THÀNH CÁT TƯ HÃN.

 Nguyễn Trọng Khanh.

 Thành Cát Tư Hãn tiếng Mông Cổ: Činggis Qaγan. Tiếng Nga: Чингис Хаан, sinh ra với tên Thiết Mộc Chân (Тэмүүжин=Temüjin), họ Bột Nhi Chỉ Cân (Боржигин/Борджигин = Borjigin) 

khoảng năm 1155/1162 (1)/1167 và mất ngày 18 tháng 8 năm 1227, là Hãn Vương của Mông Cổ và là người sáng lập ra Đế Quốc Mông Cổ sau khi hợp nhất các Bộ Lạc độc lập ở Vùng Đông-Bắc Châu Á năm 1206. 

Là một nhà lãnh đạo lỗi lạc và quan trọng của lịch sử thế giới, ông được người Mông Cổ dành cho sự tôn trọng cao nhất, như là một vị lãnh đạo đã loại bỏ hàng Thế Kỷ của các cuộc giao tranh, mang lại sự ổn định về 

chính trị và kinh tế cho khu vực Á-Âu trong lãnh thổ của ông, mặc dù đã gây ra những tổn thất to lớn đối với những người chống lại ông. Cháu nội của ông và là người kế tục sau này, Ðại Hãn Hốt Tất Liệt đã thiết lập ra 

triều đại Nhà Nguyên của Trung Quốc (1271-1368) sau khi lật đổ triều đại Nam Tống. Năm 1271 sau khi lập ra Nhà Nguyên, Hốt Tất Liệt đã truy tôn Thành Cát Tư Hãn Miếu Hiệu là Thái Tổ, Thụy Hiệu Pháp Thiên 

Khải Vận Thánh Vũ Hoàng Ðế, nên ông còn được gọi là Nguyên Thái Tổ. Có rất nhiều nhân vật nổi tiếng được cho là hậu duệ của Thành Cát Tư Hãn, là những kẻ đi xâm chiếm nhiều đất đai về tay mình như Timur Lenk, 

kẻ chinh phục dân Thổ Nhĩ Kỳ, Babur, người sáng lập ra Đế quốc Môgôn ở Ấn Độ. Những hậu duệ khác của Thành Cát Tư Hãn còn tiếp tục cai trị Mông Cổ đến Thế Kỷ 17 cho đến khi nó bị người Trung Quốc thống trị 

lại. THỜI THƠ ẤU Thành Cát Tư Hãn sinh khoảng giữa 1155 (hay 1162) và 1167, (2) là con trai cả của Dã Tốc Cai (Yesükhei), một thủ lĩnh của bộ tộc Khất Nhan (Kiyad) (3). Dã Tốc Cai là người thuộc dòng họ Bột 

Nhi Chỉ Cân. Mẹ ông là bà Kha Nguyệt Luân (Oát Ngạch Lôn, U Luân hay Hoelun/Өэлүн) từ Bộ Lạc Hoằng Cát Thích (Olkunut/Олхуноуд, Олхонууд, Олгонууд). Ông là con trai cả của bà này. Theo Bí Sử Mông 

Cổ, ông được đặt tên theo tên của một thủ lĩnh rất dũng cảm của một bộ tộc người Tatar đã bị cha ông đánh bại (Thiết Mộc Chân Ngột Cách). Thiết Mộc Chân có 3 em trai là Cáp Tát Nhi (Khasar hay Qasar), Hợp Xích 

Ôn (Khajiun), Thiết Mộc Cách (Temüge) và một em gái là Thiếp Mộc Lôn (Temülen hay Temülin), cùng hai anh/em cùng cha khác mẹ khác là Biệt Cách Thiếp Nhi (Bekhter) và Biệt Lặc Cổ Đài (Belgutei) do Tốc Xích 

Cát Lặc sinh ra. Thời thơ ấu của Thiết Mộc Chân cực kỳ khó khăn. Khi ông lên 9 tuổi, cha ông đã đưa ông đến gia đình vợ (Börte) tương lai và ông phải sống ở đó cho đến khi đủ tuổi lấy vợ là 12 tuổi. Một thời gian ngắn 

sau đó cha ông bị đầu độc bởi Bộ Lạc Tháp Tháp Nhi (Tartar) láng giềng trên đường trở về nhà và Thiết Mộc Chân đã trở thành thủ lĩnh của Bộ Lạc của mình. Bộ Lạc của ông không chấp nhận ông do sự bất đồng về 

quyền lực và quyền lợi kinh tế. Trong những năm sau đó, ông và gia đình sống một cuộc đời du cư nghèo khó, sống được là nhờ các loài động vật gặm nhấm. Trong một lần đi săn bắn như vậy ông đã giết chết người 

anh/em cùng cha khác mẹ là Bekhter (4) trong một cuộc tranh giành chiến lợi phẩm. Một lần khác vào năm 1182, ông đã bị những người cùng Bộ Lạc cũ bắt trong một cuộc tập kích và bị giam cầm với gông trên cổ. Sau 

đó ông trốn thoát với sự trợ giúp của những người coi ngục có cảm tình. Mẹ ông đã dạy ông nhiều bài học từ sống sót trong những điều kiện thời tiết khắc nghiệt của Mông Cổ tới sự cần thiết của liên minh với những người 

khác, những bài học này đã hình thành nên sự hiểu biết của ông trong những năm sau này về sự cần thiết của thống nhất. Năm 16 tuổi, Thiết Mộc Chân lấy Bột Nhi Thiếp (Börte) của bộ tộc Ong-ki-rát (Qonggirat, 

Chunggirat hay Olkut'hun) sau này là Quang Hiến Hoàng Hậu, nhưng 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 1 

sau này ông còn nhiều cuộc hôn nhân khác (5). Bà họ là Hoằng Cát Sắc (Angcatthat), và nhận được áo lông chồn đen như là của hồi môn, đây là tài sản ban đầu để ông tăng thêm sự giàu có về sau từ chiến tranh. Sau đó 

vợ ông bị bắt cóc trong một cuộc tập kích của bộ tộc Miệt Nhĩ (Merkits) và ông đã nhờ bạn (sau này là kẻ thù) là Trát Mộc Hợp (Jamuka) và người che chở cho ông là Thoát Lý (Toghril hay Toghrul) của bộ tộc Khắc 

Liệt (Kerait) để giải thoát cho vợ mình. Việc sinh đứa con đầu lòng là Truật Xích (Jochi, 1185-1226) quá sớm đã dẫn đến sự nghi ngờ của ông và Truật Xích cũng như hậu duệ của ông ta không bao giờ được coi là những 

người kế vị. Bên cạnh Truật Xích, Bột Nhi Thiếp còn sinh ra ba người con trai khác là Sát Hợp Đài (Chagatai, 1187-1241), Oa Khoát Đài (Ögedei, 1189-1241), Đà Lôi (Tolui, 1190-1232). Ông có thể còn nhiều con trai 

với các bà vợ khác nhưng họ không được liệt kê vào hàng kế vị, còn các con gái thì không có ghi chép cụ thể nào. THỐNG NHẤT CÁC BỘ LẠC Vùng Cao Nguyên Trung Á (miền Bắc và Tây-Bắc Trung Quốc) vào 

khoảng thời gian của Thiết Mộc Chân (cuối Thế Kỷ 12, đầu Thế Kỷ 13) được phân chia giữa một vài Bộ Lạc hay liên minh, trong số đó có Nãi Man (Naiman), Miệt Nhĩ Khất (Merkit), Duy Ngô Nhĩ (Uyghur), Đảng 

Hạng (Tangut), Tatar, Mông Cổ (Mongol) và Khắc Liệt (Kerait), thường có xung đột với nhau như được chứng thực bởi những cuộc đột kích, cướp bóc, trả thù ngẫu nhiên. Thiết Mộc Chân bắt đầu sự nghiệp của mình 

bằng cách liên kết với bạn của cha mình là Thoát Lý (Toghril, còn gọi là Thoát Oát Lân), một thủ lĩnh ở địa phương (có nguồn cho rằng ông là chư hầu cho Hãn Vương này) được Nhà Kim phong tước Hãn Vương năm 

1197. Mối quan hệ này ban đầu được tăng cường khi Bột Nhi Thiếp bị người Miệt Nhĩ Khất bắt (khoảng năm 1177 hay 1180 trước khi sinh ra Truật Xích) và Thiết Mộc Chân phải cần tới sự hỗ trợ của Thoát Lý. Đáp lại, 

Thoát Lý cho ông mượn 20.000 chiến binh Khắc Liệt của ông này và đề nghị ông mời cả người bạn thời thơ ấu là Trát Mộc Hợp, khi đó đang là thủ lĩnh (Hãn) của Bộ Lạc mình (Bộ Lạc Trát Đáp Lan hay Jadaran) (6). 

Mặc dù chiến dịch này thành công trong việc giải cứu Bột Nhi Thiếp và thất bại hoàn toàn của người Miệt Nhĩ Khất, nhưng nó cũng dọn đường cho sự chia rẽ giữa hai người bạn an đáp (huynh đệ) thời thơ ấu là Thiết Mộc 

Chân và Trát Mộc Hợp. Các kẻ thù chính của liên minh Mông Cổ vào khoảng năm 1190-1200 là Nãi Man ở phía Tây, Miệt Nhĩ Khất ở phía Bắc, Đảng Hạng ở phía Nam và Kim cùng Tatar ở phía Ðông. Vào năm 1190, 

Thiết Mộc Chân cùng những người theo ông chỉ thống nhất được một lượng nhỏ người Mông Cổ. Trong các Bộ Lạc chiếm được, ông thực hiện việc cai trị theo cung cách khác với truyền thống của người Mông Cổ bằng 

cách ủy quyền cho những người xứng đáng và trung thành chứ không dựa trên quan hệ gia đình. Thiết Mộc Chân sau đó đã ban hành bộ luật bằng văn bản cho người Mông Cổ, gọi là Yassa, và ông ra lệnh phải tuân thủ bộ 

luật này một cách nghiêm ngặt để xây dựng tổ chức và quyền lực trong phạm vi Vương Quốc của mình. (7) Như là sự khuyến khích cho việc phục tùng tuyệt đối và tuân thủ các quy tắc trong luật pháp của ông, bộ luật 

Yassa, Thiết Mộc Chân cam kết dành cho thần dân và binh lính sự giàu có từ các chiến lợi phẩm thu được trong tương lai. Khi đánh bại các Bộ Lạc thù địch, ông không ruồng bỏ binh lính của họ mà đặt các Bộ Lạc đó 

dưới sự bảo hộ của mình và hợp nhất các thành viên của các Bộ Lạc đó vào Bộ Lạc của mình. Mẹ ông còn nhận những đứa trẻ mồ côi từ các Bộ Lạc đó để nuôi. Những điểm mới trong chính sách của ông đã gây dựng 

được niềm tin và lòng trung thành từ những người bị chế ngự, làm cho Thiết Mộc Chân trở thành mạnh hơn sau mỗi chiến thắng (8). 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 2 

Năm 1201, một kurultai do Hợp Đáp Cân cùng 11 Bộ Lạc khác tổ chức đã bầu Trát Mộc Hợp làm cổ nhân hãn (gur khan), một tước hiệu được những người trị vì hãn quốc Cáp Lạt Khiết Đan dùng, để liên binh tấn công 

Thiết Mộc Chân. Liên minh này bị liên minh giữa Thiết Mộc Chân với Thoát Lý đánh bại và Trát Mộc Hợp phải chạy sang hàng Thoát Lý. Con trai của Thoát Lý là Tang Côn (Senggum) ghen tức với sức mạnh đang lên 

của Thiết Mộc Chân và sự thân mật của ông với cha mình. Ông này lập kế hoạch ám sát Thiết Mộc Chân. Thoát Lý, được cho là đã được Thiết Mộc Chân cứu mạng nhiều lần, lại ủng hộ con mình (9) và không hợp tác với 

Thiết Mộc Chân. Thiết Mộc Chân biết được ý đồ của Tang Côn và cuối cùng đã đánh bại Tang Côn cùng những người trung thành với ông này. Một trong những giọt nước cuối cùng làm đoạn tuyệt quan hệ giữa Thiết 

Mộc Chân và Thoát Lý là sự từ chối của Thoát Lý năm 1202 khi Thiết Mộc Chân đề nghị cưới con gái ông ta cho Truật Xích, con trai trưởng của ông, một dấu hiệu không tôn trọng trong văn hóa Mông Cổ. Hành động 

này dẫn tới sự chia cắt hai bên và là điềm báo một cuộc chiến tranh sẽ nổ ra. Thoát Lý liên minh với Trát Mộc Hợp, người khi đó đã chống lại Thiết Mộc Chân, tuy nhiên mâu thuẫn bên trong giữa Thoát Lý với Trát Mộc 

Hợp, cộng với sự chuyển hướng của một loạt các cựu liên minh sang phía Thiết Mộc Chân đã dẫn tới thất bại của Thoát Lý. Ông này chạy tới chỗ của Tháp Dương Hãn, thủ lĩnh Bộ Lạc Nãi Man, nhưng bị binh lính Nãi 

Man giết chết năm 1203. Thất bại này đã làm cho Bộ Lạc Khắc Liệt bị phân rã hoàn toàn. Mối đe dọa trực tiếp kế tiếp đối với Thiết Mộc Chân là người Nãi Man, với Trát Mộc Hợp và những người theo ông này đã chạy 

tới đó tìm nơi nương tựa. Người Nãi Man đã không đầu hàng, mặc dù một bộ phận đã tình nguyện đứng về phía Thiết Mộc Chân. Trước khi Thiết Mộc Chân tấn công người Nãi Man và Trát Mộc Hợp thì thì một số 

Tướng lĩnh của ông này đã chạy sang phía Thiết Mộc Chân, trong đó đáng chú ý có Tốc Bất Đài, sau trở thành một trong tứ khuyển nổi danh của ông. Sau một vài trận chiến, Thiết Mộc Chân đã đánh bại Tháp Dương hãn 

năm 1204 và Trát Mộc Hợp bị binh lính bắt trao cho Thiết Mộc Chân. Theo Bí Sử Mông Cổ, Thiết Mộc Chân một lần nữa mong muốn duy trì quan hệ bạn bè với Trát Mộc Hợp và đề nghị ông này đứng về phía mình. 

Ông đã giết những kẻ bán đứng Trát Mộc Hợp vì không mong muốn có những kẻ phản trắc trong hàng ngũ. Tuy nhiên, Trát Mộc Hợp đã từ chối, nói rằng bầu trời chỉ có một mặt trời mà thôi và đề nghị được chết bằng 

một cái chết cao quý theo tập quán là chết không rơi máu và được đáp ứng bằng cách bẻ gẫy lưng. Phần còn lại của Bộ Lạc Miệt Nhĩ Khất đứng về phía người Nãi Man bị Tốc Bất Đài đánh bại. Thất bại của người Nãi 

Man đã làm cho Thiết Mộc Chân trở thành vị chúa tể duy nhất của bình nguyên Mông Cổ, nghĩa là tất cả các liên minh hùng mạnh khác hoặc là thất bại hoặc là bị hợp nhất dưới trướng của ông. Với nhu cầu phải bảo vệ 

biên giới từ các Quốc Gia phía Nam như đế quốc Kim và Tây Hạ là những quốc gia trên địa bàn Trung Quốc ngày nay, ông đã tổ chức hệ thống của mình với sự tăng cường sức mạnh quân sự và đã không bị những người 

Trung Quốc, khi đó bắt đầu cảm thấy khó chịu với Quốc Gia mới nổi Mông Cổ dưới thời đại của Thiết Mộc Chân, đánh giá quá mức. Cuối cùng họ đã có những hành động như ngăn cản việc tiếp tế lương thực, thực phẩm 

đi qua Mông Cổ ngày nay. Với những phẩm chất cá nhân và ý chí mạnh mẽ, Thiết Mộc Chân cuối cùng đã thống nhất được các Bộ Lạc trong một hệ thống duy nhất, một nét đặc trưng vĩ đại của Mông Cổ, là đất nước có 

lịch sử lâu đời của những cảnh huynh đệ tương tàn và gian khó về kinh tế. 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 3 

Năm 1206 Thiết Mộc Chân đã liên kết thành công các Bộ Lạc Mông Cổ đang bị chia rẽ và tại hội nghị Kurultai (hội đồng các thủ lĩnh Mông Cổ) ông đã được phong là Thành Cát Tư Hãn (trong tiếng Mông Cổ thì 

Чингис Хаан có nghĩa là Vua của cả thế giới). THÀNH LẬP ÐẾ CHẾ TRUNG HOA Cùng thời điểm với hội nghị Kuriltai, Thành Cát Tư Hãn đã bị lôi cuốn vào cuộc tranh chấp với Tây Hạ là quốc gia bắt người Mông 

Cổ phải phục tùng và nộp cống phẩm hàng năm. Ông đã chiếm được một số thành trì được bảo vệ vững chắc của Tây Hạ. Năm 1209 khi hòa bình với Tây Hạ được ký kết, về thực chất ông đã thu phục được Tây Hạ, đã 

được Vua Tây Hạ là Lý An Toàn thừa nhận là chúa tể, biến quốc gia này trở thành chư hầu chịu cống nộp cho người Mông Cổ và cung cấp binh lính cũng như hậu cần cho các chiến dịch trong tương lai của ông. Sau đó 

Tây Hạ cũng bị ông lật đổ (1227). (10) Mục đích chính của ông là xâm chiếm Nhà Kim, vừa để trả thù những thất bại trước đây khi những người Mông Cổ còn thù hận lẫn nhau và giành lấy tài sản cùng sự giàu có của 

miền Bắc Trung Quốc. Ông tuyên bố chiến tranh năm 1211, để cho Nhà Kim không thể còn là sự đe dọa thường xuyên đối với Mông Cổ về lãnh thổ, tài sản ở phần biên giới phía Nam. Mô hình của cuộc chiến tranh chống 

lại Nhà Kim của người Nữ Chân cũng giống như cuộc chiến chống lại Tây Hạ. Kết quả của chiến thuật siêu đẳng và sự hoàn hảo của chiến lược là Thành Cát Tư Hãn đã xâm chiếm và hợp nhất phần lãnh thổ Nhà Kim đến 

tận Vạn Lý Trường Thành của Trung Quốc năm 1213. Cũng năm đó Hoàn Nhan Doãn Tế (Hoàng Ðế Nhà Kim) bị Tướng Hồ Sa Hổ giết trong cuộc bạo loạn. Cháu của Hoàn Nhan Doãn Tế là Hoàn Nhan Tuần lên ngôi. 

Sau đó Thành Cát Tư Hãn chỉ huy ba cánh quân tiến vào phần trung tâm lãnh thổ Kim, giữa Vạn Lý Trường Thành và sông Hoàng Hà. Giống như các vị Vua khác tin mình là con trời (Thiên Tử), ông đã xâm chiếm phần 

miền Bắc Trung Quốc, chiếm giữ hàng loạt Thành Phố và năm 1215 đã bao vây, chiếm giữ và cướp bóc kinh thành của Nhà Kim là Yên Kinh (sau này là Bắc Kinh). Tuy vậy nhưng Vua Nhà Kim là Hoàn Nhan Tuần tức 

Vua Kim Tuyên Tông đã không đầu hàng mà chuyển Kinh Thành về Khai Phong vì sự lớn mạnh của người Mông Cổ ở phía Bắc. Ở đó những vị Vua cuối cùng của Nhà Kim là Hoàn Nhan Thừa Lân hay Kim Mạt Đế đã 

bị đánh bại vào năm 1234. BÁ CHỦ THẾ GIỚI Đế Quốc Khwarezm Cùng thời gian đó Khuất Xuất Luật (Kuchlug), vị hãn bị phế truất của bộ tộc Nãi Man, đã chạy về phía Tây và cướp hãn quốc Tây Liêu, đồng minh 

phía Tây của Thành Cát Tư Hãn. Trong thời gian này, Quân Ðội Mông Cổ đã mệt mỏi do hơn 10 năm chiến tranh chống lại Tây Hạ và Kim. Vì vậy Thành Cát Tư Hãn chỉ gửi khoảng 20.000 quân dưới sự chỉ huy của viên 

Tướng trẻ Triết Biệt (Jebe) để chống lại Khuất Xuất Luật. Một cuộc nổi dậy trong nước với sự giúp đỡ của người Mông Cổ và sau đó Triết Biệt tràn qua đất nước này. Lực lượng của Khuất Xuất Luật đã bị đánh bại ở 

phía tây của Kashgar, ông ta bị bắt sống và bị hành hình sau đó, Tây Liêu bị sáp nhập vào Mông Cổ. Năm 1218 Vương Quốc Mông Cổ mở rộng về phía tây tới Hồ Balkhas và tiếp giáp với đế quốc Khwarezm (dịch theo 

tiếng Trung là Hoa Lạt Tử Mô), một quốc gia Hồi Giáo trải dài từ biển Caspi ở phía Tây và Vịnh Ba Tư, biển Ả Rập ở phía Nam. Năm 1218 Thành Cát Tư Hãn gửi một đoàn Sứ Giả sang Tỉnh phía Ðông của đế quốc 

Khwarezm (Hoa Lạt Tử Mô) với mục đích thảo luận khả năng buôn bán với quốc gia này. Thống Ðốc của Tỉnh này đã giết chết họ và làm Thành Cát Tư Hãn 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 4 

giận dữ. Ông đã cho 200.000 quân tràn sang để trả thù. Quân Ðội Mông Cổ với chiến lược và chiến thuật hơn hẳn đã nhanh chóng hạ Thành Phố này và hành hình viên Thống Ðốc bằng cách đổ bạc nóng chảy vào tai và 

mắt ông ta để trả đũa hành động xúc phạm tới Thành Cát Tư Hãn và những ý định tốt đẹp ban đầu của người Mông Cổ. Cùng thời điểm này (1219) ông quyết định mở rộng ảnh hưởng của Mông Cổ đối với thế giới Hồi 

Giáo. Quân Ðội Mông Cổ lần lượt hạ các Thành Phố chính của Khwarezm như Bukhara, Samarkand và Balkh, và Hoàng Ðế Khwarezm là Ala ad-Din Muhammad II đã phải chuẩn bị lực lượng chống lại họ. Tuy nhiên, 

ông ta đã bị vượt qua bởi những người Mông Cổ nhanh nhẹn và lắm mưu kế hơn và phải liên tục rút lui. Cuối cùng, Ala ad-Din Muhammad II đã tìm cách đến ẩn náu ở Khorasan, nhưng bị viêm màng phổi chết ở một hòn 

đảo trên biển Caspi, gần cảng Abaskun năm 1220, và đế quốc Khwarezm sụp đổ. Sau đó Quân Ðội Mông Cổ chia làm hai đạo quân, Thành Cát Tư Hãn chỉ huy một nhánh tràn vào Afghanistan và Bắc Ấn Độ, nhánh kia 

do Tướng Tốc Bất Đài (Subedei hay Subutai) chỉ huy tiến vào Kavkaz và Nga. Không một cánh quân nào bổ sung thêm lãnh thổ cho đế chế nhưng họ đã cướp bóc và đánh bại mọi đội quân mà họ gặp. Năm 1225 cả hai 

cánh quân đều quay trở lại Mông Cổ. Những cuộc xâm lăng này đã bổ sung thêm Transoxiana và Ba Tư vào đế chế vốn đã ghê ghớm và xác lập hình ảnh của Thành Cát Tư Hãn như một chiến binh khát máu trong những 

người không biết hoặc không muốn biết rằng ông là ông chủ thực sự của thế giới. CHÂU ÂU Cánh quân của Tốc Bất Đài đã tiến vào Ba Tư và Armenia, với lực lượng 40.000 quân họ đã tiến sâu vào lãnh thổ Armenia và 

Azerbaijan (Xem phần Trung Á). Ở đây quân Mông Cổ đã tiêu diệt quân thập tự chinh Gruzia, chiếm pháo đài đầu mối giao thương thành quốc Genova ở Crimea và nghỉ qua mùa đông bên biển Đen. Trong khi đoàn quân 

này trở về Mông Cổ họ đã giao tranh với đội quân 80.000 người của Đại Công Tước Mstitslav của Kiev, trong trận chiến gọi là trận chiến sông Kalka năm 1223. Quân Mông Cổ đã đánh bại Ðại Công Tước Mstitslav và 

Quân Ðội của ông ta. CHIẾN DỊCH CUỐI CÙNG Đế chế chư hầu Tây Hạ đã từ chối không tham chiến chống lại đế chế Kharezm, và Thành Cát Tư Hãn đã thề giành cho họ sự trừng phạt. Trong khi ông đang ở Iran, 

Tây Hạ và Kim đã hình thành liên minh chống lại người Mông Cổ. Sau một thời gian nghỉ ngơi để chỉnh đốn Quân Ðội, Thành Cát Tư Hãn chuẩn bị chiến tranh chống lại liên minh này. Cùng thời gian này, ông cũng phải suy 

nghĩ về việc chọn người kế nghiệp để xóa bỏ những cuộc tranh giành liên miên giữa các con, ông đã chọn người con trai thứ ba là Oa Khoát Đài (Ögedei) làm người kế nghiệp cũng như thiết lập cơ chế lựa chọn những 

người kế nghiệp trong tương lai với điều kiện họ phải là hậu duệ của ông. Ông đã nhận được những báo cáo tình báo về lực lượng Tây Hạ, Kim và chuẩn bị lực lượng 180.000 quân cho các chiến dịch mới. Năm 1226, 

Thành Cát Tư Hãn tấn công Tây Hạ với cớ là Tây Hạ chứa chấp kẻ thù của Mông Cổ và để trừng phạt sự phản bội của họ. Tháng 2, ông chiếm các Thành Phố Heisui, Cam Châu và Túc Châu và trong mùa Thu năm đó 

ông chiếm Phủ Tây Lương. Các Tướng Tây Hạ đã đánh một trận lớn với quân Mông Cổ gần dãy núi Hạ Lan Sơn. Quân Tây Hạ đại bại. Tháng 11, ông bao vây Thành Linh Châu và vượt qua sông Hoàng Hà đánh bại 

quân cứu viện của Tây Hạ. 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 5 

Năm 1227, ông tấn công Kinh Ðô Tây Hạ, trong tháng 2 chiếm phủ Lintiao, tháng 3 chiếm Quận Tây Ninh (Tỉnh Thanh Hải ngày nay) và Phủ Tín Đô. Trong tháng 4 chiếm Quận Deshun. Tại Deshun, Tướng Tây Hạ Mã 

Diên Long chống lại quân Mông Cổ trong nhiều ngày cả trong và ngoài Thành. Mã Diên Long sau đó chết do bị tên bắn. Thành Cát Tư Hãn sau khi chiếm Deshun, tiến quân tới Lục Bàn Sơn (thuộc Huyện Thanh Thủy, 

Tỉnh Cam Túc) để tránh mùa Hè khắc nghiệt. Vua Tây Hạ mới, đã chính thức đầu hàng quân Mông Cổ năm 1227. Tây Hạ bị diệt sau khi tồn tại 190 năm, từ 1038 đến 1227. Quân Mông Cổ đã giết Vua Tây Hạ và cả 

Hoàng Tộc này. Trước khi chết, Thành Cát Tư Hãn đã chia đế chế của ông cho bốn người con trai. Truật Xích là lớn nhất, nhưng đã chết và quan hệ huyết thống của ông ta cũng bị nghi ngờ, vì thế những vùng đất xa xôi 

nhất của đế quốc như miền Nam Ruthenia đã được chia cho các con của ông này là Bạt Đô thủ lĩnh của Thanh Trướng hãn quốc, và Oát Nhi Đáp (Orda), thủ lĩnh của Bạc Trướng hãn quốc. Sát Hợp Đài (Chagatai) là con 

trai thứ hai, nhưng là người nóng nảy được chia Vùng Trung Á và Bắc Iran. Oa Khoát Đài (Ogedei), con trai thứ ba là Ðại Hãn và nhận được Trung Quốc. Đà Lôi (Tolui), trẻ nhất, nhận Mông Cổ.Tháng 8 năm 1227 sau 

khi nhận được tin Hoàng Tử Truật Xích ở Hôrazin qua đời, Thành Cát Tư Hãn bệnh nặng và qua đời. Trên giường bệnh, Thành Cát Tư Hãn phác thảo kế hoạch cho Đà Lôi, sau kế hoạch này được những người kế vị sử 

dụng để triệt hạ dứt điểm Nhà Kim và thông báo người kế vị là Oa Khoát Đài. Trong chiến dịch cuối cùng của mình chống lại Nhà Tây Hạ, Thành Cát Tư Hãn đã chết vào ngày 18 tháng 8 năm 1227. Nguyên nhân cái chết 

của ông vẫn chưa được sáng tỏ, nhiều người cho rằng do ông ngã ngựa vì tuổi già và suy giảm thể lực hay sự ám sát từ phía kẻ thù. Biên niên sử Galicia-Volhynia cho rằng ông bị những người Đảng Hạng giết chết, tuy 

nhiên đến ngày nay vẫn chưa ai biết rõ. Sau khi ông ta chết, thân xác ông được đưa về Mông Cổ và được cho là mang về nơi ông sinh ra ở aimag Khentii, là nơi mà nhiều người cho rằng ông đã được hỏa thiêu ở một nơi 

nào đó gần sông Onon. Đoàn hộ tống lễ tang đã giết hết mọi người và tiêu hủy mọi thứ lạc vào đường của họ tới nơi thiêu xác ông để không ai có thể khám phá ra nơi họ chôn cất người lãnh tụ đáng kính của mình. Trong 

đám tang của ông (để giữ bí mật) người ta cho rằng đã có ít nhất 40 cung nữ đã bị hỏa thiêu cùng với ông, vì thế ngay cả các bà mẹ của họ cũng không thể xác định được nơi mà các cung nữ đã bị thiêu. Lăng mộ của Thành 

Cát Tư Hãn là nơi tưởng niệm ông, nhưng không phải là nơi chôn cất ông ta. Vào ngày 6 tháng 10 năm 2004, người ta đã cho là tìm thấy ''cung điện Thành Cát Tư Hãn'', được cho là khu mộ của ông. TÀI NĂNG CỦA 

THÀNH CÁT TƯ HÃN Chính Trị Và Kinh Tế Thành Cát Tư Hãn là một nhà lãnh đạo thực thụ có khả năng. Ông đã tạo ra bộ luật bằng chữ viết của người Mông Cổ mà mọi người trong đế chế phải tuân thủ. Vì sự đa 

dạng về dân tộc, tôn giáo và sắc tộc của các công dân và binh lính trong Đế Chế Mông Cổ bao gồm cả Trung Quốc, Ba Tư và Châu Âu ngày nay, ông đã truyền lại sự trung thành chỉ đối với ông (Ðại Hãn) mà không cho 

một ai khác. Để giữ vững và bổ sung cho các chi phí cho Quân Ðội cũng như các hoạt động khác, ông đã cho phép các thủ lĩnh duy trì quyền lực khi mà họ còn cung cấp được sức mạnh quân sự, nộp cống phẩm và cung 

cấp nhân lực trong các cơ sở cố định. Chiếm đóng được một khu vực đất đai rộng lớn, ông đã khuyến khích thương nghiệp và trao đổi hàng hóa và người Mông Cổ nhận được hàng hóa và dịch vụ từ những người khác. 

Các 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 6 

thương nhân, giáo sĩ, đặc sứ đã được bảo đảm sự an toàn và hướng dẫn cần thiết dưới Ðế Chế Mông Cổ, ví dụ một số người trong số họ đã đến Trung Quốc như nhà du hành Giovanni da Pian del Carpini dưới thời Oa 

Khoát Đài hay nhà du hành người Ý Marco Polo tới Bắc Kinh dưới thời Hốt Tất Liệt, là những người đã viết sách trong chuyến du hành của họ với một độ chính xác cao. Dưới thời Thành Cát Tư Hãn, mọi ''cá nhân và tôn 

giáo là bình đẳng trước pháp luật Mông Cổ''. Vì sự mở rộng đế chế của ông, Thành Cát Tư Hãn đã có ảnh hưởng sâu rộng trong văn hóa của nhiều quốc gia Châu Á, chủ yếu là Trung Quốc và Nga. Ông đã tiêu diệt tầng 

lớp quý tộc hiện thời trong các vùng lãnh thổ của mình, tạo ra tầng lớp trí thức thô sơ trong thời kỳ đó. Ông cũng tạo ra hệ thống bưu chính rộng lớn và mở rộng sự phổ biến của việc sử dụng hệ thống chữ cái thế giới, mặc 

dù trong nhiều năm người ta vẫn tin rằng ông là người thất học vì sự xuất hiện gần đây của chữ viết cũng như tuổi tác của ông tại thời điểm thi hành điều đó. Tuy nhiên, gần đây theo các phát kiến của các nhà sử học Mông 

Cổ và Trung Quốc ta thấy ông là người có học thức cao. Các văn bản viết tay được cho là của ông cũng như nội dung của chúng cho thấy ông có thể đọc các bài thuyết pháp của Lão Giáo (11). Thương mại và du lịch 

trong lãnh thổ Trung Quốc, Trung Cận Đông và Châu Âu được phát triển mạnh mẽ bởi sự ổn định chính trị nhất mà Đế Chế Mông Cổ đã đem lại khi thiết lập lại Con đường tơ lụa. Ông giảm các hình phạt trong các khu 

vực của mình, miễn giảm thuế cho các lang y và thầy đồ, và thiết lập sự tự do tôn giáo. Các ngôn ngữ khác như tiếng Thổ Nhĩ Kỳ được phát triển và các loại hình tôn giáo đã nảy nở do có tự do tôn giáo. Quân Ðội Mông 

Cổ về sau bao gồm rất nhiều người của các nền di sản khác nhau. Người Mông Cổ mở đầu cho phần lớn Châu Á biết đến bàn tính và la bàn cũng như cho Châu Âu biết đến thuốc súng và thuốc nổ được phát minh bởi 

người Trung Quốc cũng như các phương tiện chiến tranh vây hãm mà người Trung Quốc đã phát triển để đối phó với người Châu Âu. Ông cũng là người thống nhất các Bộ Lạc Mông Cổ, là điều mà một số người cho là 

thành tựu đáng kể nhất của ông. Người ta cũng cho rằng ông là người đầu tiên ngăn chặn sự phân chia Bắc và Nam Trung Quốc được bắt đầu từ thời kỳ Nhà Tống. Liên quan đến việc thống nhất Mông Cổ (một trong 

những thành tựu ấn tượng nhất của ông) là ông đã kiểm soát tốt để giành được sự hậu thuẫn của người Mông Cổ. Ông tổ chức Quân Ðội Mông Cổ thành các nhóm theo cơ số 10 (10 lính là một Arban (thập hộ), 100 là 

một Zuun (bách hộ), 1.000 là một Myangan (thiên hộ), 10.000 là một Tumen (vạn hộ)) và mỗi một nhóm Binh Sĩ có một thủ lĩnh có trách nhiệm báo cáo với cấp trên cho đến tận Tumen. Cơ cấu mệnh lệnh này tạo ra một 

sự mềm dẻo cao và cho phép Quân Ðội Mông Cổ có khả năng tấn công ồ ạt, chia thành các nhóm nhỏ hơn để bao vây và dẫn dắt kẻ thù vào trong mai phục hay chia thành các nhóm nhỏ 10 người để áp chế các nhóm tàn 

quân đã tan vỡ và đang trốn chạy. Quân Ðội Mông Cổ là rất mềm dẻo vì sự kiên định của Binh Sĩ. Mỗi người lính Mông Cổ có thể có từ 2 đến 4 ngựa cho phép họ phi nước đại trong vài ngày mà không cần nghỉ ngơi hay 

bị mệt mỏi. Binh Sĩ Mông Cổ cũng có thể sống vài ngày chỉ cần uống máu ngựa và ăn thịt bò Tây Tạng khô khi thời tiết khắc nghiệt. Khi bổ sung binh lính mới cho Quân Ðội, Thành Cát Tư Hãn chia họ ra thành nhiều nhóm 

dưới quyền của các thủ lĩnh khác nhau để tránh tình trạng có quan hệ về sắc tộc hay xã hội, vì thế ở đây không có sự phân chia theo các liên minh sắc tộc. Trong mọi chiến dịch, Binh Sĩ được phép đem theo gia đình của 

họ. Chỉ những chiến binh dũng cảm nhất mới được thăng chức. Mỗi một thủ lĩnh của một nhóm nào đó phải chịu trách nhiệm về sự sẵn sàng chiến đấu của binh lính dưới quyền tại bất kỳ thời điểm nào và có thể bị thay thế 

nếu như phát hiện được sự tắc trách. 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 7 

Binh lính Mông Cổ là các khinh Kỵ Binh (Kỵ Binh nhẹ) so với các kỵ sĩ Châu Âu, điều này cho phép họ tiến hành các chiến thuật và rút lui nhanh chóng. Đây là một thông lệ đối với các đội quân linh hoạt. Người Mông Cổ 

dưới thời Thành Cát Tư Hãn và các hậu duệ của ông là sự hoàn hảo của loại hình quân khinh kỵ bắn cung. Một trong những kỹ thuật mà người Mông Cổ sử dụng trong chiến tranh là sự giả vờ rút lui giữa trận đánh, quân 

Mông Cổ có thể rút lui bất thình lình, làm cho quân đối phương tin rằng người Mông Cổ đã thua trận. Chỉ sau đó trong một khoảng cách nhất định thì họ mới hiểu là đã bị quân Mông Cổ bao vây và cuối cùng là hàng trận 

mưa tên bắn về phía họ. Người Mông Cổ không thích hợp với các cuộc cận chiến, họ thích đánh nhau từ một khoảng cách nhất định bằng cung tên với khả năng bắn cung khi đang cưỡi ngựa điêu luyện của mình. Trong các 

cuộc chiến, Thủ Lĩnh Quân Ðội Mông Cổ có thể sử dụng cờ hay kèn hiệu để thực hiện chiến lược, chiến thuật của mình. Đối với người Mông Cổ, chiến thắng có vẻ như là vấn đề quan trọng nhất và họ không thể chấp nhận 

thua trận cũng như mất người bởi vì họ bị thua sút về tiếp viện (ít nhất là hai lần thấp hơn trong phần lớn các trận đánh nếu tính theo lượng Binh Sĩ) cũng như họ phải di chuyển xa lãnh thổ của mình. Như đã đề cập trên đây, 

vũ khí chủ yếu của người Mông Cổ là cung của người Hung và kiếm lưỡi cong, nhẹ và hiệu quả để mang vác và đánh nhau hơn là kiếm dài và nặng của người Châu Âu. Một quy tắc đơn giản trong giao tranh đã được làm 

rõ trong thời đại của Thành Cát Tư Hãn là nếu hai hay nhiều hơn Binh Sĩ tách khỏi nhóm của họ mà không có sự chấp thuận của thủ lĩnh thì họ phải chết. Kiểu giao tranh của người Mông Cổ có vẻ như là phương thức tự 

nhiên nhất của cuộc sống du cư của họ, nó có nghĩa là trong các cuộc viễn du thì phải có hành lý gọn nhẹ nhất cũng như tốc độ và sự linh hoạt lớn hơn. Do thế Thành Cát Tư Hãn đã bổ sung thêm một thành phần quan 

trọng, đó là kỷ luật nghiêm minh đối với Quân Ðội của ông mà nó là tương tự như các đội quân khác của thảo nguyên trong thời gian dựa vào kiểu chiến tranh bằng khinh Kỵ Binh với cung tên. Triết lý quân sự của Thành 

Cát Tư Hãn nói chung là đánh bại kẻ thù với ít tổn thất và rủi ro nhất cho người Mông Cổ, dựa trên lòng trung thành và tài năng trong việc lựa chọn các Tướng lĩnh và Binh Sĩ. Thành Cát Tư Hãn đã thực hiện rất thành công 

các kiểu chiến tranh tâm lý, đặc biệt trong các việc mở rộng sự đe dọa, khủng bố đối với các Thành Phố, Thị Trấn khác. Nếu ông nhận thấy là ở đó có sự chống cự, ông có thể đưa ra cơ hội để họ đầu hàng và cống nộp. 

Nếu lời đề nghị bị từ chối, ông có thể tiêu diệt cả Thành Phố hay Thị Trấn đó nhưng cho một số người chạy trốn để loan truyền tin về tổn thất của họ cho cư dân của các Thành Phố khác. Một khi những tin đồn về sức 

mạnh của đội quân của ông đã loang rộng thì rất khó cho các Thủ Lĩnh của các Thành Phố đó trong việc thuyết phục người dân của họ chống lại Thành Cát Tư Hãn. Quan điểm của Thành Cát Tư Hãn đối với các kẻ thù là: 

Hoặc đầu hàng và chịu cống nộp hoặc là chết. Khi họ đã đầu hàng, Thành Cát Tư Hãn thông thường giữ cho Thành Phố đó được nguyên vẹn và đảm bảo cho họ sự bảo vệ để họ trở thành nguồn nhân lực và quân nhu cho 

các chiến dịch trong tương lai. Nếu họ chống lại, ông thực hiện quyền của người cai trị cả thế giới. Người ta cho rằng ông đã giữ được nhiều sinh mạng nhờ chiến tranh tâm lý và sự hăm dọa đối với kẻ thù. Công nghệ là một 

mặt quan trọng trong chiến thuật của ông. Những thiết bị vây hãm là một phần trong chiến thuật của ông, đặc biệt trong việc tấn công các Thành Phố đã tăng cường phòng thủ. Ông sử dụng các nhà kỹ thuật Trung Quốc rất 

am hiểu các thiết bị vây hãm trong thời gian đó trong Quân Ðội của mình. Các thiết bị 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 8 

vây hãm này được tháo rời và vận chuyển bằng ngựa và được lắp ráp lại ở nơi mà chúng cần sử dụng. Trong bối cảnh của một cuộc chiến tranh điển hình và các biến thái của nó, trước khi xâm chiếm, Thành Cát Tư Hãn và 

các Tướng Lĩnh của ông thực hiện việc chuẩn bị tích cực ở Kurultai để quyết định xem sẽ chỉ đạo cuộc chiến tranh sắp tới như thế nào cũng như các Tướng nào cần tham gia, có nghĩa là họ có thể tích lũy kiến thức hoàn 

hảo hơn từ những kẻ thù của mình, sau đó sự khiêu chiến sẽ được tính toán, và sau đó họ quyết định bao nhiêu đơn vị là cần thiết. Ở phía khác, các Tướng Mông Cổ là những chiến binh với mức độ độc lập cao trong các 

quyết định khi họ tỏ rõ lòng trung thành với Thành Cát Tư Hãn trong một thời gian dài, điều này làm giảm thiểu sự kiểm tra, giám sát của ông đối với họ trong thời gian diễn ra chiến dịch. Vì bản chất nhẹ của Quân Ðội 

Mông Cổ, Thành Cát Tư Hãn đã xây dựng một mạng lưới tình báo phức tạp trong Quân Ðội Mông Cổ cũng như trong các mạng lưới thương mại hay các nước Chư Hầu, trong đó tình báo có thể nhanh chóng đến được 

mọi ngõ ngách của Ðế Chế Mông Cổ. Người ta cho rằng, để chuẩn bị cho chiến tranh, các Tướng có thể cử 200 Kỵ Binh đi theo 4 hướng khác nhau để do thám các hoạt động của kẻ thù và đôi khi Binh Sĩ đi tới 300 km 

trong 1 hay 2 ngày, điều này là thông thường trong thời đại của Ðội Quân Mông Cổ. Mặc dù chiến lược của người Mông Cổ là có sự thay đổi tùy theo phản ứng của kẻ thù, nhưng kỹ thuật của họ có thể vẫn chỉ là một. 

Người Mông Cổ giao chiến theo hàng dọc, thông thường có ba cánh quân, hai cánh bên hông có thể tách ra từ cánh quân trung tâm khi họ tính toán xem nơi nào họ có thể thọc vào. Các cánh quân bên hông có quân số 

tương đương có thể đi sâu vào lãnh thổ kẻ thù và bắt đầu chôn vùi kẻ thù bằng các toán quân Mông Cổ được chia thành các Cơ, Ðội 10, 100, 1.000, 10.000 Binh Sĩ với các Thủ Lĩnh của họ, nó tạo ra một lực lượng chiến 

đấu rất tinh tế và có tổ chức cao, gần như không thể ngăn chặn nổi bởi những đội quân nông dân của người Châu Âu hay Trung Quốc. Khi họ hiện diện ở một nơi nào đó và do thám các Thành Phố và cánh đồng xung 

quanh, họ có thể bằng cách nào đó nhập lại với cánh quân trung tâm và đưa ra đòn đánh quyết định với đội quân chính của kẻ thù. Tư tưởng và ưu thế của việc sử dụng các lực lượng bên hông là lan truyền đe dọa, khủng 

bố (người Mông Cổ rất giỏi việc này), thu thập tin tức tình báo từ các kẻ thù của họ và loại bỏ các đơn vị nhỏ hơn của kẻ thù để không cho họ không thể hỗ trợ lẫn nhau. Nói cách khác, nó là một dạng của khái niệm phân 

chia và chế ngự. Các cánh quân bên hông này gửi các thông điệp thông qua tình báo cho các cánh quân khác về những gì xảy ra trên hướng của họ và họ có cần sự hỗ trợ từ các cánh quân đó hoặc hỗ trợ các cánh quân 

đó hay không. Quân Ðội Mông Cổ có các cuộc giao chiến với các đội quân nhỏ lẻ trên các cánh đồng trước khi tiêu diệt lực lượng đối địch chính, điều này làm tăng ưu thế của họ trong việc loại trừ khả năng thông tin từ 

một Thành Phố cho các Thành Phố khác của kẻ thù (mà có thể có được sự hỗ trợ từ đó). Người Mông Cổ giỏi chiến tranh vây hãm, giỏi làm lệch dòng chảy của các dòng sông cũng như lương thực, thực phẩm cho các 

Thành Phố và gửi những người tỵ nạn tới các Thành Phố khác để tạo căng thẳng về kinh tế-xã hội cho các Thành Phố này (lương thực, thực phẩm, nơi ăn ở v.v). Khi trận đánh chính hay sự vây hãm đã kết thúc, người ta 

cho rằng Quân Ðội Mông Cổ truy đuổi thủ lĩnh của kẻ thù cho đến khi ông ta hoàn toàn suy sụp để làm ông ta không thể đến điểm thu thập Quân Ðội của mình sau trận đánh. Phần lớn thời gian thủ lĩnh của kẻ thù phải chạy 

trốn đã nhận ra rằng họ có lẽ đã thua cuộc, nhưng các lực lượng Mông Cổ truy đuổi cho đến khi họ chắc chắn rằng những kẻ này đã chết. THÀNH CÁT TƯ HÃN TRONG THẾ GIỚI HIỆN ÐẠI 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 9 

Nhận Thức Về Ông Thành Cát Tư Hãn là nhân vật bị phân cực nhiều nhất trong cách đánh giá của người phương Đông và phương Tây. Ở phương Tây và Trung Đông, hình ảnh của ông là không tích cực lắm vì ông đã giết 

quá nhiều người cũng như là mối đe dọa đối với cuộc sống và tài sản của họ. Tuy nhiên, ở phương Đông thì ông là một trong những lãnh tụ có ảnh hưởng to lớn đối với lịch sử. Ngày nay, những người Mông Cổ tìm thấy ở 

ông như là người sáng lập ra và thống nhất Mông Cổ, là điều mà họ không thể có được trước khi có ông. Ngược lại, ở Trung Đông, người ta có cách đánh giá hơi pha trộn về ông và các hậu duệ của ông vì Quân Ðội của 

họ đã xâm chiếm và tiêu hủy thành Baghdad, nhưng cuối cùng thì một số trong Quân Ðội Mông Cổ đã chuyển sang theo Ðạo Hồi và có cuộc sống hòa trộn với dân bản xứ. Một số trường phái và các nhà khoa học, phụ 

thuộc vào gốc gác của họ, cho rằng những người Mông Cổ là những người xây dựng hay những kẻ hủy diệt vĩ đại nhất. Thành Cát Tư Hãn và những người Mông Cổ là một trong những chủ đề trái ngược nhau theo các 

cách hiểu khác nhau tùy theo vị trí mà ta xem xét, trong đó tiêu cực nhất là từ Châu Âu và Trung Đông là những nơi đã từng bị đe dọa và tiêu diệt (ví dụ: Châu Âu, Ba Lan, Hungary, một phần của Nga). Nhìn nhận về 

Thành Cát Tư Hãn ở Cộng Hòa Nhân Dân Trung Hoa ngày nay là mâu thuẫn vì các nhà sử học Trung Quốc vừa nhìn thấy ở ông mặt tích cực lẫn mặt tiêu cực. Trong khi người ta nhận thức được những tổn thất nặng nề mà 

ông gây ra, thì hình ảnh của ông trong một phương diện nào đó được nhìn nhận tốt hơn do ông đã đưa các sự kiện gây ra sự chia rẽ Bắc-Nam Trung Hoa có từ thời Nhà Tống đi vào dĩ vãng. Ngoài ra, sự phỉ báng Thành 

Cát Tư Hãn là một sự xúc phạm ghê gớm đối với các công dân Trung Quốc có nguồn gốc Mông Cổ, là những người mà giống như bà con của họ ở Mông Cổ coi Thành Cát Tư Hãn như một người anh hùng dân tộc và xu 

hướng trong lịch sử Trung Quốc hiện đại đã tránh nói tới điều đó. Di Sản Các hậu duệ của ông đã mở rộng quốc gia của ông rộng hơn về phía Nam Trung Quốc, Nga, Iraq, Triều Tiên và Tây Tạng. Người Mông Cổ cuối 

cùng đã xâm chiếm Ba Lan và Hungary dưới triều đại của Hãn Vương Batu cũng như các mức độ khác nhau của sự thành công đối với Syria, Nhật Bản và Việt Nam (vì các lý do như khí hậu nóng bức, nhất là ở Trung 

Đông như Ả Rập Saudi). Việc mở rộng về phía Châu Âu bị ngừng lại do nhiều lý do như các thành viên cao cấp của người Mông Cổ phải quay về Mông Cổ (ngày nay) để bầu Ðại Hãn mới hay do sự kháng cự của người 

Châu Âu quá mạnh v.v...Người Mông Cổ đã có thể xâm chiếm toàn bộ Châu Âu do họ xâm chiếm Ba Lan và Hungary chỉ trong thời gian khoảng một vài tháng. Đế Chế Mông Cổ đạt tới cực đại của nó vào thời của cháu 

nội ông, Ðại Hãn Hốt Tất Liệt, nhưng sau đó đã bị chia sẻ thành nhiều hãn quốc nhỏ và ít sức mạnh hơn. Vào thời cực thịnh, Đế Chế Mông Cổ là lớn nhất trong lịch sử loài người, trải dài từ Đông Nam Á tới Châu Âu trên 

một diện tích 35 triệu km vuông (13,8 triệu dặm vuông). Theo một số nguồn, đế chế này chiếm tới gần 50% dân số thế giới và bao gồm các dân tộc đông dân và văn minh nhất thời kỳ đó như Trung Quốc và phần lớn các 

quốc gia của thế giới Hồi Giáo ở Iraq, Ba Tư và Tiểu Á. Cũng không thể phủ nhận là những cuộc chiến tranh của Thành Cát Tư Hãn được đặc trưng bởi sự phá hủy toàn bộ trong một mức độ chưa hề có cũng như sự thay 

đổi lớn trong phân bố dân cư Châu Á. (12) (13) Theo như các số liệu của các Nhà Sử Học Iran như Rashid-ad-Din Fadl Allah, thì người Mông Cổ đã giết khoảng trên 70.000 dân ở Merv và trên một triệu dân ở 

Nishapur. Trung Quốc cũng chịu sự suy giảm bi thảm về dân số. Trước khi người Mông Cổ xâm lược Trung Quốc có 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 10

khoảng 100 triệu dân, sau khi hoàn thành việc xâm lấn năm 1279, điều tra dân số năm 1300 cho thấy chỉ còn khoảng 60 triệu dân. Điều này không có nghĩa là những người của Thành Cát Tư Hãn phải chịu trách nhiệm trực 

tiếp đối với cái chết của 40 triệu người nhưng nó cho thấy mức độ của sự tàn bạo trong các cuộc giao tranh. Trong thời gian gần đây, Thành Cát Tư Hãn đã trở thành biểu tượng của những cố gắng của người Mông Cổ để 

thế giới thấy được hình ảnh của họ sau những năm dài ngủ quên. Hình ảnh Thành Cát Tư Hãn xuất hiện trên những đồng tiền Mông Cổ và nhãn mác của các loại rượu mạnh. Trong thế giới phương Tây ông thường được gắn 

với sự khát máu và man rợ. Các Hãn Mông Cổ sau này cổ vũ dân chúng tưởng niệm tới ông như một vị Thánh Thần tôn giáo trong toàn Ðế Chế. Không có Thành Cát Tư Hãn có lẽ đã không có Mông Cổ, bởi vì đế chế 

Mông Cổ đã co lại từ những cái mà Thành Cát Tư Hãn đã dựng lên từ năm 1206. Sự miêu tả có ý nghĩa về Thành Cát Tư Hãn và những người Mông Cổ (dẫu cho không phải thực tế lắm) được viết trong cuốn sách ''

Những bí mật của lịch sử Mông Cổ''. Cuộc thẩm tra di truyền gần đây (14) tìm thấy các đoạn nhiễm sắc thể Y với những đặc trưng không bình thường trong 8 % đàn ông trong khu vực thuộc đế chế Mông Cổ và 0,5% 

đàn ông trên thế giới. Tuổi của các đoạn này, tương ứng với tỷ lệ của sự biến đổi, đã đưa nguồn gốc của chúng về thời đại của Thành Cát Tư Hãn, và nó đặc biệt là chung trong những người Hazara, là những người tự nhận 

là hậu duệ của ông. Ông được nhớ đến vì sự hủy diệt toàn bộ, sức mạnh ý chí mãnh liệt, khả năng thuyết phục và đặc trưng Mông Cổ của mình đối với mọi người. Tiểu Thuyết Hóa Thành Cát Tư Hãn được tiểu thuyết hóa 

trở thành một nhân vật trong truyện Anh Hùng Xạ Điêu của Kim Dung. Theo truyện này, ông rất yêu quý nhân vật chính Quách Tĩnh, từng hứa gả con gái Hoa Tranh cho chàng, phong cho chàng Tước Kim Đao Phò Mã. 

Thành Cát Tư Hãn cũng là người bức tử Lý Bình, mẹ của Quách Tĩnh. Trong truyện, Thành Cát Tư Hãn mất sau khi nói chuyện với Quách Tĩnh trên thảo nguyên, cùng luận về anh hùng. Chú Thích: 1.- Sử Gia người Ba Tư 

là Rashid al-Din cho rằng Thành Cát Tư Hãn sống tới 72 tuổi, và như thế năm sinh của ông là 1155. Nguyên Sử ghi năm sinh của ông là 1165. Theo Ratchnevsky, việc chấp nhận năm sinh là 1155 nghĩa là Thành Cát Tư 

Hãn làm cha khi khoảng 30 tuổi và có thể hàm ý rằng ông tự mình chỉ huy cuộc chiến chống lại người Đảng Hạng ở độ tuổi 72. Ngoài ra, theo Altan Tobci, em gái của Thành Cát Tư Hãn, Temülin, ít hơn ông 9 tuổi, nhưng 

Bí Sử Mông Cổ thuật lại rằng Temülin là một đứa trẻ còn ẵm ngửa khi người Merkit (Miệt Nhi Khất) tấn công, khi đó Thành Cát Tư Hãn sẽ khoảng 18 tuổi, nếu như ông sinh năm 1155. Zhao Hong thông báo trong nhật 

ký hành trình của mình rằng những người Mông Cổ ông hỏi đều không biết và không bao giờ biết tuổi của họ. 2.- Chapitre 1: ''Gengis Khan'' dans Gengis Khan et l'Empire mongol de Jean-Paul Roux, Découvertes 

Gallimard, 2002. 3.- Morgan David (1990). The Mongols (Peoples of Europe), 58. 4.- ''The Emperors of Emperors''. Đại Học Bang California, Chico. Truy cập 20.5.2008. 5.- ''Genghis Khan Biography (1162/7-

1227)''. The Biography Channel. Truy cập 20.5.2008. 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 11

6.- Grousset Rene (1944). Conqueror of the World: The Life of Chingis-khan, New York: Viking Press. ISBN 670-00343-3. 7.- Trang 1 trong Singing the village: Music, Memory and Ritual Among the Sibe of Xinjiang, 

Rachel Harris, Nhà in Đại Học Oxford, 2004 8.- Weatherford Jack (2004). ''2: Tale of Three Rivers'', Genghis Khan and the Making of the Modern World, 44, Three Rivers Press. ISBN 0-609-80964-4. 9.- Man John 

(2004). Genghis Khan: Life, Death and Resurrection, London, New York: Bantam Press. ISBN 0-593-05044-4. 10.- www.accd.edu 11.- www.guardian.co.uk 12.- (tiếng Anh) Ahmad Kamron Jabbari, ''The Legacy of 

Genghis Khan'' at Los Angeles County Museum of Art—again, Payvand.com, 14 juin 2003 13.- (tiếng Anh) Azar Mahloujian, Phoenix From the Ashes: A Tale of the Book in Iran, Iran Chamber Society, 2002 14.- 

Tatiana Zerjal et al. 2003, Các trang báo dạng *.pdf   THÀNH CÁT TƯ HÃN Nguyễn Trọng Khanh TỰA Suốt bao Thế Kỷ nay cả thế giới đều coi Thành Cát Tư Hãn như là một đại họa giáng xuống nhân loại. Cuộc đời 

của ông là một hình ảnh thu gọn lại mười hai Thế Kỷ mà dân du mục miền đồng cỏ đã tràn ra bốn phương tàn phá các dân tộc định cư có nền văn minh vững chãi. Trước ông không có nhà chinh phục nào gây được uy vũ 

làm kinh hoàng cả thiên hạ, đến nỗi khi dân Âu Châu nghe đến tên Thành Cát Tư Hãn đều hãi hùng cho là ''ngày tận thế đã tới rồi!''. Ông áp dụng triệt để lối khủng bố để cai trị và thẳng tay tàn sát để ngăn ngừa những 

cuộc quật khởi chống đối. Những gì mà Âu Châu đã lên án Attila và Ấn Độ đã lên án Mihirakonia thật chẳng thấm vào đâu so với những cuộc tàn phá của Thành Cát Tư Hãn ở những nước bại trận như Trung Quốc, Đại 

Hồi...  Nhưng các Sử Gia gần đây khi nghiên cứu tỉ mỉ cuộc đời của Thành Cát Tư Hãn đều nhận thấy rằng tính tàn bạo của ông là do hoàn cảnh sống gay go khốc liệt ở miền đồng cỏ hoang mà ra (một thứ tàn bạo của 

thiên nhiên) khác hẳn với Tamerlan (nhà chinh phục này phải chịu trách nhiệm về hành động của mình vì vốn sinh trưởng trong thế giới văn minh). Trong khuôn khổ lối sống, hoàn cảnh đất đai và chủng tộc của ông, Thành 

Cát Tư Hãn, dưới con mắt các Sử Gia, là một nhân vật có tâm hồn bình thản, có lương tri vững chắc, rất mực điều độ, biết nghe lời phải, biết giữ tín nghĩa với bạn bè, thật rộng lượng và giàu tình cảm dù lắm khi rất nghiêm 

khắc, và ông thật sự có những đức tính căn bản của một nhà lãnh đạo. Dĩ nhiên ta phải hiểu theo nghĩa lãnh đạo các dân tộc du mục, chứ không phải dân định cư. Trong khuôn khổ ấy, ông đã tỏ ra là người được thiên phú 

cái biệt tài lập trật tự và giỏi trị dân. Bên cạnh cái tính tàn bạo đến khủng khiếp, người ta thấy ông có một khía cạnh cao thượng, quí phái không thể phủ nhận được. Một trong những nét nổi bật nhất là tính khinh ghét tột độ 

những kẻ phản bội. Tất cả những kẻ lầm tưởng rằng phản bội chủ cũ sẽ đựơc tín nhiệm nơi ông đều bị giết phăng đi không chừa người nào. Trái lại sau một trận chiến thắng, ông thường ban thưởng trọng hậu, hoặc thâu 

dụng dưới trướng những kẻ tỏ ra kiên trung với chủ trước của họ. Một kẻ yếu một khi đã đặt mình dưới sự che chở của ông, đều được bảo vệ đến cùng và 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 12

được ông lưu tâm giúp đỡ suốt đời, không có gì làm lay chuyển nổi lời hứa hẹn của ông đã thốt ra.  Về mặt chính trị, Thành Cát Tư Hãn không phải là một nhà lãnh đạo đã dại dột ngoảnh mặt trước những kinh nghiệm quí 

báu của các dân tộc văn minh. Trong số những cận thần của ông người ta thấy có nhiều cố vấn ngoại quốc như Tatatonga người Thổ Phồn, Mahmoud Yalawatch người Hồi, Chu Thai người Khiết Đan...và nhờ biết nghe lời 

phải của các cố vấn ấy mà guồng máy cai trị của ông tiến dần đến chỗ biết dùng văn tự, biết lập thuế má và giảm bớt những cuộc đàn áp man rợ.  Về mặt quân sự, người ta đã bình luận rất nhiều về chiến lược, chiến thuật 

của Thành Cát Tư Hãn. Có người đã sánh với chiến lược của Frédéric II, hoặc của Nã Phá Luân. Và gần đây cố Đại Tướng Mac Arthur của Hoa Kỳ đã xác nhận thêm: ''Tất cả những nguyên tắc về chiến lược của Thành 

Cát Tư Hãn ở thời nào cũng là một kho tàng vô cùng quí giá cho các binh gia. Không có binh thư chiến sách nào rõ ràng sáng sủa hơn những trang chiến sử của Thành Cát Tư Hãn''.  Nhưng không phải chỉ vì cuộc đời 

ngoại hạng của vị chúa Mông Cổ ấy mà chúng tôi cho xuất bản quyển chiến sử này. Lẽ chính yếu là xưa kia dân tộc chúng ta đã từng chịu đựng đại họa Mông Cổ, đã từng tạo một cuộc chiến tranh gay go, khốc liệt để đập 

tan tham vọng đế quốc của họ, thì ngày nay khi lần dở những trang sử đậm màu son ấy, tưởng chúng ta cần phải biết rõ lực lượng của kẻ xâm lăng hùng mạnh đến mức nào? Dù rằng đến thời HỐT TẤT LIỆT, cách tổ chức 

Quân Ðội và khí thế của Mông Cổ đã sút kém hơn thời Thành Cát Tư Hãn. Biết rõ sức hùng mạnh và tàn bạo của một đế quốc rộng lớn nhất cổ kim, chúng ta mới càng khâm phục tiền nhân hơn và càng hãnh diện về lời nói 

của một Nhà Văn Ý hiện đại khi nhận xét về lịch sử đấu tranh của dân ta: ''Dân tộc Việt Nam là dân tộc duy nhất trên thế giới đã chiến thắng quân Mông Cổ''.  CHƯƠNG I XÃ HỘI MÔNG CỔ VÀO THẾ KỶ XII 

Người Mông Cổ chính tông chính là một trong những giống dân du mục ở miền Đông Bắc xứ Ngoại Mông ngày nay, khoảng giữa hai con sông Onon và Kéroulène.  Họ thuộc giống da vàng, có nhiều nét đặc biệt: Mặt 

rộng, mũi xẹp, lưỡng quyền cao, mắt xếch, môi dày, râu cằm thưa, tóc cứng và đen. Vóc người thấp nhưng vạm vỡ, da thẫm, hai chân hơi cong. Nhờ sống giữa một cõi đất cằn cỗi rộng bát ngát, mùa Ðông lạnh cắt da, 

mùa Hạ nóng thiêu người, họ có sức khỏe và sức chịu đựng bền bỉ, dẻo dai lạ thường.  Theo truyền thuyết thì ngày xưa tổ tiên người Mông Cổ bị giống dân Thổ (Turcs) đánh bại phải lẩn trốn trong vùng núi Erkéné-Kuoun. 

