-vích bË ¡n trút xuÑng nh° m°a li. Không thà tr¥n °ãc séc ph£n công cng th³ng quá séc chËu ñng cça con ng°Ýi ¥y, bên ta ph£i rút lui à l¡i trên chi¿n tr°Ýng nhïng xác không Ùng ­y.  

Ngày hôm ¥y, nhïng ãt t¥n công vào thành phÑ m×i lúc mÙt quy¿t liÇt, mÙt dày. Lúc nào không trung cing inh lên nhïng lo¡t súng ¡i bác, b§n b­t chuyÃn Ùng. éng të ngÍn Ñng khói nhà máy có thà nhìn toàn thà các m·t tr­n, bÍn quan tr¯c ngåy th¥y rõ nhïng mii quân bôn-sê-vích có lúc l£o £o, nép r¡p xuÑng ¥t, v¥p ngã, song l¡i vùng d­y ti¿n lên không gì c°áng nÕi. Bên Ï g§n chi¿m °ãc toàn bÙ nhà ga. Ngåy quân tung ra tr­n t¥t c£ séc dñ trï, nh°ng không thà nào l¥p °ãc ch× thçng ß m·t tr­n nhà ga. Nhïng hàng quân Ï lòng §y quy¿t tâm mãnh liÇt ào ào ti¿n vào các phÑ quanh nhà ga. Trung oàn ngåy thé ba có nhiÇm vå giï nhà ga ã bË Ùt kích ác liÇt b­t ra khÏi nhïng vË trí cuÑi cùng, bË dÓn ra khÏi nhïng v°Ýn rau, khóm cây mà chúng bÑ trí, bË chia c¯t té tung, vÙi rút ch¡y vÁ phía trung tâm thành phÑ. HÓng quân không à cho quân Ëch kËp hoàn hÓn, không à cho chúng có thÝi giÝ nghÉ chân, cé xông lên dùng l°ái lê quét h¿t mÍi séc kháng cñ và tràn vào các phÑ nh° ngÍn triÁu bng bng.  

Không còn séc m¡nh nào trên Ýi có thà giï Xéc- gây ß l¡i d°Ûi h§m nhà °ãc nïa. Anh ang cùng c£ nhà và hàng xóm ©n d°Ûi ¥y, nhïng chuyÇn x£y ra trên °Ýng phÑ thúc giåc anh ch¡y lên, ngÓi yên không tài nào chËu °ãc. M·c m¹ quát theo, Xéc-gây ã nh£y ra khÏi cái hang mát l¡nh ¥y. MÙt chi¿c xe bÍc s¯t Xa-gai-a-s¡-ny §m §m ch¡y qua m·t nhà, nh£ ¡n ra té phía mß °Ýng cho quân ngåy P¿t-lu-ra ang ho£ng vía bÏ ch¡y tán lo¡n. MÙt tên ngåy ch¡y trÑn vào sân nhà Xéc-gây, vÙi vã cuÑng quýt trút h¿t bao ¡n, mi s¯t và kh©u súng, rÓi nh£y qua t°Ýng l©n vào ám v°Ýn rau. Xéc-gây ánh b¡o nhìn ra °Ýng. Quân P¿t-lu-ra có chi¿c xe bÍc s¯t yÃm hÙ ch¡y trÑn theo con °Ýng vÁ phía ga Tây-nam. °Ýng vào phÑ v¯ng ng¯t. B×ng có mÙt vÇ quân Ï nh£y ra °Ýng cái n±m r¡p xuÑng ¥t b¯n. Theo sau anh là ng°Ýi thé hai rÓi ng°Ýi thé ba... Xéc-gây nhìn th¥y hÍ rõ l¯m: hÍ khom mình vëa ch¡y vëa b¯n. MÙt vÇ quân Ï, ng°Ýi Trung QuÑc, nghe ¡i bác nÕ v«n cé uÕi Ëch không thèm n±m xuÑng. Anh ta n°Ûc da x¡m màu s°¡ng gió, hai m¯t sáng rñc, phong phanh manh áo cåt tay, th¯t l°ng eo bng ¡n súng máy, hai tay lm lm lñu ¡n. Ch¡y nh° bay ti¿n tr°Ûc t¥t c£ mÍi ng°Ýi là mÙt Ùi viên tr» mng vác súng liên thanh. ¥y là mii thé nh¥t cça quân Ï Ùt nh­p vào thË xã. Lòng Xéc-gây rÙn lên vui s°Ûng. Anh nh£y bÕ ra °Ýng, lÛn ti¿ng hô lên:  

- Hoan hô các Óng chí!  

Ng°Ýi vÇ quân Trung QuÑc b¥t ngÝ âm s§m ph£i c­u thi¿u niên ¥y, tí nïa xô ngã. Anh ã chñc hng máu gi­n xô l¡i nÇn c­u bé, song th¥y v» m·t hÛn hß cça Xéc-gây thì l¡i thôi ngay; giÍng thß hÕn hÃn, anh quát hÏi:  

- P¿t-lu-ra? Nó ch¡y âu?  

Song Xéc-gây còn m£i ch¡y i ch× khác, không nghe th¥y anh hÏi. Xéc-gây nh£y vào sân nhà, vÛ l¥y kh©u súng và bao ¡n mà tên nguy trút l¡i, khoác vào ng°Ýi, rÓi hÑi h£ ch¡y theo oàn vÇ quân Ï. Mãi ¿n khi HÓng quân chi¿m l)nh xong nhà ga Tây-nam, ng°Ýi ta mÛi nh­n ra Xéc-gây. Sau khi ã chi¿m °ãc m¥y chuy¿n xe chß ¡n d°ãc và trang bË, ã uÕi Ëch ch¡y vào rëng, quân Ï dëng l¡i à nghÉ ng¡i và chÉnh Ñn l¡i Ùi ngi. Anh Ùi viên tr» giï súng máy l¡i g§n Xéc-gây ng¡c nhiên hÏi:  

- Óng chí ß âu ¥y?  

- Em ng°Ýi Ëa ph°¡ng, ß thành phÑ này. Em ãi các Óng chí mãi.  

Anh em HÓng quân xúm quanh l¥y Xéc-gây. Anh Trung QuÑc mÉm c°Ýi hí híng:  

- TÓng chí này tôi bi¿t. Tôi g·p tÓng chí ¥y hô: "Hoan hô các tÓng chí . TÓng chí ¥y là ng°Ýi anh em ta, mÙt ng°Ýi bôn-sê-vích, tÓng chí ¥y thanh niên, tÑt l¯m.  

( Trong cuÙc nÙi chi¿n ß Nga có nhiÁu Óng chí quÑc t¿ (trong ó có Trung QuÑc) tham gia HÓng quân chi¿n ¥u bên c¡nh công nhân và nông dân Xô-vi¿t)  

Và anh ta vui s°Ûng v× vào vai Xéc-gây. Lòng Xéc- gây r¡o rñc sung s°Ûng. HÓng quân ã ngay të §u nh­n Xéc-gây nh° nh­n mÙt ng°Ýi thân. Anh cùng vÛi các anh HÓng quân gi°¡ng l°ái lê tr§n, xung phong chi¿m l¥y nhà ga.  

Hàng phÑ rÙn lên. Dân phÑ, ©n lâu ã mÇt, téc tÑc ra khÏi các h§m nhà, xúm ¿n §u °Ýng xem HÓng quân ang ti¿n vào. M¹ Xéc-gây và Va-li-a nhìn th¥y Xéc-gây: ang i trong hàng ngi HÓng quân, §u không mi, vai vác súng, ngang l°ng eo bao ¡n.  

Bà m¹ téc gi­n gi¡ tay lên trÝi la lÑi.  

Th±ng Xéc-gây con bà mà dính vào chuyÇn ánh nhau! Không thà nào nh° th¿ °ãc. Thí ngh) xem: ban ngày ban m·t, tr°Ûc m¯t t¥t c£ hàng phÑ mà vai nó vác súng i theo ng°Ýi ta diÅu binh. RÓi sau này s½ ra sao, sau này x£y ra chuyÇn gì thì làm th¿ nào? Nhïng ý ngh) ó làm bà iên ng°Ýi, không nén °ãc nïa, bà quát lên:  

- Xéc-gây, có xéo ngay vÁ nhà không! VÁ ngay l­p téc! Mày éng l¡i tao b£o, th±ng khÑn ki¿p kia. Ti toe i bÙ Ùi! VÁ nhà rÓi bà d¡y cho mày i ánh nhau!  

Và bà ch¡y theo con Ënh lôi l¡i.  

Nh°ng Xéc-gây, chính Xéc-gây mà bà th°Ýng cçng §u béo tai, Xéc-gây g°Ým g°Ým nhìn bà. Anh bË m¯ng th¹n Ï m·t, nhåc quá, ng¯t lÝi m¹:  

- M¹ la cing ch³ng °ãc! C¡n không vÁ âu.  

Và v«n r£o b°Ûc i lên.  

Bà m¹ gi­n sôi ng°Ýi tru tréo:  

- Quân này láo th­t. Nó dám mß mÓm nói vÛi m¹ nó th¿ ¥y. °ãc, ã th¿ mày ëng có bò vÁ nhà bà nïa nhé!  

Xéc-gây không ngo£nh m·t l¡i:  

- Con ch³ng vÁ nïa âu.  

Bà éng sïng ß bên °Ýng, ng¡ ngác. Nhïng chi¿n s) da rám n¯ng và ng°Ýi bám §y båi °Ýng diÅu qua tr°Ûc m·t bà. Có ti¿ng ai ch¯c nËch nói ùa:  

- Má ëng khóc, má ¡. Chúng con s½ b§u c­u ¥y làm chính çy.  

C£ trung Ùi Ó lên c°Ýi vui v». Hàng tr°Ûc cça ¡i Ùi c¥t lên giÍng Óng ca m¡nh m½:  

Các Óng chí ¡i! Ta i Áu b°Ûc.  

Ra tr­n tiÁn, ding c£m i lên!  

D¥n thân mình mß °Ýng tiên tr°Ûc.  

TÛi tñ do ang chÝ ta. . .  

Nhïng hàng khác hát theo r¯n rÏi và giÍng Xéc- gây lanh l£nh vang lên trong ti¿ng hát chung ¥y. Xéc-gây ã tìm °ãc mÙt gia ình mÛi cça mình. ¡i Ùi có thêm mÙt l°ái lê, l°ái lê cça Xéc-gây.  

Trên cÕng biÇt thñ nhà Lê-sinh-ski treo mÙt t¥m bìa tr¯ng, có Á chï: "æy ban cách m¡ng . Bên c¡nh là mÙt béc tranh áp-phích Ï rñc: hình mÙt chi¿n s) HÓng quân trÏ tay và nhìn th³ng vào ng°Ýi qua l¡i, d°Ûi có hàng chï: "Anh ã gia nh­p HÓng quân ch°a? .  

êm qua các cán bÙ ban chính trË cça s° oàn ã em dán nhïng béc áp-phích ó, nhïng tuyên truyÁn viên không nói. Ngay c¡nh là lÝi kêu gÍi §u tiên cça çy ban cách m¡ng gíi toàn thà nhân dân lao Ùng thành Sê-pê-tÑp-ca.  

"Các Óng chí,  

BÙ Ùi vô s£n ã gi£i phóng thành phÑ. Chính quyÁn Xô-vi¿t ã °ãc l­p l¡i Chúng tôi kêu gÍi Óng bào tr¥n t)nh.  

Li khát máu bài Do-thái ã bË ánh uÕi. Song muÑn cho chúng không bao giÝ trß l¡i nïa, Ã tiêu diÇt hoàn toàn bÍn chúng, hãy tham gia Ùi ngi HÓng quân. Hãy em h¿t séc çng hÙ chính quyÁn cça nhân dân lao Ùng. Të nay viÇc quân chính trong thành phÑ do T° lÇnh tr°ßng ¡n vË b£o vÇ thành phÑ chÉ huy. ViÇc dân chính do çy ban cách m¡ng lãnh ¡o.  

Chç tËch çy ban cách m¡ng  

Ô-LIN-NHÍCH"  

Trong biÇt thñ nhà Lê-sinh-ski xu¥t hiÇn nhïng ng°Ýi mÛi ¿n. Ti¿ng "Óng chí mÛi hôm qua ai nói ¿n là m¥t m¡ng, hôm nay i ch× nào cing nghe th¥y. Nghe ti¿ng "Óng chí ¥y, lòng mÛi rÙn ràng xúc Ùng làm sao.  

ô-lin-nhích thì không còn bi¿t gi¥c ngç, bi¿t nghÉ ng¡i là gì.  

Ng°Ýi thã mÙc ¥y ang tÕ chéc chính quyÁn cách m¡ng.  

Trên cánh cía mÙt phòng nhÏ cça tòa biÇt thñ, dán mÙt m£nh gi¥y Á b±ng bút chì: "£ng çy . N¡i ây, Óng chí I-g¡-na-chi-ê-va ang làm viÇc. I-g¡- na-chi-ê-va là mÙt cán bÙ phå nï bình t)nh, vïng vàng. Ban chính trË s° oàn giao cho Óng chí và Óng chí ô-lin-nhích nhiÇm vå tÕ chéc chính quyÁn Xô-vi¿t  

MÛi qua mÙt ngày ã có ç nhïng ng°Ýi giúp viÇc ngÓi trong các phòng gi¥y; ti¿ng máy chï lách cách; hÙi Óng cung c¥p l°¡ng thñc ã °ãc thành l­p. Phå trách hÙi Óng này là P°-gi-ki, tính nóng n£y sôi nÕi. Anh ã làm thã máy phå ß x°ßng °Ýng. VÛi éc tính kiên quy¿t hi¿m có, ngay të nhïng ngày §u thi¿t l­p chính quyÁn Xô-vi¿t, anh công nhân ng°Ýi Ba Lan ¥y ã £ ngay bÍn công chéc cao c¥p x°ßng °Ýng, mÙt li gi¥u m·t ng§m nuôi thù sâu Ñi vÛi nhïng ng°Ýi bôn-sê-vích.  

Trong hÙi nghË xí nghiÇp, anh ¥m m¡nh tay xuÑng bàn, nói vÛi anh em thã, nhïng lÝi thô cÙc b±ng ti¿ng Ba Lan, r¯n ch¯c và không khoan nh°ãng:  

- Có iÁu ch¯c ch¯n là cuÙc Ýi tr°Ûc ây ã tiÇt h³n rÓi. Cha chúng ta, c£ chúng ta nïa, ã suÑt Ýi hùng håc làm thuê cho th±ng bá t°Ûc Pô-tô-ski. Th¿ là ç l¯m rÓi. Chúng ta ã xây nhïng tòa lâu ài cho nó, th¿ mà bá t°Ûc "chí tôn chí kính" chÉ cho chúng ta vëa v·n ç Ã khÏi ch¿t ói nhn rng, ç sÑng nai l°ng mà i làm khÕ sai cho chúng nó.  

Bi¿t bao nhiêu nm trÝi rÓi, t¥t c£ li bá t°Ûc Pô- tô-ski và c£ bÍn hoàng thân Xan-gút-cô phè phán sÑng bám trên l°ng chúng ta rÓi? Þ ây, trong chúng ta không có khÑi nhïng thã Ba Lan bË th±ng Pô-tô-ski bóc lÙt, róc x°¡ng, bòn tçy cing nh° bao nhiêu anh em thã Nga và U-c¡-ren khác ¥y °? V­y mà có bÍn tay sai cça li quý tÙc tung ra trong công nhân nhïng tin Ón x£o quyÇt. Chúng nó b£o chính quyÁn Xô- vi¿t s½ bóp ch·t t¥t c£ mÍi ng°Ýi.  

¥y là lu­n iÇu vu khÑng Ãu cáng nh¥t, các Óng chí ¡. Ch°a bao giÝ anh em thã thuÙc mÍi thành ph§n dân tÙc °ãc h°ßng nhiÁu quyÁn tñ do nh° ngày nay. T¥t c£ vô s£n là anh em. Nh°ng còn Ñi vÛi bÍn chç, bÍn quý tÙc, Ñi vÛi tåi chúng nó thì ta s½ bóp ch·t chúng l¡i, các Óng chí có thà tin nh¥t Ënh là nh° th¿.  

Tay anh l¡i vung lên, rÓi l¡i ­p m¡nh xuÑng c¡nh bàn:  

- K» nào b¯t chúng ta ph£i làm Õ máu nhïng ng°Ýi anh em cça chúng ta? BÍn vua quan, të bao nhiêu th¿ k÷ nay, em nông dân Ba Lan ánh dân ThÕ Nh) Kó và bao giÝ cing em mÙt dân tÙc này xông vào ánh gi¿t c°Ûp phá mÙt dân tÙc khác. Bi¿t bao nhiêu m¡ng ng°Ýi bË tàn sát, bi¿t bao tai hÍa trút xuÑng §u nhân dân. K» nào c§n chuyÇn gi¿t ng°Ýi nh° v­y? Có ph£i chúng ta không? Nh°ng rÓi chúng ta s½ làm cho không còn nhïng chuyÇn nh° th¿ nïa. BÍn hút máu loài ng°Ýi ã h¿t thÝi rÓi. Ng°Ýi bôn-sê-vích ã tung ra kh¯p th¿ giÛi nhïng câu nói làm bÍn t° s£n khi¿p sã: "Vô s£n toàn th¿ giÛi, liên hiÇp l¡i!" Có th¿ chúng ta mÛi céu Ýi chúng ta °ãc. Có th¿ ta mÛi hy vÍng °ãc có ngày mai sung s°Ûng, khi t¥t c£ thã thuyÁn ã oàn k¿t bÑn bà mÙt nhà. Các Óng chí, hãy gia nh­p £ng cÙng s£n !  

Cing s½ có mÙt n°Ûc CÙng hòa Ba Lan, nh°ng là mÙt n°Ûc CÙng hòa Xô-vi¿t. MÙt n°Ûc CÙng hòa không có li Pô-tô-ski, li chúng nó thì chúng ta s½ tiêu diÇt ¿n t­n gÑc rÅ. Trong n°Ûc Ba Lan Xô-vi¿t ó, tñ chúng ta s½ làm chç. Có ai là không bi¿t b¡n nghÁ cça chúng ta là B¡-rô-ních? Anh ¥y giÝ °ãc chÉ Ënh làm çy viên nhân dân phå trách xí nghiÇp chúng ta. Bài hát chính théc cça chúng ta nói sao? "Nay mai cuÙc Ýi cça toàn dân khác x°a. Bao nhiêu lãi quyÁn t¥t qua tay mình". Th­t nh° th¿ ¥y. Các Óng chí, Ñi vÛi chúng ta s½ là nhïng ngày vui nh° hÙi. Nh°ng, các Óng chí ëng có nghe lÝi cça li r¯n Ùc gi¥u §u! N¿u lòng tin c­y cça giai c¥p công nhân ta có thà giúp chúng ta làm °ãc thì chúng ta s½ làm cho các dân tÙc trên th¿ giÛi oàn k¿t thân yêu l«n nhau.  

Nhïng lÝi nói mÛi l¡ ó, anh ã nói ra të áy lòng gi£n dË cça ng°Ýi công nhân.  

Khi anh nói xong, të trên diÅn àn b°Ûc xuÑng, ám thanh niên h¿t séc c£m tình nhiÇt liÇt hoan hô anh, biÃu Óng tình vÛi anh.  

Nh°ng nhïng ng°Ýi lÛn tuÕi ch°a dám công khai tán thành. "Bi¿t âu ¥y? Nhá mai bôn-sê-vích l¡i rút lui, thì rÓi l¡i ph£i v¡ miÇng. N¿u không bË treo cÕ thì ch¯c ít ra cing bË uÕi khÏi nhà máy .  

æy viên nhân dân phå trách giáo dåc là ông giáo Sê-nô-p°-ski, ng°Ýi g§y, m£nh kh£nh, bé lo¯t cho¯t. HiÇn nay trong sÑ các giáo viên Ëa ph°¡ng chÉ mÛi có Sê-nô-p°-ski là ng°Ýi h¿t lòng vÛi bôn-sê-vích mà thôi.  

¡i Ùi "công tác ·c biÇt óng Ñi diÇn trå sß çy ban cách m¡ng, làm trách nhiÇm b£o vÇ çy ban. ChiÁu ¿n, mÙt kh©u súng máy M¯c-xim, vÛi bng ¡n lòng thòng nh° con r¯n, ·t chÓm ch×m ngay tr°Ûc cía, sµn sàng Ñi phó vÛi mÍi chuyÇn b¥t tr¯c. Bên c¡nh kh©u súng máy, hai chi¿n s) éng gác c§m súng tr°Ýng.  

Nï Óng chí I-g¡-na-chi-ê-va ¿n trå sß çy ban thì Ã ý ngay ¿n ng°Ýi vÇ quân Ï tr» mng trong sÑ hai ng°Ýi ó.  

- Óng chí bao nhiêu tuÕi?  

- Tôi m°Ýi sáu rÓi.  

- Óng chí ng°Ýi Ëa ph°¡ng?  

Anh lính tr» mÉm c°Ýi:  

- Vâng, tôi vào bÙ Ùi mÛi hôm kia, giïa lúc ta ang ánh vào thành phÑ.  

I-g¡-na-chi-ê-va nhìn kù ng°Ýi chi¿n s) tr»:  

- Ông cå » ra Óng chí làm gì?  

- Thã máy phå.  

Giïa lúc ¥y, ô-lin-nhích cùng vÛi mÙt quân nhân nào nïa b°Ûc vào biÇt thñ. Nï Óng chí I-g¡-na-chi- ê-va quay l¡i nói vÛi ô-lin-nhích:  

- Anh này, tôi ã tìm °ãc ng°Ýi cán bÙ tÕ chéc cho khu oàn thanh niên cÙng s£n rÓi ó. Óng chí này là ng°Ýi Ëa ph°¡ng.  

ô-lin-nhích °a m¯t nhìn Xéc-gây:  

- À, té ra con bác B¡-ru-gi¯c! Còn ãi gì nïa, em i tÕ chéc bÍn tr» l¡i.  

Xéc-gây ng¡c nhiên, nhìn các Óng chí lãnh ¡o:  

- Th¿ còn ¡i Ùi tôi?  

ô-lin-nhích ã ch¡y lên b­c thÁm còn ngoái l¡i:  

- ViÇc ó ã có bÍn mình thu x¿p.  

ChiÁu hôm sau, oàn çy Ëa ph°¡ng cça oàn thanh niên cÙng s£n U-c¡-ren °ãc thành l­p.  

CuÙc Ýi mÛi ­p ¿n b¥t ngÝ. Xéc-gây bË cuÑn vào c¡n gió lÑc cça phong trào, say s°a hi¿n t¥t c£ cho phong trào. Anh ch³ng ngh) gì ¿n gia ình, tuy nhà ß ngay g§n ây thôi.  

Xéc gây ã thành mÙt ng°Ýi bôn-sê-vích. Có ¿n m°Ýi l§n anh rút trong túi ra xem m£ng bìa tr¯ng có ghi dòng chï £ng cÙng s£n bôn-sê-vích U-c¡-ren chéng nh­n anh là oàn viên thanh niên cÙng s£n và bí th° c¥p çy. Ai mà có ý không tin iÁu ó thì cé nhìn th¯t l°ng Xéc-gây kh¯c bi¿t, th¯t l°ng eo bao súng may t¡m b±ng v£i b¡t trong có kh©u súng ng¯n Man-li-khe r¥t oai, món quà cça Pa-ven thân thi¿t gíi l¡i. ó là mÙt thé gi¥y chéng minh không gì giàu séc thuy¿t phåc h¡n. Chà, c­u Pa-ven l¡i không có ß ây mÛi ti¿c làm sao!  

SuÑt c£ ngày, Xéc-gây ch¡y công tác cça çy ban cách m¡ng giao cho. GiÝ thì nï Óng chí I-g¡-na-chi- ê-va ang ãi anh. Hai ng°Ýi s½ i lên ga, vào ban chính trË s° oàn, l¥y tài liÇu tuyên truyÁn và sách báo cho çy ban cách m¡ng. Xéc-gây ch¡y bÕ ra °Ýng. Óng chí cán bÙ ban chính trË ngÓi xe h¡i ãi hai ng°Ýi ngay ngoài cía çy ban.  

°Ýng lên ga khá xa. Ban tham m°u và ban chính trË cça s° oàn U-c¡-ren Xô-vi¿t thé nh¥t óng ngay trên các toa xe lía nhà ga. Tranh thç lúc i °Ýng, I-g¡-na-chi-ê-va hÏi Xéc-gây:  

- Hôm nay vÁ ngành cça chú, chú ã làm °ãc gì rÓi. ã gây °ãc c¡ sß ch°a? Chú ph£i tuyên truyÁn vào các b¡n bè cça chú, nhïng con em công nhân ¥y. Không ch­m trÅ °ãc, ph£i tÕ chéc ngay nhóm thanh niên cÙng s£n. Ngay ngày mai chúng ta s½ th£o và cho in lÝi kêu gÍi cça oàn thanh niên cÙng s£n. Sau ó t­p hãp thanh niên mít-tinh ß r¡p hát. Lát nïa ¿n ban chính trË, chË s½ giÛi thiÁu vÛi chú cô Ri-ta U¥t-chi-nô-vích. N¿u chË không l§m thì cô ta phå trách công tác thanh niên thì ph£i.  

Ri-ta là mÙt thi¿u nï m°Ýi tám tuÕi, tóc nâu c¯t ng¯n, m·c chi¿c áo va-r¡ ka-ki mÛi, ngang l°ng có th¯t dây da nhÏ b£n. G·p Xéc-gây, Ri-ta ã nói cho anh nghe r¥t nhiÁu iÁu mÛi và héa giúp Xéc-gây trong công tác. Khi Xéc-gây ra vÁ, Ri-ta ã °a cho anh mÙt bó tài liÇu dày, và ·c biÇt là có giao t­n tay anh mÙt cuÑn sách nhÏ: c°¡ng l)nh và iÁu lÇ cça oàn thanh niên cÙng s£n.  

Mãi tÛi khuya, nï Óng chí I-g¡-na-chi-ê-va và Xéc- gây mÛi vÁ ¿n çy ban cách m¡ng. VÁ ¿n n¡i thì Va-li-a ang éng ãi ß v°Ýn, trông th¥y anh là gay g¯t trách ngay:  

- GÛm, anh không bi¿t x¥u. Th¿ nào, anh Ënh të bÏ h³n nhà hay sao? T¡i anh cho nên m¹ khóc m¥y ngày, th§y gi­n l¯m. N¿u cé Ã th¿ mãi thì không tÑt âu.  

- Không hÁ gì âu, Va-li-a ¡. Anh th­t tình h¿t séc b­n, không có thÝi giÝ vÁ nhà, anh nói th­t ¥y. Hôm nay nïa anh cing không vÁ nhà âu. Nh°ng Va-li-a ¡i, anh c§n nhÝ em viÇc này. Em i vào ây. Anh ph£i nói vÛi em mÛi °ãc.  

Va-li-a khó mà nh­n ra ¥y là anh mình nïa. Xéc gây thay Õi h³n, hình nh° có ai b¯t iÇn vào ng°Ýi anh.  

Xéc gây kéo em ngÓi xuÑng gh¿ âu ¥y, rÓi i th³ng ngay vào câu chuyÇn.  

- ChuyÇn th¿ này ây. Em ph£i vào oàn. Em không hiÃu à? Vào Liên oàn thanh niên cÙng s£n. oàn do anh làm chç tËch. Em không tin à? ây Íc i!  

Va-li-a Íc chéng minh th° và síng sÑt nhìn anh:  

- Em vào oàn thì làm gì °ãc?  

Xéc-gây dang rÙng cánh tay:  

- Làm gì à? Em t°ßng không có viÇc cho em làm à? ây này, bà cå non ¡, m¥y êm nay là anh không ngç. Ph£i ra séc tuyên truyÁn. Nï Óng chí I-g¡-na- chi-ê-va b£o là s½ t­p hãp t¥t c£ thanh niên ß nhà hát à gi£i thích cho hÍ bi¿t vÁ chính quyÁn Xô-vi¿t. Óng chí ¥y l¡i b£o anh ph£i Íc diÅn vn. Anh thì anh ngh) r±ng nï Óng chí ¥y ã l§m, vì anh ch³ng bi¿t Íc diÅn vn ra sao, giao cho anh thì ¿n hÏng m¥t& Sao, em ngh) vÁ oàn th¿ nào?  

- Em không bi¿t th¿ nào. N¿u vào thì m¹ l¡i càng gi­n h¡n nïa thôi.  

- Va-li-a ¡, em ëng có nghe m¹. M¹ không hiÃu tí gì âu. M¹ chÉ ngh) có mÙt iÁu: giï rËt con cái ß bên mình. Kà thì không ph£i là m¹ không °a chính quyÁn Xô-vi¿t. Trái l¡i, m¹ còn c£m tình nïa là ±ng khác. Song m¹ chÉ muÑn cho con cái nhà khác ánh nhau ngoài m·t tr­n, ché không ph£i là con mình. Nh° th¿ có úng không? Em có nhÛ anh Giu-kh¡-rai nói gì vÛi chúng ta không? Em thí xem Pa-ven, Pa- ven có nghe m¹ c­u ¥y âu. Bây giÝ chúng ta có quyÁn sÑng cho ra sÑng. Va-li-a ¡, em không thà të chÑi viÇc vào oàn °ãc. Kà hai anh em mình mà cùng công tác thì tÑt bi¿t chëng nào. Em ho¡t Ùng trong ám con gái, còn anh công tác bÍn con trai. Còn th±ng qu÷ C¡-lim-ca tóc Ï, anh s½ k¿t n¡p nó ngay hôm nay. Em quy¿t Ënh i nào. Sao... em vào hay không? ây quyÃn sách này s½ gi£i thích t¥t c£ cho em mÍi iÁu.  

Xéc-gây móc túi l¥y cuÑn sách °a cho em. Va-li- a nhìn anh không rÝi m¯t, th¥p giÍng hÏi anh:  

- Nh°ng nhá bÍn P¿t-lu-ra nó trß l¡i thì s½ ra sao hß anh?  

L§n §u tiên Xéc-gây ngh) ¿n iÁu có thà x£y ra ó.  

- Nó trß l¡i ¥y à, anh thì th¿ nào cing i vÛi anh em rÓi. Nh°ng còn em thì th¿ nào nhÉ? M¹ ch¯c s½ khÕ l¯m. - Nói ¿n ây Xéc-gây l·ng ng°Ýi i, im b·t.  

- Anh cé ghi tên em vào, anh Xéc-gây ¡, nh°ng giï kín ëng cho m¹ bi¿t, cing ëng cho ai bi¿t c£. ChÉ riêng anh và em bi¿t thôi. Em s½ giúp anh mÍi viÇc nh°ng ëng cho ai bi¿t c£ thì lãi h¡n.  

- Em nói ph£i ¥y, Va-li-a ¡.  

Giïa lúc ó, I-g¡-na-chi-ê-va b°Ûc vào phòng.  

- Óng chí I-g¡-na-chi-ê-va, ây là Va-li-a, em gái tôi. Tôi ã nói chuyÇn vÛi Va-li-a vÁ lý t°ßng cça ta. Va-li-a hoàn toàn ç tiêu chu©n vào oàn, Óng chí ¡. Nh°ng chÉ ph£i cái là m¹ chúng tôi khó tính. Óng chí xem có thà k¿t n¡p Va-li-a mà giï kín không cho ai bi¿t °ãc không? Vì giá thí ta có ph£i rút lui, tôi thì dÅ l¯m, tôi thì th¿ nào cing vác súng i rÓi, nh°ng còn Va-li-a, nó th°¡ng m¹ không ná rÝi i °ãc.  

Nï Óng chí I-g¡-na-chi-ê-va ngÓi ß c¡nh bàn, l¯ng tai nghe Xéc-gây, rÓi nói:  

- K¿t n¡p nh° th¿ cing °ãc. Mà l¡i càng tÑt nïa.  

*  

R¡p hát §y ch­t ám thanh niên Ón ào. HÍ th¥y có áp-phích dán báo có mít tinh thì kéo nhau ¿n ây. Ùi nh¡c cça công nhân máy °Ýng ¿n giúp vui. Công chúng hôm nay g§n nh° gÓm r·t hÍc trò ly-xê c£ trai l«n gái, và hÍc sinh tr°Ýng tiÃu hÍc.  

HÍ kéo nhau ¿n ây vì mít-tinh thì ít, mà vì nghe nói có biÃu diÅn vn nghÇ thì nhiÁu.  

Màn kéo lên. Óng chí Ra-din bí th° qu­n oàn, ng°Ýi nhÏ, g§y, mii nhÍn nhÍn vëa mÛi ß qu­n vÁ b°Ûc ra sân kh¥u. Óng chí nói °ãc thính gi£ chm chú nghe, nói vÁ cuÙc ¥u tranh ang tràn lan kh¯p n°Ûc và kêu gÍi thanh niên oàn k¿t chung quanh £ng cÙng s£n. Óng chí nói nh° mÙt tay hùng biÇn th­t, song bài nói lçng cçng nhiÁu danh të phéc t¡p nh° "mác-xít chính phái", "xã hÙi vË chçng v.v..., nhïng chï ¥y t¥t nhiên ng°Ýi nghe không hiÃu ngh)a là gì c£.  

Óng chí nói xong °ãc v× tay ran tán th°ßng. Óng chí nh°Ýng lÝi cho Xéc-gây, rÓi i vÁ ngay.  

Cái viÇc mà Xéc-gây r¥t ng¡i ã ¿n. Bài nói ch°a chu©n bË xong. "Nói gì? Nói vÁ cái gì?". Xéc-gây cÑ ngh) ra lÝi mà nói, song ch³ng ra °ãc câu gì h¿t, §u óc £o lÙn rÑi bÝi.  

ChË I-g¡-na-chi-ê-va ngÓi ß bàn chç tËch kh½ nh¯c Xéc-gây: "Nói vÁ tÕ chéc chi oàn".  

Xéc-gây liÁn nói ngay vào các v¥n Á công tác thñc t¿.  

- T¥t c£ các Óng chí ã nghe rõ rÓi. Bây giÝ chúng ta c§n thành l­p chi oàn. V­y ai tán thành Á nghË cça tôi?  

C£ phòng trß nên im l·ng.  

Ri-ta á lÝi cho Xéc-gây, Ri-ta b¯t §u nói vÁ tÕ chéc thanh niên ß Mát-xc¡-va. Còn Xéc-gây thì ng°ãng nghËu éng tránh ra bên.  

Thái Ù cça ng°Ýi nghe có v» thÝ ¡ Ñi vÛi viÇc tÕ chéc chi oàn làm cho Xéc-gây thêm bÑi rÑi. Anh h±n hÍc nhìn cí tÍa. Ri-ta nói, thính gi£ cing không chú ý nghe. Th±ng Da-li-va-nÑp thì nhìn Ri-ta có v» khinh ra m·t, h¯n ghé tai thì th§m cái gì vÛi con bé Li-da. BÍn hÍc trò con gái lÛp trên ß ly-xê, mii bé b±ng tí ánh ph¥n, thì ngÓi ß m¥y hàng gh¿ §u, li¿c ngang, li¿c dÍc, nhïng cái li¿c gi¿t ng°Ýi. BÍn nó nói chuyÇn thì thào vÛi nhau không dét. Þ mÙt góc r¡p, g§n chân thang b°Ûc lên sân kh¥u là nhóm thanh niên HÓng quân nhà mình, và giïa ám anh em ¥y, Xéc-gây nh­n ra anh chàng Ùi viên súng máy quen bi¿t. Anh ta ngÓi g§n mép sân kh¥u, ang bñc dÍc l¯m, §y cm téc nhìn con Li-da và con An-na diÇn ng¥t trÝi. C£ hai éa ang ngang nhiên tán chuyÇn vÛi kép ch³ng bi¿t ng°ãng là gì.  

C£m th¥y mình nói không ai nghe, Ri-ta liÁn k¿t lu­n nhanh bài nói và nh°Ýng lÝi cho chË I-g¡-na- chi-ê-va. Ti¿ng nói ôn tÓn cça chË làm phòng hÍp yên l·ng chm chú.  

ChË nói:  

- Các Óng chí thanh niên, các Óng chí m×i ng°Ýi hãy suy ngh) kù nhïng iÁu nghe °ãc tÑi nay. Tôi tin ch¯c r±ng trong sÑ các Óng chí s½ có nhïng ng°Ýi ¿n vÛi cách m¡ng à làm nhïng chi¿n s) tích cñc, ché không ph£i là nhïng khán gi£ xem ch¡i. oàn thanh niên sµn sàng mß cía ón các Óng chí, tùy các Óng chí quy¿t Ënh l¥y. à các Óng chí tñ mình phát biÃu ý ki¿n cça mình thì h¡n. Xin mÝi nhïng ai muÑn phát biÃu lên phát biÃu ý ki¿n.  

Phòng hÍp l¡i im l·ng. Þ tít hàng gh¿ cuÑi phòng, có ti¿ng vang lên:  

- Tôi xin nói!  

MÙt thanh niên m¯t h¡i lác, trông nh° con g¥u con, b°Ûc lên diÅn àn. Thanh niên ¥y là Mi-sa Lép-súc.  

- Óng chí vëa rÓi ã nói th¿ thì tôi xin có ý ki¿n. N¿u c§n çng hÙ nhïng ng°Ýi bôn-sê-vích thì tôi không bao giÝ të chÑi. Óng chí Xéc-gây ã bi¿t tôi ¥y, tôi xin ghi tên vào oàn thanh niên cÙng s£n.  

Xéc-gây mÉm c°Ýi, m·t mày t°¡i r¡ng.  

Anh nh£y ra éng giïa sân kh¥u:  

- Tôi bi¿t Óng chí này. Mi-sa là mÙt thanh niên cça ta. Cha anh là thã b» ghi, bË xe lía k¹p ch¿t, vì th¿ cho nên anh không °ãc i hÍc. Các Óng chí xem ¥y anh hiÃu ngay nhiÇm vå ph£i làm, tuy ch³ng có hÍc qua ly-xê nào c£.  

Cí tÍa la ó nhao nhao lên. MÙt c­u hÍc trò tóc uÑn qun xin phát biÃu: trò ¥y tên là Ô-cu-s¿p, con lão d°ãc s). Ô-cu-s¿p xÑc áo éng d­y nói:  

- Xin l×i các Óng chí, ché tôi không hiÃu ng°Ýi ta muÑn òi chúng tôi làm gì. MuÑn chúng tôi làm chính trË °? V­y thì bao giÝ chúng tôi mÛi °ãc hÍc? Chúng tôi ph£i hÍc cho xong ly-xê. Vâng, n¿u các Óng chí mÝi chúng tôi vào hÙi thà thao hay cùng nïa vào câu l¡c bÙ Ã Íc sách báo thì chúng tôi không có chÑi të. Song i làm chính trË Ã rÓi nhá ra thÝi th¿ thay Õi bË treo cÕ °? Xin l×i các Óng chí thôi. Tôi dám ch¯c r±ng ch³ng có ai Óng ý i làm chuyÇn ó c£ âu.  

Ti¿ng c°Ýi rÙ kh¯p gian phòng. Ô-cu-s¿p b°Ûc xuÑng và ngÓi l¡i ch×. Anh bÙ Ùi giï súng máy hùng hÕ kéo chåp mi cát-két xuÑng trán, nh£y lên ch× diÅn àn téc gi­n qu¯c m¯t nhìn kh¯p l°ãt các dãy gh¿, rÓi thét lên:  

- Chúng mày c°Ýi à, hß Ó khÑn n¡n?  

ôi m¯t rëng rñc cháy nh° hai cåc than hÓng, anh vëa nói vëa thß, giÍng nói và toàn thân run lên téc gi­n:  

- Tên tôi là Giác-ky I-vng. Tôi không bi¿t cha mà cing không bi¿t m¹ tôi là ai. Tôi là mÙt éa tr» mÓ côi, sÑng c§u b¡ c§u b¥t, ngày lang thang hè phÑ, êm ln ra ngç ß bÝ gi­u bÝ rào. ói khát không có ch× n°¡ng thân. Ýi khÕ sß nh° chó, ché không nh° h¡ng chúng mày toàn là con cái nhïng nhà giàu så. Ngày nay chính quyÁn Xô-vi¿t ¿n rÓi. Các anh HÓng quân thu n¡p tôi vào mÙt trung Ùi ã nuôi tôi, cho n, cho m·c, cho giày i, d¡y cho tôi hÍc, và chç y¿u là ã làm cho tôi giác ngÙ. NhÝ ó mà tôi thành mÙt ng°Ýi bôn-sê-vích và tôi nguyÇn làm mÙt ng°Ýi bôn- sê-vích cho ¿n ch¿t. Tôi, tôi bi¿t l¯m, vì sao ph£i chi¿n ¥u. Vì chúng tôi, vì nhïng ng°Ýi cùng khÕ, vì chính quyÁn công nhân. Chúng mày ngÓi ¥y mà nh¡o báng, mà c°Ýi hí nh° mÙt àn ngña, chúng mày không bi¿t là ngay sát thành phÑ này, hai trm Óng chí ã ngã, ã v)nh viÅn hy sinh... - Nói ¿n ây, giÍng Giác-ky rung lên nh° mÙt dây àn kéo cng. - Nhïng Óng chí ó ã không hÁ do dñ, ã hi¿n c£ Ýi mình cho h¡nh phúc cça chúng ta, cho sñ nghiÇp cça chúng ta. . . Và trên kh¯p ¥t n°Ûc, bi¿t bao nhiêu Óng chí nïa ã hy sinh trên các m·t tr­n. Th¿ mà giïa lúc ó, bÍn chúng mày còn ngÓi yên, Ïng £nh, ngo£nh m·t i...  

RÓi Giác-ky, quay m·t vÁ phía chç tËch oàn, gi¡ tay chÉ ám cí tÍa:  

- Các Óng chí l¡i i kêu gÍi nhïng quân ¥y °? Ó chúng nó mà l¡i hiÃu °ãc hay sao? Không! MÙt éa thëa n vÛi mÙt ng°Ýi ch¿t ói không i ôi vÛi nhau °ãc. M¥y trm m·t mà chÉ có mÙt ti¿ng áp l¡i chúng ta thôi. Bßi vì ¥y chính là ti¿ng nói cça mÙt c­u bé mÓ côi cùng khÕ. - Anh quay l¡i phía cí tÍa hét lên gi­n dï. - Còn h¡ng chúng mày thì chúng tao không c§n ¿n m·t chúng mày. Chúng tao không ph£i c§u xin chúng mày çng hÙ! Ó chúng mày chÉ làm v°Ûng c³ng chúng tao thôi.  

H¡i thß h§m h­p, Giác-ky k¿t lu­n:  

- Nhïng quân này, chÉ em lia quách mÙt bng i cho r£nh !  

Anh të diÅn àn ch¡y xuÑng ch³ng thèm nhìn ai, b°Ûc th³ng ra ngoài cía.  

Chç tËch oàn không mÙt ai ß l¡i dñ d¡ hÙi. Trên °Ýng vÁ çy ban cách m¡ng, Xéc-gây nói, giÍng chán n£n:  

- Th­t là nhá tàu. Giác-ky nó nói th¿ mà úng. Ch³ng °ãc tích sñ gì, cái ám hÍc sinh ¥y. Li chúng nó, th­t ghét m·t.  

I-g¡-na-chi-ê-va ng¯t lÝi:  

- iÁu ó không l¥y gì làm l¡: h§u h¿t không ph£i là thanh niên vô s£n. Ph§n lÛn ho·c là ám thanh niên tiÃu t° s£n ho·c là lÛp trí théc thành thË, li thanh niên nhßn nh¡. Ph£i ti¿n hành công tác ß trong qu§n chúng thanh niên công nhân. Dña vào ám thanh niên máy c°a và máy °Ýng. Song, cuÙc mít-tinh không vô ích âu: trong anh chË em hÍc sinh có nhïng ph§n tí tÑt ¥y.  

Ri-ta cing Óng ý vÛi I-g¡-na-chi-ê-va:  

- Xéc-gây ¡, nhiÇm vå chúng ta là không ngëng tuyên truyÁn in sâu vào óc m×i ng°Ýi nhïng t° t°ßng và nhïng kh©u hiÇu cça chúng ta. M×i viÇc x£y ra, £ng ph£i gi£i thích bình lu­n cho qu§n chúng c§n lao hiÃu. Chúng ta s½ tÕ chéc mÙt lo¡t nhïng cuÙc mít-tinh, nhïng cuÙc hÙi nghË, nhïng cuÙc ¡i hÙi. Ban chính trË ang mß hÙi nhà hát mùa hè ß trên ga. Ít lâu nïa s½ có mÙt chuy¿n tàu tuyên truyÁn ¿n. Lúc ó chúng ta có thà phát triÃn phong trào. Xéc-gây hãy nhÛ lÝi Lê-nin. Lê-nin ã nói: chúng ta s½ không bao giÝ th¯ng °ãc, n¿u ta không lôi cuÑn vào cuÙc ¥u tranh nhïng khÑi ông £o qu§n chúng c§n lao.  

Xéc-gây °a Ri-ta vÁ nhà ga thì ã khuya. Lúc b¯t tay të giã nhau, anh n¯m l¥y bàn tay Ri-ta, si¿t r¥t ch·t và giï trong tay mình mÙt giây. Ri-ta thoang thoáng mÉm c°Ýi.  

Tr°Ûc khi vÁ trå sß, Xéc-gây còn t¡t thm nhà.  

M¹ anh la lÑi om sòm, anh v«n im không nói. Nh°ng ¿n khi cha cing nói chen vào thì anh không giï °ãc nïa, quay ra nói l¡i, khi¿n cha không còn bi¿t nói th¿ nào.  

- Th§y à cho con nói. Con hÏi th§y cái ngày quân éc ß ây th§y bÏ viÇc, bãi công, l¡i thËt c£ th±ng lính gác trên xe lía nïa thì th§y có ngh) ¿n nhà không? Th§y có ngh) ché, song th§y v«n làm bßi vì ý théc cça ng°Ýi thã b¯t th§y ph£i làm nh° th¿. Thì ngày nay, con cing ngh) nh° th§y, con cing ngh) ¿n nhà. Con bi¿t, n¿u quân ta ph£i bÏ ¥t này mà i thì nhà vì con cing có thà bË chúng làm r§y ¥y. Song, n¿u chúng con ánh th¯ng, HÓng quân ánh th¯ng thì th¯ng lãi là th¯ng lãi chung cça giai c¥p công nhân ta. Con không thà cé khoanh tay ngÓi ß nhà °ãc, th§y ¡. Th§y ch¯c hiÃu cho con. Th¿ mà nhà còn cé mè nheo con làm gì? Th§y bi¿t con i vào con °Ýng ph£i, th§y ph£i nâng á con, giúp con mÛi ph£i ché. ±ng này, th§y l¡i cing nhi¿c móc con. Con xin th§y ngh) l¡i, th§y ëng nói con nïa, th§y không nói con thì con tin là m¹ con cing thôi không kêu nïa.  

ôi m¯t xanh và trong cça Xéc-gây nhìn th³ng vào cha, dËu dàng mÉm c°Ýi, tin ch¯c là mình có lý.  

Bác B¡-ru-gi¯c ngÓi trên gh¿ dài, bÑi rÑi, nh¿ch ôi ria mép r­m và chòm râu âm tua tça c°Ýi xòa, lÙ ra hai hàm rng vàng khè.  

- Th±ng quái, mày l¡i Ënh d¡y khôn tao ¥y h£? Mày t°ßng mày giÝ có súng thì tao sã không dám ánh òn mày ¥y ch¯c?  

Trong giÍng nói cça bác không có gì là e dÍa c£. Lúng ta lúng túng, bác chìa bàn tay nÕi chai ra b¯t ch·t tay con:  

- Thôi, con i. Con ang i lên ch£ nh½ th§y l¡i hãm con l¡i. ChÉ cÑt mÙt iÁu là ëng có quên chúng tao, thÉnh tho£ng con xin phép anh em vÁ nhà ch¡i, Xéc-gây nhé!  

B¥y giÝ là êm. Cánh cía mß hé h¯t ra mÙt vÇt ánh sáng chi¿u lên nhïng b­c thÁm. Trong gian phòng lÛn kê gh¿ i-vng Çm mÁm lót da thú non, nm ng°Ýi ngÓi quanh chi¿c bàn gi¥y rÙng nhà lão lu­t s° Lê-sinh-ski. çy ban cách m¡ng ang hÍp ß ¥y. ô-lin-nhích, I-g¡-na-chi-ê-va, chç tËch çy ban ·c biÇt là Chi-mô-sen-cô Ùi mi lông, trông giÑng nh° ng°Ýi dân Ki¿c-ghi, và hai çy viên çy ban cách m¡ng là Su-ích, công nhân °Ýng s¯t, ng°Ýi cao lêu nghêu nh° cây sào, và anh công nhân sß §u máy xe lía mii t¹t tên là Ô-sta-súc.  

ô-lin-nhích, ng£ ng°Ýi xuÑng bàn, nhìn ch±m ch±m th³ng vào m·t nï Óng chí I-g¡-na-chi-ê-va, giÍng khàn khàn, d±n tëng ti¿ng:  

- Ph£i b£o £m cung c¥p cho m·t tr­n. Công nhân cing c§n n. Th¿ mà të khi ta vào ây, bÍn nhà buôn, bÍn §u c¡ tng vÍt giá c£. Chúng không chËu bán hàng l¥y tiÁn Xô-vi¿t, mà chÉ nh­n l¥y gi¥y b¡c "Ni- cô-lai" ho·c gi¥y b¡c "Kê-rng-ski" thôi. Ngay hôm nay ây, ta ph£i Ënh giá các m·t hàng. Chúng ta cing hiÃu chán là bÍn §u c¡ không chËu bán theo giá ta hóa giá âu. Th¿ nào chúng cing gm l¡i. Lúc ó ta s½ khám xét và tr°ng thu h¿t hàng cça bÍn bóc lÙt ¥y. Không thà cé nh¹ tay mãi °ãc. Ta không thà à yên mãi cho anh chË em công nhân ch¿t ói °ãc. Óng chí I-g¡-na-chi-ê-va khuyên chúng ta th­n trÍng, chÛ có làm m¡nh quá. Tôi thì tôi gÍi ngay cái lÑi dè d·t ¥y là tính ch¥t nhu nh°ãc cça trí théc ¥y. l-g¡-na-chi-ê-va ëng gi­n. T¡i th¥y th¿ nào thì nói nh° th¿. V£ chng, ta có làm gì các nhà buôn nhÏ và bà con buôn thúng bán m¹t âu. Ng°Ýi ta báo cho tôi bi¿t trong nhà cça lão chç quán Dô-na có mÙt cái h§m bí m­t. Tr°Ûc khi quân P¿t-lu-ra tÛi, bÍn buôn så ã gi¥u ß ¥y nhiÁu hàng tích trï l¯m.  

(Gi¥y b¡c "Ni-cô-lai : gi¥y b¡c cça Nga hoàng. Gi¥y b¡c "Kê-rng-ski: tiÁn cça chính phç lâm thÝi- chính phç t° s£n ph£n Ùng)  

ô-lin-nhích °a m¯t nhìn Chi-mô-sen-cô có v» châm bi¿m, Chi-mô-sen-cô hÏi l¡i mÙt cách Éu xìu:  

- Sao c­u bi¿t °ãc?  

Th¥y ô-lin-nhích bi¿t mÍi chuyÇn tr°Ûc c£ mình, Chi-mô-sen-cô âm ra bñc bÙi vì áng l½ ra anh là ng°Ýi ph£i bi¿t nhïng chuyÇn ó tr°Ûc tiên. ô-lin- nhích c°Ýi:  

- Hê hê. TÛ bi¿t t¥t, ông anh ¡, - ngëng mÙt lát, anh ti¿p: TÛ không nhïng bi¿t cái h§m mà l¡i còn bi¿t c£ chuyÇn hôm qua c­u và Óng chí lái xe cça s° oàn tr°ßng ã tu c¡n vÛi nhau mÙt nía lít r°ãu nïa kia.  

Chi-mô-sen-cô ngÓi không yên trên gh¿. N°Ûc da m·t vàng vàng b×ng Ï íng lên. "Chà! Thánh th­t!" Chi-mô-sen-cô kêu lên giÍng §y khâm phåc, nh°ng nhìn th¥y I-g¡-na-chi-ê-va cau mày, thì l¡i im ngay. RÓi nhìn ô-lin-nhích ngh) th§m: "GÛm, th±ng cha thã mÙc này qu÷ quái th­t. Ch¯c l¡i có tình báo riêng gì ây .  

Ti¿ng ô-lin-nhích nói ti¿p:  

- Chính chú bé Xéc-gây ã cho tôi bi¿t ¥y. Xéc- gây có ng°Ýi b¡n làm ß hàng c¡m nhà ga. Nhïng ng°Ýi n¥u b¿p kà cho b¡n Xéc-gây bi¿t là tr°Ûc kia lão chç Dô-na giao hàng cho hÍ, c§n bao nhiêu cing có. Hôm qua thi Xéc-gây ã có tin ch¯c ch¯n: h§m thì có h³n i rÓi, nh°ng ph£i bi¿t h§m ó ß âu mà tìm. ¥y, Chi-mô-sen-cô hãy chÍn mÙt sÑ anh em i såc ngay i b£o c£ Xéc-gây i theo nïa. Ph£i làm th¿ nào à trong hôm nay truy cho ra cái kho. Truy ra thì có cái à cung c¥p cho anh chË em thã và bÙ Ùi cça s° oàn.  

Nía giÝ sau, tám ng°Ýi có súng ­p vào nhà lão chç quán Dô-na. Hai ng°Ýi éng gác ngoài cía.  

Lão chç béo quay, bång phÇ, tròn trùng tråc nh° cái thùng r°ãu, tóc hung lßm chßm dñng ng°ãc; chi¿c chân gi£ b±ng g× i lÙp cÙp trên sàn, h¯n ch¡y ra khúm núm tr°Ûc nhïng ng°Ýi mÛi ¿n, giÍng mii khàn khàn, thì thào kh½ th°a:  

- D¡, các Ñng chí ¿n có viÇc gì ¥y ¡? Sao l¡i ¿n khuya th¿ này ¡?  

M¥y éa con gái lão chç, éng sau l°ng lão ta, chúng vëa théc d­y, hãy còn khoác áo choàng ngoài. ánh èn pin cça Chi-mô-sen-cô làm chúng nheo m¯t l¡i. BuÓng bên c¡nh, må vã phÑp pháp cça lão vëa m·c l¡i qu§n áo vëa kêu rên.  

Không nói quanh co, Chi-mô-sen-cô tr£ lÝi:  

- Chúng tôi ¿n khám nhà ông.  

HÍ dõi tëng viên g¡ch nÁn nhà. RÓi cái nhà d°Ûi ch¥t §y cçi, ngoài kho, trong b¿p, cái h§m x¿p r°ãu rÙng thênh thang ch× nào cing låc soát th­t kù, nh°ng không th¥y tm h¡i cái h§m bí m­t gi¥u hàng âu c£.  

Trong chi¿c buÓng nhÏ c¡nh b¿p, ng°Ýi ß gái nhà chç quán ã ngç say l¯m ch³ng còn bi¿t có ng°Ýi nào vào nhà nïa. Xéc-gây kh½ lay cô ta d­y hÏi: "Cô làm cho nhà này ph£i không?".  

Cô ta còn ngái ngç, th¥y hÏi l¡ quá, råt vai vào chn, l¥y tay che m¯t bË chói ánh èn, rÓi không hiÃu §u uôi ra sao, hÏi l¡i: "Ph£i, em là con ß. Th¿ còn các anh, các anh là ai?".  

Xéc-gây nói cho cô ta rõ và i ra à cô ta m·c qu§n áo éng d­y.  

Chi-mô-sen-cô hÏi lão chç quán ß trong phòng n rÙng lÛn. Lão này thß phì phì, nÕi cáu, kêu la:  

- Các Óng chí b¯t chúng tôi th¿ nào nïa? Nhà tôi không có cái h§m nào khác c£. Các Óng chí th¥y ¥y các Óng chí xét l¯m, tôi cam oan là chÉ m¥t thÝi giÝ thôi. Tr°ớc, tôi có cía hàng r°ãu này. GiÝ thì h¿t rÓi. Nghèo x¡ nghèo xác. BÍn P¿t-lu-ra c°Ûp h¿t nhµn, suýt nïa chúng gi¿t c£ tôi. Chính phç Xô- vi¿t ta vÁ, tôi mëng l¯m. Nh°ng còn cça c£i cça tôi có bao nhiêu thì các Óng chí th¥y c£ ¥y. - Và h¯n xòe nhïng ngón tay chuÑi m¯n ra. ôi m¯t gian §y tia máu Ï cça h¯n h¿t nhìn Chi-mô-sen-cô ¿n nhìn Xéc-gây, h¿t nhìn Xéc-gây l¡i nhìn vào góc nhà, rÓi nhìn lên tr§n.  

Chi-mô-sen-cô c¯n môi bñc téc:  

- Ngh)a là ông v«n cé gi¥u? MÙt l§n cuÑi cùng, tôi b£o ông ph£i chÉ cho chúng tôi h§m gi¥u hàng âu.  

Må vã nói chen vào:  

- Óng chí bÙ Ùi d¡y th¿ nào ¡? Chúng cháu ói khát, khÕ sß, ang ch¿t dß. HÍ l¥y h¿t s¡ch sành sanh cça nhà cháu.  

Må Ënh khóc, nh°ng khÑn n×i ch³ng r·n °ãc ra hÙt n°Ûc m¯t nào c£.  

- Nhà må ch¿t dß v­y mà v«n nuôi °ãc con ß. - Xéc-gây °a ra nh­n xét ¥y.  

- Con ß gì nó hß trÝi! Nó là con bé không cía không nhà, khÕ sß, không có ch× n°¡ng thân, chúng cháu th°¡ng h¡i em vÁ nuôi. ¥y cé Ã cho con Kh¡-ri- chi-na nó nói cho các ông nghe xem có th­t không.  

Chi-mô-sen-cô sÑt ruÙt quát lên:  

- Thôi °ãc, ta cé ti¿p tåc khám i!  

Sáng rõ rÓi, mà trong nhà lão chç quán anh em v«n ti¿p tåc khám xét ráo ri¿t. Chi-mô-sen-cô bñc mình vì ã m¥t m°Ýi ba ti¿ng liÁn tìm tòi không có k¿t qu£. Anh ã Ënh thôi không khám nïa. Xéc-gây ã Ënh bÏ i, b×ng nhiên nghe th¥y trong buÓng xép ng°Ýi ß gái có ti¿ng thì thào khe kh½ cça Kh¡-ri-chi-na.  

- Cái h§m âu ß trong b¿p, d°Ûi cái lò bánh ¥y.  

Trong m°Ýi phút, cái lò to t°Ûng ã bË dá i, Ã lÙ n¯p h§m b±ng s¯t. MÙt giÝ sau, chi¿c xe cam nhông chß §y thùng và bao n·ng të nhà tên chç quán rÝi i, giïa mÙt ám ông tò mò xúm l¡i xem.  

*  

MÙt ngày nóng béc, bà m¹ Pa-v¹n c¯p gói con qu§n áo trß vÁ nhà. Nghe A-r¡-chom kà chuyÇn l¡i vÁ Pa- ven, bà khóc th°¡ng, lòng au xót. Të ¥y, bà cå sÑng nhïng ngày au buÓn. Không còn gì n nïa, ph£i nh­n qu§n áo anh em bÙ Ùi vÁ gi·t. Anh em tr£ công, c¥p cho bà phi¿u mÙt kh©u ph§n l°¡ng thñc cça bÙ Ùi.  

Vào mÙt buÕi chiÁu, A-r¡-chom i làm vÁ, bà cå trông qua cía sÕ, th¥y anh i r£o b°Ûc khác mÍi ngày. Vëa ·t chân tÛi cía, anh tay ©y cía, miÇng bô bô nói ngay: "Th° cça em Pa-ven !"  

Th° Pa-ven vi¿t:  

Anh A-r¡-chom thân m¿n,  

Em báo tin anh bi¿t, em v«n còn sÑng, song không °ãc khÏe l¯m. Em bË ¡n vào ùi, nh°ng nay ã khá rÓi. Bác s) b£o ¡n ch°a vào x°¡ng. Anh ëng lo ch³ng viÇc gì âu, s½ khÏi anh ¡. Þ quân y ra, n¿u °ãc phép, em s½ vÁ thm anh. L§n tr°Ûc, em ch°a i ¿n ch× m¹ ß °ãc âu. DÍc °Ýng, em nh­p oàn kõ binh Ï, nay em là Ùi viên cça lï oàn kõ binh mang tên Óng chí Cô-lÑp-ski, mÙt anh hùng nÕi ti¿ng mà ch¯c anh cing bi¿t tên. Em ch°a tëng g·p ng°Ýi nào anh ding nh° Óng chí lï oàn tr°ßng, em r¥t khâm phåc Óng chí ¥y. M¹ ã vÁ ch°a anh? N¿u m¹ vÁ rÓi, anh th°a vÛi m¹: em, éa con út cça m¹, xin tha thi¿t chào m¹ và mong m¹ tha l×i cho em vì ã làm m¹ lo ngh) nhiÁu.  

Em bé cça anh  

T.B. - Anh t¡t l¡i nhà ông chánh kiÃm lâm và cho bên ¥y xem th° này vÛi.  

Bà cå khóc nhiÁu. Và éa con bé d¡i cça bà quên c£ ghi Ëa chÉ n¡i ang n±m iÁu trË. Làm sao mà tìm °ãc nó?  

Xéc-gây nng ghé vào mÙt toa xe lía s¡n xanh, ngoài có biÃn à chï: "TÕ tuyên hu¥n ban chính trË s° oàn". I-g¡-na-chi-ê-va và Ri-ta làm viÇc ß ây, trong mÙt ngn toa nhÏ. I-g¡-na-chi-ê-va mÓm ng­m mãi mÙt i¿u thuÑc không bao giÝ hút, nh¿ch mép mÉm c°Ýi dí dÏm.  

Xéc gây là bí th° khu oàn thanh niên, th°Ýng ¿n ây l¥y tài liÇu, báo chí. Anh d§n d§n thân vÛi Ri-ta lúc nào không bi¿t và cé m×i l§n ß toa tàu ra vÁ ngoài tài liÇu sách báo, anh l¡i mang theo c£ niÁm vui xôn xao cça nhïng buÕi g·p gá ng¯n ngçi ¥y.  

Nhà hát ngoài trÝi do Ban chính trË s° oàn tÕ chéc hôm nào cing ch­t ních công nhân và bÙ Ùi. oàn xe lía tuyên truyÁn cça quân oàn thé 12 chung quanh dán §y nhïng áp-phích và biÃu ngï màu t°¡i, ­u trên °Ýng s¯t. Ho¡t Ùng sôi nÕi ngày và êm. BÙ ph­n in §y ¯p công viÇc. Anh em in xu¥t b£n báo, truyÁn ¡n, hiÇu triÇu. Þ ây sát bên tiÁn tuy¿n. MÙt buÕi tÑi, Xéc-gây tình cÝ vào nhà hát. Anh trông th¥y Ri-ta ngÓi giïa ám chi¿n s) HÓng quân. Khuya vÁ, tiÅn chân Ri-ta lên ga tÛi ch× ß cça các cán bÙ Ban chính trË, Xéc-gây Ùt nhiên hÏi:  

- Óng chí Ri-ta này, không hiÃu sao tôi lúc nào cing mong g·p Ri-ta ghê l¯m? - Và Xéc-gây nói thêm: Có Ri-ta ß bên c¡nh tôi th¥y trong ng°Ýi tho£i mái vô cùng. M×i l§n g·p Ri-ta vÁ, tôi c£m th¥y hng hái thêm và muÑn làm viÇc mãi không nghÉ.  

Ri ta ng¯t lÝi:  

- Óng chí Xéc-gây, chúng ta c§n hiÃu nhau mÛi °ãc. Të nay vÁ sau, Óng chí không nên i vào cái lÑi tình c£m lãng m¡n ¥y nïa. Tôi không thích th¿ âu .  

Xéc-gây th¹n Ï m·t nh° anh hÍc trò bË th§y quß. Anh áp l¡i:  

- Tôi nói vÛi Ri-ta nh° mÙt ng°Ýi b¡n thân mà Ri- ta thì l¡i... Tôi hÏi Ri-ta: tôi có nói gì ph£n cách m¡ng không : ã th¿ nh¥t Ënh të nay trß i, tôi ch³ng nói gì nïa!  

Và Xéc-gây vÙi chìa tay b¯t tay chào biÇt Ri-ta, anh quay trß l¡i xuÑng phÑ, i nhanh nh° ch¡y.  

¿n m¥y hôm liÁn, Xéc-gây không ra ga nïa. Cho ¿n hôm chË I-g¡-na-chi-ê-va cho gÍi Xéc-gây ¿n, anh cing tìm cÛ thoái thác là b­n công tác. Mà th­t tình, anh cing b­n, vùi §u vào công viÇc.  

*  

MÙt êm, Su-ích i vÁ nhà anh, qua phÑ có nhiÁu công chéc cao c¥p cça nhà máy °Ýng ng°Ýi Ba Lan ß, thì bË b¯n trÙm. Ta liÁn khám xét các nhà thì b¯t °ãc súng và nhiÁu tài liÇu tÕ chéc bí m­t là "Ng°Ýi b¯n cung cça bÍn Óng £ng vÛi tên phát-xít Ba Lan Pin-xút-ki.  

Ri-ta ¿n dñ phiên hÍp çy ban cách m¡ng bàn vÁ vå này. G·p Xéc-gây, Ri-ta kéo ra ch× khu¥t, hÏi b±ng giÍng ôn tÓn:  

- Xéc-gây bây giÝ l¡i nÕi tñ ái tiÃu t° s£n ¥y à? Vì chuyÇn cá nhân à £nh h°ßng ¿n công tác hay sao? Th¿ ch³ng lãi gì âu, Óng chí ¡!  

Và të ¥y Xéc-gây l¡i nng ¿n chi¿c toa xanh nh° tr°Ûc.  

Anh i dñ hÙi nghË toàn khu. Hai ngày Xéc-gây tham gia th£o lu­n sôi nÕi. ¿n ngày thé ba thì cùng vÛi c£ hÙi nghË c§m vi khí suÑt mÙt ngày trÝi uÕi bÍn thÕ phÉ Da-rút-ni là mÙt tên s) quan cça P¿t-lu- ra ch¡y trÑn vào khu rëng ven sông. Xong cuÙc truy thÕ phÉ ó, Xéc-gây vÁ ch× chË I-g¡-na-chi-ê-va thì g·p Ri-ta. L¡i °a Ri-ta vÁ trå sß ngoài ga. S¯p sía chia tay, anh n¯m th­t m¡nh bàn tay cça Ri-ta.  

Ri-ta gi­t tay l¡i có v» gi­n. Và të ¥y, Xéc-gây r¥t lâu không hÁ bén m£ng ¿n chi¿c toa xanh nïa. Anh cÑ ý tránh m·t Ri-ta ngay c£ nhïng lúc có công viÇc c§n g·p. Ri-ta ón g·p, ch¥t v¥n l¡i, thì Xéc-gây nói buÙt ra:  

- Nói gì vÛi Ri-ta nïa? Nói rÓi à Ri-ta l¡i ghép cho tính ch¥t tiÃu t° s£n, hay l¡i buÙc cho tÙi ph£n bÙi giai c¥p công nhân ¥y à?  

*  

MÙt hôm các chuy¿n xe cça s° oàn Cô-ca-d¡ mang tên CÝ Ï ¿n nhà ga: Ba Óng chí chÉ huy da xám n¯ng i ¿n çy ban cách m¡ng. Óng chí ¥y ng°Ýi g§y dong dÏng cao, l°ng th¯t chi¿c dây da n¡m b¡c, vÛ °ãc ô-lin-nhích thì quay ngay:  

- Thôi, Óng chí không ph£i trình bày gì nïa . Chúng tôi c§n mÙt trm xe cÏ cho ngña n. Ngña ang ói nhn rng ra.  

Xéc-gây và hai Óng chí HÓng quân nïa °ãc phái i l¥y cÏ. ¿n mÙt làng thì r¡i ngay vào mÙt bÍn phÉ cu-l¯c bË bÍn này t°Ûc h¿t vi khí và ánh cho mÙt tr­n thëa sÑng thi¿u ch¿t. Chúng cho là Xéc-gây còn tr» nên ánh ít h¡n hai Óng chí kia. May có các.Óng chí trong çy ban dân cày nghèo bi¿t tin ¿n céu °ãc và cho xe °a vÁ tÉnh.  

MÙt phân Ùi HÓng quân °ãc phái ¿n d¹p bÍn cu-l¯c và hôm sau thì l¥y °ãc cÏ vÁ.  

Xéc-gây n±m iÁu trË ß nhà chË I-g¡-na-chi-ê-va, không vÁ gia ình, tránh cho nhà bi¿t à nhà khÏi lo. Ri-ta ¿n thm. TÑi hôm ¥y, l§n §u tiên, chính Ri-ta l¡i b¯t tay anh trìu m¿n và si¿t ch·t.  

RÓi ¿n mÙt tr°a hè nóng nh° thiêu, Xéc-gây ¿n toa xe Ri-ta, Íc cho b¡n nghe béc th° mÛi nh­n °ãc cça Pa-ven và nói chuyÇn vÛi Ri-ta r¥t lâu vÁ ng°Ýi b¡n thân cça mình. Lúc i, anh nói vÛi Ri-ta:  

- Xéc-gây vào rëng ây, ¿n hÓ t¯m mÙt cái.  

Ri-ta ngëng làm viÇc, gÍi vÛi Xéc-gây:  

- ãi mÙt tí, hai chúng mình cùng i.  

¿n bên hÓ, m·t n°Ûc ph³ng l·ng nh° mÙt t¥m g°¡ng, hai ng°Ýi dëng l¡i. N°Ûc trong mát trông ¿n muÑn t¯m.  

Ri-ta b£o Xéc-gây:  

- Xéc-gây ra °Ýng cái éng chÝ mÙt lát nhé. Ri- ta t¯m ây!  

Xéc-gây ra ngÓi trên mÙt t£ng á g§n c§u, m·t ngía ra n¯ng.  

±ng sau l°ng, ti¿ng n°Ûc v× bì bõm.  

Th¥p thoáng qua r·ng cây ngoài °Ýng, Xéc-gây nhìn th¥y Tô-nhi-a và çy viên quân sñ cça chuy¿n xe tuyên truyÁn là Tru-gia-nin. Tru-gia-nin ¹p trai l¯m, diÇn bÙ cánh r¥t b£nh, mình th¯t nËt da có buÙc nhiÁu dây tua làm iÇu, ôi çng mÛi toanh. Chàng ta khoác tay Tô-nhi-a và ang kà mÙt chuyÇn gì cho cô ¥y nghe.  

Xéc-gây nh­n ra ng°Ýi con gái. Chính là ng°Ýi mang th° cça Pa-ven l¡i cho mình hôm Pa-ven mÛi trÑn khÏi nhà tù. Tô-nhi-a v«n nhìn Xéc-gây chòng chÍc. Ch¯c cô ta cing nh­n ra. Khi hai ng°Ýi vëa b°Ûc tÛi ngang m·t Xéc-gây, thì Xéc-gây rút béc th° trong túi ra gÍi Tô-nhi-a:  

- Óng chí, dëng l¡i cho tôi hÏi mÙt chút. Tôi có mÙt cái th° trong ó có liên quan tÛi Óng chí mÙt ph§n.  

Xéc gây chìa m£nh gi¥y chï vi¿t kín ·c. Tô-nhi- a buông tay Tru-gia-nin, c§m th° Íc. Lá th° rung rung trong bàn tay. Khi trao l¡i lá th° ¥y, Tô-nhi- a hÏi Xéc-gây:  

- Anh không bi¿t gì h¡n nïa vÁ anh Pa-ven, hß anh?  

- Không.  

Të phía sau, ti¿ng chân Ri-ta gi«m lên hòn sÏi kêu ken két. Th¥y Ri-ta, Tru-gia-nin vÙi nói nhÏ vÛi Tô- nhi-a: "Ta i thôi". Nh°ng giÍng ch¿ giÅu, khinh bÉ cça Ri-ta ã gÍi gi­t l¡i:  

- Óng chí Tru-gia-nin, ß c¡ quan suÑt ngày ang tìm Óng chí.  

Tru-gia-nin nguýt Ri-ta b±ng c·p m¯t h±n hÍc:  

- Tìm làm gì mÛi °ãc ché? Không có tôi, viÇc v«n ch¡y.  

Ri-ta nhìn theo Tô-nhi-a và. Tru-gia-nin, rÓi nói:  

- Không bi¿t bao giÝ mÛi t©y °ãc h¡ng nh¡ b©n ¥y ra khÏi hàng ngi!  

Rëng cây rì rào nhïng ngÍn s¿n to khÏe l¯c l°. N°Ûc hÓ trong mát làm cho Xéc-gây thèm t¯m.  

T¯m xong, anh trß l¡i th¥y Ri-ta ang ngÓi ß thân mÙt cây s¿n Õ.  

Hai ng°Ýi vëa trò chuyÇn vëa i sâu vào rëng. ôi b¡n b£o nhau dëng l¡i nghÉ ch¡i ß mÙt kho£ng rëng th°a §y cÏ t°¡i. Rëng sâu tËch mËch, chÉ có ti¿ng s¿n reo nh° thì th§m cùng nhau. Ri-ta n±m lên cÏ m°ãt, l¥y tay gÑi §u. C·p chân thon, ôi bàn chân xÏ ôi giày ã ci, luÓn vào lÛp cÏ cao phç kín. Xéc- gây b×ng °a m¯t thoáng nhìn. ôi giày Ri-ta ã ci mà vá mÛi khéo làm sao! Anh nhìn l¡i ôi giày Ñng cça mình há mõm, ngón chân lòi ra. B¥t giác anh phì c°Ýi.  

- Xéc-gây c°Ýi gì th¿ ?  

Xéc gây chÉ chi¿c giày:  

- Ri-ta trông. Giày th¿ này thì chúng mình i tr­n ánh nhau làm sao °ãc?  

Ri-ta không nói sao. MiÇng ng­m mÙt ngÍn cÏ, chË còn m£i ngh) ¿n mÙt chuyÇn khác.  

CuÑi cùng, chË nói:  

- Tru-gia-nin là mÙt £ng viên r¥t kém. Các cán bÙ chính trË cça ta Áu m·c qu§n áo rách m°Ûp. Còn tay ¥y thì chÉ ngh) ¿n diÇn vào thân cho ¹p. Th­t là mÙt ph§n tí l¡c loài vào £ng& Còn nh° ß ngoài m·t tr­n thì tình hình nghiêm trÍng th­t ¥y. ¥t n°Ûc chúng ta còn ph£i tr£i qua nhiÁu chi¿n ¥u khÑc liÇt - Và ngëng mÙt lát, Ri-ta nói thêm: - Chúng ta ph£i ánh gi·c b±ng c£ lÝi nói l«n b±ng súng, Xéc- gây ¡ Xéc-gây ã bi¿t nghË quy¿t cça Trung °¡ng £ng Ùng viên mÙt ph§n t° oàn viên thanh niên cÙng s£n ra m·t tr­n ch°a? Ri-ta cho r±ng chúng mình ch³ng nhóm lía ß Sê-pê-tÑp-ca °ãc lâu âu.  

Xéc-gây l¯ng nghe, h¡i síng sÑt và b¥t chãt trong giÍng nói cça Ri-ta có cái gì khang khác. ôi m¯t en, °Ût và sáng cça Ri-ta nhìn chm chm vào anh.  

Anh chñc thÑt lên, nói vÛi Ri-ta r±ng ôi m¯t Ri- ta nh° m·t g°¡ng long lanh, cái gì cing có thà soi vào ¥y °ãc Song anh kËp thÝi giï miÇng không nói.  

Ri-ta nhÕm d­y, chÑng khu÷u tay xuÑng ¥t.  

- Súng Xéc-gây âu?  

Xéc-gây buÓn thiu sÝ tay lên th¯t l°ng:  

- Hôm vÁ nông thôn l¥y cÏ, x£y ra xô xát, bÍn cu- l¯c ã t°Ûc m¥t rÓi.  

Ri-ta thò tay vào túi áo va-r¡ móc ra kh©u B¡-rao- ninh sáng loáng:  

- Xéc-gây trông cây s¿n kia nhÛ ! - Ri-ta trÏ mÙt thân cây xù xì cách ch× n±m 25 b°Ûc. Ri-ta gi¡ súng ngang t§m m¯t, g§n nh° không ng¯m, b¯n ngay. VÏ cây r¡n nét vì viên ¡n.  

- Th¥y Ri-ta b¯n ch°a? - Ri-ta nói có v» thích thú, rÓi l¡i b¯n l§n nïa. VÏ cây l¡i vá tung lên, r¡i rào rào xuÑng cÏ.  

Ri-ta °a súng cho Xéc-gây, giÍng ch¿ nh¡o:  

- GiÝ ¿n l°ãt Xéc-gây thí b¯n xem có ph£i là tay súng tÑt không nào.  

Ba phát chÉ sai có mÙt. Ri-ta mÉm c°Ýi:  

- T°ßng không b¯n °ãc nh° th¿ âu kia ¥y.  

Ri-ta ·t súng xuÑng, và ng£ mình trên cÏ. D°Ûi l°ãt v£i áo ch½n nhú lên c·p vú nß.  

- Xéc-gây ¡i, l¡i ây! - Ti¿ng Ri-ta gÍi kh½.  

Xéc-gây l¡i g§n.  

- Xéc gây ¡i, nhìn trÝi mà xem. TrÝi xanh quá nhÉ. Ü, mà m¯t Xéc-gây giÑng màu da trÝi quá. Th¿ không tÑt. M¯t Xéc-gây ph£i xám nh° màu n°Ûc thép ¥y mÛi °ãc. Màu xanh có cái gì mÁm y¿u quá.  

RÓi Ùt nhiên, Ri-ta ôm ch§m l¥y mái §u tóc vàng và áp môi hôn Xéc-gây, cái hôn không gì c°áng nÕi.  

*  

Hai tháng trôi qua. RÓi mùa thu tÛi.  

êm tÑi ­p xuÑng lúc nào không bi¿t; bóng êm trùm mÙt màn en lên cây cÏ. Ng°Ýi iÇn báo viên cça ban tham m°u s° oàn ang m£i cúi §u trên chi¿c máy ánh "moóc", bng chï nh° con r¯n dài tr°Ýn qua nhïng ngón tay. Të nhïng d¥u ch¥m và d¥u g¡ch t¡ch tè, anh ta dËch ra béc iÇn, r¥t nhanh:  

"Gíi tham m°u tr°ßng s° oàn thé nh¥t, Óng sao gíi chç tËch çy ban cách m¡ng thành phÑ Sê- pê-tÑp ca. Tôi ra lÇnh t£n c° h¿t t¥t c£ các c¡ quan cça thành phÑ trong vòng m°Ýi ti¿ng Óng hÓ sau khi nh­n °ãc iÇn này. Trong thành à l¡i mÙt tiÃu oàn, tiÃu oàn này s½ thuÙc quyÁn chÉ huy cça trung oàn tr°ßng trung oàn X. . ., chÉ huy tr°ßng phân bÙ m·t tr­n. Ban tham m°u s° oàn, ban chính trË và t¥t c£ các ban quân sñ ph£i chuyÃn lùi vÁ ga Ba-ran- s¿p. Thi hành xong lÇnh, báo cáo lên t° lÇnh s° oàn.  

Chï ký...  

M°Ýi phút sau, chi¿c mô-tô gi°¡ng m¯t èn pha sáng th¯p b±ng ¥t, ch¡y vùn våt qua các phÑ khuya l·ng ng¯t nh° tÝ, rÓi dëng l¡i tr°Ûc trå sß cách m¡ng, máy rung lên sùng såc. Liên l¡c viên c°ái mô-tô ¿n °a béc iÇn hÏa tÑc cho chç tËch çy ban cách m¡ng ô-lin-nhích. iÇn vëa tÛi xong, m×i ng°Ýi mÙt viÇc ch¡y tíu tít. ¡i Ùi công tác ·c biÇt °ãc t­p hãp l¡i ChÉ mÙt giÝ sau, bánh xe ln vang trên °Ýng phÑ. Xe nào xe ¥y chß §y ¯p tài liÇu và Ó dùng cça çy ban °a ¿n ga Pô-ôn-ski x¿p lên các toa tàu.  

Xéc-gây, nghe Íc xong béc th° iÇn, ch¡y theo bám l¥y Óng chí i mô-tô.  

- Óng chí ¡i, có thà cho tôi i nhÝ lên ga °ãc không?  

- NgÓi ±ng sau, nh°ng ph£i bám cho ch¯c nhÛ.  

Toa xanh ã m¯c vào oàn tàu. éng cách toa m°¡i b°Ûc, Xéc-gây ôm ch·t l¥y vai Ri-ta, lòng c£m th¥y ang m¥t i mÙt cái gì h¿t séc thân thi¿t và quý vô giá miÇng thç thÉ :  

- Chào Ri-ta nhÛ, chào Óng chí thân m¿n cça Xéc- gây. Chúng ta s½ còn có ngày g·p nhau, nh°ng cÑt nh¥t Ri-ta ëng quên Xéc-gây nhÛ.  

Xéc-gây kinh sã th¥y r±ng mình s¯p òa lên khóc m¥t. ã ph£i xa nhau rÓi. Không còn ç séc à nói gì thêm nïa, anh chÉ n¯m l¥y tay Ri-ta, bóp ch·t trong tay mình.  

Vëa sáng thì thành phÑ Sê-pê-tÑp-ca và nhà ga ã bÏ không v¯ng ng¯t, cô qu¡nh. §u máy chuy¿n xe lía cuÑi cùng rúc còi §m ) nh° mÙt lÝi chào të biÇt, và phía sau ga, tiÃu oàn chi¿n ¥u còn bÑ trí trong thành à yÃm hÙ cho cuÙc rút lui óng r£i hai bên °Ýng s¯t.  

Lá vàng r¡i, bÏ thân cây tr¡ tråi. Gió cuÑn lá bay l£ t£ trên m·t °Ýng phÑ.  

Xéc-gây, m·c áo khoác HÓng quân, mình eo chi chít bng ¡n, cùng h¡n chåc Óng chí giï ngã t° sau nhà máy °Ýng. Quân ta ãi quân Ba Lan ¿n.  

Lão Áp-tô-nôm Pê-t¡-rô-vích ch¡y sang gõ cía nhà láng giÁng Ghê-ra-xim Lê-ông-chi-ê-vích : Lão Ghê- ra-xim ngç d­y ch°a kËp thay qu§n áo, thò §u bù ra ngoài cía mß hé :  

- ChuyÇn gì th¿ bác?  

Lão Áp-tô-nôm chÉ bÙ Ùi Ï ang diÅu qua, súng ch)a àng tr°Ûc, nháy m¯t b£o ông b¡n hàng xóm :  

- HÍ rút.  

Lão Ghê-ra-xim nhìn ông b¡n, v» lo ng¡i.  

- Bác có bi¿t huy hiÇu cça quân Ba Lan th¿ nào không?  

- Nghe âu là huy hiÇu diÁu hâu mÙt §u thì ph£i.  

- T£o âu °ãc mÙt cái bây giÝ nhÉ?  

Lão Áp-tô-nôm °a tay lên gãi gáy có v» gi­n dï, suy ngh), mÙt lát lão tuôn ra :  

- HÍ thì c§n cóc gì. HÍ éng d­y, gii áo là kéo nhau i. Còn cánh mình thì ß l¡i, m·c cánh mình xoay xß nát óc mà ngh) cách n ß cho hãp vÛi chính quyÁn mÛi ¿n.  

Ti¿ng súng máy nÕ, phá tan cái yên t)nh cça buÕi sÛm. B×ng ngoài ga, mÙt chi¿c §u tàu kéo còi, thét lên; ß phía ¥y có ti¿ng ¡i bác nÕ vang. MÙt qu£ trái phá h¡ng n·ng rít lên, xoáy våt lên trÝi, rÓi r¡i xuÑng phÑ sau nhà máy, tÏa khói xanh bao phç nhïng båi r­m bên °Ýng. BÙ Ùi Ï tëng hàng l·ng l½ ti¿n qua phÑ, chÑc chÑc l¡i ngoái cÕ l¡i nhìn.  

GiÍt n°Ûc m¯t lành l¡nh r¡i trên gò má Xéc-gây. Anh vÙi vàng l¥y tay quÇt n°Ûc m¯t, li¿c xem b¡n Óng Ùi có nhìn th¥y mình khóc hay không. Không, không ai nhìn th¥y c£.  

C¡nh anh là bác thã máy c°a An-tích vëa g§y, vëa cao lêu nghêu. Ngón tay An-tích mi¿t vào cò súng, nét m·t buÓn bã, m chiêu. M¯t bác g·p ôi m¯t Xéc-gây ang nhìn mình. Bác liÁn ngÏ vÛi ng°Ýi Óng chí tr» nhïng ý ngh) th§m kín trong lòng...  

- Chúng nó rÓi s½ khçng bÑ hÍ hàng bà con thân thích chúng mình, nh¥t là nhà tôi th¿ nào cing bË. Tôi là ng°Ýi Ba Lan. Chúng nó s½ b£o: "Th±ng này ng°Ýi Ba Lan mà dám ánh quân Ùi Ba Lan". ông cå tôi th¿ nào cing bË uÕi khÏi nhà máy c°a và ch¯c rÓi s½ bË chúng ánh ­p m¥t. Tôi ã b£o ông cå i theo chúng mình. Song ông ¥y b£o không ná lòng nào bÏ m·c gia ình. Chà, li gi·c dã man! ChÉ mong °ãc cho£ng ngay vÛi chúng nó cho á éc ! - Bác l¥y tay h¥t m¡nh lên chi¿c mi HÓng quân h¡i rÙng vëa chåp xuÑng m¯t.  

& Thôi, t¡m biÇt quê h°¡ng yêu d¥u, t¡m biÇt thành phÑ bé xíu, b©n thÉu, nhà cía tÓi tàn, °Ýng i khúc khu÷u này! T¡m biÇt nhïng ng°Ýi thân, t¡m biÇt Va- li-a, t¡m biÇt các Óng chí të ây ph£i rút vào bí m­t. BÍn gi·c tr¯ng Ba Lan, bÍn lê d°¡ng ngo¡i chçng, hung ác, tàn nh«n, ang ti¿n vÁ ây rÓi.  

Công nhân sß §u máy xe lía, áo nhÛp d§u má, i tiÅn bÙ Ùi Ï. M·t hÍ buÓn r§u nhìn theo bóng oàn quân i.  

Xéc-gây ét tëng khúc ruÙt, nói to lên vÛi anh em thã:  

- Chúng tôi nh¥t Ënh s½ có ngày trß l¡i ây, các Óng chí ¡.  

CH¯ NG VIII  

Trong s°¡ng sÛm lúc m·t trÝi ch°a mÍc, dòng sông ánh lên bàng b¡c và êm Ám ch£y rì r§m giïa hai bÝ sÏi á. G§n bÝ, m·t n°Ûc sông l·ng màu xám nh¡t d°Ýng nh° không Ùng, ôi lúc long lanh sáng. Nh°ng giïa dòng sông, n°Ûc thm th³m sóng nh¥p nhô qu±n qu¡i hÑi h£ trôi i. Con sông xinh ¹p, hùng v) ¥y là con sông ¡-nhi-ép, con sông ¡-nhi-ép mà nhà vn Gô-gôn ã vi¿t nên áng vn tuyÇt diÇu : "T°¡i ¹p thay, con sông ¡-nhi-ép..." BÝ sông bên ph£i, núi á dñng éng. D°Ýng nh° núi ¥y ch¡y ¿n ây, s¯p sía âm s§m vào bÝ sông thì thÑt nhiên dëng chân éng sïng l¡i, ngây ng¥t tr°Ûc kho£ng bao la trÝi n°Ûc. BÝ sông bên trái thoai tho£i nhïng bãi cát. Sau vå n°Ûc lÛn mùa xuân, dòng sông thu mình vào bÝ sÏi, Ã l¡i nhïng bãi cát ¥y.  

Bên bÝ sông có nm ng°Ýi n¥p trong h§m ch­t h¹p, giï kh©u súng M¯c-xim. ¥y là Ùi viÅn tiêu cça s° oàn bÙ binh thé b£y. Xéc-gây n±m nghiêng bên súng máy, m·t ngo£nh ra sông.  

Hôm qua, bÙ Ùi ta giao chi¿n liên miên vÛi gi·c. ¡i bác Ba Lan, nh° bão táp làm cho tan tác. Sau cùng, kiÇt séc, hÍ ành à thành Ki-ép lÍt vào tay gi·c và lui vÁ cÑ thç ß t£ ng¡n sông ¡-nhi-ép.  

ã ph£i rút lui, l¡i th°¡ng vong n·ng và cuÑi cùng m¥t Ki-ép ã làm cho các chi¿n s) au buÓn. S° oàn thé b£y này ây ã chi¿n ¥u anh ding v°ãt qua vòng vây cça Ëch, mß °Ýng lách qua rëng r­m, ti¿n ¿n g§n ga Ma-lin-n¡. HÍ t¥n công r¥t g¯t, ánh tan bÍn Ba Lan chi¿m óng nhà ga, dÓn chúng vào rëng, gi£i phóng °Ýng i Ki-ép.  

Bây giÝ thì thành Ki-ép diÅm lÇ ã m¥t vào tay gi·c rÓi. Các chi¿n s) m·t mày ç dÙt và buÓn bñc trong lòng.  

Quân Ba Lan ã ánh b­t các ¡n vË HÓng quân khÏi ác-nhi-xa và chi¿m °ãc mÙt cn cé nhÏ bên t£ ng¡n sông, c¡nh chi¿c c§u °Ýng xe lía.  

Chúng ra séc ánh rÙng ra nïa, nh°ng g·p séc ph£n công mãnh liÇt cça HÓng quân, chúng ch³ng nhích thêm °ãc b°Ûc nào c£.  

Xéc-gây ng¯m dòng sông ang ch£y và anh không thà không hÓi t°ßng l¡i chuyÇn x£y ra ngày hôm qua.  

Hôm qua, vào lúc m·t trÝi éng bóng, anh ang cùng anh em hng máu xông lên thì ång ph£i quân Ba Lan tr¯ng trong mÙt ãt ph£n công quy¿t liÇt. L§n §u tiên, Xéc-gây éng tr°Ûc m·t Ñi m·t mÙt k» thù. MÙt th±ng lê-d°¡ng Ba Lan, không râu, không ria, c§m súng c¯m l°ái lê Pháp dài nh° thanh ki¿m, ch¡y l¡i âm Xéc-gây.(BÍn can thiÇp Ba Lan lúc b¥y giÝ do các ¿ quÑc Pháp, Anh, Mù trang bË ). Nó nh£y nh° choi choi, miÇng kêu xì xà xì xÓ. Xéc-gây chÉ còn kËp nh­n ra hai m¯t nó trãn trëng iên cuÓng. Ch°a §y mÙt giây Óng hÓ, Xéc-gây ã l¥y §u l°ái lê cça mình ánh b­t l°ái lê tên Ba Lan. Chi¿c l°ái lê Pháp sáng loáng r¡i b¯n sang bên.  

Tên Ba Lan ngã v­t xuÑng...  

Xéc-gây âm l°ái lê không có run tay. Anh bi¿t anh còn ph£i gi¿t nhiÁu nïa. Chính anh là ng°Ýi bi¿t yêu tha thi¿t, Ñi vÛi tình b¡n r¥t mñc thçy chung, anh có ph£i âu là mÙt éa hung tàn Ùc ác. Song anh bi¿t r±ng nhïng ng°Ýi lính bË lëa dÑi kia, n ph£i thuÑc cça bÍn sâu mÍt toàn th¿ giÛi, ang xông l¡i ánh n°Ûc CÙng hòa cça anh vÛi mÙt thú iên gi­n th­t là cça loài súc v­t.  

Và Xéc-gây th³ng tay gi¿t cho chóng ¿n ngày trên trái ¥t này không còn có ng°Ýi chém gi¿t ng°Ýi nïa.  

Pa-ra-mô-nÑp l¯c vai Xéc-gây:  

- Này, Xéc-gây xuÑng h§m i, k»o chúng nó trông th¥y chúng mình ¥y.  

*  

ã mÙt nm nay, Pa-ven hành quân i dÍc ngang kh¯p miÁn quê h°¡ng xé sß, khi ngÓi trên mÙt chi¿c xe kéo súng máy, khi leo lên bÇ mÙt kh©u ¡i bác, khi c°ái trên con ngña xám cåt tai. KhÏe ra, céng r¯n ra, anh ã lÛn lên trong gian lao khÕ cñc.  

Ng°Ýi anh eo bao ¡n sát vào da ¿n b­t máu, ch× sát ã thành s¹o và dây súng l±n trên vai ã chai lên thành mÙt å thËt không bao giÝ tan °ãc nïa.  

Trong có mÙt nm trÝi, m¯t anh ã th¥y bi¿t bao nhiêu c£nh Ýi ghê gÛm. Cùng hàng ngàn chi¿n s) khác, áo qu§n t£ t¡i, chân ¥t nh° mình, nh°ng lòng hëng hñc bÑc cháy ngÍn lía không bao t¯t cça cuÙc ¥u tranh vì chính quyÁn giai c¥p, Pa-ven ã b°Ûc chân i kh¯p các ng£ cça TÕ quÑc U-c¡-ren và chÉ bË dét ra khÏi c¡n bão táp ¥y có hai l§n.  

L§n thé nh¥t, bË th°¡ng vào ùi, l§n thé hai, vào mÙt ngày tháng Hai l¡nh buÑt cça nm 1920, anh giãy giåa trong c¡n sÑt nhÛp nháp cça bÇnh ch¥y r­n.  

Cái bÇnh ch¥y r­n truyÁn nhiÅm ã tác h¡i các trung oàn và s° oàn cça t­p oàn quân thé m°Ýi hai ghê gÛm h¡n c£ nhïng c× súng máy Ba Lan kia. T­p oàn quân lúc ó óng ß mÙt khu rÙng lÛn, r£i h§u kh¯p miÁn B¯c U-c¡-ren, ngn °Ýng ti¿n cça quân Ba-lan. Vëa dét bÇnh, Pa-ven ã trß vÁ ¡n vË ngay.  

Bây giÝ, trung oàn cça Pa-ven óng ß mÙt vË trí c¡ Ùng g§n ga Ph¡-rông-tÑp-ca, trên con °Ýng ngo·t të Ca-da-chim i U-mân.  

Ga ß giïa rëng. Nhïng túp nhà bË tàn phá xúm quanh khu ga bé nhÏ. ¥y là nhïng cn nhà hoang trÑng tr£i, dân bÏ i vì không thà nào ß °ãc yên. Hai nm qua, ch­p chÝn có lúc yên t)nh, có lúc l¡i ánh nhau dï. Su¥t hai nm trÝi, ga Ph¡-rông-tÑp- ca ã chéng ki¿n bi¿t bao nhiêu là chuyÇn!  

L¡i s¯p sía x£y ra nhiÁu viÇc lÛn. Trong lúc s° oàn m°Ýi hai bË tÕn th¥t n·ng, tan rã tëng ph§n, tr°Ûc séc thÍc m¡nh cça quân Ùi Ba Lan, ph£i rút lui vÁ g§n Ki-ép thì n°Ûc CÙng hòa vô s£n chu©n bË giáng mÙt òn chí tí vào quân thù lúc ó ang say s°a thëa th¯ng ti¿n.  

Nhïng s° oàn kõ binh d¡n dày lía ¡n cça t­p oàn kõ binh thé nh¥t ã mß cuÙc tr°Ýng chinh ch°a tëng có trong lËch sí chi¿n tranh, të vùng B¯c Cô- ca-d¡ xa xôi chuyÃn ¿n U-c¡-ren. Các s° oàn kõ binh thé t°, thé sáu, thé m°Ýi mÙt và thé m°Ýi bÑn l§n l°ãt ti¿n ¿n U-mân và t­p k¿t ß sau tr­n tuy¿n cça ta. Trên °Ýng xông tÛi nhïng cuÙc chi¿n ¥u ác liÇt kõ binh ã quét sách bÍn phÉ Ma-kh¡-nô.  

MÙt v¡n sáu ngàn nm trm thanh ki¿m, mÙt v¡n sáu ngàn nm trm chi¿n s) da rám n¯ng Óng cÏ.  

BÙ TÕng t° lÇnh HÓng quân và BÙ TÕng t° lÇnh m·t tr­n Tây-nam h¿t séc giï bí m­t à cho quân Ba Lan cça phát-xít iu-xuýt-ski không thà nào Ñi phó kËp vÛi cuÙc hành quân có tính ch¥t quy¿t Ënh ang chu©n bË. BÙ tham m°u cça n°Ûc CÙng hòa và các m·t tr­n trñc ti¿p phå trách t­p hãp khÑi kõ binh này.  

Chi¿n sñ ngëng h³n ß m·t tr­n U-mân, °Ýng dây liên l¡c th³ng të Mát-xc¡-va ¿n BÙ tham m°u m·t tr­n Khác-cÑp làm viÇc không ngëng. Të Khác-cÑp, iÇn l¡i báo i các bÙ tham m°u các t­p oàn quân thé m°Ýi bÑn, thé m°Ýi hai. iÇn báo t¡ch tè ghi nhïng mÇnh lÇnh m­t mã lên nhïng bng iÇn h¹p: "Không à cho quân Ba Lan chú ý ¿n quân oàn kõ binh cça ta t­p k¿t". Chi¿n sñ ngëng trên khu vñc U-mân. ChÉ giao chi¿n khi nào và n¡i nào bÍn Ba Lan ti¿n quân uy hi¿p oàn kõ binh cça Bu-i- on-ny, tránh cho kõ binh khÏi bË dÓn vào tình th¿ ph£i giao chi¿n quá sÛm.  

Ñng lía trú quân b­p bùng ngÍn lía màu hung, khói bÑc lên xo¯n tít hình trôn Ñc. Loài nh·ng rëng không chËu °ãc h¡i khói bay té tung nh° ong vá tÕ. Các chi¿n s) ngÓi quanh ngÍn lía theo hình vòng cung, lía hÓng làm m·t hÍ ánh lên bóng nh° màu Óng.  

Nhïng chi¿c cà-mèn vùi trong tro bi¿c ánh lía. N°Ûc sôi sùng såc. MÙt ngÍn lía të khúc g× cháy lóe ra bén sém mÙt chi¿c §u bù. Ng°Ýi bË cháy tóc bñc mình phát b³n:  

- Rõ khÉ !  

Anh em chung quanh b­t c°Ýi khúc khích.  

MÙt ng°Ýi lính già m·c áo d¡, râu mép xén ng¯n, ang chìa nòng súng ra ánh lía xem, th¥y v­y nói kh½:  

- Th±ng bé này m£i Íc khoa hÍc quá, ¿n n×i sán vào lía cháy mà cing không bi¿t.  

- Pa-ven ¡i! Íc gì th¿, kà cho chúng tÛ nghe vÛi.  

Pa-ven, ng°Ýi lính tr» ¥y, vëa l¥y tay mân mê mÛ tóc sém cça mình, vëa mÉm c°Ýi nói :  

- Óng chí An-¡-r¡-súc ¡! CuÑn sách hay tuyÇt. ã Íc vào là tôi không thà nào buông ra °ãc nïa.  

Ng°Ýi ngÓi c¡nh Pa-ven là Xê-rê-a, mÙt thanh niên có cái mii ng¯n, h¿ch lên, ang chm chú vá l¡i dây eo bao ¡n, hai rng c¯n ch·t l¥y sãi chÉ xám to, nghe b¡n nói v­y thì tò mò hÏi:  

- Th¿ cuÑn sách vi¿t vÁ ai hß c­u? - Xê-rê-a tay cuÙn o¡n chÉ còn l¡i vào cái kim c¯m trên mi d¡, nói thêm:  

- N¿u nói vÁ tình yêu thì mình thú l¯m ¥y.  

Chung quanh c°Ýi rÙ lên. Mát-vây-súc nhô cái §u tóc c¯t ng¯n lên, nheo m¯t láu lÉnh nói trêu Xê-rê-a:  

- Tình yêu là chuyÇn cing hay, Xê-rê-a ¡. C­u ¹p trai, trông r¥t b£nh ! HÅ quân ta i ¿n âu, các cô £ th¥y c­u Áu mê tít. ChÉ ph£i mÙt cái t­t nhÏ: mii c­u quá ng¯n và h¿ch lên làm cho m°a cé r¡i tÍt vào trong. Nh°ng mà có thà chïa °ãc. C­u cé l¥y qu£ lñu ¡n Nô-vít-ki treo vào §u mii, chÉ mÙt êm là mii dài ra và qu·p xuÑng thôi.  

(Thé lñu ¡n tay, n·ng g§n bÑn cân, dùng à phá hàng rào dây thép gai).  

Câu nói bông ùa ¥y làm mÍi ng°Ýi phá ra c°Ýi s±ng s·c. Nghe ti¿ng c°Ýi, m¥y con ngña buÙc ß nhïng xe súng máy cing ph£i rùng mình phì h¡i mÙt cách ho£ng hÑt.  

Xê-rê-a lë ë quay m·t l¡i:  

- H¡n nhau ch³ng ph£i ß cái ¹p trai, mà ß cái sÍ này. - Xê-rê-a ­p tay lên trán nh° ra hiÇu chÉ cái §u to - ¥y nhÛ, l°ái c­u cay nh° Ût th¿ mà c­u cé v«n là mÙt th±ng h¿t séc khÝ. VÛi l¡i c­u có ôi tai l¡nh nh° tiÁn nïa.  

Hai chi¿n s) chñc xông vào v­t nhau, nh°ng Óng chí tiÃu Ùi tr°ßng Ta-ta-ri-nÑp ã can ngay:  

- Này, này, các c­u ¡i, v·c nhau làm gì! Thôi à Pa-ven nó Íc sách cho mà nghe còn h¡n.  

- Ph£i ¥y ! Íc i Pa-ven ¡! - Ti¿ng h°ßng éng nhao nhao lên.  

Pa-ven kéo cái yên ngña l¡i g§n ánh lía, ngÓi c°ái lên yên, mß trên §u gÑi cuÑn sách khÕ nhÏ song khá dày.  

- Báo cáo các Óng chí, cuÑn truyÇn này tên là RuÓi trâu. Óng chí chính çy tiÃu oàn cho tôi m°ãn ¥y. CuÑn truyÇn r¥t th¥m thía Ñi vÛi tôi. Các Óng chí ngÓi yên ëng ùa, tôi Íc cho mà nghe.  

- Thôi Íc i, nhanh lên. Ch³ng ai phá ám âu.  

Khi Óng chí trung oàn tr°ßng Pu-d°-r¿p-ski cùng Óng chí çy viên quân sñ ô-rê-nin i ngña, l³ng l·ng ¿n g§n Ñng lía, thì trông th¥y m°Ýi mÙt c·p m¯t châu châu vào mÙt chi¿n s) ang Íc to quyÃn truyÇn.  

Pu-d°-r¿p-ski quay §u l¡i phía Óng chí chính çy viên l¥y tay chÉ nhóm ng°Ýi:  

- ây là mÙt nía sÑ anh em quân báo cça trung oàn, trong ó có bÑn thanh niên cÙng s£n, ít tuÕi l¯m, song m×i c­u Áu b±ng mÙt chi¿n s) cë. Anh trông c­u ang Íc truyÇn, và c­u kia nïa có c·p m¯t y nh° c·p m¯t cça con sói con, ¥y là Ca-r¡-sa- ghin và Giác-ki. Hai c­u bé thân vÛi nhau l¯m, nh°ng cing ganh ng§m vÛi nhau l¯m. Tr°Ûc kia thì Pa-ven là mÙt tay quân báo giÏi nh¥t cça tôi. GiÝ có Giác- ki là tay Ëch thç khá lãi h¡i cça c­u ta. Anh trông kìa, các c­u ta ang làm công tác chính trË ¥y. Nhìn thì ch³ng ai bi¿t là làm công tác, nh°ng tác dång l¡i r¥t lÛn. Anh em gÍi hÍ là "Ùi thanh niên c­n vÇ", tên ¥y th­t úng quá.  

Óng chí çy viên quân sñ hÏi:  

- Óng chí ang Íc kia có ph£i là chính trË viên Ùi quân báo không?  

- Không. Chính trË viên là C¡-ra-me.  

Trung oàn tr°ßng cho ngña b°Ûc lên. Óng chí c¥t giÍng nói to:  

- Chào các Óng chí!  

MÍi ng°Ýi quay l¡i. Trung oàn tr°ßng nh¹ nhàng xuÑng ngña, i l¡i g§n các chi¿n s) ang ngÓi.  

- Các Óng chí ngÓi s°ßi ¥y à? - Trung oàn tr°ßng hÏi, nå c°Ýi rÙng rãi ß trên môi. Trên khuôn m·t céng cÏi cça Óng chí vÛi ôi m¯t bé h¡i giÑng m·t ng°Ýi Mông CÕ, v» nghiêm kh¯c ã bi¿n i.  

Các Óng chí niÁm nß ón Óng chí chÉ huy nh° mÙt ng°Ýi Óng Ùi hiÁn të, nh° mÙt ng°Ýi b¡n thân. Óng chí çy viên quân sñ v«n ngÓi trên ngña Ënh i ti¿p sang ¡n vË khác.  

Pu-d°-r¿p-ski kéo bao súng Mô-de ra phía sau, rÓi l¡i ngÓi c¡nh Pa-ven và nói:  

- MÝi các Óng chí, ta hút mÙt i¿u thuÑc. Tôi có thuÑc lá hút cing t¡m °ãc.  

Châm thuÑc xong, trung oàn tr°ßng quay ra nói vÛi Óng chí çy viên quân sñ:  

- Óng chí cé vÁ tr°Ûc i, Óng chí ô-rê-nin ¡. Tôi ß l¡i ch¡i vÛi anh em mÙt lát. N¿u ß bÙ tham m°u c§n ¿n tôi, Óng chí tin cho tôi bi¿t nhé.  

Khi ô rê-nin ã i khÏi, Pu-d°-r¿p-ski quay l¡i b£o Pa-ven:  

- Chú Íc ti¿p i, tôi cing nghe vÛi.  

Íc xong nhïng trang cuÑi, Pa-ven ·t sách lên gÑi và bâng khuâng nhìn chm chm vào ngÍn lía, ngh) ngãi.  

Trong m¥y phút Óng hÓ, không ai nói mÙt lÝi. T¥t c£ mÍi ng°Ýi Áu xúc Ùng vì cái ch¿t cça "RuÓi trâu .  

Pu-d°-r¿p-ski hút mÙt h¡i thuÑc lá, chÝ ãi anh em lên ti¿ng.  

LÝi phát biÃu cça Xê-rê-a phá tan cái không khí yên l·ng.  

- Câu chuyÇn bi th£m th­t. Ai mà t°ßng có °ãc nhïng con ng°Ýi b£n l)nh nh° th¿ trên Ýi này. MÙt ng°Ýi th°Ýng không thà chËu °ãc cñc hình ¿n Ù ¥y Nh°ng khi ng°Ýi ¥y ã vì lý t°ßng mà chi¿n ¥u thì nh¥t Ënh giï vïng °ãc tinh th§n.  

GiÍng Xê-rê-a h¿t séc xúc Ùng. Câu chuyÇn làm anh c£m xúc sâu xa.  

An-¡-ru-sa, mÙt ng°Ýi thã hÍc viÇc óng giày vùng Bê-lai-a Xéc-cÑp, bëng bëng ph«n nÙ:  

- Th±ng ác tng khÑn n¡n ó mà vÛ ph£i tay tôi thì tôi âm ch¿t nó ngay t¡i ch×!  

An-¡-r¡-súc l¥y que cçi ¥n thêm chi¿c c£-mèn cça mình vào b¿p, rÓi nói b±ng mÙt giÍng tin t°ßng:  

- Ch¿t mà bi¿t mình ch¿t vì mÙt sñ nghiÇp gì thì ch¿t cing áng l¯m. Trong tr°Ýng hãp ¥y anh th¥y mình có ç séc m¡nh à không sã ch¿t. Ta sµn sàng i ¿n cái ch¿t mÙt cách kiên nh«n khi ta c£m th¥y có chính ngh)a ß phía ta. Chính cái ó làm con ng°Ýi ta trß thành anh hùng ¥y. Tôi bi¿t mÙt Óng chí tr» tuÕi tên gÍi là Pô-rai-ca. Cái hôm bÍn gi·c tr¯ng thÍc vào Ô-ét-xa, mÙt mình anh ta xung phong ánh c£ mÙt trung Ùi chúng nó. BÍn chúng ch°a kËp giß l°ái lê âm anh, anh ã rút lñu ¡n ra, qung ngay d°Ûi chân mình. Ng°Ýi anh tan ra tëng m£nh, nh°ng c£ bÍn Ba Lan cing tan xác. ¤y th¿ mà trông anh ta bÁ ngoài ch³ng có v» gì âu. Không ai vi¿t sách nói vÁ anh ta. Song chuyÇn anh ta th­t áng chép vào sách. Hàng ngi ta có vô sÑ Óng chí °u tú nh° th¿.  

An-¡-r¡-súc l¥y thìa qu¥y cà-mèn, thè l°ái ra nh¯p ngåm trà, rÓi nói ti¿p:  

- Cing có cái ch¿t nh° chó ch¿t, ch¿t åc, ch¿t ô nhåc. Bïa chúng tôi ánh nhau ß I-di-a-sláp, mÙt thË tr¥n cÕ, xây të Ýi vua nào ngày tr°Ûc trên sông Gô- rin, ¥y có mÙt nhà thÝ Ba Lan, y nh° cái pháo ài, khó l¯m. Th¿ mà cing vào °ãc t¥t. Quân ta hàng mÙt trèo vào, leo lên các lÑi i nhÏ ngo±n ngoèo, s°Ýn bên ph£i có anh em ng°Ýi Lét-tô-ni kiÁm ch¿ cho rÓi. Còn ta Õ ra phÑ lÛn. Ra ¿n phÑ lÛn thì trông th¥y gì? G§n v°Ýn hoa có ba con ngña óng yên sµn buÙc vào hàng rào.  

BÍn tôi tr°Ûc tình huÑng ¥y t¥t nhiên b£o nhau: phen này tóm cÕ bÍn Ba Lan. C£ m°Ýi ng°Ýi h¿t c£ vào sân. Óng chí ¡i Ùi tr°ßng ng°Ýi Lét-tô-ni tay lm lm c§m kh©u Mô-de i tr°Ûc.  

Vào ¿n nhà chính thì cía ã mß. BÍn tôi i vào. T°ßng tóm °ãc bÍn Ba Lan, hóa ra không ph£i. Trong ó có sµn mÙt tÕ cça ta. HÍ vào tr°Ûc chúng mình. Ch³ng hay hÛm gì cái chuyÇn ang x£y ra ß ¥y. Nhà này vÑn có mÙt th±ng s) quan Ba Lan ß. BÍn m¥t d¡y ß tÕ ¥y vào è ngay må vã th±ng ¥y ra à c°áng hi¿p. Óng chí chÉ huy ng°Ýi Lét-tô-ni cça chúng mình tên là B¡-rê-i, trông th¥y th¿ thét lên câu gì b±ng ti¿ng Lét-tô-ni. RÓi cho tóm cÕ ba éa kia lôi ra sân. Hôm ¥y chÉ tôi và mÙt Óng chí nïa là ng°Ýi Nga, còn toàn ng°Ýi Lét-tô-ni c£. HÍ nói gì vÛi nhau, mình nghe không hiÃu, song cing th¥y câu chuyÇn rõ ràng: k» nào ph¡m l×i thì s½ bË xí. Ng°Ýi Lét-tô-ni, tính th³ng, r¯n ch¯c nh° á lía. HÍ ¥n ba th±ng kia vào sát vách chuÓng ngña. Mình ngh) th§m: ch¿t, ch¯c là hÍ Ënh b¯n tan xác ba tên này ây. Trong sÑ ba éa ó có mÙt tên v¡m vá, ch¯c nËch cÑ c°áng l¡i, mÓm chíi rça, vng tåc lung tung. H¯n la §m lên: ai l¡i ná vì mÙt må àn bà mà treo cÕ tôi? Hai tên kia cing van xin rÑi rít.  

Trông th¥y nh° th¿ mà Ûn l¡nh c£ ng°Ýi. Mình ch¡y l¡i nói vÛi B¡-rê-i: "Óng chí ¡i Ùi tr°ßng, Óng chí b¯n làm gì, dính vào máu chúng nó cho b©n tay? à °a tòa án binh xí. Trong thành phÑ, chi¿n ¥u ang ti¿p tåc mà ta l¡i éng ây à xí tÙi". Téc thì B¡-rê-i quay l¡i nhìn mình và mình th¥y hÑi ngay là ã trót nói m¥t rÓi. M¯t B¡-rê-i nhìn mình y nh° m¯t hÕ. Anh ¥y gí súng vào t­n miÇng mình. Mình chi¿n ¥u ã b£y nm rÓi, bây giÝ nói ra th­t khÉ, song lúc ¥y th­t tình là mình ho£ng th­t. Mình ngh) bång: không khéo thì m¥t m¡ng phen này, ch³ng còn nói nng gì nïa. Anh ta b£o mình b±ng ti¿ng Nga l¡ lÛ, mình khó lòng mÛi nghe rõ, nh°ng cing hiÃu ý nh° th¿ này: "NgÍn cÝ cça ta là máu nhuÙm Ï. V­y mà quân chó này làm ô danh c£ quân Ùi ta. Quân thÕ phÉ ph£i l¥y xác à Án tÙi".  

Mình không dám ß nán l¡i nïa, ch¡y mÙt m¡ch të sân ra ¿n phÑ thì nghe th¥y ti¿ng súng nÕ ß phía sau. Mình ngh) th§m: th¿ là xong. Khi mình i theo kËp ¡n vË mình thì thành phÑ ã hoàn toàn vÁ tay ta. Câu chuyÇn nh° th¿ ¥y. Nhïng tên ¥y ch¿t, th­t ch¿t nh° giÑng chó. Nghe âu bÍn ó tr°Ûc là quân phÉ cça Ma-kh¡-nô, mÛi ch¡y sang theo ta ß g§n Mê- li-tô-pôn. BÍn chúng chÉ là mÙt li ô hãp, phéc t¡p.  

Nói ¿n ây, An-¡-r¡-súc, ·t cái cà-mèn xuÑng chân, tay mß túi d¿t l¥y bánh mì ra:  

- Có thà nào mÙt Ñng phân b©n nh° th¿ l¡i dính vào hàng ngi chúng ta? Không sao kiÃm tra h¿t °ãc. Trông chúng, ng°Ýi ta t°ßng nh° chúng cing chi¿n ¥u vì cách m¡ng. Th­t ra, chính vì chúng mà bùn v¥y c£ lên m·t chúng ta. Dù sao th¥y v­y cing au lòng. ChuyÇn ó cho ¿n bây giÝ mình v«n không quên °ãc.  

An-¡-r¡-súc k¿t lu­n câu chuyÇn, rÓi b¯t §u nh¯p trà.  

Ùi quân báo kõ binh mãi t­n êm khuya mÛi ngç. Xê-rê-a ngç say h¿ch mii lên kéo g×. Pu-d°-rép-ski cing ã ngç, §u gÑi trên chi¿c yên ngña. Óng chí chính trË viên C¡-ra-me thì ang ghi sÕ tay.  

Ngày hôm sau, i trinh sát vÁ, Pa-ven buÙc ngña vào cây th¥y Óng chí chính trË viên C¡-ra-me vëa uÑng trà xong, bèn mÝi l¡i nói chuyÇn.  

- Óng chí chính trË viên ¡, tôi có ý Ënh nh° th¿ này, Óng chí ngh) có °ãc không? Tôi Ënh bÏ ây sang bên Quân oàn kõ binh thé nh¥t. Bên ¥y, s¯p nóng sÑt ¿n n¡i rÓi. Vì nh¥t Ënh là hÍ t­p trung ông ng°Ýi nh° th¿ ch¯c không ph£i à mà ch¡i. Còn ta ß ây thì cé ch¿t gí mÙt ch×. Tôi chán ng¥y l¯m rÓi.  

C¡ ra-me síng sÑt nhìn Pa-ven:  

- Sao, th¿ nào, chú Ënh bÏ ây chuÓn i à? Chú ngh) th¿ nào? V­y ra theo chú, HÓng quân là r¡p chi¿u bóng hay sao mà òi Õi ¡n vË nh° Õi ch× ngÓi th¿? N¿u ai cing òi Õi ¡n vË th¿ thì còn ra th¿ nào nïa?  

Pa-ven ng¯t lÝi Óng chí chính trË viên:  

- CÑt sao ánh hng là °ãc. Þ ¥y hay bên ¥y cing th¿ c£, không có gì quan trÍng. Tôi có ào ngi chuÓn vÁ h­u ph°¡ng âu!  

C¡-ra-me mÙt mñc can ngn Pa-ven:  

- Th¿ chú cho k÷ lu­t là cái gì? Pa-ven ¡, chú có nhiÁu °u iÃm, song chú ph£i cái tính vô chính phç. Chú thích sao, chú làm v­y. Chú quên r±ng £ng và oàn thanh niên dña vào k÷ lu­t s¯t °? £ng trên h¿t. £ng c§n mình ß âu thì mình ph£i ß ¥y, ché không ph£i mình muÑn ß âu thì ß. Óng chí trung oàn tr°ßng ã không cho phép chú Õi ¡n vË nïa rÓi ph£i không? Th¿ là quy¿t Ënh rÓi, không bàn gì nïa.  

C¡-ra-me ng°Ýi m£nh kh£nh dong dÏng cao, n°Ûc da vàng nhãt, ho sù så vì xúc Ùng. Båi chì cça nhà in ã ng¥m sâu vào hai lá phÕi, thÉnh tho£ng nhïng qu§ng Ï t­t bÇnh cça chéng lao l¡i hiÇn trên ôi má. Khi C¡-ra-me dét c¡n ho, Pa-ven nói th¥p giÍng, nh°ng c°¡ng quy¿t:  

- T¥t c£ nhïng iÁu Óng chí nói Áu r¥t ph£i, song mai tôi s½ cé sang oàn kõ binh Bu-i-on-ny, th­t ¥y !  

Và tÑi hôm sau không còn bóng Pa-ven bên Ñng lía trú quân nïa.  

*  

Þ thôn bên, tr°Ûc cía tr°Ýng hÍc trên gò cao, các chi¿n s) kõ binh t­p hãp thành mÙt vòng lÛn. MÙt chi¿n s) kõ binh khÏe m¡nh thuÙc ¡n vË Bu-i-on- ny ngÓi mé sau chi¿c xe ngña, mi cát-két h¥t ra sau gáy, ang kéo rên rÉ chi¿c àn gió. Trong tay Óng chí ¥y chi¿c àn kêu rú lên, nhËp iÇu h×n lo¡n, làm l¡c c£ b°Ûc chân cça chi¿n s) m·c chi¿c qu§n thçng màu Ï ang nh£y mÙt cách iên cuÓng iÇu nh£y dân gian xé U-c¡-ren.  

Trai gái trong làng tò mò kéo ra, leo lên chi¿c xe ngña và nhïng hàng rào bên c¡nh à xem nhïng nhà vi ¡o r¥t liÁu cça lï oàn kõ binh vëa mÛi ¿n óng ß làng này.  

- TÑp-tan ¡i! Kéo hng lên nào! Làm mÙt qu¯n nïa ché! Cho thêm ch¥t nóng vào i!  

Nh°ng nhïng ngón tay to lÛn cça anh bÙ Ùi kéo àn gió, chÉ quen gò móng ngña, nên ngó ngoáy mÙt cách khó nhÍc trên phím àn.  

Anh chi¿n s) da rám n¯ng ang nh£y, b×ng than phiÁn:  

- Chà, ti¿c th±ng Cu-láp-c¡ quá. Quân thÕ phÉ Ma- kh¡-nô khÑn ki¿p ã gi¿t ch¿t m¥t c­u ¥y. Cu-láp- c¡ kéo àn gió còn ph£i nói. H¡ng nh¥t...Chi¿n ¥u luôn luôn i hàng §u trung Ùi mình. Ti¿c c­u ¥y quá! Vëa là mÙt chi¿n s) cë, vëa là mÙt tay ch¡i nh¡c giÏi.  

Pa-ven cing éng trong ám dñ cuÙc vui. Nghe m¥y lÝi vëa rÓi, anh liÁn len ¿n chi¿c xe ngña, l¥y tay ¥n vào hòm x¿p cça chi¿c àn. Ti¿ng àn im b·t. Chi¿n s) kéo àn gió qu¯c m¯t nhìn anh:  

- C­u muÑn gì?  

TÑp-tan ngëng l¡i, không kéo nïa, làm mÍi ng°Ýi chung quanh nhao nhao, giÍng không b±ng lòng nÕi lên:  

- Cái gì th¿? Sao dëng l¡i th¿?  

Pa-ven chìa tay vÁ phía dây kéo àn:  

- °a cho mình ch¡i mÙt lát.  

TÑp-tan nhìn ng°Ýi Óng Ùi l¡ m·t vÛi c·p m¯t hoài nghi do dñ, rÓi gá dây eo khÏi vai.  

B±ng mÙt cí chÉ quen thuÙc, Pa-ven à àn lên gÑi. Anh dìu d·t kéo n¿p àn l°ãn khúc mß ra hình cánh qu¡t, rÓi sau tëng n¥c, tëng n¥c dÓn d­p, Pa- ven d¡o b£n nh¡c vÛi t¥t c£ séc m¡nh cça chi¿c àn:  

"Qu£ táo hÓng hÓng  

Mày ln ±ng nào  

Ln vào Sê-kha  

Ch³ng ra °ãc sÛm"  

( Sê-kha : c¡ quan ·c biÇt chÑng ph£n cách m¡ng trong nhïng nm §u cça chính quyÁn Xô-vi¿t)  

TÑp-tan c¥t giÍng b¯t ngay l¥y iÇu hát quen thuÙc. Anh dang hai tay lên nh° hai cánh chim, l°ãn vòng tròn, hai chân ­p vào nhau, tay v× chan chát vào Ñng giày vào gÑi, vào sau gáy, vào trán, vào ¿ giày và cuÑi cùng vào cái mÓm ang hát to.  

Ti¿ng àn gió rung lên, kích thích, thúc giåc chi¿n s) ang nh£y trong iÇu hùng m¡nh, hëng hñc, tÛi t¥p nh° nhïng luÓng gió cuÓng liên ti¿p. TÑp-tan b¯t §u quay tít i nh° con cù inh, vëa quay vëa nh£y mÙt vòng tròn h¿t chân nó ¿n chân kia á vút vào không khí, miÇng hét lên ¿n h¿t h¡i:  

- Hích h¯c! Hích h¯c!  

*  

Ngày mÓng nm tháng Sáu nm 1920, sau m¥y cuÙc giao chi¿n chÛp nhoáng nh°ng khÑc hÇt, t­p oàn quân kõ binh thé nh¥t, do Bu-i-on-ny chÉ huy, ã chÍc vá phòng tuy¿n Ba Lan ß iÃm óng giáp nhau cça quân oàn thé hai và quân oàn thé t° cça Ëch, ánh tan °ãc lï oàn cça t°Ûng Ëch Xa-vi-ski và thëa th¿ ti¿n vÁ h°Ûng Ru-gin.  

BÙ chÉ huy Ba Lan muÑn Ñi phó vÛi cuÙc ti¿n quân Ùt phá ¥y liÁn hÑi h£ cho l­p mÙt Ùi xung kích. Nm xe tng bÍc s¯t chß të xe lía tÛi ga Pô-gÝ-rê- bích c¥p tÑc ¿n ti¿p viÇn.  

Chúng chu©n bË Ñi phó ß Da-rút-nhích, nh°ng kõ binh HÓng quân ã vòng qua Da-rút-nhích, lÍt vào h­u ph°¡ng cça các quân oàn Ba Lan.  

Chúng tung s° oàn kõ binh Ba Lan do t°Ûng Coóc- nhi-ski chÉ huy ra uÕi theo v¿t chân t­p oàn quân kõ binh thé nh¥t cça Bu-i-on-ny. S° oàn kõ binh Coóc-nhi-ski có nhiÇm vå ánh t­p h­u b±ng °ãc vào cánh quân Ï mà bÙ chÉ huy Ba Lan cho là có ý Ënh t¥n công vào Ca-da-chin, iÃm chi¿n l°ãc trÍng y¿u nh¥t cça h­u ph°¡ng Ba Lan. Nh°ng k¿ ho¡ch ó cing không céu vãn nÕi tình hình nguy ng­p cça quân b¡ch vÇ Ba Lan. Tuy ngày hôm sau quân Ba Lan có l¥p °ãc ch× tr­n tuy¿n bË chÍc thçng và khép °ãc phòng tuy¿n sau °Ýng ánh thÍc cça kõ binh Ï nh°ng lúc ó trong lòng h­u ph°¡ng cça chúng, c£ mÙt oàn quân Ï m¡nh nh° vi bão ã hoành hành rÓi. T­p oàn quân này sau khi ã tiêu diÇt các cn cé h­u ph°¡ng cça Ëch, ti¿n lên ánh vào nhïng lñc l°ãng cça Ba Lan óng ß Ki-ép. DÍc °Ýng ti¿n quân, các s° oàn kõ binh Ï ã phá hçy các c§u và °Ýng s¯t à ch·n °Ýng rút lui cça quân Ba Lan.  

Theo tin tù binh khai thì tham m°u quân oàn Ëch óng ß Gi-tô-mia, nh°ng th­t ra ß ¥y là c£ bÙ tham m°u m·t tr­n cça Ëch. ChÉ huy t­p oàn quân kõ binh cça ta quy¿t Ënh chi¿m l¥y nhïng §u mÑi °Ýng xe lía quan trÍng và nhïng trung tâm hành chính quan trÍng là Gi-tô-mia và Béc-i-sép. Và ngày mÓng b£y tháng Sáu, khi trÝi vëa t£ng sáng, s° oàn kõ binh thé t° cça ta ã ­p ¿n Gi-tô-mia.  

Pa-ven °ãc bÕ sung vào mÙt trung Ùi kõ binh, i xung kích thay chân Cu-láp-c¡ ã hy sinh. C£ t­p thà chi¿n s) không muÑn rÝi bÏ ng°Ýi kéo àn gió cë ¥y, nên ã Á nghË thu n¡p anh vào trung Ùi.  

¿n g§n Gi-tô-mia, quân ta chia làm nhiÁu mii theo hình cánh qu¡t ánh tÏa vào. Không ai muÑn ghìm vó ngña ang phi hng. Ánh n¯ng rÍi vào l°ái ki¿m, b­t ra muôn tia sáng óng ánh b¡c.  

¥t chuyÃn, ngña hí, chi¿n s) r°Ûn ng°Ýi trên bàn ¡p. M·t ¥t ch¡y l°Ût nhanh, lùi l¡i d°Ûi vó ngña. Thành phÑ Gi-tô-mia to lÛn có nhïng công viên xinh nh° ch¡y ¿n ón s° oàn kõ mã. ã v°ãt qua nhïng v°Ýn hoa ngo¡i thành. Và giÝ ây, s° oàn ­p vào trung tâm, ti¿ng thét "xung phong ghê rãn nh° th§n ch¿t, rung chuyÃn không trung.  

BÍn Ba Lan kinh hoàng h§u nh° không dám chÑng cñ l¡i. Quân óng ß ây bË tiêu diÇt tan tành.  

Pa-ven cúi r¡p xuÑng bÝm ngña, phi nh° bay. Bên c¡nh là TÑp-tan ang phi trên con ngña en nhánh chân thon.  

M¯t Pa-ven trông th¥y nhát ki¿m ác liÇt cça chi¿n s) TÑp-tan qu£ c£m bÕ xuÑng mÙt th±ng lê d°¡ng Ba Lan, tên này không kËp °a l°ái lê lên á.  

Móng s¯t cça vó ngña nÇn si¿t °Ýng phÑ. RÓi b¥t chãt, ß ngã t°, mÙt kh©u súng máy nhô ra. Ba tên m·c binh phåc xanh, §u Ùi ca-lô cúi r¡p trên kh©u súng, mÙt tên nïa, cÕ áo có d£i vàng nh° con r¯n, ch)a súng låc nh±m b¯n nhïng ng°Ýi i ngña.  

Không ghìm °ãc ding mã, c£ TÑp-tan l«n Pa-ven cé lao tÛi kh©u súng, i th³ng vào nanh vuÑt cça th§n ch¿t. Th±ng s) quan c§m súng låc nh±m th³ng Pa-ven. B¯n tr°ãt... ¡n víu nh° chim s» kêu, s°ãt qua má. Và th±ng s) quan Ëch bË ngña xô ngã lÙn nhào, §u v­p xuÑng °Ýng á. Cùng lúc ¥y, nhïng súng máy hÑi h£ nh£ ¡n nh° b­t ra nhïng dËp c°Ýi iên cuÓng ghê rãn. Nh° bË àn ong b±ng s¯t châm Ñt, TÑp-tan và ngña bË trúng chëng chåc viên ¡n ngã nhào xuÑng c£ ng°Ýi l«n ngña.  

Con ngña cça Pa-ven ho£ng sã, rÑng lên, c¥t vó nh£y chÓm qua xác ng°Ýi và ngña cça TÑp-tan, r¡i vào giïa bÍn gi·c giï súng máy. Mii ki¿m Pa-ven hoa lên mÙt vòng sáng rñc, x£ vào mÙt chi¿c ca-lô-xanh. L°ái ki¿m l¡i vung lên không, nh±m bÕ vào mÙt chi¿c §u khác. Nh°ng con ding mã ang phi hng ã nh£y tót sang bên.  

Nh° thác li tràn vÁ c£ trung Ùi ­p ¿n ngã t° này, hàng chåc mii ki¿m hoa lên ngang dÍc trên không&  

Nhïng hành lang h¹p và dài cça nhà pha Gi-tô- mia vang §m nhïng ti¿ng kêu hét.  

Trong các xà-lim §y ¯p nhïng ng°Ýi bË giam, m·t hÑc hác, au khÕ. Ngoài phÑ ang ánh nhau to, có thà nào tin °ãc là gi£i phóng ¿n n¡i? Có thà nào tin °ãc ¥y là quân mình ã b¥t ngÝ të âu hiÇn ¿n?  

Trong sân nhà pha ã có ti¿ng súng nÕ rÓi. DÍc các hành lang, ng°Ýi ch¡y vÙi vã. RÓi có ti¿ng Ùt ngÙt nói lên thân thi¿t, vô cùng thân thi¿t.  

- Ra i, các Óng chí ¡i !  

Pa-ven dëng l¡i tr°Ûc t¥m cía óng kín. Hàng chåc c·p m¯t nhìn qua l× nhÏ. Hng máu lên, Pa-ven dùng báng súng cÑ ghè khóa cía. Ghè nïa, ghè nïa!  

- Ã tÛ làm cho. L¥y mìn mà phá. - Mi-rô-nÑp g¡t Pa-ven sang bên, rÓi thò tay rút qu£ lñu ¡n trong bao ra.  

Trung Ùi tr°ßng Xi-ga-sên-c¡ gi±ng l¥y qu£ lñu ¡n:  

- Dëng l¡i, Ó ngÑc! Mày iên à? ãi mang chìa khóa mß ¿n. Không b» °ãc âu, Ã ng°Ýi ta l¥y khóa mß cho chúng mình.  

BÍn canh ngåc, có súng ta gí sau l°ng, bË d«n ¿n mß khóa xà-lim. Hành lang mÙt lát ã §y nhïng ng°Ýi qu§n áo t£ t¡i, lâu ngày không °ãc t¯m ría. Lòng hÍ ang vui nh° iên.  

Pa-ven mß rÙng cía s¯t, ch¡y vào nhà giam.  

- Các Óng chí ¡i! Các Óng chí ã °ãc gi£i phóng rÓi! Chúng tôi là chi¿n s) kõ binh cça Bu-i-on-ny. S° oàn chúng tôi ã chi¿m °ãc thành phÑ rÓi.  

MÙt ng°Ýi àn bà, n°Ûc m¯t giàn giåa, ôm ch§m l¥y Pa-ven nh° ôm ng°Ýi nhà thân thi¿t, khóc néc nß.  

Gi£i phóng b±ng ¥y Óng chí bôn-sê-vích cça mình, Ñi vÛi các chi¿n s) cça s° oàn, th­t quý h¡n t¥t c£ mÍi thé chi¿n lãi ph©m, quý h¡n c£ chi¿n th¯ng. Trong nhïng hÙp b±ng á này, bÍn Ba Lan tr¯ng nhÑt cça ta nm ngàn b£y m°¡i mÑt Óng chí bôn-sê-vích ang ãi ngày chúng em i b¯n hay i treo cÕ và hai ngàn chính trË viên HÓng quân. Ñi vÛi b£y ngàn chi¿n s) cách m¡ng °ãc gi£i phóng ¥y, êm tÑi không cùng vëa qua phút chÑc ã chuyÃn ngay thành ánh sáng chan hòa cça mÙt ngày tháng Sáu t°¡i n¯ng.  

MÙt Óng chí bË giam m·t vàng nh° vÏ chanh çng, sung s°Ûng ch¡y ¿n g·p Pa-ven. ¥y là Xa-miên Lê-khe, ng°Ýi thã s¯p chï ß x°ßng in Sê-pê-tÑp-ca.  

Nghe Xa-miên kà chuyÇn, m·t Pa-ven cé xám d§n. MÙt t¥n th£m kËch «m máu ã x£y ra ß thË tr¥n quê h°¡ng. M×i ti¿ng Xa-miên nói ra r¡i vào lòng anh nh° tëng giÍt s¯t nung lÏng.  

- Có mÙt th±ng khiêu khích khÑn n¡n báo, nên chúng tôi bË tóm t¥t c£. C£ bÍn chúng tôi r¡i vào tay hi¿n binh. Chúng nó em ra tra t¥n ngay r¥t dã man. Tôi bË au ít h¡n các Óng chí khác: vì bË chúng nó ánh m¥y tua §u là tôi ln ra b¥t tÉnh ngay. Còn các c­u khác thì khÏe h¡n tôi. . . Cing ch³ng có gì mà gi¥u chúng nó nïa. BÍn sen §m bi¿t mÍi chuyÇn h¡n c£ chúng tôi kia. Chúng n¯m °ãc ch³ng sót mÙt tý gì.  

Làm sao mà chúng không bi¿t, khi có mÙt th±ng chó ph£n bÙi ã len °ãc vào tÕ chéc. KÃ ¿n chuyÇn nhïng ngày ó th­t au lòng. Nhïng anh chË em bË b¯t, Pa-ven quen bi¿t g§n h¿t ¥y. Va-li-a B¡-ru- gi¯c, Rô-da G¡-rít-sman, ng°Ýi ß qu­n lõ, anh nhÛ ra Rô-da ché, mÙt cô bé con, mÙt nï thanh niên m°Ýi b£y tuÕi, can £m l¯m, có ôi m¯t ng°Ýi ta cé nhìn vào là tin ngay, rÓi ¿n Xa-sa Bun-sáp, Pa-ven nhÛ ché, thã s¯p chï ß ch× chúng tôi ¥y mà, mÙt th±ng bé vui tính l¯m, lúc nào cing v½ nghËch lão chç x°ßng. C­u ¥y rÓi ¿n hai hÍc sinh nïa: Nô-vô-xen-ki và Tu- gít. Nhïng ng°Ýi ¥y Pa-ven Áu bi¿t c£. Còn nhïng ng°Ýi khác là ng°Ýi ß qu­n và ß thôn ngo¡i ô. Hai m°¡i chín ng°Ýi t¥t c£, trong ó có sáu phå nï. Ai cing bË ánh dã man h¿t séc. Va-li-a và Rô-da bË chúng hi¿p ngay hôm §u. Thôi thì quân khÑn ki¿p tha hÓ làm nhåc hai ng°Ýi con gái tÙi nghiÇp. Lúc chúng nó lôi hai ng°Ýi vÁ xà-lim thì ã ch¿t dß c£. Sau l§n ó, Rô-da b¯t §u nói huyên thuyên và vài hôm sau thì phát iên h³n.  

Song quân gi¿t ng°Ýi không muÑn tin là chË iên. Cho là gi£ vÝ, m×i l§n hÏi cung, l¡i ánh chË tàn tÇ. Hôm chúng em chË i b¯n, th­t nhìn mà ghê sã. M·t bË ánh thâm tím kh¯p c£, ôi m¯t dï và d¡i i. Trông y nh° mÙt bà lão.  

Va-li-a cho ¿n lúc ch¿t v«n hiên ngang. Anh chË em ã ch¿t ra cái ch¿t cça nhïng chi¿n s) chân chính. Tôi không bi¿t anh chË em ó ã l¥y âu ra séc m¡nh mà ding c£m phi th°Ýng nh° v­y. Pa-ven ¡i! Có tài nào thu­t l¡i °ãc h¿t vÁ cái ch¿t cça hÍ? Không, Pa- ven ¡. Cái ch¿t cça hÍ ghê gÛm h¡n t¥t c£ nhïng lÝi kà l¡i... Va-li-a nguy nh¥t trong bÍn: chË phå trách b¯t liên l¡c vÛi cánh làm vô tuy¿n iÇn cho tham m°u Ba Lan. ChË °ãc phái ¿n qu­n à b¯t liên l¡c. Chúng vào khám nhà chË th¥y kh©u B¡-rao-ninh và hai qu£ lñu ¡n. Súng låc và lñu ¡n ó chính do tên khiêu khích ã °a cho chË. Chúng nó bày trò ra t¥t c£, à buÙc tÙi chË âm m°u dùng mlorn ám sát ban tham m°u.  

Pa-ven ¡, tôi th­t au lòng mà kà l¡i nhïng giÝ phút cuÑi cùng cça anh chË em, nh°ng Pa-ven ã yêu c§u thì tôi xin kà h¿t. Tòa án binh cça chúng ã tuyên án: Va-li-a và hai ng°Ýi làm viÇc vÛi chË thì bË treo cÕ, nhïng Óng chí khác thì xí b¯n.  

Nhïng lính Ba Lan mà chúng tôi ã v­n Ùng °ãc bË em ra xí tr°Ûc chúng tôi hai ngày.  

Óng chí vô tuy¿n iÇn tên là Snê-guÑc-cô liên l¡c vÛi Va-li-a bË buÙc tÙi ph£n quÑc và tuyên truyÁn cÙng s£n trong binh lính. Óng chí ng°Ýi còn tr», óng cai, tr°Ûc chi¿n tranh làm thã máy iÇn ß LÑt. Chúng k¿t tÙi xí b¯n. Óng chí të chÑi không ký gi¥y chÑng án, và bË em i b¯n ngay, hai m°¡i bÑn giÝ sau khi tuyên án.  

Va-li-a bË gÍi ¿n làm chéng xí vå Snê-guÑc-cô, vÁ có kà l¡i là Snê-guÑc-cô nh­n ã tuyên truyÁn chç ngh)a cÙng s£n, song cñc lñc ph£n Ñi án k¿t tÙi anh là ph£n quÑc. Anh nói:  

"TÕ quÑc cça tôi là n°Ûc CÙng hòa Xô-vi¿t xã hÙi chç ngh)a Ba Lan. Ph£i, tôi là £ng viên £ng cÙng s£n Ba Lan, bË c°áng ép mà i lính. Vào lính, tôi ph£i tìm h¿t cách à mß m¯t cho các b¡n Óng ngi cing bË ép ra m·t tr­n nh° tôi. Các ông viÇn cÛ ó muÑn treo cÕ tôi thì treo cÕ, nh°ng không bao giÝ tôi ph£n bÙi TÕ quÑc cça tôi, không bao giÝ c£. Duy có mÙt iÁu: TÕ quÑc cça các ông và TÕ quÑc cça tôi không ph£i là mÙt. TÕ quÑc cça các ông là tÕ quÑc cça bÍn v°¡ng bá. TÕ quÑc cça tôi là TÕ quÑc cça thã thuyÁn và dân cày. TÕ quÑc cça tôi - ph£i, t°¡ng lai s½ có TÕ quÑc cça tôi, tôi tin t°ßng sâu xa iÁu ó. - Trong TÕ quÑc cça tôi, không ai nói r±ng tôi là ph£n quÑc c£".  

BË k¿t án xong, chúng tôi bË giam t­p trung vào mÙt ch×. Tr°Ûc khi bË em i hành hình, chúng l¡i chuyÃn chúng tôi vÁ nhà pha. êm tr°Ûc chúng trÓng cÙt treo cÕ ngay tr°Ûc nhà pha bên c¡nh nhà th°¡ng. Ch× b¯n l¡i ß n¡i khác, h¡i xa ¥y, bên rëng, g§n con °Ýng men theo bÝ l¡ch. Chúng ã ào sµn mÙt cái huyÇt chung à vùi chúng tôi.  

B£n án dán kh¯p n¡i, trong thành phÑ ai cing bi¿t. Chúng r¯p tâm Ënh hành án chúng tôi giïa ban ngày, có m·t dân, à cho nhân dân ai cing trông th¥y mà sã. Të sáng sÛm, chúng lùa hàng phÑ ra ch× cÙt treo cÕ. MÙt sÑ ng°Ýi vì tò mò mà kéo ¿n. Trông xí treo cÕ ghê m¯t th­t, nh°ng hÍ v«n ¿n. Qu§n chúng vây quanh nhïng cÙt treo cÕ ông l¯m. Nhìn âu cing th¥y §u ng°Ýi nh° sóng biÃn. Pa-ven nhÛ có cái t°Ýng bao quanh nhà pha b±ng g× cây ghép ¥y nhÉ. CÙt treo cÕ trÓng dña l°ng vào nhà pha cho nên chúng tôi nghe rõ ti¿ng rào rào cça ám ông bên ngoài. Trên °Ýng phÑ, phía sau l°ng qu§n chúng, ã ·t sµn súng máy, sen §m i ngña và i chân Áu dÓn vÁ ây canh gác. MÙt tiÃu oàn bÙ binh vây l¥y các v°Ýn rau và các thành phÑ. Chúng ã ào sµn mÙt hÑ riêng chôn nhïng ng°Ýi bË treo cÕ ngay bên cÙt treo cÕ. Chúng tôi im l·ng chÝ ãi trong ngåc, thÉnh tho£ng nói vÛi nhau vài lÝi. êm hôm tr°Ûc, chúng tôi ã nói h¿t mÍi chuyÇn vÛi nhau rÓi và ã gíi nhau lÝi v)nh biÇt. ChÉ có Rô-da éng l©m b©m mÙt mình ß góc t°Ýng. Va-li-a bË ánh, bË hi¿p, kiÇt séc không b°Ûc °ãc nïa, th°Ýng ph£i n±m liÇt mÙt ch×. Có hai chË em ruÙt, £ng viên ß thôn ngo¡i ô, ôm l¥y nhau chào v)nh biÇt và không nén nÕi, n¥c lên khóc néc nß. Stê-pa-nÑp, mÙt thanh niên ß qu­n khÏe nh° ô v­t, khi mÛi bË b¯t ã cho£ng hai tên sen §m bË th°¡ng, nghe khóc, l¡i g§n hai chË ¥y, nh¯c i nh¯c l¡i: "ëng khóc, các Óng chí! N¿u khóc ß ây à chÑc nïa ëng khóc ngoài kia thì các Óng chí cé khóc. ëng cho àn chó khát máu th¥y chúng ta y¿u lòng mà chúng phßn bång. Th¿ nào thì chúng cing ch³ng th°¡ng gì chúng ta âu, th¿ nào rÓi cing ch¿t. Vì v­y ph£i ch¿t cho céng cÏi. ëng có ai trong chúng ta °ãc quó gÑi, cúi §u c£. Các Óng chí nhÛ l¥y, ch¿t thì ph£i ch¿t céng cÏi".  

RÓi chúng ¿n d«n chúng tôi i. i §u là th±ng S¡-vác-cÑp, tr°ßng ban ph£n gián tr¯ng, mÙt th±ng cuÓng dâm iên lo¡n, mÙt éa trông th¥y àn bà n¿u chính nó không è ra hi¿p, thì cing à cho li sen §m hi¿p ngay tr°Ûc m·t à nhìn cho s°Ûng m¯t. Të nhà ga ra ¿n cÙt treo cÕ, x¿p song song hai hàng rào sen §m. BÍn "vÇn" eo lon vàng ¥y éng nghiêm, g°¡m tuÑt tr§n sáng loáng.  

Chúng nó l¥y báng súng dÓn chúng tôi ra sân nhà pha, rÓi b¯t chúng tôi x¿p hàng t° iÇu ra ch× cÙt treo cÕ, Ënh tâm b¯t chúng tôi ph£i chéng ki¿n cái ch¿t cça Óng chí mình, trong khi chÝ ãi ¿n l°ãt mình i ch¿t. CÙt treo cÕ b±ng nhïng thanh g× to sù, cao dñng éng, lçng l³ng ba thòng lÍng b±ng thëng to bÇn l¡i. Chung quanh, biÃn ng°Ýi náo Ùng, xì xào. Dân nhìn chúng tôi... chúng tôi nhìn dân. M×i ng°Ýi nh­n ra ng°Ýi nhà cça mình.  

Xa xa, trên thÁm cao, t¥t c£ bÍn quý tÙc Ba Lan ã ngÓi ch§u sµn, tay c§m Ñng nhòm. NhiÁu éa là võ quan. Chúng ¿n xem treo cÕ ng°Ýi bôn-sê-vích.  

D°Ûi chân chúng tôi, tuy¿t êm l¯m, rëng chung quanh tr¯ng xóa, cây cÑi nh° có bông bao phç, hoa tuy¿t quay tròn r¡i të të và tan trên da m·t nóng bëng cça chúng tôi. BÇ d°Ûi cÙt treo cÕ cing có tuy¿t. M·c phong phanh mà chúng tôi cing ch³ng th¥y rét, Stê-pa-nÑp cing không bi¿t là chân mình chÉ i t¥t không mang giày.  

Tên ch°ßng lý tòa án binh và các s) quan cao c¥p éng tr°Ûc cÙt treo cÕ. RÓi chúng d«n Va-li-a và hai ng°Ýi nïa bË xí treo cÕ ra khÏi nhà giam. Ba ng°Ýi khoác tay nhau, Va-li-a i giïa. Hai ng°Ýi á cho chË i, chË không còn séc nïa, cÑ lê b°Ûc chân, mình không áo khoác, tr§n mÙt chi¿c áo sãi. ChË cÑ i th³ng ng°Ýi, có l½ chË ang nhÛ tÛi lÝi Stê-pa-nÑp: "Ph£i ch¿t cho céng cÏi!" Th±ng S¡-vác-cÑp trông th¥y ba ng°Ýi tí tù khoác tay nhau mà i thì l¥y làm cáu l¯m. Nó g¡t hai ng°Ýi àn ông á chË ra. ChË cñ l¡i nó ngay. Th¿ là có mÙt th±ng sen §m i ngña ¿n qu¥t roi da vào m·t chË, tay này mÏi h¯n l¡i °a roi sang tay khác qu¥t l¥y qu¥t Ã.  

Trong ám qu§n chúng có mÙt ng°Ýi àn bà rú lên, ti¿ng rú cça mÙt ng°Ýi m¥t trí khôn, bà ta ln x£ vào lách qua hàng rào lính, ch¡y ¿n hàng ng°Ýi bË xí, nh°ng bà bË giï l¡i và bË d«n i âu không rõ. Ch¯c là bà m¹ chË Va-li-a. Khi ba ng°Ýi ¿n d°Ûi chân cÙt treo cÕ, Va-li-a c¥t ti¿ng hát. Ch°a bao giÝ tôi °ãc nghe th¥y mÙt giÍng hát nh° th¿. ChÉ có mÙt ng°Ýi bË xí tí, ding c£m i ra tr°Ûc cái ch¿t, mÛi hát say mê ¿n nh°Ýng ¥y °ãc. Va-li-a c¥t ti¿ng hát lên Bài hát cça ng°Ýi dân thành Vác-xô-vi. Hai ng°Ýi cùng bË tÙi vÛi chË Óng thanh hát theo. Th¿ là bÍn sen §m qu¥t roi nh° bão táp vào m·t hÍ th­t cñc kó hung tãn. Nh°ng hÍ d°Ýng nh° không bi¿t au nïa. RÓi bÍn chúng ánh hÍ ngã ln ra, lôi l¡i cÙt treo cÕ nh° lôi nhïng bì g¡o. Chúng h¥p ta h¥p t¥p Íc b£n án, rÓi vét thòng lÍng vào cÕ hÍ. Th¿ là ¿n l°ãt chúng tôi hát lên.  

Vùng lên, hái các nô lÇ ß th¿ gian !&  

Chúng nó té phía bÕ l¡i nÇn chúng tôi túi båi. Tôi chÉ còn kËp trông th¥y mÙt tên lính l¥y báng súng ánh b­t cÍc giï chân ra và ba thân ng°Ýi lçng l³ng, giãy giåa ß §u dây thëng treo cÕ.  

M°Ýi ng°Ýi trong bÍn tôi, trong sÑ ó có tôi °ãc ân gi£m: khi chúng tôi ã bË éng l¥p quay m·t vào t°Ýng à n ¡n chì, thì chúng Íc cho chúng tôi nghe lÇnh cça tên t°Ûng cho gi£m xuÑng m°Ýi nm khÕ sai thay vào tÙi xí tí. M°Ýi b£y Óng chí kia bË b¯n ch¿t gåc bên c¡nh chúng tôi.  

Xa-miên cßi gi­t cúc áo cÕ d°Ýng nh° bË ngh¹t thß, rÓi kà ti¿p:  

- Trong ba ngày, nhïng ng°Ýi bË treo cÕ cé lçng l³ng ß ¥y, ngày êm có mÙt tiÃu Ùi lính gác bên cÙt treo cÕ. Anh em bË b¯t vào sau cho chúng tôi bi¿t nh° th¿. ¿n ngày thé t° thì xác Óng chí Tô-bôn- in n·ng nh¥t r¡i xuÑng. B¥y giÝ, chúng mÛi cßi hai cái xác kia, chôn ngay t¡i ch×. Còn cÙt treo cÕ v«n à ¥y, hôm chúng d«n bÍn tôi vào ây, bÍn tôi v«n còn trông th¥y. C£ cÙt l«n dây thòng lÍng v«n còn nguyên à ãi nhïng ng°Ýi khác bË xí tí.  

Xa-miên ngëng kÃ, m¯t nhìn ch±m ch±m vào mÙt cái gì m¡ hÓ ß ±ng xa. Câu chuyÇn kà h¿t vào lúc nào, Pa-ven cing không à ý nïa. Tr°Ûc m¯t anh hiÇn rõ ra hình £nh ba xác ng°Ýi, ong °a, im l·ng, §u ri vÁ bên mÙt cách thê th£m.  

Ngoài kia, kèn gÍi t­p hãp. Ti¿ng kèn oai hùng °a anh vÁ vÛi thñc t¡i. Anh nói kh½, ti¿ng b­t ra trong h¡i thß.  

- Xa-miên ¡, chúng ta ra khÏi ây i thôi !  

Ngoài phÑ, tù binh Ba Lan lê b°Ûc giïa hai hàng kõ binh cça ta áp gi£i. Þ cía tr¡i giam, Óng chí chính çy trung oàn éng vi¿t nÑt mÇnh lÇnh vào cuÑn sÕ tay i tr­n. Óng chí °a m£nh gi¥y cho ng°Ýi trung Ùi tr°ßng th¥p lùn:  

- Danh sách tù binh ây, Óng chí An-ti-pÑp c§m l¥y. L¥y mÙt tÕ i theo và áp gi£i hÍ vÁ Nô-vô-g¡-rát  

- Vô-l°n-xki. Cho bng bó nhïng ng°Ýi bË th°¡ng, rÓi ·t hÍ n±m trên xe và cing °a vÁ ¥y c£. Áp gi£i hÍ chëng hai m°¡i d·m, sau ó à hÍ tñ i ti¿p. Þ ây chúng ta còn b­n viÇc khác. Song c©n th­n nhé, ëng à x£y ra chuyÇn gì ng°ãc ãi Ñi vÛi hÍ.  

Pa-ven lên ngña, quay b£o Xa-miên:  

- Anh nghe rõ ché? Chúng nó treo cÕ anh chË em ta, mà chúng ta thì d«n hÍ i không °ãc ng°ãc ãi hÍ ! Không dÅ nh° th¿ âu!  

Óng chí chính çy quay l¡i, nhìn vào m·t Pa-ven và Óng chí nói nhïng ti¿ng gÍn, r¯n rÏi, nh° nói vÛi chính mình:  

- Ai ng°ãc ãi tù binh gi£i giáp rÓi s½ bË xí b¯n. Chúng ta không có nh° bÍn b¡ch vÇ.  

RÝi tr¡i giam, Pa-ven nhÛ l¡i nhïng lÝi cuÑi trong b£n mÇnh lÇnh cça HÙi Óng quân sñ cách m¡ng ã em ra Íc tr°Ûc toàn thà trung oàn:  

"¥t n°Ûc cça thã thuyÁn và dân cày yêu m¿n HÓng quân cça mình và l¥y làm tñ hào vÁ HÓng quân. ¥t n°Ûc òi hÏi ph£i giï cho lá cÝ cça HÓng quân trong s¡ch, không mÙt v¿t nh¡".  

Pa-ven nhç th§m trên môi: "Không mÙt v¿t nh¡".  

*  

Trong khi s° oàn kõ binh Ï thé t° chi¿m l)nh Gi-tô-mia thì lï oàn thé hai m°¡i cça s° oàn khinh binh thé b£y v°ãt sông ¡-nhi-ép ß quãng thôn Ô- cu-nhi-nô-vô. Lï oàn thé hai m°¡i này nh­p vào binh oàn xung kích cça Óng chí Gô-li-cÑp.  

oàn này gÓm có s° oàn khinh binh 25 và lï oàn kõ binh Ba-s¡-kia, nh­n lÇnh sau khi v°ãt sông ¡- nhi-ép, thì c¯t °Ýng rút quân cça Ëch të Ki-ép ¿n Cô-rô-ten, g§n ga La-sa. Do th¿ v­n Ùng ó mà quân Ba Lan m¥t °Ýng rút lui duy nh¥t. Chính trong cuÙc v°ãt sông ¡-nhi-ép này mà Mi-sa, ng°Ýi thanh niên cÙng s£n thành Sê-pê-tÑp-ca, ã hy sinh.  

Lúc ¥y bÙ Ùi nh° ang ch¡y thi v°ãt nhanh nhËp c§u nÕi rung rinh, thì có mÙt qu£ ¡i bác, të phía ±ng kia, sau ngÍn Ói, rú lên, ghê rãn, bay trên §u các chi¿n s) rÓi r¡i tõm xuÑng n°Ûc. Mi-sa bË b¯n, ng°Ýi lÙn nhào ngay xuÑng d°Ûi áy mÙt chi¿c thuyÁn làm c§u. Dòng n°Ûc cuÑn nuÑt chíng anh i không buông tha nïa. ChÉ có I-a-ki-men-cô, mÙt thanh niên tóc vàng hoe, Ùi mi m¥t l°ái trai, kêu lên kinh ng¡c:  

- C­u không trông th¥y gì à? Mi-sa bË n°Ûc cuÑn m¥t rÓi. TÙi nghiÇp th±ng bé r¡i xuÑng ã bi¿n m¥t, nh° bË con bò thè l°ái li¿m phng i ! - I-a-ki-men- cô éng sïng l¡i, ho£ng hÑt, nhìn dòng n°Ûc thm th³m, nh°ng oàn quân të phía sau ti¿n lên xô tÛi, giåc anh:  

- Sao c­u éng há mÓm ra nhìn nh° th±ng ngÑ th¿ ? Ti¿n lên i nào!  

ThÝi giÝ không có Ã mà suy ngh) vÁ ng°Ýi Óng Ùi m¥t tích ¥y nïa: lï oàn cça hÍ ã bË các ¡n vË khác chi¿m xong bên hïu ng¡n, bÏ rÛt l¡i xa rÓi.  

BÑn ngày sau, Xéc-gây mÛi bi¿t tin b¡n ch¿t. Khi ó lï oàn ã chi¿m °ãc ga Bu-sa và chuyÃn th¿ tr­n quay sang Ki-ép, chÑng l¡i nhïng ãt t¥n công ác liÇt cça quân Ba Lan ang tìm cách ánh thÍc vào Cô-rô-ten.  

I-a-ki-men-cô n±m ngay c¡nh cùng hàng x¡ kích vÛi Xéc-gây. Anh ngëng nhËp b¯n iên gi­n, ©y quy- lát mÙt cách khó nhÍc trên nòng súng nóng bÏng, cúi §u xuÑng ¥t, quay l¡i nói vÛi Xéc-gây:  

- Kh©u súng cça mình nó òi nghÉ. Ái chà nòng súng nóng nh° lía!  

Ti¿ng nÕ §m §m át i làm Xéc-gây chÉ thoáng nghe th¥y ti¿ng nói cça b¡n. Khi ti¿ng súng im mÙt lát, I-a-ki-men-cô mÛi báo tin qua cho Xéc-gây bi¿t:  

- B¡n c­u bË ch¿t uÑi ß ¡-nhi-ép rÓi. Lúc ¥y mÙt qu£ ¡i bác b¯n tung tóe vào chúng tÛ. Mình ch°a kËp kêu lên, Mi-sa ã ln tòm xuÑng n°Ûc rÓi không th¥y ngoi lên nïa.  

I-a-ki-men-cô nói rÓi l¥y tay kéo quy-lát, móc túi d¿t l¥y ¡n ra và vÙi vã l¯p vào súng.  

*  

S° oàn m°Ýi mÙt t¥n công vào chi¿m l)nh Béc- i-sép v¥p ph£i séc kháng cñ mãnh liÇt cça quân Ba Lan.  

Chi¿n ¥u gay go, máu loang các phÑ. Liên thanh nÕ giòn ch·n °Ýng kõ binh. Nh°ng rÓi thành phÑ cing bË ta chi¿m, tàn quân Ëch bÏ ch¡y. Trên ga, ta thu °ãc nhiÁu oàn tàu chß quân trang, quân dång cça chúng. ThiÇt h¡i n·ng nh¥t cça Ëch là kho dñ trï ¡n d¡i bác cça toàn m·t tr­n chëng mÙt triÇu viên bË nÕ tung. Các cía kính trong phÑ vá vån ra, nhà cía bË ti¿ng nÕ m¡nh rung chuyÃn, t°ßng nh° làm b±ng gi¥y bÓi.  

BË ánh vào Gi-tô-mia và Béc-di-sép Ñi vÛi quân Ba Lan téc là bË ánh qu­t të sau l°ng l¡i, cho nên chúng vÙi vàng chia ngay làm hai mii nh° hai dòng thác ng°Ýi h¥p t¥p chuÓn khÏi Ki-ép, cÑ sÑng cÑ ch¿t ánh mÙt cách tuyÇt vÍng à mß °Ýng ch¡y thoát vòng vây s¯t cça quân ta.  

Pa-ven ã không còn ngh) gì vÁ cá nhân mình. Nhïng ngày ang sÑng say s°a trong nhïng tr­n xung sát ác liÇt, anh hòa h³n mình vào t­p thà và cing nh° m×i ng°Ýi trong các chi¿n s), anh nh° ã quên h³n ti¿ng "tôi" chÉ còn nói ti¿ng "ta": trung oàn "ta", trung Ùi "ta", lï oàn "ta".  

Mà tình hình thì dÓn d­p, diÅn bi¿n nhanh nh° gió bão. M×i ngày Áu mang ¿n mÙt chuyÇn mÛi. oàn kõ mã lao ¿n âu cuÑn phng phng ¿n ¥y. oàn kõ binh quang vinh cça t°Ûng Bu-i-on- ny ánh h¿t tr­n này ¿n tr­n khác, ã làm tiêu hao, kiÇt séc t¥t c£ h­u ph°¡ng cça Ba Lan. Say s°a tr°Ûc th¯ng lãi ngày càng mÙt lÛn, các s° oàn kõ binh Ï hùng ding t¥n công vào Nô-vô-g¡-rát-vô-l°n-ski, trái tim cça h­u ph°¡ng quân Ëch.  