Cho đến Thế Kỷ IX họ mới dám xuống núi sinh sống ở lưu vực sông Sélenga và sông Onon. Tù Trưởng lúc bấy giờ là Bật Tê Si Nô (Sói Xám) lấy bà Cô A Ma Ran có một trai duy nhất tên Ba Tát Si. Từ đó xuống mười 

ba đời nữa đến Đô Bun: Ông này mất sớm để lại bà vợ là A Lan Khoát Nhã, một hôm nhiễm phải một luồng ánh sáng, thụ thai rồi sinh ra ba người con. Người con út tên là Bu Ðăng Sa, là ông tổ của bộ tộc Bọt Di Dinh, 

dòng Ni Ruôn, nổi tiếng là người giản dị. Ông ta thường chỉ cỡi một con lừa ghẻ lở, đuôi còi...Đó là ông tổ tám đời của Thành Cát Tư Hãn.  Đến Thế Kỷ XII, dân Mông Cổ chia ra nhiều đoàn trại (Oulouss) độc lập, khi thì 

đánh lẫn nhau, khi thì họp lại đánh kẻ thù chung là dân Thát Đát. Gia đình của Thành Cát Tư Hãn thuộc Tộc Ki Dát, bộ tộc Bọt Di Dinh. Từ khi Thành Cát Tư Hãn 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 13

thống nhất được Mông Cổ, các Sử Gia thường chia giống dân này ra làm hai dòng, căn cứ ở chỗ họ thuộc dòng Ki Dát hay dòng khác.  Dòng thứ nhất gọi là dòng Ni Ruôn, thuộc giống Mông Cổ thuần túy, tự hào là con 

cháu của thần Ánh Sáng.  Dòng thứ hai thuộc giống Durlukin, lai nhiều giống khác. Dòng Niruon gồm có 12 bộ tộc: Taidjigot, Tayitchiout, Taijiout (3 bộ tộc này sống biệt lập ở phía Đông Hồ Baikal), Ourou'oud, 

Mangquoud, Djadjirat, Baroulas, Ba'arin, Dorben (bây giờ gọi là Dorbot), Saldjiout, Quadagin, Katakin.  Dòng Dulurkin gồm có 8 bộ tộc: Aroulat, Baya'out, Koroj, Seldu, Ikiras, Kongirat, Ongirat, Koukourat, những bộ 

tộc này du mục ở phía Đông Nam, dưới chân núi Nam Khingan cạnh xứ Thát Đát. Còn một Bộ Lạc nữa tên là Djéliar cũng liệt vào giống Mông Cổ, ở vùng hợp lưu sông Khilok và sông Sélenga hoặc sông Onon, mà có 

Sử Gia cho là một Bộ Lạc Thổ qui phục Mông Cổ rồi bị đồng hóa vào thời đại Anh Hùng Cai Đô.  Nhưng căn cứ vào cách sinh sống, người ta phân biệt hai thứ Bộ Lạc: Bộ Lạc chăn nuôi ở miền đồng cỏ và Bộ Lạc săn 

bắn ở miền rừng núi.  Vùng biên cảnh Mông Cổ-Tây Bá Lợi Á, nơi người Mông Cổ phát xuất, có hai miền khác biệt rõ rệt: Miền rừng ở phía Bắc và miền đồng cỏ hoang vu ở phía Nam. Có Nhà Sử Học cho rằng: ''khởi 

đầu, Mông Cổ là dân rừng núi chớ không phải là dân đồng cỏ, căn cứ vào chỗ họ sớm biết dùng loại xe bốn bánh bằng cây (chariot) và chỉ dùng thùng cây chớ không dùng túi da như người Kagâz ở đồng cỏ''.  Những Bộ 

Lạc giàu thường được tổ chức chặt chẽ, xã hội chia làm bốn giai cấp:  1. Hạng quý tộc nắm quyền thống trị, gồm có hạng Dũng Sĩ (Bagha tour), Tộc Trưởng (Noyan), Hiền Nhân (Setchen) và, sau này chịu ảnh hưởng của 

Trung Quốc, thêm hạng Thân Vương. Vai trò của Tộc Trưởng và Dũng Sĩ là tìm đồng cỏ chăn nuôi, sai khiến nô lệ, chăn nuôi súc vật cùng là điều khiển việc dựng lều trại. Giai cấp này chỉ huy tất cả những giai cấp sau:  2. 

Hạng chiến sĩ (Nokud)  3. Hạng thường dân (Arad)  4. Hạng nô lệ (Bogoul)  Hạng sau này gồm những người nô lệ và những Bộ Lạc bại trận bị bắt đi chăn súc vật hoặc phục vụ cho chiến sĩ.  Trong Bộ Lạc săn bắn vai trò 

của giai cấp quý tộc không quan trọng như ở Bộ Lạc du mục. Ở đây hạng Pháp Sư (Chaman) chi phối mọi mặt trong đời sống, nói chung trong xã hội Mông Cổ Pháp Sư đóng vai trò thật quan trọng. Sau này chúng ta sẽ 

thấy vai trò của Pháp Sư Cốc Chu trong việc dựng đế quốc của Thành Cát Tư Hãn.  Thật ra, việc phân chia hai thứ Bộ Lạc (săn bắn, du mục) như trên không có tính cách tuyệt đối. Như dân Taidjiout lại là dân săn bắn ở 

rừng, còn Thành Cát Tư Hãn lại xuất thân ở Bộ Lạc du mục. Dân săn bắn thường mang một loại guốc bằng cây hoặc xương, hoạt động suốt cả mùa Ðông ngay trong tiết đại hàn. Họ tìm loại điêu thử (zibeline) và loại chuột 

màu tro (petit-gris). Dân du mục cũng đi săn, chuyên dùng cung tên và giây thòng lọng tìm loài sơn dương, loài mang mễn. Bọn quý tộc thì luyện chim ưng thả đi bắt các loài khác. Tùy lúc thịnh suy, một Bộ Lạc có thể bỏ lối 

sống du mục qua lối sống săn bắn, hoặc ngược lại. Chẳng hạn Thành Cát Tư Hãn lúc thiếu thời, hồi Bộ Lạc tan rã phải cùng với cha mẹ và em rút vào rừng đi săn bắn sống qua ngày, rồi sau đó mới trở ra gây lại một đàn 

súc vật.  

THÀNH CÁT TƯ HÃN 14

Những Bộ Lạc ở rừng nói chung trình độ còn thấp kém, dã man vì họ không hề tiếp xúc với những dân tộc văn minh hơn. Dân du mục tiến bộ hơn nhờ gần gũi với dân Thổ Phồn, dân Khiết Đan, dân Nữ Chân (nước Kim 

sau này).  CÁI LỀU TRÒN  Đời sống du mục phải bắt buộc lang thang đây đó nhưng có lúc họ cũng dừng chân lại một chỗ khá lâu. Đó là lúc đóng trại. Mỗi đoàn trại gồm có nhiều khóm lều (ayil) dựng trên nền cỏ hoặc 

trên xe bốn bánh sắp vòng tròn, chừa một sân rộng ở chính giữa. Lều của dân săn bắn thì nhỏ hẹp, nghèo nàn, khác hẳn lều của bọn du mục thường lợp bằng da thú. Đến Thế Kỷ XIII, lều của hạng Khả Hãn rất rộng rãi, 

tiện nghi, chứa đầy da thú và thảm đẹp, gần như một thứ dinh thự lưu động. Có hai thứ lều, nhờ đó người ta có thể phân biệt được dễ dàng nhóm Mông Cổ săn bắn và nhóm Mông Cổ du mục.  Ger (còn gọi là Yourte) là 

thứ lều tròn lợp da thú, sườn bằng cây, gồm những cây chống, cây ngang rất phức tạp, thấy rõ là dân ở miền thừa thãi gỗ.  Maikhan là thứ lều rộng mà thấp, sườn bằng loại gỗ nhẹ, tháo ráp dễ dàng: Vách gồm nhiều tấm 

phên bằng len, mặt trong có chèn thêm một lớp cỏ khô. Nóc lều tựa như cái nón lá lớn úp xuống, giữa đỉnh có một ống khói nhỏ. Trong lều người Mông Cổ lúc nào cũng có một bếp lửa chụm phân bò khô và khói thoát ra 

ở cái ống đó. Thời Thành Cát Tư Hãn, loại lều này thường dựng trên xe bốn bánh rất tiện cho việc vận tải, di chuyển. Khách đến nhà phải ngồi ở tại ngưỡng cửa bên mặt, chủ nhà ngồi trịch bên trong và ngay cửa.  Ngày 

nay tiến bộ hơn họ đã biết xây nhà bằng đá, nhưng chừng như chưa bỏ được thói quen ở lều, nên nhiều gia đình có nhà rồi mà còn dựng thêm cái lều nguyên vẹn kiểu xưa ngay trước sân.  ĐI SĂN VÀ DU MỤC  Vùng săn 

bắn tốt nhất của các tay kỵ mã Mông Cổ là đồng cỏ cao, đồi sỏi đá, đồi cát. Ở các nơi này có nhiều con sông hẹp và cạn, nhiều hồ đầm, thu hút tất cả các loại cầm thú chân dài cánh rộng từ những nơi xa xôi đi tìm nước 

uống: Như sếu, thiên nga, hạc là những loài chẳng biết e ngại không gian bao la, chó sói, lừa, ngựa rừng, linh dương đều là những giống chạy cực nhanh và không biết chồn chân, các tay kỵ mã tài ba cũng khó hy vọng đuổi 

kịp được chúng nó. Đi săn là một nhu cầu tối thiết của người Mông Cổ, một thứ hoạt động say sưa rộn rịp nhất như khi ra chiến trường. Hơn nữa, họ coi như là một lối tập trận hàng ngày và kẻ địch khó truy nã như thế mới 

thật là hấp dẫn.  Đối với dân du mục, chỗ ở thích hợp hơn hết là những vùng núi thấp có triền thoai thoải phủ cỏ xanh và rừng cây lưa thưa, có ghềnh thác. Qua mùa Hạ, họ lánh đồng bằng cháy nắng, lùa thú lên cao lần lần 

tìm đồng cỏ xanh tươi hơn, đó là mùa ''đoàn trại chia ly'', như họ nói. Mỗi bộ tộc đi tìm một mục trường riêng cho mình, chiếm cứ ở đó một thời gian. Bầy súc vật là nguồn sống của dân du mục. Nhưng thường nhật họ chỉ 

ăn những con thú già, thú chết vì bệnh hoặc rủi ro. Nuôi thú cốt để lấy sữa làm koumiss (sữa chua) phó mát (một thứ phó mát ngâm trong muối cứng như sắt), lấy da, lấy lông làm nỉ. Phân thú là một thứ thông dụng trong 

việc đun nấu. Loại thú lớn như trâu, bò, trâu yak, lạc đà...dùng cho việc kéo xe, tải đồ.  Mối quan tâm nhất của dân du mục là thức ăn của bầy gia súc. Cái lạnh khốc liệt (-30 độ C) của mùa Ðông làm cho mọi hoạt động 

đều đình trệ, họ lùa súc vật đi ẩn trú ở những chỗ ít gió rét nhưng vẫn để chúng ở ngoài trời sống với những thức ăn dự trữ như cỏ khô. Trong một năm, bầy thú di chuyển từ chỗ này sang chỗ khác từ mười đến mười hai 

lần. Lâu dần bầy thú mất hết bản năng tự tồn, chỉ còn biết trông cậy vào sự chăm sóc của người du mục.  

THÀNH CÁT TƯ HÃN 15

Đời sống du mục qua bao thế hệ đã gây cho người Mông Cổ một vài ý thức sơ đẳng về cách tổ chức một xã hội định cư như lập một đoàn trại trung ương trên vùng đồng rộng, chung quanh có rừng để có thể đi hái trái, 

đào củ làm lương thực hoặc đem đổi lấy những thức cần dùng với các Bộ Lạc khác, hay việc tổ chức một đội quân có đại bản doanh để bảo vệ lãnh thổ. Qua Thế Kỷ XII người Mông Cổ lại thoái bộ hơn Thế Kỷ IX. Thời 

còn thống trị vùng Orkhon, dân Thổ phồn đã truyền bá thuật trồng tỉa, nghề nông đã bắt đầu phát triển. Đến lúc bị dân Kirghiz xâm chiếm, khoảng năm 840, dân Mông Cổ lại trở về đời sống du mục. Chế độ Kirghiz đã diệt 

hẳn nghề nông do bọn tín đồ Ma-ni giáo truyền qua. Ngoài ra một chút ít văn minh tiến bộ khác có ghi trong sử Thổ Phồn đến thời Thành Cát Tư Hãn cũng không còn nữa.  CON NGỰA VỚI NGƯỜI MÔNG CỔ  

Nhưng con ngựa mới là loài thiết yếu hơn hết trong đời sống du mục. Trên một cõi đất bao la mà những cánh đồng cỏ thường cách nhau hàng trăm dặm đường, người Mông Cổ chỉ trông cậy vào phương tiện giao thông 

nhanh hơn hết là ngựa.  Ngựa Mông Cổ thấp, chân to, lông dày, cổ nở, dáng không đẹp bằng ngựa Ả Rập nhưng rất khỏe, sức bền bỉ, lại ăn ít. Họ chú trọng sản xuất ngựa thật nhanh, thật nhiều vì mỗi tấc đường đều cần 

đến ngựa và chỉ có họ mới điều khiển nổi những con ngựa bất kham ấy. Họ phi ngựa như bay không cần cầm cương, hai tay đều rảnh để cầm vũ khí. Ngựa đang phi họ có thể nhảy xuống đất chạy theo, rồi nhảy trở lại lên 

lưng như trò xiếc: Có thể cỡi suốt 15 giờ liền, mỗi ngày đi được 75 cây số. Họ rong ruổi đây đó, hoặc theo bầy súc vật hoặc đuổi thú rừng. Cuộc sống trên lưng ngựa đã gây cho người Mông Cổ một tâm hồn khoáng đạt, 

tự do, những lúc đi xa thường phải phi ngựa đơn độc và tự bảo vệ lấy sinh mạng của mình, do đó họ có tinh thần bình đẳng và tinh thần độc lập mạnh mẽ. Ngoài ra, qua bao Thế Kỷ, việc nuôi ngựa và say mê thích thú nghề 

kỵ mã đã tạo ra một số người nặng óc tự tôn, trở thành giai cấp quý tộc Mông Cổ.  PHỤ NỮ  Công việc thường xuyên của các thiếu nữ Mông Cổ là dệt len. Hàng ngày họ đổ vào rừng chặt cây ''baronetz'' về tước vỏ 

đánh thành sợi rồi dệt thành những tấm len mà họ thường khoe là ''mịn như lông con cừu Scythie''. Theo phong tục, con gái Mông Cổ phải lấy chồng ở một Bộ Lạc khác: Lẽ sống duy nhất của họ là tận tâm phụng sự 

chồng, sinh con cái, lo việc bếp núc, lúc rảnh rỗi thì chế tạo những đồ đạc lặt vặt trong nhà, vắt sữa bò, sữa ngựa, làm bơ và pho mát cứng (gurud), đóng giày hoặc may vá quần áo. Người đàn bà Mông Cổ là chủ, nắm hết 

quyền điều khiển trong gia đình. Trong lúc chồng vắng mặt, họ mua bán mọi thứ theo ý muốn. Ngoài việc nội trợ họ còn đảm nhận việc dạy dỗ con cái và sau mỗi trận đánh thường phải túc trực bên cạnh chồng săn sóc vết 

thương.  Họ cỡi ngựa, bắn cung cũng thật tài, đôi khi phải tham gia chiến trận: Núp sau các chiếc xe tải đồ, dùng cung tên chống lại những đợt xung phong của quân nghịch hoặc đánh xáp lá cà trong những trận ác chiến.  

Các bà vợ chính đều cho chồng lấy vợ lẽ không hề ghen, nhưng các bà vợ nhỏ phải ở dười quyền kiểm soát của họ, họ giữ cả quyền phân phát chiến lợi phẩm của chồng mang về. Nói chung phụ nữ Mông Cổ rất đảm 

đang, từ việc trong nhà đến việc nặng nhọc bên ngoài. Đổi lại họ được trọng nể và được bảo vệ. Tục ngữ Mông Cổ có câu: ''Người ta biết đức tính của đàn ông qua người vợ của họ'' và luật Mông Cổ phạt rất nặng 

những người đánh vợ, xử tử hình những kẻ xâm phạm tiết trinh của một thiếu nữ.  

THÀNH CÁT TƯ HÃN 16

TRẺ CON  Lên ba tuổi chú bé Mông Cổ mới dứt sữa mẹ và bắt đầu góp mặt vào cuộc sinh hoạt tập thể của bọn nhi đồng trong đoàn trại, không phân biệt con của Khả Hãn hay con của nô lệ. Chúng thích bày những trò 

chơi táo bạo: Trò đấu sức hoặc lập trận giả như người lớn, đấm đá nhau đến đổ máu. Lên năm, chúng đã có thể cất mình một cách gọn gàng lên lưng con ngựa tơ và từ đó thời giờ ở trên lưng ngựa nhiều hơn ở dưới đất, 

cho nên khi lớn lên hai ống chân của người Mông Cổ đều cong, thành cái vẻ đặc biệt của dân kỵ mã. Cũng từ khoảng năm tuổi, chúng được nhập bọn với người lớn đi đây đó học tập kinh nghiệm và tự tìm lấy cách sống. 

Mỗi đứa đều có một cây cung vừa với tầm vóc. Vào rừng chúng có thể hạ những con mồi nhỏ rồi chia thịt đồng đều với nhau giữa bọn chúng. Ngoài việc săn bắn, trẻ con có thể đi hái trái, đào củ làm thức ăn thường nhật. 

Không như thế, lúc đói chúng sẽ cấu xé nhau để giành một khúc xương của người lớn ném ra.  TÍN NGƯỠNG  Người Mông Cổ có một ý niệm rất mơ hồ về Ðấng Tối Cao đã sáng tạo ra thế giới: Họ gọi là Trời Xanh. 

Nhưng không thấy họ hình dung đấng ấy ra sao cả, cũng không bao giờ dựng nhà thờ phượng.  Thành Cát Tư Hãn đã có lần ngạc nhiên về những cuộc hành hương ở La Mecque, phát biểu ý kiến như sau: ''Cả vũ trụ đâu 

cũng là nhà của Đấng Tối Cao, tại sao phải định một chỗ riêng rồi tới đó tỏ lòng tôn kính ?''  Lời nói đó thể hiện đúng tâm lý của dân du mục: Ðối với họ đâu cũng là nhà, đâu cũng như nhau cả. Họ sợ hãi thần Đá, thần 

Cây, thần Gió Bão, thần trên đỉnh núi cao có mây bao phủ và bọn Ma Quỷ tác quái gây ra chứng đau bụng, gieo các thứ bệnh tật trong bầy súc vật, thần Bạch Hổ và tất cả những đấng vô hình. Nhưng họ không thờ cúng 

bao giờ, chỉ tỏ ra bằng cử chỉ kính nể, vái lạy hay cầu khẩn.  Đồng cỏ là nơi hiếm cây, hiếm đến nỗi một cây có bóng mát đã trở thành một vật linh thiêng. Cho đến ngày nay, một người Mông Cổ Khalkha hoặc Kirghize khi 

gặp một cây nào đứng trơ trọi liền xuống ngựa dở mũ lạy mấy lạy, rồi máng lên cành một mảnh vải, một miếng da trừu hoặc một chùm lông bờm ngựa. Vô cớ mà bẻ nhánh hay đốn một cây nào là xúc phạm đến đấng thiêng 

liêng, làm cho vị thần ở cây đó và thần Thảo Mộc phẫn nộ.  Ngoài ra ngọn núi cao và chòm cây cổ thụ cũng là hai thứ linh thiêng mà dân du mục rất kiêng sợ. Để tỏ lòng tôn kính, mỗi khi đi ngang qua những nơi này, họ 

dừng lại khấn vái rồi bỏ một hòn đá lên đống đá lớn do bao người trước đã chồng lên.  VAI TRÒ CỦA KHẢ HÃN  Trong xã hội Mông Cổ, người dân du mục nào cũng hy vọng một cơ hội may mắn làm nổi bật giá trị 

mình lên để được hưởng nhiều quyền lợi và danh dự, hơn nữa để lên địa vị Khả Hãn (Tù Trưởng).  Người nào cũng có thừa lòng can đảm và tự tin nhưng muốn xuất chúng phải có sức khỏe hơn người, phải khôn quỷ, nhiều 

thủ đoạn, ...và một số đức tính cần thiết. Không có luật lệ nào bắt buộc phải cử một người lên làm Khả Hãn mà chính thực tế đòi hỏi phải có người lãnh đạo. Lãnh trách nhiệm này là thể theo nguyện vọng của toàn dân. 

Nếu người lãnh đạo chết hoặc tự thấy mình không đảm đương nổi, tức khắc phải có người khác thay thế.  Vai trò của Khã Hãn là nâng cao đời sống của Bộ Lạc, bao gồm việc chọn đồng cỏ tốt cho súc vật, gìn giữ cho 

súc vật không bị hao hớt vì rủi ro hoặc bệnh dịch và tổ chức những chuyến săn cho kết quả. Ông ta phải biết nơi nào có đồng cỏ tốt, nơi nào có nước, phải chọn đúng thời kỳ lùa thú đi hoặc cho nghỉ ngơi, chọn mùa 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 17

săn bắn. Lại phải biết đoán đúng thời tiết: Lúc nào sẽ có hạn, bão cát, cuồng phong...Chỉ có Khả Hãn có quyền quyết định và chịu mọi trách nhiệm, có thể là lệnh xử tử một kẻ có hành động trái lẽ công bằng hoặc giết một 

kẻ tình nghi cho mọi người đều thỏa mãn hơn là để sự bất mãn lan tràn trong Bộ Lạc. Tóm lại, uy tín của Khả Hãn là cái hồn của Bộ Lạc, hành động của ông ta phải thực tế, uyển chuyển, tùy việc tùy lúc.  Đời sống an bình 

của Bộ Lạc rất mong manh, ít khi kéo dài được nửa Thế Kỷ. Sự bất hòa thường xảy ra: Hoặc xung đột đẫm máu với nhau, hoặc chiến tranh với các Bộ Lạc khác vì những lý do thông thường như việc thù hiềm giữa Khả 

Hãn, vụ bắt cóc một thiếu nữ, xâm phạm mục trường, hoặc thầy phù thủy bất lực không trừ được ma quỷ đang bắt một tên lính hoặc nhậu nhẹt say sưa, hoặc chỉ vì lâu ngày không ra trận đâm ra buồn tẻ...  Gặp những 

trường hợp ấy nếu Khả Hãn bất lực trong việc giàn xếp, Bộ Lạc sẽ tan rã.  Có kẻ ra đi vì bị xét xử bất công hoặc không thể đội trời chung với người hàng xóm thù địch. Họ chỉ phục tùng Khả Hãn khi thấy cuộc sống yên 

ổn, lạc nghiệp. Và một khi đã bất tuân thượng lệnh thì chỉ còn cách ly khai đi gia nhập một Bộ Lạc khác. Kẻ bất mãn cứ cuốn lều, lùa gia súc của mình đi. Thường khi những kẻ ly khai gặp nhau họp lại thành một Bộ Lạc 

mới, rồi chọn người khỏe và khôn hơn hết cử lên làm Khả Hãn.  Trong đời người Mông Cổ không có quyết định nào quan trọng bằng việc phải ly khai một Bộ Lạc mà tổ tiên họ đã sống ở đó. Chính đời sống tập thể trong 

Bộ Lạc đã ràng buộc dòng dõi họ hàng khỏi bị phân tán, thất lạc. Họ cũng quan niệm giống chúng ta: ''Chim có tổ, người có tông''. Muốn khỏi bị khinh là kẻ mất gốc, người du mục phải trưng được gốc gác của mình: Con 

của ai, ở Bộ Lạc Suối Nước, hoặc Bộ Lạc Chó Sói, v.v...Gia nhập một Bộ Lạc khác, hoặc bị bắt làm tù binh đó là kẻ mất gốc.  Lòng lưu luyến mạnh đến nỗi nhiều kẻ đã ly khai gia nhập Bộ Lạc khác, ít lâu sau phải trốn 

trở về chịu tội, hoặc xếp qua một bên mối thù riêng. Những kẻ mới gia nhập hoặc bị bắt ở trận mạc hay ở đoàn trại khác đem về đều bị coi là kẻ ngoại tộc, chỉ được cho làm thợ rèn, thợ dệt, đi chăn súc vật...  Thật ra, vai 

trò của Khả Hãn không phải chỉ có việc tạo nên sự thịnh vượng mà nặng nề hơn hết là bảo vệ an ninh cho Bộ Lạc. Dù có hàng trăm trại cũng khó chống nổi với kẻ thù đông gấp bội đang thiếu mục trường hoặc chống với 

dân Thát Đát, dân Thổ Phồn hay dân Trung Quốc. Cho nên Khả Hãn phải tìm hiểu mưu toan của những Tù Trưởng ở chung quanh, phải biết rõ họ đang suy yếu hay đang có tham vọng bành trướng thế lực ra. Phải lưu ý tới 

tình hình những Bộ Lạc xa xôi: Họ đang chia rẽ, phân tán hay đoàn kết với nhau. Khả Hãn phải là một viên Tướng tài, biết tổ chức Quân Ðội để chống xâm lăng hay đi xâm lăng kẻ khác, phải có đủ mưu lược bẻ gẫy một 

cuộc tấn công bất ngờ của địch, hoặc có khi phải biết dẫn Bộ Lạc đi trốn tránh kẻ thù có lực lượng hùng hậu hơn.  Chiến tranh xảy ra không phải lúc nào cũng do những mối xung đột lớn lao như tranh hùng tranh bá, tranh 

mục trường hoặc tranh thủ dân mà thường chỉ do một sự đụng chạm nhỏ nhặt hay sự thiệt hại quyền lợi không đáng kể: Một vụ mất ngựa, một thiếu nữ bị bắt cóc về nhà chồng lúc chú rể chưa xong thời hạn làm rể, một mối 

thù từ đời nào không còn ai biết rõ nguyên nhân nữa. Và theo luật đồng cỏ thì một người làm, toàn Bộ Lạc phải chịu trách nhiệm. Thế là hàng trăm người trong Bộ Lạc phải chờ đợi suốt hai, ba mươi năm một cuộc thanh 

toán, một cuộc báo thù không biết sẽ xảy ra lúc nào.  

THÀNH CÁT TƯ HÃN 18

Gặp trường hợp ấy thì ngày đêm Bộ Lạc phải sống trong tình trạng báo động. Đóng trại phải dàn theo một thế phòng ngự chắc chắn. Phải đặt người canh gác ngày đêm trên ngọn cây, đỉnh núi và phái quân tuần tiễu ra mười 

dặm quanh đoàn trại. Kỵ Binh phải gắn liền trên yên cương, đến nỗi đi một đoạn đường có năm mươi thước cũng phải dùng ngựa, tay không dám buông cung tên ra.  Sau cùng Khả Hãn còn phải có tài ngoại giao, có lắm 

thủ đoạn khôn khéo: Biết lúc nào nên liên kết, lúc xúi giục, chia rẽ, lúc đánh lạc hướng, lúc dục hoãn cầu mưu, v.v...  CHƯƠNG II DÒNG SÓI XÁM Thân phụ của Thành Cát Tư Hãn là Dũng Sĩ Dã Tốc Cai. Theo truyền 

thuyết thì Bu Ðăng Sa có bảy người cháu nội đều bị kẻ thù giết sạch luôn cả vợ con. Dòng Sói Xám của Bật Tê-Si Nô đến đây tưởng đã tuyệt diệt, nhưng may thay có một người trong số con của họ trốn thoát được, đó là 

Cai Đô. Ông này chiến thắng được Bộ Lạc Djélair, quy tụ được một số đông bộ tộc Mông Cổ sống rải rác ở khắp nơi. Người Mông Cổ cho đó là vị Khả Hãn thứ nhất của họ và tôn là anh hùng Cai Đô. Cháu nội của Cai 

Đô là Ka Buôn nối ngôi Khả Hãn, cũng là một tay vũ dũng nhiều phen chiến thắng quân Kim, khiến cho nước Kim nể mặt phải phong chức tước. Tuy nhiên, Mông Cổ vẫn phải giữ lệ triều cống. Có lần Ka Buôn xuống Yên 

Kinh chầu Vua Kim, được Nhà Vua mở tiệc khoản đãi, lúc ngà say, Ka Buôn nắm vuốt bộ râu của vị Hoàng Ðế, chẳng những không bị bắt tội, lúc về xứ còn được Nhà Vua ban tặng cho nhiều bảo vật (1147). Nhưng sau 

đó Kim lại liên kết với Thát Đát đánh Mông Cổ. Ka Buôn thắng mấy trận lớn, giết hại quân Kim và Thát Đát rất nhiều, nhưng cuối cùng ông lại bị bắt sống. Dọc đường ông giết được bọn quân áp giải, trốn thoát về Mông 

Cổ. Sau truyền ngôi lại cho Ka Tuôn. Người con thứ tư Ka Tuôn cũng là một vị anh hùng lừng danh ''giọng nói như sét đánh trong núi, tay như gấu, bẻ gãy xương sống một người dễ dàng như bẻ mũi tên. Đêm đông đánh 

trần nằm bên cạnh đống lửa, than đỏ văng khắp mình mà ông vẫn ngủ say, đến lúc tỉnh dậy ngỡ là bị kiến cắn...'' Em của ông là Ô Kinh và người anh họ là Am Ba Cai bị quân Thát Đát bắt đem nạp cho Vua Kim. Cả hai 

người bị quân Kim đóng đinh trên lưng con lừa gỗ, một hình phạt ''dành riêng cho bọn Rợ nổi loạn''. Ka Tuôn liền dẫn quân đi đánh phá nước Kim báo thù (1161), lúc đầu thắng nhiều trận vẻ vang. Kim lại liên kết với 

Thát Đát, quân quá đông ''như cát Sa Mạc'', Ka Tuôn thảm bại phải lẩn trốn. Đó là vị Khả Hãn cuối cùng của thời suy vong.  Dân Thát Đát hưng khởi, lôi cuốn được tất cả những Bộ Lạc lân cận về qui phục, tên Bộ Lạc 

Mông Cổ từ đó chìm trong quên lãng.  Về sau Dũng Sĩ Dã Tốc Cai, cháu nội của Khả Hãn Ka Buôn, được người trong họ cử lên làm Tộc Trưởng Tộc Ki Dát, ông qui tụ được bốn vạn lều dưới quyền chỉ huy của mình. 

Ngay lúc đó Kim lại sai Sứ Giả đến kêu gọi ông liên minh đánh quân Thát Đát, bấy giờ đã trở thành một mối đe dọa. Ông đại thắng, bắt được Tù Trưởng Thiết Mộc Chân và vô số chiến lợi phẩm đem về đoàn trại ở thượng 

lưu sông Onon. Về tới lều mới hay bà U Luân, vợ ông, vừa mới sinh hạ một đứa bé trai. Theo tục lệ cổ truyền, người Mông Cổ thường lựa cho con một tên có ý nghĩa nhắc nhở một việc quan trọng xảy ra lúc nó mới ra đời, 

nên Dã Tốc Cai đặt cho đứa con đầu lòng của mình cái tên Thiết Mộc Chân (theo Sử Mông Cổ năm 1155, Sử Trung Hoa 1162).  Lúc mới lọt lòng mẹ, đứa bé nắm trong tay một hòn máu giống như hòn hồng thạch nên 

có vị Pháp Sư đoán rằng về sau Thiết Mộc Chân sẽ trở nên một chiến 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 19

tướng lừng danh. Năm chín tuổi, Thiết Mộc Chân đã phải theo cha lên đường đi hỏi vợ và theo tục lệ người vợ ấy phải ở một Bộ Lạc thật xa. Chưa có dịp nào cậu bé được đi xa như vậy. Những chuyến lùa súc vật đi đây 

đó để tránh mùa Ðông bất quá chỉ quanh quẩn trong vùng quê cha đất tổ, giữa hai con sông Onon và Kéroulène. Giờ đây cậu vượt qua nhiều thung lũng bao la giữa những dãy núi cao sừng sững phủ một lớp rừng cây sầm 

uất. Đây đó những dòng nước chảy xiết, hai bên bờ vô số những con sếu đang đi nghễu nghện. Trên những cù lao nhỏ thì rợp loài thiên nga, giữa không trung hàng vạn con chim âu xám đang vỗ cánh vun vút. Thật là một 

dịp tốt cho cậu sử dụng cây cung của mình. Nhưng càng đi xa thì những vùng cây cỏ xanh tươi càng thưa thớt dần, núi đá đen lởm chởm, tảng nào cũng đóng một thứ rêu vàng, rồi tới núi trọc càng ngày càng nhiều. Qua 

những đường hang gió thổi hun hút gào âm ỉ như tiếng thác đổ liên hồi, họ phi ngựa bên cạnh dãy núi Darchan, một vùng nhấp nhô những đồi đá đen, ngày nay dân chúng còn gọi là ''LÒ LUYỆN THÀNH CÁT TƯ 

HÃN''. Đất càng ngày càng lên cao, cây không có nữa mà toàn loại dây leo hoặc loại cỏ ngắn. Đêm tới họ thường phải dừng lại bên bờ một cái hồ, thả ngựa cho ăn cỏ và săn một vài con thú.  Một chiều, cha con Dã Tốc 

Cai tình cờ gặp Đài Xết Sên, Khả Hãn Bộ Lạc Sung Di Rát (Chungirates). Dã Tốc Cai cho biết ông đang đi tìm vợ cho Thiết Mộc Chân. Nghe qua, Đài Xết Sên hớn hở bảo ông mới vừa nằm mộng thấy một con chim ưng 

trắng đang cắp một con quạ dưới móng. Hai người đều hiểu đó là điềm trời: Hai con chim ấy là biểu tượng trên lá cờ của dân Ki dát, thấy như thế là hai họ sẽ gặp nhau nối lại thân tình. Họ cùng phi ngựa về mục trường của 

Bộ Lạc Sung Di Rát. Hết vùng đồng cỏ tới Sa Mạc Gobi, một vùng cát trắng phau mênh mông vô tận, thỉnh thoảng mới gặp một đồi đá nhỏ, đỏ như nung, còn thì toàn là đồi cát chuyển động như sóng. Gió lồng lộng tung 

cát vào mặt nóng như châm lửa, đến những con thiên lý mã cũng phải chồn chân. Rồi tới những vùng núi trọc, núi đỏ và cứ xuống thấp dần đến một thung lũng bao la, đồng cỏ xanh rờn. Cũng có rừng cây nhưng thưa thớt, 

không được sầm uất như rừng ở bên sông Onon. Đây là đất của Bộ Lạc Sung Di Rát, một Bộ Lạc lớn và giàu. Người Trung Quốc gọi dân Ong-gút (Ongoutes) và Sung Di Rát là Thát Đát trắng, đối với Thát Đát đen là tất 

cả những giống dân khác ở Mông Cổ. Lều của người Sung Di Rát đều bằng len, trang hoàng lộng lẫy, quần áo của họ đều bằng thứ lụa mịn rất quí giá, khí giới thì chạm trổ rất mỹ thuật. Nhưng với Thiết Mộc Chân, đáng 

lưu ý hơn hết là nàng Bật Tê, con gái của Khả Hãn. Tuy mới mười một tuổi, nàng đã có vóc mình nở nang đầy đặn, vẻ sắc sảo mặn mà. Sau một lúc nhìn mải mê, Thiết Mộc Chân đột ngột đòi cha hỏi cưới nàng cho mình.  

Đài Xết Sên cũng rất hài lòng về cậu trai Thiết Mộc Chân. Cậu phi ngựa như một người lớn, không bao giờ biết mệt. Với tuổi đó mà sức vóc cậu đã to lớn lực lưỡng, trí rất mẫn tiệp, nhất là cặp mắt của cậu: Một kiểu mắt 

mèo, có cái nhìn nhanh nhẹn, sắc sảo khác thường, chừng như không có cái gì thoát khỏi tầm mắt cậu được.  Dã Tốc Cai tặng cho Đài Xết Sên một con tuấn mã sắc đen huyền và nhận trở lại nhiều món quà quí. Hai ông 

bố thỏa thuận để Thiết Mộc Chân ở lại đây làm rể tới khi nào đoàn trại của hai ông đã lùa gia súc cho ăn chung một mục trường, bây giờ hai họ kể như đã thông gia.  Nhờ những ngày làm rể ở đây, Thiết Mộc Chân mới 

nhận thấy ở lân cận một nước như nước Kim thật vô cùng ích lợi. Bọn thương nhân Trung Quốc gần như thường xuyên có mặt thường xuyên ở nơi đây, họ có nhiều loại tơ lụa tuyệt đẹp, nhiều thứ mộc thật chắc sơn màu sặc 

sỡ, túi đựng tên bằng ngà và vô số những đồ 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 20

trang trí mỹ thuật. Họ đem đổi với sản vật của dân Bộ Lạc như da và lông thú, ngựa, trừu, lạc đà, trâu yak hoặc có khi chỉ đổi lấy muối mà dân Sung Di Rát đã lấy ở các biển hồ trong xứ Mông Cổ. Mỗi lần tới Bộ Lạc, họ 

đều mang theo nhiều thứ quà tặng riêng cho người nào giao dịch với họ: Vài bộ quần áo, vài món đồ trang sức của phụ nữ, kẹo bánh cho trẻ con. Trong lều của người Sung Di Rát nào cũng chứa đầy những của báu. 

Không hiểu sao dân nước Kim có thể cho mãi những vật quí như vậy mà không nghèo ?  Từ đó Thiết Mộc Chân hết sức lưu ý tìm hiểu cái nước Kim có lắm điều kỳ lạ này. Cậu không bỏ lỡ dịp gần gũi với những đoàn 

buôn từ xa tới. Họ có đầu óc thực tế, khéo léo và rất sành sỏi trong việc chọn lựa súc vật cũng như da thú. Họ cho biết nước Kim giàu mạnh hơn một Bộ Lạc lớn nhất ở đây hàng trăm lần, dân chúng đều sống trong những 

đô thị có thành cao bao bọc, phòng thủ rất kiên cố, của chất chứa nhiều không kể xiết. Nhưng điều làm cho cậu bé ngạc nhiên hơn cả là bọn thương nhân lại chịu đổi đồ quí giá như thế với những tấm da xấu xí và súc vật 

tầm thường. Sao họ không đem chiến sĩ tới đoạt lấy tất cả có phải giản tiện hơn không? Nhạc phụ có cho biết dân ở đô thị không phải là chiến sĩ, họ không biết cỡi ngựa đi săn, bắn cung và phóng lao. Trong đầu cậu bé 

nảy ra ý khinh miệt thứ dân đô thị này. Tại sao nhạc phụ mình lại chịu buôn bán với họ mà không kéo binh vào nước họ lấy hết của cải cho rồi ? Nhưng sau đó cũng nhờ bọn thương nhân, Thiết Mộc Chân mới được biết 

nước Kim có một Hoàng Ðế cai trị, nuôi hằng trăm ngàn chiến sĩ để giữ thành trì, từng đánh đuổi dân du mục đến cướp phá. Cậu cũng được nghe ít nhiều về thuật dụng binh của người Trung Quốc, những chiến xa, những 

bộ binh cầm dáo dài khi chiến đấu hợp thành nhiều hàng phá vỡ Kỵ Binh của địch. Tất cả những câu chuyện lạ ấy đều in sâu đậm trong tâm hồn cậu bé chín tuổi. Nhưng biết đâu người ta không bịa đặt ra những chuyện ấy 

để che đậy chỗ yếu của họ vì họ không biết cách chiến đấu như cha mình và nhạc phụ ? Trong đầu Thiết Mộc Chân lúc ấy đã manh nha cái ý nghĩ: Tại sao không lập một đế quốc gồm toàn những chiến sĩ và có một Hoàng 

Ðế cai trị ? Cha của cậu có thể quy tụ tất cả người Mông Cổ dưới một lá cờ và nhạc phụ cũng làm như thế với người Sung Di Rát. Còn cậu sẽ nối nghiệp hai người ấy...Nhưng Thiết Mộc Chân không đem ý nghĩ ấy ra nói 

với ai cả. Cậu thấy tốt hơn hết là cứ nín lặng và cứ tiếp tục cư xử cho khả ái, trầm tĩnh, chăm chỉ, cho mọi người có thiện cảm với mình để đợi đúng mười bốn tuổi thì cưới Bật Tê.  Không ai biết đích xác Thiết Mộc Chân ở 

với người Sung Di Rát trong bao lâu. Nhiều quyển sử ghi rằng trên đường về bận ấy Dã Tốc Cai bị người Thát Đát đầu độc, nhưng ngược lại có chỗ chép lúc Dã Tốc Cai chết thì Thiết Mộc Chân đã được mười ba tuổi. 

Theo thuyết sau, Thiết Mộc Chân ở với Đài Xết Sên được hơn ba năm thì bỗng một hôm, có người bà con tên Muôn Lịch phi ngựa tới cho hay thân phụ cậu gọi phải gấp trở về đoàn trại. Đài Xết Sên rất ngạc nhiên, vì như 

thế là trái với tục lệ gởi rể, nhưng vì lòng yêu mến Thiết Mộc Chân, ông đành để cho cậu trai trở về Bộ Lạc với lời cam kết phải trở lại.  Ngựa miền đồng cỏ phi rất nhanh, nhưng tin tức về những biến cố quan trọng loan ra 

còn nhanh hơn nữa: Tất cả các Bộ Lạc đều hay tin Dã Tốc Cai đã chết. Trên đường về bận đó, ông phải đi ngang qua xứ Thát Đát, gặp ngay lúc các Bộ Lạc đang tụ họp ăn lễ. Ông cùng với đoàn tùy tùng đựơc mời vào 

tiệc, ngồi chỗ danh dự và đựơc thết nhiều món thịt ngon. Nhưng ông quên những trường hợp như thế này, khách không nên ăn hoặc uống thức gì mà chủ chưa nếm trước ngay trong tiệc. Còn người Thát Đát thì làm sao 

quên được chuyện mười ba năm trước Tù Trưởng của họ bị ông bắt giết? Lúc tiếp tục đường về, Dã Tốc Cai đã mang trong mình một thứ 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 21

thuốc độc hại ngấm ngầm. Nên khi Thiết Mộc Chân về đến trại nhà thì gặp ngay đám tang cha đang cử hành.  CHƯƠNG III NGƯỜI HÙNG CỦA MIỀN ĐỒNG CỎ Sau cái chết của Dã Tốc Cai, các đoàn trại Mông 

Cổ liền rời bộ tộc Ki Dát đi tìm chủ khác.  Bà U Luân phi ngựa theo gọi họ lại. Nhưng họ đồng thanh đáp: ''Vũng nước sâu cũng có ngày cạn. Hòn đá rắn mấy cũng phải có lúc nát thành cát bụi. Một người đàn bà với bầy 

con nhỏ dại như thế làm sao che chở được chúng tôi ?''  Lời nói ấy đã lôi kéo luôn cả những đoàn trại còn phân vân ''Một người đàn bà như thế không thể chỉ huy bao nhiêu đàn ông''. Rồi lần lượt hết đoàn trại nầy đến 

đoàn trại khác kéo nhau đi, mỗi đoàn trại lùa thêm một mớ gia súc của Dã Tốc Cai. Cho đến Muôn Lịch là người thân nhất, trước khi nhắm mắt Dã Tốc Cai đã gửi gắm vợ con lại cho hắn, mà hắn cũng bỏ ra đi không chút 

tình lưu luyến. Hơn bốn vạn lều, giờ đây chỉ còn lại trơ trọi có chiếc lều của gia đình Dã Tốc Cai với lều của bà vợ nhỏ có hai đứa em trai khác mẹ của của Thiết Mộc Chân là Bách Cơ Ta và Biên Gô Đài.  Từ đó Thiết 

Mộc Chân cùng với Cát Xa (đứa em ruột) phải làm việc đêm ngày không nghỉ: Nào chăn gia súc, nào bắt cá, hái trái, đào củ. Cảnh sống càng bi đát hơn nữa khi mùa Ðông tới, súc vật đều gầy mòn vì thiếu cỏ mà không 

dám ăn thịt sợ qua mùa ấm không đủ để gây giống ra. Cả gia đình cứ phải ăn củ rừng, rễ cây, vỏ cây đỗ tùng, hạt kê hoặc rắn nước, những thức ăn mà hạng quý tộc Mông Cổ không bao giờ nếm tới.  Trong tiết Ðông lạnh 

lẽo, những loài thú như chuột rừng, chồn cáo rất hiếm. Nhưng hai anh em Thiết Mộc Chân đều là tay thiện xạ, mỗi lần buông mũi tên là hạ được một con thú. Tuy có công săn bắt mà không mấy khi đem được thịt về chỉ vì 

bọn anh em Bách Cơ Ta cậy sức khỏe hơn anh em Thiết Mộc Chân, nên cứ chờ sẵn đâu đó, hễ thú vừa ngã xuống là bọn chúng ào đến lấy.  Thiết Mộc Chân tức giận lắm nhưng không nói ra, chờ một hôm Biên Gô Đài đi 

câu cá một mình, cậu liền bàn với Cát Xa tìm cách giết bớt một thằng em ngang ngược. Rồi cả hai đi tìm Bách Cơ Ta tặng cho cậu này một lượt hai mũi tên chết không kịp la một tiếng.  Hôm ấy bà U Luân giận dữ, mắng 

Thiết Mộc Chân một trận nên thân:  - Chúng bây như đồ chó dại cắn lẫn nhau. Bây có biết làm như thế là ngu xuẩn không? Tay chân ruột thịt còn ai đâu, sao lại tự chặt cánh tay của mình đi ? Nếu chúng bây cứ cắn xé 

nhau như thế thì cái dòng Dã Tốc Cai này sẽ ra sao ? Cứ thế này thì ngày nào trả thù được bọn Diệt Xích Ngột phản bội, bọn Thát Đát đã giết cha mầy ?  Thiết Mộc Chân nín thinh không trả lời gì cả. Từ đó cậu cố giữ 

hòa khí trong nhà, tận tình giúp đỡ Biên Gô Đài, thường tặng quà cho cậu em và mỗi khi đi săn về đều dành một phần thịt cho nó. Biên Gô Đài cảm phục anh, bỏ tánh ngang ngược và về sau trở thành một trong những viên 

cận tướng cùng vào sanh ra tử với Thiết Mộc Chân.  Bỗng có tin lan truyền khắp miền đồng cỏ: Tạc Gô Đài, Tù Trưởng Bộ Lạc Diệt Xích Ngột tự xưng là Khả Hãn của tất cả dân Bọt Di Dinh, trong đó có tộc Ki Dát. 

Như thế tất cả những mục trường nhiều cỏ ở các thung lũng phì nhiêu giữa hai con sông Onon và Kéroulène đều thuộc quyền sở hữu của hắn. Mặc kệ, chàng trai Thiết Mộc Chân cứ lùa bầy gia súc của mình vào các mục 

trường ấy cho ăn, y như vẫn 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 22

còn thuộc quyền thừa kế của mình. Tạc Gô Đài chẳng buồn huy động lực lượng của các đoàn trại khác, chỉ dẫn theo một số bộ hạ đi ''trừng trị thằng con của Dã Tốc Cai''. Y quyết bắt cho kỳ được Thiết Mộc Chân, lúc 

đó đã lánh vào rừng sâu.  Bọn Diệt Xích Ngột càn vào rừng như một cuộc săn thú, nhưng đến chỗ rậm rạp quá chúng không tiến được nữa, liền dừng lại bủa vây chặt chẽ khu đó. Bọn họ cứ thung dung chờ đợi. Lương 

thực thì đã có sẵn bầy trừu của Thiết Mộc Chân, họ bắt ăn dần. Rồi lần lượt dời lều trại, đem vợ con và súc vật qua mục trường của Thiết Mộc Chân.  Qua bao nhiêu đêm ngày, Thiết Mộc Chân đói lả người, muốn tìm 

đường thoát ra nhưng đâu đâu cũng gặp bọn Diệt Xích Ngột. Cùng quá chàng toan thoát ra một ngõ thì bị quân thù quăng dây thòng lọng kéo lôi đi như một con bê, điệu đến trước Khả Hãn của họ.  Tạc Gô Đài nhìn tên tù 

nhân, gật gù khoái trá: ''Quả là một thanh niên Ki Dát mắt xám, tóc nâu, có cái nhìn kiêu hãnh lẫn khôn quỉ, chắc chắn hắn sẽ là một chiến sĩ tài ba. Giết hắn làm gì ? Hắn có thể là cánh tay đắc lực của ta đấy!...''  Nghĩ 

xong Tạc Gô Đài ra lệnh đóng cái gông lên cổ Thiết Mộc Chân, rồi cho dẫn chàng đi một vòng qua khắp các trại cho mọi người thấy rõ uy quyền của tộc Ki Dát chấm dứt từ đây. Cái gong hết sức nặng, hai tay Thiết Mộc 

Chân lại bị cột giăng ra hai đầu. Và để bóp chết lòng kiêu hãnh của chàng thanh niên, thay vì giao cho một chiến sĩ canh gác, người ta giao cho một thằng bé đứng giữ. Xong rồi tất cả bọn chiến sĩ tụ họp trong lều của Tạc 

Gô Đài chè chén say sưa mừng cuộc chiến thắng.  Màn đêm buông xuống, trăng lên từ từ. Thằng bé lơ đễnh nhìn về phía Viên môn của Khả Hãn, có lẽ đang ao ước một miếng thịt trừu. Thiết Mộc Chân rón bước lại sau 

lưng nó, vận dụng hết sức lực đập cây gông vào đầu nó. Thằng nhỏ lăn ra bất tỉnh. Chàng liền chạy nhanh ra khỏi trại.  Khi hay tin, Tạc Gô Đài biết mình đã quá khinh địch mới ra nông nỗi, liền chấm dứt buổi tiệc, ra lịnh 

tức khắc đuổi theo Thiết Mộc Chân. Trăng không sáng lắm nhưng cũng đủ để theo dấu tên tù, dấu chân dẫn lần xuống mé sông. Bọn chúng biết một người bị đóng gông không thể nào lội qua sông Onon được nên cứ cho 

ngựa chạy dọc theo bờ: Một toán ngược lên thượng lưu, một toán xuống hạ lưu. Chỉ còn lại một tên Kỵ Binh cứ đứng mãi ở đó nhìn chăm chú xuống dòng nước. Một lát hắn nhận ra một vật gì tròn, hơi động đậy ở giữa 

đám sậy, vừa tầm một cây lao phóng xuống. Chờ bọn kia đi đã xa hắn mới nói vọng xuống: ''Ha! Bản lĩnh của chú em cao cường quá nên tụi nó không ưa là phải!'' Rồi hắn thả ngựa đi từ từ theo hướng bọn kia.  Thiết 

Mộc Chân trầm xuống nước đến ngang mũi, nhận được mặt người Kỵ Binh: Lão Si Ra, trước kia là dân trong đoàn trại của cha mình. Lão có mấy đứa con thường chơi với chàng. Đợi lúc thật vắng lặng, chàng mới lần mò 

chui ra khỏi đám sậy, tay chân đều lạnh cóng, vai nhức như dần vì cái gông nặng trĩu. Không thể nào chạy trốn đi đâu được nữa, chàng bình tĩnh lăn trên cỏ mấy vòng cho nước trong quần áo trút ra hết, âm thầm đi thẳng 

lên trại, lẻn vào lều của Lão Si Ra, chui xuống ẩn dưới một đống len. Đến khuya, bọn Kỵ Binh lần lượt trở về lùng kiếm trong các lều. Chúng vào lều Lão Si Ra, một tên trong bọn đâm một mũi lao vào đống len. Một tên 

khác lại nói: ''Trời nóng như thế nầy nó chịu sao nổi ở dưới đống len ?'' Rồi chúng bàn để ngày mai soát lại trong trại một lần nữa, nếu không gặp Thiết Mộc Chân thì phải đi lùng kiếm ở xa.  Giữa khuya, lúc mọi người đã 

ngủ im lìm, Thiết Mộc Chân mới bò ra. Si Ra hết sức kinh hãi:  

THÀNH CÁT TƯ HÃN 23

- Sao chú mầy lại vào đây ? Mai nầy họ sẽ lục soát thật kỹ chú có biết không ? Nếu họ gặp chú tại đây, gia đình ta sẽ không còn ai sống sót cả!  Thiết Mộc Chân vẫn bình tĩnh:  - Ông tháo gông giùm tôi và cho tôi ăn cái 

đã.  Si Ra hơi ngần ngừ. Chàng nói tiếp:  - Nếu Tạc Gô Đài biết ông đã gặp tôi ngoài đám sậy mà ông lờ đi cho Kỵ Binh mất công tìm tôi mãi liệu ông có khỏi rụng đầu không ?  Si Ra mới nhận thấy rằng cần phải giúp cho 

Thiết Mộc Chân trốn đi xa thì lão mới tránh khỏi tai họa. Lão liền tháo gông ra chẻ vụn bỏ vào lửa. Cho Thiết Mộc Chân ăn uống no nê rồi, lão còn đưa tặng một cây cung cũ với một ống tên và mách cho chàng biết nơi 

nào có quân canh ở quanh trại. Trăng vừa khuất sau đỉnh núi, Thiết Mộc Chân liền lẻn ra khỏi trại, trộm một con ngựa phi như bay trong bóng tối.  Chàng cứ cho ngựa phóng nước đại về miền rừng rậm, đến tận núi 

Bourkhane Kaldoun. Đây là đất phát xuất Thị Tộc Ki Dát, là chỗ nương tựa vững chắc mỗi khi gặp nguy biến. Cũng nơi đây, theo truyền thuyết, một ông tổ của tộc này đã trốn thoát khỏi cuộc truy nã của quân thù và Trời 

sai một con chim Ưng mang đồ ăn xuống cứu ông ấy. Chim Ưng là thần linh bảo vệ dòng Ki Dát, hình ảnh của nó được trưng trên biểu kỳ và từ đó trong vùng thâm sơn này bao giờ người dân Ki Dát cũng tìm được một 

chỗ ẩn thân khi bị kẻ thù đuổi bắt.  Thiết Mộc Chân gặp lại mẹ, và các em, cả Biên Gô Đài nữa. Của cải chỉ còn vỏn vẹn có chín con ngựa, một cặp trừu và một chiếc xe có căng lều.  Một hôm, Biên Gô Đài cỡi ngựa đi 

săn chuột rừng, còn Thiết Mộc Chân và Cát Xa thì đi thăm bẫy thú. Bỗng một bọn cướp Diệt Xích Ngột ào tới lùa hết tám con ngựa đang ăn cỏ ngoài đồng. Không thể chạy bộ đuổi theo được, đành phải chờ chiều tối 

Biên Gô Đài trở về mới có ngựa, vậy mà Thiết Mộc Chân không chịu bỏ qua, có ngựa rồi bèn phóng đi tìm.  Luôn ba ngày đêm chàng phi nước đại theo dấu bọn cướp. Mớ thịt khô nhét dưới yên ngựa đã hết sạch, ngựa 

đuối sức lại què chân. Đến ngày thứ tư, Thiết Mộc Chân gặp một chàng thanh niên trạc tuổi mình bèn dừng chân lại hỏi thăm tung tích bọn cướp. Chàng tự giới thiệu: ''Thiết Mộc Chân con của Dũng Sĩ Dã Tốc Cai''. 

Chàng thanh niên hết sức kinh ngạc, liền đem thức ăn ra mời, đồng thời cho con ngựa què nhập vào bầy ngựa của mình, rồi chàng dẫn ra hai con ngựa khác thật khỏe, nói với Thiết Mộc Chân:  - Tôi tên là Bác Nhĩ Truật. 

Tôi cùng đi với anh, chắc sẽ giúp đỡ anh được.  Họ phi ngựa luôn ba ngày nữa và trở thành đôi bạn thân. Thiết Mộc Chân được bạn cho biết khắp miền đồng cỏ người ta đang kể chuyện chàng trốn khỏi trại của Tạc Gô 

Đài và họ không biết làm sao chàng trốn thoát được. Họ rất phục lòng can đảm và trí khôn ngoan của chàng, tất cả thanh niên đều coi chàng như một thần tượng.  Bỗng hai người thấy bọn Diệt Xích Ngột ở phía xa với cả 

tám con ngựa. Đợi đêm tối họ mới bò tới tháo dây dắt ngựa trở về. Sáng ngày, bọn Diệt Xích Ngột liền đuổi theo, Bác Nhĩ Truật muốn dừng lại chặn quân cướp để một mình bạn thoát về, nhưng Thiết Mộc Chân không 

chịu. Thỉnh thoảng chàng ngoái nhìn ra sau thấy bọn cướp chạy giăng hàng khá đông. Mặt chàng vẫn giữ vẻ điềm tĩnh và lạc quan nữa. Chàng nói:  - Ngựa của chúng ta còn khỏe lắm. Cứ cho phi nước đại, khi nào nó mệt 

thì mình nhảy qua lưng con sau.  

THÀNH CÁT TƯ HÃN 24

Bác Nhĩ Truật cũng ngoái lại nhìn, nhưng mặt chàng càng lúc càng tái mét. Bọn cướp đã đuổi gần kịp, tên dẫn đầu cỡi một con bạch mã, tay đã cầm sẵn một sợi giây thòng lọng.  - Để tôi ở lại sau đương đầu với chúng, Bác 

Nhĩ Truật nói. Tôi sẽ tặng cho thằng này một mũi tên.  - Chưa được. Thiết Mộc Chân đáp hãy chờ nó tiến sát bọn mình và cách xa bọn kia.  Khi tên cướp tới gần quá rồi và vừa cất giây thòng lọng lên quay mấy vòng. 