Quân ta lùi l¡i nh° nhïng ãt sóng ­p vào bÝ sông có á dñng éng, bË ©y ra, rÓi l¡i chÓm lên vÛi ti¿ng thét "xung phong mãnh liÇt.  

Không gì céu nÕi quân Ba Lan nïa rÓi, c£ nhïng hÇ thÑng hàng rào dây thép gai và cuÙc kháng cñ liÁu ch¿t cÑ sÑng cça quân giï thành này cing ch³ng n thua gì. Sáng hai m°¡i b£y tháng Sáu, quân kõ mã cça ta thúc ngña lÙi qua sông Xi-lút, ­p vào thành, truy kích quân Ëch ß phía làng Cô-rét. Cùng lúc ¥y, s° oàn bÑn m°¡i nhm cing v°ãt qua sông này ß quãng Mi-rô-pôn, còn lï oàn kõ binh Cô-tÑp-ski thì ã phóng tÛi Lu-ba.  

Vô tuy¿n iÇn cça t­p oàn quân kõ mã thé nh¥t nh­n °ãc lÇnh cça BÙ t° lÇnh m·t tr­n: °a toàn bÙ quân kõ mã xung phong chi¿m l¥y RÑp-nô. CuÙc t¥n công Ó ¡t không séc gì c£n nÕi cça các s° oàn Ï truy kích quân Ba Lan, làm chúng bË chia c¯t tán lo¡n, rÝi r¡c, m¥t tinh th§n, cÑ ch¡y dài bán sÑng bán ch¿t à tháo thân.  

MÙt hôm, Pa-ven °ãc lï oàn tr°ßng phái ¿n ch× ga có oàn xe bÍc s¯t ×. TÛi ¥y, anh °ãc g·p mÙt ng°Ýi mà anh không ngÝ là có thà g·p. Con ngña cça anh nh£y tót qua bÝ dÑc cça °Ýng xe lía. Pa- ven kéo c°¡ng dëng l¡i tr°Ûc toa xe §u s¡n xám. oàn xe bÍc s¯t kiên cÑ ghê sã éng lù lù, ló nhïng chi¿c mõm en cça nòng súng gi¥u trong tháp pháo. Chung quanh nhiÁu bóng ng°Ýi bê b¿t d§u má ang loay hoay ó ¡ch nâng nhïng t¥m thép n·ng bÍc ngoài bánh.  

G·p mÙt chi¿n s) m·c áo da ang xách thùng n°Ûc, Pa-ven hÏi:  

- Óng chí có bi¿t Óng chí chÉ huy oàn tàu bÍc thép này ß âu không?  

Chi¿n s) kia h¥t §u chÉ vÁ phía §u tàu:  

- Þ ±ng kia kìa.  

Pa-ven i l¡i §u tàu hÏi:  

- Þ ây ai là Óng chí chÉ huy xin cho bi¿t.  

MÙt ng°Ýi m·c toàn Ó da të §u ¿n chân, m·t r×, quay l¡i :  

- Tôi ây.  

Pa-ven thò vào túi l¥y ra mÙt phong th°:  

- ây là mÇnh lÇnh cça lï oàn tr°ßng. Á nghË Óng chí ký nh­n trên phong bì cho.  

Óng chí chÉ huy tì phong bì lên §u gÑi ký tên.  

MÙt bóng ng°Ýi ang c§m bình d§u lúi húi g§n bánh xe giïa cça §u máy. Pa-ven chÉ nhìn th¥y cái l°ng rÙng cça ng°Ýi ¥y và báng súng låc lòi ra ngoài túi qu§n da.  

Óng chí chÉ huy trao l¡i phong bì cho Pa-ven:  

- Gíi Óng chí. Tôi ã ký nh­n rÓi ¥y.  

Pa-ven c§m dây c°¡ng ngña Ënh ra vÁ. Giïa lúc ó bóng ng°Ýi bên §u tàu éng th³ng c£ ng°Ýi lên quay l¡i. Thì ngay lúc ¥y, Pa-ven nh£y tót xuÑng nh° tho¯t có mÙt c¡n gió cuÑn khÏi yên ngña:  

- Anh A-r¡-chom!  

Ng°Ýi thã máy kh¯p ng°Ýi nhÍ nhem d§u ma-dút, ·t bình d§u xuÑng ¥t và ôm ch·t l¥y anh chi¿n s) HÓng quân tr» tuÕi trong cánh tay khÏe nh° g¥u cça mình.  

- Pa-ven! Ra mày ¥y à, hß th±ng nhãi con. - A- r¡-chom kêu lên th¿, m¯t nhìn còn ngá là nh§m.  

Óng chí chÉ huy oàn tàu nhìn c£nh ó r¥t l¥y làm l¡. Anh em pháo thç chung quanh c°Ýi ran c£ lên:  

- Trông kìa, hai anh em g·p nhau.  

*  

Ngày m°Ýi chín tháng Tám, trong tr­n ánh ß vùng L¡-vÑp, Pa-ven à r¡i m¥t mi cát-két. Vëa hãm ngña l¡i nh·t mi thì th¥y tr°Ûc m·t các trung Ùi Ï ã ánh thÍc vào hàng ngi khinh binh Ba Lan. Lúc ó, ê-mi-Ñp phi ngña vun vút giïa nhïng lùm cây, vëa phi theo bÝ dÑc xuÑng sông, vëa kêu lên:  

- S° oàn tr°ßng ã bË chúng gi¿t rÓi.  

Pa-ven rùng mình. Óng chí Lê-tu-nÑp, ng°Ýi chÉ huy anh hùng cça s° oàn, ng°Ýi Óng chí có lòng qu£ c£m vô biên, ng°Ýi ¥y ã m¥t rÓi. Pa-ven cm gi­n sôi ng°Ýi, l¥y Ñc ki¿m phát vào mông con ngña G¡-nê-Ñc, ghì c°¡ng ch·t, hàm thi¿c si¿t m¡nh làm mõm ngña b­t máu t°¡i, anh lao sâu vào lòng c¡n xung sát, thét lÛn:  

- Chém h¿t §u loài súc sinh nh¡ b©n ¥y i! Chém i! Chém h¿t bÍn quý tÙc Ba Lan! Chúng nó ã gi¿t m¥t Lê-tu-nÑp rÓi.  

Và Pa-ven chém ph­p vào bóng mÙt tên m·c binh phåc xanh, anh ch³ng ngoái l¡i nhìn k» bË chém ó nïa. iên ti¿t lên vì cm thù tr°Ûc cái ch¿t cça s° oàn tr°ßng, quân kõ mã Ï chém ch¿t c£ mÙt ¡n vË lê-d°¡ng.  

HÍ xông lên ¿n t­n cánh Óng, truy kích li gi·c ang ch¡y thì vëa lúc ¥y pháo binh Ëch b¯n tÛi. Trái phá nÕ vëa bung lên xé ét không trung, m£nh ¡n ch¿t ng°Ýi b¯n tung tóe.  

Tr°Ûc m¯t Pa-ven, mÙt ngÍn lía xanh bùng lên, lóe sáng, nh° chÛp lòe xo¹t m¡nh bên tai nghe nh° ti¿ng s¥m, m£nh ¡n Ï rñc cháy sém vào §u anh. M¯t Pa-ven hoa lên, ¥t b¯t §u xoay nh° chong chóng, ghê sã, quay cuÓng, l£o £o rÓi nh° ngã v­t xuÑng bên anh.  

Ti¿ng nÕ rung chuyÃn m¡nh làm Pa-ven b¯n khÏi mình ngña nh¹ nh° chi¿c lông. Anh ln qua §u con ngña G¡-nê-Ñc, n·ng nÁ ngã nhào ra ¥t.  

Và anh th¥y tÑi s§m l¡i.  

CH¯ NG IX  

Trong c¡n mê man, Pa-ven th¥y mÙt con b¡ch tuÙc. M¯t nó lÓi lên, to b±ng §u con mèo, Ï ng§u, giïa thì xanh, sáng óng ánh mÙt thé ánh sáng chói lÍi. Con b¡ch tuÙc ngÍ ngu­y hàng chåc nhïng tua càng xo¯n l¡i nh° r¯n r¿t, lÛp v©y trên da cÍ sÙt so¡t. Con b¡ch tuÙc nhúc nhích bò lên. Pa-ven th¥y nó ngay tr°Ûc t§m m¯t mình. Tua càng cça nó bò trên mình anh tê l¡nh mà làm ng°Ýi anh ngéa ran nóng bÏng nh° bË lá han. Nó chìa vòi ra s¯c nh° g°¡m rúc vào §u anh nh° giÑng Éa, co mình l¡i giãy lên ành ¡ch, rÓi thì hút máu cça anh. Pa-ven c£m th¥y d°Ýng nh° máu mình th¥m h¿t vào cái xác cng tr°¡ng cça con v­t. Vòi nó hút máu hút l¥y hút Ã. Nó chui ¿n âu thì anh l¡i th¥y §u anh au nhói không tài nào chËu °ãc.  

Có ti¿ng ng°Ýi nói vng v³ng ß âu xa l¯m.  

- M¡ch c­u ¥y bây giÝ bao nhiêu?  

RÓi có ti¿ng ng°Ýi phå nï áp l¡i, giÍng nói càng kh½ h¡n:  

- M¡ch 138. NhiÇt Ù 39,5. Không lúc nào ngÛt mê s£ng.  

Con b¡ch tuÙc ã bi¿n rÓi, nh°ng §u anh v«n còn au. Pa-ven c£m th¥y có ngón tay ai ch¡m vào cÕ tay mình. Anh cÑ mß m¯t ra, nh°ng hai hàng mi n·ng tr)u không sao hé ra °ãc. Mà sao l¡i nóng th¿ nhÉ. Ch¯c là m¹ Ñt lò n°Ûng bánh rÓi. V«n còn giïa c¡n nía tÉnh nía mê ¥y thì anh l¡i nghe có ti¿ng ng°Ýi nói âu ây:  

- M¡ch bây giÝ 122.  

Anh l¡i cÑ mß m¯t ra. Trong ng°Ýi nóng nh° lía Ñt. NgÙt ng¡t quá.  

Khát quá i m¥t! Anh Ënh ngÓi d­y uÑng n°Ûc cho thÏa c¡n khát. Nh°ng sao không d­y °ãc? MuÑn cña mình mÙt cái, mà sao cái xác cé ó ra, không nhích °ãc, ch³ng ph£i là thân thà mình nïa rÓi. Anh v«n còn mê man ngh) ¿n m¹ s¯p em n°Ûc tÛi, anh s½ nói vÛi m¹: "Con muÑn uÑng n°Ûc". Có cái gì cña qu­y bên anh. Hay l¡i con b¡ch tuÙc rÓi. ¥y m¯t nó Ï ng§u kia kìa...  

Të xa có ti¿ng nói nhÏ vÍng l¡i:  

- Ph¡-rô-xi-a, mang n°Ûc l¡i !  

"Ph¡-rô-xi-a? Tên ai ¥y nhÉ?" Pa-ven cÑ nhÛ l¡i xem là tên ai, nh°ng sñ cÑ g¯ng ó l¡i nh¥n chìm anh vào bóng tÑi. Anh cÑ ngoi lên và mÙt l§n nïa l¡i nhÛ ra: "Mình khát l¯m".  

Có ti¿ng nói:  

- Tôi th¥y c­u ta tÉnh l¡i rÓi ¥y.  

Và ngay ó có ti¿ng dËu dàng, l§n này nói nghe rõ h¡n, g§n h¡n, hÏi Pa-ven:  

- Óng chí bÇnh binh muÑn uÑng n°Ûc ph£i không?  

"Té ra mình là bÇnh nhân hay sao? Hay là không ph£i ng°Ýi ta nói vÛi mình âu? ê, ta bË bÇnh ch¥y r­n th­t rÓi mà". Và l§n thé ba, Pa-ven Ënh mß m¯t ra. L§n này thì mß °ãc. Qua khe nhÏ cça bên m¯t mß, c£m giác §u tiên mà anh c£m th¥y là mÙt qu£ c§u Ï l¡ líng trên §u anh, nh°ng rÓi mÙt v­t gì tÑi om ã che m¥t; bóng tÑi om ¥y cé cúi xuÑng g§n anh và làn môi anh nh­n ra cái thành céng cía chi¿c cÑc rÓi là n°Ûc, mÙt thé n°Ûc mát r°ãi uÑng tÉnh ng°Ýi. Lía nóng trong ng°Ýi nguÙi i.  

Anh khoan khoái thì th§m:  

- Bây giÝ dÅ chËu rÓi.  

- Óng chí bÇnh binh! Óng chí có nhìn th¥y tôi không?  

Ng°Ýi hÏi ó chính là cái bóng tÑi om ang ng£ xuÑng ng°Ýi anh. Pa-ven thiu thiu ngç, miÇng v«n còn kËp áp l¡i:  

- Không th¥y, nh°ng nghe th¥y.  

- Ai có thà nói là c­u ¥y qua khÏi °ãc. Th¿ mà, c­u ¥y hÓi l¡i rÓi ¥y. Th­t là mÙt c¡ thà r¯n khÏe l¡ th°Ýng. ChË Nhi-na ¡, chË có thà tñ hào là ã c£i tí hoàn sinh cho c­u ta.  

Và giÍng ng°Ýi phå nï, xúc Ùng, tr£ lÝi:  

- C­u ta khÏi °ãc, tôi mëng l¯m.  

Sau m°Ýi ba ngày mê thi¿p i, Pa-ven ã hÓi tÉnh l¡i.  

T¥m thân tr» cça anh không muÑn ch¿t sÛm, d§n d§n l¡i séc. Th­t nh° sÑng l¡i; mÍi v­t, mÍi thé Ñi vÛi anh Áu mÛi l¡ khác th°Ýng. ChÉ có cái §u n·ng trình trËch n±m céng trong hÙp bó th¡ch cao không nhúc nhích. Nh°ng c£m giác toàn thân ã trß l¡i và nhïng ngón tay anh ã có thà n¯m vào du×i ra rÓi.  

Nhi-na, y s) cça mÙt quân y viÇn, ngÓi bên chi¿c bàn nhÏ trong gian phòng vuông ang l­t tëng tÝ quyÃn vß dày bìa tr¯ng b¡ch. M×i trang ghi nhïng dòng nh­t ký ng¯n, nét chï thanh, vi¿t nghiêng:  

26 tháng Tám 1920.  

Chuy¿n xe lía quân y hôm nay °a vÁ mÙt lô chi¿n s) bË th°¡ng n·ng. Trên gi°Ýng ß góc toa, g§n cía sÕ, có mÙt chi¿n s) HÓng quân mÛi m°Ýi b£y tuÕi bË th°¡ng ß sÍ. Tên c­u ta là Ca-r¡-sa-ghin Pa-ven An-¡-rê- vích. Ng°Ýi ta trao cho tôi nhïng gi¥y má tìm th¥y trong túi chi¿n s), bÏ trong mÙt chi¿c phong bì, cùng vÛi y b¡ cça th§y thuÑc. Trong phong bì có mÙt t¥m th» ã nhàu nát cça oàn thanh niên cÙng s£n U- c¡ ren sÑ 967, mÙt cuÑn sÕ quân b¡ ã rách, trong ó có ghi Pa-ven °ãc tuyên d°¡ng vì ã hoàn thành tÑt mÙt nhiÇm vå quân báo, và mÙt m©u gi¥y có l½ chính tay Pa-ven vi¿t:  

"N¿u tôi ch¿t, xin các Óng chí báo cho thân nhân tôi: thành Sê-pê-tÑp-ca, sß §u máy xe lía, ông thã nguÙi A-r¡-chom Ca-r¡-sa-ghin".  

Ng°Ýi th°¡ng binh ¥y ã b¥t tÉnh të lúc bË mÙt m£nh trái phá b¯n bË th°¡ng, të ngày 19 tháng Tám. Ngày mai, bác s) A-na-tôn Stê-pan-nô-vích s½ khám bÇnh cho c­u ta.  

27 tháng tám.  

Hôm nay ã xem v¿t th°¡ng cça Pa-ven. Sâu l¯m, n·ng l¯m. HÙp sÍ bË thçng cho nên c£ nía §u bên ph£i bË liÇt h³n. M¯t ph£i bË ét m¡ch máu, s°ng vù lên.  

Bác s) gi£i ph«u A-na-tôn muÑn l¥y c£ m¯t i cho khÏi s°ng. Tôi can mãi vì còn có thà hy vÍng ch× s°ng s½ bÛt t¥y lên. Bác s) Óng ý.  

Tôi Á nghË th¿ chÉ vì ngh) ¿n v» ¹p cça con ng°Ýi: n¿u c­u ta sÑng °ãc, thi¿u mÙt m¯t là x¥u i bao nhiêu, mà l¥y m¯t ¥y i có lãi gì âu.  

Ng°Ýi th°¡ng binh tr» tuÕi ¥y v­t vã, mê ho£ng liên miên. Ph£i cho ng°Ýi gác luôn ß bên. Tôi à ph§n lÛn thÝi giÝ trông nom c­u ta. Th¥y c­u ta tr» mng mà th°¡ng quá. °Ûc gì céu °ãc c­u ta khÏi ch¿t!  

Hôm qua sau khi h¿t phiên, tôi ã ß l¡i r¥t lâu trong phòng c­u ta, vì c­u ta là ng°Ýi bË n·ng nh¥t. Tôi nghe h¿t nhïng lÝi nói mê cça c­u ta. ôi khi nói mê nh° kà chuyÇn ¥y. Vì c­u ta mê ho£ng mà tôi °ãc bi¿t thêm vÁ Ýi c­u ta. Nh°ng ôi lúc c­u ta hét chíi ghê quá. Nghe nhïng câu hét chíi nh° th¿ ß miÇng c­u ta ra, sao tôi th­t au lòng. Bác s) A-na-tôn thì cho là không sao qua khÏi °ãc. Ông già ¥y cé phàn nàn: "Tôi không hiÃu cÛ sao ng°Ýi ta l¡i nh­n nhïng thi¿u niên bé tí tuÕi §u nh° th¿ vào bÙ Ùi. Th­t vô lý".  

30 tháng Tám.  

Pa-ven v«n ch°a tÉnh. C­u ta n±m riêng ra mÙt n¡i ß buÓng nhïng ng°Ýi h¥p hÑi. ChË hÙ lý Ph¡-rô- xi-a trông nom c­u ta, không rÝi c­u ta mÙt b°Ûc. âu chË có quen bi¿t c­u ta. Tr°Ûc kia hai ng°Ýi cùng làm ß mÙt khách s¡n. Cô ta phåc vå ng°Ýi bÇnh này h¿t séc ân c§n, h¿t séc chu áo. Bây giÝ tôi cing b¯t §u th¥y r±ng không có hy vÍng gì céu sÑng °ãc c­u ta.  

2 tháng Chín.  

M°Ýi mÙt giÝ êm. Hôm nay ngày vô cùng t°¡i ¹p cça tôi ! Ng°Ýi bÇnh Pa-ven cça tôi ã tÉnh, ã hÓi sinh. Qua °ãc Ù bÇnh tr§m trÍng nh¥t rÓi. Hai ngày nay, tôi không vÁ nhà.  

Th­t tôi không thà nói h¿t n×i vui mëng cça mình: l¡i céu sÑng thêm °ãc mÙt ng°Ýi bÇnh nïa. Thôi th¿ là bÛt °ãc mÙt ng°Ýi ch¿t bÇnh trong ban tôi. Trong công tác mÇt nhÍc cça tôi, nguÓn vui trong tr»o nh¥t là th¥y nhïng ng°Ýi bÇnh qua khÏi ang hÓi l¡i séc. HÍ qu¥n quít l¥y tôi nh° mÙt ám tr» nhÏ.  

Tình thân cça hÍ gi£n dË, th­t thà, và ¿n khi cùng hÍ chia tay, nhiÁu l§n tôi ph£i khóc. BuÓn c°Ýi th­t, song th­t nh° th¿ ¥y, không sao c§m lòng °ãc.  

10 tháng Chín.  

Hôm nay, tôi vi¿t hÙ Pa-ven béc th° thé nh¥t gíi cho ng°Ýi nhà c­u ta. C­u ta b£o tôi vi¿t là v¿t th°¡ng nh¹ thôi, s¯p khÏi và s½ vÁ thm nhà. Th­t ra, c­u ta m¥t nhiÁu máu l¯m, ng°Ýi xanh bÇch, hãy còn y¿u l¯m.  

14 tháng Chín.  

Cái c°Ýi thé nh¥t cça Pa-ven. C°Ýi ngoan l¯m. Th°Ýng c­u ta có v» m·t kh¯c khÕ ít th¥y ß sÑ ng°Ýi cùng léa tuÕi vÛi c­u. C­u ã bình phåc l¡i nhanh chóng quá, th­t không ngÝ. Ph¡-rô-xi-a và c­u ta là ôi b¡n thân. Tôi luôn th¥y Ph¡-rô-xi-a ß bên gi°Ýng c­u ta. Ch¯c là cô ¥y có nói cho c­u ta bi¿t, tôi ã chm sóc th¿ nào, có l½ còn nói quá lên nïa. C­u ta th¥y tôi ¿n thì hÛn hß c°Ýi.  

Hôm qua, c­u ta hÏi tôi: "Th°a bác s) t¡i sao cánh tay bác s) có nhiÁu v¿t tím b§m th¿". Tôi không muÑn nói cho c­u ta bi¿t ¥y là v¿t móng tay c­u ta: trong c¡n mê ho£ng, c­u ta ôm ghì l¥y cánh tay tôi, cào c¥u r¥t au.  

17 tháng Chín.  

V¿t th°¡ng Pa-ven ã khá. T¥t c£ các th§y thuÑc Áu ng¡c nhiên tr°Ûc tinh th§n chËu ñng kiên nh«n khác th°Ýng cça c­u ta trong nhïng buÕi làm thuÑc. Th°Ýng th°Ýng trong nhïng ca nh° v­y, ng°Ýi bÇnh rên la và khó tính l¯m. Th¿ mà Pa-ven thì không hÁ rên la và cho ¿n khi bôi canh-ki-d¿t lên v¿t th°¡ng, thì ng°Ýi c­u ta co l¡i, cng th³ng nh° chi¿c dây thëng. Th°Ýng khi c­u ta ng¥t i.  

Þ nhà th°¡ng, ai cing hiÃu: n¿u Pa-ven rên la, ¥y là c­u ta ã b¥t tÉnh rÓi. Làm sao mà c­u ta gan th¿ nhÉ? Tôi cing không bi¿t nïa.  

21 tháng Chín.  

L§n §u tiên, Pa-ven °ãc ra ngoài hiên ch¡i. Ng°Ýi ta ·t c­u ta ngÓi trên cái gh¿ bành có bánh xe un. C­u nhìn v°Ýn hoa b±ng con m¯t háo héc vô chëng, hít l¥y hít à không khí t°¡i mát ngoài trÝi. M·t c­u ta qu¥n bng kín mít chÉ Ã hß con m¯t trái. Con m¯t ó sáng và nhanh ng¯m nhìn sñ v­t y nh° ng°Ýi mÛi nhìn th¥y l§n §u.  

26 tháng Chín.  

Hôm nay, ng°Ýi ta gÍi tôi xuÑng phòng khách g·p hai cô thi¿u nï. Trong hai cô ó có mÙt cô r¥t xinh. C£ hai Áu ¿n xin g·p Pa-ven. MÙt cô tên là Tô-nhi- a, cô kia là Ta-chi-a-na. Tôi ã nghe ¿n tên Tô-nhi- a. Trong lúc mê, Pa-ven hay nh¯c ¿n tên cô ta. Tôi cho phép vào thm.  

8 tháng M°Ýi.  

L§n §u tiên Pa-ven ã i bách bÙ mÙt mình ngoài v°Ýn °ãc rÓi. NhiÁu l§n c­u ta hÏi tôi khi nào thì ra viÇn °ãc. Tôi áp: chóng thôi. Hai cô bé b¡n c­u ta ngày nào cing ¿n thm.  

GiÝ tôi mÛi bi¿t t¡i sao c­u ta không rên la. Tôi hÏi thì c­u ta tr£ lÝi:  

- Bác s) Íc truyÇn RuÓi trâu t¥t hiÃu.  

14 tháng M°Ýi.  

Pa-ven ra viÇn. Chúng tôi chia tay nhau mÙt cách r¥t trìu m¿n. Bng ß m¯t Pa-ven ã bÏ ra, chÉ còn bng ß trán. MÙt m¯t hÏng, song trông ngoài không ai bi¿t °ãc. Të biÇt ng°Ýi Óng chí t¥t ¥y, tôi th¥y h¿t séc buÓn trong lòng.  

Þ bÇnh viÇn th°Ýng nh° v­y, các anh chË em th°¡ng binh chïa khÏi rÓi ra i, xa chúng tôi à có l½ rÓi không bao giÝ g·p nïa. Lúc të giã, Pa-ven có than thß:  

- Giá hÏng m¯t trái thì h¡n, bác s) ¡! HÏng m¯t ph£i th¿ này làm sao còn ng¯m b¯n °ãc nïa?  

Ch°a chi c­u ta ã ngh) ¿n m·t tr­n rÓi.  

*  

Þ nhà th°¡ng ra, thÝi gian §u Pa-ven ß nhà Ta- chi-a-na là nhà bà con vÛi Tô-nhi-a, Tô-nhi-a vÁ ß ¥y trong thÝi gian ¿n thm anh.  

Anh ngh) ngay ¿n chuyÇn °a d§n ng°Ýi yêu vào công tác chung. MÙt hôm anh rç Tô-nhi-a ¿n dñ cuÙc hÍp cça oàn thanh niên thành phÑ. Tô-nhi-a nh­n lÝi. Nh°ng khi th¥y Tô-nhi-a të trong buÓng riêng b°Ûc ra diÇn r¥t sang, c§u kó nïa, Pa-ven c¯n môi. Anh c£m th¥y r¥t ng°ãng ngùng khó chËu ph£i d«n Tô-nhi-a nh° th¿ ¿n vÛi các Óng chí cça mình.  

Th¿ là x£y ra sñ va ch¡m §u tiên giïa hai ng°Ýi. Khi Pa-ven hÏi Tô-nhi-a t¡i sao l¡i n m·c nh° th¿, thì Tô-nhi-a không b±ng lòng:  

- Em không bao giÝ hòa vÛi cái iÇu t§m th°Ýng cça mÍi ng°Ýi °ãc. N¿u anh th¥y cùng i vÛi em không tiÇn, thì em ß nhà Ã anh i mÙt mình.  

Þ câu l¡c bÙ, giïa anh chË em thanh niên cÙng s£n m·c toàn qu§n áo b¡c ph¿ch, nhìn Tô-nhi-a m·c diêm dúa quá, Pa-ven c£m th¥y khÕ tâm. Các Óng chí coi Tô-nhi-a nh° mÙt ng°Ýi xa l¡ l¡c iÇu. Tô-nhi-a cing c£m th¥y th¿. Cô nhìn mÍi ng°Ýi b±ng c·p m¯t khinh bÉ có v» khiêu khích.  

Anh công nhân khuân vác Pan-c¡-ra-tÑp, vai rÙng m·c áo v£i b¡t thô là bí th° chi oàn, kéo Pa-ven ra mÙt ch×, qu¯c m¯t nhìn anh, rÓi nheo m¯t vÁ phía Tô-nhi-a:  

- Có ph£i c­u d¯t cái cça ¥y ¿n ây ph£i không?  

Pa-ven áp l¡i cÙc lÑc:  

- Ph£i, mình ¥y.  

Pan-c¡-ra-tÑp b)u môi:  

- Chà! Cái bÙ ¥y ch³ng hãp vÛi chúng mình âu, s·c mùi t° s£n. Sao l¡i à cho nó vào ây °ãc c¡ ché?  

Pa-ven c£m th¥y hai thái d°¡ng nóng rñc lên:  

- ¥y là mÙt Óng chí cça tôi, và chính tôi °a ¿n ây, c­u rõ ch°a? Ñi vÛi chúng ta, cô ta không ph£i là thù Ëch. Còn vÁ cách n m·c, cô ta thích th¿, có th¿ th­t. Song không thà cé nhìn cách n m·c mà chåp mi cho ng°Ýi ta °ãc âu. Mình cing hiÃu nh° c­u nhïng ai có thà vào ây °ãc. Cho nên ch)a mii dùi vào nhau thì không có lãi âu, Óng chí ¡.  

Pa-ven suýt bÑp chát thêm nïa. Song nén °ãc vì hiÃu r±ng Pan-c¡-ra-tÑp ã nói lên ý ki¿n chung cça anh chË em. Anh quay ra bñc vÛi Tô-nhi-a.  

"ã b£o mà! Cé thích lên khung lòe lo¹t làm gì?"  

Të buÕi tÑi hôm ¥y, tình c£m giïa hai ng°Ýi b¯t §u r¡n nét. Pa-ven nh­n ra ngay v¿t r¡n ngày mÙt to trong tình yêu mà anh t°ßng bÓi ¯p ¿n th¿ là bÁn vïng. Anh ng¡ ngác và au xót.  

Qua m¥y ngày, m×i l§n g·p gá, m×i l§n trò chuyÇn l¡i càng làm không hiÃu nhau thêm, hai bên d§n d§n c£m th¥y Ñi vÛi nhau l¡nh nh¡t, có ph§n không °a nhau nïa mà nói ra. Chç ngh)a cá nhân r» tiÁn cça Tô-nhi-a Ñi vÛi Pa-ven ã trß nên không thà nào chËu °ãc.  

M×i bên Áu th¥y rõ ¿n nông n×i này thì c§n ph£i c¯t ét.  

Ngày hôm ¥y, hai ng°Ýi °a nhau ¿n công viên th°¡ng m¡i, à nói vÛi nhau nhïng lÝi quy¿t Ënh. Lá khô vàng úa phç §y d°Ûi ¥t. Tña vào hàng lan can nhô ra trên vñc sâu, hai ng°Ýi cùng nhìn xuÑng con sông ¡-nhi-ép l¥p lánh màu n°Ûc xám. MÙt cái tàu kéo, të mÙt chi¿c c§u lÛn ló ra, ch¡y ng°ãc dòng ang kéo hai chi¿c sà-lan to phình, cánh guÓng uà o£i ­p vào n°Ûc. N¯ng x¿ chiÁu dát vàng lên hòn cù lao T¡-ru-kha-nÑp. Cía kính nhïng cn nhà nhÏ chói n¯ng ánh lên rñc màu vàng tía.  

Tô-nhi-a nhìn nhïng tia n¯ng vàng, buÓn r§u nói:  

- Có thà nào tình b¡n cça chúng ta l¡i nguÙi i nh° m·t trÝi s¯p t¯t kia °ãc?  

Pa-ven cau mày nhìn Tô-nhi-a không chÛp, th¥p giÍng tr£ lÝi:  

- Tô-nhi-a, chúng ta ã nói chuyÇn vÛi nhau rÓi ¥y. Em ã bi¿t anh yêu em ¿n th¿ nào và bây giÝ tình yêu ó v«n còn có thà trß l¡i nïa. Nh°ng muÑn th¿, thì Tô-nhi-a ph£i i vÛi các anh. Anh bây giÝ ch³ng còn là c­u bé Pa-v¡-lu-sa nh° hÓi tr°Ûc kia nïa âu. Và anh Ñi vÛi Tô-nhi-a s½ chÉ là mÙt ng°Ýi chÓng r¥t áng khinh bÉ n¿u Tô-nhi-a òi r±ng anh tr°Ûc h¿t là cça em rÓi sau mÛi là ng°Ýi cça £ng. Không, anh tr°Ûc h¿t ph£i là cça £ng, rÓi mÛi ¿n là cça em và cça nhïng ng°Ýi thân khác.  

Tô-nhi-a buÓn r§u nhìn dòng n°Ûc xanh bi¿c, trên khóe m¯t nhòa ánh lÇ.  

Nhìn bóng dáng thân yêu quá ¥y, vÛi mái tóc dày màu h¡t d», lòng Pa-ven c£m th¥y ái ng¡i vô h¡n. Ng°Ýi con gái này tr°Ûc ây Ñi vÛi anh thân thi¿t và g§n gii bi¿t nh°Ýng nào!  

Tay anh ·t nh¹ lên vai Tô-nhi-a.  

- Tô-nhi-a ¡i, em hãy trút h¿t nhïng cái gì còn ràng buÙc em i. Em hãy i ¿n vÛi các anh, cùng nhau h¡ nÑt bÍn quyÁn quý. Trong hàng ngi các anh có r¥t nhiÁu ng°Ýi con gái can £m, cùng các anh gánh vác nhiÇm vå chi¿n ¥u ác liÇt, cùng chia gian khÕ vÛi các anh. Các chË ¥y có thà không hÍc théc b±ng Tô-nhi-a. V­y mà t¡i sao, t¡i làm sao Tô-nhi- a l¡i të chÑi không muÑn i vÛi các anh? Tô-nhi-a b£o t¡i Tru-gia-nin ã chñc dùng vi lñc mà chi¿m l¥y thân thà Tô-nhi-a. Nh°ng th±ng Tru-gia-nin ¥y là mÙt con quái v­t, ché không ph£i là mÙt chi¿n s) cách m¡ng. Tô-nhi-a b£o t¡i anh chË em trong oàn thanh niên khinh khÉnh vÛi Tô-nhi-a, có ph£i không? Nh°ng t¡i làm sao Tô-nhi-a i hÍp l¡i tô son iÃm ph¥n nh° i dñ hÙi khiêu vi cça bÍn t° s£n ¥y th¿? Chính là tính kiêu ng¡o khi¿n Tô-nhi-a làm ra nh° v­y. Tô-nhi-a không muÑn hòa mình vào nhïng ng°Ýi m·c toàn qu§n áo nhem nhuÑc. Tô-nhi-a ã tëng có gan yêu mÙt công nhân, nh°ng Tô-nhi-a không có ç can £m à yêu mÙt lý t°ßng. Ph£i xa Tô-nhi-a, anh r¥t ti¿c, và Ñi vÛi Tô-nhi-a anh muÑn còn giï nhïng k÷ niÇm tÑt ¹p.  

Pa-ven im không nói nïa.  

Ngày hôm sau, Pa-ven Íc th¥y ngoài phÑ b£n mÇnh lÇnh cça çy ban chÑng ph£n cách m¡ng tÉnh, ký tên Giu-kh¡-rai là chç tËch çy ban này. Lòng Pa-ven bÓi hÓi. Anh v¥t v£ l¯m mÛi ¿n tìm g·p °ãc Giu-kh¡- rai vì ng°Ýi ta không cho vào. Pa-ven làm om lên khi¿n nhïng Óng chí éng gác ã chñc b¯t giï l¡i. CuÑi cùng v«n vào °ãc.  

CuÙc g·p gá th­t th¯m thi¿t. Giu-kh¡-rai bË mÙt viên ¡n ¡i bác cåt m¥t mÙt tay. Hai anh em Óng ý vÛi nhau ngay vÁ công tác. Giu-kh¡-rai nói:  

- Chú cing ch°a °ãc khÏe l¯m à trß ra tiÁn tuy¿n. V­y thì chú ß l¡i làm viÇc vÛi anh ß ây v­y, hai anh em ta s½ cùng nhau bóp ch¿t h¿t bÍn ph£n cách m¡ng ß ây i. Mai chú ¿n ây ngay tìm anh nhé.  

Chi¿n tranh vÛi bÍn Ba Lan tr¯ng k¿t liÅu. Nhïng ¡o HÓng quân ã ti¿n ¿n chân thành Vác-sa-va, tiêu h¿t séc ng°Ýi séc cça. Xa h­u ph°¡ng không ti¿p viÇn kËp, hÍ không chi¿m °ãc chi¿n tuy¿n cuÑi cùng, nên ành rút lui. CuÙc rút lui cça ta tr°Ûc thành Vác-sa-va là "phép l¡ trên sông Vi-stuyn" nh° bÍn thù Ëch Ba Lan th°Ýng nói. N°Ûc Ba Lan cça bÍn b¡ch vÇ th¿ là sÑng sót. Trong lúc này, ta ành ch°a thñc hiÇn °ãc °Ûc m¡ có mÙt Nhà n°Ûc CÙng hòa xã hÙi chç ngh)a Xô-vi¿t Ba Lan.  

¥t n°Ûc bË ng­p trong máu lía c§n có mÙt thÝi gian hòa hoãn.  

Pa-ven không vÁ thm nhà °ãc vì Sê-pê-tÑp-ca l¡i bË quân Ba Lan tr¯ng chi¿m óng l¡i và t¡m thÝi l¥y làm thành phÑ giÛi tuy¿n cça hai bên. Ta và Ëch ang ti¿n hành àm phán l­p l¡i hòa bình. Ngày êm, Pa-ven công tác trong Ban ·c biÇt chÑng ph£n cách m¡ng, làm mÍi nhiÇm vå c¥p trên giao cho. Anh ß cùng phòng vÛi Giu-kh¡-rai. °ãc tin quê h°¡ng n±m trong vùng chi¿m óng cça Ba Lan, Pa-ven buÓn r°Ýi r°ãi:  

- Óng chí Giu-kh¡-rai ¡, n¿u sau khi ình chi¿n v«n giï °ãc nguyên tình tr¡ng ¥y thì m¹ em hóa ra thành sÑng ß n°Ûc ngoài m¥t °?  

Giu-kh¡-rai gi£i thích cho Pa-ven yên tâm:  

- Ch¯c giÛi tuy¿n s½ ch¡y qua Gô-rin, dÍc theo bÝ sông. Nh° th¿ thì Sê-pê-tÑp-ca v«n là cça ta. Chúng ta s½ chóng °ãc tin ch¯c ch¯n.  

Nhïng s° oàn HÓng quân rÝi m·t tr­n Ba Lan Õ vÁ phía Nam. Lãi dång thÝi c¡ ngëng chi¿n, tên V¡-ran-ghen ã bò ra khÏi C¡-ri-mê. Và trong khi n°Ûc CÙng hòa tuôn h¿t séc ra m·t tr­n Ba Lan thì tên t°Ûng Nga tr¯ng ¥y ã të ph°¡ng Nam l§n l§n ti¿n vÁ phía B¯c, dÍc sông ¡-nhi-ép, tìm cách chi¿m tÉnh Ê-ca-chê-rin.  

Nhân lúc chi¿n tranh vÛi quân Ba Lan ch¥m dét, ¥t n°Ûc ta iÁu quân ¿n C¡-ri-mê Ã tiêu diÇt cái Õ cuÑi cùng này cça bÍn ph£n cách m¡ng.  

Nhïng chuy¿n tàu ch¥t §y ng°Ýi, §y xe cÙ, chß nhïng b¿p c¥p d°áng l°u Ùng, nhïng kh©u ¡i bác, ch¡y qua Ki-ép, Õ vÁ ph°¡ng Nam. æy ban ·c biÇt Ëa ph°¡ng cça ngành v­n t£i làm viÇc sÑt vó. T¥t c£ làn sóng nhïng chuy¿n tàu nh° thác li Õ vÁ ó bË é l¡i m¯c ngh½n. Nhà ga ch­t m ¯p, sñ i l¡i bË t¯c vì °Ýng nào cing m¯c c£. Máy iÇn ài nh£ ra hàng lo¡t bng ghi nhïng béc iÇn tÑi h­u th°, nhïng b£n mÇnh lÇnh kh©n c¥p mß °Ýng cho s° oàn này, s° oàn khác. Nhïng bng iÇn vô t­n ¥y chi chít nhïng ch¥m, g¡ch cé bò ra dài d±ng d·c và g§n nh° iÇn nào cing Íc th¥y "tÑi kh©n. . . mÇnh lÇnh chi¿n ¥u có °Ýng ngay l­p téc" và béc iÇn nào cing nh¯c ai không ch¥p hành mÇnh lÇnh s½ ph£i °a ra tòa án quân sñ cách m¡ng.  

Bao nhiêu chuyÇn m¯c ngh½n, trách nhiÇm Áu Õ lên §u çy ban ·c biÇt vÁ giao thông v­n t£i c£ thôi.  

Luôn luôn có nhïng cán bÙ chÉ huy ¡n vË xÓng xÙc ­p tÛi çy ban, khoa súng ng¯n và òi ph£i có °Ýng ngay cho ¡n vË mình i, chiÃu theo iÇn th°ãng kh©n sÑ nÍ sÑ kia cça t° lÇnh tr°ßng t­p oàn quân.  

Ch³ng ai chËu hiÃu cho r±ng nhïng viÇc yêu c§u cça hÍ th­t không thà nào làm nÕi °ãc. "M·c kÇ! Các Óng chí cé gi£i quy¿t °Ýng cho chúng tôi i ngay thôi". Thôi thì ti¿ng la, ti¿ng chíi om sòm suÑt ngày trong trå sß. G·p nhïng tr°Ýng hãp nan gi£i nh¥t, ng°Ýi ta ph£i c¥p tÑc mÝi Giu-kh¡-rai ¿n. Có th¿ mÛi tr¥n t)nh °ãc ám ng°Ýi hùng hÕ s¯p sía xông vào c¥u xé l«n nhau.  

Nét m·t r¯n rÏi nh° úc b±ng thép, bình t)nh l¡nh lùng, giÍng nói céng không thà cãi l¡i °ãc cça Giu- kh¡-rai, buÙc hÍ ph£i chËu ngoan ngoãn cho súng vào bao.  

Þ phòng làm viÇc b°Ûc ra ke, Pa-ven th¥y §u au nhoi nhói. Công tác ß ây r¥t h¡i ¿n th§n kinh cça anh.  

Có mÙt hôm, trên mÙt chi¿c toa không mui chß ¥y nhïng hòm ¡n, Pa-ven nhìn th¥y Xéc-gây. Cùng lúc ¥y Xéc-gây nh£y bÕ xuÑng suýt nïa xô ngã b¡n và ôm ghì l¥y Pa-ven:  

- Pa-ven, th±ng qu÷, tao nh­n ngay ra mày.  

ôi b¡n g·p nhau, không bi¿t hÏi nhau, kà cho nhau nghe chuyÇn gì bây giÝ. ThÝi gian g¥p l¯m mà të lúc xa nhau, hai ng°Ýi ã sÑng bi¿t bao chuyÇn trong Ýi. HÏi nhau câu này, ch°a kËp nghe tr£ lÝi, ã l¡i nói luôn. Còi tàu giåc i, cing không nghe th¥y nïa. Mãi khi oàn xe chuyÃn bánh, të të bò i, ôi b¡n mÛi chËu buông nhau ra.  

Làm th¿ nào bây giÝ? CuÙc g·p gá th¿ là bË ng¯t. Con tàu mß thêm tÑc Ù. Ã khÏi bË rÛt l¡i, Xéc-gây choàng uÕi theo xe, ch¡y dÍc bÝ ke, ngoái l¡i phía Pa-ven, kêu gì l§n cuÑi không nghe rõ, rÓi nh£y tót lên bám l¥y cía mÙt toa chß hàng. Nhïng bàn tay të trong toa thò ra n¯m l¥y tay anh, kéo vào trong. Pa-ven éng l¡i, bàng hoàng, nhìn theo con tàu xa d§n. Mãi bây giÝ anh mÛi sñc nhÛ ra là th±ng b¡n nó ch°a bi¿t tin Va-li-a ch¿t rÓi. ê, nó có vÁ qua Sê- pê-tÑp ca âu mà bi¿t. Pa-ven ngây ng°Ýi vì cuÙc g·p gá b¥t ngÝ nên ã quên khu¥y không nói vÛi b¡n.  

"Th¿ càng hay, không bi¿t tin ó, nó i càng yên tâm h¡n". Pa-ven tñ b£o th¿. Anh có ngÝ âu là anh g·p b¡n l§n ¥y là l§n cuÑi cùng. Xéc-gây éng trên nóc toa xe lía, phanh ngñc ra héng gió mùa thu, cing không bi¿t là mình ang i ra tr°Ûc cái ch¿t.  

ô-rô-sen-cô, mÙt chi¿n s) m·c áo ca-pÑt, l°ng áo bË cháy sém, nói vÛi Xéc-gây:  

- NgÓi xuÑng không bË ngÙ gió ¥y, Xéc-gây ¡.  

Xéc-gây c°Ýi áp l¡i:  

- Không hÁ gì. Mình vÛi gió là b¡n ¥y mà. Cé Ã mình éng, gió thÕi cho mát.  

Và mÙt tu§n sau, Xéc-gây hy sinh ngay trong tr­n §u cça cuÙc Nam h¡ giïa Óng cÏ vàng úa mùa thu cça xé U-c¡-ren.  

MÙt viên ¡n l¡c trúng vào anh.  

Anh bË ¡n, rùng mình, giúi thêm mÙt b°Ûc, ngñc au buÑt nh° xé, miÇng không kêu không nói, l£o £o tay sÝ so¡ng không gian, rÓi hai bàn tay °a lên ôm ghì l¥y ngñc, khom khom mình nh° ng°Ýi chñc ch¡y, thân thà b×ng chÑc n·ng nh° chì, anh ngã v­t xuÑng, ôi m¯t xanh thao láo trëng lên nhìn nh° dán vào kho£ng mênh mông Óng cÏ.  

*  

Công viÇc h¿t séc cng th³ng ß çy ban ·c biÇt ã £nh h°ßng lÛn ¿n séc khÏe cça Pa-ven vÑn y¿u sµn, ch°a l¡i ng°Ýi. V¿t th°¡ng ci l¡i luôn luôn au nhói lên và sau hai êm m¥t ngç, Pa-ven bË ng¥t i. Vì th¿ Pa-ven l¡i hÏi Giu-kh¡-rai:  

- Anh Giu-kh¡-rai ¡, em muÑn Õi công tác, ý ki¿n anh th¥y có úng không? Em thì r¥t muÑn trß l¡i nghÁ ci, ß phân x°ßng chính nhà máy xe lía. Không có làm ß ây em th¥y séc em y¿u quá. TiÃu ban y t¿ khám l¡i séc khÏe nói là em y¿u séc không thà tòng quân °ãc nïa. Nh°ng ß ây còn gay h¡n ngoài m·t tr­n kia. M¥y hôm vëa rÓi, i tiÅu bÍn phÉ Xu- t°a ã làm em mÇt l£ ng°Ýi i. Cé sau lo¡t b¯n là em l¡i ph£i nghÉ tay à thß. Anh Giu-kh¡-rai ¡, ch¯c anh cing hiÃu, chân em éng cing ch³ng còn vïng nïa, thì em làm công tác tÑt th¿ nào °ãc ß çy ban ·c biÇt này.  

Giu-kh¡-rai nét m·t lo l¯ng nhìn Pa-ven:  

- Ph£i ¥y, tôi th¥y chú y¿u l¯m. áng l½ ph£i Õi công tác cho chú të tr°Ûc ây rÓi. Khuy¿t iÃm ß tôi. B­n công tác quá không nhìn ¿n.  

Sau buÕi nói chuyÇn ó, Pa-ven °ãc iÁu Ùng sang tÉnh oàn thanh niên cÙng s£n nh­n công tác.  

MÙt tay tr» mng tính hay cña qu­y luôn, mi cát- két kéo såp xuÑng t­n m¯t r¥t ngang, nhìn l°Ût qua m£nh gi¥y, rÓi vui v» nháy m¯t hÏi Pa-ven:  

- C­u ß çy ban ·c biÇt ¿n à? C¡ quan ó dÅ chËu ¥y! ChÝ nháy m¯t là chúng mình giao công tác cho c­u ngay. Bên mình b¥n ng°Ýi quá. Th­t là n¡n thi¿u cán bÙ. C­u muÑn sang âu? æy ban cung c¥p? Không à? ê ëng sang ó. Sang c¡ sß tuyên truyÁn ngoài b¿n sông? Không à? Th¿ thì d¡i quá. Ch× này bß l¯m, sinh ho¡t phí theo ch¿ Ù xung phong ¥y.  

Pa-ven ng¯t lÝi: "Mình muÑn sang °Ýng s¯t làm ß các phân x°ßng chính".  

Gã kia trÑ m¯t nhìn Pa-ven:  

- Sang phân x°ßng chính à? Hë, ß ¥y có c§n ng°Ýi âu. Thôi c­u cé ¿n g·p chË Ri-ta, chË ¥y s½ x¿p công viÇc cho.  

Sau cuÙc nói chuyÇn ng¯n vÛi ng°Ýi con gái n°Ûc da ngm ngm bánh m­t, Pa-ven °ãc chÉ Ënh làm bí th° chi oàn thanh niên cÙng s£n xí nghiÇp xe lía, vëa công tác vëa tham gia s£n xu¥t.  

*  

Giïa lúc ó, tr°Ûc cía ngõ vùng C¡-ri-mê, t¡i nhïng °Ýng biên giÛi cÕ x°a ã tëng là ranh giÛi giïa nhïng ng°Ýi Tác-ta xé C¡-ri-mê và nhïng trung oàn ng°Ýi Da-pô-rô, ß ch× th¯t l¡i cça bán £o, nÕi lên pháo ài cça bÍn b¡ch vÇ mÛi xây l¡i, chung quanh có nhïng công sñ kiên cÑ r¥t lãi h¡i: pháo ài Pê-rê-cÑp.  

Sau pháo ài ¥y, c£ cái xã hÙi ci ã bË lên án, të kh¯p xó xÉnh trong n°Ûc chúi vào xó C¡-ri-mê này, yên trí ß ¥y an toàn, say s°a túy lúy vÛi nhau trong h¡i men r°ãu nho.  

MÙt êm mùa thu bng giá, hàng v¡n ng°Ýi con cça nhân dân lao Ùng ã Õ xuÑng eo biÃn n°Ûc giá l¡nh à êm tÑi v°ãt vËnh Xi-vát ánh vào sau l°ng k» Ëch ã chui tÍt vào các công sñ. i trong hàng quân ó có Giác-ki, hai tay nâng niu kh©u súng máy Ùi trên §u.  

Và khi r¡ng ông, c£ vùng eo biÃn Pê-rê-cÑp sôi lên sùng såc trong c¡n sÑt rét iên cuÓng; hàng ngàn ng°Ýi ào ào ­p vào hàng rào dây thép gai, nhïng mii quân ti¿n §u tiên lÙi qua vËnh Xi-vát, ·t chân lên nhïng bÝ á lßm chßm cça bán £o Li-tÑp ß sau l°ng quân Ëch. Và mÙt trong nhïng chi¿n s) §u tiên Õ bÙ lên °ãc là Giác-ki.  

Chi¿n ¥u ác liÇt ch°a tëng th¥y. BÍn tr¯ng tung kõ binh vào ám ng°Ýi vëa lÙi d°Ûi n°Ûc lên; kõ binh cça chúng lao vào nh° thú dï. Giác-ki không ngëng b¯n, kh©u liên thanh cça anh nh£ ¡n nh° kh¡c cái ch¿t vào k» Ëch. Tëng Ñng xác ng°Ýi và ngña Ëch chÓng ch¥t lên nhau trong tr­n m°a chì này. Giác- ki, nhanh ¿n run tay lên, l¯p h¿t bng ¡n này ¿n bng ¡n khác b¯n vào k» Ëch.  

Hàng trm kh©u pháo nÕ §m §m ß Pê-rê-cÑp. D°Ýng nh° c£ eo ¥t này cing såt xuÑng biÃn sâu th³m không áy. Hàng ngàn qu£ ¡i bác rú lên ghê rãn, bay nh±ng nhËt trên trÝi, r¯c tung cái ch¿t, r¡i xuÑng tóe ra thành tëng m£nh nhÏ. M·t ¥t bË cày nát, bË nghiÁn vån, bË b¯n tóe lên. Nhïng t£ng ¥t en lÛn do ¡i bác cày ã h¥t lên, che l¥p c£ ánh m·t trÝi.  

§u con r¯n Ùc ã bË ánh gi­p rÓi. Dòng thác Ï l¡i bng mình vÁ phía C¡-ri-mê, các s° oàn cça oàn quân kõ mã thé nh¥t bng mình vào C¡-ri-mê giáng cho quân Ëch mÙt òn cuÑi cùng ác liÇt. Li b¡ch vÇ kinh ho£ng, sã run lên, hÛt ha hÛt h£i cÑ ch¡y xô nhau bám l¥y nhïng tàu biÃn s¯p rÝi b¿n.  

Trên nhïng bÙ quân phåc ã sÝn ã b¡c. TÕ quÑc CÙng hòa g¯n vào ch× trái tim ng°Ýi ta th°Ýng ­p nhïng Óng tròn vàng cça huân ch°¡ng CÝ Ï. Trong sÑ nhïng quân phåc °ãc g¯n huy ch°¡ng ¥y có áo cça ng°Ýi oàn viên thanh niên cÙng s£n giï súng máy: Giác-ki.  

Hòa °Ûc vÛi Ba Lan ã ký và úng nh° Giu-kh¡- rai hy vÍng, Sê-pê-tÑp-ca trß vÁ vÛi xé U-c¡-ren Xô- vi¿t. GiÛi tuy¿n là con sông cách thành phÑ ba m°¡i lm cây sÑ. Tháng Ch¡p nm 1920, Pa-ven vÁ quê thm nhà, buÕi sÛm ó, anh ghi nhÛ mãi trong lòng.  

Pa-ven b°Ûc xuÑng sân ga chÛm tuy¿t, °a m¯t nhìn th¥y t¥m biÃn "Sê-pê-tÑp-ca, ga thé nh¥t" liÁn quay sang trái, i vào sß §u máy. HÏi anh A-r¡-chom, nh°ng anh ch³ng có ß ¥y. Pa-ven khép v¡t áo choàng cho thêm khít vào ng°Ýi, rÓi i ngang qua rëng vào thành phÑ.  

Anh gõ cía. Lúc ¥y bà m¹ ang ngÓi ß gh¿ nghe ti¿ng ­p cía, quay l¡i mÝi khách vào nhà. Nh°ng khi cía mß rÓi, mÙt ng°Ýi mình §y tuy¿t tr¯ng hiÇn ra trong khung cía, bà cå nh­n ra khuôn m·t yêu d¥u, liÁn °a tay lên ôm l¥y ngñc. Mëng quá, bà cå không nói °ãc nên lÝi nïa.  

Bà ¥p t¥m thân già, g§y còm vào ngñc con trai, hôn l¥y hôn à lên m·t con, n°Ûc m¯t trào ra, mëng mëng tçi tçi.  

Pa-ven ôm l¥y m¹, nhìn nét m·t m¹ rn reo, hÑc hác vì lo buÓn và mong nhÛ con, anh im l·ng chÝ m¹ bình tâm l¡i.  

Bà cå au khÕ ã nhiÁu, hôm nay m¯t l¡i sáng lên vì sung s°Ûng. Ngày hôm ¥y và m¥y ngày liÁn, bà nói không chán, nhìn con không chán. Bà ã t°ßng ch³ng còn hy vÍng gì g·p l¡i con nïa. Ba ngày sau A-r¡-chom nía êm eo ba-lô trên vai cing trß vÁ cn nhà ci bé nhÏ này. N×i mëng cça bà cå càng không à âu cho h¿t.  

D°Ûi mái nhà nhÏ bé cça gia ình Ca-r¡-sa-ghin, nhïng ng°Ýi i xa ã trß vÁ ông ç. Sau bao nhiêu thí thách gian khÕ, hai anh em không ai tÕn th¥t, ã °ãc g·p l¡i nhau.  

M¹ hÏi các con:  

- GiÝ thì các con tính làm gì?  

A-r¡-chom áp:  

- Con l¡i s½ trß vÁ vÛi Õ bi bánh xe, làm nghÁ nh° tr°Ûc, m¹ ¡.  

Còn Pa-ven thì ß nhà °ãc m°Ýi lm ngày, rÓi l¡i trß vÁ Ki-ép. Þ ¥y công viÇc ang chÝ anh.  

PH¦N THè HAI  

CH¯ NG I  

Nía êm. Chuy¿n tàu iÇn cuÑi cùng kéo lê thân tàu Íp ¹p ch¡y qua ã °ãc mÙt lúc lâu rÓi. Trng suông tr£i lên thành cía sÕ, ánh trng lÍt vào nhà nh° tr£i lên m·t gi°Ýng mÙt t¥m màng xanh, bÏ kho£ng còn l¡i cça gian phòng trong bóng tÑi lÝ mÝ. Trên chi¿c bàn ß góc phòng, mÙt v§ng ánh sáng loe d°Ûi chao èn. Ri-ta c·m cåi vÛi t­p nh­t ký thân thi¿t.  

§u bút chì nhÍn nguÇch ngo¡c trên gi¥y:  

"24 tháng Nm,  

L¡i thí ghi l¡i c£m ngh) cça mình. Th¿ là bÏ mÙt kho£ng trÑng nïa trong nh­t ký. Sáu tu§n qua, không vi¿t mÙt chï. ành v­y thôi.  

L¥y âu ra thÝi giÝ ghi nh­t ký thân yêu này °ãc. GiÝ này, êm khuya, mình mÛi có thÝi giÝ vi¿t. Không ngç °ãc. Óng chí Xê-gan vÁ công tác ß Trung °¡ng. Tin ¥y làm t¥t c£ bÍn mình ngao ngán. Xê-gan cça chúng mình th­t là mÙt ng°Ýi °u tú. Mãi bây giÝ, mình mÛi th¥y rõ tình thân giïa bÍn mình và Xê- gan th­t quý vô ng§n. CÑ nhiên, Xê-gan i là nhóm hÍc t­p duy v­t biÇn chéng s½ tan. Hôm qua bÍn mình hÍp ß nhà anh ¿n t­n khuya à kiÃm iÃm b°Ûc ti¿n cça "các con á §u cça chúng mình. ¿n dñ, có A- kim bí th° TÉnh oàn thanh niên, và anh chàng tr°ßng phòng qu£n lý cán bÙ Túp-ta áng ghét. Không thà nào chËu °ãc h¡ng ng°Ýi tñ phå "cái gì tôi cing bi¿t ¥y! Xê-gan thì hÛn hß. Ng°Ýi hÍc trò anh là Pa-ven Ca-r¡-sa-ghin ã ­p gãy Túp-ta ra trò vÁ môn lËch sí £ng. Ph£i, hai tháng qua th­t ã không phí. Khi có °ãc nhïng k¿t qu£ nh° th¿, ng°Ýi ta ch³ng th¥y ti¿c séc. Có tin Giu-kh¡-rai sang công tác ß Ban ·c biÇt cça Quân khu. T¡i sao th¿ nhÉ? Mình ch³ng bi¿t nïa.  

Xê-gan ã giao phó ng°Ýi hÍc trò cça anh cho mình. Khi chia tay, anh nói:  

"Hãy làm cho xong công tác mà tôi ã b¯t §u ß ây nhÛ. ëng bÏ dß nía °Ýng. Ri-ta ¡, Ñi vÛi chË cing nh° anh ta, c£ hai Áu có nhïng iÁu hÍc hÏi l«n nhau °ãc. Chàng thanh niên ¥y, ch°a bÏ h³n °ãc tính bÓng bÙt tñ phát. Tình c£m anh ta sôi såc, khi¿n anh ta không tñ chç °ãc và có thà ©y anh ta i chÇch con °Ýng úng. Ri-ta ¡, theo ch× tôi hiÃu chË, chË s½ là ng°Ýi h°Ûng d«n thích hãp nh¥t Ñi vÛi Pa-ven. Chúc chË may m¯n. ëng quên vi¿t th° vÁ Mát-xc¡-va cho tôi nhé!"  

Hôm nay, Trung °¡ng phái Giác-ki ¿n làm bí th° mÛi cça Qu­n oàn Xô-lô-men-ca. Mình quen Giác- ki të hÓi ß bÙ Ùi.  

Ngày mai, u-ba-va s½ d«n Pa-ven ¿n giÛi thiÇu vÛi mình. Hình d¡ng anh chàng u-ba-va: vóc ng°Ýi t§m th°Ûc, khÏe, b¯p thËt nß nang. Vào oàn thanh niên cÙng s£n të 1918, vào £ng të 1920. ¥y là mÙt trong sÑ ba ng°Ýi ã bË khai trë ra khÏi tÉnh oàn vì thuÙc "khÑi Ñi l­p thã thuyÁn". Giúp u-ba-va hÍc t­p th­t không dÅ. L§n nào anh ta cing phá k¿ ho¡ch, phóng ra nhiÁu câu hÏi quay mình, làm mình nói l¡c ra ngoài Á. Giïa Ôn-ga I-u-rê-nê-va, cô hÍc trò thé hai cça mình, và anh chàng u-ba-va, hay x£y ra cãi nhau. Ngay tÑi hÍc §u tiên, anh ta nhìn Ôn-ga suÑt të §u ¿n chân, rÓi nh­n xét:  

- Trang bË cça bà không ç lÇ bÙ, bà cå non ¡i! Bà thì ph£i m·c qu§n da, mang inh ba, Ùi mi kiÃu Bu-i-on-ny eo ki¿m vào, ché n m·c nh° bà thì th­t ch³ng ra n¡c, cing ch³ng ra má.  

Ôn-ga cing không chËu lép. Mình ph£i can hÍ. N¿u mình không l§m thì u-ba-va là b¡n Pa-ven. Thôi, hôm nay ghi th¿ này ç rÓi. i ngç".  

*  

Nóng nh° thiêu rang khô kiÇt m·t ¥t. Tay vËn b±ng s¯t ß c§u b¯c v¯t ngang qua nhà ga, sÝ vào nóng bÏng. oàn ng°Ýi dãi n¯ng mÇt lí, uà o£i b°Ûc lên c§u HÍ không ph£i là hành khách. Ph§n ông là dân khu nhà bên °Ýng s¯t qua c§u sang bên phÑ.  

éng trên §u thang lên c§u, Pa-ven trông th¥y Ri-ta. Ri-ta ã tÛi ga tr°Ûc Pa-ven và ang nhìn hành khách xuÑng tàu.  

¿n Cách Ri-ta vài ba b°Ûc, Pa-ven dëng l¡i. Ri- ta không trông th¥y Pa-ven. Anh éng ng¯m Ri-ta vÛi c·p m¯t tò mò khác th°Ýng. Ri-ta m·c áo s¡-mi cÙc tay k» dÍc, b­n váy xanh ng¯n b±ng v£i th°Ýng, chi¿c áo khoác ngoài b±ng da mÁm v¯t lên vai, §u không mi, mÛ tóc ngang ng°ãc bao quanh l¥y khuôn m·t rám n¯ng. Ri-ta éng h¡i ng£ §u vÁ phía sau, n¯ng chói làm chË nheo m¯t l¡i. L§n §u tiên Pa-ven nhìn ng°Ýi b¡n và ng°Ýi phå ¡o cça mình b±ng c·p m¯t ¥y, và cing l§n §u tiên trong §u anh n£y ra ý ngh): Ri-ta không ph£i chÉ là çy viên Ban Th°Ýng vå TÉnh oàn, mà còn là... Gi­n mình ã có ý ngh) "tÙi l×i", Pa-ven gÍi gi­t Ri-ta:  

- Tôi éng suÑt mÙt ti¿ng Óng hÓ nhìn Ri-ta, th¿ mà Ri-ta không trông th¥y. ¿n lúc i rÓi, tàu ã vào ga.  

Hai ng°Ýi d«n nhau ¿n lÑi ra ke.  

Hôm qua, TÉnh oàn ã cí Ri-ta làm ¡i biÃu i dñ hÙi nghË cça mÙt huyÇn oàn. Pa-ven °ãc cí i phå vÛi Ri-ta. Hôm nay th¿ nào cing ph£i lên xe lía i cho b±ng °ãc, chuyÇn ó không ph£i dÅ. ThÝi buÕi hi¿m tàu xe i l¡i, vào giÝ tàu ch¡y, nhà ga do mÙt ban x¿p ng°Ýi lên tàu r¥t có uy quyÁn iÁu khiÃn, ai không có gi¥y cça ban này không °ãc b°Ûc ra ke. T¥t c£ các cía ra vào Áu có ng°Ýi cça ban này éng ch¯n. Tàu §y ¯p mà v«n chÉ mÛi chß °ãc mÙt ph§n m°Ýi nhïng ng°Ýi c§n i. Không ai muÑn ß l¡i à chÝ ngày nÍ qua ngày kia, hÍa ra mÛi có mÙt chuy¿n t§u khác. Hàng nghìn ng°Ýi vây các lÑi ra ke, cÑ chen ra tÛi nhïng toa xanh. Nhà ga m¥y ngày nay sÑng trong c£nh bË bao vây th­t sñ, ôi khi x£y ra ©u £. Pa-ven và Ri-ta Ënh chen ra ke, nh°ng không sao len °ãc.  

VÑn bi¿t h¿t ngõ ngách ra vào, anh liÁn d«n ng°Ýi b¡n gái i qua kho chéa hành lý.  

V¥t v£ l¯m, hai ng°Ýi mÛi ¿n °ãc toa tàu sÑ bÑn. Anh công an ·c biÇt, °Ût «m mÓ hôi éng tr°Ûc cía xe, giï cho ám ông khÏi chen lên. Anh nh¯c i nh¯c l¡i có ¿n trm l§n:  

- Tôi nói vÛi Óng bào là toa ch­t ních rÓi. Còn nhïng ch× nÑi toa vào mái tàu, lÇnh trên c¥m ng·t không °ãc ai trèo lên c£.  

Có nhïng ng°Ýi hùng hÕ x¥n ¿n ch× anh công an, ¥n vào mii anh nhïng vé do ban x¿p ng°Ýi phát cho hÍ i toa sÑ bÑn. Tr°Ûc toa tàu nào cing có ti¿ng chíi rça gi­n dï, ti¿ng kêu la, xô ©y nhau. Pa-ven hiÃu là lên tàu theo lÑi th°Ýng thì không thà nào lên °ãc Mà viÇc thì c§n, không i °ãc thì hÙi nghË không thành m¥t.  

Pa-ven kéo Ri-ta ra bên, trình bày k¿ ho¡ch hành Ùng cça mình. Pa-ven s½ len vào trong toa, bÏ cía kính xuÑng và kéo Ri-ta lên qua cía sÕ. Không có cách nào khác.  

- Ri-ta °a tôi chi¿c áo da cça Ri-ta, ¥y là cái chéng minh th° tÑt nh¥t.  

Pa-ven khoác chi¿c áo cça Ri-ta lên ng°Ýi, nhét súng ng¯n vào túi, cÑ ý à lòi báng súng và dây súng ra ngoài. Anh ·t túi l°¡ng n xuÑng chân Ri-ta, rÓi l¡i ch× toa xe. Pa-ven không nà nang ai, l¥y cùi tay chen l¥n ám hành khách, vÛi °ãc thành s¯t b­c lên tàu.  

- Này, Óng chí i âu?  

Pa-ven ngo£nh l¡i nhìn ng°Ýi công an béo lùn.  

- Tôi là ng°Ýi cça Ban ·c biÇt Quân khu. Tôi kiÃm tra xem hành khách các Óng chí cho lên tàu có ç vé cça ban x¿p ng°Ýi không. - GiÍng Pa-ven không à cho ai m£y may ngÝ vñc uy quyÁn cça mình.  

Ng°Ýi công an nhìn túi Pa-ven, l¥y tay áo lau mÓ hôi trán và nói b±ng mÙt giÍng hÝ hïng:  

- ê Óng chí cé viÇc vào mà kiÃm tra, n¿u Óng chí chen vào °ãc.  

Pa-ven chen lách b±ng tay, b±ng vai và có lúc b±ng n¯m tay, tr°Ýn lên vai ng°Ýi khác, r°Ûn tay ánh u l¥y giá gh¿ trên; ti¿ng la chíi Õ lên §u anh nh° m°a á; chíi thì chíi, Pa-ven cing len °ãc vào giïa toa tàu.  

"Qu÷ tha ma anh i âu mà anh chen gÛm th¿ hß cái nhà anh trÝi ánh thánh v­t kia!". MÙt må béo phË m¯ng Pa-ven khi anh gi«m chân lên §u gÑi må ta. Må ã thu cái thân hình n·ng h¡n mÙt t¡ vào thành gh¿ dài ß hàng d°Ûi, hai chân ang k¹p l¥y cái bình ñng §y b¡. Bình ñng n°Ûc, hÙp ñng sïa, hòm, bao và thùng ngÕn ngang các gh¿ dài. Không khí ng¡t thß.  

áp lÝi chíi rça cça må ta, Pa-ven hÏi:  

- Bà cho tôi xem vé cça ban x¿p ng°Ýi!  

Må phát khùng vÛi nhà anh soát vé ch³ng ai khi¿n ai c§n ó:  

- Cái gì?  

MÙt cái §u du côn të gh¿ t§ng ba thò xuÑng, và giÍng Ó Ó rÑng lên:  

- Vát-ca, nó là cái thé gì mà ¿n ây nhiÅu sñ? Mày cho nó mÙt vé vào mõm ¥y!  

Ngay trên §u Pa-ven nhô ra mÙt tên dáng chëng là Vát-ca: ng°Ýi nó lñc l°áng, ngñc §y lông, gi°¡ng c·p m¯t to nh° m¯t bò mÙng nhìn Pa-ven chòng chÍc.  

- Mày nhiÅu sñ cái gì vÛi ng°Ýi àn bà này? Mày hÏi vé gì?  

Të giá gh¿ bên, bÑn ôi chân buông thõng xuÑng. BÑn tên ngÓi sát nhau, thi nhau c¯n h¡t h°Ûng d°¡ng lách tách. Rõ ràng ây là mÙt bÍn trÙm c¯p buôn l­u chã en. Pa-ven không có thÝi giÝ gây chuyÇn vÛi chúng. Ph£i °a Ri-ta vào trong toa ã.  

Pa-ven chÉ tay vào cái hòm g× ·t bên cía sÕ, hÏi mÙt công nhân °Ýng s¯t éng tuÕi:  

- Hòm này cça ai ây?  

Bác công nhân chÉ tay vÁ phía hai cái chân to trùng tråc, i t¥t màu h¡t d»:  

- Cça nhà chË này!  

Ph£i kéo cía kính xuÑng. Cái hòm ch¯n m¥t cía, không chuyÃn i âu °ãc. Pa-ven nâng hòm lên và °a cho chç nó ang ngÓi ß giá gh¿ trên:  

- Óng bào giï cho mÙt chút à tôi mß cía sÕ.  

Khi Pa-ven ·t chi¿c hòm lên ùi må kia thì nhà må mii t¹t ¥y tru tréo lên:  

- Cái nhà anh này sao l¡i mó vào Ó ¡c cça ng°Ýi ta?  

RÓi må c§u céu lão bên c¡nh.  

- MÑt-ca ¡i! Cái nhà anh kia là ai mà ¿n ây làm nháo c£ lên th¿!  

Tên gÍi MÑt-ca ngÓi giá gh¿ trên, ch³ng buÓn nhÕm d­y, l¥y chân i dép nÇn vào l°ng Pa-ven:  

- Ê Ó mu×i tép kia! Xéo ngay không ông ­p cho vá m·t bây giÝ!  

Pa-ven nín l·ng chËu cái ¡p. Anh c¯n môi mß cía và nói vÛi bác công nhân °Ýng s¯t:  

- Óng chí lùi ra cho mÙt chút.  

Pa-ven d¹p mÙt cái thùng ra bên à l¥y ch×, rÓi éng sát ngay cía sÕ. Ri-ta ã chÝ ß ngoài, chË nhanh tay °a cái túi cho Pa-ven. Pa-ven ném cái túi lên ùi må ang k¹p bình ñng b¡, rÓi cúi xuÑng n¯m tay Ri-ta kéo lên. Óng chí HÓng quân trong Ùi tu§n tra ch°a kËp trông th¥y và ngn viÇc trái phép ó thì Ri-ta ã ß trong toa rÓi. Óng chí bÙ Ùi ch­m ch¡p ¥y không làm sao °ãc, chÉ còn cách càu nhàu bÏ i. Th¥y Ri-ta vào, li trÙm c¯p chã en nhao nhao lên, làm cho Ri-ta bÑi rÑi và lo ng¡i. ChË không có ch× nào ·t chân, ành ph£i éng lên mép giá gh¿ d°Ûi, tay víu l¥y ch× vËn cça giá gh¿ trên. LÝi chíi rça të mÍi ch× dÓn l¡i. GiÍng Ó Ó ß phía trên phì ra:  

- Rõ th±ng ê m·t, nó ã lên rÓi còn tha c£ "mèo" lên nïa!  

MÙt tên ngÓi khu¥t âu trên cao h¿t lên: "MÑt-ca! C­u cho nó dm qu£ tÑng cho tÑi m¯t i!"  

Må mii t¹t Ënh ·t cái hòm g× lên §u Pa-ven. Chung quanh toàn nhïng bÙ m·t ti tiÇn, h±n hÍc. Pa-ven ti¿c là Ri-ta có m·t ß ây, nh°ng th¿ nào cing ph£i thu x¿p cho có ch× ngÓi.  

- Này anh, c¥t hÙ nhïng bao ß lÑi i i, l¥y ch× cho nï Óng chí này éng. - Pa-ven nói vÛi tên mà ng°Ýi ta gÍi là MÑt-ca, nh°ng nó ã áp l¡i mÙt câu thô tåc b§n thÉu làm cho anh sôi c£ ng°Ýi lên. Anh c£m th¥y téc tÑi, au nhéc trên mu m¯t ph£i.  

- °ãc mày chÝ mÙt chút, Ó du côn, mày s½ bi¿t tay tao - Pa-ven cÑ nén, nói vÛi tên l°u manh nh° v­y, nh°ng vëa dét lÝi anh bË liÁn bË mÙt cái á vào §u. BÍn chúng ß bÑn chung quanh thét lên §m ):  

- Vát-ca, cé nÇn i, cho nó n£y om óm m¯t ra !  

Bao nhiêu gi­n dï të nãy Pa-ven cÑ nén trong lòng bây giÝ b­t ra, và trong nhïng lúc nh° th¿ này, cí chÉ cça anh bao giÝ cing nhanh và quy¿t liÇt.  

- BÍn §u c¡ chó má, chúng mày t°ßng có thà trêu °ãc tao ¥y ph£i không? - Pa-ven, tay bíu l¥y giá gh¿ thé hai, ánh u lên nh° lò xo và giáng mÙt qu£ ¥m vào cái m·t Ãu gi£ vênh váo cça Vát-ca. Qu£ ¥m m¡nh làm tên con buôn §u c¡ ngã bÕ nhào lên §u nhïng éa khác, rÓi ln kÁnh xuÑng lÑi i.  

"BÍn khÑn n¡n ! BÏ gh¿, cút ngay không tao b¯n ch¿t c£ nh° chó ¥y!" Pa-ven gi­n dï quát lên, tay vung kh©u súng ng¯n vào m·t bÑn tên côn Ó.  

Câu chuyÇn ã xoay ra chiÁu h°Ûng khác. Ri-ta chm chú theo dõi, sµn sàng nÕ súng vào b¥t cé k» nào Ënh ch¡m ¿n ng°Ýi Pa-ven. Trong nháy m¯t gh¿ dài t§ng trên ã quang h³n. Li gian vÙi vã chuÓn sang toa bên.  

Khi Pa-ven ã °a Ri-ta lên ngÓi trên gh¿ ã quang ng°Ýi anh rÉ tai vÛi Ri-ta:  

- Ri-ta ngÓi ây nhÛ, Ã tôi i thanh toán vÛi bÍn chúng.  

Ri-ta ngn anh l¡i:  

- Pa-ven Ënh i ánh nhau vÛi chúng ¥y à?  

Pa-ven nói cho Ri-ta yên tâm:  

- Không, tôi s½ vÁ ngay.  

Pa-ven l¡i mß cía sÕ và nh£y xuÑng thÁm nhà ga. Vài phút sau, anh ã có m·t ß phòng làm viÇc cça Bua-mây-st¡, cåc tr°ßng Cåc công an ·c biÇt và là ng°Ýi phå trách ci cça anh. Óng chí Bua-mây-st¡ là ng°Ýi Lét-tô-ni. Sau khi nghe Pa-ven kÃ, Óng chí h¡ lÇnh cho hành khách ra khÏi toa và kiÃm tra l¡i gi¥y tÝ cça mÍi ng°Ýi.  

Bua-mây-st¡ l©m b©m:  

- Tôi nói y nh° r±ng, tàu vào ¿n ga là ã §y ¯p bÍn con buôn §u c¡ rÓi.  

MÙt Ùi công an ·c biÇt gÓm m°Ýi ng°Ýi ¿n kiÃm soát toa tàu. Theo thói quen, Pa-ven giúp viÇc kiÃm tra l¡i c£ chuy¿n tàu. Tuy thôi công tác ß Cåc công an ·c biÇt, Pa-ven v«n i l¡i vÛi các b¡n mình ß ¥y. Khi còn làm bí th° oàn thanh niên °Ýng s¯t, anh ã °a nhiÁu oàn viên thanh niên cÙng s£n °u tú vào công tác ß Cåc công an ·c biÇt. KiÃm tra xong, Pa- ven vÁ ch× Ri-ta. Toa tàu bây giÝ §y hành khách mÛi: nhïng cán bÙ i công tác và các chi¿n s) HÓng quân.  

Trên gh¿ t§ng ba ß góc toa chÉ ç ch× cho Ri-ta thôi. Nhïng bó báo ã choán h¿t ch×.  

Ri-ta nói:  

- Không sao, rÓi th¿ nào cing thu x¿p °ãc ch× ngÓi.  

oàn tàu chuyÃn bánh.  

Nhìn qua cía sÕ, hai ng°Ýi l¡i trông th¥y må l¯m iÁu lúc nãy ngÓi trên Ñng bao bì. Ti¿ng kêu cça må v³ng l¡i: "Man-ca ¡i, cái bình toong cça tao âu rÓi ?".  

Ri-ta và Pa-ven ngÓi ß mÙt ch× h¹p, nhïng bó báo ngn cách hÍ vÛi nhïng ng°Ýi bên c¡nh. Hai ng°Ýi giß bánh mì và táo ra n mÙt cách ngon lành, vui v» ôn l¡i câu chuyÇn ch³ng l¥y gì làm vui l¯m vëa qua.  

Xe lía bò ch­m ch¡p. Nhïng toa tàu xÙc xÇch chß quá n·ng, ch¡y l¯c l°, bánh xe khô nghi¿n ken két và rng r¯c, toa rùng mình n£y lên khi bánh ln qua ch× °Ýng s¯t nÑi. TrÝi nhá nhem, c£nh v­t bên ngoài chìm trong màu xanh dày ·c. RÓi êm tÑi ging màn en lên nhïng khoang cía sÕ mß toang. Trong toa cing tÑi nh° b°ng.  

Ri-ta mÇt mÏi thiu thiu ngç, §u gÑi lên túi d¿t.  

Pa-ven ngÓi hút thuÑc lá ß mép gh¿, chân buông thõng xuÑng. Anh cing mÇt nhoài, nh°ng không có ch× ·t l°ng. Gió hiu hiu °a h¡i êm l¡nh mát lÍt vào cía sÕ. Tàu l¯c m¡nh, Ri-ta sñc tÉnh. Nhìn th¥y ch¥m Ï ß §u i¿u thuÑc cça Pa-ven, Ri-ta ngh) th§m: "C­u Pa-ven ngÓi mãi th¿ °ãc cho ¿n sáng ¥y. ích là anh chàng ng¡i không muÑn làm phiÁn mình ây". Ri-ta nói giÍng th°¡ng m¿n: "Óng chí Pa-ven, bÏ nhïng kiÃu cách t° s£n ¥y i, n±m xuÑng mà nghÉ!"  

Pa-ven ng£ mình bên c¡nh Ri-ta và khoan khoái du×i c·p giò ã mÏi tê.  

"Mai chúng mình ph£i làm khÑi viÇc. Ngç i, ông t°Ûng hay ánh nhau ¡". Cánh tay Ri-ta ôm ch·t l¥y ng°Ýi Óng chí mÙt cách tin c­y. Pa-ven c£m th¥y làn tóc Ri-ta áp vào má mình.  

Ñi vÛi anh, Ri-ta là thiêng liêng. MÙt ng°Ýi b¡n thân, ng°Ýi Óng chí cùng chung lý t°ßng, gi£ng viên chính trË cça anh. Th¿ nh°ng Ri-ta dù sao cing v«n là phå nï. Khi ß g§n c§u °Ýng s¯t, anh cing ã l§n §u tiên c£m th¥y iÁu ó, cho nên cái ôm cça ng°Ýi b¡n gái hôm nay mÛi làm lòng anh xúc Ùng ¿n th¿. Pa-ven nghe th¥y h¡i thß m¡nh và Áu cça Ri-ta; ôi môi Ri-ta ß âu ây, g§n l¯m. Sñ g§n gii ó nh° thúc giåc, khêu gãi Pa-ven tìm ¿n ôi môi h¥p d«n ¥y. CuÑi cùng, Pa-ven ph£i dùng h¿t ý chí Ã nén lòng mình l¡i.  

Hình nh° oán bi¿t tình c£m cça Pa-ven, Ri-ta mÉm c°Ýi trong tÑi. Ri-ta ã tëng tr£i qua niÁm sung s°Ûng trong tình yêu say ¯m, cing nh° n×i kinh sã khi tÕn th¥t. Ri-ta ã yêu hai ng°Ýi bôn-sê-vích, và nhïng viên ¡n cça bÍn Nga tr¯ng ã c°Ûp m¥t cça Ri-ta c£ hai ng°Ýi. MÙt ng°Ýi to lÛn, ding c£m, t° lÇnh mÙt lï oàn. Còn ng°Ýi kia là mÙt thanh niên có ôi m¯t trong sáng.  

Ch³ng m¥y chÑc, ti¿ng bánh xe ln ã ru ngç Pa- ven. Mãi ¿n sáng, ti¿ng còi tàu rú lên mÛi ánh théc anh d­y.  

*  

Ri-ta khuya mÛi vÁ nhà. Trong cuÑn nh­t ký ít khi mß ra, có ghi thêm m¥y o¡n ng¯n:  

"11 tháng Tám,  

Xong hÙi nghË, A-kim, Sum-ski và các Óng chí khác ã i Khác-cÑp à dñ hÙi nghË toàn xé U-c¡-ren. MÍi công viÇc hành chính Áu trút lên §u mình. u-ba- va và Pa-ven °ãc Á b¡t vào Ban ch¥p hành TÉnh oàn. Të khi u-ba-va °ãc phái i làm bí th° HuyÇn oàn Pê-séc thì không ¿n hÍc tÑi nïa. Anh ta b­n quá. Pa-ven còn cÑ ti¿p tåc hÍc, nh°ng lúc thì mình không có thÝi giÝ, lúc thì Pa-ven b­n i công tác. Tình hình ngành °Ýng s¯t trß nên nghiêm trÍng nên bên ¥y ph£i ra lÇnh Ùng viên th°Ýng xuyên. Hôm qua, Giác-ki ¿n g·p mình tÏ v» không b±ng lòng, vì bên mình ã l¥y cça anh nhiÁu ng°Ýi, anh ta kêu là sÑ ng°Ýi ó cing r¥t c§n thi¿t Ñi vÛi bên ¥y .  

"23 tháng Tám,  

Hôm nay, mình ang i ngoài hành lang thì th¥y Pan-c¡-ra-tÑp, Pa-ven và mÙt ng°Ýi l¡ nïa éng ß cía phòng hành chính. Mình l¡i g§n, nghe ti¿ng Pa- ven ang kÃ:  

- Þ ¥y toàn nhïng quân áng n ¡n. Chúng dám nói: "Các anh không °ãc phép can thiÇp vào quyÁn h¡n sí dång cça chúng tôi. Þ ây là do çy ban v­n chuyÃn g× làm chç, ché ch³ng bi¿t có oàn Côm-xô-môn nào c£". MÓm nó nói th¿ ¥y, các c­u ¡. Li n h¡i nó n¥p ß nhïng ch× ¥y ¥y ché ß âu.  

Ti¿p ó, Pa-ven buông lÝi chíi rça r¥t tåc, Pan- c¡-ra-tÑp nhìn th¥y mình, liÁn máy Pa-ven. Pa-ven quay l¡i th¥y mình, m·t anh ta tái i, không dám nhìn th³ng rÓi lÉnh i ngay. Ch¯c Pa-ven s½ tránh ¿n ây g·p mình mÙt d¡o lâu cho mà xem. Pa-ven bi¿t là mình không tha thé cho ai hay nói tåc".  

"27 tháng Tám,  

Ban th°Ýng vå hÍp kín. Tình hình trß nên phéc t¡p. Bây giÝ thì ch°a thà ghi mÍi chuyÇn vào nh­t ký °ãc. Nhá lÙ bí m­t. A-kim ß huyÇn vÁ, m·t mày buÓn bñc. Hôm qua, bên Chê-chê-r¿p, bÍn chúng l¡i làm tr°ãt mÙt chuy¿n xe chß l°¡ng thñc xuÑng chân °Ýng. Có l½ ¿n bÏ không ghi nh­t ký. Lâu nay chÉ ghi toàn nhïng m§u chuyÇn vån v·t. ãi Pa-ven. Hôm tr°Ûc th¥y Pa-ven: Pa-ven ang cùng Giác-ki l­p công xã nm ng°Ýi".  

*  

ang giïa tr°a ß x°ßng máy, ng°Ýi ta gÍi Pa-ven ¿n dây nói. Ri-ta báo cho anh bi¿t tÑi nay Ri-ta r×i rãi có thà gi£ng cho xong v¥n Á ang nói dß: "Nguyên nhân th¥t b¡i cça Công xã Pa-ri".  

TÑi hôm ¥y, Pa-ven ¿n g§n ngôi nhà phÑ C¡-rúc U-ni-ve, ng°Ûc m¯t nhìn lên cía sÕ phòng Ri-ta có ánh èn. Pa-ven ch¡y lên thang gác và nh° mÍi l§n, l¥y n¯m tay ­p cía và không chÝ tr£ lÝi, ã b°Ûc vào ngay.  

MÙt cán bÙ quân Ùi ang n±m trên gi°Ýng Ri-ta; gi°Ýng này các b¡n Ri-ta không mÙt ai °ãc phép ngÓi lên dù chÉ mÙt chÑc lát. Kh©u súng ng¯n, cái xà-cÙt và chi¿c mi ính sao n±m trên bàn. Ri-ta ngÓi bên c¡nh, tay ôm ch·t l¥y ng°Ýi àn ông kia. Hai ng°Ýi ang nói chuyÇn gì vÛi nhau, sôi nÕi l¯m... Pa- ven vào, Ri-ta quay ra nhìn, m·t hÛn hß.  

Anh cán bÙ quân Ùi gá tay Ri-ta ra và éng d­y.  

Ri-ta b¯t tay Pa-ven và giÛi thiÇu:  

- ây là&  

Ng°Ýi àn ông ó b¯t tay Pa-ven r¥t ch·t và á lÝi Ri-ta:  

- Tôi là a-vít UÑt-chi-nô-vích.  

Ri-ta vëa c°Ýi vëa nói vÛi Pa-ven:  

- Anh ¥y ¿n b¥t ngÝ quá. Nh° hòn ngói r¡i xuÑng §u mình&  

Cái b¯t tay cça Pa-ven thì l¡nh nh¡t. ôi m¯t anh ng§m n£y lía. Anh còn kËp nh­n ra trên tay áo cán bÙ quân Ùi cça a-vit có bÑn g¡ch.  

Ri-ta ch°a nói, thì Pa-ven c°Ûp lÝi ngay:  

- Tôi ch¡y ¿n báo cho Ri-ta bi¿t là hôm nay tôi b­n tham gia dá g× ß ngoài b¿n. Ã Ri-ta khÏi ph£i chÝ tôi... H¡n nïa, hôm nay Ri-ta l¡i có khách. Thôi, tôi i k»o anh em ang ãi ß d°Ûi chân thang.  

Pa-ven ¿n mÙt cách Ùt ngÙt và cing Ùt ngÙt bi¿n i ngay. Ti¿ng chân anh ch¡y nhanh thon tho¯t xuÑng c§u thang. Cía óng l¡i kêu ánh r§m mÙt cái. RÓi l¡i im phng ph¯c.  

Tr°Ûc cái nhìn ng¡c nhiên cça a-vít, Ri-ta nói mÙt giÍng không vïng lòng l¯m:  

- Ch¯c anh ¥y có chuyÇn gì ây.  

& D°Ûi g§m c§u, chi¿c §u tàu thß hÓng hÙc, lÓng ngñc r¯n ch¯c cça nó phun ra hàng àn om óm loé vàng. Vòng om óm muôn hình, muôn v» tung lên và t¯t bi¿n i trong khói cuÙn.  

Pa-ven éng dña l°ng vào lan can c§u, nhìn nhïng èn hiÇu nhiÁu màu nh¥p nháy trên ngã ba °Ýng. Anh nh¯m m¯t l¡i.  

Anh tñ mình mÉa mai hÏi mình:  

"Óng chí Pa-ven ¡i, dù th¿ nào i nïa, không hiÃu cÛ sao Óng chí l¡i th¥y lòng au Ûn ¿n nh° th¿ khi bi¿t Ri-ta ã có chÓng kia ché? Có khi nào Ri- ta nói vÛi Óng chí là Ri-ta ch°a chÓng âu? Mà dù có nói chng nïa, thì ã sao? CÛ sao Óng chí l¡i bñc dÍc? Thôi, xin Óng chí thân m¿n, Óng chí ã ch³ng cho là giïa hai ng°Ýi chÉ có tình b¡n, tình Óng chí cùng chung lý t°ßng và chÉ có th¿ thôi ¥y °? Th¿ thì cÛ sao Óng chí l¡i...? Và nhá ng°Ýi ó không ph£i là chÓng Ri-ta? a-vít UÑt-chi-nô-vích có thà là anh hay là chú Ri-ta& N¿u nh° th¿ thì hóa ra, chàng ngÑ ¡, anh ã gi­n oan ng°Ýi ta. Rõ ràng Óng chí cing chÉ là mÙt éa nhÏ nhen nh° nhïng éa àn ông khác. Có ph£i anh Ri-ta hay không, chuyÇn ó cing dÅ bi¿t thôi. Nh°ng n¿u là anh hay là chú, thì Óng chí s½ n nói vÛi Ri-ta ra sao vÁ thái Ù cça mình? Không ! Të nay trß i, ëng có ¿n g·p Ri-ta nïa!"  

(UÑt chi-nô-vích là tên hÍ cça Ri-ta. Þ Liên Xô, cha con, anh em, chú cháu, vã chÓng Áu l¥y mÙt tên hÍ trùng nhau. Nghe qua tên a- vít UÑt chi-nô-vích có thà hiÃu là anh hay chú, và cing có thà là chÓng, cho nên Pa-ven th¯c m¯c)  

Còi tàu rú lên, ng¯t luÓng ý ngh) cça Pa-ven. "MuÙn rÓi. Ngh) v©n v¡ mãi ! ã ¿n giÝ vÁ !".  

*  

Þ xóm Xô-lô-men-ca (tên gÍi khu công nhân °Ýng s¯t ß) nm thanh niên l­p nên mÙt tiÃu công xã. Xã viên gÓm có Giác-ki, Pa-ven, mÙt thanh niên TiÇp tóc hoe, vui tính tên là C¡-la-vi-s¿ch, Ô-cu-nhép và Óng chí A-chu-khin, bí th° chi oàn o¡n §u máy kiêm nhân viên Ban ·c biÇt ngành °Ýng s¯t; cách ây không lâu, Óng chí ¥y còn là thã Ñt lò ß x°ßng trung tu §u máy.  

HÍ ki¿m °ãc mÙt cn phòng, rÓi ba ngày liÁn, cé i làm vÁ là hÍ lau chùi, quét t°Ûc, quét l¡i vôi. Ti¿ng xô xách n°Ûc lo£ng xo£ng §m ) khi¿n l¯m lúc hàng phÑ t°ßng là chïa cháy. HÍ óng ph£n n±m, l¥y lá khô ngoài công viên nhÓi vào bao làm Çm. Sang ¿n ngày thé t° thì hÍ treo lên t°Ýng béc chân dung Pê- t¡-rÑp-ski( MÙt cán bÙ lâu nm cça £ng hÓi ó làm Chç tËch toàn U-c¡-ren) và mÙt b£n Ó lÛn. Gian phòng bóng lÙn, tr¯ng tinh.  

Giïa hai cía sÕ gian phòng là giá x¿p §y sách. Hai hòm g× không lót bìa dày thay nÇm dùng làm gh¿ ngÓi, hòm nïa to h¡n làm tç. Giïa phòng có kê mÙt bàn bi-a th­t rÙng, do các xã viên l¥y l°ng ra khiêng ¿n: m·t bàn d¡ lót màu xanh ã bË bóc i rÓi, bàn ¥y ban ngày dùng làm bàn vi¿t, ban êm là gi°Ýng ngç cça C¡-la-vi-s¿ch. T¥t c£ cça riêng tây cça m×i ng°Ýi Áu em ¿n ây. C¡-la-vi-s¿ch tính r¥t tÉ m©n, ã làm b£n kiÃm kê tài s£n cça công xã, Ënh treo lên t°Ýng, nh°ng bË anh em ph£n Ñi r§m r§m l¡i thôi. Trong phòng cái gì cing thành cça chung. TiÁn l°¡ng tháng, thñc ph©m °ãc c¥p phát và c£ nhïng quà bà con thân thích gíi cho Áu em chia Áu. ChÉ có vi khí thì °ãc coi là cça riêng mà thôi. Các xã viên nh¥t trí quy¿t nghË: ai vi ph¡m nÙi quy tài s£n công cÙng và b¥t tín vÛi anh em thì bË khai trë ra khÏi công xã. Ô-cu-nhép và C¡-la-vi-s¿ch còn nèo ghi thêm: và bË uÕi ra khÏi nhà này.  

Hôm n mëng thành l­p công xã, t¥t c£ cán bÙ oàn ß khu phÑ công nhân °Ýng s¯t Áu ¿n dñ. M°ãn hàng xóm °ãc mÙt ¥m pha chè gÙc và cho ra h¿t c£ sÑ °Ýng dñ trï. Anh chË em làm xong tu§n trà thì hát Óng ca vang lên.  

Th¿ gian này n°Ûc m¯t tràn §y  

Ýi chúng ta nhåc nh±n, lao khÕ.  

Nh°ng rÓi nh¥t Ënh s½ ¿n ngày. . .  

Ta-li-a, nï công nhân x°ßng thuÑc lá, chÉ huy ban Óng ca. Khn trùm sãi Ï tuÙt ra bên §u, chË có ôi m¯t cça tr» em tinh nghËch. Ch°a ai °ãc ghé sát nhìn g§n vào c·p m¯t ¥y. Cái c°Ýi cça Ta-li-a làm ai cing vui lây. Cô thã làm hÙp này nhìn Ýi qua tuÕi tr» ang nß hoa, nhìn Ýi trên b­c thang cça tuÕi m°Ýi tám. Tay Ta-li-a ánh nhËp vung lên và iÇp khúc vang nh° ti¿ng kèn Óng.  

Bài ca ta bay xa, bay kh¯p bÑn ph°¡ng  

NgÍn cÝ ta ph¥p phÛi kh¯p th¿ gian,  

¥y là máu ào cça ta rñc cháy  

In trên cÝ Ï th¯m sáng chói...  

Khuya l¯m hÍ mÛi chia tay ra vÁ. Ti¿ng hát chia tay vang lên rÙn rã làm m¥t gi¥c hàng phÑ ang yên ngç.  

Giác-ki choài tay ra vÛi Ñng nghe dây nói. Trong phòng Óng chí bí th° phå trách này, anh chË em oàn viên éng ch­t, chuyÇn Ón ào. Giác-ki ph£i kêu lên:  

- Các c­u ¡i! Kh½ mÙt chút, ch³ng còn nghe th¥y gì c£.  

Ti¿ng chuyÇn trò h¡ th¥p h³n giÍng xuÑng.  

- Tôi nghe ây. Óng chí ¥y à? Vâng, vâng. Ngay bây giÝ. Ch°¡ng trình hÍp à? V«n v¥n Á ¥y: v¥n Á dá cçi ngoài b¿n? Không, c­u ta không i công tác âu c£. ang ß ây. Có muÑn gÍi c­u ta không? °ãc chÝ nhé!  

Giác-ki v«y gÍi Pa-ven:  

- Nï Óng chí Ri-ta UÑt-chi-nô-vích hÏi c­u. Và anh chuyÃn Ñng nghe cho Pa-ven.  

- Ri-ta cé t°ßng là Pa-ven không có ¥y. May quá, tÑi nay Ri-ta không b­n. ¿n nhé. Hôm tr°Ûc anh Ri-ta i qua r½ vào ch¡i, anh em ã hai nm nay mÛi g·p nhau ¥y.  

Hóa ra là anh Ri-ta!  

Pa-ven không còn à tai nghe Ri-ta nói nhïng gì nïa. Anh ngh) ¿n buÕi tÑi hôm ¥y, ngh) ¿n iÁu mà lòng anh ã quy¿t Ënh lúc éng trên c§u. ê, ngay hôm nay, ph£i ¿n g·p Ri-ta và tuyên bÑ c¯t ét. Tình yêu b¯t ph£i ngh) ngãi nhiÁu và gây ra khá là au Ûn cho lòng. Lúc này không ph£i là lúc ngh) ¿n yêu.  

Ti¿ng bên kia Ñng nói:  

- Sao th¿ ? Pa-ven không nghe rõ Ri-ta nói ph£i không?  

- Có ang nghe. Óng ý. HÍp xong s½ ¿n.  

Nói rÓi, bÏ Ñng nói xuÑng.  

*  

Pa-ven nhìn th³ng vào m¯t b¡n, tay bám ch·t mép chi¿c bàn g× sên và nói:  

- Ch¯c ch¯n là tôi không thà ti¿p tåc ¿n vÛi Ri- ta °ãc nïa âu.  

Hàng lông mi dày cça ng°Ýi b¡n gái ­p ­p vào nhau. Chi¿c bút chì trên tay ang l°Ût trên trang gi¥y b×ng ngëng l¡i và ng£ xuÑng n±m yên trên cuÑn vß Ã mß.  

- Sao th¿ ?  

- ThÝi giÝ m×i lúc mÙt khó thu x¿p quá. Ri-ta cing bi¿t ¥y: càng ngày công tác càng gay. BÏ hÍc cing áng ti¿c l¯m, nh°ng ành ph£i gác l¡i...  

Pa-ven c£m th¥y lÝi nói vÁ cuÑi mình thi¿u bÁ ch¯c ch¯n. Anh ngh) th§m:  

"Sao l¡i nói quanh th¿ Ra mi ch³ng có can £m l¥y tay ¥m th³ng mÙt cái vào trái tim mi °?"  

Ngh) th¿, Pa-ven nói ti¿p, giÍng qu£ quy¿t h¡n:  

- Ngoài ra, të lâu ã Ënh nói vÛi Ri-ta là Pa-ven nghe Ri-ta gi£ng th­t ra không hiÃu l¯m âu. Khi hÍc vÛi Xê-gan thì trong §u nhÛ °ãc h¿t. Còn vÛi Ri-ta thì Pa-ven hÍc không có k¿t qu£. Cé m×i l§n nghe Ri-ta gi£ng xong, Pa-ven l¡i ph£i tìm ¿n hÏi Óng chí Tô-ca-r¿p. §u óc Pa-ven ch³ng chËu làm viÇc nïa. Ri-ta nên tìm mÙt ng°Ýi hÍc trò vào sáng d¡ mà giúp thì h¡n.  

Và Pa-ven quay i à tránh cái nhìn ch±m ch±m cça b¡n. Anh nói thêm, nh¥t quy¿t:  

- Cho nên, chúng ta không nên ti¿p tåc làm m¥t thì giÝ chung cça c£ hai ng°Ýi.  

Pa-ven éng d­y, chân nh¹ nhàng ©y lùi chi¿c gh¿, m¯t nhìn xuÑng §u Ri-ta ang cúi gåc; ánh èn soi rõ m·t Ri-ta tái nhãt i. Pa-ven Ùi mi cát- két lên §u:  

- Thôi, të biÇt Óng chí Ri-ta nhÛ. Ti¿c r±ng lâu nay ã làm phiÁn Ri-ta. áng l½ ph£i nói vÛi Ri-ta ngay të lâu rÓi. ¥y là l×i cça Pa-ven.  

Ri-ta °a tay ra b¯t. V» l¡nh nh¡t không ngÝ cça Pa-ven làm chË l·ng i. ChË chÉ còn nói °ãc m¥y ti¿ng:  

- Pa-ven ¡, Ri-ta không oán trách gì Pa-ven h¿t. Ri-ta ã không làm cho Pa-ven hiÃu Ri-ta, thì Ri-ta ành ph£i chËu l¥y iÁu x£y ra hôm nay.  

Chân Pa-ven b°Ûc ra n·ng nÁ. Anh l·ng l½ khép cía l¡i, rÓi i ra. ¿n cÕng, anh éng l¡i suy ngh):  

"Có l½ nên trß l¡i chng? Nói cho Ri-ta hiÃu... Nói à làm gì c¡ ché? à nh­n mÙt lÝi khinh bÉ Ñp vào m·t và l¡i b°Ûc ra cÕng nh° th¿ này °? Không!"  

Trên các ng£ °Ýng s¯t vào nhà kho o¡n §u máy, nhïng toa tàu x¡ xác, nhïng §u tàu l¡nh ng¯t n±m lÕng chÕng trông y nh° nhïng bãi tha ma. Gió lùa vào thÕi bay mù m¡t c°a trong nhà kho chéa g× të nay bÏ trÑng không.  

BÍn phÉ cça tên O-r¡-lích ang nh° thú dï rình mÓi quanh thË tr¥n. Chúng men theo nhïng khe sâu, men theo các lÑi mòn trong rëng. Ban ngày li phÉ nghÉ chân trong nhïng b£n lân c­n, náu mình trong nhà cça bÍn chç tr¡i nuôi ong giàu có, êm ¿n chúng mò ra các ng£ °Ýng s¯t, l¥y nanh vuÑt cào c¥u bóc i tëng m£ng °Ýng ray; khi ã làm xong cái trò ghê tßm ¥y, chúng l¡i bò vÁ thu mình trong sào huyÇt.  

Th°Ýng có nhïng chuy¿n tàu bË ln nhào xuÑng chân dÑc nÁn °Ýng, nhïng toa xe b­t tung lên vá tan tành, è b¹p gí nhïng hành khách còn ang ngon gi¥c; nhïng h¡t lúa mì quý Õ vãi ra m·t °Ýng, trÙn l«n vÛi máu và ¥t.  

BÍn phÉ t¥n công nhïng thË tr¥n thanh bình trong tÕng. àn gà mái ho£ng sã, kêu quang quác, ch¡y túa ra kh¯p ng£. MÙt ti¿ng súng nÕ vang tr°Ûc ngôi nhà tr¯ng cça trå sß Xô-vi¿t tÕng, nghe nh° nhïng cành khô kêu rng r¯c d°Ûi chân ng°Ýi. BÍn phÉ c°ái nhïng con ngña béo tÑt, ch¡y såc s¡o kh¯p b£n làng, g·p ng°Ýi là chém ngay. Chúng vung ki¿m vun vút, chém nh° bÕ cçi. Súng nÕ th°a thÛt: chúng còn à dành ¡n.  

Li phÉ hiÇn ra r¥t nhanh, rÓi cing bi¿n i r¥t nhanh. BÍn chúng có tai m¯t rình mò kh¯p n¡i. Nhïng c·p m¯t cú vÍ ¥y ã nhìn nh° xoáy vào trå sß Xô-vi¿t tÕng mà lão th§y tu và bÍn cu-l¯c th°Ýng rình mò. Có nhïng °Ýng dây liên l¡c vô hình të ¥y ¿n t­n ám rëng r­m. ¡n d°ãc, nhïng súc thËt lãn t°¡i, nhïng chai r°ãu m¡nh xanh xanh Áu °ãc lén lút chß vào ¥y. C£ tin téc cing th­m thåt thì th§m truyÁn ¿n tai nhïng tên tiÃu §u l)nh, rÓi qua mÙt m¡ng l°Ûi thông tin phéc t¡p h¡n, ¿n t­n tai tên trùm O-r¡-lích.  

ám phÉ này t¥t c£ chÉ gÓm v»n v¹n Ù hai ba trm tay chuyên môn ch·t §u ng°Ýi, nh°ng chia ra ¿n m¥y toán ho¡t Ùng cùng mÙt lúc ß hai ba huyÇn. Ta v«n ch°a tóm °ãc chúng vì không sao theo dõi °ãc chúng. Ban êm, nó làm phÉ, ban ngày nó l¡i khoác áo nông dân hiÁn lành, loay hoay làm lång ß sân, cho ngña n và kéo t©u thuÑc. éng tr°Ûc thÁm nhà chúng nh¿ch mép c°Ýi th§m, °a m¯t l¥m lét nhìn theo nhïng Ùi kõ binh tu§n tra i lùng dõi chúng.  

Pu-d°-r¿p-ski lâu nay m¥t c£ nghÉ, m¥t c£ ngç: Óng chí ã chÉ huy c£ trung oàn cça mình phi ngña lùng kh¯p ba huyÇn. Óng chí không bi¿t mÇt, kiên tâm lùng ri¿t li gi·c, ôi khi ã n¯m °ãc uôi cça bÍn chúng.  

Trong vòng mÙt tháng tên phÉ O-r¡-lích ph£i rút bÍn lâu la cça nó ra khÏi hai huyÇn. Nó bË ép trong mÙt vòng vây khép ch·t ang giãy giåa.  

Trong thành phÑ, dòng Ýi cé trôi xuôi nh° th°Ýng lÇ. Kh¯p nm khu chã ng°Ýi lúc nhúc ông nghìn nghËt, ti¿ng huyên náo rào rào, §m ). Hai xu h°Ûng ngñ trË ß n¡i ây: k» bán muÑn bán giá c¯t cÕ, ng°Ýi mua muÑn mua giá hÝi nh¥t. BÍn bËp bãm ç lo¡i tha hÓ mà trÕ tài ánh xoáy. Có ¿n hàng trm déa lùi lùi rình mò nh° mÙt àn rÇp, cí chÉ nhanh thon tho¯t, cé nhìn m¯t chúng, ng°Ýi ta có thà bi¿t °ãc ç mÍi tính tình, trë b£n ch¥t làm n l°¡ng thiÇn. C£ li c·n bã cça thành phÑ Áu tå t­p ß ây nh° bu vào mÙt Ñng phân vÛi måc ích duy nh¥t: "xoay" cça nhïng ai lÛ ngÛ mÛi ¿n. Nhïng chuy¿n tàu th°a ch¡y ¿n nh° kh¡c ra bên °Ýng hàng ám ng°Ýi tay xách, l°ng eo n·ng tr)u nhïng bao vÛi bË. BÍn hÍ Áu i ¿n các ng£ chã này.  

ChiÁu tÑi, chã nào cing v¯ng tanh. Nhïng phÑ buôn bán, nhïng dãy cía hàng tÑi om, trông ch³ng khác gì nhïng phÑ hoang. HÍa ho±n mÛi có nhïng tay céng bóng vía ban êm dám m¡o hiÃm i vào khu phÑ ch¿t này, n¡i ây m×i cn phÑ l·ng ng¯t Áu nh° có quân b¥t l°¡ng n¥p sµn và s¯p sía xÓ ra hm dÍa. êm êm l¡i hay có ti¿ng súng nÕ ánh ¹t mÙt cái nghe nh° ti¿ng búa ­p vào m£nh tôn, rÓi có ti¿ng ng°Ýi kêu ú Û, máu s·c trong hÍng. Và chÝ cho ¿n lúc m¥y anh công an ß các Ón g§n ¥y cùng ch¡y ¿n (hÍ không dám i tëng ng°Ýi mÙt) thì ngoài cái xác ng°Ýi còn ang giãy ch¿t ra ch³ng còn th¥y bóng mÙt ai. BÍn gi¿t ng°Ýi ã i xa rÓi và ti¿ng nÕ làm nhïng ng°Ýi còn i ch¡i êm lánh cho xa khu phÑ chã. Phía tr°Ûc là r¡p chi¿u bóng "Ô-ri-ông" ánh iÇn dãi trên °Ýng phÑ và vÉa hè, công chúng ang chen chúc nhau ß ¥y.  

Trong r¡p máy chi¿u phim l¹t x¹t. Trên màn £nh, nhïng c·p tình nhân b¥t h¡nh gi¿t l«n nhau, và m×i l§n phim ét, ng°Ýi xem l¡i la ó dï dÙi.  

Þ khu trung tâm và ß các ngo¡i ô, cuÙc sÑng xem ra nh° không i chÇch v¿t xe ci, và ngay ß TÉnh çy, n¡i §u não cça chính quyÁn cách m¡ng này, mÍi sñ v«n trôi theo dòng th°Ýng lÇ. Song ¥y chÉ là v» yên t)nh bÁ ngoài.  

C¡n bão táp ang chín mùi, s¯p nÕ ra giïa thành phÑ.  

Có nhiÁu k» bi¿t c¡n bão táp s¯p ¿n: chúng là nhïng k» të các n¡i kéo lên tÉnh, gi¥u không kín kh©u súng tr°Ýng trong tà áo dài nông dân. Chúng còn là nhïng éa gi£ d¡ng làm bÍn con buôn §u c¡ l°¡ng thñc ngÓi trên mái các toa xe lía ¿n ây, áng l½ i tÛi chã, l¡i mang nhïng bao bË ¥y ¿n nhïng Ëa chÉ mà chúng nhÛ nh° in trong óc.  

BÍn chúng thì bi¿t rõ, còn các xóm thã và ngay c£ nhïng ng°Ýi bôn-sê-vích thì l¡i không hay gì vÁ c¡n giông tÑ ang kéo ¿n g§n.  

Trong thành phÑ, chÉ có nm ng°Ýi bôn-sê-vích là n¯m vïng tình hình chu©n bË làm lo¡n cça li ph£n Ùng.  

Tàn quân P¿t-lu-ra bË HÓng quân uÕi ch¡y sang n°Ûc Ba Lan tr¯ng ã câu k¿t ch·t ch½ vÛi các phái oàn n°Ûc ngoài ß Vác-xô-vi, chu©n bË tham gia vào cuÙc nÕi lo¡n ã dñ Ënh.  

SÑ tàn d° cça các trung oàn P¿t-lu-ra °ãc bí m­t l­p thành Ùi xung kích.  

BÍn §u sÏ phi¿n lo¡n cça chúng cing có bÙ ph­n ß Sê-pê-tÑp ca nïa, gÓm bÑn m°¡i b£y tên, ph§n lÛn là nhïng tên tích cñc ph£n cách m¡ng mà tr°Ûc ây çy ban ·c biÇt Ëa ph°¡ng vì c£ tin, nên ã tha bÕng chúng.  

TÕ chéc này o lão cÑ Vát-xi-li, lão chu©n úy Vin- ních và lão võ quan cça bÍn P¿t-lu-ra là Cu-mên-c¡ c§m §u. Hai éa con gái lão cÑ, em và bÑ tên Vin- ních và c£ lão Xa-mô-t°-nha ã len lÏi °ãc vào çy ban hành chính sß t¡i làm chân th° ký chép công vn, ti¿n hành do thám l°ãm tin cho chúng.  

BÍn phi¿n lo¡n ã quy¿t Ënh trong êm khßi sñ s½ ném lñu ¡n vào phân Ón công an biên phòng ·c biÇt, ánh tháo tù và n¿u có thà °ãc thì chi¿m nhà ga.  

Giïa khu phÑ lÛn, trung tâm cça cuÙc nÕi lo¡n s¯p tÛi chúng ang h¿t séc bí m­t t­p trung bÍn s) quan l¡i. Trong khi ó thì b§y thÕ phÉ cing tå t­p ß nhïng khu rëng lân c­n ngo¡i ô. Të nhïng khu rëng ¥y, chúng phái nhïng tay chân tin c­y cça chúng sang Ru-ma-ni và ¿n t­n n¡i báo cáo vÛi ích thân P¿t-lu-ra.  

*  

Giu-kh¡-rai làm viÇc ß çy ban ·c biÇt quân khu chÑng ph£n cách m¡ng. êm này nïa là sáu êm ròng anh théc tr¯ng ch°a hÁ nh¯m m¯t l¥y mÙt phút. Anh là mÙt trong nm ng°Ýi bôn- sê-vích bi¿t rõ mÍi chuyÇn. Giu-kh¡-rai có c£m giác nh° ng°Ýi i sn ã dõi th¥y v¿t chân con thú dï giïa lúc nó s¯p nh£y xÕ ra c¯n.  

(æy ban ·c biÇt, mÙt c¡ quan vëa là công an, vëa là tình báo còn °ãc gÍi là công an ·c biÇt nïa)  

Song bi¿t mà không thà kêu lên, không thà báo Ùng °ãc. Ph£i ­p ch¿t con ác thú. Có ­p ch¿t t°¡i nó, mÛi có thà yên Õn làm n °ãc, i âu khÏi ph£i n¡m nÛp nhìn tëng båi r­m. C§n nh¥t ëng làm cho con thú dï kia kinh Ùng. Trong tr­n tí chi¿n này, chi¿n s) ph£i có trí sáng suÑt, lòng kiên t)nh và cánh tay vïng m¡nh mÛi £m b£o °ãc th¯ng lãi.  

Ngày ¥y, giÝ ¥y s¯p ¿n n¡i rÓi.  

T¡i mÙt n¡i nào ó ß thành phÑ, trong ngóc ngách cça tÕ chéc bí m­t cça chúng, bÍn chúng ã hÍp kín vÛi nhau quy¿t Ënh: êm mai.  

Nh°ng nm ng°Ýi bôn-sê-vích bi¿t chuyÇn ã trù tính ch·n tr°Ûc. Không, ph£i ra tay ngay hôm nay, ngay êm nay.  

Lúc tÑi, mÙt chuy¿n xe lía bÍc s¯t l·ng l½ không kéo còi, të të ch¡y ra khÏi nhà ga, và xe vëa ra khÏi, cÕng lÛn nhà kho khép ngay l¡i, im ¯ng nh° không.  

Các °Ýng dây iÇn báo trñc ti¿p hÑi h£ truyÁn nhïng béc m­t iÇn; nhïng hàng chï sÑ ó bay ¿n âu là bÙ Ùi biên phòng ß ¥y quên c£ ngç, tróc cho tiÇt Õ thú dï.  

A-kim gÍi dây nói cho Giác-ki.  

- Các hÙi nghË chi bÙ ã triÇu t­p xong ch°a? Th¿ nào? TÑt. Óng chí cùng vÛi Óng chí bí th° £ng çy khu phÑ l¡i hÍp ngay nhÛ. V¥n Á ti¿p t¿ cçi th¿ mà tr§m trÍng h¡n ta t°ßng ¥y. ¿n ây ta s½ bàn - Giác-ki nghe xong câu nói nhanh, vÛi giÍng qu£ quy¿t cça A-kim, vëa ·t Ñng nói xuÑng vëa càu nhàu:  

- V«n v¥n Á cçi. Còn là iên §u vÛi nó.  

Hai ng°Ýi bí th° £ng và oàn të trong chi¿c xe cça anh lái Lít-kê b°Ûc ra. Lên ¿n t§ng hai, hÍ hiÃu ngay không ph£i v¥n Á cçi.  

MÙt kh©u súng máy "Mác-xim" n±m trên bàn gi¥y Óng chí phå trách. Các chi¿n s) súng máy cça ¡n vË ·c công ang tíu tít chung quanh. Ngoài hành lang, nhïng £ng viên và oàn viên trung kiên cça thành phÑ l·ng l½ éng gác. Trong phòng làm viÇc cça Óng chí bí th° TÉnh çy, cuÙc hÍp b¥t th°Ýng cça ban th°Ýng vå s¯p sía k¿t thúc.  

°Ýng dây të ngoài phÑ m¯c qua cía sÕ con nÑi vÛi hai máy nói kiÃu dùng khi hành quân.  

Ng°Ýi ta thì th§m nói chuyÇn vÛi nhau. Giác-ki g·p A-kim, Ri-ta và Mi-khai-lô ß trong phòng. Ri-ta m·c quân phåc, nh° hÓi còn làm chính trË viên ¡i Ùi: mi Bu-i-on-ny, váy ka-ki, th¯t l°ng eo súng "Mô-de" n·ng tr)u.  

Giác-ki síng sÑt hÏi:  

- Th¿ này ngh)a là th¿ nào?  

Ri-ta nói cho anh bi¿t:  

- T­p báo Ùng ¥y, Giác-ki ¡. ChÑc nïa, t¥t c£ s½ ¿n khu phÑ Óng chí. Có hiÇu lÇnh là t­p hãp ß Tr°Ýng Låc quân thé nm. Anh chË em hÍp chi bÙ xong thì cé ¿n th³ng ¥y ngay. Chç y¿u là t­p hãp th¿ nào cho không ai à ý ¿n mình.  

Im l·ng bao trùm khu rëng "HÍc sinh quân".  

( ThÝi tr°Ûc ß ây có tr°Ýng "HÍc sinh quân" cça chính phç Nga hoàng nên gÍi là rëng "HÍc sinh quân")  

Hàng cây sên ¡i thå éng yên không lay Ùng. M·t n°Ûc ao tù phç §y nhïng m£ng bèo ang yên ngç. Nhïng lÑi i rÙng kín cÏ. Giïa rëng, sau béc t°Ýng tr¯ng cao là nhïng tòa nhà cça tr°Ýng "HÍc sinh quân" tr°Ûc kia, ngày nay là Tr°Ýng Låc quân thé nm cça HÓng quân. êm ã khuya. Tëng nhà trên không th¯p èn sáng. éng ngoài trông vào có v» tËch mËch l¯m. Ai qua ây cing t°ßng trong m¥y tòa nhà này mÍi ng°Ýi ang ngç say. Song n¿u ngç thì t¡i sao hai cánh cía úc b±ng gang n·ng trình trËch l¡i mß toang ra và ngoài cça có hai Ñng éng lù lù nh° hai con cóc khÕng lÓ th¿ ? Ng°Ýi ß kh¯p các ng£ trong khu công nhân °Ýng s¯t kéo ¿n Áu bi¿t r±ng có báo Ùng êm thì trong tr°Ýng ch³ng ai ngç âu. Të nhïng cuÙc hÍp chi bÙ £ng, sau khi °ãc nghe chÉ thË v¯n t¯t, hÍ liÁn i th³ng ¿n ây, l³ng l·ng, không trò chuyÇn. HÍ i tëng ng°Ýi mÙt hay tëng Ùi, nh°ng không quá ba ng°Ýi, trong túi ng°Ýi nào cing có chéng minh th° trên Á "£ng cÙng s£n bôn-sê-vích" ho·c "oàn thanh niên cÙng s£n U-c¡- ren". Có chìa mÙt trong hai gi¥y chéng nh­n ó mÛi qua °ãc hai cánh cía úc b±ng gang này.  

Trong phòng hÍp lÛn, ng°Ýi ã ông. Gian phòng này th¯p èn sáng. V£i b¡t che kín các cía sÕ. Nhïng ng°Ýi bôn-sê-vích hÍp m·t ß ây nói ùa nhau r±ng cách t­p báo Ùng này có v» công théc. HÍ th£n nhiên hút thuÑc nh° không có chuyÇn gì x£y ra. Không ai c£m th¥y có bi¿n c£. Ai cing t°ßng t­p hãp l¡i nh° th¿ chÉ là Ã kiÃm tra tinh th§n k÷ lu­t cça các ¡n vË công tác ·c biÇt mà thôi. Song nhïng cñu chi¿n binh dày kinh nghiÇm h¡n, vëa b°Ûc chân vào cÕng tr°Ýng Låc quân, ã c£m th¥y ngay có mÙt cái gì hoàn toàn không ph£i là t­p báo Ùng c£. MÍi viÇc Áu ti¿n hành mÙt cách quá l·ng l½. Theo ti¿ng hô khe kh½, tëng trung Ùi hÍc viên s) quan im l·ng x¿p thành hàng ngi , và súng máy xách tay, hÍ ti¿n ra ngoài °Ýng. Þ ngoài nhìn vào, không mÙt ngôi nhà nào có chút ánh èn.  

Pa-ven ¿n g§n u-ba-va, kh½ hÏi:  

- Có gì nghiêm trÍng không, u-ba-va?  

u-ba-va ang ngÓi ß thành cía sÕ, c¡nh mÙt cô con gái mà Pa-ven chÉ mÛi thoáng g·p ß nhà Giác-ki hôm kia. Nghe hÏi, u-ba-va v× vai Pa-ven nói ùa:  

- Th¿ ra c­u lo m¥t hÓn rÓi à? Ch³ng ng¡i gì âu! RÓi chúng mình s½ d¡y c­u ánh nhau. À, c­u không quen cô này hay sao? - u-ba-va h¥t §u chÉ vÁ phía thi¿u nï kia: - ây là cô An-na. HÍ gì, mình không bi¿t, còn chéc vå: phå trách c¡ sß tuyên truyÁn.  

Thi¿u nï nghe lÝi giÛi thiÇu tinh nghËch cça u- ba-va, °a m¯t nhìn kù Pa-ven. Cô vuÑt l¡i mái tóc tuÙt ra ngoài khn quàng màu hoa cà.  

C·p m¯t cô b¡n mÛi b¯t g·p m¯t Pa-ven. Nhìn nhau không nói m¥y giây. ôi m¯t cô b¡n en xanh, ánh lên, h¡i kiêu kó d°Ûi hàng mi dày m°ãt. Pa-ven quay sang nhìn u-ba-va. C£m th¥y m·t mình Ï lên, Pa- ven bñc mình cau mày và cÑ nh¿ch mép mÉm c°Ýi, hÏi cô b¡n mÛi:  

- V­y thì trong hai Óng chí, ai là ng°Ýi ang tuyên truyÁn thuy¿t phåc ai?  

Giïa lúc ¥y, trong phòng hÍp có ti¿ng Ón ào. ¡i Ùi tr°ßng trèo lên gh¿, hô lÛn:  

- Các £ng viên cÙng s£n thuÙc ¡i Ùi thé nh¥t! S¯p Ùi ngi trong phòng này ! Mau lên, các Óng chí, mau lên !  

Vëa lúc ¥y, Giu-kh¡-rai, Óng chí chç tËch Ban ch¥p hành tÉnh và A-kim b°Ûc vào. C£ ba vëa mÛi tÛi ây. Gian phòng ch­t ních ng°Ýi éng s¯p thành hàng. Óng chí chç tËch b°Ûc lên ch× ·t kh©u súng máy th°Ýng ngày dùng à t­p, gi¡ tay lên, c¥t ti¿ng nói:  

- Các Óng chí, hôm nay chúng ta hÍp nhau ß ây vì mÙt công viÇc r¥t kh©n tr°¡ng. ViÇc ó òi hÏi mÙt tinh th§n trách nhiÇm cao. Bây giÝ thì tôi có thà nói ra iÁu mà hôm qua ch°a thà nói °ãc, vì ¥y là mÙt bí m­t quân sñ quan trÍng. êm mai, trong thành phÑ này và các thành phÑ khác cça U-c¡-ren s½ nÕ ra cuÙc nÕi lo¡n cça bÍn ph£n cách m¡ng. Thành phÑ ã §y r«y bÍn võ quan tr¯ng. Li phÉ ã t­p trung quanh thành. MÙt bÙ ph­n cça bÍn phi¿n lo¡n ¥y ã chui vào tiÃu oàn thi¿t giáp cça ta làm chân lái xe. æy ban ·c biÇt cça ta ã khám phá ra vå này và hôm nay, chúng tôi huy Ùng t¥t c£ tÕ chéc £ng và oàn thanh niên cÙng s£n tÛi ây à vi trang i d¹p phi¿n lo¡n. TiÃu oàn cÙng s£n thé nh¥t và thé hai s½ cùng phÑi hãp hành Ùng vÛi các ¡n vË hÍc sinh s) quan và Ban ·c biÇt ã tëng quen chi¿n ¥u. HÍc viên s) quan ã i tr°Ûc rÓi. GiÝ ¿n l°ãt các Óng chí. Các Óng chí có m°Ýi lm phút à nh­n vi khí và x¿p Ùi ngi cho xong. Óng chí Giu-kh¡-rai ây s½ chÉ huy chi¿n ¥u. Các Ùi tr°ßng s½ nh­n chÉ thË cå thÃ ß Óng chí Giu-kh¡-rai. Tôi thi¿t t°ßng không c§n nói nhiÁu vÛi tiÃu oàn cÙng s£n ta ây vÁ tính ch¥t nghiêm trÍng cça giÝ phút này. CuÙc phi¿n lo¡n s¯p nÕ ngày mai, chúng ta ph£i bóp ch¿t nó ngay hôm nay.  

M°Ýi lm phút sau, toàn tiÃu oàn ã vi trang §y ç Ùi ngi chÉnh tÁ éng trong sân tr°Ýng. Giu-kh¡-rai °a m¯t nhìn nhïng hàng ng°Ýi éng im.  

éng tr°Ûc, cách hàng ba b°Ûc, hai ng°Ýi nai nËt gÍn gàng: tiÃu oàn tr°ßng Mê-nhay-lô, vóc ng°Ýi to lÛn, vÑn làm nghÁ thã úc ß U-ran, và bên c¡nh là A-kim làm chính çy. Bên trái, nhïng trung Ùi thuÙc ¡i Ùi thé nh¥t. Tr°Ûc ¡i Ùi hai b°Ûc là Óng chí ¡i Ùi tr°ßng và Óng chí chính trË viên. Sau l°ng hÍ, nhïng hàng quân im l·ng cça tiÃu oàn cÙng s£n. Ba trm tay súng.  

Giu-kh¡-rai ra hiÇu lÇnh:  

- ¿n giÝ rÓi! Ti¿n lên, b°Ûc!  

Ba trm chi¿n s) ti¿n b°Ûc vào các ng£ phÑ v¯ng tanh.  

Thành phÑ ang ngç yên.  

TiÃu oàn dëng chân t¡i phÑ L¡-vÑp, ngay ch× Ñi diÇn vÛi phÑ i-cai. B¯t §u hành Ùng të Ëa iÃm này.  

Các khÑi nhà Áu bË bao vây mÙt cách l·ng l½. C¡ quan tham m°u óng ngay trên thÁm mÙt cía hiÇu. MÙt chi¿c ô-tô të khu trung tâm Õ xuÑng, xuôi dÍc con °Ýng L¡-vÑp, èn pha rÍi lên hè phÑ. Chi¿c xe × xËch tr°Ûc c¡ quan tham m°u.  

Anh thanh niên Guy-gô, con trai Lít-kê, l©n này lái xe °a cha tÛi. Cha anh là t° lÇnh ¡n vË b£o vÇ thành phÑ. Ông nh£y xuÑng °Ýng nói vÛi con m¥y câu v¯n t¯t b±ng ti¿ng Lét-tô-ni. Chi¿c xe l¡i nh£y chÓm lên phía tr°Ûc và trong nháy m¯t ã bi¿n vào lÑi r½ sang phÑ ¡-ni-t¡-rép. Guy-gô m¯t nhìn không chÛp, hai tay nh° g¯n ch·t vào tay lái, ngo·t sang ph£i, ngo·t sang trái.  

Cái tính lái xe táo b¡o cça Guy-gô th¿ mà cing có lúc °ãc viÇc! Ch³ng ai còn có ý muÑn b¯t ph¡t giam anh hai êm vì cái tÙi c§m lái iên cuÓng này nïa.  

Và Guy-gô bay kh¯p phÑ ph°Ýng nh° mÙt tr­n cuÓng phong.  

Guy-gô °a Giu-kh¡-rai tho¯t të §u này thành phÑ, trong nháy m¯t ã våt ¿n §u kia thành phÑ, làm cho Giu-kh¡-rai cing ph£i khen:  

- Guy-gô ¡, n¿u êm nay không ch¹t ph£i ai thì mai c­u s½ °ãc th°ßng mÙt chi¿c Óng hÓ vàng.  

Guy-gô mëng quýnh, áp l¡i b±ng giÍng Lét-tô- ni l¡ lÛ cça anh:  

- Em thì cé t°ßng là em ¿n ph£i ngÓi tù m°Ýi ngày vì cái tÙi lái b¡t m¡ng này m¥t.  

Nhïng òn §u tiên nh±m giáng vào tÕng hành dinh bÍn phi¿n lo¡n. Nhïng tên bË b¯t và nhïng tài liÇu thu °ãc °a ngay ¿n Ban ·c biÇt.  

Trên phÑ Di-cai, ß ngõ cing mang cái tên l¡ lùng ¥y t¡i nhà sÑ 1 có mÙt éa tên là Xuy-béc. Cn nhà nó ß có cía sÕ nhìn ra mÙt khu v°Ýn, v°Ýn này chÉ cách có béc t°Ýng ngn vÛi ngôi nhà tr°Ûc kia là nhà tu kín. Lúc quân ta ¿n thì cn nhà không có ai ß ¥y. Láng giÁng nói là hôm ¥y Xuy-béc không vÁ nhà. Khám trong nhà thì th¥y có mÙt hòm lñu ¡n cùng vÛi b£n danh sách có kèm Ëa chÉ. Óng chí Lít-kê h¡ lÇnh phåc kích sµn ß nhïng Ëa chÉ ¥y, còn mình thì éng l¡i bên bàn mÙt phút xét qua nhïng tài liÇu tìm °ãc.  

Ng°Ýi éng gác ß trong công viên là mÙt hÍc viên s) quan tr» tuÕi. C­u ta trông th¥y rõ cía sÕ có ánh sáng. éng ß trong góc này, có mÙt mình thôi, ch³ng thú tí nào; c­u th¥y ngài ng¡i. Ng°Ýi ta ra lÇnh cho c­u gác béc t°Ýng bao phç khu v°Ýn. Nh°ng të ch× t°Ýng ¿n ch× ánh sáng yên Õn ß cía sÕ kia còn xa l¯m. H¡n nïa, m·t trng quái ác kia l¡i cé bË mây che mÝ luôn. Trong bóng tÑi, båi cây nào cing nh° có ng°Ýi trong ¥y. C­u hÍc viên s) quan l¥y l°ái lê dò d«m quanh mình: ch³ng có gì c£.  

"Sao l¡i ·t mình gác ß ây? T°Ýng cao th¿ thì ai mà leo vào °ãc kia ché. Thôi mình l¡i g§n cía sÕ ngó vào xem cái ã !". Ngh) th¿, c­u ta nhìn §u t°Ýng cao chót vót mÙt l§n nïa, rÓi b°Ûc khÏi góc tÑi s·c mùi ©m mÑc ¥y. C­u dëng l¡i bên cía sÕ mÙt lát. Óng chí Lít-kê thu nh·t nhanh nhïng gi¥y tÝ và Ënh b°Ûc ra khÏi phòng. Giïa lúc ó trên §u t°Ýng hiÇn ra mÙt bóng en. Bóng en ó të trên t°Ýng nhìn th¥y rõ ng°Ýi éng gác tr°Ûc cía sÕ và c£ ng°Ýi ang éng ß trong phòng. Nh¹n nh° mÙt con mèo, nó chuyÁn sang mÙt ngÍn cây rÓi bò xuÑng ¥t, rón rén ¿n ch× anh lính gác, tay nó vung lên và anh hÍc viên s) quan quõ xuÑng. L°ái o£n ki¿m c¯m ph­p vào cÕ ng°Ýi gác lút ¿n t­n cán.  

Ti¿ng súng nÕ giïa khu v°Ýn ­p vào tai các chi¿n s) ang vây quanh khu phÑ nh° mÙt luÓng iÇn gi­t.  

Sáu ng°Ýi lÙp cÙp ch¡y ¿n.  

Óng chí Lít-kê ã ch¿t, xác ngã trong chi¿c gh¿ bành, §u «m máu gåc trên bàn. Kính cía sÕ vá toang. K» Ëch không có thÝi giÝ l¥y l¡i tài liÇu.  

Ti¿ng nÕ tÛi t¥p vang lên ß chân t°Ýng khu nhà tu kín. Hung thç ã nh£y ra phÑ và chuÓn vÁ kho£ng ¥t trÑng ß °Ýng Lu-ki-an, vëa ch¡y h¯n vëa b¯n trß l¡i. Nh°ng thoát sao °ãc: mÙt viên ¡n cça ta ã b¯n theo trúng.  

Khám xét suÑt êm. Hàng trm ng°Ýi không có tên trong danh sách hÙ kh©u, nh°ng có vi khí và nhïng tài liÇu kh£ nghi trong ng°Ýi, ã bË gi£i ¿n Ban ·c biÇt, ß ây có bÙ ph­n chuyên môn tra xét.  

Þ mÙt vài ch× bÍn phi¿n lo¡n ã dùng vi trang kháng cñ. Þ phÑ Gi-liên, Óng chí An-tô-sa bË chúng b¯n ch¿t giïa lúc ta ang khám xét mÙt nhà.  

TiÃu oàn Xô-lô-men-ca êm ¥y m¥t i nm chi¿n s). Ban ·c biÇt m¥t Óng chí Lit-kê, lão Óng chí bôn-sê-vích, ng°Ýi lính gác trung thành và m«n cán cça n°Ûc cÙng hòa.  

m m°u phi¿n lo¡n ã bË ch·n éng.  

Cing êm ¥y Þ Sê-pê-tÑp-ca, lão cÑ Vát-xi-li, hai con gái và c£ bè li nhà h¯n ã bË b¯t.  

Tình th¿ nguy ng­p ã dËu d§n.  

Song mÙt k» thù mÛi l¡i e dÍa thành phÑ : thi¿u cçi, °Ýng xe lía bË tê liÇt, và ti¿p sau ó là gi·c ói và gi·c rét.  

Bánh mì và cçi s½ quy¿t Ënh t¥t c£.  

CH¯ NG II  

Giu-kh¡-rai tr§m ngâm suy ngh); anh rút t©u thuÑc lá ang ng­m ß miÇng ra và kh½ l¥y ngón tay sÝ vào tàn thuÑc. T©u ã t¯t ngóm.  

Chëng m°Ýi i¿u thuÑc lá tÏa khói xám, cuÙn khúc trên cao g§n nhïng ngÍn èn tr§n bóng mÝ, l°ãn trên chi¿c gh¿ bành cça Óng chí chç tËch Ban ch¥p hành tÉnh. Nét m·t nhïng ng°Ýi ngÓi quanh bàn trong góc phòng làm viÇc trông chÉ th¥y lÝ mÝ nh° bË mÙt làn s°¡ng nh¹ bao phç.  

Tô-ca-r¿p ngÓi c¡nh Óng chí chç tËch Ban ch¥p hành, ngñc tì vào bàn. Ông già bét chòm râu, cí chÉ §y v» bñc téc. ChÑc chÑc Tô-ca-r¿p l¡i °a m¯t li¿c nhìn mÙt tên hói trán lùn tËt: tên này giÍng the thé ang nói li¿n tho¯ng hàng tràng nhïng câu r×ng tu¿ch nh° tréng ã mút h¿t lòng.  

A-kim b¯t g·p cái li¿c m¯t cça ng°Ýi thã nguÙi già Tô-ca-r¿p, cái nhìn ó làm anh nhÛ l¡i thÝi th¡ ¥u: hÓi ó nhà bÑ m¹ anh có mÙt con gà chÍi, anh th°Ýng gÍi ùa là "con Móc m¯t". Tr°Ûc khi nh£y xÕ vào Ñi thç, con gà chÍi ¥y cing nhìn nh° kiÃu Tô-ca-r¿p ang nhìn bây giÝ.  

CuÙc hÍp tÉnh çy ã kéo dài h¡n mÙt ti¿ng rÓi. Tên hói trán là chç tËch çy ban v­n chuyÃn g× cçi. H¯n vëa l¥y nhïng ngón tay r¥t nh¹n l­t l­t t­p gi¥y, vëa nói thao thao:  

- Chính vì nhïng lý do khách quan ¥y mà quy¿t nghË cça tÉnh çy và cça cåc qu£n lý °Ýng s¯t không thà thñc hiÇn °ãc. Tôi xin nh¯c l¡i: dù h¡n cho mÙt tháng nïa, chúng tôi cing không thà cung c¥p °ãc h¡n bÑn trm th°Ûc khÑi cçi g×. Còn con sÑ m°Ýi tám v¡n th°Ûc khÑi mà các Óng chí ¥n Ënh thì là... - Tên hói trán ngh) à tìm ra ti¿ng muÑn nói. - Thì là chuyÇn không t°ßng! - Nói xong h¯n mím cái miÇng nhÏ xíu m¯m môi l¡i, v» bñc téc.  

Im l·ng th¥y càng kéo dài.  

Giu-kh¡-rai l¥y móng tay gõ cái t©u cho tàn thuÑc r¡i ra. GiÍng khàn khàn trong cÕ hÍng Tô-ca-r¿p phá tan không khí im l·ng:  

- C§n quái gì ph£i nhai i nhai l¡i mãi nh° th¿. Anh b£o r±ng ß çy ban v­n chuyÃn g× cça anh tr°Ûc ây không sµn cçi, giÝ cing không có nÑt và sau này các anh cing không ào âu ra °ãc . . . Có ph£i anh nói th¿ không?  

Tên hói trán nhún vai:  

- Xin l×i Óng chí, cçi thì chúng tôi ã trï sµn, chÉ ph£i cái không có xe chß i. . . - H¯n ho lên mÙt ti¿ng, l¥y khn tay k» ô vuông ra lau cái trán bóng. Lau xong, bàn tay l§n mãi không th¥y túi áo âu, h¯n bñc mình nhét cái khn vào c·p gi¥y.  

ê nh¿ch-cô të góc phòng lên ti¿ng:  

- Th¿ anh ã tìm cách gì à chß cçi ch°a? Vì të khi bÍn phå trách chuyên môn dính vào cuÙc âm m°u phi¿n lo¡n bË b¯t ¿n nay kà ã lâu rÓi còn gì!  

Tên hói trán quay l¡i phía ê-nh¿ch-cô:.  

- Tôi ã ba l§n báo cáo vÛi cåc °Ýng s¯t là không có ph°¡ng tiÇn v­n t£i thì không làm n gì °ãc...  

Tô-ca-r¿p ng¯t lÝi h¯n:  

- Cái ó chúng tôi Áu ã nghe l¯p i l¯p l¡i mãi rÓi - Tô-ca-r¿p h±n hÍc nhìn h¯n, giÍng bñc téc ra m·t - Th¿ ra anh cho chúng tôi là Ó ngu c£ hay sao?  

Câu hÏi ¥y làm cho tên hói trán th¥y l¡nh c£ gáy.  

L§n này h¯n h¡ th¥p giÍng nói kh½:  

- Tôi không chËu trách nhiÇm vÁ nhïng hành Ùng cça bÍn ph£n cách m¡ng.  

A-kim hÏi:  

- Nh°ng anh h³n ph£i bi¿t là n¡i các anh cho Ñn g× ß cách °Ýng xe lía quá xa.  

- Tôi có nghe nói th¿, song ¥y không ph£i là ph¡m vi tôi phå trách, nên tôi không thà báo cáo c¥p trên vÁ tình tr¡ng b¥t th°Ýng x£y ra ß ph¡m vi ng°Ýi khác °ãc.  

Chç tËch hÙi Óng công oàn hÏi:  

- Anh có bao nhiêu ng°Ýi làm?  

- G§n hai trm.  

Tô-ca-r¿p cáu ti¿t:  

- Th¿ ra mÙt nm m×i tên n h¡i chÉ làm °ãc Ùc mÙt th°Ûc khÑi!  

Chç tËch công oàn nói ti¿p:  

- Chúng tôi ã c¥p phát cho çy ban v­n chuyÃn cça các anh kh©u ph§n l°¡ng n g¥p ôi, chúng tôi ph£i rút cça anh chË em công nhân à c¥p cho các anh nh° th¿, ng°ãc l¡i thì các anh làm °ãc nhïng gì? Hai toa bánh mì °a cho các anh à phát cho công nhân, các anh ã nhét âu m¥t?  

Nhïng câu nói të bÑn phía dÓn d­p trút lên §u tên trán hói, nh°ng h¯n ta tìm cách ánh l£ng nh° con nã trÑn chç nã.  

H¯n nói quanh co, tr¡n tuÙt nh° ch¡ch, không tr£ lÝi th³ng, m¯t l¥m lét nhìn sang hai bên. H¯n ã c£m th¥y nguy ¿n n¡i rÓi. Rúm mình trong n×i lo sã ho£ng hÑt, h¯n chÉ °Ûc muÑn mÙt iÁu Ùc nh¥t: chóng rÝi khÏi °ãc chÑn này à vÁ n bïa c¡m chiÁu thËnh so¡n vÛi con vã còn tr» cça h¯n giÝ ây ang Íc cuÑn truyÇn cça Pôn-Ý-cÑc à gi¿t thÝi giÝ.  

Giu-kh¡-rai vëa chú ý nghe nhïng câu tr£ lÝi cça h¯n, vëa ghi vào tÝ gi¥y sÕ tay: "Ph£i iÁu tra kù th±ng cha này h¡n, ây không ph£i ¡n thu§n là v¥n Á thi¿u tích cñc. ã có mÙt sÑ tài liÇu vÁ h¯n... Thôi, nói chuyÇn vÛi h¯n ã ç rÓi. Ã h¯n cút i cho r£nh. Còn chúng ta thì b¯t tay vào viÇc cça ta i thôi".  

Óng chí chç tËch Ban ch¥p hành Íc m£nh gi¥y ghi m¥y hàng chï ó và nhìn Giu-kh¡-rai g­t §u.  

Giu-kh¡-rai éng d­y i ra phòng ngoài gÍi dây nói. Lúc anh trß vào, chç tËch Ban ch¥p hành ã Íc ¿n o¡n cuÑi cça nghË quy¿t.  

" Cách chéc toàn ban phå trách c¡ quan v­n chuyÃn g× vì hành Ùng phá ho¡i hiÃn nhiên. °a vå Ñn g× này ra tòa".  

C¡ sñ ã không ¿n n×i nguy nh° h¯n chÝ ãi. Th­t ra, cách chéc vì phá ho¡i thì ch¯c là ·t v¥n Á nghi ngÝ lòng trung thành cça h¯n, nh°ng ¥y ch³ng qua là chuyÇn v·t. Còn viÇc Ñn g× ß công tr°Ýng Bai-a-r¡-ca thì h¯n không ph£i lo, vì nó không ph£i ph¡m vi cça h¯n. "Chà mình cé t°ßng là tåi nó ã l§n ra °ãc manh mÑi gì rÓi kia..."  

H¯n g§n nh° ã yên trí l¯m, vëa cho gi¥y má vào c·p vëa nói:  

- Ph£i, tôi là mÙt nhà chuyên môn ngoài £ng, nên các anh có quyÁn không tin tôi là ph£i. Nh°ng l°¡ng tâm tôi trong s¡ch. Tôi không làm °ãc viÇc chÉ vì thñc t¿ tôi không thà làm nÕi thôi.  

Không ai tr£ lÝi h¯n. H¯n b°Ûc ra, vÙi vã xuÑng thang gác và mß cía ra phÑ, th¥y nh¹ nhõm c£ ng°Ýi.  

MÙt ng°Ýi m·c áo khoác bÙ Ùi hÏi h¯n:  

- VË cho bi¿t tên là gì?  

H¯n chÙt d¡ tr£ lÝi ¥p úng:  

- Séc& vin-ski...  

Ph§n tí l¡c loài ¥y vëa ra khÏi, trong phòng gi¥y cça chç tËch Ban ch¥p hành tÉnh, m°Ýi ba cái §u chåm sát vào nhau trên chi¿c bàn lÛn.  

Giu-kh¡-rai ¥n ngón tay trên t¥m b£n Ó mß rÙng:  

- Các Óng chí xem... ây là ga Bai-a-r¡-ca, cách ch× l¥y g× b£y d·m. Þ ¥y có hai m°¡i mÑt v¡n th°Ûc khÑi g× ang x¿p Ñng. Ùi quân lao Ùng ã khó nhÍc tám tháng trÝi, m¥t bao nhiêu là công lao Ùng. K¿t qu£ th¿ nào? Chúng nó ã ph£n ta, xe lía và thành phÑ v«n không có cçi à Ñt. G× Ñn rÓi ph£i chß sáu d·m °Ýng nïa mÛi tÛi °ãc nhà ga. MuÑn th¿ ph£i dùng ít nh¥t là nm nghìn xe ngña chß suÑt mÙt tháng, mà ph£i chß m×i ngày hai chuy¿n mÛi °ãc. Thôn g§n nh¥t ß ¥y cing cách m°Ýi lm d·m. L¡i ph£i cái v¡ tên O-r¡-lích và li phÉ lâu la cça h¯n luôn qu¥y phá ß nhïng vùng này. Các Óng chí có hiÃu tình hình nh° v­y là th¿ nào không?. . . Th¿ này ây: theo k¿ ho¡ch thì áng l½ công tr°Ýng khai thác g× b¯t §u të ây và làm d§n vÁ phía nhà ga. Nh°ng quân khÑn n¡n chúng nó l¡i vào mãi t­n rëng sâu mß công tr°Ýng. Chúng ã tính sát: chúng ta không thà nào chß g× ã ch·t tÛi °Ýng s¯t °ãc. Th­t th¿, chúng ta cing ch³ng ào âu ra l¥y trm chi¿c xe ngña. Chúng ã ch¡i chúng ta nhïng òn nh° th¿ ¥y. Lãi h¡i ch³ng kém gì cái ban b¡o Ùng cça chúng.  

Qu£ ¥m n¯m ch·t cça Giu-kh¡-rai n·ng nÁ r¡i chát xuÑng t¥m b£n Ó.  

C£ m°Ýi ba ng°Ýi Áu t°ßng t°ãng th¥y r¥t rõ tai hÍa ang ­p ¿n, tai hÍa mà Giu-kh¡-rai không nói ra. Mùa ông ã kÁ bên cía. Nhà th°¡ng, tr°Ýng hÍc, các c¡ quan và hàng trm ngàn nhân dân lâm vào c£nh gió rét c¯t da mà không cçi Ñt, còn ß các nhà ga, hành khách ông nh° ki¿n mà xe lía m×i tu§n chÉ ch¡y °ãc có mÙt chuy¿n.  

M×i ng°Ýi suy ngh) miên man.  

Giu-kh¡-rai buông n¯m tay ra:  

- Có mÙt biÇn pháp, các Óng chí ¡: ph£i làm cho xong trong vòng ba tháng mÙt con °Ýng s¯t nhÏ të ga tÛi ch× µn g× - b£y d·m. Tính th¿ nào à trong mÙt tháng r°ái thì ã làm °ãc ¿n §u ch× µn g×. ViÇc này tôi ã ngh) tám ngày nay rÓi... MuÑn làm °ãc thì... GiÍng Giu-kh¡-rai rít lên trong cÕ hÍng khô - Thì c§n ba trm nm m°¡i công nhân và hai kù s°. Þ kho o¡n §u máy Pu-sa Vô-i-xa, chúng ta ã có sµn °Ýng ray và b£y chi¿c §u máy do thanh niên cÙng s£n tìm °ãc. Tr°Ûc chi¿n tranh ng°Ýi ta ã Ënh ·t mÙt con °Ýng s¯t nhÏ të ¥y vào thành phÑ. Nh°ng ß Bai-a-r¡-ca, công nhân không có ch× ß t¡i ¥y chÉ có Ùc mÙt cái tr°Ýng lâm nghiÇp ci ã Õ nát ß mãi tít trong rëng. Ph£i chia công nhân thành tëng toán ¿n làm viÇc, hai tu§n thay phiên mÙt l§n, vì m×i phiên làm lâu h¡n nïa thì không chËu nÕi. Ta ph£i phái các oàn viên thanh niên cÙng s£n ¿n ¥y, anh A-kim th¥y th¿ nào?  

Và không ãi tr£ lÝi, Giu-kh¡-rai nói ti¿p:  

- oàn thanh niên cÙng s£n ph£i cÑ h¿t séc iÁu Ùng t¥t c£ nhïng oàn viên nào có thà iÁu Ùng °ãc ¿n ¥y tr°Ûc h¿t là tÕ chéc oàn ß Xô-lô-men- ca và mÙt bÙ ph­n ß trong thành phÑ. NhiÇm vå r¥t khó khn, nh°ng n¿u gi£i thích cho léa tr» bi¿t r±ng có th¿ mÛi céu °ãc thành phÑ khÏi ch¿t rét, céu °ãc °Ýng xe lía khÏi bË tê liÇt thì bÍn tr» s½ làm b±ng °ãc.  

Óng chí phå trách °Ýng s¯t l¯c §u tÏ v» không tin, giÍng Óng chí mÇt mÏi:  

- Không bi¿t gi£i quy¿t th¿ có Õn hay không. Tôi tính không tài nào làm °ãc o¡n °Ýng s¯t dài b£y d·m, trên mÙt kho£ng ¥t không tr¡ tråi, trong hoàn c£nh hiÇn nay ang ti¿t trÝi mùa thu, s¯p b¯t §u có m°a rÓi, l¡i s¯p mùa ông tháng giá&  

Giu-kh¡-rai, không quay l¡i nhìn Óng chí ¥y c¯t ngay:  

- Óng chí An-rây Va-xi-li-ê-vích ¡, Óng chí c§n ph£i à tâm sn sóc h¡n viÇc Ñn g×! Còn con °Ýng này, chúng ta s½ làm °ãc.. Ch³ng có ai l¡i chËu ngÓi khoanh tay chÝ ch¿t rét âu.  

*  

Nhïng hòm dång cå cuÑi cùng ã x¿p lên toa xe. Ng°Ýi làm trên xe lía, ai n¥y ã vÁ ph§n viÇc cça mình rÓi. Ngoài trÝi m°a nhÏ h¡t, buÑt cóng. Nhïng giÍt m°a trong nh° nhïng h¡t pha lê ln trên chi¿c áo da °Ût bóng loáng cça Ri-ta.  

Të biÇt Tô-ca-r¿p, Ri-ta b¯t ch·t tay Óng chí già. và kh½ nói:  

- Chúc các Óng chí thành công.  

Cå già ng°Ûc hàng lông mày xám, thân thi¿t nhìn Ri-ta. Cå nói l©m b©m, thÑt lên nhïng ti¿ng nh° áp l¡i ý ngh) cça chính mình:  

- Ph£i, cái quân khÑn ¥y ã làm chúng mình m¥t n m¥t ngç. Þ ây các Óng chí ph£i à ý theo dõi. N¿u bên chúng tôi có chuyÇn gì r¯c rÑi thì b¥t cé viÇc gì c§n ¿n, các Óng chí ph£i giúp ngay mÙt tay mÛi °ãc. Vì cái li Ãu ¥y không có làm cái gì mà không ba hoa kiÃu cách ngoài miÇng bao giÝ. Thôi, tàu s¯p ch¡y, già ph£i lên rÓi, con ¡.  

Ông già khép ch·t cái áo vét-tông l¡i. Phút cuÑi cùng, Ri-ta làm ra v» vô tình hÏi:  

- Kìa, th¿ Pa-ven không cùng i vÛi các Óng chí hay sao? Trong ám anh chË em i ây, ch³ng th¥y anh ¥y âu c£.  

- À, c­u ¥y hôm qua ã cùng Óng chí phå trách công trình ngÓi xe goòng i tr°Ûc à chu©n bË cho chúng tôi tÛi sau.  

Trên sân ga, Giác-ki và u-ba-va ang vÙi vã i l¡i phía cå Tô-ca-r¿p và Ri-ta. Cùng i vÛi hÍ có c£ An-na Bô-khác, áo ng¯n m·c ngoài v¯t thõng ngang vai, nhïng ngón tay m£nh kh£nh cça chË c·p mÙt i¿u thuÑc lá ã t¯t.  

Nhìn vÁ phía ba ng°Ýi ang i tÛi, Ri-ta hÏi rÑn cå Tô-ca-r¿p:  

- Pa-ven hÍc vÛi bác ra sao rÓi, bác?  

Tô-ca-r¿p ng¡c nhiên nhìn chË:  

- HÍc gì? C­u ¥y lâu nay do cháu h°Ûng d«n hÍc t­p c¡ mà? ã nhiÁu l§n c­u ta nói vÛi bác vÁ cháu ¥y. Th±ng bé nó khen cháu không ngÛt lÝi.  

Ri-ta nghe ông cå nói, bång v«n ch°a tin.  

- Có th­t th¿ không, Óng chí Tô-ca-r¿p? Theo cháu bi¿t, anh ¥y v«n th°Ýng ¿n nhà bác à nhÝ bác gi£ng l¡i bài cháu h°Ûng d«n.  

Ông già phá ra c°Ýi:  

- ¿n nhà bác à?... Tôi có th¥y c­u ¥y ¿n hÏi tôi bao giÝ âu!  

Còi tàu rú lên, C¡-la-vi-s¿ch të trong toa kêu to:  

- Óng chí Ri-ta ¡i ! Óng chí Ã cho bÑ già i vÛi chúng tôi thôi ché. Ai l¡i cé giï mãi ông cå l¡i mà chuyÇn th¿ ! Không có bÑ già thì chúng tôi bi¿t làm n th¿ nào?  

Anh chàng ng°Ýi TiÇp Kh¯c ó còn ang muÑn nói thêm gì nïa, nh°ng nh­n ra ba Óng chí ang i ¿n g§n toa xe, anh im ngay. Trong kho£nh kh¯c, ôi m¯t anh b¯t g·p cái nhìn lo l¯ng cça An-na; trông th¥y An-na mÉm c°Ýi të biÇt u-ba-va, anh rÝi cía sÕ quay ph¯t ngay vào trong toa, lòng buÓn r°Ýi r°ãi.  

*  

M°a thu qu¥t vào m·t ng°Ýi. Nhïng ám mây xám nghËt mÍng n°Ûc kéo lê thê trên nÁn trÝi th¥p. C£nh thu muÙn, nhïng cánh rëng ã trút h¿t lá. Hàng cây cÕ thå éng chau mày, gi¥u lÛp vÏ nhn nheo d°Ûi màng rêu màu nâu. Mùa thu tàn nh«n ã lÙt tr§n bÙ áo s·c sá t°¡i màu cça rëng à thân cây éng tr¡ tråi và hÑc hác.  

Ga xép hiu qu¡nh này náu mình chính giïa rëng v¯ng. Të ke bÑc hàng lát á, mÛi ¯p thêm mÙt d£i ¥t l§y nh§y ch¡y vÁ phía rëng. Chung quanh, ng°Ýi hì håc làm, ông nh° ki¿n.  

Bùn nh§y nhåa, dính l¥y m×i b°Ûc i. æng da lÙi bì bà bì bõm nghe lÛp nhÛp khó chËu. Ng°Ýi ta hùng håc xúc ¥t, Õ nÁn. Xà beng ch¡m lo£ng xo£ng, cuÑc bÕ vào á chan chát.  

M°a tuôn nh° rây bÙt. H¡t m°a l¡nh th¥m qua qu§n áo. M°a ang cuÑn i công trình lao Ùng cça con ng°Ýi. ¥t thó vïa ra nh° cháo ·c sÇt cé të nhïng ch× mÛi ¯p tùn xuÑng.  

Qu§n áo bË °Ût sing, vëa n·ng, vëa l¡nh buÑt. Nh°ng ngày này qua ngày khác, ng°Ýi ta v«n cÑ làm rÑn ¿n t­n tÑi mËt mÛi nghÉ tay.  

D£i ¥t mÛi ¯p m×i ngày mÙt chui thêm mãi vào rëng sâu.  

Cách nhà ga không xa, ngôi nhà á sëng sïng éng tr¡ x°¡ng, trông dï tãn. Nhïng thé gì có thà dá °ãc, tháo °ãc ho·c phá °ãc thì ã bË l¥y trÙm i të bao giÝ rÓi. Các cía sÕ, cía ra vào giÝ chÉ còn là nhïng l× hÕng. Các cía lò d°Ûi b¿p chÉ còn là nhïng kho£ng en ngòm. Mái nhà tr¡ nhïng khe, l×, à lÙ ra kèo cÙt bên trong.  

ChÉ có nÁn nhà b±ng bê-tông cça bÑn phòng rÙng là còn nguyên thôi. TÑi ¿n, bÑn trm con ng°Ýi qu§n áo °Ût sing, bê b¿t bùn l§y, chen chúc nhau n±m lên ¥y rét run c§m c­p. Ng°Ýi ta éng l¡i ngoài cía v¯t qu§n áo, tëng dòng n°Ûc bùn åc rÏ tong tong xuÑng ¥t. HÍ nguyÁn rça trÝi m°a gió, c£nh l§y lÙi. Trên Õ r¡m r£i mÏng dính lên nÁn bê-tông, hÍ n±m thành hàng san sát qu¯p l¥y nhau mà ngç cho ¥m. Qu§n áo bÑc h¡i ngùn ngåt mà không tài nào khô °ãc. Cía sÕ m¥t kính, che t¡m b±ng m¥y chi¿c bao t£i, n°Ûc m°a h¯t vào rÉ xuÑng nÁn nhà. Tëng c¡n m°a Õ hÓi nh° trÑng giåc, trút n°Ûc lên nhïng m£nh tôn còn l¡i trên mái; gió gào luÓn qua khe li¿p ch·n cía, thÕi ùa vào trong.  

Sáng d­y, oàn ng°Ýi kéo ¿n túp lÁu xiêu v¹o x°a kia là b¿p; hÍ làm mÙt bát n°Ûc chè rÓi ra công tr°Ýng. Tr°a nào cing chÉ Ùc mÙt món ­u n¥u không chán ng¥y vÛi sáu l¡ng bánh mì en thui nh° than á. Thành phÑ chÉ có thà cung c¥p cho hÍ °ãc ¿n th¿ thôi.  

Phå trách công trình là ông già Va-lê-ri-an Pa-tô- s¡-kin, ng°Ýi cao lÛn khô ét, hai má hóp nhn nheo. Cán bÙ kù thu­t là Va-cu-lên-cô, ng°Ýi lùn tËt, mii s° tí ngÓi chòm chõm trên khuôn m·t x°¡ng x©u nh° l¥y rìu mà ½o v­y. HÍ Áu ß nhÝ nhà ng°Ýi tr°ßng ga.  

Tô-ca-r¿p ngç ß trong phòng Óng chí công an ·c biÇt công tác ß ga này. Óng chí ¥y tên là Khô-li-a- va, có hai c³ng ng¯n ngçn, tính ng°Ýi cña qu­y luôn chân luôn tay, y nh° giÍt thçy ngân.  

oàn ng°Ýi xây dñng °Ýng s¯t kiên c°Ýng chËu ñng mÍi sñ thi¿u thÑn.  

NÁn °Ýng mÛi ¯p m×i ngày mÙt thÍc sâu vào rëng.  

Trong oàn ã có chín ng°Ýi ào ngi. M¥y ngày sau l¡i có nm ng°Ýi nïa bÏ trÑn.  

Sang tu§n thé hai, công tr°Ýng bË nó ch¡i mÙt vÑ §u tiên: chuy¿n tàu chiÁu të tÉnh lên không chß bánh mì cho công tr°Ýng.  

u-ba-va ánh théc cå Tô-ca-r¿p d­y và báo tin ¥y cho Óng chí.  

Ng°Ýi bí th° già cça £ng bÙ công tr°Ýng buông thõng hai chân §y lông xuÑng ¥t, tay gãi sÓn sÙt vào nách mÙt cách gi­n dï. Óng chí vëa m·c qu§n áo vëa l©m b©m:  

- Chúng ã giß trò rÓi!  

Vëa lúc ¥y, anh chàng Khô-li-a-va béo tròn nh° mÙt qu£ bóng ln vào. Tô-ca-r¿p liÁn ra lÇnh cho anh ta:  

- i nhanh ra dây nói, gÍi ¿n Ban ·c biÇt. - RÓi quay l¡i d·n u-ba-va: - Còn c­u thì ëng có hß cái viÇc bánh mì này cho mÙt ai nhé !  

M¥t nía ti¿ng qu·c nhau vÛi các nhân viên tÕng ài iÇn tho¡i, nhÝ thái Ù c°¡ng quy¿t, Khô-li-a-va ã liên l¡c °ãc vÛi Óng chí phó chç nhiÇm Ban ·c biÇt là Giu-kh¡-rai. Nghe th¥y Khô-li-a-va cãi nhau hoài vÛi các nhân viên tÕng ài, Tô-ca-r¿p sÑt ruÙt quá gi­m chân thình thËch.  