Thiết Mộc Chân mới dừng lại thét lên:  - Bắn nó đi!  Bác Nhĩ Truật buông phát tên trúng ngay tướng cướp ngã lăn quay xuống ngựa. Tức thì Thiết Mộc Chân ra roi cho ngựa sảy theo bạn. Một lát sau, hai người ngoái lại 

nhìn thấy tốp đầu đang vây quanh tên bị thương. Một lát nữa, toàn thể bọn cướp đều dừng lại ở đó, không thấy một tên nào đuổi theo cả.  Bác Nhĩ Truật cười vang lên:  - Một thành tích của anh nữa! Thiên hạ lại được dịp 

nhắc đến tên anh, phen này tha hồ cho bọn trẻ hăng máu lên!  Thiết Mộc Chân chia cho bạn phân nửa bầy ngựa, nhưng Bác Nhĩ Truật nhất quyết từ chối:  - Mới giúp anh một việc nhỏ mọn mà đã lấy công thì làm sao xứng 

đáng là bạn của anh được ?  Rồi cả hai cùng trở về lều của thân phụ Bác Nhĩ Truật. Ông lão lấy làm hãnh diện về hành động của con mình và Thiết Mộc Chân. Ông tặng cho chàng một cái lều, một con ngựa và một ít quần 

áo để thay đổi rồi cho Bác Nhĩ Truật theo Thiết Mộc Chân, khuyên đôi bạn hãy kết chặt tình bằng hữu mãi mãi. Trên đường về trại nhà, Thiết Mộc Chân không còn cô độc nữa. Chàng đã có Bác Nhĩ Truật, người bạn thứ 

nhất trong đời chàng.  Ít lâu sau, một chiến sĩ của Dã Tốc Cai đến trại có dẫn theo người con trai tên Gia Luật Mễ, yêu cầu Thiết Mộc Chân hãy nhận con mình làm bạn.  Rồi tiếng đồn khắp miền đồng cỏ, nhiều chiến sĩ lỗi 

lạc đến xin liên kết với Thiết Mộc Chân, đồng thời vô số thanh niên Mông Cổ từ bốn phương kéo về qui tụ trong đoàn trại của chàng. Bây giờ chàng đã được mười bảy tuổi, không còn nghèo khổ, bị săn đuổi như con thú 

rừng nữa, mà đã nghiễm nhiên thành một chủ tướng. Đoàn trại của chàng bây giờ gồm có 8 Bộ Lạc với 1.300 lều và hàng ngàn gia súc.  Và đêm đêm ở khắp đất Mông Cổ, người ta ngồi quanh ngọn lửa hồng nhắc đến tên 

chàng với một vẻ đầy cảm phục, kể cho nhau nghe những hành động mã thượng của chàng như những giai thoại kỳ thú.  Bốn năm qua! Đã đến lúc Thiết Mộc Chân có điều kiện hỏi cưới nàng Bật Tê. Chàng cùng với Biên 

Gô Đài dẫn 100 Kỵ Binh giáp mũ rực rỡ gươm giáo sáng loà lên đường đến Bộ Lạc của Đài Xết Sên. Chàng tin tưởng chắc chắn rằng nàng vẫn đợi mình và nhạc phụ vẫn không quên lời hứa, Thiết Mộc Chân cảm thấy 

kiêu hãnh thực hiện được lời cam kết với cái địa vị của chàng hiện nay. Chàng thường nói: ''Người ta sẽ khinh tôi nếu tôi đến với nàng như một thằng khố rách.''  Đến nơi chàng được tiếp rước niềm nở, Đài Xết Sên reo 

lên:  - A! Cậu hãy còn sống đây! Lại khỏe đẹp khác thường, thật ta không tưởng tượng được! Sao mà lắm kẻ thù đến thế ?  Thiết Mộc Chân không ngờ tất cả tin tức về hoạt động của chàng ở đây đều rõ cả. Đài Xết Sên 

nhận ra qua bốn năm gian khổ, Thiết Mộc Chân đã trở thành một người lớn, lực lưỡng vai rộng, da thẫm như gạch nung, đôi mắt sáng ngời như mắt 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 25

dã thú, vẫn còn cái lối nhìn soi mói sắc bén nhưng rất cương nghị. Chàng ít nói hơn, nhưng mỗi điều chàng nói đều là đã suy nghĩ chín chắn.  Hôn lễ cử hành luôn mấy ngày. Món quà cưới quí nhất là cái áo choàng bằng lông 

điêu thử, mắc hơn tất cả của cải của chàng góp lại. Và bận trở về không phải thêm nàng Bật Tê mà thôi, còn cả một đoàn tùy tùng gồm thanh niên thiếu nữ sẽ ở luôn bên đoàn trại của chàng gần bờ sông Onon. Vì theo tục 

lệ, vợ của một chủ tướng phải ở lều riêng. Trại của Thiết Mộc Chân bỗng chốc trở nên giàu có, đông đảo và hầu hết chiến sĩ đều là hạng trẻ như chàng.  CHƯƠNG IV CHINH PHẠT XỨ MIỆT-NHI Cuộc sinh hoạt 

trong đoàn trại của Thiết Mộc Chân ở chân núi Bourkhane thật bình thản, kiêu hùng. Bọn thanh niên chỉ lo săn bắn, thỉnh thoảng lại tổ chức một buổi lễ vui nhộn. Ngày thì hoạt động rộn rịp vui vẻ, đêm thì hoàn toàn yên tĩnh 

đến khỏi cần phải cho quân thám mã len lõi trong rừng hay bắt lính canh gác trong lúc ngủ.  Một đêm bỗng muôn ngàn tiếng hò hét man dã vang lên bốn phía giữa canh khuya tịch mịch. Một đoàn quân lạ mặt tràn tới tấn 

công đoàn trại, phóng đuốc đốt lều và lùa gần hết súc vật đi.  Thiết Mộc Chân thoạt nghĩ đây chắc là bọn Diệt Xích Ngột lại đuổi theo ''trả miếng!'' Chàng vớ lấy cung tên, cây lao và cái áo lông điêu thử, tót lên ngựa 

phóng vào hang núi. Dân chúng cũng chạy tán loạn, mạnh ai nấy trốn, luôn mấy ngày không một ai dám chường mặt ra. Núp trong các hẻm núi, họ thấy bọn kỵ mã lạ mặt xông xáo đi tìm họ, rồi lần lượt rút đi mất dạng. 

Thiết Mộc Chân sai vài tên thám mã lẻn về quan sát tình hình. Đoàn trại chỉ còn là một khu đất hoang. Đàn bà, con trẻ, lều xe và phần lớn súc vật đã biến mất. Nhưng dấu chân của bọn giặc không dẫn về phía tây – phía 

mục trường của Bộ Lạc Diệt Xích Ngột mà dẫn lên phía Bắc, vùng rừng rú.  Dân chúng và chiến sĩ lục tục kéo trở về. Nhiều người đã nhận diện được bọn giặc, bọn: Miệt Nhi (Merkites)  Miệt Nhi là một giống dân man rợ, 

tàn bạo, ở khoảng hạ lưu sông Sélenga, phía Nam Hồ Baikal. Tù Trưởng của họ lúc bấy giờ là Tốc Ta Ga Ba Ki. Hơn hai mươi năm trước đây đã có lần Dã Tốc Cai đem quân lên tiễu trừ bọn nầy và bắt U Luân, một thiếu 

nữ của họ về làm vợ. Bây giờ họ quyết trút hết mối thù xưa lên con của Dã Tốc Cai. Nếu Thiết Mộc Chân rơi vào tay họ thì chắc chắn chàng sẽ bị chặt đầu hoặc phải làm nô lệ suốt đời.  Thiết Mộc Chân liền leo lên đỉnh 

núi Bourkhane cảm tạ Trời Xanh đã che chở cho chàng. Làm đúng theo tục Mông Cổ, chàng tháo giây đai ra máng lên cổ, quay ngược mũ trở ra sau rồi lạy chín lạy. Sau đó chàng rót một chén sữa ngựa xuống đất và khấn 

to lên: ''Hỡi núi Bourkhane! Đây là lần thứ nhì Núi đã cứu đời tôi. Tôi sẽ đem lễ vật lên dâng cho núi và bảo con cháu sau nầy phải dâng lễ vật cho núi mãi mãi.''  Lúc trở xuống thì dân thoát nạn đã qui tụ ở chân núi chờ 

đợi. Họ nhao nhao lên: ''Bật Tê bị bắt mất rồi!''  Ở quê nhà nàng sống thật bình an vô sự có bao giờ gặp cảnh bị đột kích bất ngờ như thế nầy, nên làm sao biết cách tẩu thoát cho nhanh như mọi người. Thiết Mộc Chân 

không rên xiết, kêu than một tiếng, biết mọi sự xảy ra là do ở lỗi mình, vì quá khinh xuất nên Bật Tê lâm phải số phận thảm thương như vậy...Rồi chàng quyết định một việc mà lúc còn gian truân chàng cũng không hề làm: 

Nén lòng tự ái xuống đi tìm người trợ giúp cho việc phục thù.  

THÀNH CÁT TƯ HÃN 26

Chàng phi ngựa về miền Tây, vượt mấy trăm dặm đường đến tận xứ Khắc Liệt (Kéraites).  Khắc Liệt là một Bộ Lạc hùng mạnh trên miền đồng cỏ. Mục trường của họ trải rộng giữa hai con sông Orkhon và Toula, nơi đây 

có con đường của các thương đoàn vắt ngang qua, đường khởi từ nước Kim tới xứ Nãi Man, Thổ Phồn (thuộc vùng Altai và Dzoungarie). Xưa kia dân Khắc Liệt theo nhiều thứ đạo, nhưng đến khoảng năm 1.000 họ xoay 

qua Cảnh Giáo. Bar Hebraeus, Sử Gia Syrie, thuật trường hợp ấy như sau: ''Một Khả Hãn của họ đi lạc trong vùng Sa Mạc tưởng đã chết, bỗng có Thánh Sargis đến cứu sống, ông ta mới nhờ bọn thương nhân về Thành 

Merv xin với Giáo Chủ Ebedjesus gởi một Giáo Sĩ tới rửa tội cho ông và cả 200,000 dân Bộ Lạc.''  Đến Thế Kỷ XII, toàn thể gia đình Khả Hãn người nào cũng có tên thánh. Khoảng hai đời trước Thành Cát Tư Hãn, 

Khả Hãn của họ là Marcus Bu Di Rúc, muốn làm bá chủ ở miền Ðông Sa Mạc Gobi, đem quân đi đánh Thát Đát và nước Kim, nhưng bại trận, bị quân Thát Đát bắt nạp cho quân Kim rồi bị đóng đinh trên lưng ngựa gỗ. 

Vợ của ông sau đó mưu báo thù cho chồng, giết được Khả Hãn Thát Đát. Bu Di Rúc có hai người con: Cua Gia Cui và Guộc Khăng. Cua Gia Cui nối ngôi rồi sau truyền lại cho con là Tô Ha Rin. Guộc Khăng mượn thế 

lực của Nãi Man đoạt ngôi của cháu. Tô Ha Rin, nhờ có Dã Tốc Cai cha của Thiết Mộc Chân trợ lực, lấy lại được ngôi Khả Hãn. Từ đó Tô Ha Rin gây được một thế lực hùng hậu, có một trăm ngàn quân và trên một triệu 

gia súc. Thành của ông xây bằng đá rất kiên cố, việc buôn bán thật phồn thịnh. Các thương đoàn tới lui rầm rập, buôn đồ gia vị Ả Rập, tơ lụa Trung Quốc, vũ khí ở Damas cùng đủ loại hàng hóa của Tây Liêu, Hồi Quốc...  

Thiết Mộc Chân từ lâu đã có ý định đến thăm Tô Ha Rin nhưng mãi đến dịp nầy mới nhất quyết. Chàng dâng tặng chiếc áo lông hắc điểu làm lễ tương kiến, nhắc đến tình thân thiết giữa cha chàng và Khả Hãn rồi tự nguyện 

làm nghĩa tử.  Tô Ha Rin đã nghe thuộc hạ báo cáo về vụ quân Miệt Nhi đột kích vào Bộ Lạc Mông Cổ. Bọn này cũng thường công khai quấy rối dân Khắc Liệt. Nay thấy đứa con của người bạn cũ tỏ lòng trung nghĩa 

như vậy, Khả Hãn không thể làm ngơ được, hơn nữa chiếc áo đã làm cho vị Chúa hết sức hài lòng. Tức khắc lệnh truyền xuống, một quân đoàn tinh nhuệ lên đường đặt dưới quyền chỉ huy của Thiết Mộc Chân.  Tin loan đi 

thật nhanh khắp miền đồng cỏ: Thiết Mộc Chân chỉ huy quân đoàn Khắc Liệt. Thiết Mộc Chân là nghĩa tử của Tô Ha Rin, Khả Hãn hùng mạnh nhất.  Cuộc diện thay đổi thật bất ngờ: Khắp bốn phương người Mông Cổ 

trùng trùng kéo về đứng dưới bóng cờ của Thiết Mộc Chân. Kẻ thì muốn cho người ta quên lửng chuyện năm năm trước họ đã hèn nhát bỏ chàng ra đi, kẻ thì thấy cần phải nhờ chàng che chở mới thoát khỏi tham vọng của 

Tạc Gô Đài, kẻ khác muốn thừa nước đục thả câu: Tấn công bọn Miệt Nhi sẽ thu được một mớ chiến lợi phẩm. Trong đó lại có Trác Mộc Hợp Tù Trưởng dân Gia Di Ra. Ông ta mình là bạn chí thân của Thiết Mộc Chân, 

thuở nhỏ hai người thường giỡn trên mặt băng ở sông Onon, bây giờ không thể bỏ bạn cũ được nên đã dẫn trọn Bộ Lạc tới!  Liên quân Mông Cổ-Khắc Liệt (Gia Di Ra) dưới quyền điều khiển của Thiết Mộc Chân đại 

thắng quân Miệt Nhi. Về cuộc chinh phạt đầu tiên nầy, Sử Mông Cổ chép như sau: ''Ba trăm người đã tới đột kích đoàn trại Thiết Mộc Chân ở núi Bourkhane bị tàn sát không còn một mống nào cả, tất cả vợ con của bọn 

chúng đều bị bắt về làm nô lệ.''  Lúc xông vào lều của Sinh Rê Bô Kô là cháu ruột của mẹ mình, Thiết Mộc Chân gặp Bật Tê ẵm một đứa bé trai còn đỏ hỏn. Chàng đặt tên cho nó là Truật Xích (Djoutchi: Có nghĩa là 

không mong đợi) vì không tin chắc nó là hòn máu của mình. 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 27

Cuộc hành binh chấm dứt ở đây, chàng nói: ''Tôi đã gặp được người tôi đi tìm'' và liền cho Quân Ðoàn Khắc Liệt trở về xứ với tất cả chiến lợi phẩm.  Người ta không hiểu tại sao sẵn dịp nầy Thiết Mộc Chân không tận 

diệt hết Bộ Lạc Miệt Nhi. Dụng ý của chàng thật khó đoán được. Có thể là để giữ quân bình lực lượng, không muốn người Khắc Liệt bành trướng thế lực ra, hoặc cần phải trở về đoàn trại gấp phòng bọn Diệt Xích Ngột 

đánh úp lúc vắng mặt.  Sau trận này, Thiết Mộc Chân không còn đơn độc nữa, trên chiến trường chàng có dịp nối lại nghĩa xưa với Trác Mộc Hợp và hơn một năm trời hai người thường đi chung trong mục trường Mông 

Cổ. Trong lúc ấy, Tạc Gô Đài vẫn theo dõi hành động của Thiết Mộc Chân, không nghĩ tới việc tấn công nữa, tuy nhiên Thiết Mộc Chân vẫn cẩn mật đề phòng và không hề xâm phạm tới mục trường của ông ta. Chàng 

thường tiếp xúc với các Bộ Lạc phiên thuộc của Tạc Gô Đài, tìm đủ mọi cách lôi kéo họ về với mình, khi thì mở tiệc thết đãi, khi thì mời họ cùng đi săn và bao giờ cũng chia thịt cho họ nhiều hơn...Không bao lâu người ta 

đồn đãi: ''Bọn chủ tướng Diệt Xích Ngột bắt chúng ta gánh vác nhiều việc khó nhọc quá, họ còn lấy ngựa đẹp, da tốt của chúng ta. Còn Thiết Mộc Chân thì thật rộng rãi, ông cho cả bộ đồ đang mặc, tặng cả con ngựa 

đang cỡi...''  Lần lượt nhiều Bộ Lạc kéo rốc qua gia nhập đoàn trại Thiết Mộc Chân gây thành một cảnh thịnh vượng, đông đảo vô cùng.  Đêm xuống, bọn chiến sĩ quây quần quanh ngọn lửa trại ca ngợi những chiến công 

anh dũng của các Khả Hãn ngày xưa và thì thào bảo nhau là Trời Xanh đã quyết định sai một vị anh hùng xuống thống nhất tất cả các Bộ Lạc Mông Cổ và rồi đây Mông Cổ sẽ khởi binh phục thù tất cả những kẻ đã dày 

xéo họ.  Mộc Hoa Lê, một cánh tay đắc lực của Thiết Mộc Chân còn tuyên bố công khai rằng: ''Vị anh hùng đó không ai khác hơn là Thiết Mộc Chân.''  Nhưng có một điều khiến cho Thiết Mộc Chân khó giải quyết ổn 

thỏa là việc thu nhận Trác Mộc Hợp. Dân Mông Cổ rất phân giai cấp. Thiết Mộc Chân vốn thuộc dòng quý tộc cho nên các Tù Trưởng khác mới chịu về thần thuộc, họ thấy chẳng những được che chở mà còn là một vinh 

dự. Phần Thiết Mộc Chân nếu không nhờ bọn quí tộc thì không làm sao gây thanh thế lớn và tổ chức lực lượng hùng mạnh được, Trác Mộc Hợp gốc là thường dân, Bộ Lạc của ông ta thật đông đảo nhưng toàn là dân 

nghèo. Sự có mặt của ông ta khiến cho nhiều Tù Trưởng và bọn quí tộc ở các nơi ngần ngại chưa chịu theo Thiết Mộc Chân. Ngay trong đoàn trại cũng đã có sự lủng củng: Ða số dân của Thiết Mộc Chân đều giàu, có 

nhiều ngựa, trâu bò, còn dân của Trác Mộc Hợp chỉ có chiên trừu, gần như ngày nào dân của hai bên cũng có sự đụng chạm bất hòa.  Những người bạn đầu tiên của Thiết Mộc Chân như Bác Nhĩ Truật, Gia Luật Mễ, 

Mộc Hoa Lê cũng thuộc giai cấp thường dân nhưng trí khôn ngoan, lòng can đảm và lòng trung tín của họ ai cũng khâm phục, nên Thiết Mộc Chân đem họ vào Hội Đồng Quí Tộc (Kouriltai) được, còn Trác Mộc Hợp thì 

không ai hài lòng cả. Mãi rồi mẹ và vợ của Thiết Mộc Chân cũng khuyên chàng hãy ly khai Trác Mộc Hợp. Họ nói: ''Bọn Trác Mộc Hợp thấp kém quá, không có phong tục tập quán tốt đẹp như dân ta. Hắn lại khinh 

thường tục lệ và hay gây rắc rối...'' Thiết Mộc Chân lưỡng lự thật lâu. Hai Bộ Lạc sống chung với nhau được một năm rưỡi rồi giờ đây nếu ly khai, thế lực của chàng sẽ sút giảm. Nhưng rồi đã đến lúc phải quyết định: Ly 

khai Trác Mộc Hợp.  Sau đó, quả nhiên tất cả những dòng quí tộc còn sống lẻ tẻ đây đó mang hết của cải của họ tới nhập đoàn trại Thiết Mộc Chân. Trong số đó có Đa Di Đài, cháu nội của Khả Hãn Ka Buôn, Xát Sa 

Batki, chắt nội, An Tăng, con của Khả Hãn Ka 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 28

Buôn, Cuốc Sa...đều thuộc dòng chính thống của bộ tộc Bọt Di Dinh. Mỗi nhà quí tộc nhập đoàn trại đều kéo theo một số đông Bộ Lạc khác. Các chủ tướng đều hãnh diện được ngồi chung với những nhà quý phái nhất 

của xứ Mông Cổ.  CHƯƠNG V ĐẠI THẮNG QUÂN DIỆT XÍCH NGỘT Không bao lâu đoàn trại của Thiết Mộc Chân gồm có 13.000 lều tất cả. Ai cũng được đối xử đúng với địa vị của mình và giao phó cho một 

nhiệm vụ xứng đáng. Thiết Mộc Chân đặt ra một thứ kỷ luật mới thật nghiêm minh. Không bao giờ chàng tha thứ sự xâm phạm quyền lợi của kẻ khác. Họ yêu mến chàng đến nỗi không bao giờ gian dối trong việc đóng góp 

lợi tức, có giấu bớt một con bê, một con trừu cũng thấy xấu hổ, và chàng không phải là một chủ tướng ham lợi: Ai tặng cho món gì, chàng đáp lễ bằng một món khác giá trị hơn. Hơn nữa, lúc nào cũng tỏ ra lưu tâm săn sóc 

đến mọi người.  Thiết Mộc Chân lại có một sáng kiến chưa ai từng nghĩ đến: Bày cho chiến sĩ một trò chơi, một trò tiêu khiển thú vị không thua đi săn hay đi đánh trận, đó là trò Tác Chiến. Với 13.000 chiến sĩ, chàng chia 

ra làm 13 Thiên Phu (Gourane). Mỗi Thiên Phu là một đơn vị biệt lập, tự lo thao dượt, phát triển. Chiến sĩ của mỗi đơn vị đều cùng một tộc họ, hoặc cùng Bộ Lạc với nhau. Họ dàn những thế công thế thủ, giao chiến với 

nhau gần như thật để rèn cho tinh thục binh pháp, hoặc tấn công ồ ạt, hoặc bất ngờ đánh thốc vào hông đối phương cắt hàng ngũ ra. Trò chơi này quả thích hợp với tinh thần hiếu chiến của dân Mông Cổ. Lắm khi Thiết 

Mộc Chân phải can thiệp, sợ họ hăng say quá nên đổ máu sinh thù vì thật sự đó là cuộc thi đua, đơn vị nào kém cỏi cũng thấy nhục nhã cho Bộ Lạc, cho tộc họ của mình. Trò chơi này còn tập cho chiến sĩ biết phối hợp khả 

năng, hoạt động cho đồng đều, luyện tinh thần kỷ luật và tinh thần đồng đội. Nhờ đó hễ đoàn trại càng đông dân, quân sĩ càng thuần thục, hùng mạnh. Mỗi thanh niên Mông Cổ là một tay thiện xạ, một Kỵ Binh tuyệt giỏi, 

chẳng bao lâu Thiết Mộc Chân biến dân tộc mình thành một dân tộc chiến đấu, một dân tộc kỵ mã vũ trang mà khắp thế giới thời bấy giờ chưa ai biết thực hiện.  Mùa Xuân và mùa Thu là mùa di chuyển đoàn trại sang mục 

trường mới. Cuộc hành trình này thật nguy hiểm vì súc vật đông đảo, đàn bà trẻ con chậm chạp, xe cộ chở đồ đạc nặng nề...là một cơ hội tốt cho quân địch đến tấn công.  Nhưng với tài chỉ huy của Thiết Mộc Chân mọi 

người đều thấy không đáng lo ngại nhiều. Chàng tổ chức phòng bị rất chu đáo, lưu ý đến cả những điều thật nhỏ nhặt. Chàng cho một đội Kỵ Binh trinh sát đi trước tẻ ra thành hình cánh quạt. Phận sự của họ là tìm chỗ 

đóng trại, tìm suối nước trong lành và đồng cỏ tốt rồi gởi liên lạc trở về báo cáo kết quả. Lúc chiến tranh thì đội quân này sẽ khám phá ra những ổ phục kích hoặc tóm cổ những tên do thám của địch rải ở dọc đường.  Tiếp 

theo là đoàn quân tiền phong, lực lượng khá mạnh đủ sức đương đầu với quân địch. Bình thường họ có nhiệm vụ chuẩn bị mọi việc cần thiết để dựng trại, lo cho đủ nước dùng, sắp đặt cho súc vật tới uống nước có trật tự.  

Sau đó đoàn trại mới lên đường, gồm có đàn bà, trẻ con, các đoàn súc vật, xe chở đồ đạc dụng cụ.  Cuối cùng là quân đoạn hậu, giúp đỡ những người dân rớt lại sau, bắt các con thú lạc bầy và đề phòng quân địch xuất 

hiện phía hậu.  Thình lình quân trinh sát ở các nơi phi ngựa về báo cáo: Bọn Diệt Xích Ngột đông như kiến cỏ đang hướng về phía đoàn Mông Cổ di chuyển. Họ có bắt được 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 29

một tên dọ thám...Thì ra Tạc Gô Đài quyết đánh úp đoàn trại của Thiết Mộc Chân. Hắn huy động nhiều Bộ Lạc lân cận, quân số độ 30.000 người.  Mười ba ngàn chống với ba mươi ngàn. Nhưng nhờ trận này Thiết Mộc 

Chân có đầy đủ kinh nghiệm để giao chiến với những lực lượng đông gấp bội. Suốt đời trận mạc của Thiết Mộc Chân trừ một vài trận, còn thì gần như lúc nào cũng phải đánh với kẻ địch có quân số năm, ba lần đông hơn. 

Lần này Tạc Gô Đài lại có nhiều lợi thế hơn, toàn là quân khinh kỵ, không vướng víu gì cả, còn bên Thiết Mộc Chân thì đàn bà, trẻ con, súc vật nặng nề, hỗn tạp vô cùng.  Trong phút tối nguy hiểm này, cách đối phó thông 

thường là đem tất cả xe sắp thành một vòng tròn làm vách thành bảo vệ người và súc vật. Các chiến sĩ tiến ra chận địch, nếu không thắng lợi thì rút vào bức thành xe giữ thế thủ. Đột nhiên Thiết Mộc Chân bỏ chiến thuật 

quen thuộc ấy, cho dàn trận theo một lối mới kỳ lạ. Giao cho phụ nữ và trẻ con sử dụng cung tên thủ thành, còn 13 Thiên Phu thì nối nhau giăng thành một hàng, từ bức thành xe đến một cánh rừng rậm, ngựa không thể 

xông vào được. Mỗi Thiên Phu dàn thành 10 hàng, mỗi hàng 100 chiến sĩ. Kỵ Binh áo giáp sắt và ngựa có bọc áo da đều sắp ở mặt tiền và mặt hông. Quân Diệt Xích Ngột giăng chữ nhất, năm hàng tiến tới. Hàng đầu của 

họ cũng toàn là quân giáp sắt. Thình lình họ dừng lại để cho quân khinh kỵ ở phía sau lướt ra trước phóng lao và tưới một trận mưa tên vào quân Mông Cổ. Các Thiên Phu của Thiết Mộc Chân giữ vững vị trí của mình và 

đáp lễ y như vậy, nhưng nhờ đứng yên một chỗ họ nhằm trúng đích hơn, quân địch rớt lả tả xuống ngựa. Thấy bất lợi, bọn khinh kỵ của địch toan quay về vị trí, nhường cho bọn thiết kỵ ở phía sau thúc ngựa phóng nước đại 

toan lao tới phá vỡ hàng giáp binh Mông Cổ. Nhưng ngay lúc bọn khinh kỵ vừa xoay lưng, Thiết Mộc Chân liền phóng tất cả 13 Thiên Phu ồ ạt phản công (đúng lúc hai hàng Kỵ Binh địch vừa giao nhau ngược chiều). Đạo 

quân 10 hàng của Mông Cổ phá vỡ ngay mặt trận mỏng manh của Diệt Xích Ngột, chẻ chúng ra làm 13 nhóm, mỗi Thiên Phu Mông Cổ bao vây một nhóm, dốc toàn lực ra sát phạt. Một cánh quân kỵ địch thoát vòng vây 

phóng lại tấn công bức thành xe hy vọng đoạt lấy của cải chất trong đó để vớt vát một phần nào những tổn thất về sinh mạng. Nhưng chúng dội lại trước trận mưa tên của nhóm phụ nữ và trẻ con, chưa biết tiến thoái ngã 

nào thì phía sau lưng một Thiên Phu Mông Cổ quay lại đánh tập hậu. Bọn chiến sĩ của các Bộ Lạc theo Tạc Gô Đài thấy hết hy vọng kiếm chác chút ít chiến lợi phẩm, liền nối nhau chạy dài...Lúc mặt trời vừa khuất sau 

rặng núi, trận chiến mới kết thúc. Quân Mông Cổ đại thắng: Hơn 6 ngàn quân Diệt Xích Ngột bị giết, 70 viên Tướng bị bắt sống, trong đó có Tạc Gô Đài.  Quân Mông Cổ cũng bị thiệt hại khá nặng nề. Thiết Mộc Chân bị 

một mũi tên ghim xéo trên cổ, nhờ Gia Luật Mễ liều mình chống đỡ đem chàng ra sau trận tuyến. Khi tỉnh dậy, Thiết Mộc Chân ra lệnh giết tất cả 70 tù binh, trước nhất là Tạc Gô Đài.      Lệnh đó trái với tục lệ Mông Cổ 

xưa nay, chỉ bắt tù binh làm nô lệ hoặc cho chuộc thật mắc. Nhưng lúc đó Thiết Mộc Chân tự cho mình là một Khả Hãn hợp pháp dòng Dã Tốc Cai chính thống, còn bọn kia là bọn phiến loạn.  Sau trận này, đoàn trại 

Mông Cổ kéo đến đóng tại mục trường phía hạ lưu sông Onon.  Các nhà chép sử Ba Tư ghi rằng: ''Bảy chục viên Tướng Diệt Xích Ngột đều bị quăng sống vào vạc nước sôi''. Còn theo Sử của Nga thì Thiết Mộc Chân 

cho giát bạc cái sọ của Tạc Gô Đài và dùng làm bình đựng rượu, về sau người ta gọi cái bình ấy là ''Cơn phẫn nộ của Thành Cát Tư Hãn''. Nhưng không thấy Sử của Trung Hoa và Mông Cổ nói đến việc ấy. Dù sao, một 

việc làm tàn bạo và vô ý nghĩa như thế rõ 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 30

là trái với bản tính của Thiết Mộc Chân. Chàng có thể lạnh lùng khi ra lệnh biến một Ðô Thị thành đống tro tàn nếu nơi đó kháng cự lại, biến một Tỉnh phì nhiêu thành Sa Mạc hoang vu vì sợ dân ở đó trỗi dậy. Tất cả sự bạo 

tàn ấy đều có mục đích rõ rệt: Lợi ích quân sự, hoặc báo thù hoặc khủng bố. Sinh mạng con người đối với chàng không có nghĩa gì cả, như chàng thường nói: ''Ta vì mưu đồ việc lớn sá gì lũ dân đen'' nên lúc cần thì giết 

phăng hết như người ta giết chuột. Nhưng chàng không có hành động bạo tàn để tiêu khiển, hoặc để thỏa mãn bản chất tàn bạo như nhiều Nhà Vua trong lịch sử. Mà lắm khi lại tỏ ra rất rộng rãi, bao dung, tha thứ cả kẻ 

thù riêng của mình nữa.  Trên đường về sông Onon, thình lình có một Kỵ Binh đón đường xin gặp mặt Thiết Mộc Chân. Hắn quỳ xuống thưa:  - Tôi tên là Diệt Ga Đài ở Bộ Lạc Ích Xu. Chính tôi đã bắn phát tên làm cho 

Ngài bị thương trên cổ. Ngài giết tôi chỉ làm bẩn đất mà thôi có lợi gì ? Mong Ngài ra ơn thu dụng tôi, tôi nguyện sẽ tận tâm báo đáp, thác đang chảy tôi có thể làm cho dừng lại, núi cản đường Ngài tôi sẽ đập nát ra thành 

cát bụi.  Bọn Vệ Sĩ của Thiết Mộc Chân đã hầm hầm tuốt gươm ra chờ một hiệu lệnh là chém phăng tên tiểu tốt. Nhưng Thiết Mộc Chân không hề động tay, chăm chú nhìn tên Kỵ Binh đang quỳ trên cát, ra chiều nghĩ ngợi. 

Chàng nói:  - Muốn giết một kẻ địch bao giờ người ta cũng giấu kín ý định. Ngươi đã khai hết sự thật cho ta rõ, vậy ngươi là chiến hữu của ta từ giờ này. Để kỷ niệm thành tích của ngươi, từ nay ta gọi ngươi là Triết Biệt 

(Djébé: Mũi tên).  Nói xong Thiết Mộc Chân cho hắn đứng dậy, bảo hắn gọi về chín người nữa, lập thành một Thập Phu để hắn chỉ huy.  Đó là một nét đặc biệt trong cá tính của Thiết Mộc Chân, suốt đời không thay đổi. 

Chàng rất chuộng tính ngay thật, lòng can đảm và lòng trung tín, cho dẫu người đó là kẻ thù. Mỗi lần thu dụng một người như thế chàng tin rằng họ sẽ rất đắc lực vì muốn chuộc lại lỗi lầm trước kia. Và Thiết Mộc Chân 

không bao giờ lầm lẫn trong việc chọn người trung kiên. Như tên Triết Biệt này về sau trở thành Thân Vương Triết Biệt, là viên Thượng Tướng đã xua quân đoàn tiên phong vào đất Trung Quốc, chinh phục Tây Liêu, vượt 

núi Pamir và cùng với Tốc Bất Đài chiếm Ba Tư rồi vượt núi Caucase đánh tan rã quân Nga.  Ít lâu sau Thiết Mộc Chân di chuyển đoàn trại về vùng đất cũ. Tiếng đồn loan ra khắp nơi. ''Thiết Mộc Chân là người kế vị 

chánh thức của bộ tộc Bọt Di Dinh: Ai bất tuân là kẻ phản loạn, sẽ bị trừng phạt, ai biết tuân lệnh và muốn được che chở hãy đến tỏ lòng trung với chúa''.  Những Bộ Lạc bỏ ra đi hồi Dã Tốc Cai chết đều lần lượt trở về 

quy phục, cả những tộc họ trong Bộ Lạc Diệt Xích Ngột trốn tránh tản lạc cũng lũ lượt kéo về sông Onon. Thiết Mộc Chân thân mật tiếp đón tất cả mọi người, lại có lão Muôn Lịch nữa! Lão trở về với vẻ bẽn lẽn xấu hổ. 

Thiết Mộc Chân không mở một lời phiền trách, lại còn cho ông ta dự vào hàng quý tộc. Tự biết mình lầm lỗi, Muôn Lịch hết sức cố gắng hoạt động để gây lại thiện cảm và sự tín nhiệm của Thiết Mộc Chân. Ông ta đi tiếp 

xúc từng Bộ Lạc, từng gia đình, giải thích cho mọi người hiểu rằng: Đã đến lúc phải bầu một Khả Hãn Mông Cổ.  Tất cả đều tán thành nhiệt liệt. Con của Muôn Lịch là Cốc Chu, một tay Pháp Sư trẻ tuổi đầy uy tín, tuyên 

bố rằng ''Ý của Trời Xanh muốn chọn Thiết Mộc Chân làm Khả Hãn. Chúng ta không nên làm trái ý Trời''.  Hội đồng quý tộc liền nhóm họp, Muôn Lịch đề nghị bầu Thiết Mộc Chân. Chàng khiêm tốn giới thiệu lần lượt 

bốn nhà quý tộc cao niên hơn. Họ đều từ chối và đồng thanh nói:  

THÀNH CÁT TƯ HÃN 31

- Chúng tôi chỉ muốn ông lên làm Khả Hãn. Nếu ông sẵn sàng nhận thì chúng tôi cũng sẵn sàng xung phong giết giặc. Bắt được gái đẹp và chiến lợi phẩm quý giá chúng tôi sẽ dâng hết cho ông. Nếu mở cuộc săn, chúng tôi 

cũng sẽ đi trước, hạ được thú chúng tôi xin dâng tất cả cho ông. Còn ra trận nếu chúng tôi không tuân lệnh, cũng như trong đoàn trại mà chúng tôi làm điều gì tổn hại đến uy tín của ông, xin ông cứ bắt vợ con chúng tôi, tịch 

thu hết gia súc rồi đuổi chúng tôi ra Sa Mạc.  Thiết Mộc Chân đáp lời  - Tất cả các vị có mặt trong buổi hội này đều quyết định đoàn tụ trong lãnh thổ Mông Cổ và bầu tôi làm Khả Hãn. Tôi cũng xin nguyện, nếu Trời Xanh 

phù trợ tôi thì các vị là những người đầu tiên có công phục quốc, các vị chắc chắn sẽ hưởng được nhiều vinh quang hơn hết.  Sau cuộc bầu cử, một tiệc liên hoan bày ra thật long trọng. Mọi người đều được uống Koumiss 

(sữa chua) và Karakoumiss (rượu sữa) thỏa thích.  Thật ra buổi tiệc ấy không những để mừng vị Khả Hãn 28 tuổi mà còn mừng cho cuộc hôn nhân của Muôn Lịch và bà U Luân, mẹ của Thiết Mộc Chân. Đây là một 

trường hợp đặc biệt vì theo tục Mông Cổ đàn bà góa chồng không được tái giá, họ tin rằng sau khi chết người góa phụ sẽ gặp lại chồng cũ. Con trai có thể kết hôn với vợ nhỏ của cha mình, trừ mẹ ruột. Muôn Lịch lấy bà 

U Luân trước là để tỏ lòng trung với chúa cũ, sau nữa là không phụ lòng chúa đã gửi gắm người vợ lại cho mình.  CHƯƠNG VI LIÊN MINH VỚI KHẮC LIỆT ĐÁNH THÁT ĐÁT Từ lâu rồi Bộ Lạc nào cũng có Khả 

Hãn, Tộc Trưởng hay Thân Vương lãnh đạo, nhưng uy quyền của những tay lãnh đạo nầy chẳng đáng kể. Các Bộ Lạc nay quy phục vị chúa nầy mai vị khác, hoặc đánh lẫn nhau, hoặc thừa cơ hội quyền chúa suy nhược họ 

lật đổ xuống.  Thừa hiểu tất cả những bất trắc thường xảy ra, cho nên nắm quyền Khả Hãn rồi Thiết Mộc Chân liền dốc tâm củng cố đoàn trại mình. Ông tuyển những người khỏe, can đảm, bắt luyện tập ngày đêm, bắn 

cung, tác chiến...dưới sự lãnh đạo của bốn viên Tướng trung kiên nhất: Bác Nhĩ Truật, Gia Luật Mễ, Mộc Hoa Lê, Biên Gô Đài. Sau một thời gian, những chiến binh này mới được sung vào hàng ngũ chánh qui. Chẳng bao 

lâu vị Khả Hãn trẻ tuổi thành lập được một đạo quân thường trực tinh nhuệ sẵn sàng chiến đấu và trung thành tuyệt đối. Ngoài Bộ Lạc Mông Cổ, ông bắt tay vào việc tổ chức các Bộ Lạc khác trong khắp lãnh thổ. Để bảo 

vệ các phiên thần trong lúc nguy biến, ông tổ chức một hệ thống liên lạc cho các Bộ Lạc ở xa có thể báo cáo mọi biến cố quan trọng, thành lập một đoàn mã khoái ''nhanh như tên bay'' gồm những kỵ sĩ cưỡi thiên lý mã 

chạy dựng tóc. Khi gần tới trạm thì thổi còi lên báo hiệu. Thừa trạm nghe lệnh liền cho một kỵ mã khác hờm sẵn chực người kia tới để nghe truyền mạng lịnh rồi cho ngựa phi tức khắc, cứ như thế từ trạm này sang trạm 

khác. Tin tức từ những vùng cách ba ngày đi ngựa có thể tới tai Khả Hãn ngày hôm sau. Từ trước nay chưa có Khả Hãn nào biết sớm và biết tất cả mọi việc xảy ra trong lãnh thổ như thế: Một Bộ Lạc sắp di chuyển qua 

đồng cỏ mới, một Bộ Lạc thân hữu sắp đến viếng, hoặc những tin thông thường như một thương đoàn nào đó mới tới...  Nhờ hệ thống liên lạc này mà Thiết Mộc Chân hay tin nước Kim bất ngờ gởi một Sứ Giả tới tiếp xúc 

với Tô Ha Rin, tức thì ông phái một đoàn đại diện đi mời Sứ Giả nước Kim đến viếng đoàn trại mình. Sứ Giả Kim ngoài nhiệm vụ chính còn có 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 32

nhiệm vụ dò xét tình hình các Bộ Lạc ở miền Bắc, cho nên họ sẵn sàng tạt qua miền Onon tìm hiểu thử coi Khả Hãn mới của Mông Cổ đang toan tính những gì.  Cuộc gặp gỡ đã tạo cho hai bên một mối thiện cảm. Thiết 

Mộc Chân đón tiếp Sứ Giả Kim một cách chu đáo, đúng lễ nghi nhờ ý kiến và cách xếp đặt của Bật Tê, vốn là dân láng giềng của nước Kim. Sứ Giả Kim rất hài lòng, tỏ ra tin tưởng ở Thiết Mộc Chân. Họ cho biết một bộ 

tộc lớn của Thát Đát mới đây thêm một lần nữa, xâm nhập vào biên cảnh nước Kim cướp phá. Cho nên Hoàng Ðế nước Kim đã xuất quân đi chinh phạt. Nhưng dân Thát Đát cứ theo cái lối cũ, hễ đại quân Kim vừa kéo 

tới là họ rút đi xa, trốn trong những miền hoang vu không thể nào truy kích được. Mục đích chuyến đi này là kêu gọi Khả Hãn Khắc Liệt liên kết với Kim chặn đường thối của bọn Thát Đát. Thiết Mộc Chân liền chớp ngay 

cái cơ hội ngàn năm một thuở này, không những để báo thù cho cha bị người Thát Đát đầu độc mà còn để gây uy thế trong Bộ Lạc Mông Cổ cũng như trong toàn miền đồng cỏ. Liền sau đó, ông gởi một đội mã khoái ''

Tên bay'' qua Khả Hãn Tô Ha Rin đề nghị phối hợp quân lực đi đánh Thát Đát. Đồng thời ra lịnh cho những đoàn trại Mông Cổ ở gần xứ Thát Đát phải tìm mọi cách xâm nhập vào xứ này dò xét lực lượng và vị trí đóng 

trại của họ.  Trận này, mặt trước phải đối địch với quân Kim, mặt sau bị liên quân Mông Cổ đánh bất ngờ, quân Thát Đát thảm bại. Tất cả những chiến lợi phẩm mà quân Thát Đát đoạt được ở nước Kim đều sang qua tay 

liên quân Mông Cổ-Khắc Liệt. Trong số đó có một món Thiết Mộc Chân thích nhất là cái nôi bằng bạc với cái mền viền kim tuyến mà dân du mục chưa hề thấy bao giờ. Ông liền gởi về cho Bật Tê, nhưng đối với Thiết 

Mộc Chân điều quan hệ hơn cả là lần thứ nhất ông đã tập hợp được tất cả các Bộ Lạc trên đất Mông Cổ dưới quyền chỉ huy của mình, xua họ ra mặt trận và chiến thắng vẻ vang.  Sau trận này Tướng Kim gửi báo tiệp tin 

về triều có kể rõ công lao của hai Chúa Khắc Liệt và Mông Cổ. Tô Ha Rin được Hoàng Ðế Kim phong Quốc Vương xứ Khắc Liệt (nên về sau gọi là Vương Hãn) còn Thiết Mộc Chân được phong Đại Kim Quốc Bắc 

Cường Chiêu Thảo Sứ. Với chức Tướng này, Thiết Mộc Chân có thể liên lạc trực tiếp với nước Kim gây một ưu thế riêng trong miền đồng cỏ và cũng là lần thứ nhất Thiết Mộc Chân xuất hiện trong lịch sử nước Kim 

(1194).  Được sắc phong vương tước, Tô Ha Rin hết sức thỏa mãn càng quý mến nghĩa tử của mình. Thiết Mộc Chân cũng không bỏ lỡ dịp nào để tỏ lòng trung tín đối với vị chúa Khắc Liệt. Họ tổ chức chung một buổi lễ 

mừng chiến thắng và mừng tước phong rồi cùng đi săn trên lãnh thổ của Mông Cổ. Mông Cổ tặng cho Khắc Liệt nhiều tấm da quý với tất cả thịt săn được. Hai bên cam kết giữ bền chặt mối thân thiện và nếu chẳng may có 

việc gì lủng củng xảy ra giữa hai xứ, hai vị chúa sẽ đích thân giải quyết theo tình hữu nghị.  Lúc chuẩn bị đánh quân Thát Đát, Thiết Mộc Chân có kêu gọi Bộ Lạc của Xát Sa và Bộ Lạc của Đài Su nhưng họ không tuân lịnh. 

Ông nói với các Tướng: ''Chúng nó đánh Biên Gô Đài, ngay trong lều của tôi, giờ lại không tuân lịnh đi đánh giặc. Ta không xứng đáng là Khả Hãn của chúng nó sao ?''  Ông liền thông báo cho Tô Ha Rin hay, rồi hai vị 

chúa liền mở cuộc hành quân trừng phạt hai tên Tù Trưởng bất tuân thượng lịnh. Xát Sa và Đài Su đều bị giết, hai Bộ Lạc bị tàn sát gần hết.  Lúc Tô Ha Rin bận đi đánh quân Thát Ðát, nhiều Bộ Lạc Nãi man tràn qua đất 

Khắc Liệt cướp phá, Thiết Mộc Chân liền đem quân tới giúp nghĩa phụ quét sạch mấy Bộ Lạc đó.  Sau mấy vụ này tất cả những Bộ Lạc ở phía Bắc, phía Tây, phía Đông và Đông-Bắc đều cảm thấy cuộc liên minh này là 

một hiểm họa đối với họ. Từ đó, hết 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 33

năm này đến năm khác, hoặc quân của Tô Ha Rin hiệp với quân của Thiết Mộc Chân, hoặc quân thiện chiến của Thiết Mộc Chân trợ lực quân Tô Ha Rin, lần lượt chinh phục những Bộ Lạc ương ngạnh: Kẻ nào không đầu 

hàng vô điều kiện sẽ bị đánh bại chớp nhoáng, bị cướp sạch hoặc bị quét ra Sa Mạc hay vô rừng sâu. Tất cả của cải, súc vật đoạt được hai vị chúa đều chia đều nhau. Nhưng việc đối xử với tù binh hai người chủ trương 

khác nhau: Tù binh trong tay người Khắc Liệt đều bị bắt làm nô lệ. Thiết Mộc Chân thì trái lại, ông chọn những tay thiện chiến cho gia nhập vào Quân Ðội, cho họ cưới con gái Mông Cổ và ngay sau lần xuất trận thứ nhất 

họ vẫn được chia phần chiến lợi phẩm. Nhờ vậy mà sau mỗi cuộc hành binh, Quân Ðội Mông Cổ càng đông càng mạnh hơn.  Sáu năm qua, đến năm thứ bảy (1201 sau T.C) Khả Hãn những bộ tộc lớn bắt đầu thấy rõ 

trước sau gì họ cũng sẽ bị tấn công và đặt dưới quyền thống trị của Mông Cổ.  Trác Mộc Hợp từ khi ly khai với Thiết Mộc Chân vẫn luôn luôn theo dõi hoạt động của người bạn quí tộc và tìm đủ mọi cách liên minh với các 

Bộ Lạc khác. Bọn Tút Sa Tù Trưởng Miệt Nhi, bọn Bạc Gút, Sen Dút, Ha Ta Kít, cùng với những Bộ Lạc Thát Ðát chưa thuần phục và bọn Sung Di Rát xưa nay coi dân Mông Cổ như thứ dã man...đều qui tụ sau lưng 

Trác Mộc Hợp chống lại Thiết Mộc Chân. Họ cho Thiết Mộc Chân là một Khả Hãn nguy hiểm, nhiều tham vọng, là người chủ trương xâm lăng và gây ra tất cả tai họa, vì từ mấy chục năm nay có bao giờ Tô Ha Rin nghĩ 

đến việc bành trướng thế lực của mình ra đâu.  Họ mở đại hội bên bờ sông Argoun, tổ chức một cuộc tế lễ vĩ đại chưa bao giờ có trong xứ du mục. Đồ tế gồm có bạch mã, bò rừng, chiên, chó. Trác Mộc Hợp hô to lên 

trước rồi mọi người nghiêm chỉnh xướng theo: ''Hỡi Trời Xanh! Hỡi Thổ Thần! Các Ngài đã tạo ra những con vật nầy, hãy chứng giám lời thề của chúng tôi: Nếu chúng tôi bội ước, làm tan vỡ cuộc liên minh như đã quyết 

định, chúng tôi sẽ chết thê thảm như những con vật nầy!'' Xong rồi họ kéo lên triền đồi hạ một số cây to lăn xuống dòng sông và hét lớn lên: ''Kẻ nào trong bọn ta phản bội lời thề, số phận sẽ như những cây nầy!'' Rồi 

nhứt loạt bầu Trác Mộc Hợp lên làm Ðại Hãn (Hoàng Ðế) hội binh mưu diệt kẻ thù chung.  Trác Mộc Hợp lưỡng lự giữa hai kế hoạch: Hoặc tức khắc xuất quân đi đánh Thiết Mộc Chân, hoặc chờ một số Bộ Lạc ở xa tới 

cho thêm hùng hậu. Nhưng chờ lâu thật bất lợi. Kẻ thù sẽ có đủ thời giờ phân phối lực lượng. Ngay bây giờ thì Tô Ha Rin đang đóng bên bờ sông Toula, Thiết Mộc Chân bên bờ Onon, họ ở xa nhau hàng trăm dặm và 

chưa biết gì. Sau cùng Trác Mộc Hợp quyết định: Tấn công ngay lúc địch chưa phòng bị. Nhưng ông ta quên rằng Đài Xết Sên có được mời mà không đến tham dự buổi lễ tuyên thệ.  Thấy triệu chứng không lành Đài Xết 

Sên liền hỏa tốc báo cho chàng rể hay tin. Chỉ trong vài hôm quân thám mã của Thiết Mộc Chân đã biết mọi mưu toan và nơi tập trung của bọn Trác Mộc Hợp.  Liên quân Trác Mộc Hợp trực chỉ kéo về phía sông Onon. 

Mới đươc nửa đường đã lọt ngay vào thế trận của Thiết Mộc Chân dàn sẵn ở một địa điểm trăm phần thuận lợi. Trong chớp nhoáng quân Trác Mộc Hợp bị đánh tan tành, Ðại Hãn chạy trối chết mới được toàn mạng.  Thế 

là tất cả những lãnh thổ tiếp cận Mông Cổ đều bị bỏ ngỏ. Nhưng trước khi xua quân đi chinh phạt để đặt vĩnh viễn những phần đất này dưới sự thống trị của mình, Thiết Mộc Chân cho truyền một mệnh lệnh như sau: ''Phải 

đuổi giặc đến kỳ cùng không được dừng lại cướp chiến lợi phẩm. Khi nào toàn thắng, chiến lợi phẩm sẽ được phân chia theo công trạng của mỗi người''.  

THÀNH CÁT TƯ HÃN 34

Nhưng đám quý tộc trong hàng thân thích như An Tăng, Cút Sa, Đa Di Đà đều có vẻ bất mãn trước ''luật mới'' ấy, cho như thế là trái với cổ lệ: Ai đoạt được chiến lợi phẩm thì có quyền giữ lấy, đó là định luật thiêng liêng 

trong thế giới du mục. Họ thì thầm với nhau: ''Có thể nào để cho Thiết Mộc Chân quyền phân phối chiến lợi phẩm như vậy ? Chúng ta đều thuộc hàng quý tộc và bầu Thiết Mộc Chân lên làm Khả Hãn để ra một thứ luật 

như thế sao?''  Cho nên vừa dứt trận đánh, đám Tướng Lĩnh này ào tới xe tải đồ của Trác Mộc Hợp bất cần việc truy nã địch. Thiết Mộc Chân nhìn thấy họ xông xáo cướp đoạt, thấy rõ vẻ mặt khinh thường mạng lịnh của 

họ, nhưng không buồn nói một tiếng. Đợi đến lúc thu quân về ông liền cho chiến sĩ bao vây đám quý tộc và bọn thuộc hạ của họ, lấy lại tất cả chiến lợi phẩm đem chia cho ba quân. Ba người đó không được một phần nào 

mà còn bị đuổi về trại ''dưỡng già''. Họ cảm thấy nhục nhã ê chề, ít lâu sau âm thầm bỏ ra đi. Họ không ngờ đã bầu lên một Khả Hãn nghiêm khắc như vậy.  CHƯƠNG VII VIỆC NHÀ MỚI KHÓ GIẢI QUYẾT Từ đó 

với ba thước gươm và một cỗ nhung yên, Thiết Mộc Chân xua quân đoàn của mình qua các xứ láng giềng, từ bộ tộc này đến Bộ Lạc khác ''xuống đông đông tịnh lên đoài đoài tan''.  Số người chưa qui phục còn lại chẳng 

bao nhiêu. Kẻ nào không thể rút vào rừng sâu hoặc ra Sa Mạc đành phải mang cống phẩm đến xin bệ kiến, chịu thần phục và sáp nhập quân thiện chiến vào đại quân Mông Cổ.  Qua mùa Hạ, để tránh cái nóng nung người 

(nóng đến vùi trứng xuống cát một lúc trứng chín như luộc) Thiết Mộc Chân cho quân đồn trú trong bóng mát rừng thông ở miền núi.  Đến mùa Đông thì dẫn quân xuống miền Nam tránh cái lạnh buốt xương (-40 độ). 

Trong cuộc trẩy quân, gặp sông rộng chắn ngang, tất cả ngựa đều được buộc cương liền nhau, Binh Sĩ vẫn ngồi trên lưng điều kiển cho ngựa lội qua dòng nước. Đến nơi nào cũng có thịt trừu, sữa ngựa và cả đàn bà nữa. 

Lúc nhàn rỗi thì mài gươm, dũa tên, rèn khí giới. Mùa Hạ là mùa ngựa nghỉ ngơi dưỡng sức sau những cuộc dong ruổi vạn dặm. Đến mùa Ðông giống ngựa này biết tìm lấy thức ăn bằng cách dùng móng chân cào tuyết lên, 

chúng chẳng cần có lúa và chuồng trại kín đáo.  Chỗ nào dừng chân, nơi đó là nhà của người Mông Cổ, ngày nào đối với họ cũng tốt đẹp, đêm nào cũng dạ hội vui nhộn, họ thích nhất là ăn uống nhậu nhẹt với bạn bè.  

Trong thời kỳ này có một lần Thiết Mộc Chân hỏi đám cận Tướng của mình:  - Trong đời người điều gì làm cho mình thấy thích thú nhất ? Đa số đều đáp:  - Đi săn!  Kẻ nói săn theo lối đuổi dồn thú vào rọ, kẻ nói đi săn 

bằng chim ưng, kẻ khác cho rằng săn mãnh thú là tuyệt hơn hết. Trả lời cách nào Thiết Mộc Chân cũng lắc đầu. Sau cùng ông nói:  - Niềm hạnh phúc nhất trong đời người là chiến thắng kẻ thù, đuổi họ chạy dài trước mặt! 

Cỡi lên con ngựa cướp được của họ và đoạt tất cả những gì họ có, được thấy nước mắt chan hòa trên mặt những người thân yêu nhất của họ, ôm được vợ hoặc con gái của họ vào lòng!  Bây giờ Thiết Mộc Chân đã đến 

tuổi bốn mươi. Trong 10 năm sau cùng của đời ông, ông xông pha trận mạc không biết bao nhiêu lần, lần nào cũng đẩy tan 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 35

được kẻ địch, uy vũ bao trùm khắp bốn phương. Đời sống của quân nhân Mông Cổ bây giờ cũng rất sung túc nhờ chiến lợi phẩm đoạt được không biết cơ man nào kể.  Trong bốn người con của ông có ba người đã trưởng 

thành từng chiến đấu bên cạnh ông: Truật Xích, Sát Hợp Đài và Oa Khoát Đài, người nhỏ hơn hết là Đà Lôi, theo tục lệ, phải ở nhà với mẹ chăm sóc bầy gia súc bên sông Onon. Ông có một người con gái nhưng chưa định 

gả cho viên Tướng nào.  Lúc bây giờ cũng còn một vài Bộ Lạc dao động, khiến Thiết Mộc Chân chưa yên tâm. Thình lình một mã khoái từ đoàn trại Onon mang tin nhà đến: ''Mọi người trong gia đình Khả Hãn và các ngài 

trong hàng quý tộc đều mạnh khỏe bình an. Riêng Lịnh Bà nhắn gửi với Khả Hãn như sau: Con ó làm ổ trên cây cao tưởng rằng không có loài nào đến phá hoại được, đâu ngờ có một con chim bé mọn tới làm vỡ trứng, giết 

hại đàn con và dầy nát ổ''.  Tức thì Thiết Mộc Chân đình cuộc chinh phạt lại, cho các Chủ Tướng mang quân trở về Bộ Lạc của họ. Phần ông thì dẫn quân Mông Cổ trở về đoàn trại nhà.  Càng gần tới trại nhà ông càng tỏ 

vẻ băn khoăn nghĩ ngợi. Ông ra lịnh dừng binh và hội các cận Tướng lại. Toàn thể đều kinh ngạc lắng nghe lần thứ nhất vị Khả Hãn bách chiến bách thắng giải bày nỗi khổ tâm của mình: Lúc chinh phạt xứ Miệt Nhi, Tút Sa 

bại tẩu, một viên Tướng Miệt Nhi ra hàng phục có dâng cho ông hai tặng phẩm, nàng Cúc Lan (con gái của ông ta) và một cái lều toàn bằng da báo. Cúc Lan có sắc đẹp lộng lẫy đến nỗi thoạt nhìn Thiết Mộc Chân đã say 

mê lấy nàng làm vợ thứ. Ông nói với các Tướng:  - Bà Bật Tê là vợ chính thức của ta từ thuở còn thanh niên do cha ta chọn lựa, bà là chủ gia đình, là mẹ của các con ta. Trong trận mạc ta đã lấy nàng Cúc Lan. Giờ đây trở 

về gặp mặt Bật Tê ta cảm thấy khó xử. Nếu xảy ra sự bất hòa ta rất xấu hổ trước mặt quân tướng. Ai trong các ngươi có thể đi về trước khéo giàn xếp cho ta yên lòng ?  Chín viên Ðại Tướng từng xông pha giữa rừng 

gươm giáo ái ngại nhìn vị Tướng của mình, ai cũng bối rối chẳng dám vội vàng lãnh cái sứ mạng tế nhị này: Gia Luật Mễ, Triết Biệt, Bác Nhĩ Truật cho đến Lão Si Ra không ai dám nhận. Sau cùng Mộc Hoa Lê nhận lãnh 

sứ mạng của Chúa giao phó. Các Tướng đều thở ra nhẹ nhõm.  Quyển Mông Cổ Bí Sử chép lại việc này như sau: ''Mộc Hoa Lê về tới trại, lạy chào Bật Tê xong, đứng lặng thinh không nói một lời nào cả. Bà hỏi về sức 

khỏe của Khả Hãn và tất cả những kẻ thân cận mà bà biết, sau cùng không hỏi gì nữa mới hỏi đến lý do cuộc hành trình của Mộc Hoa Lê''. Viên Tướng làm ra vẻ thản nhiên chẳng chút vị nể Chúa của mình:  - Ngài không 

theo phong tục tập quán cũ của dân ta, bất chấp lời can gián của hàng quí tộc. Ngài thích cái lều da báo sặc sỡ, và không đợi đến đêm tối, Ngài ''ăn nằm'' với nàng Cúc Lan ở những chỗ thật là không tiện...  Bật Tê không 

thốt một lời bình luận nào cả, thừa biết đâu phải Thiết Mộc Chân chỉ có nàng Cúc Lan mà thôi. Lâu nay những gái đẹp bắt được trong các cuộc viễn chinh về thì đều như thế cả. Mộc Hoa Lê thấy đã đến lúc đi ngay vào 

đề:  - Ngài đã lấy nàng Cúc Lan làm vợ để bình định những Bộ Lạc ở xa...và vì vậy mà Ngài sai Tiểu Tướng về trình cho Lịnh Bà hay biết.  Bật Tê vẫn không đổi sắc mặt. Bà chỉ muốn biết Thiết Mộc Chân hiện đang đóng 

ở đâu. Mộc Hoa Lê không giấu giếm việc Khả Hãn dừng quân cách đó vài ngày ngựa và chờ đợi quyết định của bà.  Lời phúc đáp thật dịu dàng ngoài dự đoán của Thiết Mộc Chân và Mộc Hoa Lê:  

THÀNH CÁT TƯ HÃN 36

- Ý nguyện của ta cũng như ý nguyện của dân tộc đều đặt dưới uy quyền của Khả Hãn. Ngài có thể kết bạn hoặc liên minh với ai mà Ngài thấy cần.  Trong chỗ lau sậy có rất nhiều con nga, con nhạn, Ngài thừa biết phải 

bắn bao nhiêu phát tên và có thể bắn đến lúc mỏi tay. Ta có câu tục ngữ: ''Ngựa chưa thuần đâu chịu đóng yên cương''. Đàn bà ai chịu cảnh chồng chung ? Nhiều vợ không phải là điều hay nhưng nếu Ngài cần phải có 

thêm mà ta ngăn cản chắc cũng bất lợi ?  Suy nghĩ giây lát bà nói tiếp:  - Khả Hãn nên ban cho Cúc Lan một cái lều mới.  Sau cuộc giàn xếp này, Thiết Mộc Chân nghe như trút được gánh nặng ngàn cân, tiếp tục trẩy quân 

về Onon trong niềm hoan hỉ. Rồi truyền lịnh dựng riêng cho Cúc Lan một đoàn trại, có bầy gia súc riêng ở gần trại của Bật Tê.  Về sau Thiết Mộc Chân còn lấy thêm nhiều người vợ nữa, trong số đó có những Công Chúa 

Tây Hạ, Ba Tư đẹp lộng lẫy nhưng không ai được sủng ái bằng Cúc Lan. Đến nỗi Bộ Lạc của nàng về sau phản loạn bị ông tiêu diệt gần hết nhưng chỉ riêng có anh nàng được tha tội lại còn cho chỉ huy một đoàn vệ binh. 