Ti¿ng Giu-kh¡-rai thét lên trong Ñng nói:  

- Sao? Không chß bánh mì tÛi à? °ãc, Ã tôi hÏi ngay l­p téc xem ai làm ra cái chuyÇn này?  

Tô-ca-r¿p bñc téc la to vào máy:  

- Óng chí cho tôi bi¿t ngay iÁu này thì h¡n: mai chúng tôi l¥y gì cho anh em n ây.  

Giu-kh¡-rai suy ngh). MÙt lát khá lâu sau, ông già bí th° £ng çy công tr°Ýng nghe áp l¡i:  

- Bánh mì, chúng tôi s½ chß ¿n ngay êm nay. Tôi s½ phái Guy-gô ánh xe tÛi, c­u ¥y bi¿t °Ýng. Sáng mai, các Óng chí s½ có bánh n.  

TÝ mÝ sáng hôm sau, mÙt chuy¿n xe bùn b¯n bê b¿t chß bánh mì tÛi ga. Lít-kê con, mÇt nhoài, b°Ûc ra khÏi xe, m·t mày phÝ ph¡c vì suÑt êm không ngç.  

CuÙc ¥u tranh à làm xong con °Ýng ngày càng gay go quy¿t liÇt. Phân cåc °Ýng s¯t báo cho bi¿t là không có tà v¹t. Þ thành phÑ thì không ào âu ra ph°¡ng tiÇn à chuyÃn °Ýng ray và §u máy ¿n công tr°Ýng. Ngay ¿n c£ các §u máy nhÏ cing c§n ph£i sía chïa l¡i khá nhiÁu mÛi ch¡y °ãc. Toán công nhân thé nh¥t s¯p h¿t h¡n, th¿ mà toán ¿n thay phiên v«n ch°a th¥y m·t âu c£. Không thà nào cé giï nhïng ng°Ýi ã kiÇt séc này ß l¡i làm ti¿p °ãc nïa.  

Trong n¿p nhà ci kù, d°Ûi ánh èn d§u le lói, hÙi nghË cán bÙ kéo dài cho ¿n t­n khuya.  

Sáng sÛm hôm sau, Tô-ca-r¿p, u-ba-va, C¡-la-vi- s¿ch mang sáu ng°Ýi vÁ thành phÑ Ã chïa §u máy và l¥y °Ýng ray. C¡-la-vi-s¿ch nguyên là công nhân n°Ûng bánh mì nên °ãc phái ¿n ban ti¿p ph©m à kiÃm tra, còn nhïng anh em khác thì i c£ vÁ Pu- sa Vô-i-sa.  

Mà m°a thì v«n trút xuÑng.  

*  

Pa-ven v¥t v£ mÛi rút °ãc chân ra khÏi ving vùn nh§y nhåa. C£m th¥y b§n chân b×ng nhiên tê buÑt, anh bi¿t là chi¿c ¿ giày måc ã tåt m¥t h³n rÓi. Ngay të ngày §u tÛi ây cho ¿n giÝ, anh ã khÕ sß vì ôi giày Ñng hÏng, ôi giày lúc nào cing °Ût sing, cing b¿t bùn. Bây giÝ thì mÙt chi¿c ã m¥t h³n ¿, bàn chân gi«m th³ng trong bùn l¡nh th¥u x°¡ng. Chân tê giá quá chëng, anh không còn séc à làm viÇc nïa. Anh móc chi¿c ¿ giày mÛi tåt ra khÏi bùn, nhìn nó mà th¥t vÍng. Anh quên c£ lÝi anh tñ héa vÛi mình hôm tr°Ûc, buÙt mÓm vng tåc chíi rça,. rÓi bÏ i vào túp lÁu nay dùng làm b¿p. NgÓi c¡nh b¿p, anh tháo chi¿c t¥t °Ût §m ìa ra và h¡ bàn chân ã tê céng vào lía.  

ChË Ô-ác-ca, vã bác gác °Ýng s¯t, °ãc ng°Ýi c¥p d°áng °a vào làm phå, ang thái cç c£i trên chi¿c bàn nhà b¿p. TrÝi phú cho chË vã còn tr» ¥y cça bác gác °Ýng séc vóc h¡n ng°Ýi, ôi vai lñc iÁn, bÙ ngñc dï nh° vâm, ôi hông d° séc, th³ng éng. ChË ta °a dao thon tho¯t, Ñng rau thái rÓi ch³ng m¥y chÑc ã ch¥t cao trên bàn.  

Th¥y m·t Pa-ven, chË ta nhìn có v» khinh bÉ và h±n hÍc hÏi:  

- Ënh ¿n chñc n ¥y à? Còn h¡i sÛm mÙt chút. Ch¯c l¡i trÑn viÇc ché gì? Mà sao l¡i thò chân vào ¥y? ây là nhà b¿p ché có ph£i nhà t¯m âu.  

ChË ta ang chíi Pa-ven thì Óng chí c¥p d°áng éng tuÕi b°Ûc vào.  

Pa-ven gi£i thích t¡i sao mình l¡i vào b¿p:  

- Chi¿c giày Ñng cça tôi tan nát m¥t rÓi.  

Óng chí c¥p d°áng nhìn chi¿c giày Ñng rách nát và h¥t §u vÁ phía chË Ô-ác-ca:  

- ChÓng chË ¥y cing võ v½ nghÁ thã giày ¥y, nói bác ta khâu hÙ cho, k»o ß ây không có giày thì tong Ýi.  

Nghe nói, chË Ô-ác-ca nhìn Pa-ven và c£m th¥y h¡i ng°ãng. ChË thú th­t:  

- Th¿ mà tôi ã t°ßng l§m là anh trÑn viÇc vào ây.  

Pa-ven c°Ýi. ¿n l°ãt chË Ô-ác-ca ng¯m nghía chi¿c giày có v» là tay lành nghÁ l¯m:  

- Giày này chÓng tôi ch³ng buÓn chïa âu, gi§y th¿ này chïa chÉ toi công. Thôi à tôi mang ¿n cho anh mÙt chi¿c giày cao-su ci, tôi th¥y bÏ v°¡ng ß nhà tôi ¥y. Anh xÏ vào cing á l¡nh chân. Ché ai Ýi l¡i à gi§y không có ¿ mà i °ãc, th­t tÙi nã. Nay mai l¡i s¯p ¡i hàn, giày vÛi dép nh° th¿ thì anh ¿n quõ m¥t.  

L§n này thì chË Ô-ác-ca nói có chiÁu th°¡ng h¡i Pa-ven l¯m. Và chË ·t dao xuÑng, i ra.  

MÙt lát, chË mang vÁ chi¿c giày cao su i tuy¿t và mÙt mi¿ng v£i bng. Chân h¡ nóng, l¥y v£i bÍc l¡i, thÍc vào giày rÓi, Pa-ven l·ng nhìn chË Ô-ác-ca th§m tÏ ý c£m ¡n.  

Tô-ca-r¿p ß tÉnh vÁ, nét m·t h§m h§m, gi­n dï.  

Óng chí triÇu t­p các cán bÙ l¡i nhà Khô-li-a-va và báo cho mÍi ng°Ýi bi¿t nhïng tin ch³ng có gì là ph¥n khßi c£. Óng chí báo cáo vÛi anh em:  

- Ch× nào cing ó ra. i ¿n âu cing th¥y bánh xe quay nh°ng quay chÕng lên trÝi c£. Ph£i th¥y r±ng chúng ta ch°a trë tiÇt °ãc bÍn chó tr¯ng. Khi chúng không còn thò ra mÑng nào nïa thì ngh)a là chúng v«n còn. Tôi nói to¡c ra cho anh em bi¿t là công viÇc không °ãc ch¡y l¯m. Toán thé hai ¿n thay phiên giÝ v«n ch°a t­p hãp xong. S½ gíi ¿n ây °ãc bao nhiêu ng°Ýi cing ch°a rõ. ¡i hàn s¯p tÛi n¡i rÓi. Tr°Ûc khi trÝi b¯t §u vào rét, dù ch¿t chúng ta cing ph£i v°ãt qua °ãc o¡n l§y. N¿u không, rét ¿n, có l¥y rng mà g·m ¥t cing không nÕi o¡n °Ýng. Þ trên tÉnh, bÍn nào làm láo rÓi s½ bË trùy c©n th­n. Còn chúng ta ß ây ph£i ra séc làm nhanh g¥p ôi mÛi °ãc. Dù có ch¿t i ch¿t l¡i nm l§n cing ph£i làm cho xong nhánh °Ýng s¯t này. Không xong thì còn m·t mii nào làm ng°Ýi bôn-sê-vích nïa. Không xong thì chÉ là mÙt bÍn °¡n hèn mà thôi. - Tô-ca- r¿p nói, giÍng hôm nay không khàn khàn nh° mÍi khi, ti¿ng cå rung lên lanh l£nh nh° ti¿ng thép. ôi m¯t sáng qu¯c d°Ûi hàng lông mày cau cau ç tÏ quy¿t tâm ngoan c°Ýng cça Óng chí già.  

- Ngay hôm nay chúng ta s½ hÍp kín, ánh thông trong nÙi bÙ. Ngày mai s½ i làm c£. Sáng mai thì cho nhïng ng°Ýi ngoài £ng hÍ vÁ. Còn chúng ta thì ß l¡i. Quy¿t nghË cça tÉnh çy ây. - Tô-ca-r¿p °a tÝ gi¥y g¥p t° cho Pan-c¡-ra-tÑp.  

Nhìn qua vai Pan-c¡-ra-tÑp, Pa-ven th¥y trong gi¥y có nhïng hàng chï: "C§n thi¿t giï l¡i ß công tr°Ýng t¥t c£ các oàn viên. Cho ¿n khi nào chß °ãc chuy¿n g× thé nh¥t vÁ mÛi °ãc thay phiên. Thëa lÇnh bí th° Ban ch¥p hành TÉnh. Ri-ta UÑt-chi-nô-vích".  

Cn nhà ch­t chÙi, không còn ch× mà len vào nïa. MÙt trm hai m°¡i con ng°Ýi chen chúc nhau, ng°Ýi éng dña t°Ýng, ng°Ýi leo lên bàn, có ng°Ýi leo lên c£ lò b¿p.  

CuÙc hÍp do Pan-c¡-ra-tÑp khai m¡c. Lão Óng chí Tô-ca-r¿p nói ng¯n thôi, nh°ng o¡n cuÑi làm choáng váng mÍi ng°Ýi:  

- Ngày mai, các £ng viên và oàn viên Áu ß l¡i.  

Ông già gi¡ tay ­p vào kho£ng không nh° Ã nh¥n m¡nh là quy¿t nghË ¥y nh° anh óng cÙt rÓi. Cí chÉ ¥y làm tan vá mÍi hy vÍng muÑn vÁ tÉnh, vÁ vÛi nhïng ng°Ýi thân, tan h¿t hy vÍng rút chân ra khÏi chÑn bùn l§y này. Lúc §u ti¿ng nhao nhao nÕi lên ¿n n×i không còn nghe th¥y gì nïa. NgÍn èn d§u nhÏ tí lay l¯t nh° cing ph¥p phÏng. TÑi quá, không còn trông rõ m·t ng°Ýi. Ti¿ng nói Ón ào m×i lúc mÙt to. Nhóm này kháo nhau, m¡ mÙng gãi l¡i c£nh gia ình §m ¥m, nhóm kia téc gi­n kêu mÇt nhÍc. Có nhiÁu ng°Ýi không nói gì c£. Và chÉ có mÙt ng°Ýi nói ra miÇng muÑn ào ngi. GiÍng cm ph«n cça h¯n të trong góc nhà ném ra nhïng câu nói chêm lÝi vng tåc.  

- M¹ ki¿p! Tôi ¿ch vào ß ây l¥y mÙt ngày nào nïa. ày ai i khÕ sai thì cing ph£i có tÙi tình gì mÛi ày ng°Ýi ta °ãc ché. Chúng tôi ây thì có tÙi gì? ã giam chúng tôi ß ây nía tháng, xin ç l¯m rÓi. Ng°Ýi ta là ng°Ýi ché không ph£i là sung rång. Ai quy¿t Ënh làm ch× này thì k» ¥y tñ d«n xác ¿n ây mà làm l¥y. Ai muÑn thì cé ¿n mà ln mình vào Ñng bùn này, còn tôi, Ýi tôi chÉ sÑng có mÙt l§n, tôi ph£i giï l¥y thân tôi. Ngay ngày mai là tôi chuÓn.  

Ô-cu-nh¿p éng ngay tr°Ûc m·t tên vëa la ó, anh qu¹t diêm soi xem m·t tên ào ngi ó là éa nào. Ánh lía diêm kho£nh kh¯c lóe lên trong bóng tÑi, làm lòi c£ cái m·t méo xÇch, nhn nhó, téc tÑi, mÓm há hÑc kia. Ô-cu-nh¿p nh­n ra nó là con lão th° ký k¿ toán ß ban ti¿p t¿ cça tÉnh.  

- Mày soi cái gì? Tao có ph£i n trÙm n c¯p âu mà ph£i gi¥u m·t.  

Diêm t¯t, Pan-c¡-ra-tÑp vùng éng ph¯t d­y. Anh °a m¯t n·ng nÁ, nhìn nhïng ng°Ýi éng g§n, giÍng Ó Ó:  

- K» nào dám há mÓm sça láo ¥y? éa nào b£o nhiÇm vå £ng trao cho là khÕ sai? Các anh em, chúng ta không thà nào trß vÁ tÉnh °ãc. Ch× cça chúng ta là ß ây. N¿u chúng ta bÏ i téc là nhân dân s½ bË ch¿t rét. Ta càng làm xong sÛm thì càng vÁ sÛm. Còn ánh bài chuÓn nh° cái th±ng khÑn n¡n vëa rÓi thì lý t°ßng cça chúng ta, k÷ lu­t cça chúng ta không cho phép.  

Pan-c¡-ra-tÑp - anh công nhân bÑc vác - vÑn không °a nói dài, nh°ng ngay m¥y câu v¯n t¯t cça anh cing ã l¡i bË cái giÍng ban nãy c¯t lÝi:  

- Ng°Ýi ngoài £ng, ngoài oàn thì °ãc vÁ ph£i không?  

Pan-c¡-ra-tÑp tr£ lÝi Ñp:  

- °ãc.  

Téc thì mÙt tên m·c chi¿c bành-tô ng¯n diÇn phÑ lách tÛi ch× bàn. H¯n qung ra mÙt cái th». Cái th» nh° cánh d¡i liÇng, ch¡m vào ngñc Pan-c¡-ra-tÑp, rÓi b¯n ra, r¡i tõm xuÑng m·t bàn.  

- Th» ây, xin các anh c§m l¥y hÙ. Xin phép các anh, ch¿t vì m£nh bìa này mà tÙi vào thân thì tôi xin ç.  

H¯n ch°a dét lÝi, ti¿ng ph«n nÙ nhao nhao lên kh¯p gian nhà:  

- Mày qu³ng cái gì i ¥y! Không bi¿t nhåc à!  

- Ó chó ch¿t, cút i!  

- Cái thé m·t ¥y chui vào oàn cÑt chÉ Ã ki¿m mÙt ch× nào ¥m cái th§n xác!  

- TÑng cÕ nó i!  

- °ãc rÓi chúng tao cho mày ch× ¥m, rõ cái Ó r­n tha bÇnh th°¡ng hàn!  

Tên vëa vét th» oàn ó cúi g±m m·t lùi lii b°Ûc ra. H¯n i qua, ai n¥y Áu giãn ra nh° tránh mÙt con bÇnh truyÁn nhiÅm. H¯n ra khÏi, cía óng k¹t l¡i.  

Pan-c¡-ra-tÑp vò cái chéng minh th° h¯n bÏ, gí vào ngÍn èn d§u.  

M£nh bìa bÑc cháy, tàn qu·n l¡i.  

*  

Có ti¿ng súng nÕ. Të phía túp nhà tÓi tàn mÙt bóng ng°Ýi c°ái ngña phóng trÑn vào rëng, bi¿n trong êm tÑi. Ng°Ýi të trong tr°Ýng hÍc và cn nhà Õ ùa ra. Có ng°Ýi ång ph£i t¥m biÃn b±ng g× dán út vào k½ cía lÛn. Ng°Ýi ta qu¹t diêm và l¥y v¡t áo che gió; ánh diêm l­p lòe, soi lên thì Íc th¥y m¥y chï: "Chúng bay cút ngay khÏi nhà ga này, ß âu ¿n thì l¡i vÁ ¥y ngay l­p téc. K» nào ß l¡i chúng ông s½ cho n ¡n vào sÍ. Quân ta s½ gi¿t s¡ch, không tha mÙt mÑng. Gia h¡n cho ¿n tÑi mai là cùng, ph£i tuân lÇnh này" D°Ûi có chï ký: "§u l)nh Sê-nÑc".  

Sê-nÑc là bè £ng O-r¡-lích.  

Trong phòng Ri-ta, cuÑn nh­t ký cça chË Ã mß trên bàn.  

"MÓng hai tháng Ch¡p  

Sáng nay có tuy¿t §u mùa rÓi. TrÝi l¡nh ghê ng°Ýi. G·p Vê-rê-sláp Ôn-sin-ski ß c§u thang. Mình và anh ta cùng i ra ngoài. Ôn-sin-ski nói:  

- Tôi bao giÝ cing thích tuy¿t §u mùa. Chà l¡nh! C£nh tuy¿t ¹p ghê, ph£i không chË?  

Mình ngh) ¿n công tr°Ýng Bai-a-r¡-ca nên tr£ lÝi anh ta là mình rét và tuy¿t ch³ng làm mình vui tí nào, trái l¡i chÉ làm mình khÕ tâm. Mình nói cho anh ta hiÃu vì sao l¡i th¿.  

- ¥y là cách nhìn chç quan cça chË thôi. N¿u phát triÃn quan iÃm cça chË thì, ch³ng h¡n nh° trong lúc chi¿n tranh, không thà nào cho phép có ti¿ng c°Ýi và nói chung t¥t c£ nhïng gì biÃu hiÇn vui sÑng °ãc °? Nh°ng thñc t¿ có nh° th¿ âu chË? Th£m kËch là chÉ ß n¡i hÏa tuy¿n. Þ ¥y mÑi c£m vÁ cuÙc sÑng luôn luôn bË cái ch¿t kÁ bên c¡nh bóp ngh¹t. Nh°ng ngay ß ¥y, v«n có ti¿ng c°Ýi. Còn ß h­u ph°¡ng cuÙc sÑng th¿ nào thì nó v«n nh° th¿ : ti¿ng c°Ýi và ti¿ng khóc, au khÕ và mëng vui, khao khát kËch hát hoan l¡c tình c£m, r¡o rñc tình yêu.  

Trong nhïng lÝi cça Ôn-sin-ski, khó mà phân biÇt là châm bi¿m hay nói th­t. Ôn-sin-ski là phái viên cça BÙ dân çy ngo¡i giao. Vào £ng të nm 1917. M·c theo lÑi ph°¡ng Tây, râu bao giÝ cing c¡o nhµn, ng°Ýi lúc nào cing bôi tí n°Ûc hoa. Anh ta ß phòng Óng chí Xê-pan, cùng nhà vÛi bÍn mình. ChiÁu nào cing ¿n thm mình. Nói chuyÇn vÛi anh chàng cing th¥y hay hay. Anh ta ã tëng ß Pa-ri lâu, hiÃu nhiÁu vÁ ph°¡ng Tây. Nh°ng mình không hÁ ngh) r±ng anh ta vÛi mình có thà thành b¡n thân °ãc. Lý do: Ñi vÛi mình, anh ta tr°Ûc h¿t coi mình là mÙt phå nï, rÓi sau nïa mÛi là mÙt Óng chí £ng. Th­t ra, anh ta không che ­y gì nhïng ý ngh), nhïng thèm muÑn cça anh ta c£. Kà cing là mÙt tay b¡o nói th­t. Và cái thú cça anh ta cing không thô b¡o âu. Anh ta khéo nói tô v½ cho nó ¹p. Nh°ng mình không °a anh ta.  

Tác phong ch¥t phác tuy h¡i cåc c±n cça Giu-kh¡- rai làm cho mình dÅ g§n h¡n là cái n°Ûc s¡n hào nhoáng u hóa cça Ôn-sin-ski.  

Nh­n °ãc báo cáo ng¯n të Bai-a-r¡-ca gíi vÁ. M×i ngày ·t °ãc h¡n hai trm th°Ûc °Ýng. Tà-v¹t ·t ngay trên ¥t óng bng, l¥y rìu và xà beng khoét ¥t ¥y ra, rÓi ·t tà-v¹t vào ¥y. T¥t c£ chÉ còn hai trm bÑn m°¡i ng°Ýi. Toán thé hai ¿n thay phiên ã bÏ trÑn m¥t mÙt nía. iÁu kiÇn làm viÇc th­t là gay. Giá tuy¿t nh° v­y không bi¿t rÓi làm n ra sao?. .. u ba-va ß ¥y ã °ãc mÙt tu§n. Trong sÑ tám §u máy ß Pu-sa Vô-i-xa chÉ chÍn °ãc nm. Nhïng cái còn l¡i Áu thi¿u m¥t nhiÁu bÙ ph­n.  

Cåc qu£n lý xe iÇn kiÇn u-ba-va vì anh ta cùng toàn Ùi ã dùng vi lñc giï t¥t c£ các xe iÇn i të Pu-sa Vô-i-xa vÁ tÉnh. u-ba-va b¯t hành khách xuÑng, l¥y toa tàu chß °Ýng ray ¿n công tr°Ýng. M°Ýi chín toa xe iÇn theo °Ýng quanh tÉnh ch¡y vÁ ga. Công nhân xe iÇn h¿t séc giúp hÍ.  

Þ nhà ga, sÑ oàn viên thanh niên cÙng s£n Xô- lô-men-ca còn l¡i suÑt êm hì håc x¿p ray i, và u- ba-va cùng anh em trong Ùi chß nhïng thanh ray vÁ công tr°Ýng Bai-a-r¡-ca.  

A-kim g¡t i không xét vå khi¿u n¡i vÁ u-ba-va này ß hÙi nghË th°Ýng vå. u-ba-va ã trình bày vÛi chúng tôi tình tr¡ng quan liêu lÁ mÁ quá qu¯t ß Cåc xe iÇn. HÍ khng khng chÉ cho anh hai chi¿c tàu iÇn và nh¥t Ënh không cho h¡n. Túp-ta lên lÛp u-ba-va:  

- ThÝi buÕi này ph£i bÏ tác phong du kích ¥y i, bây giÝ mà còn th¿ nïa thì có phen ngÓi tù sÛm. Làm nh° không thà nào dàn x¿p th°¡ng l°ãng °ãc, nên cé ph£i dùng tay súng nói chuyÇn vÛi nhau hay sao?  

Mình ch°a bao giÝ th¥y u-ba-va gi­n dï ¿n th¿. Anh ta thét §m khi¿n phòng hÍp TÉnh oàn rung lên.  

- Ó c¡o gi¥y sao không vác m·t éng ra mà th°¡ng l°ãng? ChÉ ngÓi ß ây nh° con Éa hút mñc l¡i còn cé xoen xoét cái l°ái. TÛ mà vÁ Bai-a-r¡-ca không có ray thì ng°Ýi ta hÛt mõm tÛ i ! °ãc rÓi, ph£i gíi c­u lên công tr°Ýng mÛi chëa cái thói ngÓi mÙt ch× làm v°Ûng chân ng°Ýi khác. Ã cho cå Tô-ca-r¿p cå ¥y d¡y cho c­u bi¿t thân?  

Túp-ta ã vi¿t ¡n kiÇn u-ba-va, nh°ng A-kim Á nghË mình i ra tr°Ûc, còn anh ngÓi l¡i nói chuyÇn vÛi Túp-ta Ù m°¡i phút. Sau ó, Túp-ta h§m h§m i ra, Ï m·t tía tai vì gi­n dï.  

3 tháng Ch¡p.  

TÉnh çy l¡i nh­n °ãc ¡n khi¿u n¡i cça Ban ·c biÇt ngành giao thông vÁ mÙt vå mÛi x£y ra. SÑ là Pan-c¡-ra-tÑp, Ô-cu-nh¿p cùng m¥y Óng chí nïa ¿n ga Mô-lô-vi-lÑp-ca dá cía lÛn và cía sÕ cça các tòa nhà bÏ không. Lúc hÍ khiêng nhïng thé này lên tàu thì có mÙt anh công an ·c biÇt cça nhà ga Ënh b¯t hÍ. HÍ t°Ûc vi khí cça anh kia. Mãi ¿n khi tàu ch¡y, hÍ mÛi tr£ súng ng¯n cho anh, nh°ng l¡i moi h¿t ¡n i. HÍ cu×m t¥t c£ cía gi£ i. Phòng v­t liÇu sß công chính l¡i còn tÑ cáo Tô-ca-r¿p không °ãc phép ã tñ Ùng l¥y hai m°¡i put inh ß kho Bai-a-r¡-ca. Th­t ra thì sÑ inh này Tô-ca-r¿p ã chia cho nông dân, th¿ vào tiÁn công hÍ ã chuyÃn g× të n¡i µn ¿n công tr°Ýng à làm tà-v¹t.  

( MÙt pút b±ng 16,3 ki-lô)  

Mình ã em nhïng chuyÇn này nói vÛi Óng chí Giu-kh¡-rai. Anh c°Ýi b£o: "T¥t c£ nhïng chuyÇn ¥y, rÓi chúng ta s½ dàn x¿p âu vào ¥y c£".  

Trên công tr°Ýng, tình hình h¿t séc cng th³ng, quý tëng ngày mÙt. ViÇc v·t gì cing ph£i dùng ¿n h¿t mÍi áp lñc. Luôn luôn ph£i kéo cÕ nhïng tên kìm hãm công viÇc lên TÉnh çy. ám thanh niên trên công tr°Ýng ngày càng hay phá nÙi quy.  

Ôn-sin-ski mang ¿n cho mình mÙt cái lò s°ßi iÇn nhÏ. Ôn-ga I-u-rê-nhê-va và mình dùng à s°ßi tay. Nh°ng trong phòng có lò cing ch³ng ¥m thêm. Không hiÃu các anh em làm trên công tr°Ýng, n±m trong rëng, êm nay ngç làm sao °ãc? Ôn-ga kà chuyÇn: trong nhà th°¡ng l¡nh quá, bÇnh nhân không dám thò §u ra khÏi chn. Cách ba ngày mÛi °ãc Ñt cçi s°ßi mÙt l§n.  

Không, Óng chí Ôn-sin-ski ¡, th£m kËch ß tiÁn tuy¿n cing, là th£m kËch cça h­u ph°¡ng.  

4 tháng Ch¡p,  

Tuy¿t suÑt êm. Tuy¿t xuÑng r¥t dày. Anh em ß Bai-a-r¡-ca vi¿t th° cho mình bi¿t: mÍi v­t Áu bË tuy¿t phç h¿t. Công viÇc bË ình l¡i. Ng°Ýi ta Õ ra quét tuy¿t l¥y °Ýng i. Hôm nay tÉnh çy quy¿t nghË: công tác ãt thé nh¥t trên công tr°Ýng tr°Ûc ngày mÓng mÙt tháng Giêng nm 1922 ph£i làm xong ¿n giáp giÛi khu vñc Ñn g×. Ng°Ýi ta kà l¡i r±ng khi nghË quy¿t truyÁn ¡t tÛi Bai-a-r¡-ca, thì Tô-ca-r¿p tr£ lÝi: "N¿u anh em chúng tôi không Õ h¿t, thì nh¥t Ënh làm °ãc".  

Ch³ng nghe th¥y nói gì vÁ Pa-ven. Cing l¡ là ch³ng có "vå" , nào vÁ Pa-ven t°¡ng tñ nh° kiÃu Pan-c¡-ra- tÑp ã làm c£. ¿n t­n bây giÝ tôi v«n không hiÃu vì sao Pa-ven cé tránh m·t tôi.  

5 tháng Ch¡p.  

Hôm qua thÕ phÉ l¡i b¯n vào công tr°Ýng".  

*  

Ngña rón rén ·t chân lên lÛp tuy¿t mÁm, xÑp. ôi lúc móng ngña gi«m g«y cành cây n±m d­p d°Ûi tuy¿t kêu rng r¯c, con ngña phì h¡i, né sang mÙt bên, nh°ng bË nòng súng tr°Ýng không c¯m l°ái lê thúc vào ôi tai, liÁn phi lên, uÕi theo nhïng con i tr°Ûc.  

G§n chåc tên c°ái ngña v°ãt ngÍn Ói ß §u d£i ¥t nâu còn ch°a bË tuy¿t phç.  

Chúng kìm ngña l¡i ¥y. Bàn ¡p ngña ch¡m vào nhau xoang xo£ng. Con ngña i §u rùng mình qu«y m¡nh, toàn thân nó ã «m mÓ hôi sau mÙt o¡n °Ýng dài. Th±ng i §u nói:  

- Quân khÑn ki¿p chúng nó ang rúc trong cái nhà kia kìa. Làm th¿ nào uÕi chúng i nh° g¡t s¡ch tuy¿t mÛi °ãc! §u l)nh ã b£o ch­m l¯m ngày mai ph£i xua s¡ch cái li châu ch¥u ¥y ra khÏi ây. Vì n¿u không thì cái li "công nhân" chó ch¿t ¥y có thà mò °ãc ¿n t­n nhïng Ñng g× ã Ñn kia.  

BÍn i ngña x¿p hàng dÍc men theo nhánh °Ýng s¯t ti¿n g§n vào nhà ga. Chúng mon men tëng b°Ûc ¿n kho£ng rëng trÑng mé tr°Ûc cái tr°Ýng hÍc ci rÓi éng n¥p sau nhïng lùm cây.  

Lo¡t súng nÕ phá tan cái im l·ng cça êm tÑi. Chùm tuy¿t të trên cành cây b¡ch d°¡ng có ánh trng b¡c dãi lên r¡i xuÑng nh° sóc chuyÁn cành. Giïa nhïng hàng cây, lóe lên nhïng tia lía ¡n b¯n l× ch× nhïng m£nh t°Ýng ¯p th¡ch cao; nhïng m£nh kính Pan- c¡-ra-tÑp l¥y vÁ l¯p trên cía sÕ bË vá tan tành.  

Lo¡t súng ã lôi nhïng ng°Ýi ngç trên sàn bê- tông choàng d­y, nh°ng khi có nhïng viên ¡n chì nh° nhïng con d¿ Ùc bay vù vù trong phòng thì hÍ sã hãi n±m r¡p c£ xuÑng, m¥t h¿t tr­t tñ, ng°Ýi này ngã vào ng°Ýi kia.  

u-ba-va túm l¥y áo ca-pÑt Pa-ven.  

- C­u i âu?  

- Ra ngoài.  

u-ba-va rÉ tai nói hÕn hÃn:  

- N±m xuÑng, th±ng ngu ! Mày ló m·t ra, nó b¯n ch¿t t°¡i ngay t¡i ch×.  

HÍ n±m bò sát vào nhau, g§n ng°áng cía ra vào. u-ba-va n±m r¡p xuÑng sàn nhà, tay ch)a súng ng¯n ra phía ngoài cía. Pa-ven ngÓi xÕm, hÓi hÙp sÝ Õ ¡n súng ng¯n. Có nm viên t¥t c£. SÝ ¿n l× không ¡n, anh quay Õ ¡n l¡i.  

Súng ngëng nÕ. Yên l·ng Ùt ngÙt làm mÍi ng°Ýi ng¡c nhiên. u-ba-va kh½ ra lÇnh cho nhïng ng°Ýi ang n±m:  

- Anh em ai có vi khí hãy t­p hãp l¡i ây !  

Pa-ven rón rén mß cía. Ngoài kho£ng rëng quang v¯ng, không mÙt bóng ng°Ýi. Bông tuy¿t r¡i xuÑng quay ch§m ch­m. Trong rëng sâu, lúc ó có m°Ýi tên kõ mã ang qu¥t ngña ch¡y.  

G§n tr°a, mÙt chi¿c xe goòng të thành phÑ lao nh° bay tÛi. Giu-kh¡-rai và A-kim ß trong xe b°Ûc ra. Tô-ca-r¿p và Khô-li-a-va ra ón. Ng°Ýi ta tháo të trên xe xuÑng kh©u súng Mác-xim vÛi m¥y bng ¡n và hai chåc kh©u súng tr°Ýng. Kh©u súng máy bÑ trí ngay ß sân ga.  

MÍi ng°Ýi vÙi vã i ¿n ch× làm viÇc. Tà áo ca- pÑt cça Giu-kh¡-rai quét trên m·t ¥t phç tuy¿t, v½ thành °Ýng ngo±n ngoèo. Anh i nh° g¥u ch¡y, ng°Ýi v·n bên này v·n bên kia, chân h¡i khoèo. Anh v«n còn quen cái lÑi i ¥y nh° b°Ûc trên boong r­p rình cça chi¿c phóng ng° lôi h¡m hÓi x°a. A-kim ng°Ýi cao, chân dài, nên v«n theo kËp Giu-kh¡-rai. ChÉ có cå Tô-ca-r¿p chÑc chÑc l¡i ph£i c¯m cÕ ch¡y theo.  

Cå nói:  

- ViÇc thÕ phÉ t­p kích hãy còn là chuyÇn mÇt vëa. MÇt nh¥t là có gò ¥t ch¯n ngáng ngay l¥y °Ýng chúng tôi ang làm. Ma xui qu÷ khi¿n nó n±m lù lù ra ¥y. Ph£i ào i c£ mÙt Ñng ¥t t°Ûng.  

Ông già dëng l¡i, quay l°ng ch¯n gió, châm thuÑc lá mÙt lòng bàn tay úp nh° cái phÅu à che gió; cå rít mÙt h¡i, rÓi l¡i uÕi theo các Óng chí. A-kim éng l¡i chÝ. Giu-kh¡-rai v«n r£o b°Ûc i tr°Ûc.  

A-kim hÏi Tô-ca-r¿p:  

- Sao, bác xem liÇu ß ây ta có ç séc làm xong con °Ýng úng thÝi h¡n không?  

Tô-ca-r¿p ¯n o mÙt lát, rÓi mÛi tr£ lÝi:  

- Ch¯c chú cing bi¿t, th­t ra, nói chung thì không thà nào làm xong °ãc, nh°ng không làm xong cing không °ãc. Cho nên ph£i xong.  

Hai ng°Ýi uÕi kËp Giu-kh¡-rai và c£ ba cùng i ngang hàng vÛi nhau. Ông già nói b±ng mÙt giÍng ph¥n khßi:  

- Then chÑt v¥n Á là trông vào ch× "nh°ng ¥y. Þ ây chÉ có hai ng°Ýi, Pa-tô-s¡-kin và tÓi bi¿t °ãc trong nhïng iÁu kiÇn chó má này, vÛi mÛ dång cå thô s¡ và nhân lñc thi¿u thÑn nh° th¿ này thì không thà nào làm xong °ãc con °Ýng. Nh°ng °ãc cái t¥t c£ anh em ß ây Áu th¥y là không xong con °Ýng này cing không °ãc. Cho nên tôi ã dám nói r±ng: "N¿u anh em chúng tôi không Õ h¿t thì nh¥t Ënh làm °ãc". Các Óng chí thí nhìn mà xem. Chúng tôi làm hùng håc ã sang tháng thé hai rÓi. Ba ãt dân công ã k¿ ti¿p nhau làm ß ây và toán ang làm là toán thé t°, nh°ng ám oàn viên thanh niên cÙng s£n là lñc l°ãng cÑt cán thì v«n làm qu§n qu­t không nghÉ. Chính vì hÍ trai tr» nên hÍ mÛi éng vïng °ãc nh° th¿. Cing ã có ¿n mÙt nía anh em bË c£m m¡o. HÅ cé nhìn ám tr» ¥y là không sao c§m lòng °ãc, th­t tÙi và th°¡ng. Thanh niên nh° hÍ th­t quý vô giá& Cái xó ch¿t tiÇt này rÓi s½ làm nhiÁu anh em gåc m¥t...  

Nhánh °Ýng s¯t ã làm xong o¡n §u tiên ¿n cách nhà ga mÙt cây sÑ  

Xa h¡n nïa Ù mÙt cây r°ái trên nÁn °Ýng mÛi san b±ng, nhïng thanh g× dài n±m bám xuÑng ¥t trông nh° nhïng cÙt hàng rào bË gió thÕi b¡t i, Õ ln ra. ¥y là tà-v¹t. Xa nïa, ¿n chân gò ¥t là con °Ýng mÛi ¯p ch°a ·t ray.  

ây là nhóm làm °Ýng sÑ mÙt cça Pan-c¡-ra-tÑp.  

BÑn m°¡i ng°Ýi ·t tà-v¹t. Bác nông dân râu hoe, i giày r¡m mÛi, ang të të kéo tëng cây g× trên xe tr°ãt tuy¿t ©y ra m·t °Ýng. Xa xa, cing có m¥y chi¿c xe nïa ang dá g× xuÑng. Hai thanh s¯t dài n±m trên ¥t, ó là kích th°Ûc °Ýng ray à o tà- v¹t cho Áu. Búa, xà beng, cuÑc x»ng thi nhau bÕ xuÑng à san ph³ng nÁn ¥t.  

·t tà-v¹t là mÙt công viÇc tÉ mÉ và ph£i làm të të. Tà-v¹t ·t trên m·t °Ýng ph£i bám rõ ch·t và ph£i à th¿ nào cho °Ýng ray ·t lên dña Áu vào m×i thanh tà-v¹t, thanh nào cing nh° thanh nào.  

Þ ây chÉ Ùc cå già tr°ßng toán La-gu-chin là th¡o kù thu­t ·t °Ýng ray. Cå là bÑ » Ta-li-a. Tuy ã nm m°¡i t° tuÕi rÓi mà §u cå không mÙt sãi tóc b¡c, râu vÃnh ra hai bên, en nh° h¯c ín. Cå ã tñ nguyÇn ß l¡i làm, ¿n l°ãt thay phiên thé t° v«n không vÁ. Cå ln lÙn vÛi ám thanh niên, Óng cam cÙng khÕ; °ãc toàn Ùi yêu kính. Tuy là mÙt ng°Ýi ngoài £ng, bao giÝ cå cing °ãc mÝi vào ngÓi gh¿ danh dñ trong t¥t c£ các cuÙc hÍp £ng. Tñ hào vÛi iÁu ó, cå ã héa là viÇc ch°a xong thì quy¿t không bÏ công tr°Ýng vÁ.  

- Ýi nào tôi có thà bÏ anh em mà vÁ °ãc, anh em thí ngh) mà xem. RÝi tôi ra, anh em ·t tà-v¹t s½ lúng túng m¥t: công viÇc này c§n ph£i có con m¯t tinh, có tay quen mÛi làm °ãc. Còn tôi thì trong Ýi ã ·t không bi¿t bao nhiêu là tà-v¹t trên kh¯p ¥t n°Ûc Nga ta rÓi... - Cé m×i l§n có chuy¿n thay phiên thì cå l¡i nói b±ng mÙt giÍng hÓn nhiên nh° th¿ và tñ nguyÇn ß l¡i làm.  

Pa-tô-s¡-kin tin ông cå nên ít khi ¿n kiÃm tra o¡n °Ýng cå làm. Lúc Giu-kh¡-rai, A-kim và Tô- ca-r¿p ¿n ch× anh em làm viÇc thì Pan-c¡-ra-tÑp ang bÕ búa xuÑng moi ¥t chôn tà-v¹t, ng°Ýi anh mÓ hôi nhÅ nh¡i, m·t Ï gay.  

A-kim mãi mÛi nh­n ra °ãc anh chàng công nhân khuân vác ó. Pan-c¡-ra-tÑp g§y xÍp i. Hai gò má cao bây giÝ càng gÓ lên, m·t ría qu¥y quá, trông càng xám xËt và hÑc hác thêm.  

- Kìa, các Óng chí phå trách trên tÉnh ã xuÑng.  

Anh nói và chìa bàn tay nóng bÏng, °Ût «m mÓ hôi ra b¯t tay A-kim.  

Ti¿ng cuÑc x»ng ngëng l¡i. A-kim th¥y chung quanh Áu là nhïng khuôn m·t xanh vàng. Áo ca-pÑt và áo ng¯n m·c ngoài cça hÍ cßi ra, ném ln lóc ngay trên m·t ¥t phç tuy¿t.  

Nói chuyÇn vÛi cå La-gu-chin xong, Tô-ca-r¿p kéo Pan-c¡-ra-tÑp i và d«n hai Óng chí tÉnh çy ¿n ám ¥t ã san b±ng. Chàng công nhân khuân vác ít nói i c¡nh Giu-kh¡-rai.  

Giu-kh¡-rai nghiêm giÍng hÏi Pan-c¡-ra-tÑp:  

- Pan-c¡-ra-tÑp, chú cho tôi bi¿t viÇc x£y ra ß Mô- tô-vi-lÑp-ca giïa chú và nhân viên công an ·c biÇt! Chú ngh) sao, có th¥y là t°Ûc vi khí cça ng°Ýi ta nh° th¿ thì quá l¯m không?  

Pan-c¡-ra-tÑp mÉm c°Ýi, luÑng cuÑng:  

- Chúng tôi t°Ûc vi khí cça h¯n ta là do có sñ tho£ thu­n c£; chính tñ h¯n ta yêu c§u nh° th¿. H¯n là mÙt th±ng quen chúng tôi. Chúng tôi nói h¿t vÛi h¯n hoàn c£nh khó khn cça chúng ta. Nghe xong, h¯n ta nói: "Các c­u ¡, mình không ç quyÁn cho các c­u chß cía i °ãc âu. Có lÇnh cça Óng chí Gie-din- ski( Óng chí Gie-din-ski phå trách công an tình báo ß trung °¡ng lúc b¥y giÝ ) b£o ph£i ngn ngëa tình tr¡ng trÙm c°Ûp tài s£n cça nhà ga c¡ mà. Cái th±ng cha tr°ßng ga khÑn n¡n ß ây vÑn thù vÛi mình. Nó hay n c¯p mà mình thì không à cho nó n c¯p. N¿u à các c­u l¥y cía i nó nh¥t Ënh s½ tÑ cáo mình vÛi c¥p trên và °a mình ra tòa án cách m¡ng. ¥y, thà các c­u cé t°Ûc vi khí cça mình rÓi hãy khuân Ó chß i. N¿u th±ng tr°ßng ga không báo cáo lên trên thì coi nh° là Õn". Chúng tôi ã làm y nh° th¿. Nhïng cánh cía cái, cía sÕ ¥y, chúng tôi có ph£i l¥y dùng cho chúng tôi âu.  

Nh­n th¥y tia sáng nå c°Ýi long lanh trên ôi m¯t Giu-kh¡-rai, Pan-c¡-ra-tÑp nói thêm:  

- Óng chí Giu-kh¡-rai ¡, n¿u có ph¡t thì cé Ã mình chúng tôi chËu ph¡t, ëng làm tÙi th±ng bé ¥y.  

- ViÇc ó ã gi£i quy¿t xong âu vào ¥y rÓi, không nói nïa. Nh°ng të nay vÁ sau ëng có làm nhïng chuyÇn ¥y nïa. Làm nh° th¿ là phá k÷ lu­t ¥y. Chúng ta có ç séc m¡nh à ¥u tranh có tÕ chéc mà tiêu diÇt bÇnh quan liêu. Thôi °ãc. GiÝ ta nói ¿n chuyÇn quan trÍng h¡n. - Và Giu-kh¡-rai b¯t §u hÏi tÉ mÉ §u uôi chuyÇn thÕ phÉ t­p kích hôm vëa rÓi.  

*  

Ch× ¥y cách ga bÑn cây sÑ r°ái, nhïng chi¿c x»ng thi nhau khoét ¥t kËch hÇt. Anh em ang x» cái gò éng ch¯n giïa °Ýng.  

Chung quanh có b£y ng°Ýi éng gác, vi khí trong tay có kh©u ca-ra-bin cça Khô-li-a-va và m¥y kh©u súng ng¯n cça Pa-ven, Pan-c¡-ra-tÑp, u-ba-va và Khô-mu-tÑp. Vi khí cça toàn Ùi chÉ có th¿.  

Kù s° Pa-tô-s¡-kin ngÓi trên dÑc ang ghi m¥y con sÑ vào sÕ tay. ChÉ còn mÙt mình kù s° Pa-tô-s¡-kin ß l¡i vì tên kù s° Va-cu-lên-cô sáng nay ã chuÓn m¥t vÁ tÉnh. H¯n cho là thà chËu xí tÙi ào ngi còn h¡n ph£i n ¡n cça bÍn phÉ, ch¿t uÕng m¡ng.  

Pa-tô-s¡-kin quay l¡i kh½ nói vÛi Khô-mu-tÑp éng tr°Ûc m·t mình:  

- BÑc cái gò này i ph£i m¥t nía tháng. ¥t có tuy¿t óng thành bng céng quá.  

Khô-mu-tÑp vÑn ng°Ýi ít nói, m·t lúc nào cing cau cau, nghe th¿ thì c¯n môi vào ria mép, tÏ v» téc gi­n áp l¡i:  

- H¡n trên cho chúng ta t¥t c£ chÉ có hm nhm ngày, th¿ mà cå Ënh l¥y nghi¿n nía tháng cho o¡n °Ýng này à?  

- H¡n trên cho nh° th¿ là không sát. Th­t ra suÑt Ýi tôi ch°a bao giÝ làm °Ýng trong iÁu kiÇn nh° th¿ này và vÛi sÑ l°ãng thành ph§n ng°Ýi nh° th¿ này. Tôi cing có thà tính sai, mà th­t tôi ã tính sai hai l§n rÓi.  

Giïa lúc ó, Giu-kh¡-rai, A-kim và Pan-c¡-ra-tÑp tÛi g§n ch× san nÁn ¥t. Të trên gò ¥t, anh em trông th¥y ngay ba ng°Ýi ang i ¿n.  

MÙt c­u m¯t lác, m·c áo len thçng, hß c£ khu÷u tay, thích vào ng°Ýi Pa-ven. ¥y là P¿t-ca T¡-rô-phi- mÑp, vÑn là mÙt thã b¯t bù loong ß x°ßng °Ýng s¯t. Anh ta gi¡ tay chÉ vÁ phía d°Ûi chân gò ¥t:  

- C­u trông kìa! Ai th¿ nhÉ?  

Téc thì, Pa-ven, tay v«n c§m x»ng, ch¡y xuÑng dÑc bng bng. D°Ûi vành mi, ôi m¯t anh mÉm c°Ýi th¯m thi¿t. Giu-kh¡-rai n¯m ch·t tay anh lâu h¡n nhïng ng°Ýi khác.  

- Chào chú Pa-ven. Chú n m·c qu§n nÍ áo kia nh° th¿, có trÝi nh­n ra °ãc!  

Pan-c¡-ra-tÑp c°Ýi g°ãng, nói ùa vÛi A-kim:  

- °ãc cái nm ngón chân c­u ta cing khéo b£o nhau, lúc nào cing tòi ra ngoài c£. L¡i °ãc m¥y cái th±ng ào ngi còn thông Óng nhau xoáy cça c­u ¥y cái áo ca-pÑt. May mà Ô-cu-nh¿p, cùng tÕ vÛi c­u ta, cho c­u ta cái áo vét-tông. Hai tay ¥y th­t là con ch¥y c¯n ôi, - Pan-c¡-ra-tÑp giÍng buÓn buÓn quay vÁ phía A-kim nói thêm. - Không hÁ gì âu, Pa-v¡- lu-sa là mÙt anh chàng máu nóng. C­u ¥y ¿n s½ s°ßi ¥m trên sàn bê-tông mÙt tu§n vì Õ r¡m thì mÏng dính g§n nh° là n±m không. RÓi ¿n cái n°Ûc m·c "thé áo ván g× bÑn dài hai ng¯n" m¥t thôi.  

Ô-cu-nh¿p lông mày da en, mii h¡i cong, nheo c·p m¯t láu lÉnh cãi l¡i:  

- Chúng tôi ch³ng à Pa-v¡-lu-sa Õ âu. N¿u cho biÃu quy¿t thì chúng tôi tán thành ngay à c­u ¥y vào b¿p làm chân c¥p d°áng, giï chéc lính trù bË cho Ô-ác-ca. Þ ¥y n¿u c­u ta không ph£i tay ngÑc thì vëa °ãc no bång, l¡i vëa °ãc ¥m thân, ho·c là vì ß g§n b¿p, ho·c là vì có h¡i bà Ô-ác-ca.  

Chu×i c°Ýi vui v» cça mÍi ng°Ýi vang lên làm át c£ ti¿ng nói cça Ô-cu-nh¿p.  

L§n §u tiên ng°Ýi ta c°Ýi trong ngày hôm ¥y.  

Giu-kh¡-rai xem xét gò ¥t, rÓi cùng Tô-ca-r¿p và Pa-tô-s¡-kin ngÓi xe tr°ãt tuy¿t ¿n khu vñc Ñn g×, xong l¡i quay vÁ. MÍi ng°Ýi v«n kiên tâm ào ¥t trên gò. Nhìn nhïng nhát cuÑc sáng loáng, nhìn nhïng cái l°ng khom em h¿t séc ra làm, Giu-kh¡-rai nói kh½ vÛi A-kim:  

- Ch³ng mít-tinh làm quái gì nïa. Bác Tô-ca-r¿p ¡ bác nói úng ¥y, ám tr» th­t là nhïng ng°Ýi quý vô giá. Thép tôi là ß ch× này ây.  

Giu-kh¡-rai nhìn nhïng anh em ào ¥t làm viÇc, c·p m¯t vÑn nghiêm cça anh §y m¿n th°¡ng âu y¿m l«n tñ hào c°¡ng nghË. Cách ây không lâu, mÙt sÑ trong ám chàng trai tr» này ã tëng nhô l°ái lê thép xông lên trong êm i d¹p phi¿n lo¡n. Và bây giÝ ây chính hÍ l¡i ang ôm ¥p mÙt ý nguyÇn duy nh¥t: kh¡i m¡ch máu thép °Ýng ray nÑi ¿n t­n nhïng Ñng cçi quý nh° vàng, nguÓn séc nóng và sñ sÑng.  

Ôn tÓn nh°ng giÍng r¥t tñ tin, kù s° Pa-tô-s¡-kin trình bày cho Giu-kh¡-rai bi¿t là không thà nào mß thông °Ýng qua gò ¥t trong vòng hai tu§n lÅ °ãc.  

Giu-kh¡-rai tai v«n l¯ng nghe con tính cça kù s°, trong óc ngh) th§m cách gi£i quy¿t.  

- Các Óng chí hãy rút h¿t ng°Ýi sang bên kia gò Ã mß °Ýng ti¿p, còn qu£ Ói này thì chúng ta s½ có cách kh¯c phåc.  

Giu-kh¡-rai ngÓi nói chuyÇn hÓi lâu ß dây nói nhà ga. Khô-li-a-va éng gác ngoài cía. Anh ta nghe rõ ±ng sau l°ng mình ti¿ng nói tr§m tr§m cça Giu-kh¡-rai.  

- GÍi iÇn ngay cho Óng chí tham m°u tr°ßng quân khu, b£o tôi Á nghË vÛi Óng chí ¥y cho trung oàn cça Pu-d°-r¿p-ski ¿n khu vñc công tr°Ýng. Ph£i quét s¡ch bÍn phÉ ß khu này. Gíi c£ chi¿c tàu bÍc s¯t và công binh të cn cé ¿n ây. Còn nhïng viÇc khác, tôi s½ tñ gi£i quy¿t l¥y. êm tôi s½ vÁ. B£o Guy- gô m°Ýi hai giÝ êm nay ánh xe ra ga.  

Trong cn nhà, sau m¥y lÝi ng¯n cça A kim, Giu- kh¡-rai b¯t §u nói chuyÇn. MÙt ti¿ng Óng hÓ qua mà không ai à ý ¿n thÝi gian. ChuyÇn trò thân m­t giïa Óng chí và Óng chí. Giu-kh¡-rai nói cho anh em bi¿t không thà nào kéo dài °ãc thÝi h¡n ã ¥n Ënh, ¿n mÓng mÙt tháng Giêng ph£i làm xong công trình °Ýng s¯t này.  

- Chúng ta chuyÃn công tác cça công tr°Ýng sang ch¿ Ù quân sñ. Các £ng viên cÙng s£n ph£i tÕ chéc thành ¡i Ùi công tác ·c biÇt. ChÉ Ënh Óng chí u-ba-va làm ¡i Ùi tr°ßng. Sáu phân Ùi thì m×i phân Ùi mÙt nhiÇm vå nh¥t Ënh. Công viÇc còn l¡i chia Áu làm sáu ph§n. M×i phân Ùi có ph§n viÇc cça mình. Tr°Ûc ngày mÓng mÙt tháng Giêng, t¥t c£ mÍi viÇc ph£i xong. Phân Ùi nào xong tr°Ûc thì nghÉ tr°Ûc và °ãc vÁ tÉnh. Ngoài ra, chç tËch oàn Ban ch¥p hành tÉnh s½ Á nghË Ban ch¥p hành Trung °¡ng U-c¡-ren( HÙi Óng bÙ tr°ßng U-crai-na) t·ng th°ßng huân ch°¡ng CÝ Ï cho ng°Ýi lao Ùng khá nh¥t trong m×i phân Ùi.  

ã chÉ Ënh xong Ùi tr°ßng cça các Ùi. Ùi mÙt: Óng chí Pan-c¡-ra-tÑp, Ùi hai: Óng chí u-ba-va, Ùi ba: Óng chí Khô-mu-tÑp, Ùi bÑn: Óng chí La- gu-chin, Ùi nm: Óng chí Pa-ven, Ùi sáu: Óng chí Ô-cu-nh¿p.  

Giu-kh¡-rai k¿t thúc bài nói chuyÇn:  

- Còn ng°Ýi phå trách chung toàn bÙ công tr°Ýng, ngh)a là nhà lãnh ¡o t° t°ßng và tÕ chéc cça công tr°Ýng thì v«n là Óng chí An-tôn Nhi-ki-phô-rô-vích Tô-ca-r¿p.  

Tëng nhËp v× tay rào rào d°Ýng nh° có c£ mÙt àn chim c¥t cánh bay lên. Nhïng khuôn m·t kh¯c khÕ hôm nay c°Ýi t°¡i nß. Câu nói ùa thân m­t, trong o¡n cuÑi câu chuyÇn, të miÇng mÙt ng°Ýi x°a nay vÑn nghiêm nghË, ã làm nÕ ra mÙt chu×i c°Ýi tiêu tan h¿t cng th³ng trong óc të nãy ¿n giÝ cça ng°Ýi nghe chm chú.  

Hai m°¡i con ng°Ýi tiÅn chân A-kim và Giu-kh¡- rai ¿n t­n chi¿c xe goòng.  

Lúc b¯t tay chào Pa-ven, nhìn chi¿c giày bám §y tuy¿t cça Pa-ven, Giu-kh¡-rai nói kh½:  

- Anh s½ gíi giày xuÑng cho chú. Chân chú bË tê cóng rÓi còn gì nïa?  

- Xem chëng tê céng rÓi, anh ¡. ã buÑt buÑt và b¯t §u s°ng. - Pa-ven áp l¡i và sñc nhÛ ¿n lÝi ngÏ xin të lâu, anh n¯m tay áo Giu-kh¡-rai: - Anh có thà cho em m¥y viên ¡n súng ng¯n °ãc không anh? Em chÉ còn ba viên ¡n tÑt thôi.  

Giu-kh¡-rai ng­m ngùi l¯c §u, nh°ng trông th¥y v» th¥t vÍng trong c·p m¯t Pa-ven, anh không do dñ, cßi ngay kh©u Mô-de cça mình °a cho Pa-ven.  

- ây anh t·ng chú.  

Pa-ven v«n ch°a tin ngay là mình °ãc mÙt v­t t·ng të lâu h±ng m¡ °Ûc, nh°ng Giu-kh¡-rai ã khoác cây súng lên vai Pa-ven:  

- C§m l¥y, c§m l¥y. Anh bi¿t m¯t chú ã mê nó të lâu. Nh°ng chú ph£i c©n th­n, chÛ b¯n ph£i ng°Ýi nhà ¥y nhÛ. Còn ba hÙp ¡n §y ¥y, anh cho chú c£.  

Nhïng c·p m¯t thèm muÑn Áu nhìn chòng chÍc vào Pa-ven. Có ng°Ýi kêu lên:  

- Páp-ca ¡i, °a tÛ Õi cho c­u l¥y ôi giày Ñng lót d¡ và thêm c£ mÙt chi¿c áo da ng¯n nào!  

Pan-c¡-ra-tÑp l¥y tay phát vào l°ng Pa-ven nói trêu:  

- Th±ng kh­p khiÅng, Õi l¥y ôi giày i cho °ãc viÇc. Cé kéo lê mãi chi¿c giày cao su thì ch³ng sÑng ¿n ngày lÅ Thiên Chúa giáng sinh âu !  

·t chân lên b­c xe goòng, Giu-kh¡-rai tó vào gÑi vi¿t gi¥y phép cho kh©u súng vëa t·ng.  

MÛi sáng tinh s°¡ng ngày hôm sau ã th¥y §m §m ß ngã ba °Ýng, oàn tàu bÍc s¯t i vào ga. H¡i tÏa ra tr¯ng xóa nh° lông ng×ng trÝi, bÑc lên thành nhïng lùm khói dày ·c rÓi tan vào b§u trÝi trong và l¡nh giá. Nhïng ng°Ýi m·c áo da të nhïng toa xe bÍc s¯t b°Ûc ra. M¥y giÝ sau, ba anh công binh ¿n chôn sâu hai qu£ mìn to t°Ûng màu thép nâu nâu; hÍ buÙc hai dây dài vào mìn và b¯n m¥y phát súng hiÇu. Nghe súng hiÇu, ng°Ýi ta vÙi vàng ch¡y t£n, tránh xa cái gò trß nên ghê sã. Diêm châm vào §u ngòi mìn, làm phåt lía lân tinh.  

Trong mÙt lúc, hàng trm con ng°Ýi có m·t hÓi hÙp nh° th¯t lòng l¡i. MÙt phút, hai phút chÝ ãi sã hãi... B×ng nhiên m·t ¥t chuyÃn mình, mÙt séc m¡nh ghê gÛm ã cuÑn bay nhïng Énh dÑc cça ngÍn Ói, tung lên cao nhïng m£nh ¥t lÛn. Ti¿ng nÕ thé hai m¡nh h¡n ti¿ng thé nh¥t. Ti¿ng nÕ ghê ng°Ýi vang kh¯p khu rëng, §m §m, h×n lo¡n, kèm theo ti¿ng rào rào cça nhïng t£ng ¥t bË b¯n tung lên r¡i xuÑng.  

Ch× ¥y vëa rÓi còn là ngÍn Ói, giÝ ã bi¿n thành hÑ sâu toác ra, chung quanh trong vòng hai chåc th°Ûc, ¥t vån b¯n tung tóe kh¯p m·t tuy¿t tr¯ng nh° °Ýng.  

MÍi ng°Ýi c§m xà beng và x»ng cuÑc ch¡y túa l¡i ch× hÑ sâu do mìn nÕ vëa ào lên.  

Sau khi Giu-kh¡-rai i khÏi, ß công tr°Ýng, không khí thi ua mß ra sôi nÕi: ai s½ là ng°Ýi lao Ùng khá nh¥t?  

TrÝi còn r¥t lâu mÛi sáng, Pa-ven ã kh½ trß d­y à không làm théc gi¥c anh em. Anh cÑ lê ôi chân tê céng trên sàn nhà l¡nh buÑt, vào b¿p, un n°Ûc sôi pha chè, rÓi trß ra ánh théc toàn Ùi d­y.  

Khi toàn công tr°Ýng sµn sàng thì bên ngoài trÝi ã sáng rõ.  

BuÕi uÑng n°Ûc chè sáng ß nhà b¿p, Pan-c¡-ra-tÑp chen ¿n bàn u-ba-va và Ùi cça anh ta là ám thanh niên x°ßng sía chïa vi khí. Pan-c¡-ra-tÑp nói vÛi u-ba-va, giÍng có v» bñc téc:  

- C­u th¥y ch°a, th±ng cha Páp-ca ã ánh théc Ùi cça nó d­y të lúc trÝi ch°a sáng. TÛ oán ch¯c chúng nó ã ·t °ãc hai m°¡i th°Ûc °Ýng rÓi. Anh em trong Ùi tÛ nói là Páp-ca khéo Ùng viên các anh em thã các phân x°ßng chính nhà máy xe lía cça nó, bÍn hÍ Ënh ngày hm nhm tháng Ch¡p là ã làm xong o¡n °Ýng cça Ùi. Ra nó muÑn xách mii t¥t c£ chúng ta ¥y ch¯c. Nh°ng xin l×i các t°Ûng ¥y à rÓi xem ai h¡n !  

u-ba-va c°Ýi nh¡t. Anh thëa hiÃu t¡i sao cách làm cça phân Ùi công nhân các phân x°ßng chính nhà máy xe lía l¡i ch¡m ¿n lòng ng°Ýi bí th° thanh niên khu b¿n tàu nh° v­y. ViÇc làm cça Pa-ven là mÙt roi qu¥t m¡nh vào c£ b£n thân u-ba-va nïa: l·ng l½ không nói, Pa-ven ã lên ti¿ng thách théc công tr°Ýng.  

Pan-c¡-ra-tÑp nói:  

- Tình b¡n là mÙt chuyÇn, còn ây là chuyÇn khác: ây là v¥n Á ai h¡n ai.  

G§n giïa tr°a, công viÇc ang hng hái cça Ùi Pa-ven b×ng nhiên bË ngëng l¡i. Ng°Ýi gác éng bên giá súng trông th¥y mÙt toán kõ binh xu¥t hiÇn trong rëng, liÁn b¯n báo Ùng.  

- C§m l¥y súng anh em ¡i! Có phÉ ! - Pa-ven la to và qu³ng x»ng xuÑng, rÓi nh£y bÕ l¡i gÑc cây có treo kh©u súng mô-de cça anh.  

L¥y súng xong, c£ Ùi n±m dàn ngay ra m·t tuy¿t c¡nh °Ýng. Nhïng ng°Ýi kõ binh i §u v«y mi. MÙt ng°Ýi trong bÍn hÍ kêu to:  

- Dëng l¡i, các Óng chí! Ng°Ýi nhà ây mà!  

Chëng nm m°¡i chi¿n s) kõ binh, Ùi mi Bu-i- on-ny có sao Ï, ang men theo °Ýng cái, ti¿n l¡i g§n.  

Thì ra ó là mÙt trung Ùi cça trung oàn Pu-d°- r¿p-ski ¿n thm công tr°Ýng. Pa-ven à ý ¿n cái tai cåt cça con ngña ng°Ýi chÉ huy c°ái. Con ngña cái lông xám ¹p có Ñm tr¯ng trên trán không chËu éng yên mÙt ch×, cé i xoay vòng tròn d°Ûi tay c°¡ng cça ng°Ýi c°ái nó. ThÑt nhiên, Pa-ven nh£y bÕ ¿n ch× con ngña, và lúc Pa-ven ch¡y ¿n tóm l¥y bÝm thì nó sã hãi lùi l¡i.  

- L°-sca, con nám này, không ngÝ ta l¡i g·p mi ß ây! Con yêu m) miÁu cåt tai cça ta xông pha lía ¡n mà v«n còn sÑng yên lành ¥y °?...  

Pa-ven âu y¿m ôm l¥y cái cÕ mÁm m¡i cça con ngña và l¥y tay vuÑt ve cái mii ph­p phÓng cça nó.  

Ng°Ýi chÉ huy chm chú nhìn Pa-ven. Sau khi ã nh­n ra ng°Ýi quen, Óng chí síng sÑt kêu lên:  

- kìa ! Pa-ven ¥y à? C­u nh­n ra ngña cça c­u mà sao không nh­n ra Xê-rê-a. Chào ng°Ýi anh em.  

*  

Trên tÉnh Áu dÓn séc "ch¡y" cho công tr°Ýng. CÑ g¯ng ó ã £nh h°ßng tÑt ¿n công viÇc ß ây ngay. Giác-ki ã dÑc h¿t lñc l°ãng ß qu­n çy, gíi toàn bÙ oàn viên còn l¡i ¿n Bai-a-r¡-ca. Þ khu Xô-lô-men- ca chÉ còn l¡i có sÑ nï Óng chí. Þ Tr°Ýng kù thu­t c§u °Ýng, Giác-ki ã tìm cách l­p °ãc mÙt Ùi sinh viên nïa gíi ra công tr°Ýng.  

Lúc báo tin ó cho A-kim, Giác-ki nói nía ùa, nía th­t:  

- ChÉ còn Ùc mình tôi vÛi phái vô s£n giÑng cái ß l¡i nhà. Tôi s½ Ã Ta-li-a, con cå La-gu-chin, thay tôi s½ vi¿t lên cánh cía: "Ban phå nï". Còn tôi thì cing ch¡y ¿n Bai-a-r¡-ca nÑt thôi. Bßi vì Óng chí có th¥y không, giÑng àn ông ß l¡i có Ùc mình tôi. Th­t là không tiÇn. Các cô ¥y cé nhìn tôi b±ng c·p m¯t nghi ngÝ. Ch¯c th¿ nào các cô ¥y cing nói vÛi nhau: "Cái anh chàng ng×ng ñc §u àn này phái tåi con trai i h¿t, còn mình thì ß l¡i". Hay có khi còn nói nhïng câu tÇ h¡n nïa kia. Á nghË Óng chí Óng ý cho tôi i.  

A-kim c°Ýi nh°ng không Óng ý.  

Ng°Ýi kéo ¿n Bai-a-r¡-ca r¥t ông, trong sÑ ó có c£ sáu m°¡i sinh viên tr°Ýng kù thu­t c§u °Ýng.  

Giu-kh¡-rai ã l¥y °ãc ß Cåc °Ýng s¯t bÑn toa xe gíi ¿n ch× công tr°Ýng làm ch× t¡m trú cho nhïng công nhân mÛi ¿n.  

Phân Ùi u-ba-va °ãc lÇnh rút ra khÏi công tr°Ýng i Pu-sa Vô-i-xa à l¥y mÙt sÑ §u máy nhÏ và sáu m°¡i lm toa tr§n cho nhánh °Ýng s¯t này. Công viÇc này °ãc tính vào nhiÇm vå trên công tr°Ýng cça hÍ.  

Tr°Ûc khi i, u-ba-va góp ý ki¿n vÛi cå Tô-ca-r¿p là nên gÍi C¡-la-vi-s¿ch lên công tr°Ýng và giao cho anh ta mÙt phân Ùi mÛi tÕ chéc. Tô-ca-r¿p Óng ý và ra lÇnh ngay, không ngÝ ¿n duyên cÛ chính ã làm u-ba-va ngh) ¿n chàng trai ng°Ýi TiÇp kia ß trên Ýi. Duyên cÛ ¥y là béc th° cça An-na vëa gíi cho anh, do các anh em ß Xô-lô-men-ca mÛi ¿n mang tÛi. An-na vi¿t:  

"Anh u-ba-va! Em và anh C¡-la-vi-s¿ch ã chÍn cho các anh mÙt Ñng sách. Gíi anh và toàn thà nhïng chi¿n s) xung kích ß Bai-a-r¡-ca lÝi chào nÓng nhiÇt. Các anh là nhïng tay r¥t cë. Chúc các anh can £m và nghË lñc. Hôm qua ã phát h¿t nhµn sÑ cçi cuÑi cùng còn l¡i trong kho. C¡-la-vi-s¿ch nhÝ chuyÃn lÝi thm anh. Anh ¥y là mÙt thanh niên r¥t trÙi. Chính tñ tay anh ¥y n°Ûng bánh mì cho các anh ¥y. Anh ¥y không giao cho ai làm c£. Tñ tay anh ¥y rây l¥y bÙt mì, nhào l¥y bÙt bánh. Không bi¿t anh ¥y khéo ki¿m âu ra °ãc thé bÙt mì tÑt nên bánh mì làm ra r¥t ngon, khác h³n vÛi thé bánh em v«n l)nh hàng ngày. TÑi ¿n, anh chË em Áu hÍp m·t ß nhà em: Có Ta-li-a, con cå La-gu-chin, A-r¡-chu-kin, C¡-la- vi-s¿ch và ôi khi c£ Giác-ki cing ¿n. Có ©y m¡nh °ãc viÇc hÍc, nh°ng ph§n lÛn là nói ¿n t¥t c£ mÍi chuyÇn và t¥t c£ mÍi ng°Ýi, nh¥t là th°Ýng nói ¿n các anh trên công tr°Ýng. ChË em Áu bñc mình vì chuyÇn Óng chí Tô-ca-r¿p të chÑi không nh­n hÍ lên công tr°Ýng làm viÇc. ChË em qu£ quy¿t gian khÕ th¿ nào i nïa cing s½ chËu °ãc nh° mÍi ng°Ýi. Ta- li-a nói: "Mình s½ m·c áo cça th§y mình và s½ lên g·p ông cå, xem ông cå có uÕi ra khÏi ¥y °ãc không nào".  

Ch¯c nó s½ làm th¿ th­t ¥y. Anh chuyÃn hÙ lÝi em thm anh chàng m¯t en. An-na".  

*  

Bão tuy¿t b×ng nÕi lên dï dÙi. TrÝi bË mây xám nghËt kéo ¿n phç kín vòm trÝi tåt xuÑng th¥p h³n. Tuy¿t r¡i dày ·c. ¿n chiÁu tÑi, gió rít vào các Ñng khói, gào thét giïa rëng cây, ch¡y uÕi theo nhïng c¡n lÑc tuy¿t xoáy tròn, làm cho khu rëng ng­p nhïng ti¿ng hú ghê rãn.  

Bão g§m thét, phá phách suÑt êm. Tuy lò Ñt c£ êm, ng°Ýi v«n th¥y rét buÑt th¥u x°¡ng. Gian nhà ga Õ nát này không còn giï °ãc h¡i nóng cho ng°Ýi.  

Sáng hôm sau, các Ùi lao Ùng ra làm viÇc, thåt chân sâu vào t§ng tuy¿t dày cÓm cÙm. Nh°ng trên rëng cây, m·t trÝi Ï rñc và nÁn trÝi trong xanh không chút v©n mây.  

Phân Ùi Pa-ven quét tuy¿t trên ph§n °Ýng cça mình bË ng­p tuy¿t. Cho ¿n lúc này, Pa-ven mÛi c£m th¥y h¿t khÕ cñc cça giá rét. Chi¿c áo ci Ô-cu- nh¿p cho ch³ng làm anh ¥m °ãc, còn chi¿c giày cao- su thì nhét §y tuy¿t óng bng. ã m¥y l§n giày thåt vào Ñng tuy¿t. Vì anh ngç trên sàn nhà r¯n nh° á nên ß cÕ mÍc lên hai cái nhÍt t°Ûng. Cå Tô-ca-r¿p cho anh cái khn m·t dùng làm khn quàng cÕ.  

Pa-ven c§m cái x»ng to b±ng g× hùng håc g¡t tuy¿t, ng°Ýi anh g§y r¡c i, hai m¯t s°ng Ï húp lên.  

Giïa lúc ó, mÙt chuy¿n tàu chß hành khách ang ì ¡ch bò ¿n t­n ga. Chi¿c §u máy h¿t h¡i cÑ séc l¯m mÛi lôi °ãc con tàu vÁ ây. Trong toa than, không còn l¥y mÙt thanh cçi, nhïng thanh cçi cuÑi cùng s¯p cháy råi h¿t trong lò.  

Ng°Ýi thã máy kêu vÛi tr°ßng ga:  

- Cho cçi thì chúng tôi i, b±ng không thì bây giÝ trong máy cing hãy còn có cái à ch¡y °ãc mÙt tí, xin cho lái d¹p vào khu tàu trú.  

Th¿ là ng°Ýi ta lái tàu d¹p sang bên và gi£i thích cho ám hành khách th¥t £m kia bi¿t lý do dëng l¡i. Ng°Ýi trong các toa ch­t ních, k» thß v¯n than dài, éa chíi rça §m ).  

Tr°ßng ga mách n°Ûc cho nhïng ng°Ýi lái chuy¿n tàu:  

- Các anh l¡i nói chuyÇn vÛi cå già kia kìa, ông cå ang i ß ke ¥y. Cå ¥y là phå trách công tr°Ýng ß ây. Cå ta có thà h¡ lÇnh xe tr°ãt tuy¿t chß cçi ¿n cho §u tàu. Þ ây hÍ v«n dùng cçi g× làm tà v¹t ¥y mà.  

M¥y ng°Ýi lái tàu ¿n g·p Tô-ca-r¿p. Ông cå b£o hÍ:  

- Chúng tôi s½ cho g×, nh°ng không cho không âu. Vì ây là v­t liÇu xây dñng cça chúng tôi. HiÇn công tr°Ýng chúng tôi ang bË tuy¿t phç làm ngn trß công viÇc mà trong tàu các anh có sáu b£y trm hành khách. àn bà, tr» con thì có thÃ ß l¡i trong toa, còn nhïng ng°Ýi khác thì xuÑng vác x»ng i xúc tuy¿t Ù ¿n chiÁu tÑi là °ãc. Có làm th¿ thì mÛi °ãc c¥p cçi cho tàu ch¡y. B±ng không thì xin mÝi hÍ cé ngÓi vÛi con tàu ch¿t tiÇt ¿n sang nm mÛi v­y.  

Có ti¿ng ng°Ýi síng sÑt la lên nhao nhao phía sau l°ng Pa-ven:  

- Anh em ¡i, trông kìa! Trông t¥t c£ ám ng°Ýi kia xuÑng ông quá! L¡i có c£ phå nï nïa kia!  

Pa-ven quay l¡i.  

Tô-ca-r¿p i ¿n g§n nói:  

- ¥y giao cho chú mÙt trm ng°Ýi. Chú giao viÇc cho hÍ và trông hÍ làm, ëng à hÍ khoanh tay éng không.  

Pa-ven phân công cho nhïng ng°Ýi mÛi ¿n. MÙt anh chàng cao lêu nghêu m·c Óng phåc ngành °Ýng s¯t có cÕ b±ng lông cëu, §u Ùi mi da dê ¥m. H¯n ta ang quay cái x»ng trên tay, tÏ v» bñc téc và quay sang phía ng°Ýi àn bà tr» tuÕi éng c¡nh Ùi mi da rái cá, trên mÏm có chi¿c núm b±ng lông nõn, h¯n càu nhàu:  

- Không Ýi nào anh l¡i xúc tuy¿t, ch³ng ai có quyÁn b¯t anh °ãc c£. Anh là kù s° c§u °Ýng, n¿u hÍ c§u xin anh giúp thì anh có thà giúp á chÉ huy công viÇc cho hÍ. Còn nh° xúc tuy¿t thì không ph£i viÇc cça anh, không ph£i viÇc cça em. Không ai b¯t ta làm °ãc. Không có chÉ thË c¥p nào quy Ënh làm nh° th¿ c£. Cái lão già ¥y ã làm trái nguyên t¯c. Anh s½ kiÇn cho lão ta bi¿t tay. - RÓi h¯n hÏi mÙt công nhân éng g§n h¯n ta nh¥t: - Ai là Ùi tr°ßng ß ây?  

Pa-ven i tÛi:  

- Sao anh không làm viÇc?  

Th±ng kia °a m¯t khinh bÉ nhìn Pa-ven të §u ¿n chân:  

- Còn anh là ai?  

- Tôi là công nhân.  

- Th¿ thì tôi ch³ng thèm nói vÛi anh. Cé b£o Ùi tr°ßng hay là giám thË l¡i ây.  

Pa-ven qu¯c m¯t nhìn h¯n:  

- Không muÑn làm à? Tùy ¥y. Nh°ng n¿u vé không có d¥u cça chúng tôi thì ëng hòng lên tàu. ây là mÇnh lÇnh cça Óng chí phå trách công tr°Ýng.  

Nói xong, Pa-ven quay sang phía ng°Ýi phå nï:  

- Còn chË nïa, chË cing không chËu làm ph£i không?  

Nh°ng b×ng Pa-ven ng©n ng°Ýi ra trong giây lát: tr°Ûc m·t anh là Tô-nhi-a Tu-ma-nô-va.  

Tô-nhi-a khó khn l¯m mÛi nh­n ra cái ng°Ýi m·c rách r°Ûi này là Pa-ven. Pa-ven éng ngay ó, tr°Ûc m·t Tô-nhi-a, mình khoác manh áo rách b°¡m, chân xÏ ôi çng kó quái, cÕ buÙc cái khn m·t cáu b©n, m·t ã lâu không ría. ChÉ Ùc có ôi m¯t là v«n nh° x°a, ôi m¯t ánh lên mÙt ngÍn lía không gì d­p t¯t °ãc. ôi m¯t Pa-ven. Th¿ mà cái ng°Ýi rách r°Ûi y nh° ma cà bông này cách ây không lâu ã là ng°Ýi mà Tô-nhi-a yêu d¥u ! Không ngÝ °ãc. MÛi ch³ng bao lâu mà sñ Ýi ã thay Õi c£!  

Tô-nhi-a mÛi l¥y chÓng, l§n này theo chÓng vÁ mÙt thành phÑ lÛn, n¡i chÓng £m nhiÇm mÙt chéc vå trÍng y¿u ß Cåc °Ýng s¯t. Và trên °Ýng i, t¡i chÑn này ây, Tô-nhi-a l¡i ph£i tình cÝ g·p l¡i ng°Ýi tình thuß ¥y ! Tô-nhi-a th¥y ng¡i ngùng không dám °a tay ra b¯t. Va-xi-li, chÓng chË, s½ ngh) th¿ nào, n¿u chË b¯t tay Pa-ven? Ýi Pa-ven ã xuÑng dÑc ¿n th¿ thì mình cing ng°ãng vÛi mình th­t. Rõ ràng là anh chàng Ñt lò này ã ch³ng ngóc §u lên °ãc: anh ta ch³ng làm °ãc nghÁ ng×ng gì h¡n cái nghÁ i xúc ¥t!  

Tô-nhi-a éng ngây, m·t Ï bëng, th¹n thùng, luÑng cuÑng. Tên kù s°, th¥y gã rách r°Ûi cé nhìn vã mình ch±m ch±m không rÝi m¯t, thì cho là gã ta x¥c x°ãc, téc iên ng°Ýi. H¯n qu³ng x»ng xuÑng ¥t, l¡i g§n Tô-nhi-a.  

- L¡i ±ng này Tô-nhi-a. Anh không thà nhìn cái th±ng khÑ rách áo ôm la-da-rôn này mà yên °ãc.  

( La-da-rôn, dân bË coi là h¡ l°u xë Náp-l¡ trong truyÇn Giu-dép-pê Ga-ri-ban-i)  

Pa-ven ã Íc truyÇn Giu-dép-pê Ga-ri-ban-i, nên thëa hiÃu th¿ nào là la-da-rôn rÓi.  

- N¿u tao là la-da-rôn thì mày chÉ là mÙt th±ng t° s£n mà ng°Ýi ta ch°a c¯t cÕ nÑt. - Pa-ven thét lên cñ l¡i tên kù s°, rÓi quay nhìn Tô-nhi-a, nói gÍn lÏn m¥y ti¿ng: - Còn Óng chí Tu-ma-nô-va, Óng chí hãy nh·t x»ng éng vào hàng mà làm i. ëng có b¯t ch°Ûc cái loài bò ñc n no béo xác ¥y. Xin l×i, nh°ng tôi không bi¿t h¯n vÛi Óng chí là th¿ nào.  

Pa-ven nhìn ôi giày i tuy¿t cça Tô-nhi-a, mÉm c°Ýi không thiÇn c£m và nói thêm:  

- Tôi ch³ng khuyên ai l§n ch§n ß l¡i ây làm gì. Hôm mÛi rÓi, bÍn phÉ vëa ¿n qu¥y chúng tôi ¥y.  

Nói xong, Pa-ven quay i, lê gót giày cao su, bon vÁ ch× anh em mình.  