Một lần nọ, bắt gặp Cát Xa đang liếc nhìn Cúc Lan một cách tình tứ, ông liền trị người em bằng một nhát gươm tưởng đã bỏ mạng. Và chỉ riêng Cúc Lan được ông đem theo khắp nơi xa lạ trong những cuộc viễn chinh ở 

các xứ miền Tây Á.  Nhưng ngày lên ngôi Ðại Hãn, Thiết Mộc Chân cho Bật Tê ngồi bên cạnh, chỉ các con của Bật Tê là được chia đất cai trị trong đế quốc và chỉ đám cháu của dòng này được quyền thừa kế ngôi Ðại 

Hãn. Ngay như Truật Xích không chắc là dòng máu của ông mà lớp con của Truật Xích sau này vẫn được trị vì trên một lãnh thổ rộng một phần tư thế giới. Còn các con cháu của Cúc Lan trước sau vẫn sống trong hàng 

dân giả Mông Cổ.  CHƯƠNG VIII TIÊU DIỆT TOÀN BỘ QUÂN KHẮC LIỆT Gọi Thiết Mộc Chân về vì Bật Tê cảm thấy một đại họa sắp xảy ra. Sau lúc thảm bại, Trác Mộc Hợp chạy đến nương nhờ thế lực của 

Tang Côn con của Tô Ha Rin. Họ hoạt động chung và đang chuẩn bị một trò gì đây...  Từ trước đến giờ Tang Côn luôn luôn phản đối cuộc liên minh giữa cha mình với Thiết Mộc Chân. Hắn cho rằng vị Chúa Mông Cổ 

trèo quá cao...Rồi qui tụ tất cả những kẻ thù của Thiết Mộc Chân lại, mở rộng cửa đón tiếp tất cả các nhà quí tộc bất mãn như An Tăng, Cút Sa, Đa Di Đài. Bọn này kéo hết vi cánh đến Khắc Liệt, được đãi trọng hậu 

như bọn thân cận của Tô Ha Rin. Bật Tê nói:  - Đó chẳng phải là một điềm bất thường hay sao ?  Thiết Mộc Chân vẫn còn nghi hoặc: - Vương Hãn với ta giao hảo từ bao nhiêu năm rồi, lúc nào ta cũng giữ một niềm trung 

thành chưa làm điều gì lỗi lầm. Vả lại hai bên cam kết tin tưởng nhau, giải quyết mọi việc trong tình hữu nghị, có lẽ nào...  Bật Tê mới nhắc lại tất cả những chuyện cũ. Cuộc liên minh giữa Mông Cổ và Khắc Liệt thật ra có 

lợi cho Khắc Liệt nhiều hơn. Chỉ có lần đầu là Thiết Mộc Chân phải mượn thế lực của Vương Hãn đánh quân Miệt Nhi để giải thoát Bật Tê, còn về sau chính Thiết Mộc Chân đã giúp cho Vương Hãn rất nhiều. Khoảng 

mùa Xuân năm 1196, Vương Hãn bị người bào đệ là Át Kê Ka Ra mượn lực lượng của Nãi Man về cướp ngôi. Ông ta phải trốn qua Tây Liêu nhờ Chúa nước này giúp cho phục ngôi, nhưng bị Tây Liêu xua đuổi phải lưu 

vong khổ sở trong Sa Mạc Gobi, mới xin Thiết Mộc Chân về nương náu trong đất Mông Cổ. Thiết Mộc Chân chẳng những 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 37

giúp cho chỉnh đốn lại đám tàn quân, còn phái quân Mông Cổ đưa ông ta về khắc phục lại ngôi cũ. Một người bào đệ khác của Vương Hãn là Gia Gam Bu vì cuộc chính biến phải trốn qua nước Kim, Thiết Mộc Chân cũng 

phái quân hộ tống ông ta đi ngang qua Bộ Lạc Miệt Nhi để trở về xứ. Vậy mà sau đó, có một lần Vương Hãn đơn phương đem quân đi đánh Miệt Nhi không cho Thiết Mộc Chân hay. Trận ấy ông ta đuổi được Tù Trưởng 

Miệt Nhi là Tốc Tô A chạy đến tận Ðông-Nam Hồ Baikal, bắt rất nhiều tù binh và cướp vô số gia súc nhưng không chia một phần nào cho Thiết Mộc Chân. Chúa Mông Cổ không hề phàn nàn, đòi hỏi gì hết mà một lần 

khác vẫn nghe theo lời kêu gọi của Vương Hãn hội binh đi đánh Nãi Man. Lúc bây giờ Y Năng Sơ đã chết, hai người con là Đài Bu Ga và Bu Di Rúc dành nhau một cung phi của cha. Lợi dụng cơ hội đó, Vương Hãn và 

Thiết Mộc Chân tấn công Bu Di Rúc, đuổi đến Hồ Oulingour và giết y ở đó. Nhưng qua mùa Ðông Tướng Nãi Man là Cốc Xê Gu bất ngờ phản công trở lại dữ dội, áp đảo mãnh liệt quân liên Mông Cổ- Khắc Liệt. Liệu 

thế không xong, nửa đêm khuya Vương Hãn rút quân đi êm không cho Thiết Mộc Chân biết, khiến cho binh Mông Cổ triệt thoái trong cảnh hết sức khốn đốn. Đến vụ này lẽ ra cuộc liên minh phải tan vỡ nhưng Thiết Mộc 

Chân vẫn chưa lấy làm phiền nghĩa phụ của mình. Bây giờ quân Nãi Man khí thế đang hăng kéo tới Khắc Liệt cướp phá. Gia Gam Bu và Tang Côn đánh không lại, rốt cuộc cũng chạy đến cầu viện Thiết Mộc Chân. Ông 

liền phái bốn viên Dũng Tướng Bác Nhĩ Hốt, Mộc Hoa Lê, Xích Lão Ôn, Bác Nhĩ Truật điều động bốn quân đoàn tới giúp Tang Côn đuổi quân Nãi Man...  Giờ đây Khắc Liệt đã rảnh tay cho nên Bật Tê lấy làm lo sợ.  

Bàn bạc, suy tính xong, Thiết Mộc Chân liền gởi một đoàn Sứ Giả qua Khắc Liệt hỏi cưới Công Chúa Sa Ua Ba Ki con của Vương Hãn cho Truật Xích. Và đổi lại Thiết Mộc Chân sẽ gả Hoa Trang, con gái của mình cho 

một đứa cháu nội của Vương Hãn.  Ngờ đâu chuyện này giúp cho Tang Côn có một chứng minh cụ thể để thuyết phục cha mình: ''Mưu toan của hắn quá rõ ràng, hắn muốn chiếm ngôi Khả Hãn Khắc Liệt. Đến khi phụ 

vương mất, hắn sẽ đòi hỏi cho Truật Xích kế vị. Cho nên hắn không tiếc những tặng phẩm quí giá cũng như thường chia chiến lợi phẩm cho người Khắc Liệt nhiều hơn. Chẳng qua là một thủ đoạn để kéo người theo hắn. 

Thằng Mông Cổ đó quả có tham vọng điên rồ. Hắn học đòi làm sang nên mới dám đến hỏi Công Chúa cho cái thằng Truật Xích chẳng biết con của ngợm nào ? Ta phải trừ nó sớm đi kẻo sau này tai họa không biết đâu mà 

lường!''  Tô Ha Rin ban đầu bác bỏ luận điệu của con: ''Ta thấy Thiết Mộc Chân có thiện chí chớ không như thế đâu! Hắn rộng lượng và lúc nào cũng tôn kính ta. Nay ta già rồi, tóc đã bạc, mầy nên để ta chết trong cảnh 

thái bình.''  Nhưng Trác Mộc Hợp vẫn cứ xúi giục Tang Côn lôi cuốn người cha. Họ giở những lý do khác: Ðã đành Thiết Mộc Chân lúc nào cũng tôn kính phụ vương, bởi hắn cần nương thế lực của ta, nếu không thế hắn 

đâu được mạnh như ngày nay. Nhưng phụ vương hãy xét coi hắn đối với kẻ khác như thế nào. Trác Mộc Hợp cũng đã giúp hắn đánh bọn Miệt Nhi đem Bật Tê về, giúp hắn chống bọn Diệt Xích Ngột. Vậy mà hắn trở mặt 

đánh Trác Mộc Hợp chỉ vì hắn muốn tranh ngôi Ðại Hãn. Và đối với những nhà quí tộc Mông Cổ đã nhường ngôi Khả Hãn cho hắn, hắn cũng lần lượt tìm cách sát hại, cả những bà con thân thích như Tạc Gô Đài, Xát Sa. 

Còn An Tăng, Cát Sa, Đa Di Đài nếu không trốn đi ắt cũng chung số phận. Cái thứ rộng rãi của hắn chỉ là một thủ đoạn quỷ quyệt, nhờ đó mà lôi kéo được một số người Khắc Liệt ta. Ngày phụ vương băng hà rồi, chắc 

chắn Thiết Mộc Chân sẽ trổ hết lòng tham không đáy của hắn ra, hắn sẽ lợi dụng những mâu thuẫn giữa các Bộ Lạc Khắc Liệt, 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 38

gây điêu tàn trên xứ ta. Xin phụ vương khoan nghĩ tới cuộc sống an nhàn trong tuổi già mà hãy nghĩ tới sự tồn vong của dân ta.  Mãi rồi Tô Ha Rin cũng đâm ra băn khoăn ''nghĩa tử của ta chẳng làm điều gì lỗi, nhưng biết 

đâu ta chết rồi hắn chẳng trở giáo ? Chi bằng sớm trừ hậu họa là tốt hơn''. Ông đi đến một quyết định:  - Nầy Tang Côn, mày muốn làm gì thì làm, nhưng ta không thích nhúng tay vào vụ này.  Tang Côn chẳng đòi hỏi gì 

hơn. Tức thì hắn gởi một đoàn Sứ Giả qua Mông Cổ, mời Thiết Mộc Chân hãy đích thân đến bàn về các chi tiết của cuộc hôn nhân. Đồng thời hắn tập hợp các Bộ Lạc Khắc Liệt lại. Họ định đầu độc Thiết Mộc Chân 

trong bữa tiệc đón tiếp và liền theo đó xua quân qua tiêu diệt lực lượng Mông Cổ, phòng ngừa bọn Tướng Lãnh của Thiết Mộc Chân khởi binh phục thù cho Chúa của họ.  Thiết Mộc Chân nhận lời mời rồi qua thăm mẹ và 

Muôn Lịch trước khi lên đường. Hai người này hết sức cản ngăn ông, quả quyết rằng chuyến đi này rất nguy hiểm: Có lý nào Tang Côn và bọn cửu địch lại sốt sắng trong việc hôn nhân của em cháu mình thế ? Bà U Luân 

đã biết quá nhiều về những vụ phản trắc, những vụ đầu độc, những cách thanh toán kẻ thù ở miền đồng cỏ này. Bà có cái linh cảm đây là một thứ bẫy...Thiết Mộc Chân mới bỏ ý định qua Khắc Liệt, mà chỉ phái một Sứ 

Giả đi, giả vờ đặt lại vấn đề hôn nhân của hai đứa con để dò hư thực.  Tang Côn liền giục phụ vương: Trong trường hợp này chỉ có một cách là phải hành động gấp rút cho Thiết Mộc Chân không trở tay kịp. Lúc bấy giờ 

hắn đã tập hợp được một lực lượng đáng kể. Tô Ha Rin liền dẫn đám thuộc hạ và đại quân Khắc Liệt tiến thẳng về phía Ðông.  Gần đến biên giới, Tướng Khắc Liệt là Dê Kê ra lịnh dừng quân chuẩn bị hàng ngũ. Lúc đó 

có hai đứa chăn chiên tên Ka Si Lích và Ba Đài trông thấy liền phi báo cho quân Mông Cổ hay.  Thiết Mộc Chân chỉ còn 4600 quân thường trực ở lại đoàn trại, bây giờ muốn tránh cũng quá trễ rồi, quân Khắc Liệt sẽ tới 

khoảng giữa đêm mai. Tức khắc Thiết Mộc Chân cho đoàn mã khoái ''Tên bay'' phi ra khắp các ngã truyền cho các Bộ Lạc Mông Cổ phải tức tốc kéo về ứng chiến. Một mặt cho lùa hết súc vật đi ra các vùng đồng 

hoang vắng, đàn bà trẻ con phải thu nhặt hết của cải, đồ đạc chất lên xe cho lạc đà kéo đi nơi khác. Thiết Mộc Chân rút quân đi cách đó nửa ngày ngựa, dàn quân ở một vùng núi chờ địch. Tất cả lều trại đều để y nguyên, 

Gia Luật Mễ ở lại với một toán quân nhỏ, cứ đêm tới thì đốt lửa lên như thường lệ, lúc nào giặc tới mới được rút về nhập vào đại quân.  Quân Khắc Liệt đã từng chiến đấu chung với quân thiện chiến của Mông Cổ, thừa 

biết sức nhau, nên không dám khinh địch. Họ chỉ hy vọng thắng quân Mông Cổ ở cái đòn công kỳ vô bị. Thấy lửa trại còn ánh lên rừng rực họ cũng chưa dám khinh động, cứ lặng lẽ tiến tới bao vây khắp các ngã. Một 

tiếng tù và rú lên nghe rợn mình giữa đêm tối âm u. Tiếp theo là muôn ngàn tiếng thét man dã, tiếng vó ngựa dập dồn tiến vào giữa các lều. Họ quyết dẫm nát, giết sạch bọn Mông Cổ đang say ngủ. Nào ngờ chỉ là một cái 

đoàn trại trống rỗng không có một bóng người. Quan sát kỹ họ mới thấy địch vừa rút đi hấp tấp, còn bỏ lại những món ăn đang ăn dở, những vật dụng nhà bếp rải rác trên mặt đất. Đoán biết kẻ địch mang theo đàn bà trẻ 

con và súc vật tất kềnh càng khó chiến đấu và không thể đi nhanh được, họ liền lao mình vào bóng tối đuổi theo.  Trong lúc đó Thiết Mộc Chân bình tĩnh chuẩn bị cuộc xáp chiến, cắt đặt phận sự cho các Tướng.  

THÀNH CÁT TƯ HÃN 39

Đại quân của Tô Ha Rin chưa kịp tới mặt trận thì cánh tiền quân của họ đã bị tiêu diệt trọn. Địa thế ở vùng núi Khingan thật bất lợi cho phe tấn công, họ không thể dàn quân ra được. Nhưng quân Mông Cổ quá ít nên dù 

hết sức can đảm và kiên trì cũng đành phải lui dần trước cái biển người Khắc Liệt.  Thiết Mộc Chân có dự liệu sẵn chiến thuật đánh tập hậu gây rối hàng ngũ địch để gỡ nguy phần nào, vào phút chót bỗng một lá hiệu kỳ 

phất phới ở chân đồi phía hậu quân Khắc Liệt, nhìn lại thì ra Tướng Mông Cổ Quy Dinh Đa. Tô Ha Rin phải chia quân ra đánh hai mặt. Toán Mông Cổ ở chân đồi chống cự cực kỳ anh dũng, đánh bật hàng chục đợt tấn 

công của địch. Tang Côn bị Lão Tướng Dược Sơ Đài bắn một phát tên trúng mặt rơi xuống ngựa.  Tô Ha Rin thấy không thể giải quyết trận đánh trong một ngày được liền thu quân và đóng trại nghỉ ngơi. Họ không sợ bị 

phản công vì quân Mông Cổ đã kiệt lực. Một số lớn quân thiện chiến đều tử trận, nhiều Tướng tài bị thương nặng. Bác Nhĩ Truật, Bác Khô La, Oa Khoát Đài (con thứ ba của Thiết Mộc Chân) đều mất tích.  Nghe các 

Tướng báo cáo những tổn thất, mặt Thiết Mộc Chân vẫn thản nhiên, ông chỉ nói vắn tắt: ''Hai viên Tướng đó đều là bạn trung thành của chúng ta. Họ cùng chết một lượt vì họ không bao giờ muốn xa nhau''. Nhưng một lát 

sau Bác Nhĩ Truật trở về, kế đó Bác Khô La trên lưng ngựa đèo thêm Oa Khoát Đài nằm sóng sượt như một cái xác, Bác Khô La mặt bê bết máu vì ông ta vừa nút vết thương của Oa Khoát Đài. Trước cảnh này Thiết 

Mộc Chân không sao cầm được giọt lệ, nhưng vẫn không chịu bỏ cuộc, cho dời thương binh đi và tìm cách săn sóc họ.  Trong tình trạng này ngày mai làm sao có thể tái chiến ? Ai nấy đều cảm thấy chỉ còn một cách là rút 

chạy gấp nếu không chắc chắn sẽ bị tiêu diệt. Các Tướng đều đồng thanh xin Thiết Mộc Chân cho lịnh rút quân, nhưng ông lắc đầu: Nếu đại quân rút trước thì cánh quân ở bên đồi sẽ bị thảm sát. Theo ông thà tử chiến với 

quân địch để cùng chết chớ không thể bỏ những chiến sĩ trung kiên. Cho đến lúc người lính cuối cùng ở bên đồi về tới, ông mới cho cấp tốc nhổ trại, thúc quân mã đem hết tàn lực ra tẩu thoát.  Về sau khi trở thành vị Chúa 

của toàn thể dân du mục, Thiết Mộc Chân nâng mối tình thủy chung ấy lên thành một thứ luật sắt. Đơn vị nhỏ nhất của Quân Ðội gồm có chín người với một Thập Phu Trưởng phải cùng sống chết với nhau, thà bị địch giết 

sạch còn hơn là bỏ một người bạn bị thương. Kẻ nào bỏ bạn đồng đội sẽ bị tử hình không có trường hợp giảm khinh.  Cuộc bại binh này gây ra những hậu quả tai hại không nhỏ. Các Bộ Lạc được Thiết Mộc Chân gọi đến 

trợ chiến đều tìm cớ thối thác. Đa số Tù Trưởng cho rằng Thiết Mộc Chân đã vượt quá quyền hạn Khả Hãn của mình: Việc quan hệ như chiến hay hòa phải do họ quyết định chớ không thể bắt họ phải cúi đầu vâng theo. 

Mà giờ đây tại sao họ còn phải đi đánh giặc? Bao nhiêu năm nay họ đã dự hằng trăm trận, có nhiều của cải, có thừa đàn bà, nhiều nô lệ và súc vật rồi, họ đang ở trên những đồng cỏ xanh tươi thế này tại sao phải bỏ cái đời 

sống sung túc lao mình vào chỗ mệt nhọc nguy hiểm ? Cứ thủ phận thì chẳng việc gì xảy ra, ngược lại họ sẽ bị vạ lây nếu theo Thiết Mộc Chân. Chắc chắn Tô Ha Rin sẽ tàn sát vợ con họ và cướp hết súc vật. Cuộc chiến 

đấu này là việc riêng của Thiết Mộc Chân, nếu ông ta bại càng tốt, họ sẽ được tự do hành động hơn.  Riêng Thiết Mộc Chân và bọn thuộc hạ tình cảnh thật bi thảm, họ không biết trông cậy vào sự cứu giúp của ai nữa. 

Phải trốn lánh những đồng cỏ có đông người ở, những con đường có kẻ qua người lại. Họ ẩn núp trong những vùng cằn cỗi tiêu sơ, cả người và thú phải uống nước bẩn ở vũng sình lầy, rồi thêm một số người bỏ 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 40

ra đi vì hết chịu đựng nổi. Dù vậy, những người còn ở lại đồng thề giữ dạ trung thành, quyết không bỏ nhau, cùng nhau san sẻ niềm vui nỗi khổ. Nhưng không nơi nào họ ở lâu được, phải chạy, chạy mãi về hướng Ðông vì 

lúc nào cũng có quân Khắc Liệt đuổi theo.  Trong cuộc bại tẩu này, mái tóc của Thiết Mộc Chân bắt đầu có những mảng bạc trắng. Bọn tùy tướng ngạc nhiên, một hôm hỏi ông, tại sao ông chưa bước qua tuổi già mà lại 

như thế, ông liền đáp chẳng cần một giây suy nghĩ: ''Vì Trời muốn trao ngôi cao cả cho ta nên mới ban cho những nét tôn nghiêm như vậy''.  Ông không bàn bạc với ai, không than thở cảnh mạt lộ và tự tìm một con đường 

thoát, gởi Sứ Giả đến Tô Ha Rin, nhắc với vị Quốc Vương những công lao của mình trước kia và những lời cam kết giữa hai người. Ông bắt Sứ Giả phải học thuộc lòng những lời sau đây để chuyển lại Tô Ha Rin:  ''Hỡi 

nghĩa phụ! Vì sao nghĩa phụ lại phẫn nộ đến mức đó ? Nếu Thiết Mộc Chân nầy có điều lỗi lầm xin nghĩa phụ cứ quở trách thẳng thắn cần chi đến phải xua binh qua dày xéo dân Mông Cổ ? Nghĩa phụ nên an hưởng tuổi 

già, bày chi cảnh chiến tranh tàn khốc. Nghĩa phụ và các bạn Tang Côn, Trác Mộc Hợp cùng tất cả các bạn khác hãy phái đại biểu mở hội nghị, chúng ta có thể giải quyết mọi thắc mắc, hiềm khích, tái lập lại hoà bình...''  

Đồng thời gởi Sứ Giả tới An Tăng, Cút Sa, Đa Di Đài đề nghị với họ y như thế.  Lời phúc đáp thật quá phũ phàng, Tang Côn thay mặt cho tất cả trả lời như sau: ''Chúng ta cần nói với hắn bằng gươm giáo!''  Thiết Mộc 

Chân rơi vào cái thế tuyệt vọng, bọn Tô Ha Rin cứ đuổi nà theo, ông phải chạy mãi về miền Ðông cho tới Hồ Baldchoun chỗ giáp giới nước Kim, tới đây địch quân mất dấu không tìm được nữa.  Ngờ đâu tới bước cùng đồ 

này mới có lối thoát. Các Bộ Lạc miền Ðông nghe tin quân Khắc Liệt hễ kéo tới đâu là cướp bóc tàn sát tới đó, họ sợ hãi quá liền kéo theo Thiết Mộc Chân để hợp sức đối phó, lại thêm nhiều cánh quân của mấy Bộ Lạc 

bị Thát Ðát đánh đuổi cũng chạy dồn về đây.  Và một hôm, đột nhiên Đa Di Đài đến xin gặp Thiết Mộc Chân trước nỗi ngạc nhiên của mọi người. Nhờ bọn này Thiết Mộc Chân mới hay biết những tan vỡ xảy ra trong nội 

bộ phe Tô Ha Rin. Vương Hãn đâm ra kiêu căng hống hách, đối xử khắc nghiệt và bất công với bọn quý tộc Mông Cổ. Ông ta dành hết chiến lợi phẩm chỉ chia cho họ chút ít chiếu lệ. Bọn quý tộc Mông Cổ cho rằng bận 

này Thiết Mộc Chân bị chặt hết móng vuốt không đáng lưu tâm tới nữa, họ âm mưu với nhau quật Tô Ha Rin xuống giết đi để được tự do xây dựng cơ đồ riêng. Rủi cho họ có kẻ phản bội làm âm mưu tiết lộ, Tô Ha Rin 

liền quay giáo lại tiên hạ thủ, cướp phá sạch và cho lùng bắt họ về nghiêm trị. An Tăng, Cút Sa, Trác Mộc Hợp đều trốn qua xứ Nãi Man, riêng Đa Di Đài còn nghĩ đến tình nghĩa họ hàng nên tìm theo Thiết Mộc Chân. Dù 

không có bọn quí tộc Mông Cổ lực lượng Khắc Liệt vẫn còn hùng hậu, Thiết Mộc Chân không thể dàn trận chiến đấu công khai được. Ông phải nán đợi Cát Xa trở về, dẫn cánh quân của chàng đến tiếp ứng, nhưng giữa 

đường rủi thay Cát Xa bị quân Vương Hãn chận đánh tan tành, phải chống đỡ hết sức gay go mới trốn thoát được với một số tàn quân. Lúc tới trại Thiết Mộc Chân thì Cát Xa đã kiệt lực dở sống sở chết.  Mùa Thu đã già 

nửa rồi, với tình trạng này làm sao chịu đựng nổi mùa Ðông khốc liệt sắp tới ? Thiết Mộc Chân thấy không thể chần chờ nữa được phải hành động gấp rút ra sao thì ra. Ông liền dùng một mưu chước quỷ quyệt: Sai hai Kỵ 

Binh tin cẩn của Cát Xa vừa bại trận mặt mày còn hốc hác thiểu não, ngựa thì què quặt, đi 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 41

tìm Tô Ha Rin nói rằng Cát Xa phái đến xin qui hàng. Sứ Giả như thế đủ chứng minh chủ của họ đang ở trong tình trạng tuyệt vọng và Tô Ha Rin có hỏi đến Thiết Mộc Chân thì cứ nói Cát Xa tìm mãi mà không ra tông tích. 

Vương Hãn quả không nghi ngờ gì nữa, Cát Xa hẳn không dám dở trò man trá vì tất cả lều trại, vợ con đều ở trong tay quân Khắc Liệt, hơn nữa tất cả bọn thám mã đều báo cáo Thiết Mộc Chân đã mất tích thật sự. Vả lại 

nếu được Cát Xa về thần phục thì đó là một điều hay, một đòn dằn mặt những Tù Trưởng còn nuôi ý trung thành với Thiết Mộc Chân.  Theo cổ lệ, Tô Ha Rin chích huyết nhỏ lên một cái sừng thề bỏ qua chuyện cũ và thu 

nhận Cát Xa vào hàng thân thuộc của mình. Rồi gởi Sứ Giả đi theo hai Kỵ Binh tới gặp Cát Xa buộc phải thề trung thành với Vương Hãn cũng theo thể thức như vậy. Trong lúc đó quân Khắc Liệt chuẩn bị ngày lễ long 

trọng vừa để tiếp đón Cát Xa vừa ăn mừng ngày toàn thắng quân Mông Cổ.  Đám Sứ Giả của Vương Hãn hết sức kinh ngạc lúc được dẫn tới trước mặt Thiết Mộc Chân. Khả Hãn Mông Cổ chỉ hỏi một ít điều rồi truyền 

lịnh cho Binh Sĩ nhổ trại lên đường, ngựa phi bất kể đêm ngày.  Quân Khắc Liệt đinh ninh rằng kẻ thù đã bị tận diệt nên chẳng buồn ngó ngàng đến khí giới, họ chỉ nghĩ đến những trò vui nhộn trong ngày liên hoan.  Giữa 

đêm khuya (cũng giữa đêm khuya) sau một hồi tù và âm u rùng rợn, thiên binh vạn mã Mông Cổ từ bốn phía ào tới trại Khắc Liệt như một trận sóng tràn bão táp. Trong phút chốc, quân Khắc Liệt bị giết thây chất ngổn 

ngang khắp mặt đất. Một vài cánh quân toan chống cự liền bị quân Mông Cổ trấn áp, mối hận thù dồn chứa bấy lâu nay được dịp tung ra thành một trận sát phạt kinh hồn, người Khắc Liệt nào gục xuống là bị vằm ra trăm 

ngàn mảnh vụn. Nhiều đại đội kéo ra quy hàng. Tô Ha Rin và Tang Côn nhờ một bọn vệ sĩ tận lực che chở, thừa lúc hỗn loạn trốn thoát được.  Chỉ một đòn chớp nhoáng ác liệt, Thiết Mộc Chân khôi phục lại trọn vẹn uy 

quyền cũ bù lại những ngày bi thảm ở chốn sơn cùng thủy tận. Quân Mông Cổ chẳng những lấy lại những của cải bị cướp đoạt mà còn thu được vô số chiến lợi phẩm gồm tất cả đồ đạc, binh khí, lương thực của quân địch 

mang theo. Thiết Mộc Chân đem phân phát tất cả cho những chiến sĩ trung kiên.  Bây giờ lãnh thổ Khắc Liệt đang bỏ ngỏ không còn một lực lượng nào bảo vệ, ông liền thúc quân sĩ lên đường truy đuổi giặc.  Tang Côn 

chạy về miền Tây trốn qua xứ Thổ Phồn. Còn một ít tàn quân hắn dẫn đi cướp bóc dân lành ở dọc biên cảnh để sống qua ngày, ít lâu sau hắn bị quân Thổ Phồn bắt giết. Tô Ha Rin thì chạy lên đường Tây Bắc trốn qua xứ 

Nãi Man, chẳng được bao lâu lại sa vào tay hai vị Thân Vương Nãi Man trước kia đã bị ông ta cho quân qua lãnh địa sát phạt cướp bóc. Ông chết một cách thảm thê dưới lưỡi gươm báo thù của họ.  CHƯƠNG IX 

BÌNH NÃI MAN Lãnh thổ Nãi Man là một vùng núi non giăng dài theo rặng Altai, ở khoảng giữa thượng lưu sông Irtych và sông Sélenga (vùng Kobdo ngày nay). Dân Nãi Man chịu ảnh hưởng của văn hóa Thổ Phồn và 

Tây Liêu, trình độ văn minh cao hơn người Mông Cổ. Khoảng đầu Thế Kỷ XIII, đa số dân chúng đều theo Cảnh Giáo, nhưng ảnh hưởng của hạng Pháp Sư vẫn còn mạnh mẽ, nhiều người tin rằng khi có chiến tranh các 

Pháp Sư có thể hô phong hoán vũ.  

THÀNH CÁT TƯ HÃN 42

Lúc đó do hai Quốc Vương anh em trị vì: Phần phía Tây gồm dãy Đại Altai và những chi nhánh, thuộc Khả Hãn Bui Rúc, phần phía Ðông thuộc Bai Bu Ka. Trước kia, I Năng Sơ thân phụ của họ làm Ðại Hãn cai trị toàn 

cõi, là người có công chinh phục dựng thành một đế quốc hùng mạnh nhất trong miền du mục. Sau khi Ðại Hãn chết, đế quốc mới phân đôi và bắt đầu suy yếu, thường bị dân Khắc Liệt quấy nhiễu.  Giết Tô Ha Rin rồi hai 

Thân Vương cắt đầu mang đến dâng cho Bai Bu Ca để được khen thưởng, nào ngờ họ lại bị khiển trách nặng nề vì hành động ấy thật thất chính trị, lẽ ra phải giải Tô Ha Rin đến Khả Hãn. Ông ta còn sống mới có lợi, Bai 

Bu Ka sẽ dung dưỡng để dân Khắc Liệt nuôi hy vọng quật khởi chống Thiết Mộc Chân, vì theo lời Trác Mộc Hợp Khả Hãn Mông Cổ là mối hiểm họa lớn lao cho toàn thể dân du mục. Bây giờ đã lỡ giết Tô Ha Rin thì 

phải mưu tính cách khác. Bai Bu Ka cho giát bạc cái sọ của Tô Ha Rin rồi đặt lên một chỗ cao trước ngai Ðại Hãn, mặt sọ quay về hướng Đông để nhắc nhở ông ta đừng quên cái hiểm họa đã gần kề xứ Nãi Man. Đồng 

thời cho Sứ Giả mang một bức thơ qua xứ Ong-gut dâng cho Khả Hãn Tê Kinh. Dân Ong-gút ở về phía Đông Nam Sa Mạc Gobi, phía Bắc Tỉnh Sơn Tây, lúc đó thuộc đế quốc Kim.  Một đoạn trong bức thơ của Bai Bu 

Kai cho thấy Thiết Mộc Chân chẳng ra quái gì dưới con mắt của họ:  ''Tôi vừa được báo tin trong đế quốc của chúng ta có một thằng nhãi mới xuất đầu lộ diện tự xưng cái gọi là ''Khả Hãn Mông Cổ''. Hắn chỉ nhìn lên 

mây xanh, muốn chinh phục cả mặt trời, mặt trăng. Ngài thử nghĩ: Một cái vỏ có bao giờ chứa hai cây kiếm, một thể xác cũng không thể đựng được hai linh hồn, cũng như một đế quốc không thể có hai Ðại Hãn được. Ngài 

hãy giúp tôi tước lấy cây cung và mũi tên của thằng nhãi cho rồi đó''. Nhưng quyền lợi của người Ong-gút đâu giống với quyền lợi của người Nãi Man. Tê Kinh lại muốn cho dân Mông Cổ lập được một quốc gia có tổ 

chức, có kỷ luật hơn là để tình trạng phân tán thành Bộ Lạc nghèo đói, lúc nào cũng thèm khát những ruộng nương, những đô thị thịnh vượng của họ. Mỗi lần các Bộ Lạc ấy tràn xuống cướp phá vùng biên cảnh nước Kim, 

họ phải đi qua xứ Ong-gut thì dân Ong-gut là nạn nhân trước tiên. Rồi khi nước Kim đi tiễu trừ các Bộ Lạc, họ cũng kéo ngang qua xứ này, dân Ong-gut lại bị một phen dày xéo. Tê Kinh mong cho dân Mông Cổ có một 

vị Chúa đầy đủ uy quyền kiềm chế các Bộ Lạc du mục lại và sẽ không bỏ lỡ dịp bắt tay với vị Chúa ấy. Cho nên thay vì giúp Nãi Man như bức thư kêu gọi, Tê Kinh liền sai Sứ Giả qua Mông Cổ cho Thiết Mộc Chân hay 

mưu toan của Bai Bu Ka.  Lúc bấy giờ đã qua tiết Ðông, lợi dụng lúc nghỉ ngơi, Thiết Mộc Chân chăm lo củng cố lực lượng lại. Trước hết là các Bộ Lạc đã quy phục. Mỗi đoàn trại phân thành nhiều Khóm (ayil), mỗi 

Khóm gồm có 9 lều, dân chúng 9 lều đều đặt dưới sự chỉ huy của một người Trưởng thuộc lều thứ mười. Chín người Trưởng này đặt dưới sự chỉ huy của người Trưởng coi 100 lều.  Với cách tổ chức này, họ có thể điều 

động mau lẹ dân trong các Bộ Lạc chống lại các cuộc đột kích bất thình lình, hơn nữa mỗi người Trưởng là một đại diện của Khóm được tham dự Hội Ðồng Quý Tộc (Kouriltai).  Cuộc chiến chống Tô-Ha-Rin vừa qua đã 

cho ông một kinh nghiệm là những quyết định quan trọng phải nương theo những tục lệ, tập quán cũ, để cho các Trưởng Khóm dự vào Hội Ðồng trình bày ý kiến và biểu quyết.  Nhân nguồn tin của Khả Hãn Ong-gut, mùa 

Xuân năm 1202 ông triệu tập Kouriltai, thông báo cho mọi người rõ mưu toan của Bai Bu Kai. Phe Trưởng Khóm 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 43

đều cho là không thể tránh khỏi chiến tranh nhưng chưa thể phát động ngay bây giờ vì vừa mới qua mùa Ðông, ngựa bị thiếu ăn đều gầy mòn, cần để chúng dưỡng sức trọn mùa Xuân này, cho đến mùa Hạ, hay hơn nữa là 

mùa Thu mới được. Nhưng Biên Gô Đài, Đa Di Đài, Muôn Lịch và nhóm cận Tướng, nhóm Trung Kiên (Terkhanes) lại cho rằng thắng giặc là nhờ ở xuất kỳ bất ý chớ không phải nhờ ngựa khỏe. Phe này lại thuộc đa số 

đồng ý với Thiết Mộc Chân. Hội Ðồng quyết nghị: Phát động ngay cuộc chiến tranh chống quân Nãi Man.  Thiết Mộc Chân vẫn áp dụng chiến thuật quen thuộc là bắt buộc địch quân phải chiến đấu ở địa điểm do ông lựa 

chọn. Ông trẩy quân đến một cánh đồng có nhiều mục trường ở cận ranh giới Nãi Man và dàn ra đó chờ Bai Bu Ka. Lần này không còn thứ quân ô hợp của các Bộ Lạc nữa mà là một Quân Ðội có tổ chức chặt chẽ, kỷ 

luật nghiêm minh.  Bai Bu Ka án binh tại vùng núi Khangai (gần Karakorum ngày nay) lặng lẽ chờ đợi quân Mông Cổ. Ông ta tập hợp được 8 vạn quân, ngoài chiến sĩ Nãi Man còn có bọn Miệt Nhi, Thát Đát, đám tàn 

quân Khắc Liệt và đám Trác Mộc Hợp.  Thấy giặc cứ án binh giữ thế thủ, Thiết Mộc Chân liền đổi chiến lược: Giao cho Triết Biệt dẫn một cánh tiền quân tiến vào đất địch khiêu chiến, hễ giặt đánh thì phải chạy, còn đại 

quân thì sẽ âm thầm kéo theo sau.  Quân Nãi Man thấy địch không có tinh thần chiến đấu, ngựa lại gầy yếu, mỏi mệt liền ồ ạt tiến công. Thật ra Bai Bu Ka đã định nhử quân Mông Cổ vào sâu hơn nữa tới một hiểm đạo có 

quân mai phục, nhưng kỷ luật của họ lỏng lẻo, bọn Tướng không tuân lệnh Khả Hãn, cho rằng quân số của địch ít hơn, trang bị lôi thôi không có gì đáng sợ. Tướng Rô Ri Su nói với Bai Bu Ka: ''Hồi thân phụ của Ngài còn 

sống làm gì địch quân nhìn thấy lưng chúng ta được. Nếu Ngài có sợ thì trở về yên ấm với vợ con. Chúng tôi quyết trừng trị bọn Mông Cổ này, sẽ gom lại và lùa về đây như một đàn trừu cho Ngài xem''.  Bị chạm tự ái, Bai 

Bu Kai gầm thét lên ra lệnh tiến quân, quyết giết sạch kẻ địch chấm dứt chiến cuộc.  Quân Mông Cổ đã dàn sẵn thế trận, cánh Trung quân do Cát Xa chỉ huy có nhiệm vụ đương đầu mũi nhọn tấn công của Nãi Man, Thiết 

Mộc Chân đích thân chỉ huy một cánh quân khác quấy rối địch và phản kích trở lại. Mông Cổ Bí Sử dành một đoạn tả lại chiến trận này như sau: ''Bai Bu Ka bị thương nặng, bọn tả hữu phải chở y lên nằm trên triền đồi. Y 

vẫn theo dõi mặt trận và lấy làm lo ngại hỏi Trác Mộc Hợp:  - Bọn Tướng đang đuổi quân ta như chó sói đuổi bầy trừu kia là ai vậy ?  Trác Mộc Hợp đáp:  - Đó là bốn con chó nuôi bằng thịt người của Thiết Mộc Chân. 

Hắn phải dùng xích sắt cột chúng nó vì chúng có răng bén, móng nhọn với trái tim sắt đá, chúng dùng mã tấu để khiển ngựa, phi nhanh như gió cuốn, ngoài mặt trận chúng chỉ uống sương và thịt người. Bây giờ được tháo 

xiềng chúng tha hồ cắn xé vậy mà mõm vẫn còn rỏ dãi. Bốn con chó đó là Triết Biệt, Bác Nhĩ Truật, Gia Luật Mễ, Tốc Bất Đài.  Bai Bu Ka lại hỏi:  - Còn người nào ở phía sau mặt trận đang phi ngựa tới dáng nom như 

con diều hâu đói kia ?  Trác Mộc Hợp đáp:  - Thiết Mộc Chân đấy! Hắn thuộc thứ người mình đồng da sắt. Quả hắn là một con diều hâu đói đáp xuống xứ này. Hãy xem hắn tiến về phía chúng ta kìa! Ngài nói quân Mông 

Cổ đến đây chẳng khác nào con trừu bị đặt trên thớt thịt chắc chắn sẽ còn lại móng và sừng mà thôi. Giờ hãy xem họ...''  

THÀNH CÁT TƯ HÃN 44

Bai Bu Ka nghe tới đây thì lịm dần rồi tắt thở. Ngoài mặt trận, đòn cân thắng lợi đã nghiêng về bên Mông Cổ. Trác Mộc Hợp liền thu quân của mình về, chỉ còn bọn Kô Ri Su rán cầm cự đến chiều tối, bọn Miệt Nhi lại bỏ 

chạy nốt, bây giờ quân Nãi Man mới hoàn toàn tan rã.  Lần này đối với kẻ chiến bại Thiết Mộc Chân có một đường lối rõ rệt. Ông nghiêm cấm chiến sĩ cướp giựt, phá hoại, không giết tù binh thuộc cấp Tướng và thuộc 

hàng tôn thất, khí giới bắt được đều trả lại cho họ để họ phục vụ ông như đã phục vụ Chúa cũ, bắt Công Chúa I Ba Ka về làm Phi và cưới Công Chúa Sọt Ha Ta Ni cho Đà Lôi. Ông cố gắng thúc đẩy dân Mông Cổ tập 

nhiễm văn minh Nãi Man đồng thời tìm cách pha trộn hai dân tộc lại.  Sử chép rằng sau trận Nãi Man ít lâu, quân Mông Cổ có bắt được một người ăn mặc sang trọng không mang khí giới nhưng lại mang một món đồ kỳ lạ. 

Giải đến Thiết Mộc Chân ông ta khai là Ta Ta Tung Gô người Thổ Phồn, trước làm Chưởng Ấn cho Bai Bu Ka. Món đồ kỳ lạ đó là cái ấn của Khả Hãn.Ông ta giải thích cho Thiết Mộc Chân hiểu công dụng của nó và ý 

nghĩa những chữ Thổ Phồn khắc trên đó. Tuy xuất thân từ một dân tộc không hề có chữ viết, Thiết Mộc Chân cũng nhận được giá trị và tầm quan trọng của nó liền phong cho Ta Ta Tung Gô làm Chưởng Ấn Mông Cổ 

kiêm luôn việc dạy chữ nghĩa cho các Vương Tử và con của các Tướng lãnh. Từ đó văn tự Thổ Phồn trở thành văn tự chính thức của Mông Cổ. Sau này hiểu rõ văn hóa Trung Hoa và văn hóa Hồi cùng trọng dụng những 

người tài giỏi, Thiết Mộc Chân vẫn không chấp nhận hai nền văn hóa ấy vì đối với ông đó là thứ văn hóa đô thị: Nhu nhược, quá xa lạ còn văn hóa Thổ Phồn có tính chất thích hợp với dân du mục hơn. Nhưng chỉ riêng với 

dân Nãi Man Thiết Mộc Chân mới áp dụng chính sách hòa dịu nói trên, còn đối với những địch thủ khác ông thẳng tay sát phạt chẳng chút thương hại, như đối với dân Thát Đát chẳng hạn. Ông sai Truật Xích thống lĩnh một 

một quân đoàn đi tiễu trừ bọn Thát Đát, khiến cho vị Vương Tử hết sức bối rối vì không thể thẳng tay đối với dân tộc bên vợ. Truật Xích bị cha nghiêm khắc cảnh cáo đành phải tàn phá xứ Thát Đát, sáp nhập Quân Ðội 

của họ vào Quân Ðội Mông Cổ.  Tút Sa thì dẫn quân Miệt Nhi chạy trốn vào rừng sâu, Gui Sơ Lúc, con của Bai Bu Ka chạy về vùng núi Altai thuộc lãnh thổ của Khả Hãn Bui Rúc. Bọn An Tăng, Kút Sa sau đó đều bị bắt 

và bị hành hình.  Trác Mộc Hợp bị quân Mông Cổ đuổi theo đến tận kỳ cùng không sao thoát khỏi trùng vi. Vào phút cuối cùng bọn vệ sĩ của ông ta liền trở giáo cột dính ông ta trên lưng ngựa dẫn đến nạp cho một viên 

Tướng của Thiết Mộc Chân.  Nghe báo cáo, Khả Hãn ra lệnh đem chém tức khắc bọn chiến sĩ đã bắt Trác Mộc Hợp, luôn cả vợ con của họ không chừa một người nào. Ông thét to lên giữa một cơn phẫn nộ: ''Làm sao 

dung tha được cái thứ người phản bội đem bán chúa của mình để cầu mạng sống?''  Xong rồi mới nói với Trác Mộc Hợp:  - Xưa kia tao với mày không lúc nào rời nhau như hai cái gọng của một chiếc xe vậy mà mày nỡ 

phản bội tao. Dù như thế tao vẫn muốn nối lại tình nghĩa xưa, tao với mày thử làm sống lại những kỷ niệm thuở ấu thời chẳng hay hơn sao ? Những lúc phải đối chọi nhau ở chiến trường lòng tao đau như thắt, chẳng biết mày 

có cảm thấy như thế không ?  Nói xong truyền lệnh thả hắn đi. Nhưng Trác Mộc Hợp khoát tay:  - Ngày xưa tao với mày chia sớt từng bữa ăn bên bờ suối, ngủ cạnh nhau và bàn bạc những gì tao vẫn không quên. Giờ đây 

nhớ tới lời thề cũ và được mày tha thứ tao càng thấy xấu hổ, còn mặt mũi nào để nhìn mày nữa! Người bội bạc như tao 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 45

nghĩ có sống cũng chẳng giúp ích gì cho mày, chẳng qua như con rệp trong cái áo, cái gai trong thắt lưng làm mày khó ngủ yên được. Mày cứ giết tao đi cho đỡ một mối lo, hồn tao sẽ phù hộ cho con cháu mày. Tao thất 

bại chỉ vì tao không thuộc dòng quý tộc mà thôi. Xin cho tao được chết toàn thây là đủ mãn nguyện lắm rồi!  Thiết Mộc Chân trở vô trong viên môn nói với các cận Tướng:  - Ta muốn nối lại nghĩa cũ mà nó cứ chối từ: Ta 

tiếc mạng sống của nó (mà nó ?) chẳng màng, biết làm thế nào bây giờ ? Các ngươi cứ giết nó đi và chôn cất nó cho tử tế.  Trác Mộc Hợp bị đặt nằm dưới một đống thảm, rồi một số quân sĩ đứng dằn lên cho đến khi chết 

ngạt. Đó là một đặc ân vì người Mông Cổ tin rằng hồn của con người ở trong máu, máu đổ ra trong lúc chết thì sẽ bị tiêu tan còn đâu qua bên kia thế giới!  CHƯƠNG X LÊN NGÔI ÐẠI HÃN Dân tộc Mông Cổ là một 

khối  thủy tinh quí giá, là dân tộc  vĩ đại nhất trong các dân tộc  trên hoàn vũ nầy.  (THÀNH CÁT TƯ HÃN)  Khoảng cuối mùa Xuân năm 1206, viên Ðại Tướng chỉ huy quân trú phòng Vạn Lý Trường Thành dâng sớ về 

triều tâu rằng ''Các xứ ở miền mạn Bắc đều thái bình vô sự''. Bấy giờ Hoàng Ðế Đại Kim mới nhớ tới Thiết Mộc Chân, viên Bắc cường chiêu thảo sứ của Kim Quốc chưa triều cống lần nào. Ngài liền sai Hoàng Thân Vĩnh 

Tế dẫn một đoàn tùy tùng lên mạn Bắc nhắc cho viên chiêu thảo sứ nhớ đến bổn phận tuế cống của mình.  Dọc đường Hoàng Thân gặp nhiều đoàn đại biểu của các Bộ Lạc cũng cùng đi một hướng với mình đến thượng lưu 

sông Onon, nơi Thiết Mộc Chân đóng đoàn trại. Tới nơi mọi người đều ngạc nhiên thấy mình đang bước vào một đô thị vĩ đại gồm toàn lều da, chứa chất vô số của cải quí báu và cuộc sinh hoạt ở đây thật cực kỳ rộn rịp 

chẳng khác gì một ổ kiến. Suốt nhiều hôm liền, Vĩnh Tế kềm ngựa đi giữa những bầy gia súc, những bầy thần mã nhiều không biết cơ man nào mà kể với hàng ngàn người chăn giữ, hàng ngàn phụ nữ đang vắt sữa.  Dù đang 

hết sức bận rộn, Thiết Mộc Chân cũng mau mắn tiếp đón vị Sứ Giả nhưng không bày ra một nghi lễ danh dự nào. Ông trao cho Sứ Giả những cống vật, nhưng với lối vội vàng cẩu thả: Dẫn ngựa, lạc đà tới một cách hấp 

tấp rồi chất da thú lên bừa bãi rõ ra cái ý muốn tống khứ đám Sứ Giả đi cho khuất mắt.  Trong thời gian lưu trú ở đây Vĩnh Tế được biết người Mông Cổ đang chuẩn bị Hội Ðồng Kouriltai, gồm đại diện của tất cả các 

giống dân ở lều da, bầu Thiết Mộc Chân lên ngôi Ðại Hãn (Hoàng Ðế).  Vĩnh Tế vội trở về Kim quốc tâu lên cho Hoàng Ðế rõ cái nguy cơ trước sự thống nhất của các dân tộc du mục, vì lịch sử đã cho họ cái kinh nghiệm, 

hễ dân du mục đoàn kết lại thì công việc trước nhất của họ là tràn xuống xâm lăng nước Kim. Cho nên Vĩnh Tế khẩn cầu Nhà Vua hãy gấp hội binh lại để phòng bị và tấn công Mông Cổ. Nhưng Hoàng Ðế Kim lúc đó đã 

70 tuổi không còn dám lao mình vào những cuộc phiêu lưu nữa. Ngài cho rằng Thiết Mộc Chân đã mang chức tước của triều đình, chịu nạp cống dù thái độ có vẻ khinh mạn thì lấy danh nghĩa gì mà chinh phạt. Hơn nữa, 

giữa Đại Kim với Mông Cổ còn có Sa Mạc Gobi, có Vạn Lý Trường Thành, chưa có chi đáng ngại, giở chỉ cần lưu ý đến sự động tĩnh của họ là đủ. Rồi 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 46

ngài cho chép vắn tắt vào sử nước Kim sự kiện đã xảy ra: ''Tên Mông Cổ Thiết Mộc Chân thuộc giống Ki Dát tự xưng là Ðại Hãn bên bờ sông Onon''.  Trong lúc đó Hội Ðồng Kouriltai nhóm họp trong một bầu không 

khí long trọng, vĩ đại. Giữa đoàn trại, tòa viên môn nóc trắng của Thiết Mộc Chân dựng lên sừng sững, rộng thênh thang bên trong căng toàn là vải thêu hoa. Tất cả cột đều giát vàng. Trước cửa viên môn trịch về phía trái 

phất phới lá đại kỳ nền trắng, giữa nổi lên hình một con chim ưng và một con quạ, biểu tượng của Tộc Bọt Di Dinh. Ngoài biên lá cờ lại có viền chín mảnh vài hình răng cưa và ở mỗi đầu răng cưa đều có treo một cái đuôi 

trâu yak trắng thật dài, (dân Trung Hoa thường gọi là Cửu Mao Ðại Ðạo). Bên phía mặt là hiệu kỳ của Khả Hãn, mỗi góc đều có treo một cái sừng trâu yak và một cái đuôi ngựa ô.  Phía chính điện là một khoảng đất trống 

trải rộng đến mút tầm mắt: Bề ngoài ranh giới đó là đoàn trại của các Thân Vương. Lều của họ bao giờ cũng quay về hướng Nam, cũng có một khoảng sân trống, hai bên tả hữu là trại quân giăng dài hằng mấy dặm. Sau lều 

của Thân Vương là lều của các Tướng lãnh, rồi đến hàng vợ con, nô tì của họ theo thứ tự giai cấp nhất định.  Bấy giờ những người tôn thất, tất cả Thân Vương cùng các Tướng đều tề tựu đông đủ trên sân rộng, họ gọi ầm 

lên: Thiết Mộc Chân! Thiết Mộc Chân!  Lúc Thiết Mộc Chân vừa bước ra cửa viên môn, Pháp Sư Cốc Chu (còn gọi là Teb Tengri-người tâm phúc của nhà trời) 17 tuổi, tuyên bố rằng Thiết Mộc Chân phải được bầu làm 

Ðại Hãn vì y vừa được lịnh của Trời Xanh phải báo cho toàn dân Mông Cổ hay Thiết Mộc Chân được Trời chọn lên cai trị tất cả các dân tộc, và từ nay phải gọi Thành Cát Tư Ðại Hãn.  Mấy năm nay dân Mông Cổ hết 

sức tin tưởng ở quyền phép của Pháp Sư Cốc Chu. Ai cũng nghe nói hắn có thể cỡi con bạch mã lên nhà Trời tiếp xúc với các đấng thiêng liêng, có thể không ăn uống bao lâu cũng được và có thể khỏa thân ngồi trên tuyết 

chờ tới lúc sức nóng trong người làm tuyết bốc thành hơi.  Biết rõ ý của Trời như thế, toàn thể những kẻ có mặt cùng với Pháp Sư nhất tề hô to lên: ''Chúng tôi mong mỏi, chúng tôi yêu cầu Thiết Mộc Chân lên ngôi chúa tể 

các dân tộc''. Họ liền trải xuống đất một tấm nỉ đen cho Thiết Mộc Chân bước vào ngồi ở giữa rồi nâng cao lên, và hoan hô vang dậy, xong mới đặt Ðại Hãn lên một chiếc ngai.  Lúc bấy giờ Thiết Mộc Chân đã được 44 

tuổi. Không như hồi trước, lần nầy ông triệu tập Hội Ðồng Quý Tộc cốt là để cho họ chính thức xác nhận uy quyền Ðại Hãn mà thực sự ông đã nắm từ lâu. Vì lúc chống với Vương Hãn ông bị bọn phiên thần bỏ rơi nên giờ 

đây cần phải làm cho lực lượng và hiệu lịnh của mình hoàn toàn hợp pháp. Trước Hội Ðồng ông đòi hỏi:  ''Các ngươi đã tôn ta là làm chúa tể thì các ngươi cũng phải sẵn sàng và cương quyết tuân hành mạng lịnh của ta, khi 

ta gọi phải đến, khi ta sai đi đâu phải tới đó và bảo giết ai phải giết kẻ ấy. Từ nay trở khi lưỡi gươm sẽ thay cho lời nói của ta!''  Nghe xong tất cả mọi người đều quì xuống kính cẩn nghiêng mình bốn lần. Rồi họ đỡ chiếc 

ngai lên vai khiêng đi một vòng trước toàn thể dân chúng (tháng 5.1206).  Sau nghi lễ, một đại hội liên hoan mở ra tưng bừng, sôi nổi chưa từng thấy ở miền đồng cỏ. Ðại Hãn mời hàng ngàn Thân Vương quí tộc, Tướng 

lãnh cùng với vợ con của họ dự tiệc ở trong viên môn còn dân chúng thì quây quần ở bên ngoài. Từng đoàn xe chở những chiếc nồi to tướng đựng đầy thịt ngựa với những cái ché đựng 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 47

nước chấm cay xé lưỡi. Ai cũng phải ăn thật no, uống thật say, thức ăn lúc nào cũng đầy ăm ắp, rượu koumiss lúc nào cũng sủi bọt tràn ra miệng vò. Nhiều kẻ quá no phải đi ói bớt ra rồi trở vào uống nữa, say rồi thì cứ lăn 

ra ngủ tại chỗ, lúc tỉnh dậy lại tiếp tục ăn và uống nữa. Ở góc nào cũng có một ban nhạc đánh ầm ĩ, hết ăn uống rồi tới vũ, vũ chán rồi thì ba hoa đủ thứ chuyện, kẻ thì kể chiến công, người thì khoe chiến lợi phẩm...  Trong 

viên môn, chiếc ngai đặt trên một chiếc bệ cao, quay về phương Bắc là nơi Ðại Hãn và Chính Hậu Bật Tê ngự tọa. Cận bên bề phía mặt là hàng ghế của các Vương Tử, người trong Tôn Thất, cùng các Thân Vương và 

Tướng lãnh, phía trái là Thái Hậu U Luân, các Vương Phi, Công Chúa, cùng các mệnh phụ phu nhân. Trước mặt Ðại Hãn ngùn ngụt những đống đồ trang sức bằng vàng bạc, những chồng da thú quí giá, những núi hàng lụa 

hoa màu sặc sỡ...dành để ban thưởng cho mọi người. Những ngày hôm đó không có người nào vào viên môn rồi trở ra mà không có quà tặng quí giá. Chưa bao giờ Ðại Hãn cùng tất cả thần dân ai cũng tràn trề niềm hoan 

lạc và tin tưởng như vậy. Từ đây ông là Sứ Giả của nhà Trời (Soutou Bogdo) chẳng những phục hưng tộc họ của mình mà cho cả 400.000 dân Mông Cổ, đưa họ lên hàng thống trị tất cả các dân tộc khác. Ông nói:  ''Dân 

Mông Cổ là một khối thủy tinh quí giá không biết sờn lòng trước những nỗi gian nan thống khổ, đã can đảm theo ta để chia sớt niềm vui nỗi buồn, quả là một dân tộc vĩ đại nhất trong các dân tộc trên hoàn vũ nầy. Trong 

suốt thời kỳ gian lao và cho tới khi ta đạt được chí lớn, các ngươi đã chứng minh lòng trung kiên đối với ta cho nên từ nay ta muốn ai cũng phải gọi dân ta là dân Mông Cổ Xanh (có nghĩa: Con của Trời Xanh).  Quốc Hiệu 

nầy gợi lên một ý niệm vĩ đại, tuyệt đẹp, gây một thứ cảm tình mới trong lòng dân du mục: Lòng kiêu hãnh dân tộc. Người Mông Cổ không còn là kẻ nô lệ nữa, ai cũng là chiến binh. Tất cả những giống dân ''sống trong lều 

da'' dù là dân Bộ Lạc nào cũng cảm thấy cái vinh dự được làm thần dân của Thành Cát Tư Hãn, được gọi là Mông Cổ Xanh. Ba tiếng ấy có sức lôi cuốn như một trận cuồng phong thổi qua 100 kinh tuyến, mở rộng biên 

thùy thật xa ''đến chỗ nào mà vó ngựa Mông Cổ có thể tới''.  Bốn mươi năm sau, Jean De Plano Carpini, một Tu Sĩ Dòng Đa Minh (Franciscain) được Ðức Giáo Hoàng Innocent IV phái tới triều đình Mông Cổ (bấy giờ 

là cháu nội Thành Cát Tư Hãn) thuật lại cảnh tượng như sau: ''Họ (Mông Cổ) khinh miệt tất cả những dân tộc khác dù trình độ như thế nào ?. Chúng tôi đã thấy tận mắt trường hợp của những ông hoàng Nga, những 

Vương Tử Géorgie, những vị Chúa xứ Thổ Nhĩ Kỳ cùng nhiều bậc đại nhân khác tại triều của Ðại Hãn. Những bậc vương giả kể trên chẳng có chút giá trị gì dưới con mắt người Mông Cổ. Đến lúc ngồi, họ phải ngồi phía 

sau lưng những người Mông Cổ địa vị thấp kém hơn nhiều...''  Cơ đồ của Thành Cát Tư Hãn bây giờ trải rộng trên 1500 c.s. từ Đông qua Tây (từ núi Altai đến núi Khingan) và trên 1000 c.s. từ Bắc xuống Nam từ Hồ 

Baikal xuống Sa Mạc Gobi 31 giống dân gồm 2 triệu người răm rắp tuân mạng lịnh của ông.  Nhưng triều đình Mông Cổ lúc bấy giờ chưa biết những kiểu cách, những nghi thức vương giả như ở Trung Quốc. Ðại Hãn cắt 

một miếng thịt ngon sai người đem lại cho một viên cận Tướng, ăn không hết ông ta bỏ vào túi để dành ngày mai. Đó là một cách tôn kính, một thứ thân ái giống như trước đây Gia Luật Mễ đã nút vết thương của Thiết Mộc 

Chân, vết thương do một mũi tên có tẩm thuốc độc.  Ðại Hãn rảo mắt qua khắp đám người thân cận, bỗng dừng lại ở một người. Với giọng sang sảng như chuông ông giới thiệu thành tích oanh liệt của người đó, rồi 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 48

liền ban chức tước, quyền chỉ huy. Đám bạn của ông liền vây chung quanh nâng chén rượu lên vừa vũ, vừa hát. Họ giả như trao cho ông ta cái chén nhưng vừa với lấy họ liền nhảy thối ra sau, rồi siết vòng vây trở lại, tới khi 

nào ông ta đoạt cái chén mới thôi. Bây giờ họ vừa hát, vừa vỗ tay giậm chân theo nhịp, trong khi ấy ông ta phải nốc cho hết chén rượu.  Lối phong chức tước và khen thưởng bất ngờ như vậy có vẻ như bốc đồng, nhưng 

thật ra Thành Cát Tư Hãn rất thấu triệt thuật dụng người, bao giờ cũng đặt đúng chỗ, đúng khả năng. Không bao giờ ông phải hối hận về việc bổ nhiệm người và những lý lẽ mà ông dùng làm tiêu chuẩn chọn người làm cho 

thời bấy giờ ai cũng ngạc nhiên. Có một dũng sĩ sức khỏe vô địch lại can đảm phi thường lập được nhiều chiến công oanh liệt, đáng lẽ được thăng lên địa vị cao, trái lại anh ta bị tước quyền chỉ huy khiến các Tướng ai cũng 

kinh ngạc. Ðại Hãn giải thích như sau: ''Anh hùng như Dê Su Ka ít có ai sánh được và cũng ít có ai giỏi về chiến sự như y, y không biết mệt là gì nhưng cứ tưởng rằng tất cả chiến sĩ đều khỏe như vậy, cho nên không thể 

chỉ huy một đoàn quân được. Người chỉ huy phải là người từng biết đói biết khát và phải đo lường được sức chịu đựng của kẻ khác, không thể để cho bộ đội quá mệt nhọc và ngựa gầy mòn...''  Về khuya Thành Cát Tư 

Hãn còn một mình, Bật Tê mới ngỏ lời trách móc:  - Ngài đã ban thưởng cho tất cả mọi người, tại sao lại quên Bác Nhĩ Truật là người xứng đáng hơn hết ? Từ ngày còn niên thiếu hắn đã sát cánh với ngài chiến đấu với 

nghèo khổ, tuyệt vọng, tới nay vẫn là người trung tín nhất, chính hắn đã thay cho ngài thực hiện những công lao hãn mã và không bao giờ tiếc rẻ tính mạng để giúp ngài làm nên vương nghiệp...  Thành Cát Tư Hãn bật cười:  

- Ta muốn chờ coi có vì thế mà hắn bất bình ta không và nhất là hắn còn nói tốt cho ta nữa không, rồi đây ta sẽ dành cho hắn phần thưởng cao quí nhất.  Sau đó Ðại Hãn liền phái một tên cận vệ tới lều Bác Nhĩ Truật nghe 

ngóng coi viên cận Tướng nầy nói những gì.  Hôm sau khi mọi người tề tựu đông đủ ở viên môn rồi, Ðại Hãn tuyên bố: ''Hôm qua ta đã ban thưởng cho tất cả mọi người mà hình như quên mất Bác Nhĩ Truật, thật ra là để 

dò xét coi thái độ ông ta như thế nào. Ta được biết dù bị bỏ quên Bác Nhĩ Truật cũng bào chữa cho ta trước sự thắc mắc của vợ con, thổ lộ rằng được đãi ngộ như thế nào cũng giữ trọn lòng chung thủy và quyết hy sinh 

xương máu vì ta. Ông ta nói: ''Có thể nào Ðại Hãn quên tôi được và tôi cũng không thể quên Ðại Hãn, vị chúa đã ngự trị trong tư tưởng và trong lòng thầm kín của tôi''.  Giọng của Thành Cát Tư Hãn vang rền, đôi mắt 

sáng quắc như điện:  - Hỡi chư tướng! Ta tin rằng cho đến lúc không cầm nổi cây cung nữa, bạn ta cũng không quên nghĩa bằng hữu. Trong buổi gian truân hoạn nạn không lúc nào Bác Nhĩ Truật không ở bên cạnh ta, lòng 

can đảm và lòng trung kiên đã giúp bạn ta không hề biết sờn lòng trước mối hiểm nguy, hơn thế nữa mối nguy nan càng lớn bao nhiêu, bạn càng can trường và trung hậu với ta bấy nhiêu. Nếu ta quên Bác Nhĩ Truật là người 

xứng đáng nhất trong các ngươi, nếu không đặt ông ta lên chỗ ngồi danh dự hơn hết thì ta đâu còn xứng đáng để đòi hỏi các ngươi phải tận trung với ta nữa.  Bác Nhĩ Truật! Bạn phải ở địa vị lãnh đạo tất cả các tướng, bạn 

là phát ngôn viên của ta, làm sao cho tiếng nói của ta vang dội ra tận cõi xa xăm, cho tất cả các dân tộc về qui tụ dưới bóng cờ Mông Cổ. Từ nay bạn là Tổng Tư Lệnh Tối Cao của Quân Ðội, quyền kiểm soát toàn diện 

lãnh thổ.  

THÀNH CÁT TƯ HÃN 49

Nói xong Thành Cát Tư Hãn liền bước xuống bệ ôm người bạn trung thành, tận tụy nhất trong các chiến hữu.   CHƯƠNG XI LUẬT CỦA ĐẠI-HÃN Một hôm Thành Cát Tư Hãn tuyên bố:  ''Trời ban cho ta quyền 

thống trị tất cả các dân tộc vì hiện nay chưa có trật tự ở miền đồng cỏ. Trẻ con không nghe lời dạy dỗ của cha mẹ, em không tuân lời anh, chồng không tin vợ, vợ thì trái lịnh chồng, kẻ dưới thì không giữ uy tín cho người 

trên, kẻ trên không làm tròn bổn phận đối với người dưới, kẻ giàu không ủng hộ nhà cầm quyền và không nơi nào có sự hòa thuận. Dân tộc sống trong cảnh hỗn độn mất hướng, đâu đâu cũng đầy rẫy những kẻ bất mãn, 

xảo trá, trộm cắp, những kẻ cướp bóc dấy loạn. Từ khi ta nắm quyền chính, bốn phương đều qui về một mối. Ta muốn mỗi người đều phải đặt mình dưới những luật lệ nghiêm minh và vững bền, có như thế mới thấy cảnh 

thái bình, hạnh phúc''.  Quay về phía Ta Ta Tung Gô ông nói tiếp: ''Ngươi phải thường trực ở bên cạnh ta, ghi chép những lời ta nói để tạo thành một quyển Yassa, một quyển luật vĩnh viễn không thay đổi cho những kẻ kế 

vị ta sau này. Nếu lớp hậu sinh 500 năm, 1000 năm hoặc 10.000 năm sau biết gìn giữ những tập tục và luật lệ của ta đừng sửa đổi gì hết thì Trời sẽ phù hộ cho chúng nó. Chúng nó mới giữ được nghiệp vương lâu dài và tận 

hưởng mọi lạc thú ở đời. Bằng không duy trì được Yassa thì chắc chắn đế quốc sẽ lung lay rồi sụp đổ. Chừng đó có cầu cứu Thành Cát Tư Hãn thì ta đâu còn nữa!  Mắt Ðại Hãn rảo vòng theo chiều tròn của viên môn và 

dừng lại ở chàng thanh niên Si Ghi Cô Tô Cô. Si Ghi vốn là một đứa bé Thát Đát bị bỏ rơi ngoài chiến địa. Thấy nó đeo vòng bằng vàng và mặc áo lông điêu thử, Thành Cát Tư Hãn biết là con nhà quí phái liền đem về làm 

con nuôi.  - Cô Tô Cô, người là đệ tử ưu tú nhất của Ta Ta Tung Gô, vậy ngươi hãy nghe ngóng, quan sát thay cho ta. Ta phong cho ngươi chức Ðại Phán Quan giữ việc xét xử và trừng phạt những kẻ lường gạt, trộm cắp 

và tất cả những kẻ vi phạm luật Yassa. Không một ai được phản đối quyền phán quyết của ngươi.  Lối bổ nhiệm thật bất thần nhưng Thành Cát Tư Hãn vẫn không sai lầm. Cô Tô Cô nêu ra hai nguyên tắc để xét xử: Tất cả 

những chứng cớ trưng ra đều vô giá trị và kẻ nào bị bắt quả tang hay tự thú tội mới kể là phạm pháp. Dưới ngọn đèn công lý của ông ta những tội sát nhân, trộm cướp, ngoại tình không còn trong xã hội Mông Cổ nữa. Tinh 

thần trọng danh dự lên cao đến nỗi không ai chối lỗi cả, hầu hết là những kẻ phạm tội đều tới phán quan tự thú nhận rồi xin khoan hồng. Bộ luật Yassa được khắc bằng chữ Thổ Phồn trên những tấm bảng sắt, đã thất lạc từ 

khi đế quốc Mông Cổ sụp đổ, ngày nay chỉ còn sót lại một ít mảnh vụn nên đám con cháu sau nầy không còn ai biết nữa. Nhưng có điều đáng lưu ý là một Thế Kỷ rưỡi sau Thành Cát Tư Hãn, nhà đại chinh phục Timour 

nhận rằng ông đã thành công là nhờ có nghiên cứu kỹ càng bộ luật ấy. Và Mogol-Baber, ba Thế Kỷ sau cũng xây dựng đế quốc Ấn trên nền tảng Yassa... Trong những tuần liên hoan, một mặt Ðại Hãn vẫn chè chén vui 

chơi với các Tướng, một mặt hạ lệnh, phân định nhiệm vụ cho mỗi người. Họ phải kiểm tra tất cả các Bộ Lạc để biết đích xác số lều trại. Thành lập một Bộ Tổng Tham Mưu (Iourt Dchi) thường trực có nhiệm vụ phân chia 

mục trường cho công bằng tùy theo tầm quan trọng của mỗi Bộ Lạc, tập trung tin tức, tài liệu về các xứ lân cận, lập số tráng đinh từng khóm (10 lều) để động viên lúc chiến tranh, qui định những con đường trẩy 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 50

binh, hội binh. Lập một Bộ Targou Dchi gồm những sĩ quan lo việc hành chánh chuyên giải quyết những vấn đề khó khăn, những vụ tranh chấp, một Bộ Bouliargou Dchi gồm những Cảnh Binh giữ an ninh trên các ngõ giao 

thông, kiêm phận sự bắt giữ những gia súc chạy lạc, trả lại cho chủ nếu họ chứng minh được quyền sở hữu. Luật Yassa không quên phòng ngừa những trường hợp kẻ trộm lùa ngựa, trâu của mục đồng, tội trộm như thế đều 

bị xử tử hình. Điều luật nầy nghiêm khắc đến nỗi về sau trở thành một tập tục tới ngày nay vẫn còn ở các miền biên cảnh Mông Cổ, Tân Cương: Lạc đà đi lạc thì không ai dám cho uống nước để tới lúc khát quá, nó phải tìm 

đường trở về nhà chủ.  Lúc bấy giờ tổ chức mã khoái ''Tên bay'' đã cải thiện đến mức cực kỳ chu đáo. Thành Cát Tư Hãn đặt tổ chức nầy lên hàng quan trọng bậc nhất, giao cho Tướng Gia Luật Mễ trực tiếp điều khiển. 

Người lính mã khoái là một viên chức bất khả xâm phạm. Dù là hạng Thân Vương, hễ nghe tiếng chuông đặc biệt của mã khoái là phải mau mau nhường lối đi cho hắn, hoặc khi gặp ngựa của hắn đã đuối sức phải tức khắc 

nhường ngựa của mình lại. Hắn phi ngựa bất kể ngày đêm qua đồng hoang, Sa Mạc...và trong vài ngày hắn có thể vượt một khoảng đường mà người khác phải mất một tuần lễ. Muốn chịu đựng nổi một cuộc sải ngựa tận 

lực như vậy, hắn phải dùng vải quấn chặt đầu cổ mình mẩy lại, vừa ngủ (vừa thức ?), dở sống dở chết trên lưng ngựa. Nhờ vậy mà một việc nhỏ nhặt xảy ra đâu đó rất xa xôi, Thành Cát Tư Hãn đều được báo cáo rất rõ 

ràng.  Những đẳng cấp do Ðại Hãn quy định chặt chẽ trong thời bình đều giữ y nguyên trong thời chiến. Những Thân Vương, những vị chỉ huy, những Tù Trưởng, lúc có chiến tranh thì làm Vạn Phu Trưởng, Thiên Phu 

Trưởng, Bách Phu Trưởng. Lịnh hành quân truyền tới thì các Bộ Lạc phải hội binh lại để lập thành quân đoàn. Lúc thái bình Thập Phu Trưởng phải lo rèn luyện Binh Sĩ của mình theo sự chỉ đạo của thượng cấp, phải kiểm 

soát vũ khí và quân trang sao cho lúc nào cũng sẵn sàng, đầy đủ và toàn hảo. Phải làm thế nào ''hễ lịnh xuống là tức khắc lên đường, dù giữa đêm khuya cũng không có thời gian chuẩn bị''. Tất cả quân nhân đều phải biết 

rành luật này: ''Dù phạm lỗi lần thứ nhất cũng bị giáng xuống làm lính trơn và ngược lại dù xuất thân là lính mà có khả năng lỗi lạc chắc chắn sẽ được cất nhắc lên hàng chỉ huy cao cấp''.  Như thế ấy, ngay trong cuộc lễ 

Thành Cát Tư Hãn cùng các bộ tướng tổ chức xong những cơ cấu quân sự và hành chánh cho quốc gia, mỗi người đều được đặt vào một địa vị đúng với khả năng của mình.  Yassa qui định tất cả công dân từ 15 đến 60 

tuổi phải thi hành quân dịch: Kẻ nào không thể đi hành binh được thì phải phục vụ trong các tổ chức lao động: Chăn thả gia súc, rèn khí giới, luyện ngựa chiến...không một ai lãnh lương bổng mà ngược lại, mỗi công dân 

phải nộp một phần mười của cải cho Ðại Hãn.  Để cho đàn ông có thể làm tròn bổn phận chiến đấu và lo đầy đủ thuế khóa, Yassa cho người đàn bà nhiều quyền hạn rộng rãi, được tự do nhiều phương diện, trong lúc đó ở 

khắp Á Đông không có nơi nào được như vậy. Nhưng ngoại tình là tội nặng nhất đều bị xử tử hình. Trách nhiệm nặng nề nhất của người đàn bà làm việc để nâng địa vị của chồng lên. Ðại Hãn nói: ''Nếu người vợ ngu muội, 

nhẹ dạ, thiếu trí thông minh, không thứ tự, người ta chỉ thấy ở họ những tính xấu xa nhất của người đàn ông. Nhưng nếu họ giỏi nội trợ, khéo xã giao, làm cho gia đình sung túc, họ sẽ nâng cao vị trí của chồng lên, gây tiếng 

tốt cho chồng trong những kỳ đại hội. Người ta biết một người đàn ông tốt qua người vợ giỏi của họ''.  Người đàn bà phải làm thế nào khi có lịnh của Ðại Hãn chồng của họ có thể tức khắc bỏ mũ lông xuống, đội mũ chiến 

bằng da lên, xông ra chiến trường. Đàn 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 51

ông chỉ lo việc giữ gìn khí giới cho sắc bén còn mọi việc khác người vợ phải lo sắp đặt sẵn sàng, từ cái áo kép bằng lông, giày vớ đến bình đựng sữa, miếng thịt khô nhét trong yên ngựa...  Mối lo nặng nề nữa là dự trữ 

lương thực cho mùa Ðông. Trong mùa thì họ lo đánh sữa bò để lấy bơ, chất còn lại thì để cho chua rồi nấu đông lại và đem phơi cho tới lúc cứng như miếng sắt. Đến mùa Ðông, đem một miếng sữa khô nầy bỏ vào nước 

nóng lắc một hồi, họ sẽ có một thức uống chua. Với người Mông Cổ thì ngon tuyệt nhưng với khách lạ thì không thể nào ngửi nổi, vì nó hệt như mùi nước tiểu.  Ðại Hãn cũng không quên bài trừ thói làm bẩn nước giếng 

nước suối, cấm hẳn việc lùa súc vật tới mấy nơi đó cho uống, những kẻ vi phạm đều bị trừng phạt nặng.  Trong thời kỳ này, Thành Cát Tư Hãn thành lập một đoàn quân Túc Vệ gọi là Kachik. Một hôm ông tuyên bố: ''Trời 

đã giao cho ta sứ mạng thống trị tất cả các dân tộc, nay ta thấy cần phải có một đoàn quân túc vệ riêng cho đoàn trại ta. Các Tướng hãy chọn lựa kỹ trong các vạn phu, bách phu, những người to khỏe và nhanh, thành lập 

đoàn quân ấy. Họ phải thuộc hàng tử đệ của các Thân Vương, hoặc các người chỉ huy, để phục vụ bên cạnh ta''.  Quân Kachik được liệt vào hạng thượng thặng, đặt lên trên Quân Ðội thường trực. Cấp bậc sĩ quan chỉ 

huy quân Túc Vệ cao hơn Vạn Phu Trưởng nhưng không có quyền thưởng phạt. Chỉ Ðại Hãn mới có quyền xét xử họ, và thường trực tiếp kiểm soát để biết rõ khả năng của từng người, lúc nào cần thì rút họ ra giao cho 

những trách vụ đặc biệt. Tổ chức đạo quân này Thành Cát Tư Hãn còn nhằm mục đích khác, gom hết đám con em của hàng quí tộc lại bắt sống bên cạnh ông để dễ kiểm soát hơn vì bọn nầy thường kiêu hãnh, phóng túng, 

quen óc giai cấp, thường bất tuân thượng lịnh, hơn nữa sống trong vòng đoàn trại của ông họ sẽ là những con tin, ngăn ngừa được sự phản loạn của cha chú họ. Và ngày nào được trở về họ sẽ là những viên chức, những sĩ 

quan đã được huấn luyện kỹ càng, giúp ích cho đoàn trại của họ. Trong số 10.000 Túc Vệ này Ðại Hãn còn chọn ra 1000 người lập đội vệ sĩ gác ngày gọi là Tourghak, 1000 Vệ Sĩ gác đêm gọi là Kaptaut và 1000 thần 

tiễn thủ gọi là Kortchin. Ông nói với họ: ''Này những Vệ Sĩ của ta, lúc thái bình cũng như lúc chinh chiến, các ngươi đã lo bảo vệ cho mạng ta được an toàn không kể đêm hôm, mưa gió, tuyết băng, ta ghi nhớ công lao đó 

và sẽ ra lịnh cho những kẻ kế vị ta sau này phải đặc biệt săn sóc các ngươi như săn sóc một cái đài dựng lên để kỷ niệm ta''.  Các Ðội Vệ Sĩ nầy đều đặt dưới quyền chỉ huy của Thân Vương Gia Ganh, là một người Tây 

Hạ được ông đem về làm nghĩa tử từ thuở nhỏ. Cả những Vương Tử cũng phải tuân lịnh Gia  Ganh.  Việc thành lập đạo quân Túc Vệ là một biện pháp rất cần thiết vì đế quốc Thành Cát Tư Hãn đang ở thời kỳ gây dựng, 

dân du mục chưa quen tuân hành theo ý chí của một người. Còn nhiều mưu toan ngấm ngầm, nhiều nhóm chống nhau mà trên tất cả là Pháp Sư Cốc Chu. Hắn là một người khôn khéo, nhiều thủ đoạn quỉ quyệt lại được cái 

thế ''người tâm phúc của Nhà Trời'' nên trước mặt hắn ai cũng nghiêng mình sợ hãi. Ngay cả Ðại Hãn cũng bắt đầu nhận thấy hắn là một tai ách đáng lo ngại nhất vì ở địa hạt nào ông cũng có thể áp dụng quyền uy của mình 

mà địa hạt tín ngưỡng thì rất khó. Cốc Chu tự cho mình là Sứ Giả của Trời và là cố vấn tối cao của Ðại Hãn. Hắn đứng ngoài vòng mọi lịnh luật, trong Hội Ðồng Quí Tộc hắn có mở lời trước thì các Thượng Tướng và Thân 

Vương mới dám nói sau. Mấy bào đệ của Ðại Hãn và mấy Vương Tử đều hết sức lo ngại khi nhìn thấy vẻ mặt của Ðại 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 52

Hãn sa sầm lúc theo dõi buổi họp do Cốc Chu chủ tọa. Không bao lâu sự cừu thị giữa Cốc Chu và gia đình Ðại Hãn trở thành công khai. Có một lần ngay trong hội nghị một bào đệ của Ðại Hãn lên tiếng phản đối Cốc 

Chu liền bị hắn mắng trở lại. Ðại Hãn phải làm thinh vờ như không nghe biết. Rồi tên Pháp Sư lại càng lộng hành, cứ bô bô nói trước, hớt lời cả những người trưởng thượng trong hàng quốc thích. Và dân chúng bên ngoài 

đều hay biết tất cả...  Sự gay cấn càng ngày càng kịch liệt phải đi đến lúc quyết định. Cốc Chu cứ tới lui viên môn của Ðại Hãn bảo rằng: ''Ngày nào Cát Xa còn sống, ngôi báu của ngài không được Trời che chở, vì Trời 

đã phán định: Trước tiên Thành Cát Tư Hãn bình định thiên hạ, sau đó Cát Xa sẽ lên ngôi báu trị vì...''  Ðại Hãn không nói chi cả nhưng trong thâm tâm lấy làm nghi hoặc. Ông ngấm ngầm theo dõi hành động của người 

em rồi bắt gặp người bào đệ choàng tay lên mình nàng Cúc Lan, đệ nhất sủng phi của mình. Như vậy lời nói của Cốc Chu không phải là vu vơ.  Ðại Hãn đang ngồi một mình trong viên môn trầm ngâm nghĩ ngợi, bỗng Cốc 

Chu bước vào. Vẻ hân hoan đắc thắng hiện rõ trên khuôn mặt gầy gò khắc khổ của hắn: ''Ngài đã thấy rõ Cát Xa ôm sủng phi của ngài rồi phải không ?''  Ngay giữa khuya hôm đó, Thành Cát Tư Hãn sai một viên sĩ quan 

cận vệ dẫn quân đến lều người em tước lấy hết dấu hiệu quí tộc (mũ và đai) rồi trói Cát Xa lại, sau đó ông đích thân đến tra vấn.  Đám thê thiếp của Cát Xa khóc như mưa, chạy đi cầu cứu bà U Luân. Bà mẹ của Ðại Hãn 

sửng sốt vớ lấy một cây đoản đao chạy tất tả đến lều của Cát Xa. Bọn lính gác muốn ngăn cản nhưng không dám. Lúc ấy Thành Cát Tư Hãn đang cơn thịnh nộ, sát khí đằng đằng còn Cát Xa thì nằm sóng soài trên mặt đất, 

tay chân bị trói chặt, nhưng vẻ rất khinh mạn. Bà U Luân nhảy vào giữa hai người, cắt dây cho Cát Xa rồi lấy mũ và đai trả lại. Thình lình bà xé toạc vạt áo trước, mở banh ngực ra nói qua hơi thở hổn hển:  - Đây nầy! Cả 

hai đứa bây đều đã bú đôi vú nầy!  Quay qua phía Thành Cát Tư Hãn, bà thét to lên:  - Có phải mầy muốn làm nát thịt, đổ máu của chính mày không ? Cát Xa có tội tình gì hử ? Từ bao năm nay lúc nào nó cũng xả thân 

bảo vệ mầy, giờ đã giết hết kẻ thù rồi nên nó thành đồ vô dụng phải không ?  Thành Cát Tư Hãn lặng thinh và ngỡ ngàng để mặc cho bà mẹ mắng nhiếc, một lát sau ông quay mình bước ra ngoài lều. Trở về viên môn lại 

thấy Bật Tê đang chờ đợi:  - Thật là rắc rối! Đến như em của ngài mà sinh mạng cũng bị đe dọa, người khác mới như thế nào ?...Ðại Hãn là chức gì mà phải nghe lời một thằng phù thủy ?  Bà nói thật nhiều, nói không nể 

nang.  - Bây giờ ngài còn sống đây mà hắn không chút kiêng sợ, đến khi ngài mất rồi mới ra sao ? Mấy đứa con sẽ nghe theo lịnh của ai ? Ngài gây dựng đế quốc để cho con cháu hay cho tên phù thủy ?  Ngay đêm đó 

Thành Cát Tư Hãn cho gọi Tê Mô Gu, người em út và bảo riêng: ''Ngày mai Cốc Chu có tới và còn giở trò cũ nữa thì mầy cứ tự tiện đối xử với hắn cách nào cũng được theo ý của mầy''.  Sáng hôm sau Thành Cát Tư 

Hãn được tin Cát Xa đã dẫn một số thuộc hạ bỏ trại, ông liền phái Tốc Bất Đài phi ngựa đuổi theo kiếm Cát Xa cho kỳ được. Tốc Bất Đài đuổi theo kịp và cố gắng thuyết phục: ''Có thể có nhiều người liên kết với ông, 

nhưng chắc chắn không có ai là bạn tâm huyết. Ông cũng sẽ có một số dân chúng nhưng họ không phải là huynh đệ...'' 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 53

Cát Xa liền trở về.  Trong lúc ấy, Cốc Chu và Muôn Lịch, cha của hắn, cùng với sáu anh em tới yết kiến Thành Cát Tư Hãn.  Tê Mô Gu án ngữ trước mặt Cốc Chu và bắt bẻ phải trái nhưng chưa hết lời thì bị Cốc Chu đẩy 

mạnh về chỗ ngồi một cách xấc xược. Tê Mô Gu nhảy chồm tới rồi hai người đấm đá nhau túi bụi. Thành Cát Tư Hãn quát lên: ''Các ngươi không được đánh nhau trước mặt Ðại Hãn. Các ngươi hãy đi ra ngoài''.  Hai 

người vừa bước ra khỏi viên môn thì quân mai phục nhảy xô tới quật Cốc Chu xuống đất, bẻ gãy đôi xương sống. Tê Mô Gu bước vào nói to lên:  - Ra mà xem, hắn nằm sấp ngoài kia hết cục cựa rồi!  Lúc đó thái độ của 

mấy người anh em Cốc Chu trở nên hung hăng lạ thường. Thành Cát Tư Hãn quát lên:  - Đi ra ngoài tất cả.  Bọn họ thấy Vệ Binh bao vây chặt chẽ, không ai dám tỏ thái độ hăm dọa nữa liền lẳng lặng khiêng xác Cốc Chu 

về.  Muôn Lịch vào viên môn kêu gào với Ðại Hãn:  - Ngài ơi! Lúc nào tôi cũng là bạn chí thân của ngài...cho tới hôm nay...  Ðại Hãn giận hầm hầm cắt lời:  - Ngươi đừng láo, Muôn Lịch! Ngươi theo ta chỉ vì ngươi 

không dám không theo. Nhưng ta vẫn tiếp nhận không hề trách móc một lời, lại cất nhắc ngươi lên chỗ ngồi danh dự. Con ngươi ta cũng ban cho những địa vị xứng đáng, cao quí hơn mọi người, vậy mà ngươi không dạy 

cho chúng nó biết khiêm tốn, phục tùng. Cốc Chu muốn trèo lên đầu các con và các em của ta! Hắn lại cả gan muốn tranh quyền với ta nữa...Và cả ngươi cũng vậy! Ngươi đã thề tuyệt đối trung thành với ta mà bây giờ 

ngươi vờ như không có! Thế nghĩa là gì ? Mới cam kết buổi tối, sáng hôm sau đã phản bội! Thôi đừng có nói thêm một lời nào nữa...  Muôn Lịch nín câm và không đá động tới cái chết của con mình nữa. Về sau ông vẫn 

tiếp tục dự Hội Ðồng Tướng Lãnh, mấy người con vẫn giữ những địa vị quan trọng trong Quân Ðội.  Khi dân chúng hay tin Cốc Chu đã chết, họ đồn nhau rằng hắn đã bay về trời, vì không thấy thi thể của hắn. Ðại Hãn liền 

thông báo như sau: ''Pháp Sư Cốc Chu đã vu khống cho bào đệ của Ðại Hãn nên bị Trời trừng phạt, lấy lại đời sống và thể xác của hắn vì bao giờ Trời cũng phò hộ Ðại Hãn với Hoàng Tộc và tiêu diệt tất cả kẻ thù thuộc 

hạng nào toan xúc phạm tới Ðại Hãn''.  CHƯƠNG XII CUỘC VIỄN CHINH THỨ NHẤT: TÀN PHÁ TÂY HẠ Lãnh thổ Mông Cổ bây giờ tiếp giáp với ba nước lớn: Phía Đông và Đông Nam, sau dãy Vạn Lý Trường 

Thành là Đại Kim đang thời kỳ cường thịnh, phía Nam là nước Tây Hạ, phía Tây bên kia núi Pamir là đế quốc Tây Liêu.  Để chuẩn bị cuộc xâm lăng, Bộ Tổng Tham Mưu Mông Cổ thả rất nhiều điệp viên qua ba nước ấy 

dò la thực lực, quan sát binh tình.  Lúc ấy Tây Liêu đang ở dưới quyền cai trị của một Hoàng Ðế lão nhược không thích gây hấn với ai nữa. Nhưng bọn Thái Thú của ông ta rất hà khắc khiến cho dân các xứ phiên thuộc 

như Thổ Phồn hết sức ca thán. Trong thời kỳ này quân Mông Cổ đã tiến sâu vào vùng núi Altai, đánh đuổi Khả Hãn Bui Rúc chấm dứt cuộc đô hộ Nãi Man, nước Thổ Phồn mới mở rộng ra từ biên giới Mông Cổ đến Tây 

Liêu. Thành Cát Tư Hãn gởi một Sứ Bộ qua Thổ Phồn gọi Vua I Di Cút hãy qui phục Mông 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 54

Cổ. Nhà Vua liền gởi đồ cống hiến đến trước rồi đích thân tới Mông Cổ xin làm phiên thần.  Dân Tây Hạ thuộc giống Tây Tạng, xưa kia là Bộ Lạc Thát Bạt chiếm khu vực A La Chan và Ordos, đời Đường qui phụ Trung 

Hoa nhưng người em chú bác lại hàng Liêu được phong Hạ Vương. Vua Tống cho Kế Bổng dụ Kế Thiên bỏ Liêu theo Tống, nhưng chẳng bao lâu hai anh em đều phản Tống. Kế Bổng bị bắt, Kế Thiên chiếm Linh Châu 

làm căn cứ. Truyền xuống đời cháu là Nguyên Hạo một tay hùng kiệt nhiều mưu lược, thu dụng văn minh Trung Hoa, đánh chiếm 18 Châu ở Hà Tây (thuộc các Tỉnh Thiểm Tây, Cam Túc và một phần đất Tân Cương ngày 

nay) định Ðô ở Ninh Hạ, Quốc Hiệu Đại Hạ. Vua Tống phong Tây Hạ Quốc Vương.  Sau hồi chiến thắng Nãi Man, Thành Cát Tư Hãn mới biết rõ Tây Hạ qua kinh nghiệm bản thân. Ông xua quân đột kích vào vùng biên 

cảnh xứ nầy đốt phá mấy làng, thấy dân tộc này là dân đô thị không quen chinh chiến. Kỵ Binh Mông Cổ đã xéo tan đám bộ binh chuyên phóng lao của họ, nhưng không muốn vào sâu hơn nữa, Đại Hãn cho rút quân về. 

Cho nên người Tây Hạ không cho là quan trọng, họ quan niệm như một cuộc quấy nhiễu cướp bóc thông thường của dân du mục.  Nước láng giềng thứ ba là đế quốc Kim sau dãy Trường Thành. Dân Kim thuộc giống 

người Nữ Chân (Djurtchat) xuất phát ở thượng lưu sông Amour, là một dân tộc mạnh mẽ, chất phát. Thời ấy nước Liêu cho Hoàng Nhan Ô Cốt Nãi làm Tiết Ðộ Sứ đất Nữ Chân. Ô Cốt Nãi truyền xuống 5 đời đến Ô 

Cốt Dã thì phản Liêu, chiếm miền Đông Bắc Tỉnh Cát Lâm ngày nay, xưng Ðế gọi là nước Kim. Ít lâu sau Kim lại xua quân đánh chiếm nước Liêu, hạ Thành Yên Kinh (1125). Diệt Liêu rồi Kim lại xua quân đánh Tống, 

vây hãm Kinh Ðô, Vua Khâm Tông phải nhường đất, nạp cống phải gọi Vua Kim bằng bác, gởi Thân Vương, Tể Tướng làm con tin. Nhưng chưa đầy một năm quân Kim lại hãm kinh thành, lập Trương Bang Xương làm 

Sở Ðế rồi bắt Vua Khâm Tông cùng Hoàng Gia về Bắc, Trương Bang Xương lui về đóng Ðô ở Lâm An (Chiết Giang) đó là Vua Cao Tông Nhà Nam Tống. Bây giờ nước Kim chiếm cả miền Bắc Trung Quốc gồm có 

Đông tam Tỉnh, các Tỉnh ở lưu vực Hoàng Hà, Tỉnh Giang Tô, Tỉnh An Huy và dãy đất phía Bắc sông Hoài, đóng đô ở Yên Kinh (Bắc Kinh). Ngoài những báo cáo tỉ mỉ, đầy đủ chi tiết của bọn điệp viên, Thành Cát Tư 

Hãn còn đặc biệt chú trọng đến những lời tường thuật của bọn thương nhân. Trong Kim trướng Ðại Hãn nhắp koumiss yên lặng, chăm chú nghe họ kể từ những kỳ lạ này đến kỳ lạ khác: Những cái cầu đá bắc ngang sông, 

những chiếc thuyền cao rộng ngược xuôi trên dòng nước. Hạng giàu có không cỡi ngựa mà ngồi trên những chiếc xe chạm trỗ vàng son...Tất cả những gì bày ra ở nước Kim đều lộng lẫy, ngoạn mục không thể tưởng tượng 

được. Chẳng những giàu sang, hoa lệ nước Kim còn hùng mạnh nữa. Thành Thị của họ rộng lớn vô cùng chứa không biết bao nhiêu dân chúng mà kể, có thể nói tất cả dân Mông Cổ tụ họp lại chỉ mới đủ cho một Thành mà 

thôi. Những Ðô Thị ấy đều bao bọc bằng một vòng tường thành vĩ đại, cao ngất, không có con ngựa nào trên thế gian này vượt qua được, cũng không có kẻ địch nào trèo qua nổi. Mỗi Ðô Thị chỉ bắt một người dân đi lính 

thôi, Hoàng Ðế nước ấy sẽ có một đạo quân đông gấp mấy lần Quân Ðội Mông Cổ. Họ có những cây cung phải 20 người giương mới nổi, những chiến xa tới 20 con ngựa kéo. Lúc giao chiến họ phóng lửa vào quân địch, 

tiếng nổ như sấm sét, vật gì cũng bị phá tan thành mảnh vụn...  Càng nghe nhiều về câu chuyện của bọn thương nhân, Thành Cát Tư Hãn càng lo lắng nghĩ ngợi vì họ thuật đúng như báo cáo của điệp viên: Những phương 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 55

tiện chiến tranh của Hoàng Ðế Kim thật không có cách gì phá được, Quân Ðội nhiều vô tận, Thành Trì bất khả xâm, vũ khí muôn trùng không đếm xiết.  Mà chủ trương của ông thì phải đánh nước Kim, phải liều với họ một 

trận giặc vì lẽ sống còn. Có điều khó hiểu là tại sao lần này nước Kim để yên cho ông thống nhất lực lượng du mục vì từ mấy trăm năm qua đế quốc này luôn luôn phá hoại sự đoàn kết của dân tộc ở lều. Họ cứ liên kết Bộ 

Lạc này để tiêu diệt Bộ Lạc khác. Với chiến thuật ấy họ diệt ngay từ lúc nẩy mầm lực lượng nào có cơ phát triển. Họ đã đầu độc Khả Hãn Ka Buôn, giết Khả Hãn Ka Tuôn, xử cực hình hai Khả Hãn khác trong Tộc Bọt 

Di Dinh chỉ vì những vị Chúa nói trên đã qui tụ được một số Bộ Lạc đông đảo.  Thật ra lần này cuộc diện ở mạn Bắc thay đổi quá nhanh chóng khiến nước Kim không dở trò gì được. Thành Cát Tư Hãn lần lượt chiến 

thắng những kẻ địch mà bọn Tướng lãnh Kim ngỡ rằng bọn ấy mạnh hơn và nguy hiểm hơn ông, như Tô Ha Rin, Tút Sa Bét, Bai Bu Ka. Họ đã đánh giá ông sai lầm, nên sau bức Trường Thành họ chểnh mảng trong việc 

tung ra những âm mưu có thể đưa ông đến chỗ thất bại. Đến lúc ông tiêu diệt hết kẻ địch, sự thống nhất Mông Cổ đến tai họ một cách bất ngờ như một tiếng sét. Mãi đến sau cùng Hoàng Thân Vĩnh Tế mới làm cuộc hành 

trình gần hai ngàn dặm qua Sa Mạc để xem sự gì đã xảy ra thì đã quá muộn. Không còn một Bộ Lạc nào mà nước Kim có thể kéo bè về với mình được. Bây giờ muốn dẹp ông, nước Kim phải xua quân qua Sa Mạc mới 

được. Nhưng ông đã biết rõ thứ Quân Ðội này hồi 10 năm về trước lúc đánh quân Thát Ðát. Họ muốn tới thì cứ tới... Thật ra chính cái quỉ quyệt của bọn cầm quyền nước Kim đã làm cho Thành Cát Tư Hãn lo ngại. 

Không những họ che chở ủng hộ bọn bất mãn, mà còn gieo sự bất mãn xúi giục, thúc đẩy bọn này nổi loạn. Đáng lo nhất là mấy Vương Tử chẳng biết có duy trì nổi kỷ luật sắt đối với đám Thân Vương hay không vì đám 

này dễ bị cám dỗ, thiếu kiên nhẫn trước những áp lực ? Bọn Kim nếu mưu chia rẽ mấy người con của ông ra bằng cách phong chức tước, hứa hẹn lạc quan, chẳng biết chúng nó có đủ trí khôn ngoan để đương đầu lại 

không ? Tây Liêu và Tây Hạ không phải là thứ láng giềng nguy hiểm. Chỉ có đế quốc Kim hễ ngày nào còn bênh cạnh là Mông Cổ còn bị mối đe dọa nặng nề.  Vì những lẽ trên mà Thành Cát Tư Hãn cương quyết phát 

động một cuộc chiến tranh qui mô, một cuộc chiến tranh để giải quyết dứt khoát vấn đề với nước Kim. Nhưng qua những tin tức ông thấy rõ Quân Ðội Mông Cổ chưa đủ tiềm lực, chưa sẵn sàng để tiến tới một trận chiến 

định đoạt. Cho nên với tất cả sự lo xa và dè dặt, Thành Cát Tư Hãn bắt đầu một cuộc chuẩn bị chu đáo cho chiến cuộc khốc liệt sau này.  Tây Hạ là một nước có Thành Trì, có Quân Ðội vũ trang và được huấn luyện theo 

Trung Quốc. Ðại Hãn nhận thấy thượng sách là đem quân lực của mình thử sức trước ở tại nước này đồng thời để rèn luyện Binh Sĩ quen với chiến thuật công Thành.  Ông liền xua đoàn Kỵ Binh tiến vào Tây Hạ, đánh tan 

đạo quân ra nghinh chiến, tràn vào một ít làng nhỏ và tiến tới trước Thành Wolohai, một cái Thành kiên cố. Khi thế đang hăng, quân Mông Cổ liền ào tới hãm Thành. Họ tấn công nhiều đợt liên tiếp nhưng đều thất bại nặng. 

Sau cùng Thành Cát Tư Hãn đích thân chỉ huy tung ra một đợt tấn công nữa nhưng cũng vô hiệu quả. Bấy giờ mới thấy rõ Kỵ Binh Mông Cổ không thể thành công trong lối đánh giặc này. Họ không thể kiên nhẫn chờ đợi, 

không biết tiến tới mục tiêu từng bước một...  Nỗi bất mãn và hoang mang lan tràn khắp các trại, nhưng Ðại Hãn không nói tới chuyện rút quân. Sau mấy ngày tính toán ông đem áp dụng một quỉ kế: Ðề nghị 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 56

với bọn chỉ huy trong Thành nếu đem nạp gấp 1.000 con mèo và 10.000 chim én, ông sẽ hạ lịnh rút quân. Viên Tướng thủ Thành hết sức ngạc nhiên, không hiểu bọn rợ đòi như thế để làm gì, nhưng cũng tổ chức một cuộc 

lùng bắt tất cả mèo và chim én đem nạp, tuy nhiên họ rất dè dặt không dám mở cửa thành. Ðại Hãn đâu cần mở cửa Thành làm gì nữa. Ông cho Binh Sĩ cột vào đuôi mỗi con vật nói trên một chùm bổi, châm lửa đốt rồi thả 

ra tất cả. Bị lửa đốt nóng, chim én kinh hoàng bay về chui vào các mái tranh, mèo thì chạy cuồng loạn rút vào các xó nhà. Dân chúng trong Thành nhốn nháo cả lên rùng rùng đi đuổi bắt, nhưng bắt sao cho hết được. Chẳng 

bao lâu lửa dấy lên cháy lan tràn khắp bốn phía thì ngay lúc ấy quân Mông Cổ ồ ạt trèo vào Thành.  Binh Mông Cổ reo hò vang dậy: Họ đã chiếm được Thành. Không có sức nào kháng cự nổi với Ðại Hãn của họ! Họ sẽ 

kéo đi chiếm trọn lãnh thổ Tây Hạ!  Nhưng Thành Cát Tư Hãn không lạc quan như thế, vì quỉ kế này chỉ đem lại một lần thắng lợi mà thôi. Lần sau thì làm thế nào ? Ông thấy rõ mình bất lực trước những bức tường thành. 

Cho nên quân sĩ đều ngạc nhiên không hiểu sao Ðại Hãn không tiến binh nữa.  Trong lúc ấy Vua Tây Hạ ráo riết tổ chức một đạo quân mạnh và tăng cường sự phòng thủ ở các nơi khác. Nhưng bách quan kéo tới Vương 

Cung ở Ninh Hạ đồng tâu rằng: ''Chúa Mông Cổ đòi phải nạp tuế cống, ông ta mới chịu nghị hòa và rút quân ra khỏi đất nước''.  Nghe qua Chúa Tây Hạ bừng bừng nổi giận, muốn bác bỏ đề nghị hỗn của dân du mục vì 

có bao giờ chúa tể một đế quốc rộng lớn lại chịu làm phiên thần của một Tù Trưởng man rợ? Bọn Tướng lãnh phải nhắc cho Nhà Vua nhớ là chính Hoàng Ðế Trung Quốc đã có lần phải tạm thời cống hiến bảo vật cho một 

Vương Tử Mông Cổ để họ lui quân rồi sau đó chỉnh tu binh mã đánh quật trở lại.  Thế là Tây Hạ đành chịu nghị hòa đem nạp cống phẩm, Ðại Hãn liền rút quân về đoàn trại. Quân sĩ Mông Cổ từ đó càng nôn nao khao 

khát những cuộc viễn chinh mới. Riêng Thành Cát Tư Hãn, ông đã thấy rõ sức mạnh của dân đô thị và nhược điểm của quân lực mình. Chỉ còn cách là phải khai thác những kinh nghiệm vừa qua.  Sau trận này Thành Cát 

Tư Hãn nhận thấy cần phải rèn luyện lại cấp lãnh đạo quân sự, tạo một tập đoàn Tướng lãnh tinh thông binh pháp có đầy đủ khả năng đối phó với mọi tình thế khó khăn. Do đó tất cả Tướng lãnh và Tù Trưởng ở các nơi 

đều được gọi về trung ương dự những lớp giảng về binh pháp của ông...Để ngăn ngừa sự trốn lánh, ông ra một điều luật mới ghi trong Yassa: ''Ai có ý trốn tránh không tới họp mặt để nghe huấn dụ của ta, người đó sẽ lâm 

vào số phận của một hòn đá rơi xuống nước không ai còn thấy bóng nữa''.  Ba mươi năm sau thời kỳ mở những lớp giảng huấn nói trên, Bạt Đô (cháu nội của Thành Cát Tư Hãn) tổ chức một lực lượng 600.000 người mà 

trong đó chỉ có một phần tư người Mông Cổ. Tất cả số người này đều giữ chức vụ chỉ huy từ hàng Thập Phu Trưởng đến hàng cao cấp nhất. Đám Thượng Tướng của Bạt Đô có thể điều khiển dễ dàng cùng một lúc nhiều 

chiến dịch hành quân trên một dải đất bao la từ Ba Lan đến Ba Nhĩ Cán, từ sông Dnieper đến biển Adriatique, và sau kết thúc những trận đánh rồi, các quân đoàn đều tập họp trở về đông đủ cả. Không một nhà chỉ huy 

quân sự nào của Âu Châu thời bấy giờ có thể làm tròn được một nhiệm vụ nặng nề phức tạp như thế.  Khóa học đầu tiên của trường quân sự Mông Cổ là khóa học về chiến thuật công Thành: Cách sử dụng thang dây, bao 

cát, cách chế tạo và sử dụng những cái mộc vĩ đại dùng để đỡ tên, cho các đội xung kích. Mỗi Bộ Lạc phải chế tạo một số 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 57

dụng cụ cần thiết để công thành, nạp vào kho quân cụ do những sĩ quan phụ trách việc giữ gìn và phân phát lúc xuất chinh.  Trong lúc ấy Ðại Hãn lại phong Truật Xích làm Chủ Tướng cùng với Tốc Bất Đài và Triết Biệt 

điều động một quân đoàn lên mạn Tây Bắc quét cho sạch những đám loạn quân lẻ tẻ còn sót lại ở biên cảnh Mông Cổ. Bây giờ ông khỏi cần phải thân chinh đối với những đám giặc chòm như thế, một thế hệ mới đã trưởng 

thành và cần học tập chiến đấu dưới sự điều khiển của các Thượng Tướng lão luyện. Ở ngôi Ðại Hãn ông chỉ cần ban bố những lời khích lệ tinh thần:  - Hỡi các Tướng trung thành của ta! Các ngươi là hạng sáng sủa như 

vầng minh nguyệt thật xứng đáng là cấp chỉ huy các binh đoàn. Các ngươi là những hột trân châu trang điểm trên mũ miện của ta! Các ngươi phải là trung tâm điểm của vũ trụ, phải là núi đá đứng sừng sững giữa trời. Hỡi ba 

quân đang đứng quanh ta như bức tường thành kiên cố, đội ngũ chỉnh tề như cánh rừng sậy hãy lắng nghe lời nói của ta:  Các ngươi hãy đoàn kết chặt chẽ như năm ngón tay, lúc tấn công hãy như chim ưng đáp xuống con 

mồi, lúc tiêu khiển hãy vũ múa như con công, lúc giao chiến hãy lao vào kẻ địch như con ó lao xuống đàn gà...  Truật Xích thống lĩnh quân đoàn qua Nãi Man bắt tất cả những Bộ Lạc bất tuân phải qui phụ rồi vượt qua 

rặng núi Saian đổ xuống đồng cỏ Khirghises đặt Bộ Lạc nầy vào vòng thống trị. Bấy giờ Bộ Lạc Oi-Rat đang bị quân Miệt Nhi tàn hại, liền tình nguyện dẫn đạo đi lùng kẻ thù. Chúa Miệt Nhi là Tút Sa Bét không còn 

đường né tránh nữa đành phải giao chiến, rốt cuộc bị bắt giết.  Chót hết là Gút Sơ Lút một kẻ thù cũ còn sống sót, chạy thoát được qua hàng Tây Liêu.  Thành Cát Tư Hãn rất hài lòng về chiến công của Thái Tử. Khi đoàn 

quân chiến thắng trở về ông cho tổ chức một cuộc đón rước cực kỳ long trọng, rồi ban thưởng cho Truật Xích một hãn địa riêng. ''Lần đầu tiên xuất chinh không có ta bên cạnh mà con khuất phục được các Bộ Lạc ở rừng 

không hao quân, thật đáng khen. Ta ban thưởng cho con tất cả những miền vừa mới bình định ấy''.  Món quà nầy sau trở thành một đế quốc riêng tức đế quốc Khâm Sát mà các Sử Gia thường gọi là Kim Hãn Ðịa (Horde 

d'or) bao gồm những Thái Ấp của các Vương Tử Nga. Suốt nhiều Thế Kỷ đám Vương Tử Nga phải đến tuyên thệ trung thành trước Khả Hãn Mông Cổ để được sắc phong Vương Tước.  Hai năm sau chiến cuộc Tây Hạ 

bỗng có tin cấp báo về Onon: Hoàng Ðế Kim đã băng hà, Thái Tử Vĩnh Tế lên nối ngôi.  Năm đầu Tây Hạ có đem nạp cống đầy đủ nhưng qua năm sau không thấy họ tới nữa. Như thế có nghĩa là tự cho mình có đủ lực 

lượng đối phó rồi, nếu không vị Tân Vương không dám nạp cống trễ chớ đừng nói đến việc lờ đi như thế.  Thành Cát Tư Hãn liền vịn cớ đó khởi binh tái chiến với Tây Hạ. Ngay trận đầu quân Tây Hạ bị đánh tan rã, binh 

Mông Cổ liền tiến chiếm Thành Wolohai, đoạt thêm một Thành nữa rồi vượt qua Trường Thành. Tại đây binh Mông Cổ lại giao chiến với một đạo binh do một Vương Tử Tây Hạ chỉ huy. Quân địch bị tổn thất nặng phải 

rút về thành Ninh Hạ là Ðế Ðô nằm trên thượng lưu sông Hoàng Hà. Quân Mông Cổ đuổi theo và bao vây Kinh Thành.  Một lần nữa quân Mông Cổ đành chịu bất lực trước những vách thành kiên cố. Thật ra lúc bấy giờ 

họ đã tiến tới trình độ có thể chiếm những thành nhỏ, nhưng Ninh Hạ là một Ðô Thị lớn đông dân, phòng thủ thật vững chắc không dễ gì hạ nổi. Mà thì giờ thì cấp bách, không thể chần chờ ở xứ nầy được vì Thành Cát Tư 

Hãn chỉ nghĩ tới nước Kim, muốn diệt đế quốc ấy càng sớm càng tốt. Ðại Hãn nghe nói 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 58

người Trung Quốc có chiến thuật tháo nước cho ngập thành, liền sai đi bắt một số dân Trung Quốc về bảo xây một cái đập lớn, lùa nước sông Hoàng Hà vào Thành Ninh Hạ. Nhưng mới xây lên được phân nửa thì đập vỡ, 

nước tràn ra lụt hết cánh đồng mà quân Mông Cổ đang đóng trại. Họ phải cấp tốc cuốn lều chạy lên các đồi cao.  Tuy vậy tình thế của quân Tây Hạ cũng không có gì lạc quan hơn. Chiếm Thành không được, quân Mông 

Cổ liền tràn ra khắp các làng mạc cướp phá tan tành, quân Tây Hạ cứ bế môn ở mãi trong Thành chẳng làm gì khác hơn được. Cho nên khi quân Mông Cổ gởi Sứ Giả tới nghị hòa, Chúa Tây Hạ mới thở ra nhẹ nhõm chấp 

nhận tất cả các điều kiện hết sức khắt khe: Nộp tuế cống thật nặng, phải trợ lực Mông Cổ trong những cuộc chinh phạt ở các nước khác và để tỏ thiện ý, phải gả Công Chúa cho Ðại Hãn (1209). Thế rồi yến tiệc mở ra linh 

đình mừng tình hữu nghị giữa hai nước. Xong đâu đó, Thành Cát Tư Hãn vội vã rút quân về.  Được nửa đường bỗng có mã khoái ''Tên bay'' từ miền Ðông tới báo tin một đoàn Sứ Giả nước Kim đã tới cõi ngoài Trường 

Thành. Ðại Hãn liền dừng binh đón chờ. Ông ra đứng trước lều tiếp Sứ Giả của Vua Kim. Viên Chánh Sứ bảo người Thông Ngôn nói lại rằng ''có chiếu chỉ của Hoàng Ðế Đại Kim, Ðại Hãn phải làm lễ bái lĩnh''.  Thành 

Cát Tư Hãn hỏi:  - Hiện giờ ai là Hoàng Ðế nước Kim ? Làm như ông không hay biết về việc đổi ngôi. Sứ Giả trả lời: - Hoàng Ðế Vĩnh Tế.  Thành Cát Tư Hãn liền quay về hướng Nam, thay vì quì lạy kính cẩn, lại khạc 

xuống đất với vẻ vô cùng khinh bỉ.  - Ta tưởng rằng kẻ nào tự xưng là Thiên Tử phải là hạng khác thường, còn hèn nhát như thằng Vĩnh Tế thì ra cái thá gì mà bắt kẻ khác phải quì lạy! Nói xong Ðại Hãn sai đem ngựa lại 

tiếp tục cuộc hành trình.  Phần viên Chánh Sứ, hắn quay trở về với cả một nỗi khổ tâm mong cho đường càng xa càng tốt. Hắn vò đầu bứt tóc không biết phải tâu trình như thế nào với Hoàng Ðế về lời lẽ khinh miệt của 

Chúa du mục. Và mặc dù đã dùng lời lẽ hết sức khéo léo che giấu bớt sự thật, Hoàng Ðế cũng nổi cơn lôi đình lên quát Vệ Sĩ tống hắn vào ngục.  Rồi Nhà Vua hội tất cả Bá Quan Văn Võ ở Yên Kinh lại hỏi ý kiến từng 

người. Ý kiến rất phức tạp và trái ngược nhau. Sau cùng Nhà Vua mới quyết định, hạ lịnh cho các Tướng:  Viên Tướng chủ trương đánh phải dẫn quân đến tận sào huyệt bọn Rợ trừng phạt thẳng tay tên Tù Trưởng.  Viên 

Tướng chủ trương dò xét hành động bọn Rợ phải gấp rút đào hào đắp lũy án ngữ ngoài Trường Thành, tăng cường quân trú phòng ở các nơi để phòng địch đánh bất ngờ.  Mới tới Sa Mạc Gobi, viên Tướng viễn chinh đã 

ngao ngán án binh tại đó rồi thả lính đi cướp lương thảo của dân Ong-Gút là dân phiên thuộc của Kim. Ngay lúc đó, Thân Vương Triết Biệt được lịnh Thành Cát Tư Hãn dẫn 2 vạn phu xuống mạn Đông tìm họ. Quân Mông 

Cổ ồ ạt tấn công, đại thắng quân Kim, san bằng cái lũy vừa mới đắp lên rồi kéo dân Ong-Gút về thần phục Mông Cổ.  Sau trận nầy quân Kim mất hết nhuệ khí, tinh thần chiến đấu rã rời. Nguy hơn nữa là trận đầu của triều 

đại mới mà thảm bại như thế làm sụp đổ luôn lòng tin tưởng của dân chúng, cho nên Hoàng Ðế Kim phải cho yết thị khắp nơi cấm nhặt 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 59

không cho loan tin ''Có quân Rợ kéo tới ngoài Trường Thành'', ai vi lịnh sẽ bị cực hình.  Ít ngày sau Quan Trấn Thủ Trường Thành lại gấp rút về triều cấp báo: Quân Mông Cổ đang chuẩn bị đánh lớn. Nhưng ông ta bị 

Hoàng Ðế khiển trách nặng nề, ngài cho rằng ông tâu láo khoét, đế quốc Kim với Mông Cổ vẫn đang giao hảo tốt đẹp. Quan Trấn Thủ lại cứ quả quyết rằng quân Mông Cổ đang mài tên giũa giáo, chắc chắn sẽ có trận 

xâm lăng...Kết quả ông ta bị tống vào ngục.  Nhờ thế mà Thành Cát Tư Hãn được trọn một năm hoàn yên ổn để chuẩn bị trận đánh lớn nhất của đời ông.  CHƯƠNG XIII CHINH PHẠT NƯỚC KIM Mùa Xuân năm 

1211, Thành Cát Tư Hãn hội quân bên sông Tây Bình (Kéroulène). Tất cả tráng đinh từ núi Altai đến núi Chingan đều phải nhập ngũ vì lần chinh phục nầy quan hệ tới vận mệnh của tất cả dân tộc du mục.  Ðại Hãn tuyên 

bố: ''Đã đến lúc phải đánh nước Kim, nước đã nhiều phen phản bội các Khả Hãn đời trước và luôn luôn tàn sát áp bức những dân tộc ở lều''.  Nghe xong, toàn thể ba quân nhiệt liệt hoan nghênh, tiếng reo mừng vang dậy 

núi sông, vì còn gì thỏa thích cho bằng chiếm cái nước giàu mạnh, của báu vô tận ấy, họ sẽ đoạt nhiều bảo vật, nhiều đồ kỳ lạ chưa hề thấy trong cuộc đời chinh chiến.  Riêng Thành Cát Tư Hãn, ông nhận thấy việc làm của 

mình hết sức trọng đại, nó quyết định sự tồn vong của đế quốc mới thành lập. Nếu chẳng may thất bại, đế quốc sẽ sụp đổ vĩnh viễn, những xứ mới chinh phục ở chung quanh sẽ tràn tới cướp bóc tàn sát dân Mông Cổ, 

những Bộ Lạc vừa đặt dưới quyền thống trị của ông sẽ nổi loạn, những miền mới thống nhất sẽ ly khai...Cái vinh quang của Dòng Bọt Di Dinh, của Mông Cổ do bao nhiêu công lao của ông tạo nên sẽ tan biến như mây 

khói. Nhưng ông nhất quyết phải giáng một đòn xuống nước Kim.  Công cuộc chuẩn bị đã đến mức chu đáo, chẳng còn điều gì đáng lo ngại...Bây giờ bốn phía biên thùy đều yên ổn, các nước láng giềng đều là bạn đồng 

minh. Đáng lo ngại hơn cả là Tây Hạ thì bây giờ họ đã quá suy nhược rồi, trong nhiều năm nữa họ cũng chưa dám gây chiến với ai. Trong nội bộ, nếu có Thân Vương hoặc Tù Trưởng nào còn thèm khát độc lập  (bấy lâu 

nay chỉ thần phục một cách miễn cưỡng) ông bắt phải dự chiến luôn cả cha mẹ con cái  và chiến sĩ của họ. Tại đất nhà chỉ còn lại bô lão, đàn bà, trẻ con với 2.000 quân Túc Vệ, tất cả 20 vạn Kỵ Quân phải dự cuộc Nam 

chinh.  Chiến cuộc nầy hết sức trọng hệ, mối nguy hiểm cũng lớn lao nên không thể giao cho một Pháp Sư cầu nguyện vu vơ được. Đích thân Thành Cát Tư Hãn làm lễ tế cáo trời đất. Một mình ông đi vào lều riêng ''tiếp 

xúc'' với Trời. Ông khấn với đấng tối cao rằng ông chỉ muốn báo thù cho tổ tiên, nêu danh tất cả những Khả Hãn đời trước đã chết dưới tay người Kim và kể những nỗi thống khổ của dân du mục bao phen bị dày xéo. 

Trời Xanh chí công chẳng lẽ để cho dân tộc Mông Cổ bị đọa đày mãi, chịu đựng mãi sự bất công do một dân tộc giảo quyệt, phản phúc gây ra ? Trời Xanh hãy gởi những Thần Thiện xuống giúp ông và cả những Thần Ác 

nữa vì những vị Thần nầy cũng có sức mạnh kinh khủng. Trời xanh đã phán bảo tất cả các dân tộc đang sống trên mặt đất nầy phải hop lại chống nước Kim.  Ở trong lều luôn ba ngày, Ðại Hãn chỉ lo trai giới và cầu nguyện. 

Đến ngày thứ tư ông mới ra ngoài báo cho dân chúng hay ''Trời sắp ban cho ông sự chiến thắng vẻ vang''.  

THÀNH CÁT TƯ HÃN 60

Từ sông Tây Bình quân Mông Cổ rầm rộ trẩy binh đến biên giới nước Kim xa 1400 dặm. Quân thám sát đi đầu, tiến theo hình rẽ quạt. Họ không để lọt một thứ gì ra ngoài tầm mắt, từ một dòng suối, một địa điểm đóng 

trại đến tên thám mã địch núp trong bụi. Nối theo là ba quân đoàn hùng dũng do những Tướng tài ba nhất chỉ huy: Mộc Hoa Lê, Tốc Bất Đài, Triết Biệt làm ba cánh Trung Quân, Tả Quân, và Hữu Quân. Họ vượt qua 

những rặng núi phía Ðông Sa Mạc Gobi, nhân mã đều toàn vẹn không bị một tổn thất nào cả. Họ mang theo tất cả những vật dụng cần thiết, mỗi Kỵ Binh  đều có dắt thêm một con ngựa để thay đổi, lại chở theo hằng đàn 

súc vật làm lương thực qua Sa Mạc, lúc bấy giờ đúng ngay mùa tuyết tan nên không lo ngại vấn đề nước, cỏ cho ngựa. Đó là lúc trẩy quân chớ lương thảo của binh Mông Cổ bao giờ cũng sẵn ở trước mặt, ở xứ nầy mà họ 

sắp chinh phục.  Đế Ðô nước Kim lúc bấy giờ là Yên Kinh (Bắc Kinh) nằm ở trung tâm đế quốc, là mục tiêu của Thành Cát Tư Hãn. Các toán tiền quân Mông Cổ đều hướng thẳng về đó. Họ vượt qua Trường Thành ngay 

khoảng có hai lớp vách cách nhau 200 dặm được phòng thủ rất cẩn mật. Xưa nay những bức thành này che chở vùng bình nguyên Yên Kinh, chặn đứng những cuộc xâm lăng của dân du mục.  Bấy giờ, nước Kim tổ chức 

việc quốc phòng rất chu đáo, nhiều binh đoàn hùng hậu đóng ở gần Kinh Ðô. Nghe tin quân Mông Cổ tới, họ liền kéo lên định vây hãm địch ở vùng hiểm địa nằm giữa hai bức thành ấy. Bỗng có tin cấp báo: ''Cánh quân 

Mông Cổ ấy là tiền quân chỉ đánh nhử mà thôi. Đại quân của họ do Thành Cát Tư Hãn chỉ huy cũng đã vượt qua Trường Thành cách đó 400 dặm do quân Ong Gút trấn giữ. Họ vượt qua dễ dàng gần như khỏi rút kiếm và 

đã xuất hiện trong Tỉnh Sơn Tây như ở trên trời rơi xuống''.  Nghe tin, quân Kim sợ thất thế định rút về những Thành ở gần hơn hết, họ kéo qua phía Tây, băng ngang vùng núi non không có đường xá. Cánh tiền quân Mông 

Cổ liền bọc qua phía Tây nhưng nhờ phi ngựa nên nhanh hơn quân Kim phần đông chỉ chạy bộ. Quân Kim bị tấn công hai mặt, pháo binh của họ quá nặng nề kềnh càng trở thành cái bia dễ nhắm nhất cho quân cung nỏ 

Mông Cổ. Một trân mưa tên tưới xuống làm tán loạn hàng ngũ, tiếp theo là trận xung kích vũ bão của 20 vạn quân kỵ, một lối tấn công mà cả thế giới lúc bấy giờ không có Quân Ðội nào đỡ nổi.  Chỉ một trận đầu, đạo 

quân tinh nhuệ nhất của Kim bị tiêu diệt. Quân Mông Cổ tràn ngập trong Tỉnh Sơn Tây.  Thành Cát Tư Hãn cho quân tản ra trên một tầm cực rộng để có đầy đủ lương thảo nhưng không ngại nguy hiểm vì tổ chức liên lạc 

chạy rất điều hòa. Nếu địch quân xuất hiện ở đâu đó thì các cánh quân của ông có thể trong vòng một hai ngày tập trung lại đối địch. Ở đây cũng như ở khắp các mặt trận khác sau nầy đường liên lạc giữa Ðại Hãn và các 

Tướng lãnh không bao giờ đứt đoạn. Chiến thuật lúc tiến thì tản ra, lúc đánh thì họp lại được Thành Cát Tư Hãn áp dụng một cách tuyệt hảo. Cho nên kẻ địch phải ngạc nhiên thấy bất cứ ở nơi nào binh Mông Cổ cũng có 

thể xuất hiện đột ngột và đến những trận quyết định họ xuất hiện đông đảo không ngờ được.  Bây giờ ba đạo quân Mông Cổ do các Vương Tử chỉ huy tiến theo hình cánh quạt qua suốt Tỉnh Sơn Tây.  Thành Cát Tư Hãn 

và Đà Lôi chỉ huy cuộc bao vây Thành Đại Đồng Tây Kinh của nước Kim.  Triết Biệt dẫn đạo quân thứ năm đi tìm đường xuống bình nguyên Yên Kinh.  Lúc viên Tướng nầy hạ hết những cái Thành lẻ tẻ, mở được con 

đường rồi, Thành Cát Tư Hãn liền bỏ Đại Đồng, ba Vương Tử cũng bỏ những Thành đã chiếm, đồng kéo rốc lực lượng xuống bình nguyên tiến thẳng đến cửa Thành Yên Kinh.  