LÝi nói vëa rÓi cça Pa-ven tác Ùng ngay c£ ¿n anh chàng kù s°.  

Tô-nhi-a ã b£o °ãc h¯n ß l¡i và i xúc tuy¿t v­y.  

ChiÁu ¿n, xong viÇc, hành khách l¡i trß vÁ ga. ChÓng Tô-nhi-a nh£y tót i tr°Ûc, vÙi chi¿m ch× tÑt trong toa. Tô-nhi-a dëng l¡i à anh em công nhân i h¿t. Pa-ven mÇt nhoài chÑng x»ng i sau cùng. Khi hai ng°Ýi i ngang nhau, Tô-nhi-a lên ti¿ng:  

- Chào Pa-v¡-lu-sa. Nói th­t vÛi anh, tôi không ngÝ l¡i th¥y anh nh° th¿ này. Hóa ra chính quyÁn Xô-vi¿t không có viÇc gì khác tÑt h¡n áng giao cho anh hay sao mà l¡i à anh i xúc ¥t nh° v­y? Tôi cé t°ßng ã të lâu anh làm chính çy hay là giï mÙt chéc vå gì ¡i khái nh° v­y rÓi kia ¥y. Ýi anh th­t cing ch³ng l¥y gì °ãc may m¯n l¯m nhÉ...  

Pa-ven dëng l¡i, ng¡c nhiên nhìn Tô-nhi-a të §u ¿n chân.  

- Còn tôi, tôi cing không ngÝ g·p cô l¡i ¿n n×i... bÍc °Ýng th¿ này - Ngh) mãi anh mÛi tìm °ãc ti¿ng nói bóng b©y thích hãp và nh¹ h¡n.  

Tai Tô-nhi-a Ï tía lên.  

- Anh v«n cái t­t cåc c±n nh° tr°Ûc.  

Pa-ven vác x»ng lên vai và r£o b°Ûc i. °ãc vài b°Ûc, anh mÛi áp l¡i:  

- Tính cåc c±n cça tôi, nói cô ëng gi­n, nó còn h¡n cái iÇu lËch sñ cça cô, Óng chí Tu-ma-nô-va ¡! VÁ Ýi tôi, không m°ãn lo cô ph£i lo hÙ. âu v«n vào ¥y. ChÉ có Ýi cô thì tôi không ngÝ là nó Ñn ¿n th¿. Cách ây hai nm, cô khá h¡n nhiÁu, lúc ó cô còn dám b¯t tay mÙt ng°Ýi thã và cô không l¥y ó làm x¥u hÕ. Nh°ng bây giÝ thì ng°Ýi cô s·c mùi bng phi¿n. Nói th­t tình ra, tôi ch³ng có gì Ã nói vÛi cô nïa.  

*  

Pa-ven nh­n °ãc th° cça A-r¡-chom. Anh cho bi¿t s¯p c°Ûi vã và kh©n kho£n giåc Pa-ven th¿ nào cing ph£i vÁ dñ.  

Gió dét lá th° khÏi tay Pa-ven, lá th° bay lên không nh° con chim bÓ câu. Không, anh ch³ng i dñ ám c°Ûi °ãc âu. Có thà nào l¡i ngh) ¿n i °ãc! Të hôm qua, th±ng g¥u Pan-c¡-ra-tÑp ã uÕi kËp phân Ùi cça anh và ang ti¿n vÛi mÙt à nhanh ai cing ph£i sã. Anh công nhân b¿n tàu này dÑc toàn lñc lao lên phía tr°Ûc, quy¿t chí v°¡n lên hàng §u, v» tr§m t)nh ngày th°Ýng cça anh ã bi¿n i, anh luôn luôn Ùng viên toàn anh em "b¿n tàu cça mình làm viÇc vÛi mÙt nhËp iÇu nh° iên cuÓng.  

Pa-tô-s¡-kin theo dõi cuÙc thi ua giïa nhïng ng°Ýi làm °Ýng, mÙt cuÙc thi im l·ng mà ác liÇt này. Ông già gãi §u ng¡c nhiên tñ hÏi mình: "Không hiÃu hÍ là nhïng con ng°Ýi th¿ nào mà làm °ãc nh° v­y nhÉ? Cái séc m¡nh th­t khó hiÃu kia là th¿ nào? Th­t n¿u trÝi cé th¿ này cho °ãc tám ngày nïa thì chúng mình s½ làm °ãc tÛi khu rëng ã Ñn g×. Tåc ngï nói r¥t úng: có sÑng h¿t Ýi, hÍc hành trÍn ki¿p, cho ¿n già v«n còn th¥y là mình dÑt. ViÇc làm cça nhïng con ng°Ýi này ã làm £o lÙn h¿t mÍi con tính và t¥t c£ các chÉ tiêu".  

C¡-la-vi-s¿ch ß d°Ûi tÉnh lên mang ¿n sÑ bánh mì cuÑi cùng do chính tay anh làm ra. Thm Tô-ca-r¿p xong, anh ¿n ch× làm viÇc tìm Pa-ven. ôi b¡n g·p nhau thân thi¿t. C¡-la-vi-s¿ch mÉm c°Ýi rút trong bao túi ra mÙt cái áo bông Thåy iÃn màu vàng r¥t choáng. Anh l¥y tay v× m·t da mÁm cça chi¿c áo và nói vÛi Pa-ven:  

- Áo gíi cho c­u ây. Có oán °ãc ai gíi không?... Hë, c­u ngÑc quá i thôi! Óng chí Ri-ta gíi cho c­u ¥y vì chË ¥y không muÑn c­u ch¿t rét, ngÑc ¡!Ch³ng là anh A-kim nói vÛi chË ¥y là c­u m·c tr§n có cái vét-tông, chËu rét mà làm viÇc. Áo này do Óng chí Ô-sin-ski t·ng chË ¥y, mÛi c§m l¥y ß tay anh ta t·ng, chË ¥y °a ngay cho mình và b£o: "Mang ra cho Pa- ven". Ôn-sin-ski nhn nhó nói: "Tôi có thà gíi cho Óng chí ¥y chi¿c áo ca-pÑt". Nh°ng Ri-ta c°Ýi h¡ hÛ: "Thôi, anh ¥y m·c áo khoác ng¯n làm viÇc tiÇn h¡n. C¡-la-vi-s¿ch mang hÙ nhÛ!".  

Pa-ven c§m t¥m áo sang trÍng ó trong tay, lòng xi¿t n×i ng¡c nhiên. Anh ng­p ngëng mÙt hÓi mÛi khoác nó lên ng°Ýi ang rét run c§m c­p. LÛp lông mÁm làm cho vai và ngñc anh th¥y ¥m l¡i ngay.  

*  

Ri-ta ghi trong nh­t ký:  

20 tháng Ch¡p.  

ang mùa bão. Tuy¿t xuÑng nhiÁu, gió rít m¡nh. Các anh em ß Bai-a-r¡-ca ã g§n ¿n ích thì nhïng c¡n rét dï và bão tuy¿t làm cho hÍ ph£i dëng l¡i. HÍ bË ng­p trong tuy¿t. ¥t có tuy¿t phç ông céng l¡i, ào ¥t gay th­t. ChÉ còn l¡i t¥t c£ b£y trm nm m°¡i th°Ûc nïa thôi, nh°ng là nhïng th°Ûc °Ýng ác liÇt nh¥t.  

Tô-ca-r¿p báo tin: trên công tr°Ýng chÛm có dËch th°¡ng hàn, có ba ng°Ýi ã m¯c bÇnh.  

22 tháng Ch¡p.  

Không ai ß Bai-a-r¡-ca vÁ dñ cuÙc hÍp toàn thà ch¥p hành tÉnh oàn thanh niên. BÍn phÉ vëa làm trúc chuy¿n tàu chß bánh mì ß o¡n °Ýng cách Bai- a-r¡-ca m°Ýi b£y cây sÑ. Theo mÇnh lÇnh cça ¡i diÇn Ban dân çy cung c¥p, toàn thà công nhân xây dñng °Ýng s¯t ph£i iÁu ¿n ch× x£y ra tai n¡n.  

23 tháng Ch¡p.  

L¡i thêm b£y ng°Ýi m¯c th°¡ng hàn të Bai-a-r¡- ca °a vÁ tÉnh. Trong sÑ ó có Ô-cu-nh¿p. Mình có ra ga. Ng°Ýi ta °a xuÑng nhïng xác ã ch¿t céng vì l¡nh të các thành toa cça chuy¿n tàu mÛi ß Khác- cÑp tÛi. Þ nhà th°¡ng rét l¯m. Tr­n bão tuy¿t tai ác! Bao giÝ mÛi h¿t bão cho?  

24 tháng ch¡p.  

Vëa ß ±ng Giu-kh¡-rai vÁ. Té ra là úng: êm qua O-r¡-lích ã d«n c£ li phÉ t­p kích vào Bai-a- r¡-ca. Ta vÛi chúng ánh nhau trong hai ti¿ng Óng hÓ. Quân phÉ c¯t m¥t °Ýng dây, nên mãi sáng nay Giu-kh¡-rai mÛi nh­n °ãc báo cáo ích xác. ThÕ phÉ bË ánh lui. Cå Tô-ca-r¿p bË th°¡ng, ¡n xuyên vào ngñc. Hôm nay ng°Ýi ta s½ °a cå vÁ ây. C¡-la-vi- s¿ch bË chém ch¿t. êm ¥y, anh ¿n phiên i gác. Chính anh trông th¥y bÍn phÉ, anh liÁn vëa báo Ùng, vëa b¯n ch·n bÍn gi·c nh£y xÕ vào, nh°ng vì không ch¡y kËp ¿n tr°Ýng hÍc, nên ã bË bÍn phÉ chém ch¿t. Trong Ùi công nhân làm °Ýng có m°Ýi mÙt ng°Ýi bË th°¡ng. HiÇn giÝ có chi¿c tàu bÍc s¯t và hai Ùi kõ binh ang tu§n tiÅu ß ¥y.  

Pan-c¡-ra-tÑp lên thay cå Tô-ca-r¿p phå trách công tr°Ýng. Ban ngày, Pu-d°-r¿p-ski ã vây mÙt bÙ ph­n phÉ ß Ói G¡-lu-bô-ki và ã gi¿t s¡ch không còn mÙt mÑng. NhiÁu công nhân làm °Ýng ngoài £ng không ãi tàu ¿n nïa, ã bÏ công tr°Ýng l§n theo °Ýng tà-v¹t trÑn vÁ.  

25 tháng Ch¡p.  

Ng°Ýi ta dã °a cå Tô-ca-r¿p và nhïng anh em bË th°¡ng khác vÁ ây và em ngay vào bÇnh viÇn céu chïa. Các bác s) Áu héa céu sÑng ông già. Cå ta n±m mê man không bi¿t gì. Tính mÇnh cça nhïng ng°Ýi khác không nguy l¯m, có thà qua °ãc.  

TÉnh çy và ch¥p hành tÉnh oàn chúng mình nh­n °ãc béc iÇn të Bai-a-r¡-ca gíi vÁ: "Ã tr£ lÝi vå qu¥y rÑi cça bÍn thÕ phÉ, chúng tôi, nhïng ng°Ýi xung phong xây dñng °Ýng s¯t, ã hÍp mít-tinh cùng vÛi ¡n vË tàu bÍc s¯t mang tên "Vì chính quyÁn Xô-vi¿t" và các chi¿n s) HÓng quân trung oàn kõ binh, xin héa vÛi các Óng chí, dù trß lñc th¿ nào, úng ngày mÓng mÙt tháng Giêng, chúng tôi s½ cung c¥p °ãc cçi cho thành phÑ. Chúng tôi nguyÇn ti¿p tåc làm viÇc vÛi ding khí càng tng lên g¥p bÙi. £ng cÙng s£n, ng°Ýi ã tin c­y gíi chúng tôi tÛi ây, muôn nm! Chç tËch buÕi mít-tinh: Pa-ven Ca-r¡-sa-ghin. Bí th°: Béc-din".  

Thi hài C¡-la-vi-s¿ch ã °ãc an táng t¡i Xô-lô- men-ca, theo tang lÅ quân Ùi.  

*  

Ñng cçi ta h±ng mong g§n tÛi rÓi, ch³ng còn bao xa nïa, nh°ng công viÇc ti¿n hành ch­m ch¡p không thà chËu °ãc, vì bÇnh th°¡ng hàn m×i ngày c°Ûp m¥t hàng chåc bàn tay có ích, lúc này c§n vô cùng, quý vô cùng.  

Pa-ven i vÁ phía ga, b°Ûc l£o £o nh° ng°Ýi say r°ãu hai chân chÉ chñc khuõu xuÑng. Anh bË sÑt të lâu nh°ng hôm nay c£m th¥y ng°Ýi khó chËu h¡n h³n mÍi khi.  

BÇnh th°¡ng hàn lâu nay phá tÉa Ùi làm °Ýng, bây giÝ ã b¯t §u t¥n công ¿n Pa-ven. Nh°ng séc vóc r¯n ch¯c cça anh ã chÑng cñ l¡i, và nm hôm nay, anh v«n còn ç séc nh¥c mình khÏi sàn bê tông loáng thoáng phç r¡m, à cùng anh em i làm. Ngay c£ cái áo lông ¥m cça Ri-ta bi¿u và ôi giày Ñng lót d¡ cça Giu-kh¡-rai gíi cho ang bÍc l¥y ôi chân tê buÑt, cing không thà céu anh khÏi nguy °ãc.  

M×i b°Ûc i, anh th¥y ngñc au nhói nh° dao âm, rng ánh vào nhau l­p c­p, m¯t hoa lên và cây cÑi chung quanh Ñi vÛi anh hình nh° ang quay cuÓng mÙt cách l¡ lùng.  

Khó nhÍc l¯m anh mÛi lê b°Ûc °ãc ¿n ga. Ti¿ng Ón ào khác th°Ýng làm anh ng¡c nhiên. CÑ nhìn xem: thì ra có mÙt chuy¿n tàu dài d±ng d·c × dÍc suÑt nhà ga. Trên nhïng toa tr§n, toàn là các §u máy nhÏ, °Ýng ray, tà-v¹t. Nhïng ng°Ýi i theo oàn tàu mÛi ¿n ang bÑc nhïng hàng ¥y xuÑng. Pa-ven i m¥y b°Ûc nïa, ng°Ýi ã th¥y lo¡ng cho¡ng m¥t thng b±ng. RÓi §u anh të të ch¡m ¥t. Má ang nóng bëng áp vào tuy¿t th¥y lành l¡nh, dÅ chËu.  

M¥y giÝ sau, có ng°Ýi i qua v¥p ph£i ng°Ýi anh, ng°Ýi ta mÛi °a anh vÁ cn nhà. Pa-ven thß dÑc, tâm th§n mê man, không nh­n ra °ãc ai nïa. Y s) ß chi¿c tàu bÍc s¯t °ãc mÝi ¿n khám, ch©n oán:  

"BË s°ng phÕi n·ng và bË th°¡ng hàn. NhiÇt Ù 41,5. Còn nhéc §u x°¡ng và s°ng cÕ, nh°ng không áng kà vì so vÛi hai chéng trên chÉ là bÇnh v·t. ChÉ hai bÇnh trên cing ç qua Ýi .  

Pan-c¡-ra-tÑp và u-ba-va vëa i chuy¿n tàu dài tÛi ã h¿t séc tìm mÍi cách céu sÑng Pa-ven.  

A-li-ô-sa Cô-khan-ski là ng°Ýi cùng quê vÛi Pa- ven °ãc giao trách nhiÇm °a ng°Ýi bÇnh vÁ Sê-pê- tÑp-ca.  

NhÝ toàn Ùi cça Pa-ven giúp tay vào, chç y¿u là nhÝ áp lñc cça Khô-li-a-va, nên Pan-c¡-ra-tÑp và u- ba-va mÛi °a °ãc Pa-ven mê man b¥t tÉnh và A- li-ô-sa vào mÙt toa tàu ã ch­t ních ng°Ýi. Vì sã bÇnh th°¡ng hàn truyÁn nhiÅm, hành khách không cho °a vào toa. HÍ ph£n Ñi §m ) và dÍa khi tàu ch¡y, hÍ s½ qu³ng ng°Ýi bÇnh xuÑng °Ýng.  

Khô-li-a-va vung súng låc tr°Ûc mii nhïng ai c£n trß viÇc °a ng°Ýi bÇnh lên tàu. Anh thét lên:  

- Ng°Ýi Ñm này không có bÇnh truyÁn nhiÅm! Th¿ nào cing ph£i à cho ng°Ýi bÇnh i, dù cho có ph£i uÕi t¥t c£ mÍi ng°Ýi xuÑng thì cing cé ph£i °a i ! Nói cho bÍn các anh nhÛ r±ng, n¿u Ënh ch¡m tay vào ng°Ýi anh ta, tôi s½ báo cho các nhân viên công an ·c biÇt ß các ga dÍc °Ýng: uÕi t¥t c£ xuÑng tàu và tÑng giam ngay. A-li-ô-sa này, ây là kh©u Mô- de cça Pa-ven, c§m l¥y, n¿u éa nào dám §u têu cho Pa-ven xuÑng thì cé b¯n ngay.  

Khô-li-a-va nói dÍa thêm câu ¥y.  

Tàu chuyÃn bánh. Trên sân ga v¯ng, Pan-c¡-ra- tÑp i l¡i g§n u-ba-va.  

- C­u th¥y th¿ nào, liÇu có sÑng °ãc không?  

Không có ti¿ng tr£ lÝi.  

- VÁ thôi. u-ba-va, nó s½ th¿ nào thì cing ành thôi. T¥t c£ công viÇc giÝ do chúng mình ph£i gánh vác c£. êm nay, ph£i chuyÃn các §u máy xuÑng à sáng mai còn Ñt lò thí xem.  

Khô-li-a-va gÍi iÇn tho¡i suÑt dÍc °Ýng tàu, nói chuyÇn vÛi các b¡n công an ·c biÇt cça mình và tha thi¿t Á nghË hÍ không à cho hành khách khiêng bÇnh nhân Pa-ven xuÑng tàu. Mãi ¿n lúc nh­n °ãc lÝi các b¡n héa ch¯c ch¯n s½ làm theo lÝi anh yêu c§u anh mÛi i ngç.  

¿n mÙt nhà ga lÛn, ng°Ýi ta khiêng të chuy¿n tàu chß khách xuÑng ngay sân ga mÙt xác ch¿t, xác mÙt ng°Ýi thanh niên l¡ m·t tóc hoe. Anh ta là ai, vì sao ch¿t, ch³ng ai bi¿t c£. Các nhân viên công an ·c biÇt cça nhà ga nhÛ tÛi lÝi yêu c§u cça Khô-li- a-va, bèn ch¡y l¡i toa xe à ngn c£n không cho khiêng xuÑng, nh°ng ¿n lúc chính m¯t trông th¥y ng°Ýi thanh niên kia ã ch¿t th­t, hÍ ành ph£i cho phép khiêng xác ¿n nhà xác cça tr¡m tiêu chuyÃn.  

HÍ gÍi ngay dây nói vÁ Bai-a-r¡-ca báo cho Khô- li a-va bi¿t tin b¡n anh ã ch¿t, sÑ ph­n cça ng°Ýi b¡n ó b¥y lâu ã làm cho anh r¥t lo ng¡i.  

MÙt béc iÇn ng¯n të Bai-a-r¡-ca báo vÁ TÉnh çy tin Pa-ven të tr§n.  

Còn A-li-ô-sa Cô-khan-ski thì sau khi ã °a °ãc Pa-ven vÁ tÛi gia ình, chính A-li-ô-sa l¡i bË bÇnh th°¡ng hàn qu­t ngã.  

*  

"9 tháng Giêng.  

Sao lòng tôi th¥y au Ûn n·ng nÁ nh° v­y? Tr°Ûc khi ngÓi vào bàn, tôi ã khóc nhiÁu. Ai t°ßng °ãc r±ng Ri-ta này l¡i có thà khóc °ãc, có thà khóc au xót nh° th¿ °ãc ! Có ph£i bao giß n°Ûc m¯t cing là d¥u hiÇu cça sñ y¿u lòng không? Hôm nay ta khóc vì au Ûn sâu xa trong lòng. T¡i sao au Ûn này l¡i ¿n vÛi ta giïa mÙt ngày th¯ng lãi lÛn, khi gi·c rét rùng rãn ã bË ánh b¡i rÓi, khi các ga xe lía ã có cçi g× quý giá ch¥t §y m ¯p trong kho? T¡i sao nó l¡i ¿n vào giïa ngày mà tôi vëa °ãc dñ lÅ chi¿n th¯ng trong cuÙc hÙi nghË mß rÙng cça Xô-vi¿t thành phÑ, lÅ mëng nhïng ng°Ýi anh hùng xây dñng °Ýng s¯t? Ph£i, chúng ta ã th¯ng lãi, nh°ng à góp vào th¯ng lãi ó, hai ng°Ýi ã hy sinh: C¡-la-vi-s¿ch và Pa-ven.  

Cái ch¿t cça Pa-ven ã làm cho tôi th¥y mÙt sñ th­t: Ñi vÛi tôi, Pa-ven thân quý h¡n là tôi v«n t°ßng.  

Thôi të nay tôi bÏ không vi¿t cuÑn nh­t ký này nïa. RÓi có khi nào tôi b¯t §u mÙt cuÑn nh­t ký mÛi nïa không? Không bi¿t th¿ nào. Ngay mai vi¿t th° ¿n Khác-cÑp báo tin tôi Óng ý nh­n công tác ß Trung °¡ng oàn thanh niên cÙng s£n U-c¡-ren".  

CH¯ NG III  

TuÕi thanh xuân ã th¯ng. Pa-ven qua khÏi tr­n sÑt th°¡ng hàn. L§n này là l§n thé t°, anh ã th­p tí nh¥t sinh mà sÑng trß l¡i. N±m m¥t mÙt tháng rÓi Pa-ven mÛi g°ãng d­y °ãc, ng°Ýi g§y và xanh, chân éng còn run; tay vËn vào t°Ýng, anh l§n t­p i vài b°Ûc trong phòng. M¹ ph£i á anh mÛi ra °ãc ¿n cía sÕ, và éng ¥y nhìn con °Ýng cái r¥t lâu. Tëng ving tuy¿t tan óng ánh trên m·t °Ýng. Tuy¿t b¯t §u tan, báo hiÇu mùa xuân.  

Ngay tr°Ûc cía sÕ, trên cành anh ào, có con chim s» ­u ang tÉa lông, gi¡ bång xám, m¯t ranh mãnh li¿c nhìn Pa-ven. Pa-ven l¥y ngón tay gõ vào kính cía sÕ, kh½ mß miÇng nói:  

- Th¿ là ta vÛi mi ã qua mùa ông rÓi ¥y, chim nhÉ.  

M¹ hÑt ho£ng nhìn anh:  

- Con nói vÛi ai th¿ ?  

- Con nói vÛi con chim s»... Thôi nó bay i m¥t rÓi, con chim nám!  

Và Pa-ven mÉm mÙt nå c°Ýi y¿u Ût.  

Mùa xuân rÓi. Pa-ven ngh) ¿n trß vÁ thành phÑ. Anh th¥y séc thì ã khá, có thà i °ãc, nh°ng trong c¡ thà có mÙt cái gì khác th°Ýng. MÙt hôm anh ang d¡o ch¡i ngoài v°Ýn, b×ng th¥y au nhói trong x°¡ng sÑng, khi¿n anh ngã v­t ra ¥t. Khó nhÍc l¯m anh mÛi d­y và bò vÁ phòng °ãc. Ngày hôm sau, bác s) khám bÇnh anh r¥t kù. Bác s) gõ nhïng Ñt x°¡ng sÑng, th¥y có l× thçng sâu ho¯m trong x°¡ng, l¥y làm l¡, hÏi anh:  

- Sao l°ng Óng chí l¡i bË thçng sâu th¿ này?  

- Th°a bác s), ¥y là v¿t mÙt viên á lát °Ýng b¯n vào l°ng tôi. Tr°Ûc thành RÑp-nô, có mÙt qu£ ¡i bác 81 ly nÕ tung m·t ¥t...  

- Th¿ Óng chí làm th¿ nào mà i °ãc nïa? Viên á b¯n thçng l°ng nh° th¿ không au sao?  

- Không. Tôi bË á b¯n vào l°ng, n±m ln ra ¥t ¿n ngót hai hai ti¿ng Óng hÓ, rÓi l¡i lên ngña i. Mãi ¿n bây giÝ mÛi th¥y au là l§n §u.  

Bác s) cau mày suy ngh), tay n¯n mãi v¿t lõm trên l°ng.  

- Hë !... BË mÙt cú nh° th¿, gay ¥y, chú ¡! X°¡ng sÑng con ng°Ýi ta không °a bË á giáng vào nh° th¿ âu. Hy vÍng là Óng chí s½ không th¥y au nïa. Thôi, m·c áo vào, Óng chí Pa-ven ¡.  

Bác s) ái ng¡i nhìn ng°Ýi bÇnh, không gi¥u nÕi v» lo âu.  

A-r¡-chom vÁ ß nhà Schi-ô-sa, vã anh, mÙt ng°Ýi àn bà ch³ng có gì là áng °a c£. Nhà vã là nông dân nghèo. MÙt hôm, Pa-ven ¿n thm anh. MÙt éa bé con nh¿ch nhác, m¯t lác, ang ch¡y nhông ß sân nhÏ b©n thÉu. Th¥y Pa-ven vào, th±ng bé gi°¡ng m¯t ti hí nhìn chòng chÍc, rÓi hí hoáy thÍc ngón tay mÙt cách nghiêm túc vào l× mii, c¥t ti¿ng hÏi:  

- HÏi gì? Ënh vào nhà ng°Ýi ta n c¯p ch¯c? Cút i ngay, không m¹ ng°Ýi ta chíi cho ¥y!  

Túp lÁu ci kù, th¥p lè tè, cánh cía sÕ bé tí xíu mß ra. A-r¡-chom gÍi Pa-ven:  

- Vào ây Pa-v¡-lu-sa!  

MÙt må già m·t vàng nh° nghÇ ang loay hoay tr°Ûc cía lò. Må g°Ým g°Ým °a m¯t l°Ým Pa-ven và né ng°Ýi tránh cho khách i. Xong må l¡i vÁ vÛi m¥y cái nÓi cça må, må xê i dËch l¡i làm nÓi va ch¡m vào nhau lo£ng xo£ng.  

Hai éa bé gái, bím tóc l¡ th¡ vài sãi, trèo ph¯t lên trên lò b¿p ngÓi và trÑ m¯t nhìn ng°Ýi khách l¡ mÙt cách tÍc m¡ch.  

A-r¡-chom ngÓi ß bàn, có v» ng°ãng ngùng. C£ m¹ l«n em Áu không tán thành anh l¥y Schi-ô-sa. Anh ã ba nm i l¡i vÛi nhà cô Ga-li-a xinh ¹p làm nghÁ khâu, con gái bác thã á. Ch³ng hiÃu làm sao, vÑn con nhà vô s£n gÑc, anh l¡i bÏ Ga-li-a à l¥y nhà chË Schi-ô-sa ch³ng ra gì, âm §u vào cái gia ình nm miÇng n mà ch³ng có ai là tay thã c£. A-r¡-chom xong viÇc ß sß §u máy vÁ nhà, l¡i nai l°ng ra vÛi cái cày, em h¿t séc gây dñng l¡i c¡ Ó cho nhà chË Schi-ô-sa ang lån b¡i này.  

A-r¡-chom hiÃu r±ng Pa-ven không tán thành b°Ûc °Ýng tåt l¡i ±ng sau cça anh, b°Ûc °Ýng "tiÃu t° s£n hóa", nh° Pa-ven th°Ýng nói. GiÝ ây, anh à ý xem em s½ xí sñ nh° th¿ nào trong cái c£nh nhà mình th¿ này.  

Hai anh em hÏi han nhau qua loa m¥y câu sáo ch³ng ra âu vào âu rÓi Pa-ven tÏ ý muÑn ra vÁ. A-r¡-chom giï l¡i.  

- Þ ch¡i ã, n vÛi chúng tao tí chút. ChË s¯p mang sïa ¿n. Mai mày Ënh i th­t ¥y à? Trông mày còn y¿u l¯m, Páp-ca ¡.  

Schi-ô-sa b°Ûc vào, chào Pa-ven và gÍi A-r¡-chom xuÑng nhà d°Ûi khiêng v­t gì giúp mÙt tay. Mình Pa-ven ß l¡i vÛi må già ít nói. Ti¿ng chuông nhà thÝ vÍng vào cía sÕ. Må già buông g­y chÍc lò, càu nhàu:  

- Giê-su-ma, l¡y Chúa tôi, §u t¯t m·t tÑi th¿ này ch³ng có lúc nào mà ng¯m nguyÇn nïa.  

Må tåt khn quàng ra khÏi cÕ, rÓi vëa nhìn g°Ým g°Ým ng°Ýi khách l¡, vëa i ¿n góc buÓng, ch× bày nhïng £nh t°ãng l¡nh l½o, lâu ngày trông ã sÉn. Må °a ba ngón tay ph£i g§y gi¡ x°¡ng chåm vào nhau, rÓi b¯t §u làm d¥u. M¥p máy ôi môi khô héo, må lâm râm c§u nguyÇn.  

- L¡y Cha chúng tôi ß trên Ýi, chúng tôi nguyÇn danh Cha c£ sáng...  

Ngoài sân th±ng bé c°ái lên l°ng con lãn sÁ en trùi trii có ôi tai ch£y lòng thòng. Nó l¥y chân không thúc vào s°Ýn lãn, tay bíu ch·t mÛ lông; con v­t ang xoay tròn, vëa qu«y vëa g§m gë. Th±ng bé thét lên:  

- H°, i ! i! Hê, g°ãm tí ã nào !  

Con lãn sÁ lÓng lên trong sân, cÑ v­t th±ng bé trên l°ng ngã xuÑng ¥t. Song th±ng bé ngÓi ch¯c l¯m.  

Må già bÏ kinh, bÏ nguyÇn, thò §u ra cía sÕ:  

- Ó qu÷ sé! RÓi tao d¡y cho mày c°ái ngña. Có xuÑng ngay không, th±ng ch¿t tiÇt. Ngã ch¿t bây giÝ! NghËch th¿ thì thôi !  

Con lãn sÁ ã tìm cách thoát °ãc tay kõ mã. Må già yên trí l¡i quay vÁ vÛi £nh t°ãng. Nét m·t sùng kính, må ti¿p tåc c§u kinh.  

- N°Ûc Cha trË ¿n&  

Th±ng bé con n°Ûc m¯t ch£y quanh, b°Ûc vào cía. Nó l¥y cánh tay áo quÇt lên cái mii bË ngã d­p xuÑng ¥t và khóc m¿u vì mii au. Nó vòi:  

- M¹ ¡i, cho con cái k¹o.  

Må già phát khùng quay l¡i:  

- Ó qu÷ m¯t lác, mày không à cho bà xong buÕi nguyÇn. Ó chó », ãi ¥y, rÓi bà l¥y k¹o cho mày.  

Nói rÓi, må nh·t cái roi trên gh¿ dài. Th±ng bé bi¿n ngay l­p téc. Hai éa bé gái n±m sau lò b¿p phì c°Ýi. Må l¡i quay vào c§u nguyÇn, l§n này nïa là l§n thé ba.  

Pa-ven éng d­y và i ra ngay, ch³ng ãi A-r¡- chom nïa. Khi anh ra khÏi, quay l¡i khép cÕng, thì th¥y må già còn ngó qua cía sÕ ß ngách nhà nhìn theo anh.  

"Không hiÃu th¿ quái nào mà ông A-r¡-chom l¡i chúi §u vào ây. RÓi ¿n ch¿t cing không rút cing ra °ãc. Bà Schi-ô-sa rÓi s½ » sòn sòn nm mÙt. Ông A-r¡-chom rÓi s½ sa l§y vào ¥y nh° con bÍ hung trong Ñng phân. - Pa-ven chán ngán b°Ûc theo con °Ýng v¯ng ng¯t cça thË tr¥n nhÏ, vëa i vëa ngh) ngãi. - Lo cho ông ¥y có thà còn Õ Ñn h¡n nïa ¿n bÏ c£ công viÇc ß sß §u máy vÁ nhà ß ló vÛi vã. Th¿ mà mình cé Ënh bång lôi ông ¥y i công tác, i ho¡t Ùng !"  

Pa-ven sung s°Ûng ngày mai °ãc i rÓi, ngày mai trß vÁ thành phÑ lÛn, g·p l¡i b¡n bè và nhïng ng°Ýi mà anh yêu quý. Thành phÑ Ó sÙ, séc sÑng tràn trÁ, v» náo nhiÇt cça dòng ng°Ýi không lúc nào ngÛt, ti¿ng xe iÇn §m §m, ti¿ng còi xe h¡i inh Ïi, t¥t c£ h¥p d«n anh. Song, cái chính là anh c£m th¥y tâm hÓn anh bË thu hút bßi nhïng lÛp nhà rÙng mênh mông, xây b±ng g¡ch; nhïng công x°ßng ám khói, các thé máy móc và ti¿ng dây chuyÁn da l°Ût ngÍt trên bánh xe. Anh bË hút vÁ n¡i có nhïng bánh lái khÕng lÓ quay tít theo à máy ch¡y hÑi h£ vÁ n¡i có mùi §u máy, vÁ nhïng thé Ñi vÛi anh ã trß thành thân thuÙc. Þ ây trong cái thË tr¥n nhÏ l§m lì này, i d¡o ch¡i quanh ngoài phÑ, Pa-ven c£m th¥y r¥t là khó thß. ThË tr¥n nhÏ này Ñi vÛi anh trß nên xa l¡ và chán ng¥y, iÁu ó anh ch³ng l¥y làm ng¡c nhiên. Anh chán ng¥y ¿n n×i ban ngày ra phÑ i quanh cing ç th¥y khó chËu. M×i khi i ngang qua nhà nhïng må l¯m iÁu ang ngÓi lê trên thÁm nhà, Pa-ven nghe th¥y các må nói li¿n tho¯ng huyên thiên.  

- Các bà ¡i, xem kìa. Cái th±ng kia nó chui ß âu ra mà trông rõ khi¿p !  

- Ch¯c nó là th±ng ho lao, cái ngñc s¯p i Ýi rÓi.  

- Nh°ng cái áo ngoài cça nó trông có v» ¯t tiÁn ¥y.  

- Ch¯c nó xoáy ß âu ché gì...  

Và chuyÇn các må cé r·t nh° th¿. Pa-ven nghe l¯m, rác c£ tai.  

Të lâu, anh th¥y mình ã ét rÅ h³n vÛi n¡i này. Thành phÑ lÛn ngoài kia Ñi vÛi anh g§n gii h¡n, thân thi¿t h¡n. Các Óng chí vÛi anh là mÙt gia ình bÁn ch·t, vui t°¡i. VÛi l¡i, ngoài ¥y, anh còn có công tác.  

Pa-ven b°Ûc chân ¿n rëng thông të lúc nào cing không à ý ¿n nïa. Anh dëng l¡i ß ch× °Ýng r½ ôi. Bên phía tay ph£i, sau hàng rào cao vÛi nhïng cÍc nhÍn ho¯t, ngn cách vÛi rëng, là nhà pha cÕ l×, âm u hình thù áng ghét, và sau nhà pha là nhïng n¿p nhà quét vôi tr¯ng cça nhà th°¡ng.  

Chính ß bãi rÙng này ây, Va-li-a và các Óng chí ã bË treo cÕ. Pa-ven éng im l·ng mÙt lúc lâu tr°Ûc n¡i ngày tr°Ûc ·t giá treo cÕ. RÓi anh l§n b°Ûc xuÑng lÑi hào sâu, lïng thïng i ra huyÇt chung cça anh chË em ß trên gò.  

Nhïng bàn tay trìu m¿n ã ·t lên các ngôi mÙ nhïng vòng hoa k¿t b±ng cành thông và rào quanh ngh)a Ëa nhÏ này mÙt hàng rào cây lá t°¡i. Énh gò có nhïng cây thông cao vút tr¥n ngñ. CÏ non nh° t¡ xanh phç lên s°Ýn gò thoai tho£i.  

ThË tr¥n nhÏ ¿n ây là h¿t phÑ. C£nh v­t n¡i này tËch mËch, r§u r§u. Rëng thông hiu h¯t. Không gian ph£ng ph¥t mùi lá khô rïa và mùi ¥t mùa xuân nhu§n l¡i.  

N¡i ây, anh chË em ta ã anh dung hy sinh à cho cuÙc Ýi c°Ýi °ãc vÛi nhïng k» sinh ra trong cùng khÕ, nhïng k» të thuß lÍt lòng m¹ là ã b¯t §u ki¿p làm trâu ngña.  

Pa-ven të të ng£ mi, lòng tràn ng­p mÙt mÑi buÓn vô h¡n.  

Cái quý nh¥t cça con ng°Ýi ta là Ýi sÑng. Ýi ng°Ýi chÉ sÑng có mÙt l§n. Ph£i sÑng sao cho khÏi xót xa ân h­n vì nhïng nm tháng ã sÑng hoài, sÑng phí, cho khÏi hÕ th¹n vì d) vãng ti tiÇn và hèn Ûn cça mình, à ¿n khi nh¯m m¯t xuôi tay có thà nói r±ng: t¥t c£ Ýi ta, t¥t c£ séc ta, ta ã hi¿n dâng cho sñ nghiÇp cao ¹p nh¥t trên Ýi, sñ nghiÇp ¥u tranh gi£i phóng loài ng°Ýi. Và ta ph£i sÑng g¥p lên mÛi °ãc. Vì t­t bÇnh vô lý hay mÙt sñ tình cÝ bi át nào ó có thà b×ng nhiên c¯t ét cuÙc Ýi.  

Mang n·ng trong lòng nhïng ý ngh) ¥y, Pa-ven rÝi khÏi ngh)a Ëa.  

M¹ buÓn r§u sía so¡n hành lý cho con lên °Ýng. Pa-ven nhìn m¹: m¹ khóc nh°ng quay m·t i không à anh trông th¥y.  

- Con ß l¡i có °ãc không, con? Con xem, m¹ già rÓi. Cé lçi thçi ß mÙt mình thì khÕ m¹ l¯m, con ¡. ¥y, » ra ng§n ¥y éa con, nh°ng chúng nó vëa lÛn lên thì m×i éa i mÙt ng£. Cái gì nó kéo mày ra tÉnh th¿, hß Pa-ven? Þ ây sÑng cing °ãc ché sao? Hay mày cing ã có món nào? Ch¯c mày ã ph£i lòng mÙt con mái tóc ng¯n nào rÓi? C¥m éa nào nói vÛi må già này mÙt câu. Th±ng A-r¡-chom l¥y vã ch³ng b£o qua tao mÙt ti¿ng. Mày l¡i càng tÇ nïa. ChÉ khi nào chúng mày Ñm au què qu·t, m¹ mÛi °ãc trông th¥y m·t chúng mày thôi.  

M¹ dËu dàng b£o Pa-ven nh° th¿, vëa nói vëa x¿p mÛ qu§n áo cça con vào túi ã gi·t s¡ch.  

Pa-ven ôm l¥y vai m¹, kéo m¹ l¡i g§n:  

- Không âu. Con ch³ng có con mái nào âu, m¹ ¡. Gà thì l¥y gà có ph£i không m¹. M¹ gÍi th¿ ch³ng hóa ra con là gà sÑng à?  

Anh làm m¹ ph£i b­t c°Ýi.  

- M¹ ¡i, con ã thÁ không ngh) gì ¿n gái, n¿u ta ch°a diÇt h¿t bÍn t° s£n trên kh¯p th¿ gian này. Ch¯c m¹ l¡i b£o nh° th¿ thì ph£i chÝ lâu l¯m ph£i không? Không âu, m¹ ¡, bÍn t° s£n ch³ng éng °ãc lâu nïa...RÓi t¥t c£ loài ng°Ýi s½ là mÙt n°Ûc cÙng hòa. Và các cå ông, cå bà già nh° m¹ ã suÑt Ýi làm lång thì s½ °ãc sang nghÉ bên Ý, ß ¥y ¥m áp, chung quanh toàn là biÃn c£. Þ bên n°Ûc Ý, không bao giÝ có mùa ông, m¹ ¡. Chúng con s½ °a m¹, nhïng ng°Ýi già nh° m¹, ¿n ß trong nhïng dinh c¡ cça bÍn t° s£n, và m¹ s½ ngÓi s°ßi n¯ng ¥m. Còn chúng con, chúng con s½ i sía nÑt bÍn t° s£n bên Mù.  

- Con ¡, m¹ ch³ng còn sÑng °ãc ¿n ngày có câu chuyÇn tiên ph­t cça con âu& Ông con x°a kia cing ng× ng°ãc nh° con, ông làm thçy thç, i kh¯p nm châu bÑn biÃn. Nói trÙm vía ông, cå th­t là tay ghê gÛm. Tr­n Xê-va-xtô-pôn, cå ánh hng th¿ nào mà khi vÁ nhà thì th¥y cå thi¿u mÙt chân mÙt tay. Ng°Ýi ta g¯n cho cå hai huân ch°¡ng th­p tñ và hai mÁ ay có cuÑng cça Nga hoàng. Nh°ng rÓi ông cå cing chÉ ch¿t cñc ch¿t khÕ. Cå b°Ûng l¯m. MÙt l§n cå vác n¡ng nÇn vào §u ng°Ýi Nhà n°Ûc. Th¿ là bË tù mÙt nm. Ng°Ýi ta tÑng vào nhà pha, huân ch°¡ng th­p tñ cing ch£ céu thoát °ãc. M¹ th¥y tính con dÅ th°Ýng theo vÁ tính ông ngày tr°Ûc.  

- M¹ ¡i, con s¯p xa m¹, m¹ nói chuyÇn không vui ¥y làm gì? Thôi, m¹ °a cho con cái àn gió, ã lâu l¯m con ch³ng mó ¿n nó.  

Pa-ven cúi xuÑng hàng phím bÍc xà cë. M¹ síng sÑt vì ti¿ng àn cça anh l¡ i, nghe không nh° ngày tr°Ûc nïa. H¿t v» ng× nghËch vô t° lñ, ch¥t hng say xÑc nÕi, nhïng ngón láy và ngón Çm mà c£ thË tr¥n Áu bi¿t tài tay ch¡i àn gió tr» tuÕi Pa-ven. Nh¡c anh ch¡i bây giÝ thánh thót, tr§m bÕng, nghe không kém ph§n m¡nh mà càng thêm có chiÁu sâu nïa.  

*  

Pa-ven ra ga mÙt mình.  

Anh ã nói °ãc cho m¹ ß l¡i nhà: anh không à m¹ i tiÅn vì không muÑn th¥y m¹ khóc khi chia tay.  

Xe lía ph£i xông xáo mà lên, toa nào toa ¥y éng ngÓi chen chúc. Pa-ven chi¿m gi°Ýng trên t§ng cao nh¥t và nhìn xuÑng ám ng°Ýi h§m h§m la lÑi éng ch­t c£ ch× i.  

C£nh chuy¿n tàu nào cing v­y, ng°Ýi ta kéo nhïng bao, nhïng túi lê sÁn sÇt, nhét vào d°Ûi g§m gh¿.  

¿n khi tàu chuyÃn bánh, hành khách mÛi bÛt nóng n£y, và bao giÝ cing th¿, cé ¿n lúc này thì ng°Ýi ta b¯t §u giß bánh ra n nghi¿n ng¥u.  

Pa-ven ch³ng m¥y chÑc ã ngç ln.  

Nhà §u tiên anh muÑn ¿n thm ß trung tâm thành phÑ, trên °Ýng lÛn Ca-rét-sa-tích. Anh të të leo lên thang c§u. C£nh chung quanh quen m¯t, ch³ng có gì khác c£. Anh b°Ûc qua c§u nhà ga, Ã tay l°Ût trên thành c§u nhµn tr¡n. ¿n ch× xuÑng thang, anh dëng l¡i: trên c§u v¯ng ng¯t. Ngía trông lên cao thm th³m, bóng tÑi m°ãt nh° nhung phç l¥y nÁn trÝi.  

Trên vòm trÝi cao, h±ng hà sa sÑ vì sao l¥p lánh ánh sáng màu lân tinh. Þ phía d°Ûi, ch× m·t ¥t l«n vÛi chân trÝi, không bi¿t âu là ranh giÛi, thành phÑ r¯c trong êm hàng triÇu ánh èn iÇn.  

Có ông ng°Ýi i lên qua m·t Pa-ven. Ti¿ng nói gay g¯t cça ám ng°Ýi tranh cãi nhau mÙt câu chuyÇn gì phá sñ yên t)nh cça êm tÑi. Và Pa-ven, m¯t rÝi nhïng ánh èn cça thành phÑ, b°Ûc xuÑng thang.  

Trong phòng phát gi¥y cça æy ban ·c biÇt qu­n ß °Ýng C¡-rét-sa-tích, ng°Ýi phå trách cho Pa-ven bi¿t là Giu-kh¡-rai ã Õi i tÉnh khác të lâu.  

Óng chí ó hÏi i hÏi l¡i Pa-ven; mãi ¿n khi ã tin là Pa-ven có quen riêng Giu-kh¡-rai, mÛi cho bi¿t qua loa thêm. Cách ây hai tháng, Giu-kh¡-rai °ãc lÇnh iÁu i Ta-s¡-ken, ¿n công tác ß m·t tr­n TuÑc- k¿t-stan. Pa-ven nghe tin chán ¿n n×i không buÓn hÏi thêm nïa. Ch³ng nói ch³ng r±ng, anh quay gót i ra. MÇt quá, anh ngÓi xuÑng b­c cía nghÉ mÙt lát.  

Tàu iÇn ch¡y qua, bánh xe s¯t ln r§m r§m vang c£ phÑ. Trên các vÉa hè dòng thác ng°Ýi li l°ãt tràn i. Náo nhiÇt quá ! Lúc thì có ti¿ng c°Ýi rúc rích cça àn bà, lúc thì giÍng tr§m tr§m cça àn ông, lúc thì giÍng lanh l£nh cça mÙt chàng trai tr» mng, lúc thì giÍng Ó Ó cça ông già. Làn sóng ng°Ýi trôi i không lúc nào ngÛt, ai n¥y dáng d¥p vÙi vàng. Xe iÇn sáng tr°ng, èn pha xe h¡i rÍi lên Ùt ngÙt, hàng iÇn b­t lên chói rñc quanh biÃn qu£ng cáo cça r¡p chi¿u bóng bên c¡nh. Và ch× nào cing là ám ông ngÓn ngÙn, làm cho phÑ xá không lúc nào v¯ng ti¿ng huyên náo. ¥y là buÕi tÑi ß mÙt thành phÑ lÛn.  

C£nh t¥p n­p Ón ào cça ¡i lÙ này làm Pa-ven khuây khÏa n×i buÓn vì tin Giu-kh¡-rai ã °ãc iÁu Ùng i n¡i khác. Bi¿t i âu bây giÝ? Hay vÁ phÑ Xô-lô- men-ca vÛi li b¡n? Xa quá! Và anh nhÛ ra mÙt nhà quen ß g§n ây, ngay phÑ Tr°Ýng ¡i hÍc C¡-rúc-lô. Ph£i ¿n ngay ¥y mÛi °ãc.. Bßi vì sau Giu-kh¡-rai thì Ri-ta chính là Óng chí mà anh muÑn g·p tr°Ûc tiên. V£ chng, ¿n ây, có thà ngç buÓng A-kim °ãc.  

Të xa, anh ã nhìn th¥y ánh èn sáng ß cía sÕ trên t§ng gác. Ã tr¥n t)nh lòng mình, anh áp ng°Ýi vào cánh cía g× sên. Lên ¿n c§u thang, l¡i éng dëng m¥y giây nïa. Trong buÓng Ri-ta, có ti¿ng ng°Ýi nói chuyÇn, có ti¿ng àn ghi-ta.  

"Ti¿ng àn ghi-ta? Th¿ ra °ãc ch¡i c£ ghi-ta nïa kia à? Ch¿ Ù bây giÝ có v» nÛi ra tãn . Pa-ven ngh) bång nh° v­y và kh½ gõ cía buÓng. C£m th¥y mình hÓi hÙp, anh c¯n ch·t môi.  

MÙt ng°Ýi àn bà tr» l¡ m·t, có Ã tóc mai qun, ra mß cía. Ng°Ýi ¥y nhìn Pa-ven:  

- Anh hÏi ai?  

Ng°Ýi àn bà không khép cía, và trông cách Pa- ven °a m¯t nhìn vào Ó ¡c trong buÓng, chË ta cing ç oán hiÃu ý.  

- Tôi muÑn hÏi chË Ri-ta UÑt-chi-nô-vích.  

- ChË ¥y không ß ây nïa. HÓi tháng Giêng chË ¥y Õi i Khác-cÑp và giÝ nghe âu l¡i Õi i Mát-xc¡-va.  

- Th¿ Óng chí A-kim còn ß ây hay cing i rÓi?  

- Óng chí A-kim cing không có ây, hiÇn nay Óng chí ¥y làm bí th° thanh niên cÙng s£n ß Ô-ét-xa.  

Pa-ven chÉ có cách là quay i. NiÁm vui trß vÁ thành phÑ th¿ là mÝ m¥t rÓi...  

GiÝ thì ph£i liÇu lo i tìm ch× ngç êm thôi.  

"Cé ch¡y quanh tìm các b¡n thân nh° th¿, mình có mÏi nhë chân cing ch³ng th¥y ai".  

Pa-ven càu nhàu, cau có, cÑ nén th¥t vÍng. Tuy nhiên, anh cing còn c§u may chuy¿n nïa, ¿n tìm Pan-c¡-ra-tÑp. Pan-c¡-ra-tÑp ß g§n b¿n tàu, ¿n c­u ¥y không xa b±ng i ¿n phÑ Xô-lô-men-ca.  

Tìm ¿n °ãc nhà Pan-c¡-ra-tÑp thì ng°Ýi anh ã mÇt nhoài. Anh gõ cánh cía tr°Ûc kia có hÓi s¡n Ï, Ënh bång: "N¿u c­u ta cing i n¡i khác nÑt rÓi thì mình ch³ng i âu lang thang mãi nïa. Tìm béng cái thuyÁn nào chui xuÑng ngç qua êm nay thôi".  

MÙt bà cå nhÏ nh¯n, Ùi vuông khn gi£n dË chít d°Ûi c±m, ra mß cía. Bà cå là m¹ Pan-c¡-ra-tÑp.  

- Th°a m¹, anh Pan-c¡-ra-tÑp có nhà không ¡?  

- Em nó vëa mÛi vÁ.  

Bà cå không nh­n ra Pa-ven và quay vào gÍi con:  

- Pan-c¡-ra-tÑp ¡i, có anh nào hÏi con ¥y.  

Pa-ven b°Ûc theo bà cå vào nhà, ·t túi xuÑng ¥t. Pan-c¡-ra-tÑp ã ngÓi vào n ß bàn, quay ra nhìn Pa-ven:  

- Có ph£i anh hÏi tôi thì mÝi anh ngÓi ch¡i và cho bi¿t có viÇc gì. Anh cho tôi làm nÑt bát xúp này vì të sáng, tôi chÉ Ùc nÑc n°Ûc lã trë bïa.  

Và Pan-c¡-ra-tÑp c§m l¥y cái thìa g× to t°Ûng.  

Pa-ven ngÓi xuÑng gh¿ dña, m·t gh¿ ã thçng.  

Anh bÏ mi cát-két ra rÓi theo thói quen l¥y mi lau mÓ hôi trán.  

"Ch³ng l½ m·t mii mình thay Õi ¿n n×i c­u ta không nh­n ra °ãc mình nïa °?"  

Pan-c¡-ra-tÑp húp luôn hai thìa xúp, rÓi th¥y khách ch°a nói gì, liÁn quay ra hÏi khách l§n nïa.  

- Anh nói cho nghe i. Có chuyÇn gì th¿ anh?  

Bàn tay c§m m©u bánh ch°a °a tÛi mÓm ã dëng l¡i nía chëng, Pan-c¡-ra-tÑp bàng hoàng chÛp chÛp m¯t.  

- Ô kìa . . . Hãy khoan . . . Th¿ này là th¿ nào, hß trÝi?  

Th¥y m·t b¡n Ï bëng, rúm l¡i vì ngh) lung, Pa- ven không nhËn °ãc nïa, phì c°Ýi.  

- Páp-ca ¡i! Chúng tao ngá mày ch¿t rÓi!... Hãy khoan! Tên anh là gì?  

Nghe Pan-c¡-ra-tÑp kêu rú lên, m¹ và chË gái anh ß buÓng bên ch¡y ra. RÓi cuÑi cùng c£ ba ng°Ýi n¯m ch¯c là chính Pa-ven ang ngÓi tr°Ûc m·t hÍ.  

C£ nhà ã ngç lâu rÓi, Pan-c¡-ra-tÑp còn ngÓi kà mãi nhïng viÇc x£y ra trong bÑn tháng qua.  

- Mùa rét vëa rÓi, Giác-ki và u-ba-va °ãc i Khác-cÑp. Ch³ng ph£i công tác vÛ v©n âu. Tåi nó °ãc vào ¡i hÍc cÙng s£n, hÍc lÛp dñ bË. T¥t c£ m°Ýi lm éa °ãc triÇu t­p ¿n. Lúc b¥y giÝ, có phong trào sôi nÕi òi i hÍc, tao cing làm ¡n. Tao ngh) bång: mình ph£i ních thêm vào cái túi khôn cça mình, vì trong §u mình hiÃu bi¿t ít Ïi quá. Nh°ng tiÃu ban l¥y hÍc sinh cho tao r¡i, mày ¡.  

Pan-c¡-ra-tÑp thß ra bñc dÍc, rÓi nói ti¿p:  

- MÛi §u, viÇc tao có v» trôi ch£y l¯m. Tao ç h¿t tiêu chu©n: tao có th» £ng viên, tao ã ç thÝi h¡n công tác dñ bË ß oàn; vÁ thành ph§n xu¥t thân và b£n thân, không có gì lôi thôi, tao không v¥p vì nhïng cái ó. Nh°ng khi sát h¡ch tao vÁ chính trË thì tao bË b°¡ng.  

Tao vào v¥n áp tr°Ûc mÙt Óng chí trong tiÃu ban. Óng chí ¥y ra cho tao câu hÏi hóc này: "Óng chí Pan-c¡-ra-tÑp, Óng chí hiÃu gì vÁ tri¿t hÍc thì nói i . Mày bi¿t tao thì hiÃu quái gì vÁ tri¿t hÍc. Nh°ng tao nhÛ ra, có mÙt th±ng cha khuân vác tr°Ûc kia cùng làm vÛi chúng tao, mÙt th±ng giang hÓ có i hÍc lít-xê lít xi¿c. Nó i làm cho ra v» ta ây lao Ùng ¥y mà. Nó có l§n kà cho chúng tao nghe, x°a kia ß bên n°Ûc Hy L¡p, có nhïng nhà thông thái ngh) ra nhiÁu cái l¯m. Ng°Ýi ta gÍi hÍ là nhïng nhà tri¿t hÍc. Trong nhïng tay tri¿t hÍc lo¡i ó, có mÙt tay tao quên khu¥y m¥t tên, hình nh° là I-ê-ô-ghen thì ph£i, tay này suÑt Ýi chui trong cái thùng tô-nô ß và ¡i khái nhïng chuyÇn nh° th¿. . GiÏi nh¥t ám tri¿t hÍc ¥y là mÙt tay có thà chéng minh bÑn m°¡i l§n liÁn: cái gì en là tr¯ng, và ng°ãc l¡i, tr¯ng là en. Nói tóm l¡i là mÙt bÍn ngh) cách úm ng°Ýi ta. Vì v­y cho nên lúc b¥y giÝ tao mÛi ngh) ¿n câu chuyÇn th±ng hÍc trò lít-xê kà và tao tñ b£o: "Tay çy viên tiÃu ban này Ënh quay mình ây . Mà lão ta ngÓi ¥y nhìn tao ranh mãnh th­t. Cho nên tao mÛi sa chân vào )a. Tao nói: "Tri¿t hÍc là trò bËp Ýi và nhÓi sÍ. Tôi không °a hÍc gì nhïng cça ngÛ ng©n ¥y, các Óng chí ¡! Còn lËch sí £ng thì khác, tôi à h¿t tâm trí nghiên céu lËch sí £ng . Tao nói th¿ xong thì các tay trong tiÃu ban mÛi truy tao thêm, hÏi v·n tao hÍc ß âu mà hiÃu tri¿t hÍc nh° th¿. Tao mÛi nói thêm m¥y iÁu nïa mà th±ng hÍc trò lít-xê ã nói vÛi tao. Th¿ là c£ tiÃu ban ln ra c°Ýi. Tao phát cáu. Tao b£o r±ng: "Có cái gì mà các Óng chí nh¡o báng tôi nh° ch¿ th±ng ngu th¿?" Tao nh·t l¥y mi và i ngay vÁ nhà.  

Sau ó, Óng chí ã hÏi tao l¡i g·p tao ß tÉnh çy. Nói chuyÇn ba ti¿ng Óng hÓ liÁn. Tao mÛi hiÃu ra th±ng hÍc trò lít-xê nói lòe chúng tao. Bßi vì tao nghe nói thì ra tri¿t hÍc mÙt sñ v) ¡i và r¥t là tinh anh sáng suÑt.  

Th±ng u-ba-va và th±ng Giác-ki thì trúng. Th±ng u ba-va thì tao chËu nó, nó hÍc ra trò. Song còn Giác- ki thì ch³ng h¡n tao m¥y. Nó nhÝ cái huân ch°¡ng mà thoát, nh¥t Ënh là nh° th¿. Nói tóm l¡i tao l¡i quay vÁ làm n vÛi sông n°Ûc. Tao °ãc chÉ Ënh vÁ ban qu£n lý b¿n tàu. Tao thay Óng chí phå trách ke bÑc hàng. Tr°Ûc kia c£ ngày tao to ti¿ng vÛi chính quyÁn vÁ mÙt Ñng v¥n Á dính dáng ¿n oàn. Nay chính tao ph£i lãnh ¡o cái kho£n ¥y. ThÉnh tho£ng x£y ¿n nh° th¿ này: có tên nào gi£ Ñm, hay tên nào nhác r¡i vào tay tao, tao vëa l¥y c°¡ng vË phå trách chính quyÁn, vëa l¥y c°¡ng vË bí th° chi oàn ì cho c©n th­n. Song, cuÙc Ýi không ph£i chÉ có tao, xin l×i mày nhé. Tao s½ kà vÁ tao sau. Còn cái gì tao ch°a kà cho mày nghe nïa nhÉ? VÁ tin téc A-kim, mày ã hÏi thm °ãc rÓi. Các ch¥p çy ci, còn l¡i có Túp- ta, v«n làm công tác ci. Tô-ca-r¿p thì bí th° £ng çy Xô-lô-men-ca, Ô-cu-nh¿p tr°Ûc cing ß tÕ công xã vÛi mày thì ß qu­n oàn thanh niên. Ta-li-a thì làm gi£ng viên chính trË. Svê-tai-ép thay chân mày ß xí nghiÇp. Tao không bi¿t nó l¯m. ThÉnh tho£ng g·p ß tÉnh oàn, trông không åt âu, nh°ng tñ ái ra dáng. Mày nhÛ An-na Bô-khác ché? Cô ¥y cing ß Xô-lô- men-ca, phå trách công tác phå v­n ß qu­n çy. Tao ã kà h¿t cho mày nghe vÁ tin téc các c­u quen. ¥y mày xem, £ng cho nhiÁu c­u i hÍc. HiÇn nay ß ây t¥t c£ cán bÙ ci ang cày khÏe ß Tr°Ýng £ng. Trên héa sang nm cing cho tao theo hÍc ß ¥y.  

Hai ng°Ýi m£i chuyÇn, quá nía êm lâu rÓi mÛi ngç. Sáng hôm sau, Pa-ven d­y thì Pan-c¡-ra-tÑp ã ra b¿n tàu. Em gái Pan-c¡-ra-tÑp là u-xi-a, mÙt cô gái to khÏe giÑng anh nh° úc, b°ng n°Ûc chè mÝi Pa-ven uÑng và nói ¿n mÍi chuyÇn v·t. Cha Pan- c¡-ra-tÑp không có nhà. Ông cå làm thã máy trên tàu thçy, còn ang ng°ãc tàu.  

Pa-ven sía so¡n ra phÑ. S¯p i, u-xi-a d·n l¡i:  

- NhÛ vÁ n c¡m, anh nhé. Nhà em chÝ c¡m anh ¥y.  

*  

Trå sß tÉnh oàn thanh niên th°Ýng v«n t¥p n­p. Cía mß ra rÓi l¡i óng s­p vào luôn tay. Trong hành lang và các buÓng, ng°Ýi chÝ ông; phòng hành chính, ti¿ng máy chï gõ inh tai.  

Pa-ven dëng l¡i ngoài hiên mÙt lát, ngó vào hy vÍng g·p m·t nào quen. Ch³ng th¥y ai, anh mÛi i vào phòng Óng chí bí th°. Óng chí bí th° m·c s¡- mi xanh, ngÓi tr°Ûc mÙt bàn gi¥y Ó sÙ. Pa-ven vào, Óng chí ¥y chÉ nhìn qua, rÓi l¡i cúi xuÑng vi¿t.  

Pa-ven ngÓi Ñi diÇn và chm chú nhìn ng°Ýi bí th° thay chân A-kim ¥y.  

Óng chí bí th° ánh d¥u ch¥m h¿t lên trang gi¥y anh ang vi¿t và hÏi Pa-ven:  

- Óng chí muÑn gì?  

Pa-ven trình bày tr°Ýng hãp cça mình:  

- Ph£i c£i tí hoàn sinh cho tôi trên danh sách tÕ chéc cça oàn và cho tôi trß l¡i phân x°ßng chính nhà máy xe lía. Á nghË Óng chí chÉ thË cho bên tÕ chéc nh° v­y.  

Óng chí bí th° ng£ ng°Ýi dña vào gh¿ và tr£ lÝi, giÍng l°áng lñ.  

- T¥t nhiên chúng tôi s½ khôi phåc oàn tËch cho Óng chí, iÁu ó không còn ph£i nói gì nïa. Nh°ng iÁu Óng chí vÁ phân x°ßng chính nhà máy xe lía thì không tiÇn. Svê-tai-ép ang phå trách ß ¥y, c­u ¥y là ch¥p çy viên tÉnh oàn mÛi b§u l¡i khóa vëa rÓi. Chúng tôi s½ iÁu Óng chí i n¡i khác v­y.  

M¯t Pa-ven h¡i nhíu l¡i:  

- Tôi vÁ ¥y không ph£i à làm khó cho công tác cça Óng chí Svê-tai-ép âu. Tôi muÑn vÁ làm chuyên môn cça tôi, ché không ph£i làm bí th° chi oàn. VÛi l¡i trong ng°Ýi tôi ch°a °ãc khÏe, Á nghË ëng iÁu tôi i n¡i khác.  

Óng chí bí th° g­t §u, ghi m¥y chï vào m£nh gi¥y.  

- Óng chí °a m£nh gi¥y này cho Túp-ta, c­u ta s½ bÑ trí cho âu vào ¥y.  

Bên phòng cán bÙ, Túp-ta ang m¯ng nh° tát n°Ûc ng°Ýi giúp viÇc thÑng kê cça mình. Pa-ven nghe hai bên cãi nhau nía phút, nh°ng th¥y câu chuyÇn có v» kéo dài, liÁn ng¯t lÝi anh chàng Túp-ta ang nóng nh° lía:  

- Thôi, c­u s½ chÉnh Óng chí ¥y sau. ây là gi¥y giÛi thiÇu, c­u làm hÙ gi¥y chính théc cho mình i.  

Túp-ta h¿t nhìn gi¥y l¡i nhìn Pa-ven. Sau cùng mÛi nói ra lÝi:  

- Sao, c­u ch°a ch¿t à? V­y làm th¿ nào bây giÝ? Tên c­u ã g¡ch khÏi danh sách rÓi. Chính mình gíi tr£ Trung °¡ng th» oàn viên cça c­u. VÛi l¡i vëa rÓi Trung °¡ng mÛi l¥y l¡i danh sách oàn viên c£ n°Ûc. Theo thông tri cça Trung °¡ng oàn, ai không ghi tên l¡i thì coi nh° bË khai trë. C­u chÉ còn có cách nÙp ¡n xin gia nh­p oàn l¡i, theo úng nhïng quy Ënh th°Ýng lÇ.  

Túp-ta tuyên bÑ th³ng cánh nh° v­y. Pa-ven cau m·t l¡i:  

- V­y ra c­u ta v«n chéng nào t­t ¥y. C­u còn tr» mà tÇ h¡i h¡n mÙt con chuÙt già rúc trong Ñng công vn. Bao giÝ c­u mÛi ra hÓn ng°Ýi °ãc?  

Túp-ta chÓm lên, nh° bË rÇp Ñt:  

- C­u ëng lên lÛp ây. ây phå trách công viÇc ây làm. Thông tri th£o ra không ph£i à cho ng°Ýi ta vi ph¡m nó. Còn c­u gÍi ây là chuÙt già thì c­u s½ ph£i tr£ lÝi vÁ câu phÉ báng ó.  

Túp-ta nói câu sau này có v» hm dÍa. H¯n °a rÙng tay v¡ l¥y chÓng phong bì ch°a mß: thái Ù tÏ v» không muÑn nói chuyÇn thêm nïa.  

Pa-ven thong th£ éng d­y ra cía. Chãt ngh) l¡i iÁu gì anh quay trß vào nh·t m£nh gi¥y Óng chí bí th° giÛi thiÇu còn à trên bàn tr°Ûc m·t Túp-ta. Túp-ta nhìn Pa-ven. ông cå non cáu kÉnh và tÉ m©n ¥y có ôi tai to vÃnh ra, trông vëa áng ghét, vëa buÓn c°Ýi.  

- Thôi °ãc, k¿t tÙi ây là "làm £o lÙn thÑng kê" thì cé k¿t tÙi, nh°ng ây hÏi l¡i: t¡i sao c­u l¡i dám thi hành k÷ lu­t mÙt ng°Ýi ã ch¿t mà cé tñ tiÇn, không có gi¥y tÝ vn b£n nào quy¿t Ënh tr°Ûc h³n hoi? Tr°Ýng hãp này có thà x£y ra vÛi t¥t c£ mÍi ng°Ýi: ng°Ýi ta Ñm rÓi ch¿t. Nh¥t Ënh không có thông tri nào cho phép c­u làm nh° th¿.  

- Hì, hì, hì - Ng°Ýi giúp viÇc Túp-ta không thà giï trung l­p °ãc mãi nïa, b­t lên c°Ýi thích chí.  

Túp-ta ¥n gãy §u bút chì. H¯n c§m m§u chì gãy ném xuÑng sàn, ch°a kËp tr£ lÝi Ñi ph°¡ng, thì ng°Ýi ông ã kéo ùa vào phòng, c°Ýi nói bô bô. Trong bÍn mÛi vào có Ô-cu-nh¿p. Th¿ là chÉ còn nghe th¥y nhïng ti¿ng reo vui và síng sÑt, nhïng câu hÏi không bao giÝ h¿t. Vài phút sau, l¡i mÙt ám thanh niên nïa vào trong bÍn ó có Ôn-ga. ChË n¯m l¥y tay Pa-ven r¥t lâu, ng¡c nhiên, nh°ng t°¡i sáng h³n lên.  

Ng°Ýi ta l¡i b¯t Pa-ven kà chuyÇn l¡i. NguÓn vui th­t thà cça nhïng Óng chí, tình b¡n chân thành, lòng m¿n th°¡ng thông c£m, nhïng n¯m tay ch·t, nhïng bàn tay v× lên vai, ch¯c nËch và thân ái, t¥t c£ làm Pa-ven quên h³n chuyÇn Túp-ta.  

G§n cuÑi, Pa-ven kà thêm cho các Óng chí nghe câu chuyÇn giïa mình và Túp-ta vëa rÓi. Ai cing téc gi­n. Ôn-ga qu¯c m¯t l°Ým Túp-ta, rÓi i ¿n phòng Óng chí bí th°.  

- Cánh ta i tìm Óng chí Nhê-gi¡-a-nÑp à Óng chí ¥y c¡o cho h¯n mÙt m».  

Ô-cu-nh¿p nói th¿ và choàng l¥y vai Pa-ven kéo i theo Ôn-ga cùng vÛi ám ông các Óng chí.  

Ôn-ga nóng gi­n bëng bëng:  

- Túp-ta này quan liêu h¡ng n·ng! Ph£i tru¥t cÕ h¯n khÏi ban tÕ chéc và iÁu ¿n ch× Pan-c¡-ra-tÑp cho làm nghÁ khuân vác l¥y mÙt nm mÛi °ãc.  

Ô-cu-nh¿p, Ôn-ga và các Óng chí khác òi uÕi cÕ Túp-ta khÏi phòng cán bÙ. Óng chí bí th° nghe hÍ nói, c°Ýi Ù l°ãng. Nhê-gi¡-a-nÑp cÑ làm cho Ôn- ga nguôi gi­n:  

- VÁ viÇc khôi phåc quyÁn lãi sinh ho¡t oàn cho Pa-ven thì ch³ng c§n ph£i nói l¡i nïa. S½ phát ngay th» oàn viên cho c­u ta. Còn nh° Túp-ta là mÙt anh chàng máy móc thì r¥t Óng ý vÛi các Óng chí nh° th¿. ¥y là khuy¿t iÃm chính cça c­u ¥y. Nh°ng cing ph£i thú th­t vÛi các Óng chí r±ng c­u ¥y tÕ chéc công viÇc r¥t khá. Trong t¥t c£ nhïng c¡ quan lãnh ¡o cça oàn mà tôi ã làm të tr°Ûc ¿n nay, công tác tÕ chéc và thÑng kê này th­t r¯c rÑi nh° chui vào rëng r­m v­y. Ch³ng còn bi¿t tin vào con sÑ nào. Nh°ng ß ây thì làm thÑng kê r¥t tÑt. Các Óng chí cing bi¿t Túp-ta théc suÑt êm hì håc làm ß bàn gi¥y. Cho nên ý ki¿n tôi là các Óng chí muÑn c¥t chéc c­u ¥y thì c¥t chéc lúc nào cing °ãc. Song l¥y mÙt c­u khác tÑt mà làm thÑng kê tÓi thay h¯n ta thì không còn tình tr¡ng quan liêu, iÁu ó ã h³n i rÓi, nh°ng Óng thÝi thÑng kê cing s½ không ra âu vào âu. V­y cé nên à cho c­u ¥y làm. Tôi s½ phê bình th­t lñc c­u ¥y. S½ có tác dång tÑt Ñi vÛi c­u ¥y trong mÙt thÝi gian. RÓi có th¿ nào, sau này s½ hay.  

- Thôi, th¿ cing °ãc. - Ô-cu-nh¿p g­t §u rÓi nói vÛi Pa-ven: - Pa-ven, ta vÁ Xô-lô-men-ca i. Hôm nay có hÍp oàn ß câu l¡c bÙ chúng mình. Ch°a ai bi¿t c­u vÁ. RÓi b¥t thình lình, ta giÛi thiÇu: "Xin nh°Ýng lÝi cho Pa-ven!". Hoan hô Pa-ven. Mày không ch¿t là ph£i l¯m. Giai c¥p vô s£n m¡nh thêm vì cái c³ng mày. - Ô-cu-nh¿p k¿t lu­n mÙt cách khôi hài nh° v­y và l¥y hai tay ôm l¥y Pa-ven ©y ra hành lang.  

- Ôn-ga cing ¿n ¥y ché?  

- Nh¥t Ënh ¿n ché!  

*  

Nhà Pan-c¡-ra-tÑp ãi mãi không th¥y Pa-ven vÁ n c¡m. êm cing không th¥y vÁ ngç. Ô-cu-nh¿p ã °a Pa-ven vÁ ß nhà mình. Anh có mÙt phòng riêng ß trå sß Xô-vi¿t. VÁ ¿n nhà, có gì là cho b¡n n n¥y, rÓi mang ¿n cho Pa-ven hai bó báo và hai quyÃn sÕ cái - sÕ ghi biên b£n các buÕi hÍp cça th°Ýng vå qu­n oàn thanh niên. Anh b£o b¡n:  

- C­u nghiên céu t¥t c£ nhïng tài liÇu này i. Trong khi c­u m¥t thÝi giÝ vÛi bÇnh th°¡ng hàn cça c­u thì thÝi gian nh° n°Ûc ch£y i ã nhiÁu rÓi ¥y! Íc i à hiÃu viÇc ã qua và viÇc tr°Ûc m¯t. TÑi mình vÁ ón c­u rÓi cùng ¿n câu l¡c bÙ. N¿u mÇt thì cé ng£ l°ng làm mÙt gi¥c.  

Ng°Ýi bí th° qu­n oàn thanh niên nhét vÙi mÙt Ñng th° vÛi tài liÇu và gi¥y chéng nh­n vào túi, (Ô- cu-nh¿p ghét nhïng c·p da, c·p cça anh qu³ng ß g­m gi°Ýng), rÓi i quanh phòng xem l¡i mÙt l°ãt tr°Ûc khi ra cía.  

TÑi ¿n, anh vÁ thì th¥y kh¯p phòng báo chí tung bëa bãi, Ñng sách à d°Ûi g§m gi°Ýng cing bË lôi ra. NhiÁu quyÃn khác ch¥t trên bàn làm viÇc. Pa-ven ngÓi trên gi°Ýng Íc t­p th° cça Trung °¡ng mÛi gíi ¿n mà anh tìm th¥y d°Ûi gÑi cça b¡n.  

- Th±ng t°Ûng c°Ûp, mày låc gì cái Õ cça tao th¿?- Ô-cu-nh¿p làm bÙ quát lên, gi£ vÝ téc gi­n. - Xem nào, xem nào, Óng chí! Tôi b¯t °ãc Óng chí Íc tài liÇu m­t. Cé Ã cho quân này chui vào buÓng mình thì có ngày hÏng!  

Pa-ven mÉm c°Ýi, Ã lá th° xuÑng.  

- C­u nhá tàu rÓi. Th° này có gì mà m­t. Trái l¡i, chính c­u l¥y tài liÇu riêng tÑi m­t làm chao èn kia kìa. Trông xem! BË sém c£ rìa nïa là khác.  

Ô-cu-nh¿p c§m l¥y tÝ gi¥y ã bË làm chao èn ó, anh vëa Íc qua tiêu Á ã l¥y tay v× lên trán:  

- Th¿ mà mình tìm mãi ba hôm nay cái m£nh gi¥y tai ác này. Nó bi¿n m¥t, t°ßng r¡i xuÑng sông, xuÑng biÃn, giÝ mình nhÛ ra rÓi. Hôm kia, th±ng Vô-l°n- x¿p ¿n ây, chính là nó máy tay l¥y làm chao èn. RÓi nó l¡i qu§n qu­t i tìm .- Ô-cu-nh¿p g¥p m£nh gi¥y l¡i c©n th­n rÓi út xuÑng d°Ûi Çm, nói giÍng không lo nïa - Thôi chÑc nïa hãy x¿p dÍn l¡i. GiÝ chén mÙt mi¿ng ã rÓi còn i ra câu l¡c bÙ. Nào Pa- v¡-lu sa, ngÓi xuÑng ây.  

Ô cu-nh¿p móc túi l¥y con cá khô gói trong mÙt tÝ báo, l¡i móc túi kia l¥y hai §u m©u bánh mì. RÓi tr£i luôn tÝ báo ra góc bàn, c§m §u con cá nÇn vào g× Ã cá róc h¿t thËt.  

Ô-cu-nh¿p ngÓi vào bàn, hàm nhai nghi¿n ng¥u. R¥t vui, anh kà tin mÛi cho Pa-ven nghe, vëa nói chuyÇn éng ¯n, vëa chêm câu bông ùa.  

¿n câu l¡c bÙ, Ô-cu-nh¿p °a Pa-ven vào cía sau, gi¥u ß h­u tr°Ýng. Trong góc phòng rÙng thênh thang, Ta-li-a con cå La-gu-chin và An-na Bô-khác ang ngÓi mé bên ph£i sân kh¥u, c¡nh ch× ·t cây àn d°¡ng c§m, chung quanh hai chË là nhóm thanh niên cÙng s£n °Ýng s¯t. Tr°Ûc m·t An-na, ngÓi v¯t v»o trên gh¿ dña là Vô-l°n-xép, bí th° chi oàn sß §u máy, m·t Ï chót nh° mÙt qu£ táo ang mùa tháng Tám, m·c áo da ci, tr°Ûc kia màu en, nay ã b¡c ph¿ch.  

Vô l°n-xép có tóc và lông mày vàng nh° lúa chín. NgÓi c¡nh Vô-l°n-xép là Svê-tai-ép, ¹p trai, tóc màu h¡t d», môi cong rõ nét, ngÓi th¡ th©n dña tay vào n¯p d°¡ng c§m. CÕ áo khoác cça Svê-tai-ép à hß.  

Ô-cu-nh¿p ¿n g§n hÍ, còn nghe th¥y An-na ang nói h¿t câu:  

- Có nhïng ng°Ýi cé muÑn làm r¯c rÑi quá l¯m viÇc k¿t n¡p nhïng Óng chí mÛi. Svê-tai-ép là mÙt.  

Svê-tai-ép không chËu, cãi l¡i, giÍng khinh b¡c ra m·t:  

- oàn không ph£i là quán trÍ.  

Ta-li-a nhìn th¥y Ô-cu-nh¿p reo lên:  

- Kìa, trông Ô-cu-nh¿p mà xem. Anh ¥y hôm nay có v» phßn th¿, m·t mày r¡ng rá nh° cái ¥m Óng mÛi ánh bóng ¥y.  

M¥y ng°Ýi kéo Ô-cu-nh¿p l¡i hÏi chuyÇn tÛi t¥p:  

- C­u ß âu ¿n th¿ ?  

- Ta b¯t §u i thôi ché.  

Ô-cu-nh¿p gi¡ tay can hÍ.  

- ãi mÙt tí các c­u ¡. Óng chí Tô-ca-r¿p s¯p ¿n và s½ khai m¡c hÙi nghË.  

- Vëa v·n bÑ già ¿n kia rÓi! - An-na trông th¥y Tô-ca-r¿p, vÙi nói.  

Óng chí bí th° £ng çy qu­n ang i vÁ phía hÍ. Ô-cu-nh¿p ch¡y ra ón:  

- BÑ ¡i, bÑ vào ±ng sau sân kh¥u, tôi °a bÑ g·p mÙt c­u quen bÑ. Ch¯c là bÑ s½ ng¡c nhiên!  

- Cái gì nïa th¿? - ông già l©m b©m, kéo nÑt h¡i thuÑc lá nïa. Nh°ng Ô-cu-nh¿p ã n¯m l¥y tay ông cå kéo i rÓi.  

Ô-cu-nh¿p l¯c chuông dï dÙi ¿n n×i nhïng ng°Ýi hay chuyÇn x¥u thói nh¥t cing ph£i tin.  

±ng sau Tô-ca-r¿p là pho t°ãng Mác, ng°Ýi sáng t¡o thiên tài ra b£n Tuyên ngôn cça £ng cÙng s£n, §u Ng°Ýi nh° §u con s° tí nÕi lên trong ám cành thông trang trí. Trong khi Ô-cu-nh¿p nói lý do buÕi hÍp, Óng chí Tô-ca-r¿p không rÝi m¯t nhìn Pa-ven còn éng ß h­u tr°Ýng.  

- Th°a các Óng chí, tr°Ûc khi vào ch°¡ng trình nghË sñ, tôi xin giÛi thiÇu mÙt Óng chí muÑn xin nói m¥y lÝi vÛi chi bÙ. Óng chí Tô-ca-r¿p và tôi ã Óng ý Ã Óng chí ¥y nói.  

Ti¿ng v× tay Óng ý nÕi lên. Ô-cu-nh¿p giÛi thiÇu:  

- Xin mÝi Óng chí Pa-ven Ca-r¡-sa-ghin nói chuyÇn!  