THÀNH CÁT TƯ HÃN 61

Đây là lần thứ nhất Thành Cát Tư Hãn được dịp đứng trước một Kinh Thành vĩ đại. Ông cho ngựa rảo một vòng để quan sát: Nào hào, nào tường...thật là sâu, thật là kiên cố, thật là rộng lớn! Không ngờ con người có thể 

làm được một công trình lớn lao đến như thế!  Ðại Hãn hết sức băn khoăn: Bây giờ phải làm thế nào ? Có lẽ không bao giờ ông làm chủ được cái Ðô Thị có mấy trăm ngàn quân trú phòng nầy! Có lẽ không bao giờ làm 

chúa tể đế quốc Kim được! Ông đã chiến thắng bốn đạo quân rồi, đạo quân nào quân số cũng đông gấp mấy lần quân của ông, vậy mà tin cho biết còn nhiều lực lượng hùng hậu khác ở bốn phía kéo tới. Suốt 6 tháng qua, 

binh Mông Cổ dong duổi khắp nơi, nào cướp nào phá, tung hoành ngang dọc, giờ nghe nói đó chỉ là một Tỉnh, Tỉnh Sơn Tây và đế quốc Kim còn những 12 Tỉnh như vậy nữa.  Trong thâm tâm Thành Cát Tư Hãn đã muốn 

bỏ cuộc. Tuy không chiếm được nước Kim, nhưng ông cũng đã đạt được ước vọng: Tiêu diệt đạo quân tinh nhuệ nhất của Kim. Binh Sĩ Mông Cổ đã giàu hơn, cướp vô số của cải, bắt vô số người làm nô lệ, nhất là uy 

danh của ông bây giờ lừng lẫy khắp bốn phương. Đạo quân Triết Biệt đi tảo thanh phía Ðông đã tới chỗ tận cùng của thế giới, chỗ ''đất biến thành nước'', ông còn muốn gì nữa ? Nếu vây Thành Yên Kinh mà không chiếm 

được thì còn gì là uy vũ nữa ?...Cho nên Ðại Hãn quyết định rút quân ra đóng ở cõi ngoài vừa để nghỉ ngơi trong mùa Ðông vừa để dòm ngó coi quân địch động tĩnh ra sao.  Đang lưỡng lự chưa biết đóng quân ở đâu, ở 

biên cảnh Sơn Tây hay ngoài Trường Thành, bỗng có một Sứ Giả nước Kim đến xin bệ kiến.  Những chiến thắng liên tiếp của ''bọn rợ'' đã làm kinh ngạc cả Triều Ðình Yên Kinh. Từ tám mươi năm qua họ chưa bao giờ 

thấy một cuộc xâm lược như thế. Thông thường hễ binh thiên triều kéo đến là quân rợ vội rút đi, bây giờ chúng nó lại đi kiếm quân thiên triều để đánh. Và hễ quân binh xuất hiện ở đâu là quân rợ ào tới bao vây tứ phía. 

Những tay chỉ huy của chúng thật là đảm lược không ai ngờ được, khiến cho các Tướng của Triều Ðình không còn biết xoay sở thế nào nữa. Giờ chúng lại dám kéo đến bao vây Kinh Ðô. Ở Yên Kinh ai cũng chờ chúng 

lao đầu vào các vách Thành vững như núi xem thử bài học đẫm máu có dạy chúng chừa hẳn thói cướp bóc dã man không. Nhưng lạ thay Khả Hãn Mông Cổ không để cho một tên Kỵ Binh nào bén mảng vào tầm tên. 

Nhiều người thấy rõ Khả Hãn tế ngựa xa xa ở chung quanh Thành, rồi đột nhiên chẳng đòi hỏi gì hết lại rút quân đi. Họ muốn gì hay mưu mẹo gì đây chăng ? Cho nên Vua Kim muốn thử nghị hòa.  Viên Sứ Giả có nhiệm 

vụ dò xét ý định của quân rợ và giải thích cho Ðại Hãn của họ hiểu: Hoàng Ðế nước Kim rất đỗi kinh ngạc không hiểu cớ gì họ xâm lăng nước Kim. Đại Kim muốn sống hòa bình với Mông Cổ. Hơn nữa Ðại Hãn được 

phong Bắc Cường Chiêu Thảo Sứ đang có trọng trách tảo trừ phiến loạn...  Thành Cát Tư Hãn cũng rất đỗi ngạc nhiên về cuộc hòa đàm này. Ông đã tàn phá những Tỉnh trù phú của đế quốc Kim, vậy mà Hoàng Ðế của 

họ lại muốn sống hòa bình với ông! Đế quốc rộng mênh mông, nhiều thành lũy kiên cố, quân đông như kiến cỏ, sao không xuất binh ra đánh đuổi mà hỏi tại sao ông muốn tấn công nước Kim ? Hẳn là họ suy nhược lắm 

nhưng còn muốn che giấu. Ðại Hãn tiếp Sứ Giả rất ân cần nhưng có ý dò hỏi nhiều việc.  Vua nước Kim đã chọn lầm Sứ Giả, ông ta vốn là dòng dõi Nhà Liêu đâu ưa gì nước Kim, cho nên sẵn sàng tiết lộ nội tình đế quốc 

Kim với Ðại Hãn. Các Vua Kim trị vì ở Hoa Bắc trong gần một trăm năm nay vẫn bị người Trung Hoa coi là kẻ xâm lăng. Dù đã tiêm nhiễm phong tục, tập quán, đã thấm nhuần văn hóa Trung Quốc họ không bao giờ được 

nhìn nhận là Vua chính thống, trái lại dưới mắt người 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 62

Trung Quốc họ vẫn là ''bọn Rợ miền Bắc, bọn Rợ Mãn Châu'' đã cướp ngôi Nhà Liêu. Ở miền Nam, Vua Tống là kẻ thù của họ, ở Đông Bắc một Hoàng Thân Liêu hiện đang miễn cưỡng thần phục họ, nhưng vẫn âm 

thầm đợi chờ cơ hội quật khởi...Nếu Ðại Hãn sẵn sàng giúp Nhà Liêu trung hưng thì Chính Sứ sẽ sẵn sàng làm nội ứng, ngoài ra còn lắm anh hùng hào kiệt cũng đang mưu đồ lật đổ Nhà Kim. Thoáng nghe qua Thành Cát 

Tư Hãn đã thấu suốt tình hình. Kỵ Binh của ông hùng mạnh hơn quân Kim, nhưng không thể chiếm những cái Thành vĩ đại, kiên cố được. Mà giả sử có chiếm được cũng không thể giữ nổi vì quân Mông Cổ quá ít, sẽ chìm 

mất trong cái biển người bao la. Nhưng có thể giúp cho quân Liêu chinh phục cái biển người ấy và giao cho họ chăn giữ quân Kim...  Thế rồi Ðại Hãn quyết định tiếp tục cuộc chinh phạt. Ông trẩy quân lên vùng hiểm địa ở 

giữa hai dãy tường thành, tại đây có vô số trại nuôi ngựa, có thể nói là kho dự trữ chiến mã vĩ đại của Hoàng Gia Kim. Chỉ một trận chớp nhoáng, quân Mông Cổ đã đoạt hết những bầy tuấn mã nhiều không đếm xiết, dứt 

được mối lo quân Kim sẽ tổ chức lại Kỵ Binh hoặc dùng ngựa vận tải lương thực. Sau nầy quân Kim có phản công, họ chỉ còn cách đi bộ, quân Mông Cổ có thừa thì giờ để tới bất cứ nơi nào với đạo quân kỵ thần tốc của 

mình. Xong trận nầy, Ðại Hãn cho Binh Sĩ hạ trại tránh mùa Ðông tại đây, không còn lo ngại gì nữa, đồng thời gởi một Ðoàn Sứ Giả qua Khiết Ðan tiếp xúc với Hoàng Thân Liêu.  Đầu mùa Xuân năm 1212 thình linh Hoàng 

Thân Liêu khởi binh ở Khiết Ðan, cùng lúc ấy quân Mông Cổ hoạt động trở lại, đánh phá các Tỉnh phía Bắc Trường Thành. Vua liền phái quân đi đánh dẹp, nhưng vừa thấy bóng ''quân rợ'', họ đã chạy dài. Quân Mông 

Cổ liền đuổi theo, vượt qua tường thành tràn xuống Tỉnh Sơn Tây. Họ đều kinh ngạc trước một sự kiện lạ lùng: Tất cả những thành lũy đã san bằng năm trước bây giờ dựng đứng lên như cũ và được phòng thủ cẩn mật. Họ 

đành phải bỏ những thành nhỏ, đem toàn lực tấn công Thủ Phủ Đại Ðồng. Quân Kim từ bốn phía kéo đến giải vây nhưng đều bị đánh tan rã. Quân Mông Cổ ồ ạt hãm thành nhưng sức phòng thủ quá kiên cố không làm sao 

nao núng quân Kim được. Trong lúc chỉ huy một đợt tấn công, Thành Cát Tư Hãn lại bị một mũi tên, suýt rơi xuống ngựa. Đồng thời những tin thất lợi từ Khiết Ðan đưa tới. Quân Kim đại thắng ở mặt trận này, đập tan hết 

quân khởi nghĩa và đang bao vây Hoàng Thân Liêu.  Thành Cát Tư Hãn liền rút quân ra ngoài Trường thành cho quân sĩ luyện tập lại cách công thành đồng thời phái Triết Biệt thống lĩnh hai binh đoàn đi tiếp viện Hoàng 

Thân Liêu. Chỉ một trận, Triết Biệt quét quân Kim ra khỏi Khiết Ðan, rồi vây hãm Liêu Dương. Thử qua vài đợt tấn công thấy không lay chuyển được chút nào, viên Tướng tài ba tưởng đã đành phải bỏ cuộc như Thành 

Cát Tư Hãn ở Đại Đồng. Nhưng sau cùng ông áp dụng một chiến thuật: Cho phao ngôn khắp nơi rằng sắp có viện binh Kim tới, rồi đột ngột ngưng cuộc vây hãm, hấp tấp rút quân đi bỏ lại tất cả hành trang, lều trại trước 

Thành Liêu Dương. Hai ngày sau ông cho đổi ngựa khỏe quay trở lại. Chỉ trong một đêm quân Mông Cổ phi hết khoảng đường đã lui. Họ gặp quân Kim cùng với dân chúng đang tranh nhau cướp đồ đạc đã bỏ lại, bốn 

cửa thành đều mở toang. Ngựa Mông Cổ sải trên lưng quân Kim vào thẳng trong Thành. Mưu kế nầy đã đưa đến thành công rực rỡ: Hoàng Thân Liêu đang thất điên bát đảo, bây giờ nghiễm nhiên xưng Vương ở Liêu 

Đông, đem xứ Khiết Ðan về qui phụ Mông Cổ.  Mùa Xuân năm sau (1213) quân Mông Cổ lại mở chiến dịch ở nước Kim. Trận thứ ba nầy khởi đầu bằng cuộc đánh chiếm các Tỉnh ở Hoa Bắc, có kế hoạch hẳn hoi. Họ 

không bỏ một thành nào hết, trước tiên triệt hạ những Thành nhỏ để rút kinh nghiệm rồi sau mới lần lượt công hãm những thành kiên cố. Đà Lôi và Tô Gu Sa 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 63

xung phong trèo lên Thành làm gương cho quân sĩ. Ba Vương Tử và đám bộ Tướng đánh chiếm lần lượt các hẻm núi. Bây giờ viên Sứ Giả người Liêu thấy quân Mông Cổ đã thật sự muốn chiếm nước Kim liền dẫn một số 

Tướng Khiết Ðan theo Thành Cát Tư Hãn. Quân Mông Cổ chiếm được trọn Tỉnh Sơn Tây và bao vây chặt chẽ vùng bình nguyên Yên Kinh.  Trong lúc ấy, một cuộc chính biến bùng nổ tại triều đình Yên Kinh.  Tình hình 

đã quá nguy ngập mà triều đình lại thiếu người nên Hoàng Ðế Vĩnh Tế phải xuống chiếu thu dụng lại đám quan bị sa thải trước đây, trong số đó có viên Thái Giám Hồ Sa Hổ. Ông ta được Nhà Vua cho chỉ huy một quân 

đoàn, bất ngờ dùng lực lượng đó làm phản, chiếm Yên Kinh, giết Quan Tổng Trấn rồi ám sát Hoàng Ðế đoạt chính quyền.  Thành Cát Tư Hãn liền đình chỉ các cuộc hành quân, gấp rút kéo đến Yên Kinh với hy vọng loạn 

quân sẽ mở cửa thành đầu hàng, ngỡ đó là cuộc quật khởi của đám Tướng Liêu. Ông không hiểu rằng đối với người Trung Quốc bọn Khiết Ðan Nhà Liêu hay bọn Mãn Châu Nhà Kim đều là kẻ xâm lăng, không bao giờ 

coi bọn ấy là đồng chủng với mình. Hồ Sa Hổ cũng thuộc Dòng Liêu, nhưng không theo chủ trương của Liêu Ðông, nhất định không thần phục bọn Rợ, cuộc nổi loạn nầy là một mưu đồ riêng của ông ta. Nên khi giết Vĩnh 

Tế rồi, ông ta nắm giữ chức Thống Tướng chỉ huy toàn thể Quân Ðội và đem một Hoàng Thân lên ngôi (Wou Tou Pou 1213-1223) rồi chống đánh Mông Cổ. Dù chỉ còn một chân phải ngồi trên xe cho lính đẩy, Hồ Sa Hổ 

cũng đích thân chỉ huy, đội binh qua một con sông gần Yên Kinh đánh úp binh Mông Cổ. Bị tập kích bất ngờ, đại quân Mông Cổ rối loạn hàng ngũ, số tổn thất khá nặng nhưng còn một may mắn là quân đoàn của Tướng 

Cao Chi lãnh nhiệm vụ đánh tập hậu lại kéo tới quá trễ, nhờ đó quân Mông Cổ mới có đường rút lui.  Tức giận vì mất một cơ hội thắng lợi lớn lao. Hồ Sa Hổ đã toan giết Tướng Cao Chi nhưng có Hoàng Ðế Kim can thiệp 

nên Hồ Sa Hổ đành để cho Cao Chi chờ dịp lập công chuộc tội. Sau trận nầy Hồ Sa Hổ lâm bịnh nặng không thể tiếp tục chỉ huy nữa, mới gọi thêm quân tiếp viện rồi giao binh quyền cho Cao Chi. Bấy giờ Thành Cát Tư 

Hãn đã tập trung được tất cả các binh đoàn về mở cuộc tấn công. Cuộc huyết chiến diễn ra liên tiếp ngày đêm hết sức gay go khốc liệt. Sau cùng Cao Chi thảm bại bị quân Mông Cổ đuổi theo đến ngoại Thành Yên Kinh.  

Biết bận này khó thoát khỏi bản án tử hình của Hồ Sa Hổ, Cao Chi liền ra tay trước, ông ta dẫn đám tàn quân bao vây đại bản doanh của Thống Tướng. Hồ Sa Hổ khập khễnh chạy đi trốn chẳng may vướng vạt áo té 

xuống đất bị Cao Chi tóm được, tức khắc đem chặt đầu rồi dẫn đám bộ hạ đi thẳng tới cung xin yết kiến Nhà Vua. Lúc chầu Vua, tay Cao Chi còn xách thủ cấp Hồ Sa Hổ, yêu cầu Vua xét lại lòng trung của y và của Hồ 

Sa Hổ. Lúc đó Hoàng Cung cũng bị bọn lính của Cao Chi bao vây, trước thái độ đe dọa như thế, Nhà Vua không làm sao khác được. Hơn nữa Vua vẫn chưa quên Hồ Sa Hổ là một tên phản nghịch đã giết Vĩnh Tế, tự 

xưng Thống Tướng, liền giao cho đình thần làm bản án hài tội Hồ Sa Hổ. Cao Chi được tuyên dương công trạng và phong chức Thống Tướng. Tất cả đám binh lính tham dự cuộc lật đổ Hồ Sa Hổ đều được tưởng 

thưởng...  Trong lúc nội bộ Yên Kinh rối nát như nói trên, quân Mông Cổ đã tiến tới sát cửa thành, nhưng cũng như lần trước không thể nào lọt vào được. Thành Cát Tư Hãn bực tức vô cùng. Bọn Kim ở trong bốn bức 

tường này sẽ khinh khỉnh cười mình chăng ? Đế quốc Kim chưa ngửi mùi chiến tranh...được lắm! Phải cho họ nếm thử!  Ông quyết không án binh tránh mùa Ðông nữa, cũng không xua quân vào những tường thành bất khả 

xâm phạm, mà chia quân Mông Cổ cùng 46 đoàn thân 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 64

binh Trung Quốc làm ba đạo, một đạo giao cho Cát Xa thống lĩnh tiến đánh miền Ðông thuộc Nam Mãn Châu. Đạo thứ hai tách ra làm ba cánh giao cho một Vương Tử chỉ huy tiến xuống miền Nam thuộc vùng cao nguyên 

Sơn Tây, ông và Đà Lôi chỉ huy đạo thứ ba tiến xuống vùng đồng bằng ở Đông Nam, tới Tỉnh Sơn Đông.  Suốt mùa Thu và mùa Ðông ba làn sóng Kỵ Binh Mông Cổ tràn ra ba ngả chém giết, cướp đoạt, đốt phá gần trọn 

nước Kim. Mùa màng bị đốt sạch, thành thị không còn bóng người, nơi nào họ đi qua là chỉ còn lại điêu tàn khói lửa. Bọn Tướng Kim rút vào nội thành, bắt dân chúng ngoại ô vào phụ lực phòng thủ. Thành Cát Tư Hãn ra 

lịnh bắt hết đàn bà, trẻ con, bô lão ở các làng chung quanh, đẩy họ tới chân thành, một lớp làm bia đỡ tên, một lớp phải đào dưới móng chân tường cho vách đổ xuống. Dân trong Thành không chịu bắn xuống thân nhân của 

họ. Với chiến thuật này, lần lượt quân Mông Cổ hạ hết Thành Trì của đế quốc Kim. Chỉ những Thành sớm đầu hàng thì được để yên, còn bao nhiêu đều bị san bằng hết. Không đầy 6 tháng, 90 Thành kiên cố bị cướp sạch 

và đốt ra tro. Gần trọn vùng bình nguyên Hoa Bắc chỉ còn lại 11 Thành không hạ được trơ vơ như những ốc đảo ở giữa Sa Mạc. Nạn đói và bịnh dịch hoành hoành khủng khiếp, sau những cuộc hành binh của Mông Cổ, 

thây người như rạ ở khắp mặt đường, mặt đồng, trên dòng sông...Bấy giờ cơn lôi đình của Thành Cát Tư Hãn mới dần nguôi.  Qua mùa Xuân, quân Mông Cổ mới đình chỉ cuộc hành quân, ba đạo quân đều rút trở về ngoại 

Thành Yên Kinh. Nhưng khi trẩy qua các vùng bị bịnh dịch hoành hành, quân Mông Cổ bị nhiễm bịnh, lúc đến doanh trại phần đông đều bơ phờ, nhừ tử.  Trong tình trạng như thế mà bọn Tướng lãnh vẫn đòi Ðại Hãn cho 

họ tấn công Thành Yên Kinh. Chỉ vì số chiến lợi phẩm nhiều như núi non làm cho họ hăng say lạ thường, luôn ba năm chuyến nầy nối chuyến khác, họ tải tất cả của cải của nước Kim về Mông Cổ. Nhưng Ðại Hãn biết rằng 

có chiếm được Yên Kinh cũng không thể giữ được, ông đã thấy rõ không thể chinh phục một đế quốc có 50 triệu dân, đối với ông, Vua Liêu hay Vua Kim cai trị đế quốc cũng thế thôi có gì là quan trọng, hướng chi họ đã 

suy nhược và rã rời. Hơn nữa bịnh dịch đang lan tràn trong Quân Ðội, có thể là điềm trời cảnh cáo ông.  Ðại Hãn gởi Sứ Giả tới Hoàng Ðế Kim đưa ra một yêu sách: ''Tất cả những Tỉnh ở phía Bắc sông Hoàng Hà đều đã 

lọt vào tay ta, giờ chỉ còn lại Yên Kinh. Đó là Trời muốn cho Ngươi suy vong đến mức đó. Nếu ta thẳng tay đẩy ngươi vào chỗ cùng đồ, có lẽ Trời sẽ bất bình chăng ? Ta vì ngại lòng trời nên muốn triệt binh về nước. Vậy 

Ngươi nên sắm sửa lễ vật cống hiến cho các Tướng lãnh của ta, họ mới thỏa mãn mà rút quân đi.''  Triều đình Yên Kinh liền mở cuộc họp bàn. Từ lâu nay họ đã quen nghe kẻ yếu xin hòa nên Tướng Cao Chi đòi đánh một 

trận quyết định, cho rằng quân Mông Cổ đã mỏi mệt, ngựa của họ đều kiệt lực. Nhưng bọn đại thần đều cực lực chống lại chủ trương đó: Không có gì điên rồ bằng chuyện đánh nữa. Từ ba năm nay có làm gì khác hơn là 

đánh quân Mông Cổ, nhưng thử kiểm điểm lại kết quả! Đã đưa đạo binh tinh nhuệ nhất ra chiến đấu thì liền bị tiêu diệt, rồi đạo binh thứ hai, thứ ba...thứ mười, bị tiêu diệt! Tiêu diệt! Rút trong Thành thì Thành bị chiếm, bị 

cướp, bị đốt! Nào là tài thao lược của Tôn Ngô, Gia Cát, nào là máy móc tinh xảo, nào là địa lôi khủng khiếp nhất...tất cả đều thất bại trước bọn ác quỷ Mông Cổ! Tất cả những kế hoạch đều trở thành đại họa! Bây giờ 

còn tính bác yêu sách của họ để trêu hùm dữ nữa hay sao ?  

THÀNH CÁT TƯ HÃN 65

Hoàng Ðế Kim liền phái một Ðại Thần tới Đại Bản Doanh của Thành Cát Tư Hãn xin nghị hòa. Nhà Vua thuận theo để cho Hoàng Thân Khiết Đan trị vì ở Liêu Ðông, nạp một số cống vật như vàng lụa, 3.000 con ngựa quí 

và một số mỹ nữ, Vua lại gả một Công Chúa, con của Hoàng Ðế Vĩnh Tế cho Ðại Hãn gọi là tỏ tình hòa hiếu.  Cuối Xuân năm 1214, sau ba năm tàn phá nước Kim, Thành Cát Tư Hãn rút quân về Mông Cổ, Ðại Hãn hẳn 

rất hài lòng vì một dân tộc 50 triệu người, có Vạn Lý Trường Thành, núi cao sông rộng, có Thành lũy kiên cố, quân hùng tướng giỏi mà cũng không thể chống lại 20 vạn quân Mông Cổ. Đế quốc Kim đã hoàn toàn kiệt quệ 

ít ra phải mười năm nữa mới xây dựng lại được như cũ. Từ nay nước Kim không còn là mối đe dọa dân Mông Cổ nữa.  Lúc về quân Mông Cổ có dắt theo hàng vạn tù binh mà hồi còn đánh nhau đã dùng làm phu khiêng 

đất, lấp kinh phá đê...bây giờ phải giải quyết cách nào đây. Họ mang theo đủ thứ bịnh, lại không đủ sức khỏe để qua Sa Mạc Gobi, mà cũng không thể thả họ về vì họ đã thấy cách hành binh và biết rõ bản chất của người 

Mông Cổ, sau nầy sẽ trở thành những địch thủ lợi hại. Vả lại sinh mạng của một người Kim có nghĩa gì ? Thành Cát Tư Hãn ra lịnh giữ lại những nho sĩ, nghệ sĩ, thợ giỏi còn bao nhiêu thì chém tiệt hết.  Bây giờ nhằm mùa 

Hạ, không thể qua Gobi dưới cái nắng thiêu người, Ðại Hãn ra lịnh hạ trại ngoài ven Sa Mạc, trong ốc đảo Dolon Nor.  Vừa khuất bóng quân Mông Cổ, Hoàng Ðế Kim liền quyết định dời đô xuống Khai Phong ở phía 

Nam sông Hoàng Hà. Quần thần hết sức can ngăn, cho rằng việc di đô như vậy là một cuộc đào tẩu bỏ rơi các Tỉnh miến Bắc, nhưng không sao lay chuyển được ý định của Nhà Vua được. Tướng Cao Chi lo việc hộ giá 

xuống phương Nam. Để trấn tĩnh nhân tâm, Nhà Vua tuyên cáo rằng Thái Tử và Quân Ðội sẽ ở lại Yên Kinh, quyết không bỏ miền Bắc.  Nghe tin này, Thành Cát Tư Hãn nổi trận lôi đình: ''Bọn Kim coi thường lời nói của 

ta! Chúng nó giả vờ hòa hiếu để yên mặt Bắc xuống chinh phục miền Nam!''  Ngay lúc ấy, một Sứ Giả Nhà Tống tới Dolon Nor xin vào bệ kiến Ðại Hãn. Vương Sứ cho biết Triều Ðình Tống đang bận rộn đối phó với âm 

mưu của Hoàng Ðế Kim. Ở miền Trung Quốc mọi người đều hoan hỉ đón tin chiến thắng của Mông Cổ như tin chiến thắng của quân nhà. Họ coi việc thảm bại của đế quốc Kim như một hình phạt xứng đáng của Trời về tội 

xâm lăng các Tỉnh Hoa Bắc và đòi tuế cống quá nặng nề: 25 vạn lạng bạc, 25 vạn tấm vóc lụa, chỉ có năm rồi triều Tống lờ đi vụ nạp cống hằng năm. Bây giờ quân Mông Cổ thình lình rút đi và Vua Kim dời đô xuống sát 

ranh giới Tống khiến cho Hoàng Ðế Trung Hoa hết sức lo ngại. Vị Vương Sứ có nhiệm vụ trình bày cho Ðại Hãn thấy rõ cái nguy cơ buông lỏng cho nước Kim phục hồi lực lượng.  Trước khi vào bệ kiến, viên Sứ Giả 

Trung Quốc phải dành một thời gian học những lễ nghi, tập tục của Mông Cổ. Ông ta phải biết cả những chi tiết nhỏ nhặt trong nghi thức ngoại giao, chẳng hạn: Khi vào viên môn không được giẫm chân lên ngưỡng cửa, 

không được dựa vào cột. Phạm vào những điều cấm ấy sẽ bị vệ binh quất bằng roi da rồi đem chặt đầu. Ông ta phải mặc trào phục nhảy ngang qua hai ngọn lửa để diệt những ''chất hung ác, xấu xa'' trong con người. Tất 

cả tặng phẩm đều phải hơ lửa trước rồi đem phơi ngoài trời luôn bảy đêm ngày, và vì vậy mà các loại gấm vóc và đồ mỏng manh hư hao rất nhiều, sau đó mới được phép vào viên môn bệ kiến.  Bên trong viên môn mọi vật 

đều chìm đắm trong một thứ ánh sáng lờ mờ, kỳ ảo vì ánh mặt trời chỉ lọt vào cái ống thông khói trên đỉnh nóc và qua cái màn vén lên 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 66

ở cửa ra vào. Trong tận cùng có một cái bệ cao trải thảm trên để hai cái ngai, một của Ðại Hãn và một của bà sủng Phi, Công Chúa nước Kim. Cận bên bệ ở dưới đất là dãy ghế của sáu bà Thứ Phi, từ đó lui về phía sau là 

những dãy ghế đặt theo hình móng ngựa dành cho các Thân Vương, Tướng lĩnh, hàng quí tộc và vợ con của họ. Ai cũng ăn vận sặc sỡ, lộng lẫy, đồ trang sức toàn bằng cẩm thạch, ngũ sắc hoặc bằng vàng chạm trổ rất 

công phu. Gần cửa ra vào có cái bàn rộng để toàn là ché vàng hoặc bạc đựng Koumiss và các thức ăn. Bên góc điện, một ban 18 nhạc công gồm toàn là những tay tuyệt kỹ trong giới nhạc Trung Quốc.  Trên ngai, dáng 

vóc lực lưỡng của Thành Cát Tư Hãn nổi bật giữa cảnh âm u huyền ảo, nhưng chỉ riêng có Ðại Hãn là không có một món đồ trang sức nào trên mình. Vị Chúa vừa nâng chén rượu thì giàn nhạc trỗi lên ầm ĩ, tất cả đám cử 

tọa nhất tề đứng dậy, kẻ khiêu vũ, người vỗ tay theo nhịp, tiếng cười nói lẫn với tiếng nhạc gây ra một cảnh vừa ồn ào, vừa có vẻ cuồng bạo, man dã lạ thường.  Viên Sứ Giả không biết phải làm cách nào thi hành nhiệm vụ 

của mình. Những câu nói văn hoa tế nhị được chuẩn bị thật chu đáo nếu thốt ra giữa cái không khí vỡ chợ như thế nầy thì còn đâu là ý nghĩa ? Nhưng cũng may Ðại Hãn để cho ông ta nói hết lời, rồi nghe viên Thông Ngôn 

thuật lại nhưng không tỏ ý chấp thuận hoặc phản đối gì hết. Lời đáp duy nhất của Ðại Hãn là lời mời Sứ Giả cứ uống Koumiss và ăn thịt nướng tùy thích. Vương Sứ ngồi hàng ghế bên tả cạnh những bà Thứ Phi nhưng ghế 

cao hơn mọi người. Ông ta uống rượu nếp và nói tiếng Trung Quốc với họ trong lúc bọn chiến sĩ vũ ở trước mặt. Nhưng không ai đả động tới câu chuyện của ông ta, hôm nay cũng như những ngày sau đó. Họ không hội 

họp bàn luận mà cũng không cho ông ta yết kiến Ðại Hãn thêm một lần nào nữa.  Ông ta thử cố gắng lắng (?) nghe chủ trương của Ðại Hãn ở những người thân cận, nhưng vô hiệu quả, chừng như họ chẳng có chủ trương 

gì hết đối với cuộc diện Trung Quốc. Họ chỉ lo phi ngựa, bắn cung, tổ chức những cuộc săn bằng chim ưng, hoặc chơi banh với Ðại Hãn trên một cái sân rộng. Sứ Giả có thể ngồi trước lều riêng của mình tha hồ nhìn ngắm: 

Ðại Hãn có thân hình vạm vỡ nổi bật giữa đám Thân Vương, cận Tướng, đang say sưa đuổi theo trái banh, chụp lấy, liệng bay vút đi. Mỗi lần thắng được một trái banh, vị Chúa cười giòn dã, vui nhộn như trẻ con ...  Một 

hôm, thừa lúc Ðại Hãn cỡi ngựa đi quanh trại, Sứ Giả ra đứng bên đường vờ như tình cờ gặp mặt. Thành Cát Tư Hãn dừng ngựa lại bảo người Thông Ngôn hỏi:  - Sao hôm rồi ngươi không ra đấu banh với bọn ta ? Trận 

đấu hôm ấy thật là hào hứng! Sứ Giả ngạc nhiên khiêm tốn đáp:  - Thần không có cái hân hạnh được mời tham dự.  - Hừ! Tại sao phải đợi mời! Nếu người thích thì cứ tham gia chứ có gì!  Thế là bữa cơm chiều hôm đó, vì 

tội không ra chơi banh, Sứ Giả bị bọn triều thần phạt rượu đến say mèm phải khiêng về trại.  Một lần nữa, mới vừa mở miệng hỏi Ðại Hãn được ít tiếng về đề nghị của triều Tống thì Ðại Hãn cắt ngang, đáp một câu vắn tắt: 

''Ta đã nghị hòa với Vua Kim''.  Luôn ba năm bị tàn phá, giết chóc khủng khiếp như thế tưởng nước Kim đã tê liệt, không ngờ mới có ba tháng hòa bình đã trỗi dậy mạnh mẽ! Những Ðô Thị bị thiêu hủy được xây cất lại, 

những Thành lũy đã san bằng đều dựng trở lại. Mới cam kết nhìn nhận nền độc lập của Liêu Ðông, bây giờ họ lại xua một đạo quân hùng hậu qua đánh chiếm trở lại: Chỉ có mấy tuần quân Liêu Ðông đại bại, Thành Liêu 

Dương mất, Vua Liêu phải đào tẩu.  

THÀNH CÁT TƯ HÃN 67

Đám vệ binh của Hoàng Ðế Kim theo hộ giá lúc di đô phần lớn là người Liêu. Vừa tới Khai Phong họ được lịnh phải nạp khí giới và ngựa lại. Họ biết ngay là sẽ bị loại ra liền nổi lên giết Tướng chỉ huy, cử người của họ lên 

thay thế rồi kéo nhau trở lên miền Bắc. Hay tin, Triều Ðình liền phái một đạo quân đuổi theo, một đạo khác án ngữ trên mặt Bắc, chận họ lại. Trong tình thế tấn thối lưỡng nan, họ gởi một đoàn đại biểu tới Dolon Nor sáp 

nhập vào quân Mông Cổ và xin cứu viện. Đế quốc Kim phục hưng quá nhanh chóng, cứ theo cái đà nầy thì chẳng bao lâu nữa một Đại Kim mới sẽ còn cường thịnh nguy hiểm hơn trước vì đã hiểu rõ sức mạnh cũng như 

nhược điểm của Mông Cổ, họ đâu có để yên...Thành Cát Tư Hãn liền quyết định phát động chiến tranh trở lại. Mộc Hoa Lê thống lĩnh một quân đoàn đi cứu Vua Liêu, Tốc Bất Ðài mở chiến dịch hành quân ở Mãn Châu, 

tại chính quốc của người Kim, một quân đoàn thứ ba tiến xuống Nam giải thoát đám Vệ Binh Liêu.  Tốc Bất Ðài hành quân suốt cõi đất Mãn Châu xuống tận miền Cao Ly, từ đó xứ này trở thành phiên thuộc của Mông 

Cổ.  Lúc ấy quân Kim đã chiếm trọn vẹn Liêu Ðông, viên Thống Ðốc do triều đình bổ nhiệm đã lên đường. Mộc Hoa Lê đánh tan quân Kim, kiểm soát hết những con đường vào Thành Liêu Dương, bắt được viên Thống 

Ðốc đoạt lấy chiếu chỉ của Nhà Vua trao lại cho một Ðại Tướng Kim đang phục vụ trong hàng ngũ Mông Cổ. Viên Ðại Tướng dẫn một đoàn tùy tùng tiến vào Kinh Thành thẳng đến Soái Phủ. Bọn Kim ngỡ là người của 

Vua bổ nhiệm, tiếp đón trọng thể, nhưng nắm quyền rồi viên Ðại Tướng liền loại hết đám Tướng lãnh của đế quốc, mở toang các cửa thành cho quân Mông Cổ vào. Mộc Hoa Lê định trừng phạt dân Liêu Dương đã thụ 

động đối với quân Kim nhưng viên Ðại Tướng khuyên nên dùng chính sách mềm dịu để chinh phục toàn thể dân Khiết Ðan, nhờ đó mà những thành còn lại đều qui hàng Mông Cổ, quân Kim bị tống ra khỏi lãnh thổ Liêu.  

Đạo quân thứ ba của Mông Cổ mở được một đường tiếp viện cho đám vệ binh bị bao vây, rồi phối hợp với họ kéo rốc tới cửa thành Yên Kinh. Nhưng trước đó Thái Tử Nhiếp Chính đã rút về Khai Phong. Lúc được 

chiếu lệnh của Hoàng Ðế bảo phải rút đi, có một Hoàng Thân hết lời can ngăn Thái Tử, cho rằng Thái Tử là linh hồn của cuộc chiến đấu, nếu bỏ xuống Nam tức là bỏ rơi hoàn toàn các Tỉnh miền Bắc, chắc chắn cảnh hỗn 

loạn sẽ diễn ra. Nhưng bọn Tướng lãnh lại hùa theo Thái Tử, đòi phải tuân lệnh chiếu. Họ hỏi Hoàng Thân: ''Ngài có dám bảo đảm giữ nổi Kinh Thành không ?'' Hoàng Thân không trả lời được vì những Tỉnh ở chung 

quanh đã bị cướp phá sạch rồi, lương thực đâu còn để cung cấp cho một Kinh Ðô rộng lớn như thế và ngay lúc đó lương thực cũng đã bắt đầu thiếu rồi. Thái Tử hứa khi về Khai Phong sẽ lo việc tiếp tế cho Yên Kinh.  

Sau đó quả nhiên cảnh hỗn loạn xảy ra ở khắp nơi. Nhiều Tỉnh nổi dậy tuyên bố độc lập. Thống Ðốc của họ có kẻ xưng Vương, có kẻ hàng phục Mông Cổ. Rồi họ đánh lẫn nhau, đánh bọn theo đế quốc, đánh luôn cả 

quân Mông Cổ.  Mộc Hoa Lê đập tan tất cả những đám quật khởi, mở cuộc hành quân suốt cả Thu Ðông, chiếm hết thảy 800 Thành, một phần thì san bằng, một phần thì giao lại cho người Trung Quốc nắm chính quyền. 

Riêng Yên Kinh, quân Kim vẫn giữ vững mặc dù nạn đói kém và bịnh dịch hoành hành dữ dội. Miền Nam gởi liên tiếp nhiều đạo quân lên cứu viện nhưng đều bị quân Mông Cổ đánh tan vỡ ...Hoàng Thân cố thủ Kinh Ðô 

cho đến mùa Xuân thì lương thảo cạn, chuyến tải lương cuối cùng ở Khai Phong lên cũng bị phục binh Mông Cổ cướp sạch. Tuyệt vọng, Hoàng Thân xua hết quân trong Thành ra tử chiến với địch nhưng đám bộ Tướng 

không chịu theo.  Quá tức giận, Hoàng Thân liền lui về Soái Phủ thảo một tờ biểu kể rõ tình hình ở Yên Kinh và tố cáo Tướng Cao Chi toan làm phản. Ông xin Vua xá tội không giữ 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 68

nổi Kinh Thành. Rồi giao tờ biểu cho một thuộc hạ thân tín dặn khi Yên Kinh thất thủ thì về Khai Phong dâng lên Vua, ông đem của cải phân phát hết cho tôi tớ quyến thuộc rồi uống thuốc độc tự tử. Qua đêm sau, viên Ðại 

Tướng thay quyền chỉ huy dẫn người ái thiếp mở cửa thành trốn đi bỏ mặc cho bọn lính cướp phá khắp nơi.  Mộc Hoa Lê xua 15.000 quân Mông Cổ và các đoàn thân binh Trung Quốc tràn vào Thành, thế như nước lũ. 

Cuộc tàn sát cướp bóc phá hoại diễn ra thật khủng khiếp chưa từng thấy. Lửa cháy ngùn ngụt suốt cả tháng. Nhiều Sử Gia ghi như sau: ''Số người bị giết thây chồng chất như núi đồi, gan, óc và mỡ chảy ra lầy cả mặt 

đường. Bảy mươi ngàn phụ nữ sợ bị giặc bắt hiếp nhảy bừa từ trên mặt thành xuống đất...''  Tin chiến thắng về tới ốc đảo Dolon Nor không làm cho Thành Cát Tư Hãn hoan hỉ hơn vì đế quốc Kim bây giờ không đáng 

quan tâm nữa. Ông chỉ phái Cô Tô Cô đến Yên Kinh chở hết bảo vật trong Hoàng Cung về Mông Cổ.  Sứ Giả của Ðại Hãn được tiếp đón hết sức trọng thể, bọn triều thần cũ tìm đủ mọi cách để được Cô Tô Cô chú ý tới 

và ban cho một ít đặc ân. Kẻ thì dắt ngựa quý tới, kẻ đem gấm vóc, người dâng ngọc ngà...Thấy tặng phẩm đều thuộc thứ vô giá, Cô Tô Cô hỏi:  - Những thứ này có phải là của cải trong Hoàng Cung không ?  - Bẩm 

phải...  - Các ông làm gì có những báu vật ấy được! Những thứ nầy đều là của Vua Kim, bây giờ quân ta đã chiến thắng thì đương nhiên nó thuộc về Ðại Hãn. Sao các ông dám lấy của Ðại Hãn đem tặng cho ta ?  Thế là 

tất cả đồ châu báu trong cung cấm đều được đánh số từng món và ghi vào sổ cẩn thận, tải về Dolon Nor suốt mấy tuần mới hết. Mỗi chuyến đi, quân Mông Cổ còn bắt theo một số người hữu dụng: Nghệ sĩ, Ðạo Sĩ, các 

nhà chiêm tinh, thợ giỏi...người nào cũng bắt đeo một cái bảng ghi tên họ, nghề nghiệp.  Một hôm Thành Cát Tư Hãn chú ý tới một người vóc dáng phương phi, có chòm râu dài đen nhánh, bảng đeo ở trước ngực ghi: ''

Gia Luật Chu Thai Ðạo Sĩ-Chiêm Tinh Gia thuộc tôn thất Liêu. Đại Hãn nói:  - Nhà Liêu và Nhà Kim đời đời thù địch nhau, nay ta đã diệt được Kim báo thù giùm cho ngươi rồi đấy!  Chu Thai đáp:  - Tâu Đại Hãn, nội tổ 

và thân phụ của lão phu trước kia đều nhờ Nhà Kim, bây giờ lão phu cũng thế, không dám nói dối để mang tội phản nghịch lại thân phụ và Chúa cũ.  Lời đáp trên làm cho Thành Cát Tư Hãn rất hài lòng. Một người ở Ðô 

Thị mà còn giữ được lòng trung thực, không sợ uy vũ, không tham lợi như thế hẳn là người đáng nể. Đại Hãn liền vời Chu Thai vào kim trướng hỏi han thật ân cần rồi phong làm Quân Sư.  Hoàng Ðế Kim lại xin nghị hòa. 

Thành Cát Tư Hãn bàn với chư Tướng: ''Ta đã giết hết nai với mễn rồi, giờ chỉ còn lại một con thỏ, thôi nên buông tha cho nó!'' Nhưng điều kiện hòa bình của Mông Cổ đưa ra, Hoàng Ðế Kim không chấp nhận được: 

Quân Kim phải rút ra khỏi các Tỉnh ở phía Bắc sông Hoàng Hà, Nhà Vua chỉ còn quyền hành ở Hà Nam và phải làm phiên thần Mông Cổ.  Qua mùa Thu chiến tranh lại tái diễn. Thành Cát Tư Hãn phái một đạo binh 

xuống đánh miền Nam, nhưng lần này quân Mông Cổ bại trận phải thối qua sông Hoàng Hà đi trên mặt băng. Nhiều Thị Trấn ở xa nổi loạn, dân quân rục rịch dấy lên khắp nơi, mở màn một cuộc chiến tranh dai dẳng, hao 

mòn. Đồng thời có tin khẩn 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 69

cấp từ phương Tây báo về: Dân Nãi Man rục rịch quật khởi, dân Thổ Phồn đã dấy loạn một vài nơi...  Mùa Hạ năm 1216 Thành Cát Tư Hãn rút đại phần quân viễn chinh về xứ, để Mộc Hoa Lê ở lại nước Kim với 

23.000 binh Mông Cổ và hơn 20.000 thân binh, phong cho viên Ðại Tướng làm Phó Vương cai trị ba nước Kim, Liêu và Cao Ly. Trước khi từ biệt, Đại Hãn lại cho Phó Vương một chiếu lệnh cuối cùng: ''Ta đã chiếm 

xong các xứ ở miền Bắc núi Hoài, phần ngươi hãy tiếp tục cuộc chinh phạt ở miền Nam núi ấy''.  CHƯƠNG XIV CHINH PHẠT TÂY LIÊU Dân Liêu vốn là dân Khiết Ðan, xưa kia họp thành Bộ Lạc ở khoảng giữa 

phía Tây Nam Mãn Châu và phía Đông Nhiệt Hà ngày nay. Đời Ngũ Ðại nhờ giúp cho Tướng Thạch Kỉnh Đường cướp ngôi Vua lập Nhà Hậu Tấn, được Thạch nhường Bắc Bộ Tỉnh Hà Bắc, Sơn Tây để trả ơn, mới mở 

rộng bờ cõi thành một nước mạnh, đặt quốc hiệu là Liêu. Đến đời Tống thì bị quân Kim chiếm trọn vẹn lãnh thổ và đoạt quyền đô hộ các Tỉnh miền Bắc Trung Quốc (1125). Một người trong tộc là Gia Luật Đại Thạch dẫn 

một số dân Khiết Ðan chạy lên Tây Bắc, chinh phục được 18 Bộ Lạc, dựng lên Thành Imil làm Thủ Phủ. Ít lâu sau, nước Karakhamide ở mé Tây Nam bị dân Thổ uy hiếp, gọi Đại Thạch đem binh đến giúp. Sẵn dịp đó Đại 

Thạch chiếm luôn xứ này và tất cả những xứ nhỏ ở chung quanh lập thành một đế quốc khá rộng lớn (gồm miền Đông Tân Cương ngày nay) gọi là đế quốc Tây Liêu, Đại Thạch xưng là Ðại Ðế (Gour Khan).  Truyền xuống 

đời cháu nội (Tche Lou Kou, 1178-1121) thì đế quốc suy yếu. Vị Hoàng Ðế nầy nhu nhược tối tăm, chỉ lo săn bắn và miệt mài trong những cuộc hoan lạc, các xứ phiên thuộc thấy thế mới tách ra qui phụ các nước khác, 

như Thổ Phồn năm 1209, đến xin thần thuộc Mông Cổ.  Gút Sơ Lúc (Vương Tử Nãi Man) sau khi bị Mông Cổ đánh bại bôn đào qua Tây Liêu, cưới cháu gái của Hoàng Ðế, rồi nhờ sự giúp đỡ của Nhà Vua qui tụ được 

tất cả tàn quân Nãi Man, Miệt Nhi, lập thành một lực lượng riêng. Vốn có tham vọng lớn, Gút Sơ Lúc thông đồng với Vua xứ Kharesm, một mặt bên ngoài đánh vào, một mặt bên trong ứng lên đoạt ngôi vua rồi chia hai xứ 

Tây Liêu.  Khởi đầu quân Tây Liêu thắng thế, nhưng dân ở Kinh Thành Balassaghoun vốn là dân Thổ bị Tây Liêu đô hộ, lợi dụng cơ hội nổi lên chiếm Thành chống lại quân Tây Liêu. Trong cơn hỗn loạn, Hoàng Ðế bị Gút 

Sơ Lúc bắt rồi trả ngôi lại, nhưng chỉ là hư vị, quyền hành bấy giờ ở trong tay người cháu rể. Sau khi Hoàng Ðế băng hà, Gút Sơ Lúc mới đoạt hẳn ngôi báu, thi hành một chánh sách khắc nghiệt, tàn bạo. Vợ của ông là dân 

Cảnh Giáo, chiều ý vợ ông ta cũng theo Cảnh Giáo, rồi trở lại ngược đãi dân Hồi Giáo thuộc thành phần đa số trong dân chúng. Ông ra lịnh đóng cửa tất cả đền thờ Hồi Giáo, tịch thu tài sản, tổ chức những đội quân trú 

phòng quá đông đảo rồi bắt dân chúng phải đài thọ hết tổn phí...  Bộ Tổng Tham Mưu Mông Cổ biết rất rõ nội tình của Tây Liêu như nói trên. Thành Cát Tư Hãn dựa vào nỗi bất bình của dân chúng liền sai Triết Biệt 

thống lĩnh 2 vạn Kỵ Binh qua xâm chiếm. Thường lệ thì ông để cho viên Chủ Tướng trọn quyền chỉ đạo cuộc chiến tranh, nhưng lần nầy lại cho một khẩu lệnh vắn tắt: ''Vượt qua biên giới rồi phải cho mở cửa tất cả đền thờ 

Hồi Giáo và tuyên bố binh Mông Cổ đến là để giải phóng dân chúng, diệt trừ tên Gút Sơ Lúc tàn bạo''.  Nhận thức rõ rệt tầm quan trọng và sức mạnh của cuồng tín, Ðại Hãn đã lợi dụng sức mạnh đó để tiết kiệm xương 

máu Quân Ðội. Lệnh mở cửa các đền thờ của 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 70

Triết Biệt có cái mãnh lực như sấm sét. Toàn thể dân chúng đều mừng rỡ cho rằng quân Mông Cổ là đạo quân bảo vệ tự do tín ngưỡng. Cho nên Kỵ Binh Mông Cổ chỉ cần kéo đến trước cửa thành thì tức khắc dân chúng 

trong Thành rùng rùng nổi loạn, binh trú phòng phải bỏ trốn nếu không sẽ bị tàn sát tất cả. Cửa Thành đều mở rộng, dân Hồi Giáo kéo ra đón binh Mông Cổ như những ân nhân giải phóng cho mình. Vào Thành Triết Biệt 

giữ đúng lời hứa cấm ngặt quân sĩ không được động đến tơ hào của dân. Chẳng bao lâu tất cả miền Đông của đế quốc Tây Liêu lọt vào tay quân Mông Cổ, những Ðô Thị quan trọng như Khami, Khotan, Kashgar đều bị 

chiếm đóng. Đòn chánh trị của Thành Cát Tư Hãn làm cho uy quyền của Gút Sơ Lúc sụp đổ, tuy vậy ông ta vẫn cố gắng dàn ra một trận cuối cùng, quyết một mất một còn với quân địch. Nhưng quân Tây Liêu đã mất hết 

tinh thần, những cánh quân Hồi Giáo đều bỏ khí giới đầu hàng. Sau cùng, Gút Sơ Lúc thảm bại, phải trốn trong vùng núi Pamic. Kỵ Binh của Triết Biệt truy nã ông ta khắp ''nóc nhà của thế giới''. Cho tới lúc bọn lính cận 

vệ cũng bỏ rơi luôn, Gút Sơ Lúc bèn cùng với một ít người trung tín rút vào những hang núi hoang vắng gần biên giới Badachan.  Vị Hoàng Ðế vong quốc không đáng cho một tên lính Mông Cổ đổ mồ hôi nữa. Triết Biệt rút 

quân về Thành để cho dân chúng tự động đi lùng kiếm ở khắp thâm sơn cùng cốc, sau cùng họ bắt được bạo vương đem về nạp để lãnh một giải thưởng lớn. Trong lúc đó binh Mông Cổ đoạt tất cả những bầy ngựa quí, 

một loại ngựa mõm trắng mà bọn thương nhân Trung Quốc thường phải qua tận thung lũng Đại Uyển (Fergana) mua về.  Triết Biệt liền gởi thủ cấp của Quốc Vương cùng với 1000 con tuấn mã về dâng Ðại Hãn. Chúa 

Mông Cổ hết sức hài lòng nhưng không quên cảnh giác viên Chủ Tướng: ''Đừng nên kiêu hãnh thái quá! Ngươi nên nhớ những kẻ thất bại đều do lòng kiêu hãnh mà ra như Tô Ha Rin, Bai Bu Ka, Hoàng Ðế Kim...''.  Bây 

giờ uy vũ của Thành Cát Tư Hãn đã lên đến chỗ tuyệt đỉnh. Từ miền núi chọc trời (Pamir) cho tới đại dương, lệnh của ông truyền ra đều được tuân theo răm rắp.  Trong lúc đó ở phương Đông Mộc Hoa Lê vẫn kiên trì áp 

đảo dân Kim, kỳ chừng họ chịu khuất phục hẳn mới thôi. Truật Xích cũng hoàn thành được nhiệm vụ của mình: Vương Tử phát động một cuộc báo thù nguội, thả quân đi lùng khắp rừng sâu núi thẳm tiêu diệt lần lượt từng 

Bộ Lạc Miệt Nhi còn trốn lẩn khuất. Trong cuộc tảo thanh, quân Mông Cổ bắt được một Vương Tử Miệt Nhi con của Tút Sa Bét là một tay xạ tiễn đại tài. Truật Xích không nhận thưởng để xin phụ vương tha mạng cho 

người tù binh đặc biệt ấy. Nhưng Thành Cát Tư Hãn không chấp nhận, vốn có kinh nghiệm bản thân, ông cho rằng sự khoan hồng đối với một kẻ cựu thù chỉ tạo ra những cuộc chiến tranh mới. Dân Miệt Nhi là thứ bỉ ổi 

nhứt trong các giống dân tộc. Thằng con của Tút Sa bây giờ là một con kiến nhưng với thời gian sẽ trở thành một con rắn độc, một địch thủ lợi hại của đế quốc Mông Cổ. Đã tiêu diệt biết bao là Vua Chúa và Quân Ðội, 

thêm một người nữa có nghĩa gì ?  Truật Xích hết sức buồn bực nhưng rất sợ cơn thịnh nộ của phụ vương nên không dám thốt một lời nào nữa. Vương Tử Miệt Nhi liền bị lôi ra pháp trường chặt đầu.  Sau đó Truật Xích 

tiến sâu vào miền Khâm Sát, trút hết nỗi hằn học của mình vào hai Bộ Lạc Kirghise và Toumate là hai Bộ Lạc không chịu làm bổn phận phiên thần.  Đế Quốc Tây Liêu sụp đổ cùng với sự xuất hiện của đạo binh lạ ở phía 

Tây sông Irtysh là một biến cố lớn làm cho các xứ Trung Á hết sức quan tâm. Cho tới lúc đó đám cầm quyền chỉ biết lờ mờ về Thành Cát Tư Hãn qua lời tường thuật của bọn 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 71

thương nhân Hồi Giáo. Theo dân Hồi Giáo thì ông là một Nhà Vua chuộng trật tự, ưu đãi thương nhân, thường giúp cho họ phát đạt thêm. Họ cho biết tin Ðại Hãn đã chiếm nước Kim, một nước thật xa xôi ở phương 

Đông...  Lúc đó thế giới Hồi Giáo đang ở dưới thế lực của một nhà đại chinh phục là Ala-Ed-Din Mohammed, Quốc Vương xứ Kharesm. Tổ phụ của Mohammed vốn là một tên nô lệ Thổ, được Quốc Vương xứ Seljuk 

phong cho làm Phó Vương một Tỉnh ở hạ lưu sông Amou Daria. Đến đời Mohammed thì ông thừa hưởng của thân phụ một lãnh địa độc lập từ bờ Caspienne cho tới miền Boukhara, và từ biển Aral cho tới miền cao nguyên 

Ba Tư. Ông cử binh đi chinh phục liên miên nới rộng bờ cõi ra khắp bốn phía: Vượt qua sông Syr Daria, lên mạn Bắc chiếm một phần miền thảo nguyên Kurghise, phía Đông chiếm lãnh thổ Transoxianne bao gồm vùng 

Samarkande và đồng Đại Uyển (Fergana), phía Nam thì khuất phục tất cả những Bộ Lạc sơn cước ở A Phú Hãn và bành trướng thế lực qua phía Tây thuộc đất Irak persan (persian?). Ông được suy tôn là ''Cái bóng của 

Allah trên mặt đất'', là Alexandre Thứ Nhì, là Đại Ðế, là tay Bách Chiến Bách Thắng.  Nuôi cái mộng cai trị trọn vẹn thế giới Hồi Giáo, nên Mohammed xin Giáo Chủ ở Bagdad nhìn nhận ông là Quốc Vương, đặt dưới sự 

che chở của Giáo Chủ.  Vị Giáo Chủ ở Bagdad, tuy phần đời thế lực chỉ trong phạm vi miền Mésopotamie, nhưng ở phần đạo, ông là người lãnh đạo tối cao tất cả dân Hồi Giáo, có một ảnh hưởng mạnh mẽ ở những nơi 

nào mà dân chúng sống theo ''luật của Ðấng Tiên Tri''.  Giáo Chủ Nasir từ chối việc nhìn nhận Mohammed, cấm tín đồ không được nhắc tên của ông trong các buổi lễ công cộng, lại giúp cho các Hoàng Thân Hồi Giáo 

còn độc lập liên kết lại chống ông. Bức thư từ chối của Giáo Chủ đến tay ông trong lúc ông đang chinh phạt xứ A Phú Hãn. Biết rõ âm mưu của Giáo Chủ, ông liền triệu tập một Hội Nghị Hồi Giáo truất phế Nasir và cử 

lên một Giáo Chủ khác chống lại. Bây giờ có danh nghĩa, lật đổ Nasir không còn sợ phạm đến uy quyền thiêng liêng của Giáo Hội nữa.  Ngay lúc đang chuẩn bị cuộc chiến tranh nói trên thì Mohammed được tin cấp báo về 

vị Hoàng Ðế ở phương Đông bên kia xứ Tây Liêu. Ông hoàn toàn không hiểu biết gì hết về xứ Mông Cổ, chỉ nghe nói có những cuộc chinh phạt lớn lao, cuộc chiến tranh ở cái nước Kim xa xôi nào đó, có Kỵ Binh Mông 

Cổ xuất hiện ở miền Kirghise. Thấy phòng xa là tốt ông liền đình chỉ việc đánh Bagdad, lo tăng cường phòng thủ những thành ở miền Bắc và miền Đông, đồng thời gởi một sứ đoàn qua Mông Cổ...  Thành Cát Tư Hãn trái 

lại biết rõ thế giới Hồi Giáo. Từ lâu rồi hàng ngàn vật dụng đủ loại thuộc sản phẩm của xứ Hồi đã được thông dụng ở xứ du mục: Áo giáp sắt bắn không thủng, mũ chiến, mộc bằng thép, mã tấu sắc bén nổi tiếng...và cả 

những đồ trang sức lộng lẫy của phụ nữ, bình pha lê, thảm đủ màu sặc sỡ mịn như bông, hàng lụa tuyệt đẹp v.v...  Ðại Hãn nhờ đoàn Sứ Giả chuyển về Quốc Vương của họ một đề nghị: ''Ta biết rõ Quốc Vương của các 

ngươi đang cai trị một đế quốc rộng lớn và hùng mạnh. Ngài là Hoàng Ðế ở Tây phương cũng như ta là Hoàng Ðế ở Đông phương, hai bên cần phải giao hảo với nhau. Ranh giới của hai đế quốc đụng nhau ở Khâm Sát nên 

ta đề nghị để cho bọn thương nhân của hai nước được qua lại tự do''. Thành Cát Tư Hãn cũng gởi một sứ đoàn mang theo nhiều tặng phẩm qua đáp lễ Quốc Vương: Bạc thoi, ngọc quí, vải dệt lông lạc đà, da quí...Và để 

làm hài lòng Quốc Vương ông chọn toàn là người Hồi, người Thổ Phồn và một số thương nhân ở Tân Cương, 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 72

không có người Mông Cổ trong đó. Viên Trưởng Ðoàn là nhà buôn Mahmoud Ieldalch.  Sứ Ðoàn Mông Cổ được Quốc Vương tiếp rước quá sức trọng thể khiến cho cả triều đình Kharesm vốn rất kiêu hãnh đều lấy làm 

ngạc nhiên. Rồi tới những câu hỏi: Quốc Vương muốn biết Ðại Hãn cai trị được nhiều dân tộc không, có thực đã chiếm được đế quốc Kim không, và sau cùng là câu hỏi có ẩn ý tìm hiểu coi Ðại Hãn có mưu toan gì đối với 

Kharesm không. Quốc Vương lại có ý cảnh cáo viên Trưởng Ðoàn: ''Ngươi là tín đồ Hồi Giáo và gốc ở Kharesm, ngươi nên cho ta biết đúng sự thật, không nên giấu giếm điều gì. Ngươi hẳn đã biết sức hùng mạnh và sức 

rộng lớn của đế quốc ta. Quân Ðội của Ðại Hãn có được như Quân Ðội của ta không ?''  Những lời nói trên rõ ràng có hàm ý đe dọa! Quốc Vương có ý nhắc cho Mahmoud Ieldalch nhớ rằng ông ta là dân Kharesm, như 

thế Quốc Vương nghiễm nhiên là Chúa của ông ta. Thế nầy thì lời đối đáp phải thật khéo léo không thể làm cho Quốc Vương nổi cơn lôi đình được. Mà đã là giáo đồ thì khi trở về tường trình với Ðại Hãn cũng không thể 

tâu dối... Mahmoud nhớ tới bầy tuấn mã nai nịt yên cương cực kỳ sang trọng của quân Hồi với bầy chiến mã của Mông Cổ có vẻ gầy gò, xấu xí nhưng trang bị toàn những thứ cần thiết cho trận mạc...Ông ta đáp:  - Quân 

Ðội Mông Cổ làm sao có thể sánh được Quân Ðội của một bậc chúa tể thế giới như ngài! Vẻ rực rỡ của hai bên khác nhau như ngọn đèn dầu leo lét bên cạnh vầng thái dương chiếu sáng cả thế gian. Họ như mặt một con 

quái vật cạnh dung mạo của một Vương Gia Thổ Nhĩ Kỳ. Và binh tướng của ngài quả đông gấp vạn lần quân Mông Cổ.  Nghe xong, Mohammed hớn hở mặt rồng. Thế là việc giao thương được cam kết theo đúng lập 

trường của hai nước. Bây giờ Quốc Vương mới yên tâm hội binh lại trẩy về phía Tây để thanh toán Giáo Chủ Nasir.  Tin Mohammed sắp tấn công báo về Bagdad cùng lúc với tin một đế quốc mới dựng lên ở phía Ðông A 

Phú Hãn. Giáo Chủ liền cho dọ hỏi giới Cảnh Giáo (vì bấy giờ tôn giáo nầy rất thịnh ở Á Ðông) mới biết rằng ''vị Hoàng Ðế ở Đông phương là một tín đồ Thiên Chúa Giáo và là kẻ thù địch của Mohammed''.  Tin nầy sai 

lạc hoàn toàn do một sự ngộ nhận buồn cười.  Lúc Gia Luật Đại Thạch gây dựng đế quốc, thế lực của ông lan rộng từ Ai Cập đến Pamir. Lúc ấy Thập Tự Quân đang đánh với quân Damas, nghe nói nhận định rằng gây 

hấn với Hồi Giáo chắc phải là một vị Hoàng Ðế Thiên Chúa Giáo. Việc ấy rất ăn khớp với tin ở phương Đông có một xứ lạ là xứ Ấn Ðộ, thế là theo tưởng tượng, người ta gán cho Gia Luật Đại Thạch là ''Hoàng Ðế Ấn Ðộ 

theo Thiên Chúa Giáo'' rồi đặt cho cái tên thánh ''giáo sĩ Jean''.  Rồi thấy quân Seljoucide đã chiến thắng Kỵ Binh tinh nhuệ nhất của Thiên Chúa Giáo mà trở lại bị ''đạo quân của Đông phương'' kia tiêu diệt, người ta lại 

đồn ầm lên quân ấy là quân của giáo sĩ Jean, một Nhà Vua mạnh vô song, có người còn gọi là Đại Ðế!  Chuyện trên được truyền tụng có gần một Thế Kỷ rồi.  Bây giờ đế quốc Seljoucide đã sụp đổ, Mohammed dựng lên 

đế quốc Kharesm, cử binh đánh với Tây Liêu. Lúc Gút Sơ Lúc vô Cảnh Giáo, ngược đãi giáo đồ Ðạo Hồi, người ta càng tin chắc rằng cái đế quốc hùng mạnh ở Đông phương là đế quốc theo Thiên Chúa Giáo, và Hoàng 

Ðế của họ chính là con cháu của giáo sĩ Jean.  Vì hiểu lầm như thế, nên Giáo Chủ Ðạo Hồi (trong thế nguy) đành phải cầu cứu với Cảnh Giáo Chủ ở Bagdad.  