Trong mÙt trm ng°Ýi có m·t, có ¿n tám m°¡i ng°Ýi bi¿t Pa-ven. Và khi bóng dáng quen thuÙc hiÇn ra tr°Ûc diÅn àn và ng°Ýi thanh niên xanh xao, dong dÏng cao, b¯t §u nói thì nhïng ti¿ng reo vui mëng và mÙt tràng dài v× tay hoan hô nh° bão d­y chào anh.  

- Các Óng chí thân m¿n!  

GiÍng Pa-ven të tÑn song không sao gi¥u nÕi c£m Ùng:  

- Không ngÝ hôm nay tôi °ãc trß l¡i vÛi các Óng chí, trß vÁ vË trí cça tôi trong Ùi ngi cça chúng ta. Tôi sung s°Ûng l¯m. Tôi °ãc g·p l¡i ß ây r¥t nhiÁu b¡n thân cça tôi. Tôi ß nhà Ô-cu-nh¿p °ãc Íc báo cáo bi¿t r±ng: khu Xô-lô-men-ca ta có thêm mÙt ph§n ba oàn viên mÛi, nhïng anh chË em mÛi cça chúng ta; ß các x°ßng và ß sß §u máy thì bÍn "ch¿ t¡o b­t lía ã không còn nïa và ta ã lôi nhïng §u tàu vét i ngoài "ngh)a Ëa s¯t vÁ chïa l¡i dùng. T¥t c£ iÁu ó chéng tÏ ¥t n°Ûc chúng ta ang sÑng l¡i và ang l¥y l¡i séc. Nh° th¿ thì Ýi áng sÑng l¯m ché! Giïa lúc th¿ này, hÏi tôi nh¯m m¯t mà ch¿t làm sao °ãc?  

ôi m¯t Pa-ven long lanh nét c°Ýi sung s°Ûng.  

Khi Pa-ven i xuÑng, l¡i ngÓi g§n An-na và Ta- li-a thì ti¿ng hoan hô nÓng nhiÇt cé kéo dài tiÅn theo anh mãi. Anh °a tay ra b¯t vÙi vàng h¿t ng°Ýi này ¿n ng°Ýi khác. Các b¡n ngÓi xít l¡i nh°Ýng ch× cho anh. Bàn tay cça Ta-li-a ·t lên bàn tay anh, n¯m r¥t ch·t, r¥t ch·t.  

An-na tròn m¯t nhìn anh, hàng mi dài kh½ m¥p máy, cái nhìn niÁm nß có mÙt cái gì ó síng sÑt.  

*  

Ngày qua ngày trôi i. Không thà nào gÍi là nhïng ngày bình th°Ýng °ãc. M×i ngày mang l¡i mÙt cái gì mÛi. Sáng d­y, Ënh ch°¡ng trình làm viÇc h±ng ngày, Pa-ven buÓn r§u nh­n th¥y ngày có ph§n ng¯n quá và công viÇc anh Ënh làm, nhiÁu viÇc ¿n không xong m¥t.  

Pa-ven trÍ ß nhà Ô-cu-nh¿p và làm chân phå l¯p máy iÇn ß x°ßng.  

Anh ph£i bàn cãi r¥t lâu vÛi Ô-cu-nh¿p: Ô-cu-nh¿p nh¥t Ënh không Óng ý Ã Pa-ven, dù t¡m thÝi i nïa, không tham gia công tác lãnh ¡o.  

- Chúng ta ang thi¿u ng°Ýi mà c­u l¡i muÑn th£nh th¡i d°Ûi x°ßng. C­u ëng viÇn bÇnh c­u ra nïa. Mình ây mình cing bË sÑt th°¡ng hàn, vëa Ñm d­y, mÇt suÑt mÙt tháng trÝi, nh°ng mình chÑng g­y ¿n qu­n oàn làm viÇc. Mình bi¿t tính c­u, ch¯c còn có lý do gì chính nïa, ché ch³ng ph£i t¡i bÇnh âu. - Và Ô- cu-nh¿p hÏi dÓn Pa-ven: - Th­t th¿ nào, nói cho mình nghe i.  

- C­u oán không l§m: sñ th­t là mình muÑn có thÝi giÝ hÍc thêm.  

Ô-cu-nh¿p ¯c chí, nói oang oang:  

- A, a!... Ra th¿ ¥y! C­u muÑn hÍc. Th¿ c­u cho mình là không muÑn hÍc hay sao? Nh° th¿ là ích k÷, ông b¡n già cça tôi ¡! N¿u th¿ thì hóa ra chúng mình công tác nh° ©y xe bò, còn c­u thì hÍc. Không °ãc, chú mình ¡. Ngay sáng mai, c­u ph£i ¿n ban tÕ chéc.  

Song, bàn cãi hÓi lâu. Ô-cu-nh¿p cuÑi cùng ã ph£i nhân nh°ãng:  

- Thôi °ãc, mình à c­u yên trong hai tháng, không ång ¿n. C­u bi¿t th¿ là mình tÑt bång ¥y! Nh°ng theo mình ngh), c­u có l½ không n ý vÛi Svê-tai-ép âu: th±ng cha ¥y hãm mình quá l¯m.  

Pa-ven l¡i vÁ x°ßng. Svê-tai-ép l¥y làm nghi ng¡i. H¯n inh ninh cho là Pa-ven vÁ x°ßng th¿ nào cing x£y ra tranh ch¥p vÁ lãnh ¡o vÛi h¯n. VÑn tñ ái thành bÇnh, h¯n liÁn chu©n bË Ñi phó. Nh°ng, ngay nhïng ngày §u, h¯n ã th¥y ra ngay là h¯n nghi ng¡i không âu. Khi Pa-ven °ãc tin anh em Ënh cí mình vào th°Ýng vå oàn thì anh thân ¿n ban bí th° ngay và viÇn cÛ ã °ãc Ô-cu-nh¿p Óng ý, anh trình bày thì °ãc anh em rút không em v¥n Á ó ra bàn nïa. Trong chi oàn thành niên x°ßng máy, Pa-ven phå trách nhóm nghiên céu chính trË, nh°ng anh không muÑn vào th°Ýng vå. Tuy vÁ tÕ chéc, anh éng ngoài lãnh ¡o, £nh h°ßng cça anh v«n th¥y rõ trong mÍi công tác. VÛi mÙt thái Ù thân ái và không à ai nh­n th¥y, anh ã giúp Svê-tai- ép nhiÁu phen thoát khÏi tình th¿ khó xí.  

MÙt hôm, Svê-tai-ép vào ¿n x°ßng, l¥y làm l¡: toàn thà chi oàn thanh niên cÙng s£n và chëng ba m°¡i anh chË em ngoài tÕ chéc ang lau cía sÕ, chùi máy móc, cÍ ghét båi ã cáu l¡i të bao nm nay, dÍn s¯t vån và các thé rác b©n linh tinh Õ ra sân. Pa- ven thì c§m mÙt chi¿c chÕi gÙc, hì håc kó cÍ nÁn xi- mng bê b¿t d§u má.  

Svê-tai-ép síng sÑt hÏi Pa-ven:  

- Lau chùi dÍn d¹p à làm gì th¿ này?  

Pa-ven tr£ lÝi v¯n t¯t:  

- BÍn tôi không muÑn làm viÇc trong ghét båi cáu b©n nïa. Þ ây ã hai m°¡i nm nay, ch³ng lau chùi, dÍn d¹p gì c£. Trong tám ngày, chúng tôi s½ quét dÍn s¡ch, làm cho x°ßng ta mÛi l¡i.  

Svê-tai-ép nhún vai bÏ i.  

ám anh em thã iÇn không nhïng chÉ dÍn x°ßng mình làm mà còn Ùng ¿n c£ sân lÛn nhà máy të lâu ã trß thành ch× Õ rác. Þ ây ch³ng còn thi¿u mÙt thé gì. H±ng trm bÙ tråc các toa xe lía, hàng núi s¯t gÉ, nào Çm nÑi toa, nào °Ýng ray, nào Õ bánh... hàng ngàn t¥n s¯t bÏ hçy, bÏ ho¡i ngoài trÝi. Nh°ng ang t¥n công vào Ñng rác lÛn thì hành chính ngn l¡i:  

- Còn nhiÁu viÇc quan trÍng h¡n. Cái sân không dÍn cing ch³ng ch¿t ai, không vÙi gì.  

Th¥y hành chính nói v­y, anh em thã iÇn ành chÉ l¥y g¡ch lát b­c thang i lên x°ßng mình, rÓi ·t l°Ûi s¯t à cÍ giày thôi, không dÍn ngoài sân nïa. Nh°ng bên trong x°ßng, m×i tÑi, sau giÝ làm, v«n ti¿p tåc lau chùi. °ãc mÙt tu§n lÅ, kù s° chính St¡- ri có viÇc b°Ûc chân vào x°ßng th¥y x°ßng tràn ng­p ánh sáng. Nhïng cía sÕ lÛn có khung s¯t, tr°Ûc kia bË båi l«n vÛi d§u ma-dút bám të Ýi ki¿p nào, giÝ ã s¡ch tr¡n, làm thông °ãc ánh m·t trÝi rÍi vào buÓng à máy, n¯ng ánh lên nhïng bÙ ph­n Óng bóng loáng cça nhïng máy nÕ i-ê-den. Nhing bÙ máy thì s¡n l¡i màu xanh; trên nan hoa các bánh xe, mÙt bàn tay n¯n nót l¡i còn v½ c£ nhïng mii tên màu vàng.  

Kù s° St¡-ri síng sÑt:  

- Hë...  

Þ góc cuÑi buÓng máy, có m¥y ng°Ýi ã xong viÇc. St¡-ri l¡i ¥y. G·p Pa-ven ang c§m trong tay mÙt hÙp s¯t tây §y s¡n, kù s° St¡-ri gÍi l¡i:  

- Óng chí dëng l¡i tôi hÏi. Tôi tán thành sáng ki¿n cça các Óng chí. Song các Óng chí l¥y âu ra s¡n này mà dùng th¿ ? Nhà máy ang thi¿u s¡n. Tôi ã c¥m không ai °ãc l¥y s¡n ra dùng n¿u không có lÇnh tôi. Ã s¡n nhïng bÙ ph­n §u máy xe lía c§n h¡n dùng vào viÇc các Óng chí làm.  

- Óng chí hÏi s¡n này ß âu? Chúng tôi bòn l¥y ß nhïng hÙp s¡n vét i ngoài Ñng rác. C¡o vét hai hôm °ãc m°Ýi ki-lô. Th°a Óng chí, t¥t c£ nhïng viÇc chúng tôi làm Áu úng nguyên t¯c.  

Ng°Ýi kù s° l¡i "hë" mÙt cái nïa, l§n này có v» bÑi rÑi th­t.  

- N¿u th¿ thì l½ t¥t nhiên các Óng chí cé s¡n... Hë... Quái th­t. T¡i sao b×ng d°ng l¡i có cái lÑi tñ mình làm tÙi mình à cho x°ßng s¡ch th¿ này? Các Óng chí lau chùi quét dÍn th¿ này ngoài giÝ làm c£ thì ph£i?  

Pa-ven th¥y trong giÍng nói ng°Ýi kù s° có v» ng¡c nhiên mÙt cách th­t thà.  

- Ph£i. Óng chí ngh) th¿ nào?  

- °ãc Nh°ng...  

- Không có ti¿ng "nh°ng" nào éng vïng °ãc, Óng chí St¡-ri ¡. Ai b£o Óng chí là ng°Ýi bôn-sê- vích th¥y ghét b©n ch¥t Ñng mà Ã yên °ãc? RÓi Óng chí xem, chúng tôi s½ mß rÙng phong trào. Óng chí ch°a h¿t ng¡c nhiên âu.  

Nói rÓi, Pa-ven i th³ng ra cía, né tránh ng°Ýi kù s° Ã s¡n khÏi quÇt vào ông ta.  

*  

TÑi nào cing v­y, Pa-ven ra ngÓi Íc sách ngoài th° viÇn công cÙng ¿n t­n khuya. Anh ch¡i thân vÛi ba ng°Ýi giï sách và giß h¿t khoa tán ra, anh g¡ °ãc hÍ cho cái quyÁn m¡ mãi mÛi °ãc là tha hÓ låc chÍn sách. Pa-ven mang chi¿c gh¿ cao ¿n b¯c áp vào nhïng ngn tç lÛn ñng sách, rÓi ngÓi v¯t v»o trên ó hàng giÝ, giß h¿t quyÃn này ¿n quyÃn khác, tìm nhïng sách anh c§n hay anh thích. Ph§n lÛn là sách ci. ChÉ có v»n v¹n mÙt sÑ sách mÛi chéa trong chi¿c tç không l¥y gì làm to l¯m. Trong tç ¥y x¿p l«n lÙn nhïng sách cça thÝi nÙi chi¿n, bÙ T° b£n lu­n cça Mác, cuÑn Gót-s¯t(TiÃu thuy¿t nÕi ti¿ng cça nhà vn ti¿n bÙ Mù Gi¯c L¡n ¡n) và mÙt sÑ sách khác. Trong ám sách ci, Pa-ven låc ra mÙt cuÑn tiÃu thuy¿t nhan Á là Spác-ta-quýt-x¡(MÙt lãnh tå nô lÇ chÑng l¡i chç nô thÝi ¿ quÑc La Mã tr°Ûc công lËch). Anh Íc ngÑn cuÑn sách ó trong hai êm và Íc xong x¿p nó vào tç, bên c¡nh nhïng sách cça Mác-xim Gooc-ki. Nhïng sách anh thích, anh th°Ýng x¿p l¡i vÛi nhau nh° v­y.  

Nhïng ng°Ýi giï sách th¥y anh x¿p l¡i nh° th¿ cing m·c. Ñi vÛi hÍ, sách x¿p th¿ nào ch³ng °ãc.  

*  

Tình hình cça chi oàn thanh niên cÙng s£n ang yên ¯ng Ùt nhiên náo Ùng lên bßi mÙt viÇc r¯c rÑi, mÛi §u cing th°Ýng thôi. CÑt-sca Phi-in là çy viên th°Ýng vå chi oàn các x°ßng trung tu, mÙt anh chàng mii t¹t, m·t s§n sùi, dáng d¥p ch­m ch¡p; trong khi khoan mÙt t¥m s¯t, anh ta ánh gãy mÙt mii khoan Mù, ¯t tiÁn l¯m. Nguyên nhân vì anh ta làm ©u mÙt cách quá qu©n. TÇ h¡n th¿ nïa: anh ta g§n nh° là cÑ ý làm ra nh° th¿. ChuyÇn x£y ra vào buÕi sáng. Ñc công Khô-ô-rÑp b£o anh ta khoan t¥m s¯t. Lúc §u anh ta të chÑi. Nh°ng vì Khô-ô-rÑp nh¥t Ënh b¯t làm, nên anh ta ph£i c§m l¥y t¥m s¯t °a vào bàn máy và b¯t §u khoan. Khô-ô-rÑp vÑn khó tính, l¡i hay ch¥p nh·t, c£ x°ßng ch³ng ai °a. Ông ta tr°Ûc kia là men-sê-vích, nay ch³ng tham gia sinh ho¡t t­p thà gì c£, nhìn thanh niên cÙng s£n thì nhìn lÇch l¡c nh°ng °ãc cái th¡o nghÁ ra trò và Ñi vÛi công viÇc thì t­n tuõ. Th¥y CÑt-sca khoan "khô", ngh)a là không cho d§u vào mii khoan, Khô-ô-rÑp ùng ùng ch¡y l¡i ch× máy khoan, giï tay CÑt-sca l¡i.  

- Anh mù à? Hay anh mÛi trên trÝi r¡i xuÑng? - Khô-ô-tÑp hét váng lên, bi¿t rõ là dùng nh° th¿ thì chÉ nháy m¯t là mii khoan i Ýi m¥t thôi.  

Nh°ng CÑt-sca cñ l¡i tay Ñc công và cé cho máy ch¡y. Khô-ô-rÑp i mách x°ßng tr°ßng. CÑt-sca hãm máy, ch¡y i l¥y vËt d§u l¡i, Ã khi x°ßng tr°ßng ¿n thì ã cho d§u âu vào ¥y rÓi. Khi h¯n trß vÁ ¿n máy thì mii khoan gãy tan tành. X°ßng tr°ßng vi¿t gi¥y Á nghË uÕi CÑt-sca. Th°Ýng vå chi oàn bênh anh ta, l¥y cÛ là Khô-ô-rÑp hay trù thanh niên. Chính quyÁn không chËu và viÇc ¥y l¡i em ra bàn trong ban th°Ýng vå thanh niên toàn x°ßng. Câu chuyÇn b¯t §u nh° v­y.  

Nm çy viên th°Ýng vå thì ba chç tr°¡ng c£nh cáo CÑt-sca và uÕi anh i công tác khác. Svê-tai-ép cing trong sÑ ¥y. Hai ng°Ýi nïa giï ý ki¿n là CÑt- sca không có l×i gì h¿t.  

Th°Ýng vå hÍp trong buÓng gi¥y Svê-tai-ép. Þ ây có mÙt chi¿c bàn lÛn phç v£i Ï, nhiÁu chi¿c gh¿ dài và gh¿ ©u do anh em thanh niên ban mÙc óng; trên t°Ýng có £nh các vË lãnh tå; sau bàn hÍp, lá cÝ oàn thanh niên cÙng s£n phç kh¯p chiÁu ngang béc t°Ýng. Svê tai-ép, vÑn nghÁ thã rèn, thoát ly s£n xu¥t làm cán bÙ oàn. NhÝ có nng lñc nên chÉ trong vòng bÑn tháng vëa qua ã °ãc Á b¡t vào công tác lãnh ¡o thanh niên. H¯n có chân trong th°Ýng vå thanh niên qu­n và c£ c¥p çy thanh niên tÉnh. H¯n tr°Ûc làm thã rèn ß nhà máy c¡ khí, mÛi vÁ °Ýng s¯t ít lâu nay. Ngay të buÕi §u, h¯n ã n¯m ch·t mÍi quyÁn hành trong tay mình. Tñ phå và ã Ënh là làm b±ng °ãc h¯n i ngay tÛi ch× bóp ch¿t sáng ki¿n cça thanh niên, muÑn thò tay vào mÍi viÇc và vì h¯n không thà làm l¥y t¥t c£ mÙt mình, h¯n âm cáu vÛi nhïng ng°Ýi giúp viÇc, cho hÍ là ó ra không bi¿t làm gì h¿t. C£ ¿n trong phòng làm viÇc cça h¯n, h¯n cing tñ éng trông coi, b¯t anh em s¯p ·t theo ý ki¿n riêng cça mình.  

Svê-tai-ép chç tÍa buÕi hÍp, ng£ ng°Ýi trong chi¿c gh¿ bành bÍc da Ùc nh¥t m°ãn cça góc Ï (câu l¡c bÙ nhà máy) em kê ß ây. BuÕi hÍp này là mÙt buÕi hÍp kín. Khi Óng chí Khô-mu-tÑp, bí th° chi bÙ £ng, Á nghË nói thì có ti¿ng ng°Ýi gõ vào cánh cía ã cài then. Svê-tai- ép l¥y làm ph­t ý, nhn m·t l¡i. V«n ti¿ng gõ cía. Nï Óng chí Ca-chi-u-sa Dê-lê-nô-va éng d­y mß cía. Ng°Ýi gõ cía là Pa-ven. Ca-chi-u-sa à anh vào.  

Pa-ven ã ¿n mÙt chi¿c gh¿ §u không có ng°Ýi ngÓi. Svê-tai-ép gÍi gi­t anh l¡i:  

- Óng chí Pa-ven Ca-r¡-sa-ghin, ây là mÙt buÕi hÍp riêng cça th°Ýng vå chúng tôi.  

Má Ï bëng, Pa-ven të të quay l¡i phía bàn:  

- Tôi bi¿t th°Ýng vå hÍp kín. Song, quan tâm ¿n viÇc các Óng chí gi£i quy¿t vå CÑt-sca nh° th¿ nào, tôi muÑn nhân vå này Á ra mÙt v¥n Á mÛi. Có ph£i Óng chí ph£n Ñi không muÑn cho tôi dñ hÍp không?  

- Tôi không ph£n Ñi, nh°ng ch¯c Óng chí hiÃu r±ng nhïng buÕi hÍp kín th¿ này, chÉ có các çy viên th°Ýng vå °ãc hÍp thôi. NhiÁu ng°Ýi quá, khó th£o lu­n. Thôi, Óng chí ã ¿n thì Óng chí cé ngÓi.  

L§n §u tiên Pa-ven bË nói nh° tát Ñp vào m·t nh° th¿. Mày anh nhíu l¡i, trán nhn sâu.  

Óng chí Khô-mu-tÑp càu nhàu, giÍng nói có v» không b±ng lòng Svê-tai-ép:  

- Giß nguyên t¯c ra vÛi nhau làm quái gì mÛi °ãc?  

Nh°ng Pa-ven gi¡ tay ra hiÇu cho Óng chí Khô- mu-tÑp ëng nói nïa và ngÓi xuÑng gh¿.  

Óng chí Khô-mu-tÑp b¯t §u vào v¥n Á:  

- ây là ý ki¿n tôi. VÁ ph§n Khô-ô-rÑp, anh ta không hòa vÛi anh em, có th¿. Song, trong oàn viên cça ta, k÷ lu­t r¥t tÓi. N¿u t¥t c£ thanh niên cÙng s£n nhà ta ánh gãy h¿t mii khoan thì ta l¥y gì mà làm. VÛi l¡i làm nh° th¿ thì ch³ng ph£i là g°¡ng tÑt cho ng°Ýi ngoài £ng! Tôi ngh) r±ng ph£i c£nh cáo CÑt-sca l§n thé nh¥t.  

Svê tai-ép không à Óng chí bí th° chi bÙ £ng nói h¿t lÝi, ph£n Ñi ngay. Nghe Svê-tai-ép nói suÑt m°Ýi phút Óng hÓ, Pa-ven hiÃu thái Ù cça th°Ýng vå. ¿n khi s¯p sía biÃu quy¿t thì anh xin phát biÃu.  

Svê-tai-ép cÑ kìm mình l¡i, Ã cho anh nói.  

- Th°a các Óng chí, tôi xin trình bày ý ki¿n cça tôi vÁ CÑt-sca. - GiÍng nói Pa-ven tuy anh không muÑn gay g¯t mà v«n cé gay g¯t. - Vå CÑt-sca này là mÙt d¥u hiÇu áng lo ng¡i. Nh°ng v¥n Á chç y¿u không ph£i chÉ có viÇc CÑt-sca. Hôm qua tôi l¥y °ãc m¥y con sÑ. - Pa-ven móc túi l¥y sÕ tay ra. - Nhïng con sÑ này, bÙ ph­n iÃm giÝ cho tôi bi¿t. Xin các Óng chí chú ý nghe cho: ngày nào cing th¿, hai m°¡i ba ph§n trm thanh niên cÙng s£n vào làm viÇc ch­m të nm ¿n m°Ýi lm phút. i làm ch­m ã thành mÙt cái lÇ. M°Ýi b£y ph§n trm oàn viên thanh niên nghÉ viÇc dét khoát mÙt hay hai ngày m×i tháng, trong khi ó thanh niên ngoài oàn chuÓn viÇc nh° th¿ có m°Ýi bÑn ph§n trm. Nhïng con sÑ qu¥t vào §u óc ta m¡nh h¡n c£ rÓi. Nhân tiÇn ây, tôi ghi °ãc m¥y sÑ liÇu nïa: trong các £ng viên, m×i tháng có bÑn ph§n trm trÑn viÇc mÙt ngày và bÑn ph§n trm i ch­m. Thã lÛn tuÕi ngoài £ng m×i tháng m°Ýi mÙt ph§n trm trÑn viÇc mÙt ngày và m°Ýi ba ph§n trm i ch­m. VÁ làm hÏng máy móc dång cå thì chín m°¡i ph§n trm do thã tr», trong sÑ ó chÉ có b£y ph§n trm do thã mÛi. Do ó, có thà k¿t lu­n là thanh niên chúng ta làm n r¥t là tÓi so vÛi £ng viên và thã lÛn tuÕi. Nh°ng tình hình không ph£i ban nào cing nh° v­y. TÕ rèn r¥t tÑt, áng làm g°¡ng cho toàn nhà máy noi theo. TÕ iÇn cing t¡m °ãc. Còn các tÕ khác thì tình hình ¡i khái nh° trên tôi ã nói. Theo ý tôi, Óng chí Khô-mu-tÑp nói r±ng thanh niên k÷ lu­t r¥t tÓi mÛi chÉ nói có mÙt ph§n t° sñ th­t. NhiÇm vå cça chúng ta là ph£i uÑn n¯n nhïng sñ chuÇch cho¡c ¥y. Tôi nói ß ây không ph£i là tuyên truyÁn hay diÅn thuy¿t mít-tinh, song th­t là chúng ta ph£i em h¿t nghË lñc ¥u tranh vÛi cái tính làm ©u và m·c sao hay v­y. Các bác thã già th°Ýng b£o th³ng vào m·t chúng ta: x°a kia làm cho chç còn tÑt h¡n th¿, làm cho th±ng t° b£n có l°¡ng tâm nhà nghÁ h¡n th¿. Bây giÝ ta làm chç, ta không có lý do gì à tha thé cho ta c£. Và k» có l×i, không ph£i chÉ là CÑt- sca hay ai, mà tr°Ûc h¿t là các Óng chí và tôi, bßi vì chúng ta ã ch³ng ¥u tranh cho ra trò à chÑng cái tÇ ó mà ôi khi l¡i còn viÇn cÛ này cÛ khác bênh nhïng tên nh° CÑt-sca nïa.  

Vëa rÓi, các Óng chí Xa-mô-khin và Bu-ti-li-¯c có nói r±ng CÑt-sca Phi-in là mÙt ng°Ýi cça ta. Nào anh ta là "trung kiên" nh° ta v«n nói, nào là anh ta tích cñc, tÕ chéc trao cho viÇc gì cing làm tròn. Còn viÇc anh ta ánh gãy mii khoan thì ch³ng qua là chuyÇn không may. Ai mà ch³ng có lúc ánh gãy th¿! H¡n nïa anh ta l¡i là ng°Ýi mình, còn lão Ñc công kia thì là ng°Ýi ngoài& Cái lÑi nói nh° v­y ¥y. Thí hÏi, cho ¿n nay, nào có ai là ng°Ýi i sát Khô-ô- rÑp?... Ông già tçn mçn ¥y có ba m°¡i nm làm nghÁ ! Hãy à t¡m ra mÙt bên, khoan nói ¿n thái Ù chính trË cça ông ta. Trong tr°Ýng hãp này, ông ta ph£i, ông ta là ng°Ýi ngoài, nh°ng ông ta ã gìn giï cça công. Còn chúng ta thì phá ho¡i dång cå mua cça n°Ûc ngoài. Cái tÙi ¥y là tÙi gì? Tôi th¥y r±ng ph£i trË ngay cú §u tiên mÛi °ãc, ph£i mß cuÙc t¥n công vào m·t ¥y.  

Tôi Á nghË nh° sau: CÑt-sca Phi-in là k» l°Ýi nhác, làm ©u, phá ho¡i s£n xu¥t, ph£i khai trë khÏi oàn. °a toàn bÙ viÇc này lên báo t°Ýng và không sã ng°Ýi ta bàn tán xôn xao, cé công bÑ nhïng con sÑ tôi nói ß trên lên xã lu­n cça báo t°Ýng. Chúng ta ç m¡nh à làm nh° th¿, chúng ta có ch× dña à làm nh° thÃ. ¡i a sÑ oàn viên thanh niên là nhïng ng°Ýi lao Ùng tÑt. Trong sÑ ó, sáu ng°Ýi oàn viên ã tëng tr£i qua công tác ß Bai-a-r¡-ca, và ¥y là tr°Ýng ào luyÇn áng tin c­y nh¥t. Có hÍ çng hÙ, có hÍ tham gia, chúng ta s½ uÑn th³ng °ãc nhïng cái chuÇch cho¡c. Nh°ng chúng ta ph£i bÏ h³n cái lÑi nhìn, lÑi gi£i quy¿t viÇc hiÇn giÝ cça chúng ta i.  

Pa-ven th°Ýng tr§m t)nh và ít lÝi, l§n này nói r¥t hng và gay g¯t. L§n §u tiên, Svê-tai-ép nhìn ra úng cái ch¥t cça ng°Ýi thã iÇn ¥y. H¯n hiÃu là Pa- ven nói có lý, song chính lòng Ñ kõ ã khi¿n h¯n không Óng ý vÛi Pa-ven. H¯n hiÃu trÇch lÝi tham lu­n cça Pa-ven là phê bình £ kích toàn bÙ tình hình tÕ chéc, là mÙt sñ xúc ph¡m ¿n uy tín cá nhân cça b£n thân h¯n. Và h¯n r¯p tâm ánh gãy gåc Pa- ven. H¯n b¯t §u chÉ trích l¡i b±ng cách buÙc Pa-ven là biÇn b¡ch cho tên men-sê-vích Khô-ô-rÑp.  

Tranh lu­n sôi nÕi ròng rã ba ti¿ng Óng hÓ. ¿n khuya, hÙi nghË tÕng k¿t các ý ki¿n. Svê-tai-ép bË cái lý céng cça nhïng sñ viÇc ánh b¡i và a sÑ không çng hÙ h¯n nïa mà ng£ vÁ Pa-ven. H¯n i tÛi mÙt b°Ûc sai - vi ph¡m dân chç nÙi bÙ: tr°Ûc khi biÃu quy¿t l§n cuÑi, h¯n yêu c§u Pa-ven ra khÏi phòng hÍp.  

- °ãc, tôi xin ra, tuy r±ng Óng chí uÕi tôi ra thì Óng chí ch³ng v» vang gì. Nh°ng tôi xin nói tr°Ûc cho Óng chí bi¿t: n¿u ß ây Óng chí béc °ãc ng°Ýi ta theo ý ki¿n Óng chí thì mai hÍp toàn thà nhà máy, tôi s½ xin phát biÃu trong cuÙc hÍp toàn thà ó, Óng chí s½ không có a sÑ âu, tôi tin nh° th¿. Óng chí sai rÓi, Óng chí Svê-tai-ép ¡. Còn Óng chí Khô-mu- tÑp tôi ngh) Óng chí c§n ph£i nêu v¥n Á này lên trong tÕ chéc £ng, tr°Ûc phiên hÍp toàn thà nhà máy ngày mai.  

Svê-tai-ép thét lên, giÍng nh° thách théc:  

- Anh t°ßng dÍa °ãc tôi à? Không c§n ¿n thé anh d¡y tôi con °Ýng ¥u tranh trong tÕ chéc ó. Tr°Ûc tÕ chéc, tôi s½ em chính v¥n Á anh ra à tÕ chéc xét. Anh ã không muÑn mó tay vào làm gì thì ëng c£n trß ng°Ýi khác làm.  

Cía phòng óng l¡i, Pa-ven °a tay lên trán nóng bÏng và i qua mÙt buÓng gi¥y bÏ không ra phía cía. Ra ¿n ngoài, anh thß cng lÓng ngñc. RÓi châm mÙt i¿u thuÑc hút, i vÁ phía túp nhà nhÏ trên Ói Ba- ti-ép ch× ß cça cå Tô-ca-r¿p.  

Pa-ven b°Ûc vào nhà Tô-ca-r¿p thì ng°Ýi thã l¯p máy ¥y ang n tÑi.  

- Có chuyÇn gì th¿ ? KÃ i, chú. - Lão Óng chí Tô- ca-r¿p kéo Pa-ven ngÓi vào bàn, nói vÛi vã - Bà a- ri-a nó ¡i, bà mày dÍn c£ cho chú ¥y n vÛi.  

Vã Óng chí, bà a-ri-a Phô-mi-nít-s¡-na, to lÛn và béo khÏe trái h³n chÓng, b°ng ¿n cho Pa-ven mÙt )a xúp kê, và l¥y khn n tr¯ng chùi môi °Ût, bà ân c§n mÝi Pa-ven:  

- n i, chú.  

Tr°Ûc kia, khi Óng chí Tô-ca-r¿p còn làm ß x°ßng, Pa-ven hay ¿n ch¡i khuya vÛi Óng chí, song të ngày Ñm khÏi ra tÉnh ¿n nay, l§n này là l§n §u tiên anh ¿n tìm Óng chí già.  

Ng°Ýi thã l¯p máy chm chú nghe anh. Không nói gì thêm, ông cå °a thìa xúc m¡nh vào )a, miÇng "hèm, hèm" ra v» nghe thçng câu chuyÇn.  

n xong )a xúp, ông cå l¥y khn tay lau bÙ ria, rÓi húng h¯ng ho r·n ra cho giÍng nói á khàn.  

- L½ t¥t nhiên chú nói có lý. áng l½ chúng ta ph£i th­t sñ Á th³ng v¥n Á ¥y ra të sÛm. Các x°ßng cça nhà máy xe lía là c¡ sß chç chÑt trong qu­n này. Ph£i b¯t §u të ¥y. Nh°ng do viÇc này, chú va ch¡m m¡nh vÛi Svê-tai-ép ph£i không? Nh° th¿ thì không tÑt. Tính c­u ta khó b£o l¯m. Song công tác thanh v­n thì chú bi¿t làm c¡ mà? Nhân tiÇn hÏi chú, giÝ chú công tác gì trong tÕ chéc bên x°ßng máy.  

- Cháu công tác ß bÙ ph­n chuyên môn cça cháu. Nói chung thì ho¡t Ùng m×i ch× mÙt tí. Trong chi oàn, cháu lãnh ¡o mÙt nhóm nghiên céu chính trË.  

- Th¿ chú làm gì ß th°Ýng vå oàn.  

Pa-ven bÑi rÑi.  

- Cháu mÛi vÁ, ng°Ýi còn y¿u, l¡i muÑn à thÝi giÝ hÍc t­p mÙt chút, cháu không chính théc tham gia lãnh ¡o.  

- ¤y, ¥y th¿ ¥y! - Cå Tô-ca-r¿p cao giÍng nói, không tán thành ý ki¿n Pa-ven. - Chú hiÃu r±ng chú chÉ viÇn °ãc cái cÛ séc y¿u nên tôi không chÉnh chú mà thôi. Nh°ng bây giÝ séc khÏe khá h¡n rÓi ché?  

- Vâng.  

- N¿u th¿ thì ph£i nh­n l¥y công tác i, mà nh­n th­t sñ. Không nên giï k½ làm gì. Chú xem có ß âu éng ß ngoài rìa mà làm °ãc viÇc nên hÓn? Ai cing có thà b£o chú là trÑn tránh trách nhiÇm và chú không nói l¡i th¿ nào °ãc. Ngay të mai ph£i sía ch× sai ó i. Còn c­u Ô-cu-nh¿p, tôi ph£i khép c­u ta vào khuôn phép mÛi °ãc.  

Cå Tô-ca-r¿p k¿t lu­n nh° th¿, giÍng lÙ ra v» ph­t ý.  

- Xin bÑ ëng phê bình Ô-cu-nh¿p. Chính cháu n±n nì c­u ¥y ëng giao công tác gì cho cháu bây giÝ.  

Cå Tô-ca-r¿p xì mÙt ti¿ng ch¿ nh¡o:  

- Chú n±n nì và nó chËu chú? Các chú thanh niên cÙng s£n mà nh° th¿? Thôi, l§n này bÏ qua cho các chú. Chú c§m báo Íc cho lão nghe nh° tr°Ûc kia i . M¯t lão kém l¯m rÓi.  

Th°Ýng vå £ng çy Óng ý vÛi ý ki¿n cça a sÑ trong th°Ýng vå oàn. MÙt nhiÇm vå quan trÍng và khó khn Á ra vÛi tÕ chéc cça £ng và cça oàn, £ng viên và oàn viên ph£i l¥y viÇc làm cça mình nêu g°¡ng ch¥p hành k÷ lu­t lao Ùng. Trong buÕi hÍp cça th°Ýng vå. Svê-tai-ép bË phê bình kËch liÇt. MÛi §u h¯n nÕi tñ ái cãi l¡i, song bË lÝi phát biÃu cça Óng chí bí th° Lô-pa-khin, mÙt ng°Ýi éng tuÕi, m·t tái vì lao, dÓn vào ch× bí, h¯n ành ph£i nh°ãng bÙ và nh­n mÙt ph§n sai l§m cça mình.  

Ngày hôm sau, báo t°Ýng các nhà máy ng nhïng bài làm cho công nhân h¿t séc chú ý. Ng°Ýi ta Íc to các bài báo ó lên và th£o lu­n sôi nÕi. BuÕi tÑi, hÍp oàn, ông khác h³n mÍi khi, ng°Ýi ta chÉ nói toàn vÁ nhïng bài báo ó thôi.  

CÑt-sca bË khai trë, và Pa-ven °ãc cí vào th°Ýng vå oàn, phå trách công tác chính trË.  

MÍi ng°Ýi nghe Nhê-gi¡-a-nÑp nói, yên l·ng và chm chú mÙt cách khác th°Ýng. DiÅn gi£ nói vÁ nhïng nhiÇm vå mÛi, vÁ giai o¡n ph¥n ¥u mÛi mà các x°ßng nhà máy xe lía ph£i v°ãt qua.  

HÍp xong, Pa-ven ra ngoài éng ãi Svê-tai-ép.  

Anh ón g·p ng°Ýi bí th° oàn:  

- Chúng ta cùng i vÁ i, hai chúng mình có chuyÇn ph£i nói vÛi nhau.  

Svê-tai-ép hÏi l¡i, giÍng kh£n i.  

- ChuyÇn gì mÛi °ãc?  

Pa-ven khoác tay Svê-tai-ép, i vài b°Ûc, rÓi dëng l¡i tr°Ûc mÙt t¥m gh¿ dài.  

- Chúng mình ngÓi ây mÙt chÑc.  

Và anh ngÓi xuÑng tr°Ûc.  

Lía ß §u i¿u thuÑc trong tay Svê-tai-ép khi sáng Ï khi t¯t dåi.  

- Svê-tai-ép này, t¡i sao c­u cé mâu thu«n vÛi mình?  

M¥y phút im l·ng.  

- ChuyÇn có th¿ thôi °? Th¿ mà mình cé t°ßng c­u có chuyÇn công tác muÑn nói vÛi mình.  

GiÍng Svê-tai-ép không bình th°Ýng. H¯n làm bÙ ng¡c nhiên.  

Pa-ven qu£ quy¿t ·t tay lên §u gÑi Svê-tai-ép, gÍi h¯n b±ng tên thân:  

- im-ca, c­u ëng ánh trÑng l£ng. Cái lÑi ¥y chÉ tÑt vÛi nhïng nhà ngo¡i giao thôi. C­u b£o th³ng cho tÛ bi¿t: vì sao c­u không °a tÛ?  

Svê tai-ép cí Ùng có v» bñc téc:  

- C­u có gì mà lôi thôi vÛi tÛ th¿? Mâu thu«n gì? Chính tÛ ã Á nghË c­u tham gia lãnh ¡o. C­u të chÑi và bây giÝ l¡i làm nh° là tÛ cho c­u ra rìa.  

GiÍng nói cça h¯n không th­t. Pa-ven, tay không rÝi §u gÑi b¡n, run run nói:  

- C­u không muÑn nói th­t thì tÛ nói to¡c ra v­y. C­u t°ßng mình muÑn ngáng °Ýng c­u. C­u t°ßng mình m¡ °Ûc cái chéc bí th° cça c­u. N¿u không ph£i th¿ thì ch³ng ¿n n×i nào có chuyÇn to ti¿ng vì cái vå CÑt-sca. Cách Ñi xí vÛi nhau nh° v­y h¡i ¿n mÍi công viÇc. N¿u chÉ là hai th±ng khó chËu vÛi nhau thì ch³ng quan hÇ gì l¯m. C­u muÑn ngh) th¿ nào thì ngh). Nh°ng të mai, hai chúng mình s½ làm viÇc vÛi nhau rÓi. N¿u cé håc h·c nh° th¿ thì công viÇc s½ ra sao? C­u hãy nghe tÛ nói, không có gì chia r½ chúng ta h¿t. C­u cing nh° tÛ là con nhà công nhân. N¿u c­u cho sñ nghiÇp chung là quý báu h¡n c£ thì c­u b¯t tay tÛ và ngày mai chúng mình s½ b¯t §u thân thi¿t làm viÇc vÛi nhau. Song n¿u c­u không bÏ nhïng tính khí ¥y i, n¿u c­u cé lu©n qu©n vÛi nhïng chuyÇn ôi co b§n tiÇn, thì m×i va ch¡m x£y ra trong công tác chÉ tÕ làm cho hai chúng mình chÑng nhau kËch liÇt. Tay tÛ ây, n¿u c­u cho tay tÛ còn là tay Óng chí thì c­u b¯t tay tÛ.  

Lòng vui s°Ûng, Pa-ven c£m th¥y nhïng ngón tay gân guÑc cça Svê-tai-ép n±m trong lòng bàn tay cça mình.  

MÙt tu§n qua. Þ trå sß £ng çy qu­n, ã h¿t giÝ làm viÇc. Trong phòng cça các ban ã im l·ng, không mÙt ti¿ng Ùng. Nh°ng Óng chí Tô-ca-r¿p v«n ch°a rÝi c¡ quan. NgÓi trong gh¿ bành Óng chí m£i mi¿t Íc tài liÇu mÛi gíi ¿n. Có ti¿ng gõ cía.  

- Cé vào  

Pa-ven vào ·t tr°Ûc m·t Óng chí bí th° hai b£n khai ã ghi §y ç.  

- Cái gì th¿ chú?  

- BÑ ¡i, cháu nÙp gi¥y tÝ này à xin nh­n trách nhiÇm vÛi £ng. Cháu ngh) là ã ¿n lúc. N¿u bÑ Óng ý, Á nghË bÑ £m b£o cho ¡n xin gia nh­p £ng cça cháu.  

Cå Tô-ca-r¿p Íc qua, rÓi nhìn ng°Ýi thanh niên trong m¥y giây và không nói gì, c§m l¥y bút. Trên cÙt ghi tuÕi £ng cça nhïng £ng viên giÛi thiÇu Óng chí Ca-r¡-sa-ghin Pa-ven An-¡-rê-ê-vích °ãc làm £ng viên dñ bË £ng cÙng s£n (bôn-sê-vích) Nga, Óng chí Tô-ca-r¿p °a tay ving ch¯c vi¿t lên: "Vào £ng të 1903 và bên c¡nh h¡ mÙt chï ký chân ph°¡ng.  

- Ký rÓi ây, chú mày. Tôi bi¿t chú không bao giÝ làm nh¡ mái tóc b¡c cça lão.  

*  

Trong phòng, không khí ngÙt ng¡t. Ai cing chÉ có mÙt ý ngh): làm sao mau ¿n phía ±ng ¥y, ¿n nhïng con °Ýng hai bên trÓng cây h¡t d» ß khu phÑ Xô- lô-men-ca, g§n nhà ga.  

Svê tai-ép mÓ hôi nhÅ nh¡i, nói nh° van nài:  

- Á nghË cho nghÉ thôi, Páp-ca ¡. Mình nóng quá không chËu °ãc nïa.  

Ca-chi-u-sa và sau chË, nhiÁu ng°Ýi khác cing Áu Óng thanh tán thành ý ki¿n Svê-tai-ép.  

Pa-ven g¥p sách l¡i. BuÕi hÍc cça nhóm nghiên céu hôm ó ¿n ây là xong.  

Toàn nhóm éng d­y nói c°Ýi huyên náo. Giïa lúc ¥y chuông dây nói reo lên hÑi h£. Svê-tai-ép c§m Ñng nghe và tr£ lÝi, cÑ nói to át mÍi giÍng Ón ào trong phòng.  

Nói xong, buông máy, Svê-tai-ép quay vÁ phía Pa-ven:  

- Pa-ven ¡i, ngoài ga có hai toa ngo¡i giao cça lãnh sñ quán Ba Lan ang ×. HÍ bË hÏng iÇn mà mÙt giÝ nïa tàu ch¡y. Ph£i chïa dây iÇn. C­u c§m hòm Ó i ngay i. ViÇc c§n l¯m.  

Hai toa xe lÙng l«y cça công ty toa xe gi°Ýng ngç quÑc t¿ ­u ß ke thé nh¥t ngoài ga. Toa phòng khách thì èn sáng tr°ng, còn toa bên c¡nh thì tÑi om. Pa-ven l¡i g§n toa xe, n¯m l¥y thành s¯t cça b­c toa, Ënh trèo lên.  

Të t°Ýng nhà ga, mÙt ng°Ýi àn ông ch¡y vÙi ¿n, n¯m l¥y vai anh.  

- Anh này i âu?  

GiÍng nói quen quen, Pa-ven quay l¡i. Ng°Ýi ¥y m·c áo khoác da, Ùi mi cát-két vành rÙng, mii lõ mÏng dính, m¯t nhìn trëng trëng ra ý dò xét.  

¿n lúc ¥y, Ác-chu-khin mÛi nh­n ra Pa-ven. Anh buông vai ng°Ýi tr» tuÕi, nét m·t t°¡i d§n, song c·p m¯t l¡i nhìn hòm Ó nh° dò hÏi:  

- C­u i âu th¿ ?  

Pa-ven tr£ lÝi v¯n t¯t. MÙt bóng ng°Ýi nïa të sau toa hiÇn ra:  

- Ã tÛ i gÍi ng°Ýi liên l¡c cça hÍ.  

Pa-ven theo chân ng°Ýi liên l¡c b°Ûc vào. Trong toa phòng khách, có m¥y ng°Ýi ngÓi, n m·c c§u kó, qu§n áo du lËch sang trÍng. Þ bàn khách phç khn thêu hoa hÓng, mÙt ng°Ýi àn bà ngÓi quay l°ng ra cía. Lúc Pa-ven b°Ûc vào, ng°Ýi àn bà ¥y ang nói chuyÇn vÛi mÙt viên s) quan cao lÛn éng tr°Ûc m·t. Ng°Ýi thã iÇn vëa b°Ûc vào thì hÍ im ngay không nói chuyÇn nïa.  

Pa-ven xem xét r¥t nhanh nhïng dây iÇn të bóng èn cuÑi cùng cça toa này i sang toa sau. Th¥y không viÇc gì, Pa-ven ra khÏi phòng khách, cÑ tìm ra ch× hÏng. Ng°Ýi liên l¡c bång phÇ, cÕ nh° cÕ trâu, m·c Óng phåc có Ñm khuy Óng mang hình diÁu hâu mÙt §u. H¯n ta theo sát anh không rÝi mÙt b°Ûc.  

- Ta sang toa bên, ß ây không có gì hÏng, pin èn v«n ch¡y. Ch¯c là hÏng ß bên kia.  

Ng°Ýi liên l¡c khóa trái cía l¡i, rÓi i vào lÑi i tÑi mò cça toa sau. Pa-ven b¥m èn soi nhïng °Ýng dây; anh tìm ra ngay ch× ch­p dây. ChÉ m¥y phút, bóng èn §u tiên b­t lên trong lÑi i, tÏa ánh sáng åc mÝ. Pa-ven b£o ng°Ýi liên l¡c i theo anh:  

- Ph£i mß buÓng này ra à thay bóng. Bóng trong buÓng cháy h¿t rÓi.  

- Th¿ thì ph£i gÍi bà ¥y sang. Bà ta giï chìa khóa.  

Ng°Ýi b£o vÇ không dám à Pa-ven éng ¥y mÙt mình, kéo anh i theo. Ng°Ýi àn bà b°Ûc vào trong buÓng tr°Ûc. Pa-ven i theo ngay sau. Ng°Ýi liên l¡c éng ß ng°áng cía, thân hình phì nÙn ch­t c£ lÑi ra vào. Pa-ven nhìn qua gian phòng: hai hòm da xinh treo trên l°Ûi, mÙt áo khoác låa quàng trên gi°Ýng, mÙt lÍ n°Ûc hoa và mÙt hÙp ph¥n bé xíu b±ng ngÍc th¡ch à trên bàn con g§n cía sÕ. Ng°Ýi àn bà ngÓi vào góc gi°Ýng, rÓi vëa qu¥n l¡i mÛ tóc màu gai, vëa trông ng°Ýi thã làm.  

Tên liên l¡c cúi cÕ trâu xuÑng, trËnh trÍng th°a:  

- Xin phép bà cho con i mÙt phút. Quan "pan" thi¿u tá gÍi con l¥y r°ãu bia °Ûp l¡nh à ngài x¡i.  

( Pan : Ti¿ng Ba Lan ngh)a là "ông, ngài")  

Ng°Ýi àn bà tr£ lÝi, giÍng uÑn éo, Ïng £nh:  

- Cho ng°Ýi i.  

Hai ng°Ýi nói vÛi nhau b±ng ti¿ng Ba Lan.  

VÇt sáng cça ngÍn èn ngoài hành lang rÍi vào, Õ ngang vai ng°Ýi àn bà. T¥m áo dài b±ng låa nõn Ly-ông, do nhà hàng thã may giÏi nh¥t Pa-ri c¯t, Ã lÙ hai cánh tay và ôi vai. MÙt viên kim c°¡ng óng ánh nh° mÙt giÍt n°Ûc ch¥m sáng ß vành tai nhÏ nh¯n. Pa-ven chÉ nhìn th¥y cánh tay và vai ng°Ýi àn bà, nõn nà nh° t¡c b±ng ngà voi. M·t ng°Ýi ¥y l©n trong tÑi. Pa-ven l¥y tuÑc-n¡-vít xoay xoay m¥y cái thay bóng èn tr§n và chÉ mÙt phút sau, c£ gian phòng l¡i sáng. ChÉ còn ph£i xem l¡i cái bóng èn thé hai m¯c ß mé trên chi¿c gi°Ýng ng°Ýi àn bà ang ngÓi. Pa-ven dëng l¡i tr°Ûc m·t ng°Ýi àn bà ¥y.  

- Tôi c§n thí cái bóng này.  

- À ph£i, tôi c£n trß viÇc anh làm.  

Ng°Ýi àn bà tr£ lÝi b±ng ti¿ng Nga r¥t úng giÍng, rÓi nh¹ nhàng ngÓi d­y và éng g§n Pa-ven. GiÝ thì anh nhìn rõ c£ ng°Ýi. ôi mày gãy góc, ôi môi mím ch·t kiêu kó. Không còn nghi ngÝ gì nïa: nó là con Nen-ly Lê-sinh-ski. éa con gái lão th§y kiÇn cing vëa nh­n ra cái nhìn síng sÑt cça Pa-ven. Nh°ng n¿u Pa-ven nh­n ra nó, thì nó l¡i không nh­n ra °ãc ng°Ýi thã iÇn này là th±ng bé láng giÁng ng× ng°ãc, mÛi có bÑn nm qua mà ã lÛn h³n lên.  

à tr£ lÝi v» ng¡c nhiên cça Pa-ven, nó cau mày khinh khÉnh i ra cía phòng; éng ß ¥y nó gõ mii giày nhÏ tí bóng nhoáng vào t°Ýng g×, tÏ ý sÑt ruÙt. Pa-ven tháo bóng thé hai, soi lên ánh sáng xem và chính anh không ngÝ tÛi, c£ con Nen-ly Lê-sinh-ski l¡i càng không ngÝ tÛi nïa, anh buÙt mÓm hÏi nó b±ng ti¿ng Ba Lan:  

- Vích-to cing có ß ây ché?  

Pa-ven hÏi th¿, song không quay m·t l¡i. Anh không trông th¥y m·t con Nen-ly, nh°ng th¥y lâu nó không áp, ç hiÃu nó nghe hÏi thì ng¡ ngác ¿n th¿ nào.  

- Th¿ anh bi¿t Vích-to à?  

- Sao l¡i không bi¿t! Ta tr°Ûc ß c¡nh nhà nhau mà. - Pa-ven quay l¡i nhìn nó.  

- Anh là Pa-ven, con må.. - Nen-ly nói nía chëng.  

Pa-ven nh¯c ti¿p:  

- Con må n¥u b¿p ¥y.  

- Ô anh lÛn nhanh th­t. Tôi nhÛ ra anh tr°Ûc kia là mÙt th±ng bé con r¥t g¥u.  

Nen-ly nhìn anh të §u ¿n chân mÙt cách sÑng s°ãng:  

- Anh hÏi Vích-to làm gì? N¿u tôi không nhÛ l§m thì anh vÛi Vích-to có °a nhau âu.  

Nen-ly nói giÍng lanh l£nh nh° chim, nhïng mong cuÙc g·p gá b¥t ngÝ này làm nó á sÑt ruÙt chÝ tàu. Ó nghÁ cça ng°Ýi thã iÇn b¯t r¥t nhanh vào t°Ýng g× mÙt chi¿c inh Ñc mÛi.  

- Vích-to còn nã tôi. N¿u cô g·p h¯n thì cô b£o h¯n là tôi v«n ãi có dËp h¯n tr£ nã ¥y.  

- Anh cho bi¿t Vích-to nã anh bao nhiêu à tôi tr£ hÙ.  

Nó r¥t hiÃu cái "nã Pa-ven òi là cái nã gì. Nó bi¿t chuyÇn x£y ra vÛi tên lính nguy P¿t-lu-ra ngày tr°Ûc, nh°ng nó thích trêu "th±ng nhãi này nên giß giÍng chÍc téc ch¡i.  

Pa-ven im không nói. Nen-ly buÓn r§u hÏi thm:  

- Anh này, có ph£i biÇt thñ nhà tôi ã bË c°Ûp phá tan tành và giÝ Õ nát rÓi, ph£i không anh? Giàn cây và nhïng bÓn hoa cing bË phá tråi s¡ch rÓi ph£i không?  

- Nhà ¥y nay thuÙc vÁ chúng tôi rÓi, không ph£i cça các ng°Ýi nïa. ViÇc gì chúng tôi l¡i phá.  

Nen-ly c°Ýi mÉa:  

- Ô ô! Tôi xem ra c£ anh nïa cing bË ng°Ýi ta lên lÛp cho rÓi. Nh°ng toa này là toa cça phái oàn Ba Lan. Trong toa này, tôi là chç và anh v«n là th±ng h§u cça tôi nh° ngày tr°Ûc. GiÝ anh ang chïa iÇn cho tôi có èn dùng, Ã tôi n±m Íc sách tho£i mái trên chi¿c gi°Ýng này. Tr°Ûc kia thì m¹ anh gi·t qu§n áo cho nhà tôi, còn anh thì xách n°Ûc. Bây giÝ ta l¡i g·p nhau nh°ng ph­n ng°Ýi nào v«n ph­n ng°Ýi ¥y, không có gì khác tr°Ûc.  

Nó nói vÛi v» ¯c th¯ng, l¥y làm thú vË mÙt cách tinh ác. Pa-ven vëa l¥y dao con c¡o §u dây iÇn vëa nhìn con bé Ba Lan, ch³ng gi¥u v» ch¿ nh¡o.  

- N¿u chÉ vì nhà chË thì chÉ mÙt chi¿c inh gÉ tôi cing ch³ng thèm chËu óng cho chË nhÝ. Nh°ng vì bÍn t° s£n ã sinh ra cái giÑng ngo¡i giao thì chúng ta ây, chúng ta cing muÑn tÏ ra cho chúng nó bi¿t ta ã có chính quyÁn trong tay, chúng ta không thèm l¥y §u các ng°Ýi, chúng ta l¡i còn tÏ ra lÅ Ù nïa. Ché ch³ng có n nói xách mé nh° nhà chË.  

Nen-ly Ï chín má.  

- Giá các anh chi¿m °ãc Vác-sa-va thì ch³ng bi¿t các anh s½ Ënh làm gì tôi? B¯t tôi làm nàng h§u hay bm thËt tôi ra làm ba-tê?  

Nó éng °án ß cía, iÇu bÙ Ïm dáng; hai l× mii r¥t dâm quen mùi thuÑc phiÇn tr¯ng, ph­p phÓng, m¥p máy. èn b­t sáng trên §u gi°Ýng, Pa ven éng nhÕm d­y:  

- Ai ng°Ýi ta thi¿t gì nhà chË? Ngï ¥y thì ch¿t non sÛm vì thuÑc phiÇn tr¯ng, ché ch³ng ph£i ãi ¿n g°¡m ây chém cÕ. Cái con ng°Ýi chË nh° th¿, cho ây ngç ây cing ch³ng thèm.  

Pa-ven nh·t hòm Ó, i hai b°Ûc ra cía. Nen-ly nép vÁ bên. Ra ¿n §u lÑi i, anh mÛi nghe th¥y. ti¿ng nó chíi th§m:  

- Th±ng bôn-sê-vích ch¿t tiÇt!  

*  

TÑi hôm sau, Pa-ven ang i ra th° viÇn thì g·p Ca-chi-u-sa. ChË °a bàn tay nhÏ xíu n¯m l¥y áo Pa- ven, vëa c°Ýi vëa ch·n °Ýng.  

- Ch¡y i âu th¿ hß ông Chính trË và Hu¥n luyÇn?  

Pa-ven cing ùa, áp l¡i:  

- Th°a m¹ ranh, con ra th° viÇn. Xê ra cho ng°Ýi ta i.  

Anh kh½ n¯m l¥y vai Ca-chi-u-sa, ©y nh¹ cô xuÑng °Ýng. Ca-chi-u-sa gá tay anh ra và quay l¡i i theo anh.  

- Pa-v¡-lu-sa này, ng°Ýi ta không thà lúc nào cing hÍc t­p. Hôm nay, anh có bi¿t không, anh ph£i ¿n dñ tÑi vui cça chúng tôi. Bà con hôm nay tå t­p ß nhà Di-na G¡-la-úc. BÍn con gái b£o tôi ph£i kéo anh ¿n. Nh°ng anh thì anh chÉ bi¿t Ùc có c¯m §u vào chính trË thôi. Có thà nào anh ch³ng ngh) gì ¿n vui ch¡i, gi£i trí c£. - Ca-chi-u-sa cÑ nài ép. - Thôi, hôm nay anh nghÉ Íc sách mÙt tÑi thì ngày mai §u óc anh l¡i càng nh¹ nhõm !  

- TÑi vui gì mÛi °ãc? Þ ¥y ng°Ýi ta làm gì nào?  

Ca-chi-u-sa nh¡i l¡i anh, giÍng ch¿ nh¡o:  

- Ng°Ýi ta làm gì ¥y à? Ng°Ýi ta không c§u kinh là °ãc rÓi. ¿n ¥y vui mÙt lúc, th¿ thôi. Anh ch¡i °ãc àn gió ph£i không? Tôi ch°a °ãc nghe anh ch¡i bao giÝ. Nào, anh chiÁu lòng tôi mÙt chút. Chú con Di-na có cái àn gió, nh°ng ông ta ch¡i tÓi l¯m. BÍn con gái chú ý ¿n anh l¯m, mà anh cé g§y khô i trên Ñng sách. Có lu­t nào c¥m thanh niên cÙng s£n vui ch¡i gi£i trí âu? Tôi còn kh©n kho£n mÝi thì anh ¿n i. N¿u không tôi gi¥n ¥y, gi­n rõ mÙt tháng cho mà xem.  

Ng°Ýi con gái có ôi m¯t to làm nghÁ thã s¡n ¥y là mÙt Óng chí tÑt và mÙt oàn viên khá. Pa-ven không muÑn m¿ch lòng cô, tuy ngh) ¿n tÑi vui ¥y, anh th¥y có mÙt cái gì không quen và ngÛ ng©n nïa.  

Nhà ng°Ýi thã chïa §u máy xe lía G¡-la-úc tÑi nay ông ng°Ýi và r¥t Ón ào. à cho bÍn tr» tha hÓ vui ch¡i, ng°Ýi lÛn rút c£ vào phòng trong. Þ buÓng lÛn phía tr°Ûc và ß hàng hiên trông ra v°Ýn nhÏ, có chëng m°Ýi lm thanh niên nam nï quây qu§n. Lúc Pa-ven tÛi thì ß ¥y hÍ ang ch¡i trò gÍi là "mÛm cho chim bÓ câu n". Giïa hiên ngoài, hai gh¿ dña áp l°ng vào nhau, cô chç nhà làm tr°ßng trò ra lÇnh: mÙt anh con trai và mÙt chË con gái ngÓi vào gh¿. Tr°ßng trò hô lên: "MÛm chim bÓ câu !" Th¿ là gã trai và £ gái ang ngÓi áp l°ng vào nhau, quay ngay §u l¡i hai miÇng g·p nhau và hôn môi nhau giïa công chúng. RÓi ng°Ýi ta gÍi ch¡i trò "cái nh«n", trò "ng°Ýi °a th°", trò nào cing có ôm nhau hôn. Khi ch¡i ¿n trò "ng°Ýi °a th°" thì vì ngoài hiên sáng, ng°Ýi ta °a nhau vào trong buÓng t¯t èn hôn nhau à không ai trông th¥y. Ai không thú nhïng trò ¥y thì ß mÙt góc, trên m·t bàn tròn, có c× bài à ch¡i trò "l¡n hoa". Cô bé ngÓi c¡nh Pa-ven, mÛi m°Ýi sáu tuÕi, tên gÍi Mua-ra, °a ôi m¯t xanh li¿c anh và chìa ra cho anh mÙt lá bài, thç thÉ:  

- Hoa tím này.  

M¥y nm tr°Ûc ây, Pa-ven cing ã dñ nhïng buÕi tÑi nh° th¿ này. Tuy b¥y giÝ anh ch³ng trñc ti¿p ch¡i m¥y, anh còn cho cái cách ch¡i ¥y h¿t séc tñ nhiên. Song bây giÝ anh ã thoát ly h³n cuÙc Ýi tçn mçn tiÃu t° s£n cça thË tr¥n nhÏ, buÕi vui tÑi nay Ñi vÛi anh có mÙt cái gì kó quái và h¡i lÑ bËch nïa.  

Dù sao, tay anh cing ã c§m lá bài "chim chuÙt" rÓi. Trên lá bài, c¡nh chï "hoa tím", có dòng chï "Em °a anh l¯m".  

Pa-ven nhìn cô bé. Cô bé nhìn l¡i, ch³ng bÑi rÑi chút nào.  

- Th¿ nào?  

Câu hÏi cça Pa-ven h¡i n·ng nÁ. Mua-ra ã ngh) sµn câu tr£ lÝi.  

Cô bé chìa mÙt lá bài nïa cho Pa-ven.  

- Hoa hÓng nïa này.  

C¡nh chï "hoa hÓng", có dòng chï: "Anh là ng°Ýi trong.mÙng cça em". Pa-ven quay sang cô bé, dËu giÍng hÏi:  

- T¡i sao em cé nghËch trò vÛ v©n này?  

Mua-ra bÑi rÑi, x¥u hÕ.  

- Em bÙc lÙ tình c£m cça em làm cho anh bñc mình hay sao?  

RÓi b)u môi Ïng £nh.  

Pa-ven không tr£ lÝi. Nh°ng l¡i muÑn hiÃu xem cô bé là con nhà ai. Anh hÏi l¡i m¥y câu, cô bé vui v» tr£ lÝi. M¥y phút sau, anh °ãc bi¿t cô bé ang hÍc tr°Ýng b£y nm, cha là công nhân °Ýng s¯t, ã g·p Pa-ven të lâu và muÑn làm thân vÛi Pa-ven.  

- Tên em là gì?  

- Mua-ra Vô-l°n-xép.  

- Có ph£i anh trai em là bí th° chi oàn sß §u máy không?  

- Vâng.  

GiÝ thì Pa-ven hiÃu cô bé là ai rÓi. Rõ ràng là Vô- l°n-xép, mÙt trong nhïng oàn viên thanh niên tích cñc nh¥t qu­n này, ã không chú ý ¿n giáo dåc em gái mình, và cô bé cé là mÙt cô £ tiÃu t° s£n t§m th°Ýng mãi. Të mÙt nm nay, cô bé nng lui tÛi nhïng tÑi vui tÕ chéc ß nhà b¡n, em ¿n ¥y nhïng chi¿c hôn làm chóng m·t °ãc. Cô bé ã g·p Pa-ven nhiÁu l§n ¿n ch¡i vÛi anh mình.  

Mua-ra nh­n ra ng°Ýi con trai ngÓi bên không tán thành thái Ù cça mình; khi ng°Ýi ta gÍi cô vào ch¡i "mÛm cho chim bÓ câu n", cô th¥y Pa-ven cau mày, liÁn të chÑi th³ng. Hai ng°Ýi ngÓi vÛi nhau m¥y phút nïa, Mua-ra kà chuyÇn Ýi mình. Ca-chi-u-sa ¿n tìm hÍ.  

- Mình mang àn gió l¡i nhÛ, Pa-ven ch¡i hÙ vài bài!  

RÓi nheo m¯t nhìn Mua-ra mÙt cách láu lÉnh, Ca- chi-u-sa hÏi:  

- Th¿ nào, quen nhau rÓi ché?  

Pa-ven kéo Ca-chi-u-sa ngÓi c¡nh anh, và nhân lúc chung quanh ang c°Ýi ùa, la hét §m ), anh b£o b¡n:  

- Mình không ch¡i âu. Mình i d¡o vÛi Mua-ra mÙt lúc.  

- A, a, có ng°Ýi c¯n câu. - Ca-chi-u-sa hÏi, ra dáng hiÃu c£ rÓi.  

- Ph£i. C¯n câu rÓi ¥y. Tôi hÏi Ca-chi-u-sa, ß ây ngoài hai chúng ta, có ai là oàn viên nïa không? Hay chÉ có hai chúng ta r¡i vào mÙt "Õ chim bÓ câu"?  

Ca-chi-u-sa làm lành, nói cho Pa-ven bi¿t:  

- HÍ thôi không làm trò iên nïa âu. S¯p nh£y rÓi.  

Pa-ven éng d­y:  

- Th¿ thì tÑt. MÝi må cé nh£y. Còn tôi vÛi Mua- ra i ây.  

MÙt buÕi tÑi, An-na Bô-khác ¿n nhà Ô-cu-nh¿p. ChÉ g·p có Pa-ven ß ¥y.  

- Anh b­n l¯m ph£i không? i dñ phiên hÍp toàn thà cça Xô-vi¿t i nào. à lúc vÁ, i có b¡n cho vui, ché hÍp vÁ khuya l¯m.  

MÙt lát, Pa-ven m·c xong qu§n áo. §u gi°Ýng anh treo kh©u Mô-de: kh©u súng này n·ng quá. Anh mß ngn kéo Ô-cu-nh¿p, l¥y kh©u B¡-rao-ninh cho vào túi. RÓi vi¿t l¡i m©u gi¥y cho Ô-cu-nh¿p và gi¥u chìa khóa vào ch× ã h¹n vÛi nhau.  

Þ r¡p hát, hai ng°Ýi g·p Pan-c¡-ra-tÑp và Ôn-ga. M¥y ng°Ýi cùng ngÓi g§n nhau. Nhïng lúc phiên hÍp t¡m nghÉ, hÍ i d¡o ch¡i vÛi nhau ngoài sân. Nh° An-na ã oán tr°Ûc, buÕi hÍp kéo dài ¿n mÙt giÝ khuya. Ôn-ga Á nghË:  

- Hay các c­u vÁ c£ nhà mình ngç. Khuya l¯m rÓi mà các c­u l¡i ß xa.  

An-na të chÑi:  

- Thôi, mình ã h¹n vÛi Pa-ven i vÁ rÓi.  

Pan-c¡-ra-tÑp và Ôn-ga cé dÍc °Ýng cái i xuôi, còn bÍn vÁ khu phÑ Xô-lô-men-ca thì i ng°ãc lên.  

êm ngÙt ng¡t, tÑi mËt nh° b°ng l¥y m¯t. C£ thành phÑ ã ngç kù. Các ¡i biÃu ra vÁ, m×i ng°Ýi m×i ng£, i theo các phÑ im phng ph¯c. Ti¿ng nói và ti¿ng chân hÍ cé chìm d§n trong êm. Pa-ven và An- na ã i khÏi các phÑ lÛn mÙt quãng xa. ¿n phÑ chã, vào giÝ này v¯ng tanh, v¯ng ng¯t thì g·p Ùi tu§n tra hÍ giï l¡i hÏi gi¥y rÓi cho i. Qua con °Ýng lÛn, vào mÙt phÑ v¯ng không có èn. PhÑ này ch¡y ngang mÙt bãi ¥t bÏ hoang. Hai ng°Ýi r½ sang trái, rÓi men theo con °Ýng ch¡y dÍc nhïng kho chính cça nhà máy xe lía. Nhïng n¿p nhà dài b±ng bê-tông, trông tÑi en và ghê sã. An-na Ùt nhiên âm lo. ChË len lét nhìn vào êm tÑi, tr£ lÝi Pa-ven nhát gëng ch³ng ra âu vào âu. ¿n khi cái bóng en làm chË ho£ng hóa ra là cái cÙt dây thép thì chË c°Ýi phá lên, c¯t ngh)a cho Pa-ven hiÃu iÁu làm mình sã. An-na khép cánh tay mình d°Ûi cánh tay Pa-ven, sát vai mình vào vai b¡n và th¥y vïng lòng h¡n.  

- Mình nm nay mÛi có hai m°¡i hai tuÕi §u nh°ng th§n kinh bË rão nh° mÙt bà lão rÓi, Pa-ven có thà cho mình là nhát gan. Mình không ph£i nhát gan âu. Nh°ng hôm nay không hiÃu t¡i sao mình th¥y não cân bË kích thích l¡. GiÝ có Pa-ven i bên c¡nh, mình không lo nïa và th¥y x¥u hÕ là ã hÑt ho£ng.  

V» tr¥n t)nh cça Pa-ven, §u lía Ï cça i¿u thuÑc lá anh c§m chÑc chÑc l¡i soi lên mÙt bên m·t anh, ôi mày cça anh cong mÙt cách céng cÏi, t¥t c£ nhïng iÁu ó làm An-na tiêu tan h¿t n×i ho£ng sã vì êm hôm tÑi mËt, vì c£nh hoang v¯ng cça bãi ¥t bÏ không, c£ vì câu chuyÇn gi¿t ng°Ýi khçng khi¿p x£y ra hôm qua ß khu phÑ Pa- dôn, vëa °ãc nghe kà chuyÇn xong lúc ß r¡p hát.  

Hai ng°Ýi ã v°ãt qua dãy nhà kho, i qua cái c§u nhÏ b¯c ngang con l¡ch và i vào con °Ýng phÑ ga; con °Ýng này °a tÛi khúc °Ýng h§m d°Ûi g§m °Ýng xe lía ch¡y, khúc °Ýng h§m nÑi thông mé bên thành phÑ vÛi c£ khu phÑ °Ýng s¯t.  

Hai ng°Ýi ã bÏ xa nhà ga ß mé bên tay ph£i. MÙt oàn xe ch¡y vào °Ýng × xe, ß cuÑi dãy nhà kho. ây ã là giang s¡n mà hÍ quen thuÙc rÓi. Trên kia, °Ýng tàu ch¡y, ánh sáng màu óng ánh ß nhïng èn kho và èn hiÇu; g§n kho §u máy, mÙt chi¿c §u máy ch¡y i ch¡y l¡i, thß dÑc ra nh° mÙt con v­t mÇt lí s¯p °ãc nghÉ êm.  

Cía vào °Ýng h§m, có cái èn treo trên móc s¯t gÉ. Gió hiu hiu kh½ °a ©y ngÍn èn, ánh sáng mÝ vàng Çch ong °a, h¯t lên t°Ýng bên này rÓi l¡i h¯t lên t°Ýng bên kia cça °Ýng h§m.  

KhÏi °Ýng h§m m°Ýi b°Ûc, ngay bên °Ýng có n¿p nhà nhÏ tr¡ tråi, chính giïa cn nhà ¥y có v¿t thçng lÛn há hÑc. Hai nm tr°Ûc ây, mÙt qu£ trái phá h¡ng n·ng t°¡ng trúng ngôi nhà, làm trong nhà bà tung tëng m£ng và m·t nhà Õ vá tan nát. Trông n¿p nhà ¥y ch³ng khác mÙt ông lão n mày ngÓi bên vÇ °Ýng chìa v¿t th°¡ng cça mình ra cho ng°Ýi qua l¡i trông th¥y. Trên m·t °Ýng cao, mÙt chuy¿n tàu ch¡y qua.  

An-na thß phào.  

- Ta g§n ¿n nhà rÓi.  

Pa-ven gá tay An-na ra. Song An-na không chËu bÏ. Hai ng°Ýi qua mÙt cn nhà Õ nát.  

B×ng có ti¿ng Ùng sau l°ng. Ti¿ng chân ch¡y g¥p, ti¿ng thß hÓng hÙc. Có ng°Ýi uÕi theo hÍ.  

Pa-ven gi­t tay ra Ënh Ñi phó, nh°ng An-na th¥t kinh cé ôm ghì l¥y anh. ¿n khi Pa-ven gá tay ra °ãc thì muÙn quá rÓi: nhïng ngón tay céng nh° s¯t ã n¯m l¥y cÕ anh; anh qu«y m¡nh nh°ng k» hành hung ã s¥n ¿n tr°Ûc m·t. Nó l¥y tay sÝ cÕ hÍng anh, n¯m l¥y cÕ áo v·n m¡nh, rÓi ng©ng §u anh lên tr°Ûc nòng mÙt kh©u súng ng¯n, kh©u súng të të gi¡ lên v½ thành mÙt vòng cung.  

M¯t ng°Ýi thã iÇn nh° bË thôi miên, nhìn theo kh©u súng gi¡ lên theo °Ýng vòng cung, óc anh cng th³ng quá séc ng°Ýi chËu ñng. Cái ch¿t të nòng súng en ngòm nhìn th³ng vào m¯t anh, và Pa-ven không ç séc nhìn i ch× khác, dù chÉ là mÙt ph§n trm giây Óng hÓ. Anh ãi phát súng, nh°ng không th¥y nÕ. M¯t anh tròn xoe nhìn th¥y m·t th±ng c°Ûp. SÍ nó to, c±m nó b¡nh, râu ria en sì tua tça; m¯t nó n¥p d°Ûi bóng en vành rÙng mi cát-két.  

Pa-ven li¿c nhìn An-na m·t tr¯ng bÇch nh° vôi.  

MÙt éa trong ba th±ng c°Ûp kéo An-na vào xó thçng cça cn nhà Õ. Nó v·n tay ng°Ýi con gái, è ra ¥t. MÙt bóng en nïa i kèm Pa-ven, anh chÉ th¥y bóng nó in trên t°Ýng h§m. ±ng sau, trong gian nhà Õ nát, có ti¿ng v­t lÙn. An-na cÑ giãy không chËu; ti¿ng kêu céu b×ng im b·t: An-na bË nó l¥y mi cát-két nhét vào mÓm. Tên c°Ûp to §u ang ôm ghì Pa-ven không chËu à éa khác hi¿p mà nó chÉ éng xem: nh° con thú dï, nó muÑn sán ngáy ¿n mÓi ngon. Hình nh° nó là chç t°Ûng và nó không °a làm cho éa khác n. Anh con trai nó n¯m trong tay này m·t non cho¹t ¥y mà. Trông cách n m·c, dáng chëng là "mÙt th±ng mÍi" làm ß sß §u máy thì ph£i. Th±ng nhãi con này ch³ng có gì nguy hiÃm c£.  

"Ta gõ hai ba l§n cái cç tÏi này vào hoa cái nó, rÓi ta chÉ cho nó con °Ýng ch¡y qua bãi hoang thì nó s½ ch¡y bi¿n vÁ phÑ, không dám ngoái cÕ l¡i". Và th±ng c°Ûp nÛi n¯m tay ang si¿t ch·t cça nó ra.  

- Xéo! Ch¡y i khÏi ây ngay l­p téc. HÅ mß mÓm kêu, ông cho k¹o vào mÓm ngay. - Và nó l¥y nòng súng cÑc vào trán Pa-ven. - Cút i ngay! Nó rÑng lên, rÓi h¡ súng xuÑng cho n¡n nhân cça nó ch¡y i, khÏi sã nó cho n ¡n vào l°ng.  

Pa-ven lùi l¡i phía sau, i ch¿ch hai b°Ûc, m¯t không rÝi th±ng c°Ûp. Th±ng c°Ûp l¡i t°ßng gã thanh niên non cho¹t ¥y v«n còn sã nó b¯n vào §u và không à ý cé i vÁ phía cn nhà.  

Tay Pa-ven thò ngay vào túi. "ChÉ cÑt là ëng ch­m quá! , Anh quay ph¯t l¡i, gi¡ th³ng tay trái, nh±m úng th±ng c°Ûp. Nó nh­n ra nó ã tính l§m thì ch­m quá m¥t rÓi. Viên ¡n chÍc thçng m¡ng má.  

Nó không kËp gi¡ tay lên trÝi, lo¡ng cho¡ng ngã khuõu vào t°Ýng h§m, rÓi kêu lên không ra ti¿ng, ngón tay bíu ch·t l¥y t°Ýng, xác nó të të r¡i phËch xuÑng ¥t. Të ch× thçng cça cn nhà Õ, mÙt bóng en våt ra, nh£y ph¯t xuÑng rãnh sân. Pa-ven b¯n phát thé hai theo nó. MÙt bóng nïa lom khom, ba chân bÑn c³ng ch¡y våt vào h§m tÑi. Súng l¡i nÕ. ¡n b­t vào t°Ýng bê-tông, båi tr¯ng r¯c theo lên bóng en. Nó nh£y né sang bên, rÓi bi¿n m¥t vào êm tÑi. Kh©u B¡-rao-ninh còn b¯n theo ba phát inh tai nïa. D°Ûi chân t°Ýng h§m, th±ng c°Ûp to §u h¥p hÑi, qu±n qu¡i nh° con giun.  

Pa-ven á An-na d­y. ChË ch°a h¿t kinh hoàng, nhìn tên c°Ûp già giãy giåa, còn ch°a tin h³n là thoát n¡n.  

Pa-ven dìu An-na i trong êm tÑi, vÁ phía phÑ, xa d§n ch× có ánh èn. Hai ng°Ýi cùng ch¡y vÁ phía nhà ga. Trên bÝ cao cça °Ýng s¯t, g§n °Ýng h§m, có ánh èn i tu§n soi rÑi rít. MÙt ti¿ng súng báo Ùng nÕ §m trên °Ýng s¯t.  

Khi hai ng°Ýi vÁ ¿n nhà An-na thì gà nhà ai ã gáy sáng trên Ói Ba-ti-sep. An-na n±m dài trên gi°Ýng. Pa-ven ngÓi bên bàn. Anh hút thuÑc, nhìn nhïng vòng khói tÏa ang bay lên tr§n nhà... Th±ng c°Ûp vëa bË b¯n ch¿t là ng°Ýi thé t° anh ã gi¿t trong Ýi.  

Nói chung, trên Ýi này, có thà nào có mÙt éc can £m tuyÇt Ñi, bao giÝ cing biÃu hiÇn mÙt cách toàn v¹n không nhÉ? NhÛ l¡i nhïng c£m ngh) cça mình trong viÇc x£y ra vëa qua, Pa-ven thú th­t vÛi mình là nhïng phút §u tiên, con m¯t en ngòm cça nòng súng ã làm anh sã h¿t hÓn. Và anh ã b¯n tr°ãt hai bóng en ch¡y trÑn, có ph£i chÉ vì anh hÏng mÙt bên m¯t, ph£i dùng tay trái b¯n không? Không. Cách có vài b°Ûc mà thôi, anh có thà b¯n tin h¡n nhiÁu. Th¿ mà l¡i b¯n không trúng, t¡i anh ã cuÑng, ã h¥p t¥p, iÁu ó chéng tÏ tâm th§n anh có ph§n nào hÑt ho£ng.  

èn à bàn chi¿u lên §u anh. An-na nhìn b¡n, theo dõi tëng nét cí Ùng trên m·t. Tho¡t trông, Pa- ven có v» bình t)nh. ChÉ có n¿p nhn trên trán tÏ ra anh ang ngh) lung.  

- Ngh) gì th¿ Pa-ven?  

Nhïng ý ngh) cça anh bË câu hÏi Ùt ngÙt ánh b¡t, bay i âu m¥t nh° làn khói thuÑc ang tÏa ra khÏi ánh èn. Anh tr£ lÝi theo ý ngh) §u tiên n£y ra trong óc:  

- Tôi ph£i tìm ¿n Óng chí chÉ huy ¡n vË b£o vÇ thành phÑ. Tôi ph£i báo cáo vÛi Óng chí ¥y mÛi °ãc.  

Anh cÑ nén mÇt mÏi, miÅn c°áng éng d­y.  

An-na không chËu buông tay anh ngay; chË không muÑn ph£i ß l¡i nhà mÙt mình. An-na tiÅn Pa-ven ra cía, éng nhìn theo mãi con ng°Ýi Ñi vÛi mình të nay thân quý và g§n gii quá. ChÝ cho ¿n khi Pa- ven ã i khu¥t vào bóng tÑi, chË mÛi trß vào óng cía l¡i.  

Có Pa-ven ¿n g·p cho bi¿t, c¡ quan b£o vÇ cça °Ýng s¯t mÛi hiÃu .ra vå gi¿t ng°Ýi khó hiÃu này. Ng°Ýi ta nh­n ngay ra m·t tên bË gi¿t là Phim-ca Sê-r¿p, mÙt tên c°Ûp °Ýng và gi¿t ng°Ýi ã tái ph¡m nhiÁu l§n mà các bÙ ph­n iÁu tra hình sñ ã nhµn m·t.  

Ngày hôm sau, ai cing bi¿t chuyÇn x£y ra ß °Ýng h§m.  

Nhân ó mà có chuyÇn va ch¡m b¥t ngÝ x£y ra giïa Pa-ven và Svê-tai-ép.  

Giïa lúc c£ x°ßng ang m£i mi¿t làm viÇc thì Svê- tai-ép b°Ûc vào, gÍi Pa-ven ra ngoài hành lang, kéo ¿n mÙt ch× xa, có v» c£m Ùng l¯m, lúc ó không bi¿t b¯t §u câu chuyÇn th¿ nào, cuÑi cùng hÏi Pa-ven:  

- C­u cho mình bi¿t chuyÇn x£y ra êm qua th¿ nào?  

- C­u bi¿t c£ rÓi còn gì?  

Svê-tai-ép nhún vai mÙt cách cáu kÉnh. Ng°Ýi thã iÇn hiÃu âu là câu chuyÇn ß °Ýng h§m Ùng ¿n lòng Svê-tai-ép h¡n ng°Ýi khác. Pa-ven không bi¿t anh chàng thã rèn bÁ ngoài phÛt l¡nh này trong bång r¥t c£m An-na. Ñi vÛi An-na, ch³ng ph£i mình anh chàng có thiÇn c£m, song c£m tình ß h¯n ta phéc t¡p h¡n ng°Ýi khác. °ãc Ta-li-a vëa cho bi¿t chuyÇn x£y ra êm qua ß °Ýng h§m, Svê-tai-ép nghe xong, mÙt câu hÏi làm h¯n ta nhéc óc. H¯n bi¿t không thà nào em hÏi trñc ti¿p Pa-ven °ãc; song h¯n muÑn bi¿t rõ sñ th­t th¿ nào. H¯n cing c£m th¥y lÝ mÝ nhïng iÁu mình lo ng¡i ây có ph§n ích k÷ b§n tiÇn; song l§n này, trong cuÙc ¥u tranh cça nhïng tình c£m mâu thu«n ß lòng h¯n; b£n nng thô b¡o, b£n nng thú v­t ã th¯ng m¥t rÓi. H¯n b¯t §u nói vÛi Pa-ven b±ng giÍng khàn khàn:  

- Pa-ven này, câu chuyÇn mình hÏi, c­u ëng k¿ vÛi ai. C­u hiÃu mình muÑn c­u ëng nói vÛi An-na, làm An-na ngh) ngãi. Mà c­u cing có thà tin là mình cing không nói vÛi ai h¿t. Mình Á nghË c­u cho mình bi¿t, khi th±ng c°Ûp giï chËt l¥y c­u thì m¥y th±ng kia có hi¿p °ãc An-na không?  

Nói ¿n o¡n cuÑi cça câu, Svê-tai-ép s°ãng m·t quá quay i nhìn ch× khác.  

Pa-ven b¯t §u lÝ mÝ hiÃu Svê-tai-o np: "N¿u c­u ta Ñi vÛi An-na không có gì thì c­u ta cing. ch³ng lo cuÑng cuÓng nh° th¿. Nh°ng n¿u c­u ta yêu An-na thì...". Pa-ven th¥y có iÁu gì tÕn th°¡ng ¿n An-na.  

- C­u hÏi th¿ làm gì?  

Svê-tai-ép nói lí nhí, ch³ng hiÃu nói gì c£, rÓi th¥y ng°Ýi ta ã oán °ãc bång mình, h¯n âm cáu:  

- T¡i sao c­u l¡i nói l£ng i nh° th¿? Tôi hÏi c­u à c­u tr£ lÝi tôi. C­u l¡i i hÏi v·n l¡i tôi.  

- C­u yêu An-na ph£i không?  

Im l·ng. RÓi Svê-tai-ép khó nhÍc d±n ra ti¿ng:  

- Ph£i.  

Pa-ven không nén °ãc ph«n nÙ, quay gót i ra hiên, không thèm ngoái l¡i nhìn.  

*  

& Ô-cu-nh¿p éng quanh qu©n ß g§n gi°Ýng b¡n, lúng ta lúng túng hÓi lâu rÓi mÛi ¿n ngÓi sát xuÑng mép gi°Ýng, Ã tay lên cuÑn sách Pa-ven ang Íc.  

- Pa-v¡-lu-sa ¡i, c­u có bi¿t không, mình ph£i kà c­u nghe chuyÇn này, c­u bi¿t ch°a nhÉ? Câu chuyÇn có v» vÛ v©n mà l¡i ch³ng vÛ v©n tí nào. ChuyÇn là... giïa Ta-li-a La-gu-chi-na vÛi mình. C­u hiÃu, mình °a cô ¥y. - Ô-cu-nh¿p, v» ng°ãng ngùng, °a tay gãi §u nh°ng không th¥y b¡n ch¿, ánh b¡o nói nÑt.  

- Và Ta-li-a cing th¿. .. Ch¯c c­u hiÃu rÓi. Mình ch³ng ph£i kà nïa. Câu chuyÇn rõ ràng ch³ng ph£i soi èn mÛi hiÃu. Hôm qua, hai chúng mình bàn nhau, tính xem duyên ph­n th¿ nào, Ënh l­p gia ình vÛi nhau. Mình hai m°¡i hai tuÕi, hai éa cùng có quyÁn b§u cí c£ rÓi. Mình Ënh xây dñng vÛi Ta-li-a trên nguyên t¯c bình ³ng. C­u ngh) th¿ nào?  

Pa-len suy ngh) mÙt lát.  

- C­u b£o mình còn ngh) th¿ nào nïa? C­u cing nh° Ta-li-a là b¡n thân cça mình. BÍn chúng ta nh° ng°Ýi ta nói là cùng mÙt dòng máu mç. Các m·t lãi ích khác, ta cing Áu giÑng nhau c£. VÛi l¡i Ta-li-a là mÙt nï thanh niên r¥t tÑt... Rõ ràng là nên l¯m rÓi.  

Hôm sau, Pa-ven mang hòm xiÃng sang vÛi anh em ß t­p thà g§n sß §u máy. Vài ngày sau ß nhà An-na có tÕ chéc mÙt tÑi vui, ch³ng có r°ãu chè nh­u nh¹t gì, th­t là mÙt buÕi tÑi vui cÙng s£n, à mëng c·p vã chÓng mÛi Ta-li-a La-gu-chi-na và Nhi-ca-lai Ð-cu-nh¿p. MÙt buÕi tÑi gãi l¡i nhïng k÷ niÇm x°a và Íc nhïng quyÃn sách say mê nh¥t. Ng°Ýi ta hát Óng ca vÛi nhau, hát nhiÁu bài và hát r¥t hay nïa. Nhïng bài ca chi¿n ¥u vang bay i xa. ¿n khuya, Ca-chi-u-sa và Mua-ra mang àn gió l¡i. Ti¿ng àn tr§m m°ãt và ti¿ng láy Çm thánh thót nh° nhËp chuông b¡c, vang âm kh¯p gian phòng. TÑi hôm ¥y, Pa-ven l¡i c§m l¥y àn ch¡i nh° ngày nào. Và ¿n khi chàng g¥u Pan-c¡-ra-tÑp l¡i xông ra nh£y nïa là iÁu mà mÍi ng°Ýi l¡ nh¥t thì Pa-ven bÑc h³n; àn gió cça anh l¡i nh° x°a, dÑc h¿t nhiÇt tình:  

Này kìa, °Ýng phÑ, °Ýng phÑ vÛi bao ánh sáng!  

Th±ng chó Ãu ê-ni-kin ang gi­n iên ng°Ýi!  

Þ Xi-bê-ri æy ban ·c biÇt chÑng ph£n cách m¡ng!  

ã ­p ch¿t tan tành bÍn Côn-s¯c, Ha! Ha !...  

àn gió ca ngãi d) vãng, nhïng nm rñc ánh lía và tình b¡n ngày nay, ca ngãi ¥u tranh và lòng yêu Ýi. Nh°ng khi Vô-l°n-xép á l¥y àn ch¡i bài "Ô này! Qu£ táo !"... h¿t séc vui nhÙn cça nhïng ng°Ýi thçy thç thì chÉ có Pa-ven nh£y, làm iÇu vi say s°a ¿n iên cuÓng ¥y ! BË iÇu nh¡c h§m h­p sôi nÕi lôi cuÑn Pa-ven ã nh£y cuÙc nh£y thé ba và cing là cuÙc nh£y cuÑi cùng trong Ýi anh.  

CH¯ NG IV  

Biên giÛi là hai cÙt biÃu. Hai cÙt biÃu Ñi diÇn nhau, im l·ng và thù Ëch, là hiÇn thân cça hai th¿ giÛi. MÙt chi¿c làm b±ng thân cây bào nhµn, tr¡n tru, s¡n v±n en tr¯ng nh° chòi canh cça c£nh sát. Con diÁu hâu mÙt §u b±ng g× óng ch¯c b±ng inh to t°Ûng vào Énh cÙt. Con diÁu hâu xù lông cánh, móng nh° bíu l¥y cÙt s¡n v±n, mÏ cong vênh vÃnh ra ±ng tr°Ûc, m¯t càu c¡u nhìn cái biÃn s¯t tr°Ûc m·t. Cách sáu b°Ûc chân là chi¿c cÙt khác, tròn tr)nh, b±ng g× sên à mÙc, chôn th­t sâu xuÑng ¥t. Trên cÙt có mÙt t¥m biÃn b±ng s¯t mang hình búa liÁm. Hai cÙt biÃn Áu trÓng trên mÙt d£i ¥t b±ng, th¿ mà giïa hai th¿ giÛi ó là mÙt vñc sâu thm th³m. Ng°Ýi nào liÁu m¡ng mÛi dám v°ãt qua sáu b°Ûc chân ó.  

Biên giÛi là ây.  

Trên mÙt kho£ng dài hàng ngàn cây sÑ, të H¯c H£i ch¡y ¿n cñc B¯c, cho ¿n t­n ¡i d°¡ng bng giá dñng lên c£ mÙt dãy cÙt biÃn sëng sïng, không Ùng. Nhïng ng°Ýi lính gác không bi¿t nói ¥y, mang trên nhïng t¥m mÙc b±ng s¯t huy hiÇu v) ¡i cça lao Ùng, éng canh phòng cho các n°Ûc CÙng hòa Xô-vi¿t xã hÙi chç ngh)a. Chi¿c cÙt biÃn §u g¯n con diÁu xòe cánh ¥y ánh d¥u biên giÛi giïa hai Nhà n°Ûc U-c¡-ren Xô-vi¿t và n°Ûc Ba Lan cça bÍn Ëa chç quý tÙc. Thôn Bê-rê-d¡-Ñp nhÏ xíu khu¥t vào rëng sâu. Cách thôn ó m°Ýi cây sÑ là biên giÛi. Ch× ¥y giáp m·t vÛi thôn Cô-rê-x¡ bé nhÏ cça Ba Lan. Giïa kho£ng thôn X°-la-vút và thôn A-na-pô- li là khu óng quân cça tiÃu oàn biên phòng X.  

Hàng cÙt biÃn nÑi ti¿p nhau ch¡y ngang cánh Óng phç tuy¿t, xuyên qua các ng£ rëng, Õ xuÑng các vñc n°Ûc, rÓi l¡i bò lên các gò cao, nh¥p nhô trên các Ói núi và khi tÛi mÙt con sông thì të trên bÝ cao, hàng cÙt °a m¯t dò xét nhìn xuÑng d£i Óng b±ng tuy¿t phç tr¯ng xóa bên kia cça n°Ûc ngoài.  

TrÝi l¡nh cóng, n°Ûc óng bng. Tuy¿t vá tan kêu rng r¯c d°Ûi gót çng lông cëu. Tr°Ûc cÙt biÃn mang hình búa liÁm nÕi b­t lên bóng ng°Ýi Ùi mi chi¿n ¥u kiÃu ding s), vÛi b°Ûc i ch¯c nËch, ang i tu§n trong khu vñc mình. Ng°Ýi VÇ quân Ï t§m vóc cao lÛn ¥y m·c áo ca-pÑt xám, ren cÕ xanh, chân i çng d¡. Ngoài chi¿c áo ca-pÑt l¡i khoác thêm mÙt chi¿c áo t¡i cao cÕ rÙng b±ng da cëu, §u Ùi mÙt chi¿c mi d¡ ¥m áp. Anh mang bao tay b±ng da cëu. Cái áo t¡i dài ch¥m gót dù bão tuy¿t dï dÙi ¿n âu cing giï °ãc cho ng°Ýi ¥m. Kh©u súng tr°Ýng khoác vai è lên áo t¡i. Anh VÇ quân Ï khoái trá hút khói thuÑc mÙc, i theo lÑi mòn, áo dài quét tuy¿t. Trên biên c°¡ng Xô-vi¿t, giïa Óng quang, các chi¿n s) biên phòng éng ng°Ýi nÍ cách ng°Ýi kia mÙt cây sÑ Ã m¯t vëa nhìn th¥y nhau. Bên phía Ba Lan, m×i cây sÑ có hai lính éng.  

i ng°ãc l¡i phía anh VÇ quân Ï là mÙt ng°Ýi lính Ba Lan cing ang i tu§n bên Ëa ph­n mình. Ng°Ýi lính Ba Lan mang ôi giày cao cÕ thô kÇch, m·c qu§n áo xanh ng£ xám, ngoài khoác áo ca-pÑt có hai hàng khuy l¥p lánh. Trên §u Ùi mi "liên bang mang huy hiÇu diÁu hâu tr¯ng;( MÙt thé mi cça dân tÙc Ba Lan gÍi là "Konfédératka" mà nhïng ng°Ýi cách m¡ng thÝi cách m¡ng liên minh ß Ba Lan nm 1768 ã dùng. VÁ sau bÍn ph£n Ùng Ba Lan cing dùng mi này cho quân lính à che gi¥u nhïng ã tâm ph£n cách m¡ng cça chúng. ) trên ngù d¡ ß c§u vai cing diÁu hâu, trên n¹p cÕ áo cing diÁu hâu. Nh°ng ng§n ¥y con diÁu hâu cing không làm cho ng°Ýi lính th¥y ¥m h¡n. Rét cóng làm anh ta buÑt th¥u x°¡ng. Anh ta l¥y tay xát hai tai ã tê cóng, vëa i vëa ­p ¿ giày vào nhau, hai bàn tay mang gng mÏng cing bË tê cóng. Không mÙt phút nào anh ta có thà dëng chân °ãc, dëng l¡i thì giá rét nh° khóa l¥y chân tay. Vì th¿, lúc nào anh ta cing cé b°Ûc, ôi lúc l¡i ch¡y nh° ngña phi n°Ûc kiÇu. Khi hai ng°Ýi lính biên phòng ã i g§n nhau, ng°Ýi lính Ba Lan quay l¡i và i song song vÛi Óng chí VÇ quân Ï.  

Hai bên biên giÛi không °ãc nói chuyÇn vÛi nhau. Nh°ng khi mà chung quanh v¯ng tanh v¯ng ng¯t, cách mÙt cây sÑ mÛi có bóng ng°Ýi, thì ai bi¿t °ãc hai ng°Ýi lính này im l·ng mà i hay ang vi ph¡m lu­t lÇ quÑc t¿?  

Ng°Ýi lính Ba Lan thèm hút thuÑc, nh°ng l¡i bÏ quên bao diêm ß tr¡i. ang lúc ¥y, gió cé cÑ tình t¡t cái mùi thuÑc lá mÙc quy¿n ri të phía Xô-vi¿t sang mÛi h¡i ché! Ng°Ýi lính Ba Lan ngëng tay xát tai tê buÑt cça mình và quay nhìn ra ±ng sau: vì ôi khi có Ùi ba tui, th°Ýng do tên Ùi d«n i, có lúc do chính tên quan hai d«n i nïa, të trên mÙt Énh núi cao nào ó nhô ra b¥t ngÝ, Ã kiÃm soát các tr¡m gác. Nh°ng l§n này chung quanh không mÙt bóng ng°Ýi. Tuy¿t óng ánh sáng d°Ûi ánh n¯ng. Trên trÝi không mÙt bông tuy¿t r¡i.  

- Óng chí ¡i, cho tôi xin que diêm. - Anh ta là ng°Ýi §u tiên vi ph¡m iÁu lu­t quÑc t¿ ác h¡i. Anh ta h¥t ra sau l°ng kh©u súng tr°Ýng kiÃu b¯n °ãc m¥y phát liÁn cça Pháp, §u có l¯p l°ái lê con ki¿m, tay anh ta lóng cóng v¥t v£ l¯m mÛi móc trong túi áo ca-pÑt ra °ãc gói thuÑc lá r» tiÁn.  

Óng chí VÇ quân Ï nghe rõ lÝi kh©n c§u cça anh lính Ba Lan. Song iÁu lÇnh quân sñ trong công tác biên phòng ngn c¥m chi¿n s) không °ãc b¯t chuyÇn vÛi ng°Ýi bên kia biên giÛi. H¡n nïa, Óng chí không hoàn toàn hiÃu h¿t nhïng ti¿ng Ba Lan cça anh lính kia. Cho nên Óng chí l¡i ti¿p tåc i, ·t m¡nh chân xÏ çng lông cëu êm ¥m lên lÛp tuy¿t vá kêu l¡o x¡o.  

- Óng chí bôn-sê-vích ¡i, cho tôi xin tí lía hút thuÑc, ném cho tôi m°ãn bao diêm. - L§n này ng°Ýi lính Ba Lan nói ti¿ng Nga.  

Ng°Ýi VÇ quân Ï nhìn anh ta chm chú. "Hình nh° giá rét làm cho "pan" buÑt th¥u gan rÓi. GÍi là anh lính t° s£n mà Ýi anh ta th­t cñc nh° con chó. Rét cóng th¿ này mà bÍn chúng b¯t anh ta ra ây, chÉ cho °ãc manh áo ca-pÑt nhÏ xíu thÕ t£. ¥y, anh ta nh£y c«ng lên nh° thÏ, và không có thuÑc thì nh£y th¿ cing ch³ng ¥m °ãc". Óng chí VÇ quân Ï không quay §u l¡i, ném sang bên kia bao diêm. Anh lính Ba Lan b¯t ngay l¥y và ánh luôn m¥y que, mãi mÛi châm °ãc thuÑc. Bao diêm l¡i theo °Ýng ci ném tr£ l¡i qua biên giÛi. Lúc ó ¿n l°ãt anh VÇ quân Ï vô tình ph¡m lu­t.  

- Giï l¥y mà dùng, tôi còn bao khác.  

Nh°ng të bên kia biên giÛi có ti¿ng áp l¡i.  

- Thôi, xin c£m ¡n. Tôi mà c§m cái bao diêm này thì n hai nm tù m¥t.  

Óng chí HÓng quân nhìn bao diêm. Trên nhãn bao v½ mÙt chi¿c máy bay. Þ ch× áng l½ v½ cánh qu¡t l¡i v½ mÙt qu£ ¥m khÏe có Á chï "TÑi h­u th° . Anh ngh) th§m: "ê, mà ph£i, cça này không hãp vÛi hÍ" .  

Ng°Ýi lính Ba Lan v«n ti¿p tåc i song song mÙt chiÁu vÛi Óng chí HÓng quân. Vì i mÙt mình giïa Óng không mông qu¡nh, ch³ng có mÙt bóng ng°Ýi, anh lính Ba Lan ó cing th¥y buÓn.  

*  

ôi yên nghi¿n k)u kËp nhËp nhàng, hai con ngña ch¡y n°Ûc kiÇu Áu và vïng. Lông quanh mii con ngña giÑng en nhánh dính n°Ûc ông l¡i: mii nó thß ra thành lÛp h¡i tr¯ng tan vào không khí. Con ngña cái lang tr¯ng mà ng°Ýi tiÃu oàn tr°ßng c°ái có mÙt dáng i ¹p, nó nh±n nh±n dây c°¡ng, cúi cái cÕ thon thon xuÑng thành mÙt °Ýng vòng cung. Hai ng°Ýi i ngña Áu m·c áo ca-pÑt xám, th¯t dây l°ng to b£n, ß m×i Ñng tay có ba g¡ch vuông Ï, nh°ng ng°Ýi tiÃu oàn tr°ßng Ga-v¡-ri-lÑp thì mang lon xanh và ng°Ýi Óng hành cça anh ta thì mang lon Ï. Ga- v¡-ri-lÑp là chi¿n s) biên phòng. Các tr¡m cça tiÃu oàn do anh chÉ huy óng r£i ra trên mÙt kho£ng dài b£y m°¡i cây sÑ. Þ ây, anh là "chç nhân". Ng°Ýi b¡n cùng i vÛi anh là khách të Bê-rê-d¡-Ñp ¿n, ¥y là chính çy tiÃu oàn tÕng hu¥n luyÇn quân sñ tên là Pa-ven Ca-r¡-sa-ghin.  

êm ¥y có tuy¿t r¡i. Tuy¿t mÁm m¡i, mËn màng phç l¥y m·t ¥t; ch°a có mÙt móng ngña, mÙt v¿t chân ng°Ýi ch¡m tÛi lÛp tuy¿t tr¯ng xóa. Hai ng°Ýi të trong rëng cây i ngña ra b¥t thình lình phi n°Ûc kiÇu trên cánh Óng. Ù bÑn m°¡i th°Ûc l¡i có hai cÙt biÃn.  

- P¡-ru... u...!  

Ga-v¡-ri-lÑp ghì ri¿t c°¡ng ngña. Pa-ven quay ngo¯t con h¯c mã l¡i à bi¿t t¡i sao b¡n mình dëng ngña. Ga-v¡-ri-lÑp të yên ngña r°Ûn ng°Ýi ra cúi xuÑng, nhìn chm chú mÙt v¿t l¡ lùng kéo dài trên tuy¿t, trông hình nh° có ai ln bánh xe nhÏ qua. Có mÙt con thú ranh mãnh nào ã qua ây, chân nó b°Ûc chÓng lên nhau, v½ lên thành mÙt °Ýng m¯t xích r¥t tinh khôn à ánh l¡c d¥u v¿t. Khó mà bi¿t °ãc d¥u chân con v­t i të âu, nh°ng Óng chí tiÃu oàn tr°ßng dëng ngña l¡i không ph£i vì v¿t chân con thú ¥y. Cách hai b°Ûc nïa, lÛp d¥u chân hình m¯t xích l¥m ch¥m tuy¿t phç ¥y l¡i có nhïng d¥u chân khác nïa. Có mÙt ng°Ýi ã qua ây. H¯n không làm rÑi d¥u chân mà i th³ng vÁ phía rëng. Xem d¥u chân thì th¥y rõ là ng°Ýi ó të phía Ba Lan sang.. Óng chí tiÃu oàn tr°ßng thúc ngña theo d¥u chân trên tuy¿t i l¡i phía con °Ýng v«n i tu§n. Bên phía Ba Lan, d¥u chân ng°Ýi i xa có ¿n m°¡i th°Ûc nïa.  

TiÃu oàn tr°ßng càu nhàu:  

- êm qua có k» v°ãt biên giÛi. L¡i mÙt l§n nïa, trung Ùi ba ã Ã lÍt, v­y mà trong báo cáo sáng nay không nói gì h¿t ! L¡ m¡ th­t.  

Ga-v¡-ri-lÑp có bÙ ria ã hoa râm, h¡i thß ông l¡i làm b¡c bÙ ria ¥y và bÙ ria bám vào làn môi trên, trông r¥t nghiêm.  

Có hai bóng ng°Ýi i l¡i phía tiÃu oàn tr°ßng và chính çy. MÙt bóng ng°Ýi bé nhÏ en ngòm, có eo l°ái lê Pháp ánh n¯ng sáng loáng; còn bóng kia thì to lÛn b­n áo t¡i da cëu vàng. Con ngña cái màu lang tr¯ng bË thúc r£o b°Ûc ch¡y và hai ng°Ýi i ngña ch³ng m¥y chÑc ã ¿n g§n hai bóng ng°Ýi kia. Ng°Ýi lính HÓng quân sía l¡i dây eo súng trên vai và nhÕ m©u thuÑc lá ã hút tàn xuÑng bãi tuy¿t.  

- Chào Óng chí! Th¿ nào, khu vñc Óng chí ß ây ra sao? - Anh lính HÓng quân to cao ¿n n×i tiÃu oàn tr°ßng h§u nh° không ph£i cúi xuÑng khi gi¡ tay b¯t. Anh chi¿n s) to lÛn vÙi rút gng tay ra. TiÃu oàn tr°ßng b¯t tay anh.  

Ng°Ýi lính Ba Lan të xa theo dõi c£nh t°ãng ó. Hai s) quan HÓng quân b¯t tay ng°Ýi lính nh° nhïng ng°Ýi b¡n r¥t h©u vÛi nhau. Trong nháy m¯t, anh lính Ba Lan b×ng n£y ra mong °Ûc: giá mình cing °ãc b¯t tay lão quan t° Gi¯c-r¿p-ski cça mình nh° th¿ nhÉ ! Và m¡ t°ßng hão huyÁn ¥y Ùt nhiên làm cho anh quay m·t i.  

Anh lính HÓng quân báo cáo:  

- Báo cáo Óng chí tiÃu oàn tr°ßng, tôi vëa mÛi ra nh­n gác.  

- Óng chí ã th¥y d¥u chân ng°Ýi ±ng kia ch°a?  

- Báo cáo ch°a th¥y.  

-Th¿ êm qua ai gác të hai giÝ ¿n sáu giÝ?  

- Báo cáo Óng chí tiÃu oàn tr°ßng, lúc ¥y Xu- rô-ten-cô gác.  

- Thôi °ãc! Óng chí nhìn cho kù nhÛ.  

Và lúc s¯p i tiÃu oàn tr°ßng giÍng nghiêm nghË d·n tr°Ûc:  

- Óng chí ëng có i i l¡i l¡i nhiÁu vÛi bÍn ó nhÛ.  

Khi ôi ngña ã phi n°Ûc kiÇu dÍc con °Ýng rÙng ch¡y dài të biên giÛi vÁ thôn Bê-rê-d¡-Ñp, tiÃu oàn tr°ßng kà chuyÇn:  

- Þ biên giÛi ph£i tÉnh m¯t mÛi °ãc. S¡ ý mÙt phút là có khi ân h­n cay ng°Ýi. Chúng tôi ß ây làm viÇc là ph£i chËu m¥t ngç. Ban ngày ban m·t, chúng v°ãt biên giÛi còn khó ché ban êm thì mình ph£i thính tai mÛi °ãc. Óng chí Pa-ven ¡, Óng chí ngh) mà xem. Þ khu vñc cça tôi, có bÑn thôn bË c¯t làm hai (HÓi này có nhiÁu thôn ß biên giÛi Liên Xô- Ba Lan bË c¯t làm ôi. Liên Xô mÙt nía, Ba Lan mÙt nía) cho nên r¥t nhiÁu khó khn. ·t bao nhiêu tr¡m gác cing ch³ng n thua gì. Cé hÅ có ám c°Ûi hay có viÇc vui mëng gì là bà con phía bên kia l¡i kéo sang. Không có cách nào khác nïa: nhà bên này bên kia chÉ cách nhau có hai chåc b°Ûc, con sông con thì con gà cing lÙi qua °ãc. Thêm vào ¥y cái n¡n buôn l­u. Hàng buôn l­u l·t v·t thôi, qu£ nh° th¿. MÙt må àn bà mang sang °ãc chëng vài chai r°ãu Ba Lan 40 Ù ch³ng h¡n. Nh°ng cing không ít nhïng tên buôn l­u lÛn có vÑn r¥t to. Óng chí có bi¿t bÍn Ba Lan làm gì không? Trong t¥t c£ các thôn biên thùy, chúng Áu mß cía hàng bách hóa lÛn: ai muÑn mua gì cing có. T¥t nhiên, chúng làm th¿ ch³ng ph£i vì nông dân nghèo khÕ bên n°Ûc chúng nó âu.  

Pa-ven chm chú nghe ng°Ýi tiÃu oàn tr°ßng. CuÙc sÑng cça nhïng chi¿n s) biên phòng th­t là mÙt công tác quân báo th°Ýng xuyên.  

- Óng chí Ga-v¡-ri-lÑp này, viÇc ó chÉ là buôn l­u hay còn là th¿ nào nïa?  

TiÃu oàn tr°ßng, không c°Ýi nïa, áp l¡i:  

- Cái hóc là ß ch× ¥y ¥y.  

Bê-rê-d¡-Ñp là mÙt thôn bé nhÏ trong tÉnh, x°a kia là khu c° trú cça ng°Ýi Do-thái. Hai ba trm nóc nhà dñng lên lÙn xÙn ch³ng ra sao. MÙt bãi ¥t to hÍp chã, giïa bãi là vài chåc cía hàng t¡p hóa. Bãi ¥t b©n thÉu, phç §y phân rác. Nhïng nóc nhà nhÏ cça nông dân nh° mÙt cái dây l°ng ánh ai l¥y thôn này. Þ giïa khu ng°Ýi Do-thái ß, dÍc °Ýng i ¿n lò lãn, có mÙt cái nhà thÝ Do-thái. Tòa nhà ci kù trông th­t £m ¡m. Th­t ra, vào các ngày thé b£y thì nhà thÝ này không ph£i than phiÁn là v¯ng v» âu: ng°Ýi i lÅ ¿n ông ch­t. Nh°ng cing ch³ng °ãc nh° ngày tr°Ûc và cuÙc Ýi cça ông th§y tu "ráp-banh ( tên gÍi th§y tu cça ¡o Do-thái) không °ãc nh° ý ông mong muÑn nïa. Nh¥t Ënh là ã có chuyÇn gì r¥t tÇ x£y ra vào nm 1917, vì ngay c£ ß ây, là n¡i h»o lánh mà bÍn thanh niên nhìn th§y "ráp-banh" không còn cung kính cho ph£i ¡o nïa. Th­t ra thì nhïng ng°Ýi già v«n kiêng nhïng món n Chúa c¥m, nh°ng ã có bi¿t bao gã trai h° hÏng n thé xúc-xích lãn mà Chúa ã tëng nguyÁn rça. ChÉ ngh) ¿n không thôi cing ã ç th¥y tßm! Th§y tu Bô-rúc h§m h§m gi­n dï, l¥y chân á con lãn sÁ ang rúc mõm vào Ñng rác ki¿m n. Ph£i, th§y ch³ng °a gì viÇc thôn Bê-rê-d¡-Ñp trß thành mÙt trung tâm cça qu­n này mÙt tí nào. MÙt li cÙng s£n không hiÃu të âu kéo ¿n, bày ·t ra l¯m trò Ýi và m×i ngày mÙt » ra thêm nhiÁu chuyÇn khó chËu. Hôm qua, mÙt th§y ráp-banh ã tëng th¥y ß cÕng biÇt thñ ci cça lão cÑ ¡o mÙt cái biÃn mÛi: "oàn thanh niên cÙng s£n U-c¡-ren, Ban ch¥p hành qu­n oàn Bê-rê-d¡-Ñp".  

Cái biÃn ¥y ch³ng ph£i iÁm lành. Lão th§y tu ang m£i suy ngh) thì m¯t ch¡m ngay vào tÝ y¿t thË nhÏ dán ß cía nhà thÝ cça lão.  

"Hôm nay, t¡i câu l¡c bÙ, có cuÙc hÍp cça thanh niên lao Ùng. Li-xi-x°n, chç tËch Ban ch¥p hành và Ca-r¡-sa-ghin, quyÁn bí th° qu­n oàn thanh niên, s½ Íc báo cáo. Sau cuÙc hÍp s½ có hòa nh¡c cça hÍc sinh tr°Ýng chín nm".  

Lão th§y tu Do-thái gi­n dï xé tÝ gi¥y:  

- ã b¯t §u giß trò!  

Cái khu v°Ýn rÙng cça lão cÑ ¡o ôm l¥y hai bên nhà thÝ nhÏ thôn này. Trong v°Ýn có mÙt tòa nhà cÕ r¥t lÛn. H¡i mÑc xông lên trong nhïng gian phòng v¯ng v», chán ng¯t, n¡i này tr°Ûc kia là ch× ß cça lão cÑ ¡o të lâu ã chán ghét nhau, c£ hai cùng già khÍm và t» l¡nh nh° cái nhà v­y. Nh°ng të khi có nhïng ng°Ýi chç mÛi ¿n ß thì v» t» l¡nh bi¿n i ngay. Trong phòng khách, ch× tr°Ûc kia chç ci chÉ ti¿p khách vào nhïng dËp lÅ lÛn, bây giÝ lúc nào cing ông ng°Ýi. Nhà lão cÑ ¡o ã trß thành trå sß cça £ng çy Bê-rê-d¡-Ñp. Trên cánh cía mÙt phòng nhÏ phía bên ph£i lÑi vào, có m¥y chï vi¿t b±ng ph¥n: "Qu­n oàn thanh niên cÙng s£n". T¡i ây, ngày nào Pa-ven cing ¿n làm viÇc mÙt buÕi. Anh vëa làm chính çy cça tiÃu oàn tÕng hu¥n luyÇn quân sñ thé hai, vëa kiêm bí th° cça qu­n oàn thanh niên cÙng s£n vëa mÛi thành l­p.  

KÃ të buÕi tÑi các anh chË em liên hoan ß nhà An- na ¿n nay ã tám tháng trôi qua. Th¿ mà Pa-ven có c£m t°ßng nh° chÉ mÛi hôm qua. Anh g¡t chÓng tài liÇu sang bên, ng£ l°ng ra gh¿ bành, ngh) ngãi...  

êm ã khuya. Trå sß £ng çy không còn ai. Im ¯ng, tËch mËch. Óng chí Tô-rô-phi-mÑp, bí th° qu­n £ng çy, là ng°Ýi ß l¡i sau cùng cing vëa i khÏi. Và bây giÝ Pa-ven mÙt mình ß l¡i nhà. N°Ûc óng bng v½ lên cía kính nhïng nét ch¡m trÕ muôn hình muôn v». Trên bàn mÙt ngÍn èn d§u, lò s°ßi tÏa h¡i nóng ¥m. Pa-ven nhÛ l¡i nhïng chuyÇn x£y ra cách ây không lâu. . . Tháng Tám, tÕ chéc ß nhà máy ã phái anh i phå trách thanh niên trong "chuy¿n tàu sía chïa" ¿n E-ca-chê-ri-nô-sláp. SuÑt c£ mùa thu, mÙt trm r°ßi thã ã i të ga này ¿n ga kia, dÍn d¹p v¿t tích chi¿n tranh và tàn phá, thu vén nhïng toa tàu bË cháy, bË Õ nát. Chuy¿n tàu i të Xi-nhen- nhi-cÑp ¿n Pô-lÑc. Vùng này chính là ¥t x°ng hùng x°ng bá tr°Ûc kia cça tên phÉ Ma-kh¡-nô, cho nên m×i b°Ûc Áu g·p d¥u v¿t phá ho¡i và gi¿t chóc. Þ Gu-lay Pô-lê, m¥t mÙt tu§n lÅ Ã sía chïa kho n°Ûc, ·t nhïng m£nh tôn vào lòng thùng n°Ûc ã bË mìn làm thçng áy. Pa-ven vÑn là thã iÇn nên không thuÙc nghÁ và không am hiÃu kù thu­t và nhïng khó khn cça nghÁ thã nguÙi, v­y mà bàn tay anh vÛi cái l¯c-lê ã v·n ¿n m¥y nghìn inh Ñc gÉ sét.  

CuÑi mùa thu, chuy¿n tàu l¡i trß vÁ nhà máy. Nhà máy l¡i nh­n mÙt trm r°ßi ôi tay thã...  

Ng°Ýi ta th¥y ng°Ýi thã iÇn Pa-ven nng ¿n nhà An-na h¡n. Trên trán anh, n¿p nhn ã bi¿n i và l¡i hay nghe th¥y nhïng ti¿ng c°Ýi lôi cuÑn cça anh vang lên.  

B¡n bè dñ các nhóm hÍc t­p l¡i °ãc nghe Pa-ven kà chuyÇn nhïng nm ¥u tranh qua ã lâu rÓi. Anh kà vÁ n°Ûc Nga x°a kia x¡ xác, t£ t¡i, thân nô lÇ mà lòng b¥t khu¥t, n°Ûc Nga ã tëng v°¡n lên l­t Õ con ác qu÷ Nga hoàng. Anh kà vÁ nhïng cuÙc khßi ngh)a cça Stê-pan Ra-din và Pu-ga-sÑp.  

( Stê-pan Ra-din, ng°Ýi anh hùng Cô-d¯c sông ông ã lãnh ¡o cuÙc khßi ngh)a lÛn chÑng phong ki¿n cça nông dân và dân tÙc Cô-d¯c chÑng l¡i Nga hoàng, të nm 1667 ¿n nm 1671.  

E-mê-liên Pu-ga-sÑp, nhà lãnh ¡o mÙt cuÙc khßi ngh)a r¥t lÛn có ph¡m vi toàn quÑc chÑng phong ki¿n cça nông dân Cô-d¯c n°Ûc Nga vào th¿ k÷ 18.)  

MÙt buÕi tÑi, anh em thanh niên ¿n hÍp ß nhà An-na, ng°Ýi thã iÇn Pa-ven hôm ó Ùt nhiên bÏ mÙt thói quen có h¡i, m¯c të lâu. Anh quen hút thuÑc, g§n nh° të bé ã hút, th¿ mà tuyên bÑ b±ng mÙt giÍng qu£ quy¿t, dét khoát r±ng:  

- Tôi không hút thuÑc nïa.  

ChuyÇn ¥y x£y ra Ùt ngÙt. ang nói chuyÇn có mÙt ng°Ýi nêu lên thói quen là b£n nng thé hai cça con ng°Ýi, do ó, gây ra tranh lu­n; ng°Ýi ó l¥y t­t nghiÇn thuÑc lá ra làm ví då. Ý ki¿n b¥t Óng. Anh thã iÇn Pa-ven không tham gia vào cuÙc tranh lu­n. Nh°ng Ta-li-a kéo Pa-ven vào, b¯t nói. Anh nói iÁu mình ngh):  

- Chính con ng°Ýi chÉ huy thói quen cça mình, ché không ph£i thói quen chÉ huy con ng°Ýi. N¿u không th¿ thì con ng°Ýi ta s½ i ¿n âu?  

Svê-tai-ép të góc anh ta ngÓi, nói to ra:  

- Nói th¿ nghe thì kêu l¯m. Pa-ven v«n thích cái lÑi nói nh° th¿. Nh°ng n¿u em b¯c cân lÝi nói và viÇc làm thì th¥y gì? B£n thân Pa-ven có hút không? Có hút. Pa-ven có bi¿t hút thuÑc lá có h¡i không? Có bi¿t. Nh°ng bÏ thuÑc thì muÙn rÓi. C­u ta không có gan bÏ. G§n ây, Pa-ven l¡i mÛi khßi x°Ûng ra mÙt "phong trào vn hóa" trong các nhóm hÍc t­p ¥y. - Và Svê-tai-ép Õi giÍng, hÏi có v» ch¿ nh¡o: - Hãy à cho Pa-ven tr£ lÝi chúng ta: Pa-ven có còn vng tåc nïa không? Ai bi¿t Pa-ven cing Áu ph£i nói: c­u ¥y ã ít chíi tåc, nh°ng ã chíi thì l¡i chíi r¥t tÇ. NghÁ Ýi, thuy¿t pháp ng°Ýi ta v«n dÅ h¡n là tñ mình làm thánh.  

Gian phòng trß nên im l·ng. GiÍng £ kích cça Svê tai-ép làm cho mÍi ng°Ýi c£m th¥y khó chËu. Ng°Ýi thã iÇn Pa-ven không tr£ lÝi ngay. Anh të të rút i¿u thuÑc ang ng­m ß miÇng ra, vò nát i¿u thuÑc và nói, giÍng v«n nh° th°Ýng:  

- Tôi không hút thuÑc nïa.  

Im l·ng mÙt lát, anh nói thêm:  

- Tôi làm th¿ tr°Ûc h¿t là ích cho tôi và Óng thÝi cing ích ph§n nào cho Svê-tai-ép. K» nào không bÏ °ãc t­t x¥u cça mình thì k» ó ch³ng áng mÙt Óng k½m. Tôi còn t­t chíi tåc nïa. Tôi v«n ch°a hoàn toàn th¯ng h³n °ãc cái thói nhåc nhã ¥y. Nh°ng ngay Svê-tai-ép cing nh­n r±ng ít nghe th¥y tôi chíi tåc nïa. Vng ra mÙt lÝi nói tåc còn dÅ h¡n châm mÙt i¿u thuÑc hút. Vì v­y cho nên ngay bây giÝ, tôi ch°a dám nói là ã bÏ h³n °ãc chíi tåc. Nh°ng rÓi tôi s½ bÏ °ãc, ch¯c ch¯n là nh° v­y.  

*  

B°Ûc vào mùa ông, g× trôi vÁ ngáng l¥y c£ dòng sông. C¡n n°Ûc li mùa thu ã xô vá h¿t các bè cçi và cçi g× cé th¿ bË n°Ûc cuÑn trôi vÁ xuôi. Khu Xô- lô-men-ca l¡i tung thanh niên i céu l¥y cça rëng.  

Pa-ven không muÑn rÛt l¡i sau anh em, nên gi¥u không cho anh em bi¿t là mình ã bË c£m m¡o n·ng. Và mÙt tu§n sau, khi trên các b¿n sông, cçi g× vÛt lên ã ch¥t Ñng cao nh° núi thì n°Ûc l¡nh buÑt và khí ©m mùa thu ã làm théc tÉnh k» thù lâu nay còn ngç im trong máu Pa-ven: anh bË sÑt, nóng nh° than, n±m liÇt gi°Ýng. Trong hai tu§n lÅ, c¡ thà anh bË bÇnh tê th¥p ác tính giày vò và khi ra bÇnh viÇn, anh éng ch°a vïng, làm viÇc cé ph£i ngÓi buông hai chân trên bàn thã nh° "c°ái ngña". Ñc công nhìn anh chán ngán l¯c §u. M¥y ngày sau, çy ban công b±ng(ß các nhà máy có l­p ra çy ban này, làm viÇc không thiên vË ai nên gÍi là çy ban vô t° hay công b±ng ) ã công nh­n anh là ng°Ýi không thà lao Ùng °ãc nïa. Ng°Ýi ta thanh toán tiÁn công còn l¡i cho anh và cho l)nh thêm mÙt sÑ tiÁn trã c¥p nïa, làm anh nÕi gi­n; të chÑi không nh­n sÑ tiÁn ¥y.  

Anh giã të công x°ßng, lòng n·ng tr)u, chÑng g­y lïng thïng ra vÁ, m×i b°Ûc chân nh¥c i l¡i au i¿ng ng°Ýi. M¹ ã nhiÁu l§n vi¿t th° cho anh, mong con vÁ thm. Và bây giÝ ây, anh ngh) ¿n bà cå, nhÛ l¡i lÝi m¹ nói lúc ra i: "ChÉ khi nào chúng mày bË Ñm au th°¡ng t­t, m¹ mÛi °ãc trông th¥y m·t chúng mày thôi!"  

¿n tÉnh çy, anh nh­n hai t­p hÓ s¡ cá nhân cuÙn tròn l¡i: hÓ s¡ oàn và hÓ s¡ £ng. Ã khÏi làm tng n×i au buÓn cho mình, anh ch³ng ¿n chào biÇt ai c£, vÁ th³ng nhà vÛi m¹. Su¥t hai tu§n, bà cå ch°Ým n°Ûc nóng và xoa bóp hai chân s°ng cho con; °ãc mÙt tháng thì Pa-ven ã i °ãc không c§n chÑng g­y nïa: n×i vui mëng tràn ng­p trong lòng anh và buÕi chiÁu tàn th¿ là l¡i Õi ra c£nh bình minh. Con tàu °a anh ¿n tÉnh lõ. Ba ngày sau, ban tÕ chéc c¥p cho anh gi¥y giÛi thiÇu iÁu anh ¿n nh­n công tác cça çy ban quân sñ tÉnh, làm chính trË viên ß c¡ quan tÕng hu¥n luyÇn quân sñ ang thành l­p lúc b¥y giÝ.  

Sau ¥y mÙt tu§n nïa, anh ¿n ây, ¿n thôn nhÏ ng­p trong tuy¿t này, làm chính çy tiÃu oàn sÑ hai. Þ Liên qu­n oàn thanh niên cÙng s£n, anh nh­n nhiÇm vå t­p hãp các oàn viên lâu nay bË phân tán l¡i và l­p ra tÕ chéc oàn ß khu mÛi này. ¥y, Ýi anh ã xoay chiÁu ra nh° v­y ¥y.  

*  

Ngoài trÝi nóng dï. Cành anh ào ngó §u vào cía sÕ bÏ ngÏ n¡i phòng làm viÇc cça chç tËch Ban ch¥p hành. M·t trÝi rÍi sáng cây th­p tñ m¡ vàng trên gác chuông kiÃu gô-tích cça nhà thÝ ß phía bên kia °Ýng, Ñi diÇn vÛi trå sß Ban ch¥p hành. Trong khu v°Ýn nhÏ, tr°Ûc cía sÕ, àn ng×ng con bé tí xíu cça bà gác cÕng trå sß çy ban nhanh nh£u ch¡y tìm n. Nhïng con ng×ng mÛi nhú lông t¡ màu xanh dËu nh° cÏ non quanh mình chúng.  

Chç tËch çy ban ã Íc xong béc iÇn vëa nh­n °ãc MÙt bóng tÑi ch¡y qua m·t Óng chí. Bàn tay to gân guÑc cça Óng chí thÍc vào mái tóc qun r­m và n±m yên ß ¥y.  

Nhi-ca-lai Nhi-ca-lai-ê-vích Li-xi-x°n là chç tËch Ban ch¥p hành Bê-rê-d¡-Ñp: Óng chí chÉ mÛi hai m°¡i bÑn tuÕi, nh°ng anh chË em cán bÙ £ng và nhïng ng°Ýi giúp viÇc ch³ng ai ngÝ là Óng chí ít tuÕi ¿n th¿ c£. Li-xi-x°n ng°Ýi to lÛn, khÏe m¡nh, nét m·t nghiêm nghË và ôi khi dï t°Ûng, trông bÁ ngoài t°ßng chëng nh° tuÕi ã ba m°¡i lm. Ng°Ýi Óng chí r¯n ch¯c l¡i, §u to c¯m trên cái cÕ v¡m vá, c·p m¯t nâu minh m«n nhìn h¡i l¡nh nh¡t, c±m b¡nh §y nghË lñc. Li-xi-x°n m·c qu§n cÙc xanh th«m, áo lót xám, túi trên bên trái mang huân ch°¡ng CÝ Ï.  

Tr°Ûc tháng M°Ýi, Li-xi-x°n "chÉ huy chi¿c máy tiÇn ß nhà máy ch¿ t¡o vi khí Tu-la. ông Óng chí, cha Óng chí và b£n thân Óng chí h§u nh° të lúc còn bé ã c¯t và gÍt s¯t ß ¥y.  

Të cái tÑi mùa thu ¥y, l§n §u tiên trong Ýi, Li- xi-x°n c§m vi khí mà tr°Ûc kia anh chÉ làm ra thôi; bão táp ã cuÑn anh i. CuÙc cách m¡ng và £ng ã kéo anh të tr­n lía này ¿n tr­n lía khác. Ng°Ýi thã quân khí vùng Tu-la ó ã tr£i qua c£ mÙt con °Ýng quang vinh: mÛi §u là binh nhì, anh ã trß thành s) quan chÉ huy và chính çy trung oàn cça HÓng quân.  

Lía cháy, ¡n réo ã thuÙc vÁ d) vãng rÓi. HiÇn nay, Li-xi-x°n công tác ß biên khu này. CuÙc Ýi l·ng l½ trôi i. Ngày ngày, anh ngÓi ¿n tÑi khuya nghiên céu nhïng báo cáo vÁ tình hình mùa màng; nh°ng béc iÇn hôm nay b×ng làm anh våt sÑng l¡i trong chÑc lát d) vãng lía ¡n. Béc iÇn vi¿t gÍn, ng¯n:  

"TÑi m­t. Gíi chç tËch Ban ch¥p hành Bê-rê-d¡-Ñp: Óng chí Li-xi-x°n.  

Þ biên giÛi, quan sát th¥y bÍn Ba Lan tích cñc chuyÃn ¿n mÙt ám thÕ phÉ quan trÍng có thà gây khçng bÑ các vùng biên thùy. Óng chí thi hành ngay nhïng biÇn pháp Á phòng. Á nghË tiÁn b¡c và vàng cça ngân khÑ cho chuyÃn ¿n liên qu­n ngay, ëng giï tiÁn thu¿ ß nhà Óng chí .  

Nhìn qua cía sÕ phòng làm viÇc cça mình, Li-xi- x°n trông th¥y °ãc h¿t nhïng ai i vào trå sß Ban ch¥p hành. Pa-ven ang leo lên thÁm. MÙt phút sau, anh ­p cía.  

Li-xi-x°n b¯t tay Pa-ven.  

- C­u ngÓi xuÑng, mình bàn chuyÇn này.  

SuÑt mÙt ti¿ng Óng hÓ, chç tËch Ban ch¥p hành không ti¿p mÙt ai.  

Pa-ven ß phòng làm viÇc cça Li-xi-x°n b°Ûc ra thì trÝi ã éng bóng. Cô bé Nhu-ra, em gái Li-xi-x°n, të trong v°Ýn ch¡y ra. Pa-ven th°Ýng gÍi em bé là A-nhu-ca. Cô bé hay th¹n và tuy còn nhÏ tuÕi mà v» ng°Ýi r¥t oan trang, hÅ cé g·p Pa-ven là chào, miÇng bao giÝ cing chúm chím c°Ýi ¿n ngoan. Hôm nay, cô bé cing chào vÛi mÙt v» ng°ãng nghËu tr» con, h¥t ng°ãc chùm tóc c¯t ng¯n xòa trên trán.  

Nhu-ra hÏi:  

- Có ai trong buÓng anh em không anh. Nãy giÝ, chË Ma-ri-a ãi mãi anh em vÁ n c¡m.  

- Có mình anh ¥y trong phòng thôi. Em vào gÍi °ãc ¥y A-nhu-ca ¡.  

SÛm hôm sau, trÝi còn lâu mÛi sáng, có ba chi¿c xe óng ngña béo tÑt, dëng tr°Ûc trå sß Ban ch¥p hành. Nhïng ng°Ýi i áp t£i xe nói chuyÇn nhÏ vÛi nhau. HÍ mang të trong phòng tài vå ra nhiÁu túi niêm phong, x¿p lên xe và m¥y phút sau, bánh xe ã ln §m §m trên °Ýng nhña. Pa-ven chÉ huy mÙt tiÃu Ùi i áp t£i. V°ãt bÑn chåc cây sÑ (trong ó có hai m°¡i nhm cây sÑ °Ýng rëng) ¿n liên qu­n không mÙt trß ng¡i gì. TiÁn và vàng °ãc c¥t vào các két s¯t cça cça ty tài chính liên qu­n. M¥y ngày sau, mÙt ng°Ýi i ngña të phía biên giÛi phi vÁ phía Bê- rê-d¡-Ñp. Nhïng ng°Ýi vô công rÓi nghÁ trong thôn ng¡ ngác nhìn theo ng°Ýi i ngña và con ngña °Ût «m mÓ hôi, sùi bÍt mép.  

¿n tr°Ûc cía trå sß Ban ch¥p hành, ng°Ýi i ngña tåt xuÑng ¥t, và tay c§m ki¿m, anh ta lÍc cÍc nÇn gót çng trên b­c thÁm. Li-xi-x°n cau mày, nh­n th° trong tay ng°Ýi kia, bóc ra và ký lên phong bì. Ng°Ýi lính biên phòng ó không à ngña nghÉ, nh£y phÑc lên yên, phi n°Ûc ¡i trß vÁ.  

Không ai bi¿t °ãc nÙi dung béc th° kia, ngoài Óng chí chç tËch Ban ch¥p hành. Nh°ng nhïng ng°Ýi dân ß thôn này ã ánh h¡i thính nh° chó sn. Cé ba ng°Ýi bán hàng t¡p hóa ß ây, ít nh¥t cing có hai éa là dân buôn l­u v·t và cái nghÁ ¥y vÑn rèn linh tính oán tr°Ûc nguy bi¿n.  

Có hai ng°Ýi b°Ûc nhanh trên hè phÑ i vÁ phía bÙ tham m°u cça tiÃu oàn tÕng hu¥n luyÇn quân sñ. MÙt trong hai ng°Ýi ó là Pa-ven Ca-r¡-sa-ghin. Nhân dân ß ¥y Áu bi¿t anh, lúc nào anh cing mang vi khí bên mình. Nh°ng hôm nay, ng°Ýi cùng i vÛi Pa-ven là T¡-rô-phi-mÑp, bí th° £ng çy, cing mang mÙt kh©u súng ng¯n ß dây l°ng, thì ¥y là mÙt d¥u hiÇu không hay rÓi.  

M¥y phút sau ã có chëng m°¡i m°Ýi lm ng°Ýi, të trong bÙ tham m°u ch¡y ra, ng°Ýi nào cing có súng l¯p l°ái lê tuÑt tr§n; hÍ ch¡y vÁ phía cÑi xay máy ß ngã t°. C c £ng viên và oàn viên thì nh­n vi khí phát ß trå sß £ng çy. Óng chí chç tËch Ban ch¥p hành phi ngña, §u Ùi mi Cô-d¯c, kh©u súng Mô-de muôn thuß eo bên hông. Không còn ngÝ gì nïa: l¡i có chuyÇn gì không Õn x£y ra. Qu£ng tr°Ýng và các phÑ nhÏ v¯ng tanh nh° ch¿t: không mÙt bóng ng°Ýi l£ng v£ng. ChÉ trong nháy m¯t, các cía hàng t¡p hóa ã óng h¿t cía chÛp, nhïng chi¿c khóa to t°Ûng kiÃu cÕ, khóa kín các cÕng. ChÉ còn nhïng con gà mái táo gan và nhïng con lãn mình nh½o ra vì nóng nñc là còn cÑ rúc vào Ñng rác b©n hí húi ki¿m n. BÙ Ùi vào bÑ trí trong v°Ýn cây n qu£ ß rìa thôn. Të ¥y là b¯t §u cánh Óng làng, và bÑ trí ß ¥y nhìn th¥y rõ ±ng xa con °Ýng cái th³ng t¯p. Thông báo mà Li-xi-x°n nh­n °ãc chÉ có m¥y dòng chï ng¯n:  

"êm qua trong khu vñc thôn P¿t-úp-xi, mÙt toán phÉ i ngña có chëng mÙt trm tay ki¿m và hai súng liên thanh, sau mÙt tr­n xô xát vÛi ta, ã v°ãt qua °ãc biên giÛi lÍt vào lãnh thÕ Xô-vi¿t. Óng chí hãy thi hành mÍi biÇn pháp Ñi phó. D¥u v¿t bÍn phÉ ¿n khu rëng Sla-vút thì m¥t. Ngày hôm nay s½ có mÙt ¡i Ùi chi¿n s) Cô-d¯c Ï ch¡y qua Bê-rê-d¡-Ñp truy kích bÍn phÉ. Báo Óng chí bi¿t à khÏi nh§m...  

TiÃu oàn tr°ßng tiÃu oàn Ùc l­p biên phòng.  

Ga-v¡-ri-lÑp".  

MÙt giÝ sau, có ng°Ýi i ngña hiÇn ra trên con °Ýng ch¡y vÁ phía thôn Bê-rê-d¡-Ñp. Cách mÙt cây sÑ, sau ng°Ýi ó, có mÙt ¡i Ùi kõ binh. Pa-ven chm chú nhìn ra phía tr°Ûc. Ng°Ýi i ngña ti¿n l¡i g§n, v» th­n trÍng, nh°ng không nhìn th¥y ta bÑ trí trong v°Ýn cây. ¥y là mÙt chi¿n s) HÓng quân tr» tuÕi cça Trung oàn HÓng quân Cô-d¯c thé m°Ýi b£y. L§n §u tiên, anh °ãc phái i trinh sát. Nhïng ng°Ýi të trong v°Ýn Õ ra vây l¥y anh Ùt ngÙt; anh th¥y trên áo va-r¡ cça hÍ Áu có huy hiÇu oàn thanh niên cÙng s£n thì mÉm c°Ýi v» h¡i lúng túng. Sau m¥y lÝi trao Õi ng¯n, anh quay ngña l¡i, phi ¿n ¡i Ùi kõ binh ang ch¡y n°Ûc kiÇu. Anh em bÙ Ùi Ëa ph°¡ng à cho các chi¿n s) HÓ;ng quân Cô-d¯c i rÓi mÛi trß l¡i vË trí trong v°Ýn nh° ci.  

NhiÁu ngày lo âu trôi qua. Li-xi-x°n nh­n °ãc b£n tin báo bÍn phÉ không mß rÙng °ãc ho¡t Ùng biÇt kích cça chúng: bË kõ binh Cô-d¯c Ï lùng ri¿t, chúng b¯t buÙc ph£i vÙi vàng v°ãt biên giÛi trß vÁ bên kia.  

Nhóm £ng viên bôn-sê-vích ß ây sÑ l°ãng quá ít: trong toàn khu chÉ có m°Ýi chín ng°Ýi. HÍ làm viÇc r¥t kh©n tr°¡ng trong công cuÙc xây dñng Xô- vi¿t. C¡ sß trong qu­n còn non y¿u. Ph£i xây dñng l¡i t¥t c£. VË trí g§n biên giÛi b¯t mÍi ng°Ýi ph£i c£nh giác  

ViÇc tuyÃn cí l¡i các Xô-vi¿t, cuÙc ¥u tranh chÑng phÉ, công tác vn hóa, cuÙc ¥u tranh chÑng bÍn buôn l­u, công tác quân sñ cça £ng và oàn thanh niên cÙng s£n - ¥y là c£ mÙt cái vòng công tác quay cuÓng suÑt të sáng tinh s°¡ng cho ¿n t­n êm khuya, công viÇc ¥y thu hút t¥t c£ cuÙc Ýi cça Li-xi-x°n, cça T¡- rô-phi-mÑp, cça Pa-ven và mÙt sÑ cán bÙ mà các anh ã t­p hãp °ãc.  

Të trên mình ngña nh£y xuÑng là ¿n ngay bàn gi¥y, të bàn gi¥y l¡i nh£y ra qu£ng tr°Ýng, n¡i các trung Ùi thanh niên t­p luyÇn quân sñ; rÓi l¡i ¿n câu l¡c bÙ, tr°Ýng hÍc, hai ba cuÙc hÍp. Còn ban êm thì ngña, súng Mô-de bên hông và ti¿ng quát: "Ai, éng l¡i", ti¿ng bánh xe ngña mang hàng l­u n°Ûc ngoài phóng ch¡y trÑn - ¥y t¥t c£ ng§n ¥y thé chi¿m h¿t ngày và nhiÁu khi h¿t c£ êm nïa cça ng°Ýi chính çy tiÃu oàn hai.  

Qu­n oàn thanh niên cÙng s£n Bê-rê-d¡-Ñp gÓm Pa-ven, Li-a Pô-lê-vích - mÙt cô gái vùng sông Vôn- ga m¯t híp, phå trách nï thanh niên - và Ra-d¡-va- li-khin Giên-ca - mÙt tay hÍc trò ly-xê ngày tr°Ûc, ng°Ýi cao dong dÏng, v» b£nh trai, "còn non tuÕi mà ã sÛm hiÃu nhiÁu iÁu" nh° ng°Ýi ta th°Ýng nói, mÙt tay thích.nhïng chuyÇn kó hùng m¡o hiÃm, r¥t thuÙc nhïng chuyÇn Xéc-lÑc Hôm và Luy-y Bút-xê- na. Ra-d¡-va-li-khin tr°Ûc ã tëng làm tr°ßng phòng hành chính cça £ng çy qu­n, cách ây bÑn tháng mÛi vào oàn thanh niên cÙng s£n, nh°ng trong ám oàn viên thì v«n ra v» ta ây là "£ng viên bôn-sê- vích lão thành". Không còn ai à gíi ¿n Bê-rê-d¡- Ñp nên sau khi suy ngh) khá lâu, liên qu­n çy ã phái Ra-d¡-va-li-khin ¿n ây làm "cán bÙ chính trË".  

M·t trÝi lên úng ngÍ. H¡i nóng ùa vào c£ nhïng ch× mát nh¥t, mÍi loài v­t Áu n¥p d°Ûi mái nhà; ngay nhïng con chó con cing bò xoài d°Ûi nhïng kho chéa r¡m và n±m uà o£i ngã v­t vã, mình nh½o ra vì nóng. Hình nh° mÍi sinh v­t Áu bÏ làng này i c£, chÉ còn có con lãn sÁ ang n±m rúc trong ving bùn c¡nh gi¿ng, miÇng kêu çn Én có v» thú vË l¯m.  

Pa-ven cßi dây buÙc ngña và ôi môi c¯n ch·t vÛi nhau à nén c¡n au buÑt nhoi nhói ß §u gÑi chân, anh trèo lên ngña. Cô giáo éng trên thÁm nhà tr°Ýng, tay che m·t cho khÏi chói n¯ng.  

- Thôi chào Óng chí chính çy. - Cô nói và mÉm c°Ýi.  

Con ngña gi­m chân sÑt ruÙt, cÕ g­p l¡i mà gi­t dây c°¡ng.  

- Chào Óng chí Ra-ki-chi-na nhé ! Th¿ là ã quy¿t Ënh rÓi ¥y: mai Óng chí s½ ¿n d¡y bài §u.  

Con ngña c£m th¥y dây c°¡ng th£ lÏng liÁn phi n°Ûc kiÇu. Ngay lúc ¥y có ti¿ng gào thét dï tãn °a ¿n tai Pa-ven. Nhïng khi x£y ra cháy nhà thì nhïng ng°Ýi àn bà nhà quê v«n th°Ýng kêu la inh Ïi nh° th¿. Dây c°¡ng gi­t m¡nh kéo con ngña quay ph¯t trß l¡i, và Pa-ven trông th¥y mÙt chË nông dân tr» thß hÓng hÙc të ria làng ch¡y ra. Cô giáo Ra-ki-chi- na b°Ûc ra giïa °Ýng, ngn chË l¡i. Dân làng li l°ãt kéo ra cÕng, sÑ ông là các ông già bà c£. Nhïng ng°Ýi trai tráng Áu b­n làm ngoài Óng.  

- Các ông các bà ¡i, l¡i xem ngoài kia kìa! Có trÝi ¥t nào nh° th¿ °ãc không? Có thà nào nh° th¿ °ãc không?  

Khi Pa-ven phi ngña l¡i g§n thì dân làng të kh¯p các ng£ ã ch¡y ¿n. Ng°Ýi ta quây l¥y chË nông dân, kéo tay chi¿c áo tr¯ng cça chË, ti¿ng hÏi dÓn, giÍng ho£ng hÑt, nh°ng nghe chË nói lung tung ch³ng còn ai hiÃu §u cua tai nheo ra sao! Có mÙt ông cå già râu xÓm xoàm, mÙt tay giï cái qu§n v£i ng¯n, nh£y c«ng l¡i g§n trông bÙ r¥t kó qu·c, cå s¥n sÕ hÏi chË ta:  

- ëng la gào lên nh° ng°Ýi iên ¥y! Ng°Ýi ta ánh nhau ß âu? T¡i sao l¡i ánh nhau? Thôi, ëng có la Ón lên nïa, trÝi ¡!  

- Làng ta vÛi dân PÑt-úp-xi ánh nhau... vì chuyÇn bÝ ruÙng! Bên PÑt-úp-xi ang ánh ng°Ýi làng ta ch¿t ¿n n¡i kia kìa!  

MÍi ng°Ýi ã hiÃu c¡n tai hÍa. Ngoài °Ýng, ti¿ng phå nï rÑng lên, các cå già tru tréo iên cuÓng. Và ti¿ng la hét ch¡y kh¯p làng, nhao lên kh¯p sân các nhà, nh° ti¿ng báo Ùng c¥p céu: "BÍn PÑt-úp-xi, vì chuyÇn bÝ ruÙng, l¥y liÁm gi¿t ch¿t ng°Ýi làng ta!" Dân làng ai có thà i °ãc là të nhà ch¡y túa ra, vác inh ba, vác rìu hay vác Ùc có chi¿c cÍc rào nhÕ lên. HÍ ch¡y ra Óng ¿n ch× ©u £ Õ máu, n¡i dân hai thôn ang gi£i quy¿t v¥n Á tranh ch¥p hàng nm vÁ chuyÇn bÝ ruÙng.  

Pa-ven qu¥t dï vào mình ngña, con ngña lÓng lên phi ngay l­p téc. Hng lên vì ti¿ng thúc cça chç, con ngña v°ãt toán ng°Ýi ang ch¡y, phi nhanh lên phía tr°Ûc. Hai tai r¡p vào §u, co chân gi¡ cao, con ngña c¯m cÕ ch¡y nh° bay. Trên mÙt qu£ Ói, chi¿c cÑi xay gió gi°¡ng cánh qu¡t ra té phía nh° c£n °Ýng. Bên ph£i cÑi xay, ß bãi ¥t th¥p, c¡nh bÝ sông là cánh Óng cÏ. Bên trái, mÙt cánh Óng lúa m¡ch ch¡y dài xa t¯p, lúc thì Õ xuÑng nhïng bÝ l¡ch. Gió hây hây l°Ût trên lúa chín nh° vuÑt ve. Hoa mào gà rñc bên °Ýng. Sñ yên l·ng và nÓng nñc khó chËu bao trùm l¥y ch× này. ChÉ có xa xa, ß ch× dòng sông l¥p lánh nh° con r¯n b¡c uÑn mình s°ßi n¯ng là có ti¿ng kêu vÍng l¡i.  

Con ngña nhào xuÑng dÑc, lao vút vÁ phía Óng cÏ. MÙt ý ngh) thoáng qua §u Pa-ven: "N¿u v¥p chân thì c£ mình l«n nó Áu ch¿t m¥t!". Nh°ng không thà nào ghìm ngña °ãc nïa. R¡p mình sát bÝm ngña, Pa-ven nghe gió rít bên tai. Con ngña trÕ ra Óng cÏ, hng nh° iên. Ng°Ýi ta ang ánh nhau dï tãn nh° cuÓng nh° d¡i ß ±ng ¥y. M¥y ng°Ýi mình «m máu n±m sóng s°ãt trên ¥t.  

MÙt ng°Ýi nhiÁu râu, tay c§m cái cán liÁm gãy, ang uÕi theo mÙt anh con trai m·t bê b¿t máu; ng°Ýi nhiÁu râu ch¡y xô vào éc con ngña bË ngã lÙn nhào ra ¥t. MÙt nông dân ch¯c khÏe da s¡m n¯ng ang l¥y giày Ñng n·ng trËch á l¥y á Ã Ñi thç ã ngã v­t trên ¥t, cÑ tình muÑn cho anh ta ¿n ph£i "hÓn lìa khÏi xác".  

DÓn t¥t c£ séc n·ng cça con h¯c mã, Pa-ven phi ngña thÍc sâu vào ám ông, làm cho bÍn ang ¥u £ nhau ch¡y tán lo¡n. Không à cho hÍ hoàn hÓn, anh iên ng°Ýi quay ngo¯t ngña l¡i lao vào ám ông h§m h§m hung hãn nh° thú dï. C£m th¥y chÉ có cách cing làm ra hung hãn, cing làm cho khi¿p sã mÛi gi£n tán °ãc ám ng°Ýi bê b¿t máu này, anh iên ng°Ýi thét lên:  

- Hãy buông nhau ra, li khÑn! Tao s½ b¯n ch¿t h¿t này, bÍn thÕ phÉ!  

Và rút kh©u Mô-de trong bao ra, Pa-ven b¯n l°Ût qua mÙt cái m·t ang nhn nhó gi­n dï. Con ngña nh£y mÙt cái - mÙt phát súng nïa. NhiÁu ng°Ýi v¥t liÁm quay §u ch¡y. Ng°Ýi chính çy phi ngña kh¯p Óng cÏ nh° iên gi­n, không à cho kh©u súng im miÇng, và anh ã ¡t °ãc ý muÑn: ám ng°Ýi të cánh Óng cÏ ch¡y tÏa ra bÑn phía à tránh mang v¡ vào mình và tránh cái con ng°Ýi không hiÃu ß âu tÛi lÓng lÙn, dï tãn, áng sã vÛi "cái máy thÕ t£ b¯n không ngëng ó.  

Ít lâu sau, tòa án qu­n ¿n PÑt-úp-xi. Óng chí chánh án nhân dân hÏi nhïng ng°Ýi làm chéng r¥t lâu mà không tìm ra k» thç m°u. Sau cuÙc ©u £, không có ai ch¿t, nhïng ng°Ýi bË th°¡ng cing ã lành. Óng chí chánh án bÁn bÉ, vÛi éc tính kiên nh«n cça ng°Ýi bôn-sê-vích, ã cÑ g¯ng gi£i thích cho nhïng ng°Ýi nông dân ang éng s§m m·t ß tr°Ûc Óng chí t¥t c£ tính ch¥t dã man và không thà nào tha thé °ãc cça cuÙc ©u £ mà hÍ ã gây ra.  

- Th°a Óng chí chánh án, ¥y là l×i t¡i cái bÝ ruÙng, ranh giÛi bÝ ruÙng cça chúng tôi bË l«n lÙn. Vì th¿ cho nên nm nào cing sinh ra ánh nhau.  

Tuy th¿ vài ng°Ýi cing ph£i tr£ lÝi vÁ nhïng viÇc làm cça hÍ.  

Sau ¥y mÙt tu§n, có mÙt çy ban ¿n c¯m cÙt mÑc ß ch× x£y ra tranh ch¥p trên Óng cÏ. Ông cå già làm nghÁ o ¥t, mình «m mÓ hôi, mÇt lí vì say n¯ng và vì ph£i i l¡i nhiÁu, vëa cuÙn cái th°Ûc dây, vëa nói vÛi Pa-ven:  

- Tôi ã o ¥t ba m°¡i nm trÝi nay rÓi và ß âu cing th¿, bao giÝ cing th¿, cái bÝ ruÙng là duyên cÛ gây ra b¥t hòa. Óng chí cé nhìn °Ýng phân giÛi các Óng cÏ mà xem! Th­t là kó quái! Ng°Ýi say r°ãu b°Ûc i còn th³ng h¡n. Còn nhïng ám ruÙng? RÙng có ba th°Ûc mà cing ám này l¥n lên ám kia. Phân giÛi th¿ nào bây giÝ? Phân giÛi °ãc thì cing ç lo¡n óc m¥t. Th¿ mà hàng nm các ám ruÙng cé bË chia nhÏ, chia nhÏ ra mãi. Con ra ß riêng, tách khÏi bÑ - th¿ là ám ruÙng l¡i tách ra làm ôi. Tôi dám ch¯c vÛi Óng chí là chÉ hai m°¡i nm nïa, cái cánh Óng chÉ còn toàn là bÝ ruÙng dày chi chít, rÓi ch³ng có ch× mà gieo lúa nïa âu. Ngay bây giÝ ã có m°Ýi ph§n trm ¥t à làm bÝ ruÙng, không trÓng trÍt gì °ãc.  

Pa-ven mÉm c°Ýi:  

- Óng chí o ¥t ¡, hai m°¡i nm nïa thì ß ta ch³ng còn mÙt cái bÝ ruÙng nào cho mà xem.  

Ông già nhìn ng°Ýi nói chuyÇn vÛi mình b±ng c·p m¯t Ù l°ãng.  

- Ý Óng chí nói ¿n xã hÙi cÙng s£n có ph£i không? Chà, ch¯c Óng chí thëa hiÃu r±ng cái ó còn là chuyÇn xa xôi l¯m.  

- Th¿ cå có bi¿t nông trang t­p thà Bu-a-nÑp không?  

- À ra Óng chí ngh) ¿n cái nông trang ¥y ¥y?  

- Ph£i.  

- Tôi có ¿n Bu-a-nÑp... Nh°ng ¥y dù sao v«n là chuyÇn ngo¡i lÇ, khác th°Ýng, Óng chí Pa-ven ¡.  

æy ban o xong. Hai thanh niên c¯m cÍc xuÑng. Hai bên cánh Óng, bà con nông dân éng gi°¡ng m¯t chm chm theo dõi; cÍc c¯m ß ch× ci, mÑc ci là nhïng chi¿c g­y vót nhÍn ã måc dß, chÉ còn tëng quãng, tëng quãng nhú lên trong cÏ r­m.  

*  

Ng°Ýi ánh xe qu¥t m¡nh §u roi vào con ngña g§y và quay l¡i phía nhïng ng°Ýi khách ngÓi trên xe. Bác ta là mÙt ng°Ýi ch¥t phác hay nói bô bô. Bác ta kÃ:  

- Ai mà bi¿t °ãc nhïng ông côm-xô-môn ( oàn viên thanh niên cÙng s£n) ¥y ß âu hiÇn ra? Tr°Ûc ß ây ch³ng hÁ có. T¥t c£ chuyÇn ó tôi cho là khßi §u tñ cái cô giáo tên là Ra-ki-chi-na, ch¯c bà con Áu bi¿t ché? Cô ¥y còn tr», nh°ng có thà nói là ng°Ýi ¿n tai h¡i. Cô ¥y khu¥y t¥t c£ các må già trong làng này lên, t­p hãp hÍ l¡i rÓi làm náo c£ lên. Vì th¿ mà làng này không yên nïa. Ngày tr°Ûc, áng l½ công b±ng ra thì ph£i cho må nhà tôi cái tát vào miÇng, làm th¿ là må såt sËt m¥y cái và câm ngay. Nh°ng bây giÝ tÑt nh¥t là ëng có ång ¿n må, ång vào må là ph£i bi¿t. Må lôi ngay tòa án nhân dân ra mà nói vào m·t mình; còn n¿u là các bà còn tr» thì là dÍa ngay ly dË và kà vanh vách ra mÍi thé ¡o lu­t. Cái må Gan-ca nhà tôi th­t hiÁn nh° cåc ¥t, không có ai l¡i hiÁn và ít lÝi nh° må, th¿ mà bây giÝ làm ¡i biÃu ¡i bi¿c ¥y. Chëng nh° là làm trùm món phå nï ß thôn tôi ¥y mà. T¥t c£ các bà trong làng Áu kéo ¿n tìm g·p må. Lúc §u, tôi nhïng muÑn d§n cho må Gan-ca nhà tôi m¥y roi ngña, nh°ng sau ngh) l¡i tôi l¡i thôi. Thôi, m·c xác hÍ ! Cé à cho hÍ l¯m miÇng cho thích. Må nhà tôi viÇc nhà viÇc cía °ãc cái £m ang, th¿ là ç, tôi cing ch³ng phàn nàn gì vÁ må nó c£.  

Bác ánh xe °a tay lên gãi cái ngñc lông lá, áo s¡ mi à hß, rÓi l¥y roi qu¥t vào bång ngña. Trên xe có Ra-d¡-va-li-khin và Li-a, c£ hai Áu có viÇc ß PÑt- úp xi: Li-a muÑn ¿n tÕ chéc hÍp các nï ¡i biÃu, còn Ra-d¡-va-li-khin thì ¿n s¯p x¿p công tác cça chi bÙ thanh niên cÙng s£n.  

Li-da hÏi ùa bác ánh xe ngña:  

- Th¿ ra bác không °a thanh niên côm-xô-môn hay sao?  

Bác ta kéo râu và ch­m rãi tr£ lÝi:  

- Nói th­t ra, tôi ch³ng có gì ph£n Ñi& TuÕi tr» có thà ch¡i bÝi °ãc. DiÅn mÙt vß kËch hay làm mÙt cái gì ¥y. Chính tôi khi nào có vß kËch vui gì áng xem là tôi r¥t thích xem. Lúc §u, chúng tôi cing t°ßng là bÍn tr» s½ hÍp nhau l¡i làm ba lng nhng. Nh°ng không, câu chuyÇn l¡i ng°ãc h³n l¡i. Ng°Ýi ta nói r±ng bÍn hÍ r¥t nghiêm kh¯c Ñi vÛi nhïng chuyÇn r°ãu chè, du côn vô l¡i và các chuyÇn ch¡i bÝi b­y b¡ khác. HÍ l¡i chm hÍc hành. ChÉ ph£i cái hÍ hay nh¡o éc Chúa lÝi và cé khng khng òi l¥y cái nhà thÝ làm câu l¡c bÙ. Trong viÇc này hÍ trái h³n i rÓi. Vì cái chuyÇn này mà các cå già xem nhïng ng°Ýi côm-xô-môn ch³ng ra gì và ghét cay ghét ¯ng bÍn hÍ. Nh°ng ngoài chuyÇn ¥y ra thì °ãc thôi! ChÉ có mÙt iÁu làm tôi th¯c m¯c là hÍ chÉ k¿t n¡p con nhà cùng khÕ, cÑ nông hay b§n nông thôi. HÍ không cho con nhà giàu vào.  

Chi¿c xe ngña xuÑng dÑc và × tr°Ûc cía tr°Ýng hÍc.  

Bà cå gác cÕng dÍn gi°Ýng cho khách n±m trong phòng mình, còn bà thì ra ngç ngoài nhà kho chéa cÏ khô. Li-a và Ra-d¡-va-li-khin vëa mÛi ß hÙi nghË vÁ. CuÙc hÍp ã kéo dài quá. Trong cn nhà tranh, tÑi om om, Li-a tháo giày ra, leo lên gi°Ýng và ngç thi¿p ngay. Hai bàn tay Ra-d¡-va-li-khin ch¡m r¥t thô b¡o vào ng°Ýi chË làm chË théc gi¥c d­y: h¯n Ënh giß trò, iÁu ó th¿ nào, ch³ng còn ph£i ngÝ gì nïa.  

- Anh làm cái gì th¿?  

- Kh½ ché, Li a, Li-a nói to th¿? Li-a hiÃu cho, tôi n±m tr¡ mÙt mình mÙt gi°Ýng chán quá. KhÉ th­t. Th¿ Li-a, Li-a không bi¿t có gì thú h¡n là ngç say nh° ch¿t à?  

- Buông tay ra và xéo ngay khÏi gi°Ýng tôi l­p téc, cút i âu thì cút!  

Li-a ©y tay ra. Të x°a nay, chË ã không thà nào chËu °ãc cái c°Ýi kh£ Ñ cça Ra-d¡-va-li-khin. Lúc này chË muÑn nói vào m·t Ra-d¡-va-li-khin mÙt iÁu gì th­t nhåc và th­t au cho h¯n. Nh°ng chË buÓn ngç quá, nh¯m nghiÁn m¯t l¡i ngay.  

- Cé màu mè làm gì th¿? Làm nh° là th°ãng l°u trí théc không b±ng? Hay là cô tÑt nghiÇp tr°Ýng d¡y con nhà trâm anh th¿ phiÇt ra ¥y? Cô t°ßng tôi tin °ãc nh° th¿ hay sao? Thôi, ëng có vÛ v©n nïa. N¿u em giác ngÙ thì em hãy cho lòng anh °ãc thÏa rÓi tha hÓ ngç.