THÀNH CÁT TƯ HÃN 73

Qua nhiều Thế Kỷ sống chung ở Bagdad, những mối mâu thuẫn, xung đột của hai khối tín đồ đã được san bằng, hai vị lãnh đạo tôn giáo trước sau vẫn thông cảm cho nhau. Cho nên hai nhà lãnh đạo liền cùng thảo chung 

một bức thơ gởi cho ''Hoàng Ðế Đông phương'' yêu cầu ''hễ Quốc Vương Mohammed tấn công Bagdad. Hoàng Ðế hãy xua quân đánh Kharesm, chắc chắn sẽ đại thắng và thu hoạch được nhiều chiến lợi phẩm...''.  

Nhưng có một vấn đề khó khăn đặt ra: Làm thế nào để gởi bức thơ tới Hoàng Ðế ? Chỉ có một đường độc đạo qua phương Đông mà phải đi ngang lãnh thổ Kharesm, nếu Sứ Giả bị bắt, mật thư sẽ lọt vào tay Quốc 

Vương Mohammed. Sau cùng họ phải cạo tóc Sứ Giả, xăm ủy nhiệm thư bằng chữ xanh lên da đầu của hắn, rồi bắt hắn học thuộc lòng mật thư và chờ đến lúc tóc mọc lại như cũ hắn mới được khởi hành.  Nhưng Sứ Giả 

chưa đi tới Thành Boukhara (ở Kharesm) thì cuộc diện đã thay đổi: Mohammed đã trẩy quân đi đánh Bagdad, Triết Biệt đã đuổi ''Hoàng Ðế phương Đông'' tức Gút Sơ Lúc chạy vào vùng núi Pamir.  Ở Samarkande viên 

Sứ Giả được các đoàn buôn từ Khâm Sát xuống cho biết Hoàng Ðế phương Đông là Ðại Hãn Mông Cổ...  Ít hôm sau, bọn mã khoái từ Khâm Sát về cấp báo với Thành Cát Tư Hãn: ''Ở miền Kirghise có một người quần 

áo tả tơi tự xưng là Sứ Giả của Giáo Chủ ở Bagdad muốn xin bệ kiến Ðại Hãn''.  Ðại Hãn đã có nghe bọn thương nhân Hồi Giáo nói về Thành Bagdad, một Kinh Thành đầy những kỳ quan ở nơi nào đó về phương Tây, ít 

có ai đi tới nơi vì chỗ ấy là chỗ tận cùng của thế giới. Đó là nơi Hồi Giáo Chủ đang ngự trị. Ngài là hậu duệ của Đấng Tiên Tri và là người lãnh đạo tối cao của tín đồ Ðạo Hồi''.  Mã khoái được lịnh phải hỏa tốc đưa viên 

Sứ Giả tới viên môn ở bên sông Onon.  Nhờ việc nầy mà lần đầu tiên mắt của Thành Cát Tư Hãn mở rộng ra khỏi Trung Á. Ông mới biết Mohammed không phải là chúa tể ở phương Tây. Bên kia đế quốc của ông ta còn 

nhiều nước khác theo Thiên Chúa Giáo...thế giới chưa tận cùng.  Như thế ở phương Tây thế giới còn bao la vô tận và đâu cũng vậy, cũng xẩy ra những cảnh tượng vua chúa gây hấn đánh nhau, chưa đâu có một vị chúa tể 

làm bá chủ thiên hạ.  Riêng việc xung đột giữa Hồi Giáo Chủ và Mohammed, Ðại Hãn không muốn nhúng tay vào. Theo mật thư ông cũng thấy Mohammed là một Nhà Vua bất công và tàn bạo, cho cướp bóc, đốt phá tài 

sản của tín đồ bất kể là tín đồ Hồi Giáo hay Thiên Chúa Giáo. Nhưng việc giao thương với xứ Kharesm quả có lợi lớn lao, lâu nay các thương đoàn đi về rầm rập, đời sống của dân chúng có vẻ thịnh vượng hơn. Còn đối 

với hai vị Giáo Chủ thì ông chưa có chút thiện cảm nào. Tại sao có việc quái lạ như thế, hai nhà lãnh đạo tôn giáo lại gởi Sứ Giả tới xúi ông gây chiến với một Nhà Vua ? Kẻ tu hành thì phải lo cầu nguyện chớ sao lại lo gây 

giặc với vua chúa ? Và nếu Trời không giúp cho Mohammed thì sao lại phải giúp cho kẻ địch của ông ta ?...  Thế rồi viên Sứ Giả nhận được phúc đáp giống y như Sứ Giả Tống trước kia: ''Ta không muốn gây chiến với 

họ''.  Về sau khi tất cả những nước ở Trung Á bị Thành Cát Tư Hãn dày xéo và dân Hồi Giáo thấy được họa diệt vong, không ai quên được chuyện nói trên. Các Sử Gia Ả Rập nhận xét như sau: ''Nếu những điều người 

Ba Tư nói là đúng sự thật và Giáo Chủ Nasir quả có kêu gọi quân Mông Cổ đến xứ nầy thì đó là một tội ác tày trời không có tội nào lớn hơn nữa!''.  

THÀNH CÁT TƯ HÃN 74

Tuy nhiên cũng nhờ lần tiếp xúc ấy mà giáo khu của Ðạo Hồi (Thành Bagdad) còn giữ được nền tự trị luôn 40 năm nữa. Qua lời tường thuật của Sứ Giả, người Mông Cổ cũng ngán thế lực của Giáo Chủ, cho nên bọn 

Tướng lãnh của Thành Cát Tư Hãn khi chinh phục được Trung Á rồi liền xoay lên hướng Bắc chiếm miền thảo nguyên của Nga. Cho đến khi Nga, Ba Lan, Hung Gia Lợi đều bị đè bẹp và các nước ở Tiểu Á bị thôn tính, 

Hồ Lô Hổ, cháu nội của Thành Cát Tư Hãn, mới xua quân chiếm Bagdad (1258).  Cuộc trẩy quân tới Bagdad để lật đổ Giáo Chủ, ban đầu có vẻ thuận lợi. Dọc đường Mohammed diệt được những lực lượng của đám 

Tiểu Vương còn hùng cứ đây đó, và đi sâu vào miền Tây xứ Ba Tư. Chỉ còn phải vượt qua một vùng núi ngăn cách đồng Mésopotamie thì bất ngờ quân Kharesm gặp phải một mùa Ðông lạnh khốc liệt chưa từng thấy. 

Băng tuyết bao trùm hết núi non không thể nào leo qua được mà họ lại không sẵn những phương tiện ngự hàn. Binh Sĩ không chịu nổi sức giá buốt, súc vật đều chết đói. Lúc ấy đang ở nửa đường Hamadan-Bagdad, họ 

đành phải quay trở về. Việc thối binh nầy chỉ có tính cách tạm hoãn lại cuộc chinh phạt...  Bỗng có tin từ miền Ðông cấp báo về: Gút Sơ Lúc Chúa Tây Liêu đã bị Triết Biệt hạ sát. Bây giờ đế quốc của Thành Cát Tư Hãn 

đã tiếp giáp với đế quốc của Quốc Vương ở biên thùy phía Bắc và phía Đông. Mohammed liền đem hết lực lượng án ngữ dọc theo hai con sông Amou-Daria và Syr-Daira, nghĩ rằng phòng thủ như thế sẽ giữ vững được 

giang sơn.  Nhưng tới đây nhà chép Sử Ba Tư đã luận như sau: ''Khi ngôi sao chiếu mệnh đã mờ rồi thì đại họa sẽ tới. Có mưu sự bao nhiêu cũng chỉ gặp kết quả ngược lại mà thôi, và dù ai có tài trí phi thường, mưu cơ 

xuất chúng cũng không cứu nổi Mohammed nữa. Cơ đồ của ông sẽ tan đi như mây khói do định mệnh khắt khe mở ra. Trước đây nếu thần thành công đã phi ngựa trước mắt ông, nếu sao hạnh phúc đã chiếu tới ông, cho 

ông thực hiện được nhiều ước vọng dễ dàng thì nay chắc chắn những tai họa lớn lao nhất sẽ bao phủ lên cuộc đời của ông, cuộc thoái binh ra khỏi miền Tây Ba Tư là một khởi đầu...''  Mohammed vừa tới Thành 

Samarkande thì có mã khoái từ Otrar (một tiền đồn quan trọng ở biên thùy phía Bắc) về báo tin:  - Quan Thống Ðốc vừa mới bắt giam một thương đoàn vì có bọn thám tử Mông Cổ trà trộn trong số con buôn Hồi Giáo.  

Quốc Vương liền hạ lịnh:  - Giết sạch chúng nó đi! (1218)  Nhà chép Sử Ba Tư viết tiếp: ''Ban lịnh trên chẳng khác gì Quốc Vương đem cái đầu của mình ra để đánh cuộc. Một giọt máu của người Mông Cổ đổ ra thì thần 

dân của ông phải trả lại bằng một sông máu, một cái đầu rụng xuống phải trả bằng mấy mươi vạn cái đầu khác và mỗi đồng tiền tịch thu của họ phải trả bằng mấy trăm tạ vàng''.  Viên Thống Ðốc Inaltchik liền chiếu lệnh 

đoạt tất cả những bảo vật cùng hàng hóa của đoàn buôn rồi sai giết tất cả 150 người gồm có những thương nhân, những người theo phục dịch, những người dẫn đạo. Chỉ có một tên nô lệ trốn thoát được và tới báo cho một 

tiền đồn Mông Cổ hay. Tức tốc hắn được đưa về tận viên môn tường thuật mọi sự cho Ðại Hãn rõ.  Thành Cát Tư Hãn không tin rằng một vị Quốc Vương đã long trọng cam kết để cho thương nhân hai nước qua lại buôn 

bán tự do mà bây giờ lại đột nhiên phản bội trắng trợn như thế. Đây chắc là viên Thống Ðốc tự động làm mà Quốc Vương không hay biết.  

THÀNH CÁT TƯ HÃN 75

Ông liền gởi một sứ đoàn qua yết kiến Quốc Vương yêu cầu phải nạp kẻ sát nhân cho Mông Cổ.  Ala-Ed-Din-Mohammed, ''bóng của Allah trên mặt địa cầu'' khi nghe Sứ Giả yêu cầu như thế vẫn ngỡ rằng mình nghe 

nhầm! Thứ đồ cẩu tặc, thứ Tù Trưởng man rợ mà dám tới chốn cửu trùng nói chuyện luật lệ à ? Chúng có biết ta là chúa tể Đại Hồi Quốc, là A Lịch Sơn thứ nhì không ?  Và đây là cách trả lời.  Quốc Vương hạ lệnh đem 

chém phăng viên Trưởng Ðoàn, còn đám tùy tùng thì cắt trụi hết râu thả về Mông Cổ.  Đối với người Mông Cổ, bị cắt râu tóc là một điều nhục nhã cực điểm, tư cách Sứ Giả là một thứ thiêng liêng bất khả xâm phạm. Lại 

cắt râu Sứ Giả của Ðại Hãn quả là một chuyện kinh trời động đất.  Lúc hay tin Thành Cát Tư Hãn khóc rống lên giữa quần thần:  - Trời sẽ thấu hiểu rằng ta không phải là người muốn gây ra thảm họa!  Ông gào to lên:  - 

Trời sẽ ban cho ta sức lực hùng hậu để ta báo thù phen này!  Tức thì bọn mã khoái ''tên bay'' phi như mắc cửi khắp bốn phương tám hướng loan truyền lịnh xuất chinh. Từ núi Altai đến biển Hoàng Hải, tất cả người Mông 

Cổ trong tuổi 17 đến 60 đều phải giã biệt đoàn trại cầm khí giới lên đường, tất cả quân kỵ Khâm Sát, tất cả những quân đoàn Thổ Phồn, Khiết Ðan, Tây Liêu, và đại đoàn pháo binh Trung Quốc...trùng trùng, điệp điệp 

kéo đi tập họp, tiếng binh mã chuyển động ầm ầm khắp nẻo núi sông.  Chỉ có Vua Tây Hạ từ chối không gởi binh đến. Nhà Vua nói với Sứ Giả: ''Tới bây giờ Thành Cát Tư Hãn cũng chưa chấm dứt việc đàn áp các dân 

tộc hay sao ? Nếu Quân Ðội của ông ta không đủ sức để làm chuyện ấy thì tốt hơn là đừng làm!''  Đã trốn tránh bổn phận của một phiên thần mà còn dở giọng khinh mạn như thế khiến Thành Cát Tư Hãn không dằn được 

nữa, quát ầm lên:  - Ta sẽ xua quân làm cỏ bọn Tây Hạ!  Ông trợn tròn đôi mắt, khí giận xung thiên:  - Ta quyết san bằng xứ ấy và giết cho sạch bọn cẩu trệ đó!  Nhưng sực nhớ món nợ máu ở Kharesm cần phải thanh 

toán trước tất cả, Ðại Hãn dịu giọng tiếp:  - Ta đã quyết định rồi thì không bỏ qua. Sau này sẽ hay...  CHƯƠNG XV CHIẾN DỊCH KHARESM Trời sẽ thấu hiểu ta đâu phải là  người muốn gây ra thảm họa  (THÀNH 

CÁT TƯ HÃN)  Bây giờ đại quân Mông Cổ chuẩn bị để chinh Tây gồm có 250.000 chiến sĩ. Điều đáng nói không phải là quân số đông đảo mà là cách tổ chức và cách trang bị cực kỳ chu đáo của họ, có thể nói không 

có Quân Ðội nào thời ấy có thể sánh với họ được. Tất cả những kinh nghiệm rút tỉa trong chiến cuộc năm năm ở nước Kim đều được đem ra áp dụng một cách khôn khéo. Tài năng, kỹ thuật của các chuyên viên, thợ giỏi 

ngoại quốc đều tận dụng vào việc cải tiến kỹ thuật chiến tranh, tăng cường hiệu lực chiến đấu. Họ cố gắng chỉnh đốn từ những việc rất nhỏ nhặt cho đến tất cả những cơ cấu quân sự.  Binh chánh qui đều mặc đồng phục, lúc 

ở trại thì đội mũ lông, mang giầy da, vớ nỉ, khoác áo lông trừu. Lúc đi tác chiến đều mặc quần da ống chẽn, chân quấn xà 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 76

cạp, mang dép. Áo khoác là một loại áo kép cũng bằng da, giữa độn lông thú hoặc bông, gọi là áo Dacha. Áo lót bên trong bằng loại tơ cực tốt, đề phòng khi trúng tên, ngạnh mũi tên chỉ nhấn mảnh áo xuống vết thương 

chớ không xé rách ra được và những mảnh sắt bể sẽ rớt ra ngoài. Quân thiết Kỵ Binh thì mặc áo giáp sắt gồm nhiều mảnh chồng lên như lông cánh chim.  Chiến sĩ được trang bị hai loại vũ khí: Loại đánh giáp lá cà và loại 

tấn công mục tiêu ở xa. Mỗi tên lính có một cây gươm, một cây mã tấu, một cái chùy sắt, một cây câu liêm để giựt kẻ địch xuống ngựa. Trên cánh tay trái của họ lại có một cây đoản đao thật sắc gài trong một cái vòng da.  

Người nào cũng có hai cây cung với hai túi tên đựng nhiều loại khác nhau: Tên đâm thủng áo giáp, tên lửa, tên tẩm thuốc độc...và trong hai thứ túi ấy, có một thứ đặc biệt không thấm nước. Lợi hại nhất là cây cung, một loại 

cung đặc biệt có ba đoạn uốn (arc à triple courbure) chớ không suông như loại cung của Tây phương. Mỗi cây cung là một công trình tuyệt mỹ của người thợ, một tổng hợp nhiều vật liệu như tre, gỗ, sừng, gân, da...xạ lực 

tới 400 thước. Các Sử Gia đều nhận rằng chính cây cung ấy là một yếu tố chiến thắng của Quân Ðội Mông Cổ.  Ngoài ra mỗi người có một số lao, lao ngắn, lao dài, và một dây thòng lọng thật nhạy bằng lông đuôi ngựa 

một khi tung ra thì không bao giờ trật mục phiêu. Cho đến thời Nã Phá Luân, người Nga còn dùng đạo quân Kalmouk (hậu duệ Mông Cổ) sử dụng thòng lọng thần tình, trong một trận tấn công họ dùng thòng lọng lôi địch 

quân đang phi ngựa xuống đất và kéo xểnh đi, khiến cho từ đó hễ nghe nói đến quân Kalmouk, quân Pháp đều sợ thất thố.  Mỗi Kỵ Binh Mông Cổ đều có ba hoặc bốn con ngựa để thay đổi. Trên lưng ngựa đều có sẵn 

một cái mộc tròn bằng da cung tên không thể xuyên thủng được, một bình đựng koumiss, một túi đựng thịt khô, pho mát cứng, và túi đựng những thứ cần thiết như kim chỉ, giũa, v.v...  Mỗi đội quân đều có những đơn vị trợ 

chiến:  - Một Tiểu Ðoàn Pháo Binh, sử dụng xe bắn đá dễ tháo ráp do trâu Yak hoặc lạc đà kéo, xe phóng hỏa pháo, đại bác để phá hủy những vọng đài và tiêu diệt quân phòng thủ trên mặt Thành. (Họ đã có thuốc nổ 

trước Berthold Schwaiz bên Âu Châu 10 năm).  - Một Tiểu Ðoàn Công Binh do các chuyên viên Trung Quốc phụ trách, lo mọi việc xây cất trên bộ hoặc dưới nước, như bắc cầu, đắp đê, khai kinh, tháo nước... (binh 

đoàn của Sát Hợp Đài lúc tiến đến sông Syr-Daria đã bắc tất cả 48 cái cầu.) Ngoài ra lại có tổ chức thanh tra, giao cho nhiều sĩ quan phụ trách việc kiểm soát vũ khí và quân trang của từng đội quân, người lính nào không 

thi hành đúng lệnh sẽ bị phạt, luôn cả cấp trên trực tiếp của họ. Những đạo tiền quân đều có hành dinh đặc biệt, chuyên lo việc chọn địa điểm đóng quân cho từng đơn vị, hành dinh chuyên kiểm soát đồ đạc sau lúc nhổ trại, 

không để bỏ sót một món gì và hành dinh chuyên thu thập, phân phát chiến lợi phẩm. Trận Đại Uyển (Fergana)  Mùa Ðông năm 1218, chỉnh bị binh mã xong xuôi, Thành Cát Tư Hãn liền di chuyển tới thượng lưu sông 

Irtysch. Phải chờ cho tuyết tan mới có thể đi qua ''cửa Dzoungarie''.  Từ thời xa xưa, các Bộ Lạc du mục trên cao nguyên Đông Á hễ qua xâm lăng miền Tây là phải qua cửa ngõ Dzoungarie nầy. Muốn tới Syr-Daria phải 

đi ngang nhiều Sa Mạc không có lấy một vũng nước, một bụi cỏ, mà quân viễn chinh Mông Cổ thì tới những 25 vạn người và một triệu chiến mã. Nếu không có một ngõ nào khác thì thật là nan giải. Nước Kim có cái biên 

giới dài 5.000 c.s. có thể chọn một ngõ vào 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 77

dễ dàng. Nhưng với đế quốc Kharesm thì khác hẳn: Biên giới của họ có những bức tường thiên nhiên che chở, những dãy núi cao sừng sững trên 7.000 thước không thể nào vượt qua được. Nếu vòng lên đồng cỏ mạn Bắc 

phải đi xa thêm gần một ngàn c.s. mới tới vùng trù mật có Thủ Ðô Samarkande và Thành Boukhara một đô thị rất phồn thịnh.  Lúc Bộ Tổng Tham Mưu (Iourt Dchi) đang cố gắng tìm một con đường trẩy quân thì bỗng có 

tin của Triết Biệt từ Tây liêu gởi về. Viên Thượng Tướng vừa khám phá một sơn đạo đi Tây Á: Một độc đạo dẫn tới đế quốc Kharesm. Đường nầy có thể đi thẳng tới miền Đông đế quốc ấy, hoặc lên mạn Bắc qua sông 

Syr-Daria.  Thành Cát Tư Hãn liền sai Truật Xích thống lĩnh một binh đoàn đến Kashgar trợ lực Tướng Triết Biệt.  Bấy giờ đang giữa mùa Ðông nhằm tiết nghiêm hàn, đoàn người ngựa Mông Cổ vẫn cứ lao mình lên con 

đường xa xăm mù mịt con đường mà chính các đạo quân của Hannibal và Nã Phá Luân chỉ mới nhìn thấy mà đã rùng mình thất sắc. Ba mươi ngàn quân Mông Cổ lặng lẽ tiến bước trên đèo cao ngút ở giữa hai rặng Pamir 

và Thiên Sơn, giẫm lên lớp tuyết cao khỏi đầu người giữa cái lạnh vỡ mạch máu và cóng chân ngựa. Họ bám theo những triền núi phủ băng giá cheo leo trên 4.000 thước, trên thượng đỉnh các dãy núi Kisil-Art và Terek-

Davan. Thỉnh thoảng lại gặp một trận bão tuyết dữ dội, kẻ nào sơ ý một chút là bị gió cuốn xuống vực thẳm. Chân ngựa phải bao một cuộn da trâu Yak, chiến sĩ đều mặc áo Dacha. Lắm lúc kiệt sức quá, họ phải cắt mạch 

máu ngựa uống một ít huyết rồi băng lại. Càng tiến xa càng phải giảm sức nặng thừa thãi, phải bỏ lại dọc đường tất cả những cái gì không thuộc vào thứ tối cần. Dọc đường họ gặp rải rác đây đó những người chết đói hoặc 

chết lạnh, những bộ xương ngựa nhẵn bóng vì có chút thịt nào thì một ít khách qua đường đã ăn hết rồi.  Sau muôn ngàn nỗi gian nan và bao ngày chịu đựng sự thiếu thốn đến cực độ, một hôm tầm mắt họ mở rộng ra trước 

một thung lũng mênh mông xanh rờn: Thung lũng Đại Uyển (nay thuộc Nga) một nơi trồng nho, lúa mạch, sản xuất tơ lụa và đồ trang sức lộng lẫy, đồ thủy tinh bóng lộn, nhất là ngựa, từng bầy ngựa nhởn nhơ trên cánh đồng 

dáng thật quí phái. Ở đây đang giữa mùa Xuân.  Xuống tới thung lũng thì các toán quân tiền quân Mông Cổ liền tràn vào làng mạc cướp súc vật. Ngay lúc ấy Quốc Vương Mohammed dẫn một đoàn quân hùng hậu tới. 

Thấy đám quân Mông Cổ người hốc hác tiều tụy, ngựa gầy gò, Quốc Vương đã chạnh lòng thương hại! Vừa mới xáp chiến quân Mông Cổ đã tìm đường tẩu thoát, nhưng tài bắn cung của họ đã làm cho Quốc Vương phải 

thầm phục. Quân Kharesm đuổi theo đến tận đèo không ngờ gặp đại quân của Truật Xích đông hơn họ gấp bội và trang bị hơn thật đầy đủ. Họ lại khỏe và đang khao khát chiến đấu.  Triết Biệt chưa muốn ứng chiến, định 

rút sâu vào trong núi nhử cho quân thiện chiến Kharesm đuổi theo càng xa sông Syr-Daria càng tốt để cho quân của Ðại Hãn mặt khác đánh một đòn quyết định. Nhưng Truật Xích lại muốn xuất trận. Vương Tử nói: ''Nếu 

rút lui, ta biết trả lời như thế nào với phụ vương ta ?''  Quân Kharesm mở màn cuộc tấn công bằng những hồi kèn và những tiếng chuông vang dậy trời đất. Quân Mông Cổ liền tràn xuống giao chiến, họ thét lên những tiếng 

khủng khiếp và thỉnh thoảng rú lên từng hồi thật ghê rợn. Cách điều động của họ thật kỳ lạ, ra lịnh bằng những cây hiệu kỳ nhỏ, hình thể và màu sắc khác nhau, đang kịch chiến bỗng dưng rút lui tản ra làm nhiều cánh, rồi đột 

nhiên hội lại tấn công ở mặt khác, khiến quân địch không biết ý định của họ ra sao nữa. Bất ngờ họ tấn công mãnh liệt vào trung quân Kharesm, xuýt chút nữa Quốc Vương bị bắt sống. Thái Tử Djélal-Ed-Din liền xua hết 

cánh quân của ông phản công dữ dội. 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 78

Truật Xích cũng suýt bị bắt, may nhờ một viên Tướng xông ra tử chiến mới cứu thoát được. Hai bên đánh vùi vẩn cho đến tối, bất phân thắng bại, sau cả hai đều lui quân về vị trí đóng trại.  Tờ mờ sáng hôm sau, quân thám 

mã Kharesm đến dọ dẫm trại Mông Cổ thì chỉ còn thấy một khoảng đất trống không rải rác những xác người. Họ không ngờ thừa đêm tối quân Mông Cổ đổi ngựa khỏe, mang hết thương binh và súc vật rút về phía Đông 

cách đó một ngày ngựa.  Quốc Vương hớn hở cho rằng đã thắng trận, rút quân về Kinh Ðô mở tiệc khao quân, thăng thưởng cho các cấp.  Tuy nhiên Mohammed hết dám khinh địch nữa, ông thú nhận chưa bao giờ gặp 

một địch thủ ''quá can đảm và nhanh nhẹn như vậy'', liền gấp rút tăng cường lực lượng và tung một số thám tử qua Mông Cổ theo dõi hành động của Thành Cát Tư Hãn.  Kashgar là căn cứ xuất quân của Truật Xích và 

Triết Biệt, cách Mông Cổ những 3.000 c.s. mà nơi án binh của họ hiện giờ lại cách Kashgar 2.000 c.s. nữa, chặng nầy có biết bao nhiêu là quần sơn vạn thác và Sa Mạc hoang vu, lại thêm đường đèo Kisil-Art và Terek-

Davan thật khủng khiếp, vậy mà không bao giờ họ đứt liên lạc. Chừng như không có thứ gì ngăn cản được vó ngựa của đoàn mã khoái ''Tên bay''.  Nghe xong báo cáo về trận Đại Uyển, Ðại Hãn lại hạ lịnh cho Truật 

Xích phải tiến đánh một trận nữa, đồng thời phái 5000 quân xuống mặt Nam đế quốc, tức là tới thượng lưu sông Amou Daria xâm nhập vùng lưu vực con sông này. Xuống mặt Nam có nghĩa là phải vượt muôn trùng ngọn 

núi Altai cao từ sáu đến bảy ngàn thước. Trên mặt Bắc, đại quân của Thành Cát Tư Hãn chia làm nhiều đạo kéo đi như nước lũ. Sát Hợp Đài thống lĩnh đạo thứ nhất, Oa Khoát Đài đạo thứ hai, Ðại Hãn và Đài Lôi đạo 

thứ ba, cùng đi có Quân Sư Chu Thai và trọn Bộ Tổng Tham Mưu.  Ngay buổi đầu, nhờ tài tiên tri ứng nghiệm, Chu Thai đã chiếm được lòng tin của Ðại Hãn. Có lần bọn chiêm tinh Tây phương báo rằng sắp có nhật thực, 

Chu Thai quả quyết là chưa có...Quả nhiên nhật thực chỉ xảy ra đúng vào ngày ông tiên đoán. Từ đó Thành Cát Tư Hãn tin Chu Thai hơn tất cả những bốc sư phù thủy nào khác. Hơn nữa lý luận của ông ta đều xác đáng, 

thiết thực, cho nên không có việc trọng hệ nào Ðại Hãn không hỏi ý kiến ông ta. Vì thế mà bọn quí tộc ganh tị, nhất là việc nâng ông ta lên hàng quân sư tham dự cuộc viễn chinh. Một nhà quí tộc có biệt tài chế tạo cung tên 

bất bình nói lên:  - Chẳng biết lão già mọt sách ấy đi theo cuộc hành quân để làm cái quái gì ?  Thành Cát Tư Hãn nghe được mới hỏi Chu Thai:  - Ông nghĩ sao về lời nói ấy ?  Chu Thai nở nụ cười trầm tĩnh đáp:  - Nếu 

muốn làm cung tên thì người ta cần những tay thợ giỏi về nghề ấy. Nhưng muốn chinh phục một đế quốc làm sao có thể không dùng những tay thợ về thuật cai trị ?  Bây giờ là mùa Hạ, quân Mông Cổ trẩy đi dưới cái nắng 

chang chang thiêu người. Họ vừa vượt qua một vài dãy núi thấp, hốt nhiên trời tối sầm lại, tuyết rơi phơi phới khắp cùng, chỉ trong mấy hôm tuyết phủ bạc phau. Quân Mông Cổ phải dừng lại. Ðại Hãn lấy làm lo âu trước 

một hiện tượng khác thường như thế, muốn quay trở về. Chu Thai giải thích như sau: ''Giữa lúc Chúa Hạ đang trị vì bỗng Chúa Đông xuất hiện, chẳng khác nào Chúa phương Tây đang cai trị thì Chúa phương Bắc tới. 

Điềm trời cho biết Ðại Hãn sẽ thắng quân Kharesm.''  

THÀNH CÁT TƯ HÃN 79

Lời giải thích rõ ràng nhưng Ðại Hãn muốn thử kiểm lại, theo cách thức cổ truyền, ông lấy một mảnh xương vai trừu bỏ vào lửa đồng thời lâm râm đọc một bài chú. Một lát sau lấy mảnh xương ra xem xét những vết rạn nứt: 

Ðường sinh mạng của ông thật tốt, có một số đường nứt ngang cho biết sẽ có một số Thân Vương, quí tộc, một số người tùy tùng tử trận, nhưng đường hạnh phúc thì thật rõ ràng.  Ðại Hãn quyết định tiếp tục cuộc hành 

trình.  Mohammed hội được 400.000 quân nhưng không dám xua ra đại chiến với quân Mông Cổ vì theo tin tức của bọn thám tử gởi về thì ''quân địch trùng trùng điệp điệp như ổ kiến, như bầy châu chấu. Chiến sĩ của họ 

hung hãn như sư tử...''  Từ sông Irtysh đến sông Syr-Daria còn những 1.500 cây số. Phải vượt qua bao nhiêu là đèo cao, sông rộng, và rừng già âm u, phải vượt qua cái Sa Mạc nổi danh là ''Sa Mạc Đói Khát'', không 

có lấy một giọt nước, một bóng sinh vật, mà với số quân mã như thế kẻ địch làm thế nào được ? Nghĩ như trên Quốc Vương thấy thượng sách là cứ an tâm chờ đợi. Ấy là chưa kể khi đến con sông Syr-Daria rồi, người 

ngựa đều mệt mỏi mà đụng phải những thành trì kiên cố, lương thực sung mãn và phòng thủ rất nghiêm mật. Giả thử địch quân có chọc thủng được một nơi nào trong hệ thống phòng thủ, Quốc Vương vẫn còn lực lượng 

phòng bị đang tập trung ở gần Samarkande, một khi tung lực lượng nầy ra địch sẽ bị đẩy xuống sông Syr-Daria...  Lần nầy đạo quân của Triết Biệt tràn xuống khắp thung lũng Đại Uyển, lần lượt chiếm các Ðô Thị và bao 

vây Thành Kholchent, một ải địa đầu che chở cho Ðế Ðô.  Sát Hợp Đài và Oa Khoát Đài đã xuất hiện trên thượng lưu sông Syr-Daria, chiếm một loạt những điểm tựa và vây hãm Thành Otrar.  Hai Thành nói trên quả thật 

kiên cố, quân Mông Cổ bao vây suốt mấy tháng trời mà vẫn chưa hạ được. Cho nên Mohammed vẫn cứ án binh chờ coi đại quân của Thành Cát Tư Hãn đánh mặt nào. Bỗng có liên lạc từ mặt Nam, cách Kinh Ðô 400 

c.s., chạy hỏa tốc về báo cáo: Binh đoàn của Triết Biệt đã vượt qua dãy Pamir xuống chiếm vùng thượng lưu Amou-Daria, đang cướp phá lung tung. Tới đây Quốc Vương cũng chưa thấy chiến lược của quân Mông Cổ, 

nghe nói làng mạc, thành thị bị cướp bóc, đốt phá cho rằng chưa có gì trầm trọng, không ngờ đó là một mối nguy lớn lao: Mất thung lũng Amou-Daria tức là bị địch cắt miền Nam đế quốc, gồm có A Phú Hãn và Khoresan. 

Mohammed chỉ phái một số quân phòng bị đi chống đạo quân của Triết Biết. Lúc đạo quân nầy vừa trẩy đi thì một tin khủng khiếp báo về: Ðại quân của Thành Cát Tư Hãn xuất hiện ở phía Tây đang trực chỉ tiến về 

Boukhara thế như chẻ tre.  Thật khó tin! Theo báo cáo thì Thành Cát Tư Hãn hội quân ở một địa điểm nào đó về phía Đông, bây giờ sao có thể xuất hiện ở phía Tây ? Làm thế nào họ bọc ra phía hậu đế quốc Kharesm 

được ? Nhưng những kẻ tị nạn từ các thành thị làng mạc bị tàn phá lũ lượt kéo về đủ xác nhận nguồn tin trên.  Thành Cát Tư Hãn dẫn 50.000 quân đánh vòng lên mặt Bắc vượt qua sông Syr-Daria, rồi trẩy qua Sa Mạc 

Kisil-Koum rộng 600 c.s., một Sa Mạc nổi tiếng không thể qua được (650 năm sau lúc đánh với quân Khiva, đoàn Kỵ Binh Nga đã thất bại nặng nề vì ngựa chết sạch khi qua Sa Mạc nầy.) Ðại Hãn đã vào vùng hạ lưu 

Amou-Daria đánh ở mặt hậu quân Mohammed.  Bây giờ, phía Tây thì Thành Cát Tư Hãn, phía Bắc, Sát Hợp Đài và Oa Khoát Đài, phía Đông Truật Xích, phía Nam, Triết Biệt, Quốc Vương ở giữa một cái lưới đang từ 

từ khép lại. Ông vội vã rút một số quân nữa về tăng cường Samarkande và Boukhara. Muốn chạy lên Tây Bắc, lên chính quốc Kharesm thì đã có quân Mông Cổ 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 80

án ngữ ở đó. Quốc Vương vội vàng đào tẩu xuống miền Nam trước lúc quân của Triết Biệt đóng kín mặt này.  San bằng Thành Boukhara  Boukhara là một trung tâm điểm của văn minh Hồi Giáo, một đô thị nhiều trường 

học, nhiều hoa viên, biệt thự và vô số nhà hiền triết. Tường cao, hào sâu, nhưng lực lượng phòng thủ thật yếu ớt, vì không ai nghĩ rằng địch quân sẽ tới đây. Dân chúng trong Thành đa số là người Ba Tư, nhưng quân trú 

phòng hầu hết là người Thổ (Turc). Các Tướng Thổ muốn giao chiến với địch quân trên bờ sông Amou-Daria để có thể gởi thêm quân tiếp viện, nên thừa đêm tối họ kéo hết quân tinh nhuệ ra một cửa thành không có địch 

quân án ngữ.  Nhưng chiến thuật sở trường của quân Mông Cổ là bao vây mà chừa một ngõ thoát cho địch, lúc quân Thổ lẳng lặng kéo ra, họ im lìm chờ đợi để rồi bám sát theo gót đến rạng ngày hôm sau thình lình đánh 

tập hậu, diệt trọn đạo quân địch. Dân trong Thành liền mở toang các cửa cho họ vào (10 hay 16 tháng 2.1220).  Binh Mông Cổ tràn khắp các nẻo đường. Thành Cát Tư Hãn và Đà Lôi tế ngựa đến trước cửa một tòa nhà 

đồ sộ ở giữa Thành, ngỡ là cung điện của Quốc Vương. Đến lúc gọi một người dân đến hỏi, Ðại Hãn mới biết đó là đền thờ Allah, rồi giục ngựa trèo lên các bậc thềm, xuống đứng giữa giảng đường truyền lệnh cho dân 

chúng: ''Hiện nay quân ta đang thiếu lương thảo, ngựa đang đói, binh đang thiếu ăn. Các ngươi về mở tất cả kho vựa ra!''  Nhưng lúc bọn giữ kho mang chìa khóa tới thì binh Mông Cổ đã phá vỡ hết các cửa rồi.  Họ ăn 

uống ầm ĩ, cuồng loạn, lại bắt bọn ca nhạc đến đàn hát tưng bừng, trong lúc ấy bọn quyền quí trong Thành đều phải đi tắm ngựa, giữ ngựa cho họ. Những cái rương đựng kinh Coran chạm trổ rất tinh vi đều đem ra làm 

máng cỏ, sách vở tung ra khắp mặt đường cho ngựa dẫm tơi tả. Bọn tín đồ Hồi Giáo không thể nào hiểu nổi những hành động kinh tởm như vậy. Có người xoay qua hỏi lão Thầy Tu đang giữ một con ngựa Mông Cổ:  - 

Nầy Mevlana! Tại sao chúng nó làm như thế ? Sao thầy không cầu khẩn Allah dùng sấm sét đánh tan quân man rợ đó cho rồi ?  Lão Thầy Tu rưng rưng nước mắt đáp:  - Ngươi hãy bình tĩnh lo cho tròn công việc của 

ngươi đi. Cầu khẩn Allah, có lẽ chúng ta còn bị trừng phạt nặng nề hơn. Đây là cơn phẫn nộ của Ngài đối với dân ta.  Chính Thành Cát Tư Hãn muốn cho dân Hồi Giáo nhận định cuộc xâm lăng của Mông Cổ là ''cơn phẫn 

nộ của Allah''.  Ông chỉ nghỉ trong giây lát rồi hạ lịnh lùa hết dân Boukhara đến một khoảng đất rộng nghe tuyên bố. Một viên Thông Ngôn dịch lại:  - Ta là hung thần của Nhà Trời! Trời đã giao các ngươi cho ta trừng phạt 

vì các ngươi là những kẻ dẫy đầy tội lỗi. Và chính bọn cầm quyền đã dẫn dắt các ngươi vào vòng tội lỗi!  Ðại Hãn trình bày cho họ thấy rằng Quốc Vương và bọn cầm quyền của họ đã bội ước, gây hấn, rồi cảnh cáo họ là 

không được giúp đỡ cho bọn ấy bất cứ phương diện nào. Lại gọi riêng đám tai mắt, đám phú hộ trong thành đến nghe lịnh: ''Tất cả của cải, đồ tế nhuyễn trong nhà đâu phải để đó cho quân đến lấy. Những thứ còn chôn 

giấu phải bới lên và đem đến nạp''.  Liền đó lính Mông Cổ dẫn 280 người đến những chỗ chôn giấu bảo vật của họ: Ai thành thật giao nạp đều được trả tự do.  Dân chúng bị bắt buộc phải đi truy nã số quân trú phòng còn 

lại đang rút lui theo những con đường về nội thành. Binh Mông Cổ theo sau đốc thúc và đốt trọn 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 81

khu phố có bọn ấy ẩn núp, lửa cháy lan tràn khắp cả Thành Phố. Cuộc tấn công nội thành còn kéo thêm hai ngày nữa, sau cùng họ cũng chiếm được và giết sạch 400 quân kháng chiến.  Dân chúng lại bị huy động đi triệt hạ 

các tường thành, vọng lâu, lấy đá lấp bằng hào hố ở chung quanh. Xong đâu đó, Thành Cát Tư Hãn chỉ để lại vài đại đội tiếp tục cuộc tảo thanh còn đại quân thì tiến đến Samarkande tìm Mohammed.  Đến lúc Boukhara 

đã thành bình địa, binh Mông Cổ còn gom dân chúng lại một lần nữa chọn hàng trai tráng, khỏe mạnh gởi đi Samarkande dùng làm bình phong cho quân xung kích, còn lại bao nhiêu đều thả về.  Mọi việc xảy ra đều quá đột 

ngột, nhanh chóng và khủng khiếp, khiến cho dân chúng người nào còn sống sót cũng gần như mất trí. Một thương nhân được thả về liền trốn xuống Khoressan, gặp dân chúng ở đây bu lại hỏi trăm chuyện, mà ông chỉ còn 

nhớ có bao nhiêu: ''Họ kéo tới, lục soát, đào bới, san bằng, giết hết, cướp hết rồi đi mất hết!''  Chiếm Samarkande, Thủ Ðô Kharesm  Bấy giờ Truật Xích đã hạ được Thành Kholchent, vượt qua thung lũng Đại Uyển. 

Kholchent là một Thành Phố thương mãi giàu có ở địa đầu được phòng thủ kiên cố và dân chúng có tiếng dũng mãnh. Thống Ðốc ở đây là Timour Melik, một trong những viên Tướng đảm lược nhất của Mohammed. Lúc 

địch quân tràn vào Thành, ông ta rút vào nội Thành xây trên một hòn đảo ở giữa sông. Quân Mông Cổ bắt tù binh mang đá xông dưới làn mưa tên lấp trọn một khúc sông làm con đường thẳng đến chân thành. Lúc sắp 

xong thì Timour rút quân xuống một đội chiến thuyền xuôi theo Dòng Syr-Daria tẩu thoát. Hai bên hông thuyền của họ đều che vỉ trát đất sét để ngừa tên lửa. Binh Mông Cổ giăng một đỏi sắt ngang sông chận họ lại, nhưng 

giây đỏi bị thuyền phá đứt. Họ lại xuống phía dưới dòng giăng thuyền ngang sông, trên đặt xe phóng hỏa và xe bắn đá chờ đợi. Timour phải cho thuyền tấp vào bờ đổ lên bộ. Quân Mông Cổ đuổi theo tiêu diệt gần trọn đạo 

binh, chỉ có Timour trốn thoát chạy về với Djélal-ed-Din, con của Mohammed.  Sát Hợp Đài và Oa Khoát Đài mất hết 5 tháng mới chiếm được Thành Otrar. Thống Ðốc Inaltchik (người đã giết thương đội Mông Cổ) biết 

địch quân chẳng dung tha mình nên quyết chống cự đến kỳ cùng. Mất thành ngoài, ông rút vào nội thành cầm cự thêm một tháng nữa. Lúc bị quân Mông Cổ tràn ngập, ông ta rút lên thượng lâu, bắn hết tên rồi cạy gạch chọi 

xuống.  Nhưng quân Mông Cổ được lịnh phải bắt sống. Họ đem chất nổ đến phá vách thượng lâu và lôi ông ta từ trong đống gạch vụn ra. Viên Thống Ðốc bị xiềng lại giải tới Ðại Hãn ở Samarkande, ông ta bị đổ bạc sôi 

vào mắt, vào lỗ tai và bị tra tấn cho đến chết.  Ở miền Đông Nam, Triết Biệt đánh tan nát đạo quân của Quốc Vương gởi tới, chiếm gần hết những Thị Trấn quan trọng.  Bây giờ tất cả các binh đoàn chiến thắng đều kéo 

đến trước cửa thành Samarkande.  Đây là Kinh Ðô của đế quốc Kharesm, nơi Quốc Vương Mohammed ngự trị, có chợ búa phồn thịnh, nhiều thư viện quan trọng, nhiều dinh thự lộng lẫy, với nửa triệu dân và 100.000 

quân trú phòng, đây là chỗ phòng thủ kiên cố hơn hết trong đế quốc. Vì thế mà Thành Cát Tư Hãn phải đích thân chỉ huy đại quân. Cả ba binh đoàn đều có dẫn theo tất cả tù binh dùng vào việc công hãm thành, vì bọn tù 

binh và bọn đào ngũ đều cho rằng phải mất nhiều năm mới chiếm được Samarkande.  Suốt hai ngày liền, Thành Cát Tư Hãn cỡi ngựa đi xa xa quanh Thành để quan sát. Thấy những bức tường thành cao sừng sững, những 

vọng gác đồ sộ, 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 82

những cửa sắt nặng nề cùng những công trình phòng thủ kiên cố, Ðại Hãn nhớ tới những đợt công hãm vô hiệu quả ở Yên Kinh, Ðế Ðô của nước Kim.  Nhưng một tù binh cho biết Quốc Vương Mohammed không còn ở 

trong đó. Như thế Samarkande đối với Ðại Hãn không còn quan trọng nữa. Ông nói với các Tướng bằng một giọng miệt thị: ''Thành quách chỉ kiên cố khi quân thủ thành can đảm kìa!''  Rồi cắt hai viên Tướng tài giỏi hơn 

hết: Tốc Bất Đài người nhiều mưu lược, Triết Biệt chuyên hành binh thần tốc, cùng với Phò Mã Đô Gu Sa, mỗi người lãnh một vạn phu truy đuổi theo Mohammed.  Quả là một sứ mạng táo bạo gần như ngông cuồng! Lúc 

ấy quân Mông Cổ chỉ mới chiếm được những Thành ngoài biên cảnh, Thành Boukhara và một ít Thị Trấn trên vùng đất từ sông Syr-Daria đến sông Amou-Daria. Đế quốc Kharesm còn trải rộng hàng mấy ngàn cây số qua 

phía Tây và xuống phía Nam. Binh mã của họ nhiều không kể xiết và còn những 12 cái thành cỡ Thành Boukhara, Samarkande. Vậy mà Ðại Hãn chỉ cho có 30 ngàn quân đi săn đuổi vị Quốc Vương qua suốt đế quốc của 

ông ta.  Thật ra Thành Cát Tư Hãn biết rất rõ việc làm của mình. Ông cho áp dụng trở lại chiến thuật mà Triết Biệt đã chinh phục đế quốc Tây Liêu gần như không hao tốn xương máu binh đội. Nhưng lần này khôn khéo 

hơn, thích hợp với tình hình Kharesm.  Trên dải đất mênh mông nầy có tất cả 12 giống dân từ trước đến nay đã phục dịch cho Bộ Lạc của mình hoặc cho đế quốc trong lúc chinh chiến. Nếu Mohammed gọi họ dấy lên thì 

nguy hiểm vô cùng, chẳng những cho 30 ngàn quân truy kích mà còn nguy cho toàn thể quân viễn chinh Mông Cổ. Vì thế mà không cần triệt hạ Thành Trì làm gì nữa. Chỉ cần bắt cho được Quốc Vương trước khi ông ta có 

đủ thì giờ kêu gọi dân chúng và tổ chức Quân Ðội kháng chiến. Phải làm cho ông ta kinh hoàng đến cực độ, chỉ lo chạy thục mạng mà thôi. Phải tách rời ông ta với dân chúng, phải cho dân chúng thấy rằng vận mệnh của họ 

không liên hệ gì tới vận mệnh của Quốc Vương. Cho nên Ðại Hãn ra lịnh cho các Tướng như sau:  - Chưa bắt được hắn các ngươi không được phép trở về. Cứ đuổi theo hắn khắp lãnh thổ. Chớ động tới những Thành đã 

chịu hàng phục. Nếu nơi nào chống lại thì cứ thẳng tay hủy diệt.  Ông ban cho Tốc Bất Đài một tờ hiểu dụ bằng chữ Thổ Phồn có dấu ấn đỏ của Ðại Hãn: ''Nay truyền cho các Khả Hãn, các Thân Vương và toàn thể dân 

chúng biết: Ðại Tướng Tốc Bất Đài được toàn quyền hành động trên khắp mặt địa cầu, từ xứ mặt trời mọc đến xứ mặt trời lặn. Kẻ nào sớm qui hàng, được xá tội, kẻ nào dùng vũ khí chống lại hoặc phản phúc sẽ bị tận 

diệt.''  Ðại Hãn lại lưu ý theo dõi xem các Tướng có thi hành đúng lệnh không. Có một Thành đã hàng phục binh đoàn tiên phong của Triết Biệt, vậy mà sau đó khi kéo ngang qua Tô Gu Sa đã để cho Binh Sĩ cướp phá. 

Nghe báo cáo, Ðại Hãn nổi cơn lôi đình lên toan xử tử ngay Phò Mã. Nhưng lúc nguôi cơn giận, ông sai một tên lính đến truyền lịnh cho Tô Gu Sa ''phải giao quyền chỉ huy lại cho Tốc Bất Đài, xuống làm lính xung kích 

trong binh đoàn này''.  Kỷ luật trong Quân Ðội Mông Cổ nghiêm khắc đến nỗi chàng rể của Ðại Hãn tức khắc tuân hành không dám thốt một lời nào, và ít lâu sau, Tô Gu Sa chết trong một cuộc hãm Thành như những 

chiến sĩ xung phong khác.  Hùm thiêng khi đã sa cơ...  Quốc Vương Mohammed chạy xuống Thành Balk ở trong một vùng núi non thuộc A Phú Hãn. Bỗng có tin hãi hùng đưa tới: Ba binh đoàn Mông Cổ ồ ạt qua 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 83

sông Amou-Daria tiến xuống miền Nam. Họ không tàn sát, không cướp đoạt, chỉ bắt buộc dân chúng cung cấp lương thảo cho binh mã rồi đi lùng kiếm riêng có Quốc Vương mà thôi.  Ngoài một ít Vệ Binh Mohammed 

không còn một đoàn quân nào dưới tay, lại không thể trông cậy vào quân A Phú Hãn vì xứ nầy mới bình định, sáp nhập vào đế quốc chưa bao lâu. Ông vội vã chạy về miền Tây, tới Tỉnh Khoressan, một Tỉnh đông đúc với 

nhiều Thành Thị phồn thịnh, trước kia thuộc quyền thống trị của cha ông. Trên con đường bôn tẩu, gặp làng mạc thị trấn nào không có Quân Ðội bảo vệ, ông ra lịnh cho dân chúng gấp rút tản cư, nơi nào có thành trì kiên 

cố thì kêu gọi quân trú đóng phải cố chống giữ đến giọt máu cuối cùng.  Những mệnh lệnh ông đều nằm trong một chiến thuật đã được tính toán kỹ càng. Chính Koutousov 600 năm sau đã áp dụng chiến thuật này để chiến 

thắng Nã Phá Luân: Tản cư dân chúng để tuyệt nguồn tiếp tế lương thực của địch và nguồn nhân lực dùng vào việc công hãm Thành: Thành nào có phòng vệ phải chống cự quyết liệt để ngăn chặn bước tiến của họ, ông mới 

có đủ thời giờ chấn chỉnh lại quân mã...Nhưng Mohammed thất bại hoàn toàn vì không lường được lối hành binh thần tốc của địch, nguy hại nhất là bị địch ly gián ông với dân chúng. Tại Merv, ''một Thành Phố hoa hồng'', 

ông nghe tin quân Mông Cổ chiếm Kinh Ðô sau 5 ngày vây hãm.  Đạo Binh Thủ Thành Samarkande cố phá một đường máu thoát ra nhưng bị sát hại quá nhiều đành phải thối trở vào. Qua hôm sau quân Mông Cổ án ngữ 

sát cửa thành không còn cách nào ra nữa. Rồi cái cảnh ở Boukhara tái diễn: Bọn Quan lại, Giáo Chủ, Thầy Tu đòi mở cửa xin qui hàng. Họ phát động một cuộc tuyên truyền trong dân chúng ''Samarkande là một hãn địa 

độc lập: 7 năm trước đây Mohammed đã đuổi Osman, Khả Hãn của họ, ra khỏi Thành lại còn tìm cách ám sát. Ở Tây Liêu, Thành Cát Tư Hãn cho mở cửa đền thờ và che chở tín đồ Hồi Giáo...'' Cuộc nổi loạn bùng nổ, 

30 ngàn quân Thổ xin đầu hàng, còn lại bao nhiêu thì rút vào nội thành cố thủ. Bốn cửa ngoại Thành đều mở rộng đón quân Mông Cổ (tháng 3.1220).  Ngay hôm đó quân Mông Cổ triệt hạ tường thành, lấp bằng các chiến 

hào. Phái Hồi Giáo gồm 50.000 gia đình được để yên, kỳ dư tất cả dân chúng đều bị lùa ra một cánh đồng rộng. Họ lọc ra 30 ngàn nghệ sĩ và thợ giỏi gởi cho các binh đoàn sử dụng, một số thanh niên khỏe mạnh thì dùng 

làm phu dịch hoặc cho gia nhập Quân Ðội viễn chinh, số còn lại đem chém phăng cả. Ba mươi ngàn quân Thổ và Tướng lãnh đầu hàng cũng chịu chung một số phận vì người Mông Cổ không bao giờ dung thứ kẻ phản bạn 

đồng ngũ. Vài hôm sau họ chiếm nội Thành và đốt ra tro bụi...  Tới lúc này Quốc Vương mới nhận thấy cái hiểm họa: Tín đồ Hồi Giáo sẵn sàng qui hàng giặc, hai người bạn thân của ông lại ra làm Thống Ðốc dưới sự kiểm 

soát của một Tướng Mông Cổ, dân chúng Thành Merv rục rịch bắt ông đem nạp cho địch quân. Mohammed tức tốc trốn ra khỏi Thành Merv, vượt một rặng núi xuống Thành Nichapour. Tại đây ông viết một bức thơ gởi 

cho bà Thái Hậu đang ở Gourgandi, Thủ Phủ của chính quốc Kharesm (cận cửa sông Amou-Daria, gần biển hồ Aral) kêu gọi bà mẹ cấp tốc dẫn đám cháu và đám cung tần chạy xuống Khoressan. Vì chiếm được 

Samarkande rồi thì Kharesm sẽ là mục tiêu thứ nhì của Thành Cát Tư Hãn.  Trong lúc ấy Tốc Bất Đài và Triết Biệt đã tới Balk, họ không gặp một sức kháng cự nào: Dân chúng mở cửa thành đón hai binh đoàn Mông Cổ 

và cho biết Quốc Vương đã chạy về miền Tây.  Cuộc săn đuổi tiếp tục ráo riết, luôn mấy tuần binh Mông Cổ không gặp một chút trở ngại, nhiều khoảng họ phi 120 cây số mỗi ngày đến ngựa dự phòng cũng 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 84

kiệt lực. Họ đuổi say sưa y như một bầy chó săn đuổi theo dấu con mồi. Thành Herat, Thành Merv đều bỏ ngõ, dân chúng đem thực phẩm đến dâng cho Binh Sĩ, đem cỏ nuôi ngựa. Quân Mông Cổ không đụng đến tơ hào 

của dân và giữ lại bọn cầm quyền cũ. Những làng nào, Thị Trấn nào chống lại, họ tận sát, hủy diệt không chút xót thương. Gặp Thành kiên cố liệu phải mất nhiều ngày công hãm, họ vòng ngõ khác bỏ lại phía sau. Riêng có 

Thành Zavch, dân chúng lại lên mặt thành đánh trống, chửi rủa binh Mông Cổ. Tốc Bất Đài liền quay trở lại trong 3 ngày, giết không còn một bóng người rồi đốt trụi, lúc họ lên đường thì chỉ còn một đống tro tàn.  Bây giờ 

khắp xứ Khoressan đâu đâu cũng có cuộc xung đột giữa dân chúng chủ hàng và quân trú phòng Thổ vẫn còn trung thành với Quốc Vương. Quả nhiên, Thành Cát Tư Hãn đã đạt được mục đích của mình.  Mohammed hết 

dám trông cậy vào tường cao hào sâu nữa, liền mượn cớ đi săn để trốn ra khỏi Nichapour, chạy mãi về miền Tây. Khốn hơn nữa là ông cũng không dám tin đám vệ binh của mình, hằng đêm phải bí mật sang ngủ ở một cái 

lều khác, có một sáng thấy cái lều chính thức bị tên xuyên thủng lỗ chỗ khắp trên nóc. Từ đó tình cảnh của ông chẳng khác con thú bị bủa vây khắp ngả, lúc nào cũng sống trong nỗi lo âu hãi hùng, còn đâu can đảm, sức lực 

để chiến đấu nữa. Còn chăng là một ít kẻ trung tín với niềm hy vọng cuối cùng: Chạy thật nhanh để bảo toàn tính mạng. Ông chạy mãi về phương Tây, qua núi non, qua Sa Mạc, qua Irak Persan, Irak Adchémi cho đến tận 

biên cảnh Mesopotamie mới dừng lại...nhưng không hiểu sao ông lại quay về đường cũ đến ẩn náu tại Thành Rai.  Tốc Bất Đài và Triết Biệt cũng không lúc nào để lạc dấu kẻ thù. Tới Nichapour hay tin Mohammed mới 

đào tẩu, họ thúc dân chúng cung cấp thức ăn và rơm cỏ cho ngựa rồi cảnh cáo: ''Nếu các ngươi muốn cho nhà cửa, tài sản còn trọn vẹn thì đừng ỷ vào Thành cao hào sâu và bọn quân trú phòng. Hãy thành thật qui thuận 

và triệt để tuân theo mạng lịnh của những binh đoàn Mông Cổ tới đây''.  Rồi họ hấp tấp lên đường, trong cuộc rong ruổi họ bắt được Thái Hậu và đám cung tần ẩn náu trong một tòa lâu đài, ở một nơi khác họ khám phá 

được kho vàng của Quốc Vương. Tù nhân và của báu đều áp giải về Samarkande. Thành Cát Tư Hãn vẫn đóng ở đây, bình thản chờ đợi kết quả cuộc săn người cách ông những 3000 cây số.  Tại Thành Rai (một hoàng 

thành cổ) Quốc Vương qui tụ được 3000 tân binh dưới bóng cờ và sẵn sàng giao chiến với quân Mông Cổ. Nhưng kết quả thật thảm hại: Hoàng quân bị đánh tan tành không còn manh giáp. Dân trong Thành lại chia làm 

hai phe: Phe chủ hàng áp đảo được phe chủ chiến và chặt đầu gần trọn phe sau. Lúc Tốc Bất Đài vào Thành thì quang cảnh y như lò sát sinh.  Làm thế nào tin được cái lũ người giết đồng bào của mình để cầu mạng sống ? 

Đại Tướng Mông Cổ liền ra lịnh giết sạch phe qui hàng không chừa một người nào rồi phóng hỏa đốt Thành Rai, biến thành một đống tro nghi ngút khói.  Nhưng qua khỏi Thành Hamadan quân Mông Cổ lạc dấu 

Mohammed. Họ liền chia Thành từng toán nhỏ tẻ ra khắp các hướng lùng kiếm. Một toán quân tình cờ bắt gặp một đám kỵ sĩ đang tìm đường lẩn tránh. Họ tức tốc đuổi theo và nhắm hạ một người trong bọn ngồi trên con 

tuấn mã, nhưng ngựa của hắn phi như gió cuốn, theo không kịp nữa. Người kỵ sĩ đó chính là Mohammed đang chạy ra bờ biển Caspienne. Lúc Tốc Bất Đài đến bờ biển thì chỉ còn thấy một cánh buồm trắng mang Quốc 

Vương tiến thẳng ra khơi.  Ít lâu sau, Ala-ed-Din Mohammed chết trên một hòn đảo cô tịch ở giữa biển. Có ai ngờ một nhà chinh phục lừng lẫy, một bậc đế vương hùng mạnh nhất thời bấy giờ lại lâm vào cảnh mạt lộ bi 

thảm như vậy. Cơ đồ tan nát, sống những chuỗi ngày 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 85

cơ hàn tuyệt vọng, lúc chôn xuống huyệt chỉ còn cái thân xác với bộ y phục rách tả tơi (tháng 12.1220).  Tốc Bất Đài không hay biết gì về cái kết cuộc thê thảm của Mohammed. Đại Tướng gởi một mã khoái tên bay về tâu 

với Ðại Hãn rằng Mohammed đã dong thuyền trốn lên phương Bắc và xin lệnh án binh ở vùng đồng bằng miền Nam Caspienne cho binh mã nghỉ ngơi trong lúc Ðông về.  CHƯƠNG XVI CUỘC SĂN DÃ THÚ Ở XỨ 

HỒI Mùa Hạ năm 1220, quân Mông Cổ hạ trại ở khoảng giữa Samarkande và Boukhara, họ đóng rải rác trong những khu rừng thưa, những vườn mận vườn đào, trong một vùng rộng ngang dọc hàng chục cây số.  Họ 

ráo riết huấn luyện đám thanh niên Thổ và Ba Tư để đem thí mạng trong những đợt công thành. Các tay thợ Hồi Giáo nổi danh đều bị trưng dụng vào việc canh tân các loại khí giới như máy bắn tên, bắn đá, phóng hỏa, xe 

húc cửa thành. Oa Khoát Đài được phong tư lịnh pháo binh điều khiển mọi việc chế tạo, trang bị. Hầu hết những biệt thự lộng lẫy ở chung quanh Samarkande đều trở thành những đống gạch vụn vì làm bia thí nghiệm.  

Nhưng có làm gì đi nữa, Ðại Hãn cũng cho rằng thời kỳ án binh bất động này thật bất lợi cho Quân Ðội. Binh Sĩ bắt đầu xa rời đời sống kham khổ, giản dị của dân du mục, chìm đắm trong cuộc sống xa hoa, kiểu cách. 

Truật Xích lập một biệt điện vương giả có đoàn ca vũ nhạc, Oa Khoát Đài và Đà Lôi say sưa suốt ngày với thứ rượu nho tuyệt hảo. Họ bất chấp một điều khoản trong luật Yassa ''mỗi tháng chỉ được say nhiều nhất là ba 

lần, ai say hai lần là người tốt, một lần thì đáng khen ngợi, không lần nào là người ưu tú...''  Cho nên Ðại Hãn lấy làm lo ngại cho Binh Sĩ cứ miệt mài trong những lạc thú mới. Ông than phiền với Quân Sư Chu Thai: ''Bọn 

con cháu chúng ta sau nầy sẽ mặc áo kim tuyến, ăn món ngon vật lạ, cỡi ngựa đẹp và vui vầy với gái mỹ miều nhưng chúng nó đâu có biết cha và anh của chúng đã tạo nên đời sống ấy bằng những ngày gian khổ như thế 

này''. Trong thời gian nầy Thành Cát Tư Hãn cho gọi những thầy cả, những nhà ''thông thái'' Hồi Giáo đến giảng cho ông nghe luật của Ðấng Tiên Tri. Ông chỉ chấp nhận một vài điểm trong Kinh Coran mà thôi. Có lần 

ông nói: ''Việc hành hương ở La Mecque thật vô ý nghĩa. Trên mặt đất nầy ở đâu chẳng có Trời, cần gì phải đến một địa điểm nhất định để tỏ lòng tôn kính!'' Sự phân biệt con vật tinh khiết và con vật dơ bẩn cũng bị ông 

bác bỏ: ''Muôn loài đều do Trời tạo ra, con người có thể ăn bất cứ thứ gì mình muốn''. Về vấn đề loại trừ và ngược đãi những kẻ không theo luật của Ðấng Tiên Tri, ông ra một quyết định như sau:  ''Các ngươi có thể tin 

theo Đấng nào cũng được, nhưng không thể ngược đãi hoặc giết một kẻ nào nếu chưa có lịnh của ta. Trong đế quốc của ta ai cũng có quyền tin tưởng nơi Thượng Ðế của họ, nhưng phải tuân theo luật của Thành Cát Tư 

Hãn ban hành''.  Lời tuyên bố trên đưa đến một kết quả là các giáo phái hoạt động sôi nổi hơn lúc nào hết: Phái Cảnh Giáo trương chữ thập lên nóc nhà thờ, phái Hỏa Giáo khơi lại ngọn lửa thiêng trong Ðền, người Do 

Thái tổ chức lại Giáo Hội...  Ai cũng thấy tín ngưỡng được bảo đảm, cuộc sinh hoạt trở lại bình thường. Miền lưu vực giữa hai con sông Syr và Amou-Daria từng chịu đựng cơn sấm sét thị uy của Thành Cát Tư Hãn giờ bắt 

đầu hàn gắn lại những dấu vết điêu tàn.  

THÀNH CÁT TƯ HÃN 86

Tin cấp báo của Tốc Bất Đài về việc Mohammed thoát lên miền Bắc chấm dứt thời kỳ nhàn hạ của các binh đoàn Mông Cổ. Lên phương Bắc tức là Mohammed trở về xứ sở của ông ta ở vùng duyên hải biển Aral. Thành 

Cát Tư Hãn tức tốc mở một chiến dịch mới. Truật Xích và Sát Hợp Đài mỗi người thống lĩnh một binh đoàn lên chính quốc Kharesm.  Một xứ bé nhỏ mà có lực lượng chinh phục được một đế quốc rộng mênh mông như 

vậy thì không thể khinh thường được, cuộc chiến đấu chắc chắn sẽ gay go, nên Ðại Hãn phải dự liệu thật xa: Ðoàn pháo binh phải mang theo tất cả những loại máy công Thành tối tân.  Muốn biết chắc chắn hiệu lực của 

những cái máy nầy, Ðại Hãn đích thân tới cửa thành Termeds (lúc đó chưa chiếm) trên thượng lưu sông Amou-Daria cho đem máy ra thử. Từng tảng đá nặng hàng trăm cân bay vun vút tới đập rã rời các vách thành, bình 

chứa dầu thạch não nối tiếp nhau bay vào thành rơi xuống các nóc nhà, vỡ ra và bốc lửa lên, chẳng bao lâu cả thành dấy lên một biển lửa rực trời.  Nhờ kết quả rực rỡ, Oa Khoát Đài được tha tội chè chén say sưa và 

được phái đi trợ lực cho hai người anh. Bác Nhĩ Truật được làm Chủ Tướng thống lĩnh tất cả các binh đoàn, kiêm việc báo cáo mật cho Ðại Hãn biết mọi sự xảy ra, đây là lần thứ nhất Ðại Hãn sắp xếp cho ba người con 

hoạt động chung ở một mặt trận thử coi họ hành động như thế nào, đối xử với nhau ra sao...  Ðại Hãn với Đà Lôi theo dõi chiến cuộc và sẵn sàng để tiếp viện cho ba mặt trận Bắc, Tây và Nam. Để tránh cái nhàn rỗi làm 

nhụt nhuệ khí chiến đấu của ba quân, Ðại Hãn tổ chức một cuộc săn lưới ở giữa đất địch trong vùng núi Termeds. Đây cũng là một lối tập trận thường lệ của binh Mông Cổ trong lúc nghỉ sau những chiến dịch hành quân.  

Lần thứ nhất trong đời, dân Hồi Giáo được chứng kiến một lối săn đại qui mô và các Sử Gia của họ đã tả lại bằng một giọng ngạc nhiên:  ''Nhiều sĩ quan Tham Mưu len lỏi trong rừng để phân định khu vực săn đuổi 

(Nerkeh) và chỉ định địa điểm bắn thú (Gherkeh). Binh Sĩ kéo tới bao vây trọn khu vực, có khi tới hai vòng. Họ vừa tiến tới vừa đánh trống, đánh thanh la, não bạt rền vang bốn phía. Không có con thú nào có thể lọt ra 

khỏi vòng vây, họ lục lọi, tìm kiếm không sót một chỗ nào từ cái đầm, cái vũng đến hang động, lùm bụi. Sau lưng là bọn sĩ quan cỡi ngựa đi kiểm soát từng hoạt động, từng bước đi của họ. Vô phúc cho toán nào để một 

con thú thoát ra ngoài vòng, hoặc bỏ sót một cái hang gấu, hang cọp. Chỗ nào đã trẩy qua chỗ đó phải hoàn toàn không còn hình bóng một con vật.  Họ đem theo tất cả quân trang nhưng không được sử dụng tới vũ khí. 

Nếu có một con gấu, con cọp hoặc một bầy chó sói, một bầy heo rừng toan phá vòng vây, họ chỉ giăng lưới gai ra lùa chúng tới, nhất là các loại thú dữ, không được để sẩy một con nào hoặc làm cho chúng bị thương.  Lúc 

đầu loài thú hoảng sợ chạy nhốn nháo, con thì trèo lên triền, con thì chạy xuống núi, con thì chui vô hang, con thì phóng qua vực, nhưng rốt cuộc cũng phải chạy dồn về một hướng. Trong khi đó bọn lính cũng trèo đèo, vượt 

suối, lên thác xuống ghềnh, không lúc nào bỏ mục tiêu của họ. Đêm tới họ đốt một vòng lửa chung quanh khu vực đã thu hẹp lại, bên ngoài có tới bốn năm vòng vây, càng hẹp vòng càng dầy càng chặt. Các loại thú dữ lúng 

túng trong vòng càng lồng lộn táo bạo. Chúng điên tiết lên vồ những con nai, con mang chạy loạn xạ, hoặc cấu xé lẫn nhau. Nhưng vòng vây cứ siết lần, trong một thời gian mấy tháng như vậy. Ðại Hãn thân tới quan sát tỉ mỉ 

những góc gay go nhất xem bọn chiến sĩ đã áp dụng chiến thuật bao vây như thế nào.  

THÀNH CÁT TƯ HÃN 87

Sau cùng ''quần hùng'' đủ loại trong một vùng rừng mênh mông đều tụ hội ở một địa điểm (Gherkeh). Cái vòng vây tử thần bây giờ đã thành một thứ tường đồng vách sắt không sức nào phá nổi.  Thình lình ở một chặng, 

bọn Binh Sĩ nép ra hai bên Thành một lối đi, đồng thời một giàn nhạc trỗi lên một điệu ầm ĩ, sấm động khiến cho những con dã thú hung bạo nhất cũng hãi hùng khiếp đảm. Ðại Hãn ngồi trên con tuấn mã đi đầu tiếp theo là 

đám Thân Vương, cận Tướng tiến vào trong vòng. Theo tục lệ, Ðại Hãn chỉ mang một cây trường kiếm và một cây cung rồi chính tay hạ một con hổ, một con gấu và một con heo rừng để mở màn cuộc săn. Xong rồi ông 

lên đỉnh một ngọn đồi ngồi trên ghế bành xem bọn tùy tùng trổ tài thiện xạ. Họ hạ mãnh thú trước rồi mới lần lượt tới các loại thú khác ít hào hứng hơn. Thỉnh thoảng họ bị một con ác thú núp trong bụi bất ngờ lao ra...Lúc 

đó mới thấy được ai là kẻ đại đởm, nhanh nhẹn, lanh trí...Có những màn hồi hộp như thế Ðại Hãn mới thấy hứng thú và sẵn sàng ban cho một phần thưởng xứng đáng. Khi mãnh thú bị giết sạch rồi, đám cháu của Ðại Hãn 

xin tha cho những con thú yếu ớt hoặc còn bé. Một hiệu lịnh truyền xuống chấm dứt cuộc săn, vòng vây liền tháo mở trả tự do cho những con thú còn lại''.  Cuộc săn ở Termeds kéo dài suốt bốn tháng. Trong bốn tháng ấy 

một trăm ngàn binh Mông Cổ giẫm lên khắp chốn núi rừng say sưa đuổi theo con mồi, chừng như họ đang sống trong cảnh thái bình vô sự. Nhưng chính lúc ấy kẻ thù rục rịch dấy lên ở khắp bốn phương.  CHƯƠNG XVII 

CHIẾN TRANH HỦY DIỆT Trước lúc chết Mohammed lập Hoàng Tử Djélal-Ed-Din lên kế vị. Ông này là người cương quyết, can trường lại được cảm tình của dân chúng, liền trở về Kharesm bắt tay vào cuộc chiến 

đấu chống quân Mông Cổ.  Nhưng bọn Tướng lĩnh lại ủng hộ U Xơ Lắc (Ouslag), một Hoàng Tử nhu nhược, vì với ông này họ tự do thao túng được. Họ âm mưu với nhau để giết Djélal, khiến ông ta phải dẫn đám quân 

trung thành chạy xuống Khoressan. Nửa đường gặp đạo binh Mông Cổ đang kéo đi diệt trừ ông, Djélal liền giao chiến gây cho địch nhiều tổn thất nặng nề. Sau trận này đột nhiên không ai biết tông tích ông ta nữa, nhưng 

khắp bốn phương người ta không ngớt bàn tán về trận đại thắng Mông Cổ, về những đạo binh kháng chiến hùng hậu mới thành lập...  U Xơ Lắc và bọn Hoàng Thân hễ nghe binh Mông Cổ tới là chạy trốn như chuột và sau 

rốt họ đều bị giặc giết.  Binh Mông Cổ tiến xuống vùng hạ lưu sông Amou-Daria thế như sóng tràn, họ cướp phá tiêu điều những làng mạc, những Thị Trấn ở dọc theo bờ sông và chiếm lần lượt các Ðô Thị phồn thịnh.  

Nhưng đến Gourgandj (bây giờ là Ourgendj, gần Khiva) một Ðô Thị lớn, quân Mông Cổ phải một phen lao đao vì gặp sức kháng cự mãnh liệt. Vùng phụ cận Thành này toàn là đồng lầy, không tìm đâu ra được một tảng 

đá, những máy công Thành đều hóa ra vô dụng. Binh Mông Cổ phải đốn cây ở chung quanh cưa khúc ra rồi dầm nước cho nặng thay thế đá, nhưng rốt cuộc vẫn không hiệu quả. Họ đành liều lĩnh trèo lên mặt thành nhưng 

bị đẩy lui ra, nhiều đợt thiệt hại rất nặng nề.  Trong lúc đó Truật Xích và Sát Hợp Đài lại xung đột với nhau gay gắt. Truật Xích cho rằng Thành Gourgandj thuộc vùng thống trị của mình phải do mình chỉ huy, Sát Hợp Đài lại 

bảo trọn miền này cho chí biển Aral là thuộc quyền của Vương Tử theo như phụ vương đã hứa, cho nên Vương Tử cứ ra lệnh ngược trở lại...  

THÀNH CÁT TƯ HÃN 88

Nghe qua báo cáo mật Thành Cát Tư Hãn giận tím mặt, tức tốc sai hai tên mã khoái ''Tên bay'' phi ra mặt trận truyền lệnh cho hai Vương Tử: Phải trao quyền chỉ huy lại cho Oa Khoát Đài.  Đệ Tam Vương Tử xử sự thật 

khéo léo, lúc khuyên nhủ người này, lúc khuyên nhủ người kia, tìm cách hòa giải giữa hai người, nhờ vậy việc chỉ huy mới nhất trí trở lại...  Một tên mã khoái khác phi ra biển Caspienne gọi Tốc Bất Đài về. Trong lúc hai 

Vương Tử lo tranh chấp đất đai và các Tướng lĩnh đang say sưa trong giấc mộng chiến thắng, riêng Thành Cát Tư Hãn rất lo âu về tình hình biến chuyển nguy ngập, quân viễn chinh gồm 250.000 người đã phân tán khắp 

nơi, 30 ngàn đánh ở miền Tây, 50 ngàn đánh ở miền Bắc. Đột nhiên Chúa Thổ Phồn và Khả Hãn Almaltk muốn rút 70 ngàn quân của họ về nước. Đại Hãn đã chấp thuận vì đám quân này thiếu tinh thần chiến đấu lại không 

thể tin cậy. Kế đó là cuộc tấn công Thành Gourgandj thất bại, quân số hao bớt quá nhiều. Đại quân Mông Cổ hiện chỉ còn 100.000 người ở giữa lòng một đế quốc rộng lớn bao la không biết đâu là biên giới. Trong hai năm 

qua từ khi Truật Xích và Triết Biệt đổ xuống thung lũng Đại Uyển, quân Mông Cổ đã đảo lộn thế giới Hồi Giáo bằng một chuỗi chiến thắng, nhưng thật sự họ vẫn chưa chiếm được miền Transoxiane, miền cực Tây của đế 

quốc Kharesm. Chỉ có Oa Khoát Đài hiện đang tìm cách trấn áp miền Bắc, là chính quốc Kharesm, còn ở miền Nam xứ A Phú Hãn, núi non trùng điệp, người dân nói chung chưa ai thấy bóng dáng một Kỵ Binh Mông Cổ. 

Xứ Khoressan thì chỉ thấy người Mông Cổ trẩy ngang qua lúc đuổi theo Mohammed. Phần lớn những Ðô Thị có đông dân Ba Tư đều đã quy hàng, tuân lệnh những Tổng Trấn do người Mông Cổ đặt lên, nhưng chẳng biết 

họ có thành thật không, hay chỉ là một quỷ kế để khỏi bị giết chóc cướp đoạt, rồi chờ cơ hội thuận tiện sẽ trỗi dậy! Giờ đây Djélal lại công khai kêu gọi kháng chiến là triệu chứng của một cuộc phản loạn toàn quốc. Họ có 

thể quy tụ hàng triệu chiến sĩ phản công lại thì làm thế nào ? Một cuộc thảm bại sẽ làm sụp đổ 20 năm danh vọng chiến thắng của ông và hủy diệt luôn đế quốc Mông Cổ. Sự thực thì Mông Cổ không có một tiềm lực chiến 

tranh hùng hậu, cũng không có một nước đồng minh nào liên kết lâu dài. Toàn bộ lực lượng chiến đấu đều mang đến xứ này, nếu bị tiêu diệt thì chắc chắn các Bộ Lạc, các dân tộc sẽ dấy lên khắp nơi trong đế quốc.  Ðại 

Hãn nóng lòng chờ đợi viên cận Tướng về để hỏi cho biết rõ khả năng chiến tranh của đối phương, vì khi đuổi theo Mohammed, Tốc Bất Đài đã rong ruổi gần khắp đế quốc Kharesm.  Được lệnh, Tốc Bất Đài liền lên ngựa 

phi bất kể đêm ngày. Mỗi khoảng năm hay sáu chục dặm, Ðại Tướng dừng lại ở một cái trạm đổi lấy ngựa khỏe đã sẵn yên cương, rồi hấp tấp lên đường. Suốt một tuần ngựa phi ngày đêm qua hơn 2.000 dặm mới tới Đại 

Bản Doanh.  Viên Ðại Tướng liền trình bày mọi khía cạnh về địa lý: Trước hết là xứ Khoressan giầu có, nhiều Thành Lũy kiên cố, nhiều Ðô Thị vĩ đại có tường cao, hào sâu bao bọc, xứ này giăng dài từ Herát đến Merv và 

từ Merv đến Nichapour. Đi tới nữa là miền đồng cỏ nước mặn, hoang vắng gần như không thể vượt qua được, rồi tới một đường hẻm ở giữa hai dãy núi trọc, ngựa phi trong nhiều ngày mới ra tới một vùng sầm uất, dân cư 

đông đảo, đó là Irak Persan, Irak Adchemi...  Ðại Hãn hỏi:  - Binh Hồi Giáo phải mất bao nhiêu ngày mới có thể tới Khoressan ?  Tốc Bất Đài đáp:  - Mùa Hạ họ không thể tới đó được vì nắng đốt cháy rụi đồng cỏ và rút 

cạn hết nước sông. Qua mùa Ðông thì ngựa xứ Hồi đâu biết cào tuyết lên tìm thức ăn. Vậy 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 89

chỉ có mùa Xuân và mùa Thu họ mới trẩy quân được mà phải lùa súc vật theo thật nhiều và mang đầy đủ hành trang. Nhưng ở Irak Adchemi không thấy một đạo quân nào có đủ điều kiện như thế...  Báo cáo của Tốc Bất 

Đài đã giúp cho Ðại Hãn quyết định một chiến lược mới. Như vậy thì hai mặt Đông và Tây của đế quốc Kharesm không thể trợ giúp nhau được, và Tốc Bất Đài cũng không thấy có triệu chứng đóng binh ở phía Tây, điều 

đó cho biết Djélal đang ở đâu đó về phía Đông, nếu có khởi loạn thì chỉ có thể ở A Phú Hãn và Khoressan. Những xứ này dù có quân lực hùng hậu thế nào đi nữa cũng không đáng ngại vì họ còn ở trong tầm 1.000 c.s, mà 

với quân Mông Cổ 1.000 c.s chẳng là bao, có thể kịp thời đối phó và tiếp viện cho nhau.  Như thế con số 100.000 quân dưới tay Ðại Hãn và 30.000 dưới quyền Tốc Bất Đài, Triết Biệt không phải là con số quá ít...  Hậu 

quả của quyết định trên là dân Nga phải mang cái ách thống trị nặng nề hàng mấy Thế Kỷ, Đông Nam Âu Châu bị tàn phá khủng khiếp và khắp Tây phương đều sống trong nỗi lo âu hãi hùng.  Suốt mùa Ðông Tốc Bất Đài 

án binh ở miền Tây để dòm dỏ chung quanh và thỉnh thoảng mở một cuộc hành binh thám thính ở Azerbeidjan, Kirdistan, Géorgie. Bên kia biển Caspienne là những dẫy núi cao chọc trời, vượt qua bức tường đá ấy thì tới 

xứ của giống người ''tóc vàng mắt xanh''. Những xứ này lại tiếp giáp với hãn địa của Truật Xích cho nên cần phải biết rõ họ. Ðại Hãn cho Tốc Bất Đài vượt qua dẫy núi cao để tìm hiểu coi dân tộc bên kia là dân tộc nào, 

Quân Ðội của họ ra sao...Thời hạn hoàn thành công tác đó là ba năm, xong rồi trở về Mông Cổ bằng con đường phía Bắc biển Caspienne.  Quả lúc đó Djélal đang ở phía Tây (Đông?) đế quốc Kharesm trong một vùng 

núi non hiểm trở của A Phú Hãn và đang chiêu binh mãi mã để chống lại Mông Cổ. Đúng như Thành Cát Tư Hãn đã tiên liệu, cuộc vùng dậy bùng nổ ở khắp nơi trong đế quốc.  Lâu nay những Tù Trưởng, Giáo Chủ, thầy 

cả không thích xen vào các cuộc tranh chấp của bọn cầm quyền, hễ ai chiến thắng thì họ theo người đó. Dưới chế độ của Mohammed họ đều ngất ngư trong cảnh lầm than nên lúc đầu sẵn sàng quy phục Mông Cổ. Nhưng 

từ khi Ðại Hãn cho tự do tín ngưỡng, phe Hồi Giáo hết sức bất mãn vì điều đó chạm vào cuồng tín của họ, lại thêm sự cướp bóc, tàn sát quá khủng khiếp của binh Mông Cổ, đâu đâu máu căm thù cũng sôi lên sùng sục. 

Cho nên khi nghe một vị Quốc Vương trẻ tuổi và hùng lược hô hào một cuộc thánh chiến, họ rùng rùng chạy theo, toàn khối Hồi Giáo nổi dậy chiến đấu.  Tin ở khắp nơi đưa về dồn dập. Bọn Tổng Trấn và Quan Lại của 

người Mông Cổ đưa lên lần lượt bị ám sát, bọn thân binh bị đột kích, những đồn lẻ tẻ bị tấn công, nhiều cuộc nổi loạn ở các Ðô Thị...  Đà Lôi liền thống lĩnh một nửa đại quân trẩy đi Khoressan, không phải để tảo trừ quân 

phiến loạn, không phải để bình định những vùng quật khởi, mà để thi hành một nghiêm lệnh của Ðại Hãn: HỦY DIỆT TẤT CẢ!  Cuộc ác chiến diễn ra khốc liệt chưa từng có: Một bên là 100.000 quân Mông Cổ thiện 

chiến, vũ trang cực kỳ chu đáo, quen kỷ luật thép, một bên là một biển người hỗn tạp thiếu kỷ luật, tuy không phối hợp được chặt chẽ nhưng cuồng nhiệt, táo bạo và tàn nhẫn không kém, một cuộc chiến đấu để sống còn 

hoặc bị tiêu diệt nên không bên nào nương tay, không bên nào ngán cảnh núi thây sông máu.  Binh Ðoàn Đà Lôi lần lượt chiếm lại những chỗ đã mất. Lần này họ không tổ chức thân binh bỏ lại trấn giữ vì chỗ nào họ đã đi 

qua thì phía sau chỉ còn gạch vụn tro tàn, không tìm đâu ra một bóng sinh vật. Nhiều Ðô Thị có từ 70 đến 100.000 dân 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 90

không còn ''một con mèo hoặc con chó sống sót''. Bọn nghệ sĩ, thợ giỏi và phụ nữ bị cột xâu lại giải về Đại Bản Doanh. Trai tráng còn cầm được khí giới bị lùa đi đầu làm bia đỡ tên cho binh Mông Cổ hãm Thành, nếu 

thoái lui thì bị họ bắn tức khắc.  Chủ trương ''hủy diệt tất cả'' của Mông Cổ đã bẻ gẫy cuộc kháng chiến của dân Hồi Giáo.  Thành Merv chiến đấu tuyệt vọng trong 3 tuần (cuối tháng 2.1221). Đà Lôi ngồi trên một cái 

ghế khảm vàng chứng kiến cuộc chặt đầu toàn thể dân chúng. Đàn ông, đàn bà, trẻ con, sắp riêng biệt giao cho từng Tiểu Ðoàn hành quyết. Chỉ có 400 người thợ được tha mạng. Lăng Vua Sandjar bị thiêu hủy, mộ bia bị 

quật lên.  Thành Nichapour cầm cự được 3 ngày trước sức tấn công vũ bão. Đà Lôi sử dụng 300 máy phóng đá, 3.000 máy phóng tên lửa, 700 máy phóng thạch não, 4.000 thang dây, và 2.500 bao cát lấp chiến hào. 

Vương Tử chém phăng tất cả các đoàn đại biểu của dân chúng gửi tới xin quy hàng. Chính ở đây hồi tháng 11 năm ngoái Phò Mã Tô Gu Sa đã tử trận khi xung phong hãm Thành, cho nên Công Chúa ngồi chứng kiến cuộc 

trảm thủ. Họ sắp đầu người thành những kim tự tháp, đàn ông, đàn bà, trẻ con riêng biệt. Chẳng phải người mà thôi, họ giết cả mèo và chó không sót một con nào. Xong rồi lại đập nát lăng tẩm của Vua Hareun-Er-Rachid 

là công trình kiến trúc cực kỳ tráng lệ làm hãnh diện nền văn minh Ba Tư.  Chỉ một lần, chừng như đã mệt mỏi sau mấy tháng chém giết, Đà Lôi tha chết cho dân chúng Thành Hérat, Thành cuối cùng của xứ Khoressan. Tất 

cả trong Thành đều được để yên chỉ trừ 12 ngàn người đã chống đối phe quy hàng. Nhưng lúc Đà Lôi về tới Đại Bản Doanh thì tin cũng vừa tới cho hay dân Hérat lại nổi loạn, giết chết viên Tổng Trấn. Thành Cát Tư Hãn 

khiển trách nặng nề: ''Cuộc nổi loạn do đâu mà ra mày có biết không ? Lưỡi gươm của mày không còn hiệu nghiệm đối với dân Hérat nữa!''  Ðại Hãn liền sai một Tướng khác dẫn một binh đoàn hỏa tốc đến Hérat thi 

hành lệnh sau đây: ''Bọn đó là bọn chết rồi mà còn ngóc cổ dậy, ngươi phải làm cho đầu chúng nó lìa khỏi cổ cho ta''.  Lệnh nói trên được thi hành triệt để. Sau khi chiếm Thành và giết sạch, viên Tướng kéo quân trở về. 

Nhưng đi một đoạn đường ông ta sai 2.000 quân quay trở lại coi còn cái xác nào ''ngóc cổ dậy'' trong đống gạch vụn không. Họ bắt gặp giữa cảnh điêu tàn 3.000 người vừa từ dưới hầm hố chui lên, liền bao vây giết 

không còn một mống nào. Lúc họ rút về lần thứ 2 thì dưới những đống tàn vụn còn được 16 người sống sót, đám này lại gặp thêm 24 người nữa ở ngoại ô, tất cả là 40 người trong cái Ðô Thị hết sức đông đúc, riêng quân 

trú phòng có đến 100.000 người.  Chủ trương hủy diệt toàn diện ấy được áp dụng triệt để ở khắp các mặt trận. Ở Kharesm, Oa Khoát Đài cho đào kênh tháo nước sông Daria ra ngõ khác cho dân Thành Gourgandj chết 

khát nhưng không hiệu nghiệm, vì dân chúng có đủ thì giờ đào giếng. Vương Tử đành xua quân hãm Thành. Cả hai bên, bên công và bên thủ đều tử chiến với lòng căm thù tột độ. Có một trận quân Kharesm đánh bật quân 

Mông Cổ ra xa, bắt được 3.000 binh địch đem chặt đầu tới tên cuối cùng. Oa Khoát Đài cho hạ cây cối ở chung quanh đem lấp hào, đồng thời bắn thạch não vào Thành lửa bốc cháy rực trời rồi thúc quân ồ ạt trèo vào 

Thành. Quân Kharesm chống giữ từ đường phố, từ nhà. Cuộc hỗn chiến đẫm máu diễn ra liên tiếp 7 ngày trong khắp các ngõ đường chật hẹp. Sau cùng lực lượng kháng chiến bị đập tan.  Tất cả những người sống sót đều 

bị lùa ra cánh đồng, rồi như thường lệ, thợ giỏi, nghệ sĩ, phụ nữ được để riêng ra, còn bao nhiêu đều bị chặt đầu hết. Các Sử Gia ghi rằng mỗi người lính Mông Cổ phải chặt 24 người mới hoàn tất cuộc hủy diệt. Xong rồi 

họ gom hết bảo vật trong Thành tải đi và nổi lửa đốt rụi nhà cửa còn lại. 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 91

Chưa đủ họ khơi nước sông cho tràn vào Thành mới có thể tận diệt được những người, những sinh vật còn chui rúc dưới hầm hố.  Bị khơi đào nhiều lần, điệu nước sông Amou-Daria thay đổi hẳn, cho tới ngày nay các nhà 

bác học còn bất đồng ý kiến nhau về hiện tượng: Một nhánh sông không đổ ra biển Caspienne nữa và dòng Amou-Daria nay đã khô cạn, đùn lên dải Ousboj, một giải đất kỳ lạ dài hàng mấy trăm cây số. Chưa kể việc 

nước khô cạn đã biến trọn vùng bình nguyên giữa Caspienne và Aral Thành Sa Mạc.  Trong lúc Oa Khoát Đài hủy diệt miền Bắc, Thành Cát Tư Hãn đích thân chỉ huy cuộc càn quét ở miền núi Hindolu-Kouch. Ông chiếm 

Balk, Telekan, Kerdouane. Nhưng đến trận tấn công Thành Baminan, Mô Tu Găng con của Sát Hợp Đài tử trận. Ðại Hãn nổi cơn sấm sét lôi đình trước cái chết của đứa cháu yêu quý. Ông ra lệnh phải triệt hạ lập tức 

Thành này, giết tất cả người lẫn súc vật, tất cả những thứ gì có sự sống! Trọn một miền rộng lớn sinh hoạt đang phồn thịnh bỗng trở thành bình địa, cho đến mấy Thế Kỷ sau vẫn còn là Sa Mạc không có bóng người. Dân ở 

chung quanh gọi là Mobalig có nghĩa là ''chốn quỷ khóc thần kinh''.  Lúc đang phá hủy Thành Baminan, bỗng Oa Khoát Đài và Sát Hợp Đài bỏ Kharesm về báo cho phụ vương hay, Truật Xích hết sức bất bình việc bị đặt 

dưới quyền chỉ huy của hai người em và đã rút về hãn địa.  Thành Cát Tư Hãn nhìn thẳng vào mặt Sát Hợp Đài quát lên:  -Ta đã phí bao nhiêu công lao để chinh phục các dân tộc, mở rộng đế quốc ra cho chúng bay mà 

chúng bay như thế ấy! Chúng bay chẳng biết gì hơn là bất tuân thượng lệnh và cãi vã nhau.  Sát Hợp Đài biết phụ vương đã quy lỗi về cho mình, liền quỳ xuống tạ tội và thề ''thà chết chứ không dám cãi lệnh''. Ðại Hãn lặp 

lại hai lần một câu hỏi: ''Mày có chịu tuân lệnh của tao không ?''. Sát Hợp Đài phải hai lần thề xin tuân lệnh.  Đến lúc vào bàn ăn Ðại Hãn mới nói: ''Thằng Mô Tu Găng đã tử trận! Tao cấm mày khóc hoặc kêu than!''.  

Sát Hợp Đài nghe như sét đánh bên tai nhưng không dám lộ một chút thay đổi sắc diện.  Bây giờ hầu hết những Ðô Thị lớn trên đế quốc Kharesm đều trở thành cảnh điêu tàn hoang lạnh. Nhiều Thành Phố có cả triệu dân 

chỉ còn gạch vụn với cỏ dại. Không có nơi nào ở Mông Cổ cũng như là ở nước Kim Quân Ðội Mông Cổ lại sát phạt với lòng thù hận đằng đằng như vậy. Từ biển Aral cho tới Sa Mạc Ba Tư ai còn sống sót cũng đều vỡ 

mật kinh hồn. Họ thì thầm với nhau gọi quân Mông Cổ là ''Quỷ sứ ở địa ngục''. Thường khi chỉ một tên lính Mông Cổ cưỡi ngựa vào làng lôi hàng chục người ra chặt đầu rồi lùa hết súc vật trước mặt hàng ngàn người, ai 

cũng cúi đầu xuống không dám hó hé một lời.  Tới đây mới thấy Thành Cát Tư Hãn tự vấn về cái lối chiến tranh của ông. Có lần ông hỏi một ông Hoàng A Phú Hãn đang bị giữ làm tù binh:  - Theo ngươi, cảnh núi xương 

sông máu này có thể in mãi trong lòng người không ?  - Nói sự thật ra chỉ sợ Ngài giết mất, nếu Ngài tha thứ cho tôi mới dám nói.  Rồi sau đó ông hoàng đáp:  - Ðại Hãn cứ cho giết nữa, giết mãi thì chắc chắn có còn ai 

đâu để mà nhớ cảnh gan óc lầy đất này!  Nghe viên Thông Ngôn dịch xong, Ðại Hãn giận xanh mặt, liền bẻ gẫy mũi tên đang cầm trên tay, nhưng một lát sau ông lấy lại bình tĩnh và nói một cách khinh miệt:  

THÀNH CÁT TƯ HÃN 92

- Mạng sống của con người đối với ta có nghĩa gì ? Còn nhiều dân tộc khác, nhiều xứ khác nữa, danh vọng của ta sẽ tồn tại ở những nơi đó. Còn ở đây có giết sạch sanh bọn phản loạn Mohammed cũng chẳng thiệt gì...  

Tàn sát khủng khiếp như vậy mà binh Mông Cổ vẫn chưa dập tắt được ngòi lửa kháng chiến. Ở Ghasni giữa vùng núi non hiểm trở của A Phú Hãn, Djélal đang nằm gai nếm mật mưu đồ cuộc phục quốc. Ông quy tụ tất cả 

những Bộ Lạc vùng sơn cước lại lo thao luyện đêm ngày...  Hay tin, Thành Cát Tư Hãn liền sai Cô Tô Cô thống lĩnh 30 ngàn quân đi tảo trừ. Djélal chẳng chút sợ hãi xua quân ra giao chiến. Trong trận này Cô Tô Cô dùng 

một kế nghi binh: Cho làm hình nộm bằng rơm khoác bên ngoài rồi đặt lên lưng ngựa cho địch lầm tưởng quân số đông đảo. Mưu kế này suýt chút nữa đã giúp Tướng Mông Cổ thành công. Bọn Tướng của Djélal đã hoảng 

sợ toan tháo lui nhưng vị Quốc Vương trẻ tuổi không chút hoang mang, thét quân tràn tới huyết chiến. Cô Tô Cô thất trận, binh Mông Cổ chạy tán loạn. Nghe tin cấp báo Thành Cát Tư Hãn thản nhiên nói: ''Cô Tô Cô chỉ 

quen chiến thắng. Cần có một lần thảm bại như thế cho hắn nếm mùi cay đắng như người ta!''  Rồi không để cho địch kịp loan tin chiến thắng ra, Ðại Hãn khởi đại binh đem Oa Khoát Đài, Sát Hợp Đài, và Đà Lôi theo 

ruỗi như gió cuốn qua suốt cõi đất A Phú Hãn không phút nào nghỉ. Đến Pirvan, chỗ Cô Tô Cô bị đánh bại, dù hết sức gấp rút, ông cũng dừng lại quan sát chiến địa rồi giảng giải cho viên Tướng trẻ tuổi thấy lỗi lầm về 

chiến thuật của ông ta.  Djélal quả là tay dũng lược, một địch thủ xứng đáng của Thành Cát Tư Hãn, nhưng tiếc thay ông ta chỉ biết thắng một trận mà không biết lợi dụng sự chiến thắng. Trong lúc đại binh Mông Cổ một 

ngày một tới gần, ông ta chỉ lo yến ẩm mừng cuộc khải hoàn và đem hành hạ bọn tù binh Mông Cổ: Cho đóng đinh vào lỗ tai họ đến chết sạch. Rồi bọn Thân Vương theo ông lại lo giành nhau một con ngựa Ả Rập cướp 

được ở mặt trận. Một người trong cơn tức giận đã lấy roi ngựa quất lên đầu người kia. Djélal lại đứng về phe kẻ bạo hành vì dưới tay người này có nhiều Bộ Lạc đang theo. Ông Hoàng kia bất bình việc xử đoán không 

công bằng, nửa đêm khuya kéo binh ra đi. Nội bộ tan vỡ, Djélal cũng chỉ còn cách là đào tẩu.  Đại quân của Thành Cát Tư Hãn tiến tới nhanh chóng và dữ dội như sóng tràn bão táp, không có một nơi nào dám kháng cự. 

Tất cả thành thị làng mạc đều răm rắp quy hàng, chẳng bao lâu quân Mông Cổ đã đuổi kịp Djélal ở bờ sông Indus. Đây là lần thứ nhất trong đời trận mạc, Thành Cát Tư Hãn chiến đấu với kẻ địch bằng quân số trội hơn.  

Nhưng trận này chỉ giúp cho Djélal viết đưọc một trang sử oai hùng. Cho tới ngày nay, kỷ niệm trận đánh này vẫn chưa phai mờ trong lòng dân A Phú Hãn. Họ quên mất Mohammed mà vẫn nhớ rõ ông Hoàng trẻ tuổi anh 

dũng của họ đã làm cho vị Chúa chiến thắng phải nể mặt.  Trước khi mở màn trận đánh, Ðại Hãn đã ra lệnh bắt sống Djélal. Vì cầm tù được ông ta thì cuộc kháng chiến của dân Hồi sẽ tan rã, cuộc bình định đế quốc 

Kharesm kể như đã hoàn tất.  Nhưng Djélal đâu phải là hạng người để cho địch quân tóm được dễ dàng. Bị một vòng vây trùng điệp mà Djélal vẫn không chút nao núng: Ông dẫn đầu 700 quân vệ lăn xả vào quân Mông 

Cổ chém giết tơi bời, đoạt lấy cây đại kỳ đã bị địch cướp rồi quay trở lại mở một huyết lộ ra khỏi trùng vây chạy đến bờ sông Indus, vẫn ngồi trên con chiến mã từ trên vách núi cao 7 thước lao xuống dòng sông lội qua bờ 

bên kia, tay vẫn nắm chặt cây đại kỳ.  

THÀNH CÁT TƯ HÃN 93

Ðại Hãn đứng quan sát mặt trận lấy làm kinh ngạc trước những hành động hùng dũng phi thường của vị Quốc Vương, phải buột miệng khen: ''Hổ phụ sinh hổ tử''.  Ðại Hãn không cho bắn theo, bảo các Vương Tử hãy 

xem đó là một tấm gương tuyệt vời về lòng can đảm và tài ứng biến.  Tuy thầm phục như vậy, Thành Cát Tư Hãn vẫn sai một đạo binh vượt qua sông Indus đuổi theo Djélal. Đạo binh nầy chỉ cướp phá những vùng 

Peschavar, Lahore và Moultan mà không tìm ra tông tích Quốc Vương. Đầu mùa Xuân họ rút trở về A Phú Hãn vì chịu không nổi thời tiết ở đây. Oa Khoát Đài tiếp tục bình định vùng cao nguyên A Phú Hãn còn Sát Hợp 

Đài thì bình định Kirman và Beloutchistan.  Djélal-Ed-Din còn được 50 tàn binh, sau khi qua sông Indus liền đi thuyết phục một số Bộ Lạc ở miền Bắc Ấn Độ rồi tổ chức một đạo binh kéo đi bao vây Thành Delhi. Không 

chống nổi áp lực, vị Quốc Vương ở đây phải tiếp đón ông trọng thể rồi gả Công Chúa cho ông. Mấy năm sau, chờ cho quân Mông Cổ rút đi ông mới trở về A Phú Hãn, và sau khi Thành Cát Tư Hãn chết mới về Ba Tư, 

nhưng rồi bị một đạo binh Mông Cổ khác đuổi chạy qua Trung Đông và chết trong một trận đánh cướp lương thực.  Trận đánh bên bờ sông Indus là một trận kết thúc chiến cuộc Kharesm. Bấy giờ còn một vài Thái Ấp tự 

trị như Farsistan, Louristan, Kurdistan...chỉ cần vài cánh quân nhỏ trẩy đi thị uy là đâu đó đều xếp giáp. Đế Quốc Kharesm bị xóa hẳn trên bản đồ từ đó.  Trong lúc chờ đợi Tốc Bất Đài thám sát các xứ phía Tây, Thành 

Cát Tư Hãn định trở về Mông Cổ theo ngả đường Tây Tạng để sát nhập xứ này vào đế quốc luôn. Ông liền sai một số Tướng lãnh đang đóng ở Pamir đi dọ dẫm đường trẩy quân, nhưng họ đều báo cáo không thể đi 

được, nhất là pháo binh Mông Cổ có mang theo nhiều loại máy nặng nề.  Ðại Hãn lại định chinh phục luôn xứ Ấn Độ, nhưng khí hậu ở đó quá nóng, Binh Sĩ Mông Cổ không thể nào chịu nổi. Bịnh dịch lại phát ra dữ dội 

trong đạo binh đuổi Djélal ở Ấn Độ về, giống y như hồi kết thúc trận đánh nước Kim.  Theo truyền thuyết thì lúc đi tới rặng núi Hindou-Kouch, Thành Cát Tư Hãn có gặp một con vật lạ hình vóc cỡ con nai, lông màu xanh 

lá cây, đuôi như đuôi ngựa và ngay giữa trán có một cái sừng. Ðại Hãn hỏi Chu Thai. Quân Sư tâu bày như sau: ''Con vật ấy xuất hiện chính là Trời sai đến báo cho Ngài biết không nên làm cho đổ máu vô cớ. Ðại Hãn đã 

chiến thắng đế quốc Kharesm ở phương Tây, còn Ấn Độ ở phương Nam không hề gây hấn. Ngài là con của Trời và những dân tộc khác cũng đều là con của Trời, hãy thương yêu họ như đàn em. Muốn được Trời ban cho 

mãi đặc ân, hãy để cho dân xứ ấy sống yên lành...''  Thành Cát Tư Hãn không bao giờ hành động trái ý Trời. Lần này ông cũng cúi đầu vâng mệnh, rồi dẫn quân về Mông Cổ theo con đường cũ...  CHƯƠNG XVIII 

TÌM THUỐC TRƯỜNG SINH Năm chiếm Thành Samarkande là năm Thành Cát Tư Hãn sắp bước vào tuổi 60. Tuy sức vẫn còn tráng kiện, vẫn còn hăng say săn bắn và xông pha trận mạc, ông cũng cảm thấy mình bắt 

đầu già, thường nghĩ tới mọi việc sẽ xảy ra sau khi mình từ giã cõi đời.  Trong đám Vương Tử không có người nào tài trí hoàn toàn có thể tiếp tục thực hiện công trình vĩ đại của ông. Thời giờ không còn nữa và chẳng biết 

đế quốc Mông Cổ sau này sẽ ra sao ?  

THÀNH CÁT TƯ HÃN 94

Những giống người ở Ðô Thị tuy không hùng mạnh nhưng quả thật rất khôn ngoan, hình như họ có thuốc hoặc thuật trường sinh bất tử. Nghe nói ở nước Kim có ẩn sĩ Trường Xuân Tử, một tín đồ đạo Lão, rất am tường lẽ 

sinh hóa, hẳn ông ta nắm được thuật ấy.  Thành Cát Tư Hãn liền sai vị Chưởng Ấn thảo một chiếu thư gởi cho Ðạo Sĩ:  ''... Trời đã bỏ nước Kim vì nước này sống xa hoa trụy lạc. Riêng ta, ta rất  ghét sự xa hoa mà chỉ 

chuộng tiết dục. Cách ăn mặc của ta bao giờ cũng đạm bạc. Bữa ăn của ta không khác bữa ăn của đứa mục đồng nghèo hèn, không bao giờ ta để cho dục vọng lôi cuốn. Lúc trẩy quân thì ta đi đầu, lúc giao chiến không 

bao giờ ta ở sau, cho nên ta mới thành công trong mưu đồ đại sự đem thiên hạ về một mối. Ở ngôi chí tôn cao cả, trách nhiệm của ta thật nặng nề. Ta coi dân như con đẻ, lúc nào cũng gắng sức xây dựng cảnh an lạc, 

nhưng chắc còn nhiều điều lầm lỗi, muốn qua sông phải có thuyền chèo, muốn cho đế quốc bình trị phải trọng dụng người hiền. Ta tự xét thấy đức còn mỏng nên càng quý trọng bậc hiền tài...  Nay ta nghe nói Ðạo Trưởng 

đang theo chính đạo, đạt được chân lý, người trong bốn cõi không ai không biết. Ta thật lòng ngưỡng mộ nhưng chẳng biết làm thế nào để tới cửa Ðạo Trưởng. Nếu Ðạo Trưởng không nệ khó nhọc bước tới viên môn, ta 

sẽ vô cùng hoan hỉ bước xuống ngai vàng đứng bên cạnh để nghe lời dạy bảo. Xin Ðạo Trưởng đừng ngại núi cao đồng rộng, Sa Mạc hoang vắng, hãy thương xót chúng sinh, hãy tới truyền cho ta thuật trường sinh bất tử. 

Ta đã ủy thác cho Quan Thị Vệ sắm sửa trọng lễ, lo đầy đủ ngựa xe đến rước. Ta sẽ thân lo phụng sự và chỉ mong Ðạo Trưởng ban cho cái lẽ thông đạt, một lời nói của Ðạo Trưởng cũng đủ làm cho ta thấy hạnh phúc 

rồi...''  Tiếng là mời với lời lẽ thật khiêm tốn, nhưng đó là một cái lệnh của Ðại Hãn không thể không tuân theo.  Lúc bấy giờ Trường Xuân Tử đã 72 tuổi đang sống ẩn dật, coi công danh phú quý như phù vân. Trước đây 

Ðạo Sĩ lấy cớ tuổi già, tật bệnh, từ khước lời mời của Vua Kim, Vua Tống, bây giờ thế không thể được. Quan Thị Vệ cũng hết lời khẩn cầu vì ông ta thừa biết không làm tròn cái sứ mạng này thì đầu không còn nằm trên cổ 

nữa!  Tháng 5 năm 1220, Ðạo Sĩ Trường Xuân Tử phải lên đường qua phương Tây, trải 50 kinh tuyến. Chưa bao giờ trong lịch sử thế giới có một Hoàng Ðế biết sùng kính một Ðạo Sĩ như Thành Cát Tư Hãn. Cuộc hành 

trình của Trường Xuân Tử thật chẳng khác gì một cuộc khải hoàn. Đi tới đâu cũng gặp dân chúng và hàng Tu Sĩ, Ðạo Sĩ kéo tới tấp nập để tỏ lòng ngưỡng mộ. Lúc đi ngang qua Mông Cổ, hàng vương gia, quý tộc đều ra 

đón tiếp một cách rất thành kính. Một năm rưỡi sau ông mới tới Thành Samarkande. Nghe tin, Thành Cát Tư Hãn liền phái Bác Nhĩ Truật, nhân vật cao cấp nhất trong Quân Ðội, dẫn một đám tùy tùng đi đón ông trong 

đoạn đường cuối cùng và đưa qua rặng núi Indou-Koush tới Đại Bản Doanh thường trực của Ðại Hãn.  Thành Cát Tư Hãn thân ra ngoài viên môn đón với lời lẽ thật nồng hậu: ''...Nhiều bậc đế vương đã mời Ðạo Trưởng, 

nhưng Ðạo Trưởng đều từ chối. Riêng đối với ta, Ðạo Trưởng phải vượt 10 ngàn dặm tới viếng thăm, thật là hân hạnh...''  Trường Xuân Tử không phải là hạng người thích xảo ngôn. Thực sự ông bị cưỡng bách chớ đâu có 

tự nguyện đến đây, nên không thể lờ đi trước những mỹ từ của Ðại Hãn:  - Kẻ thô lậu ở chốn sơn dã đến đây bái kiến là do lệnh của Ðại Hãn. Đó cũng là do ý của Trời.  

THÀNH CÁT TƯ HÃN 95

Ông không quỳ xuống lạy, chỉ chắp tay lên ngực khẽ cúi đầu. Đến lúc dự yến ông chỉ ăn một ít bột mang theo từ Samarkande, từ chối các thứ thịt và rượu koumiss. Ðại Hãn không lấy thế làm khó chịu mà còn ra lệnh cho 

Ban Ngự Thiện phải cố gắng sửa đổi món ăn cho thích hợp với Ðạo Sĩ. Lại cho tổ chức một đội công cán đặc biệt vào tận thung lũng Hindou-Koush cách đó hàng mấy trăm dặm tìm các thứ rau tươi và trái ngon.  Ðại Hãn 

hỏi điều quan trọng nhất:  - Này Ðạo Trưởng! Từ xa xôi đến đây, Ðạo Trưởng có mang theo thuốc trường sinh không ?  Trường Xuân Tử nở một nụ cười hết sức bình thản, chậm rãi trả lời:  - Tâu Ðại Hãn, có rất nhiều 

phương pháp để kéo dài cuộc sống, nhưng không có thứ thuốc nào làm cho con người thọ muôn năm được!  Tất cả những cận Tướng có mặt đều hết sức kinh ngạc, ai cũng chú mục nhìn lại ông lão kỳ lạ, trải 10 ngàn dặm 

đến đây để trả lời bâng quơ như thế, quả ông ta không kể gì tới cách ưu đãi tột bực và lòng ngưỡng mộ của Ðại Hãn.  Nhưng Thành Cát Tư Hãn chọn ngày nhập môn và cho dựng lên một cái lều riêng...  Nhưng có tin 

quân kháng chiến lại tập họp trong các vùng núi để phản công và vài Bộ Lạc sắp phản loạn. Ðại Hãn hết sức bận rộn về chiến sự đành phải gác lại vô hạn định việc học đạo.  Trường Xuân Tử xin về ở Samarkande, nhưng 

đường đi lúc bấy giờ rất nguy hiểm. Thành Cát Tư Hãn cố thuyết phục cho ông ở lại, nhưng ông vẫn nhất quyết: ''Chốn ba quân quá ồn ào náo động, bần đạo cần nơi yên tĩnh để dưỡng tâm''.  Ðại Hãn đành chiều theo và 

dù đang rộn rịp chuẩn bị chiến dịch cũng phái một ngàn quân đưa Ðạo Sĩ tới Ðế Kinh để cho ở trong một Tòa Vương Cung nằm giữa một vườn cây rợp bóng với đủ loại kỳ hoa dị thảo.  Mãi cho đến mùa Thu, Thành Cát 

Tư Hãn mới trở về đóng Đại Bản Doanh ở gần Samarkande. Bọn quyền quý, tu sĩ, hào mục lũ lượt kéo đến xin bái kiến.  Đây là lần đầu tiên du mục chiếm một xứ văn minh mà không nắm quyền thống trị trực tiếp. Quân 

Sư Chu Thai lãnh trách nhiệm lập quan hệ thường xuyên giữa dân tộc bại trận với kẻ chiến thắng. Ông thiết lập an ninh trật tự vững chắc ở các Ðô Thị, định lại các khoản thuế khóa, bổ quan chức cai trị khắp nơi nhưng 

dùng toàn là dân bản xứ, bên cạnh chỉ đặt những thanh tra Mông Cổ (Darouga) để phòng ngừa mưu toan phản động hoặc sự đụng chạm giữa người Mông Cổ và người Ba Tư.  Ðại Hãn nói với những Tu Sĩ Hồi Giáo:  ''

Trời đã giúp ta chiến thắng Quốc Vương của các ngươi, thế có nghĩa là Trời đã đạp đổ và hủy diệt hắn. Bây giờ các ngươi nên về cầu Trời phù trợ cho ta!''  Khi biết được dưới triều Mohammed Tu Sĩ ai cũng phải đóng 

thuế, Ðại Hãn ngạc nhiên hỏi:  - Vậy việc các ngươi cầu nguyện cho hắn, hắn không thiết đến sao ?  Sau đó, ông ra lệnh trả lại tất cả các số thuế đã đóng góp cho triều trước.  Bây giờ mỗi đêm Trường Xuân Tử phải đến 

lều biệt lập để giảng đạo lý. Đây là chỗ cấm nhặt phụ nữ vãng lai, chỉ có Ðại Hãn, Đà Lôi với những tay cầm quyền cao cấp nhất. Giữa đêm khuya yên tĩnh, họ ngồi lắng tai nghe những lời nói cao sâu huyền diệu. Chu Thai 

giữ vai trò Thông Dịch Viên, ghi lại tất cả những điều Ðạo Sĩ giảng, bằng chữ Trung Quốc và chữ Thổ Phồn.  Một hôm, Ðại Hãn hỏi làm thế nào để thống trị đế quốc được lâu bền, mãi mãi...  

THÀNH CÁT TƯ HÃN 96

Trường Xuân Tử trầm ngâm suy nghĩ một lúc rồi đáp qua nụ cười:  - Tiếng sấm không kéo dài được suốt buổi sáng, cơn mưa lớn cũng không lâu hơn một ngày. Ai tạo ra những thứ ấy ? Chính là Trời và Đất. Trời Đất còn 

không thể làm cho lâu bền được thì con người làm sao tạo được những thứ trường cửu ?  Ðại Hãn tỏ ý lo ngại về những khó khăn trong việc cai trị, Ðạo Sĩ nói:  - Cai trị một đế quốc rộng lớn chẳng khác gì nấu loại cá nhỏ. 

Không nên đánh vảy, xáo trở, hoặc để cháy khét mà phải chăm nom chu đáo, làm sao cho nó chín đều...Biết đối xử công bằng sáng suốt với mọi người mới đáng là bậc minh quân.  Từ đó Thành Cát Tư Hãn thường băn 

khoăn nghĩ ngợi:  - Nếu gác việc đời qua một bên có lẽ mất tất cả...  Trường Xuân Tử cố tìm lời khích lệ:  - Cái gì đã chôn chặt rồi thì khó nhổ lên, tư tưởng đã thâm nhiễm rồi thì khó mất đi. Phải hành động theo Đạo là 

con đường chính, con đường Vĩnh Viễn tức Vô Vi...  Ðạo Sĩ lần lượt giảng giải triết lý nhiệm mầu của Lão Tử.  Rõ là những tư tưởng hoàn toàn xa lạ, hoàn toàn trái ngược với quan niệm thông thường của người Mông Cổ, 

nhưng Ðại Hãn cũng cảm thấy nó là cái gì cao cả, huyền diệu, đáng tôn sùng. Ông nói với các Tướng: ''Những điều Ðạo Sĩ nói đều là do Trời ban cho ông ấy. Ta ghi mãi trong thâm tâm, các người cũng nên cố gắng làm 

theo, nhưng không nên truyền ra ngoài''.  Ðại Hãn lại triệu tập Hội Ðồng Kouriltai, nhưng lần này không bàn tới việc quân, cuộc nhóm họp này là cuộc đại hội liên hoan mừng chiến thắng vĩ đại, kéo dài hàng tháng.  Đời 

sống ở đây quả là đời sống lý tưởng, hằng ngày họ cỡi ngựa thung dung đi dạo, thỉnh thoảng tổ chức một cuộc săn, rồi thiết tiệc, tặng lễ vật, chia của cải, nào quần áo rực rỡ, vũ khí tối tân, nào gái đẹp, ngựa quý, thức ăn 

ngon, rượu hảo hạng...rõ là cảnh sống thiên đàng trời dành cho dân Mông Cổ.  Trong tay họ bây giờ có tất cả những thứ quý báu nhất trong thiên hạ: Kim cương, bảo ngọc, đồ trang sức bằng vàng chạm trổ tinh vi, trong 

lều thì trang hoàng toàn bằng lụa là gấm vóc. Ðại Hãn đã có mũ miện giát ngọc, chiếc ngai vàng của Mohammed.  Ông tỏ ra không thích mấy nhưng Quân Sư Chu Thai khuyên:  - Ở nước nhà ngài có thể sống theo sở thích, 

nhưng ở đây ngài cần phải phô trương sức giàu mạnh cho mọi dân tộc đều thấy.  Ðại Hãn cũng nghe theo nhưng có một việc ông nhất định không thay đổi là cứ mặc bộ đồ bằng vải sô cũ kỹ, trên mình không đeo một món 

đồ trang sức nào cả. Ông vẫn giữ chiếc áo lông hắc điêu, mũ và đai cũng viền thứ lông ấy để giữ mãi cái vẻ quý tộc của dân đồng cỏ. Ông cũng không hề nghĩ tới việc dựng một Kinh Thành vững chắc để đặt đầu não bộ 

máy cai trị. Nghe theo Chu Thai, ông mới cho dựng Thành Karakorum ngay giao điểm các ngõ đường thương mãi. Ông nói:  - Các con của ta có lẽ thích ở nhà xây bằng đá trong những Ðô Thị, còn ta thì ''không bao giờ''. 

 Trong thâm tâm ông muốn cho đám con cháu sau này và dân tộc Mông Cổ hãy cứ sống tự do khoáng đạt theo lối du mục.  Nhưng các Vương Tử thì muốn khác...Nhất là Truật Xích làm cho ông lo ngại hơn hết. Lần này 

trong Hội Ðồng Kouriltai chỉ có mặt Sát Hợp Đài, Oa Khoát Đài, còn Truật Xích thì không thấy về.  Một hôm đám quý tộc tổ chức cuộc săn heo rừng có Ðại Hãn tham dự. Bỗng một việc bất ngờ xảy ra: Ðại Hãn đã bắn 

trúng một con heo to lớn, tưởng nó sắp 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 97

chết liền phóng ngựa tới định bồi thêm một phát nữa, chẳng ngờ nó đâm bổ vào ngựa hung tợn lạ thường, ngựa hoảng sợ lồng lên hất Ðại Hãn rớt xuống đất. Nhưng lạ thay con heo chỉ đứng nhìn ngơ ngác thì ngay lúc ấy 

nhiều người chạy tới, nó liền chui vào bụi rậm. Ðại Hãn bị xúc động mãnh liệt, không hiểu tại sao mình có thể té ngựa được. Trước kia gặp trường hợp ngựa hoảng sợ chồm lên có bao giờ ông rơi dễ dàng như thế. Và có 

điều không hiểu nổi là đang lúc nổi cơn hung bạo mà con heo bỗng nhiên dừng lại...Chu Thai giải đáp:  - Đó là Trời có ý muốn cảnh giác Ðại Hãn ''đừng nên dấn thân vào chỗ nguy hiểm nữa'', nhưng Trời chưa muốn mất 

ngài nên khiến cho con heo phải dừng lại và chạy đi.  Ðại Hãn hỏi Trường Xuân Tử. Vị Ðạo Sĩ thì ngược lại không tin có Trời, có ông Trời biết thương con của mình ở dưới trần, có lúc phải cảnh cáo nó hoặc thưởng phạt 

nó. Theo ông thì các loài sinh vật đều chẳng khác những con ngựa bện bằng rơm dùng để cúng tế. Lúc đem tế thì người ta đặt nó lên chỗ trang trọng nhất, phủ lụa là lên. Thầy cúng phải trai giới trước khi tế các thần linh. 

Nhưng xong rồi thì liệng nó xuống đống rác, kẻ qua lại không ai muốn nhìn nữa, rồi sau cùng có kẻ nào đó lượm đem về nhúm bếp.  Khi thời vận đã tới với nhân vật nào thì người đó sẽ thấy bàn tiệc của cuộc đời dọn ra có 

sẵn sàng mọi thứ để cung phụng mình. Nhưng thời qua rồi thì người đó cũng sẽ bị ném xuống đất cho kẻ khác giẫm lên.  Đã đến lúc Ðại Hãn phải bỏ thú đi săn.  Nhưng Thành Cát Tư Hãn cho rằng tuổi 61 chưa phải là tuổi 

quá già đối với những thú vui như thế. Ông thấy mình vẫn còn tráng kiện, quắc thước, cố cãi lại Ðạo Sĩ:  - Thật khó mà bỏ những cái thú mà mình đã đeo đuổi suốt cả cuộc đời!  Trường Xuân Tử liền nêu lên một hình ảnh 

khác cụ thể hơn:  - Đông qua thì tới Xuân, rồi Hạ, Thu, lại tới Ðông. Nhưng đời người thì khác hẳn: Mỗi ngày của cuộc sống đều chứa chất bao nhiêu chuyện của những ngày qua, cho đến hết cuộc chuyển vần thì con người 

lại trở về gốc ban đầu là nghỉ ngơi. Nghỉ ngơi là lúc tận cùng của vận số, là sống theo đạo Trời. Người trí phải sáng suốt lẽ ấy.  Nghe xong, Thành Cát Tư Hãn đăm chiêu nghĩ ngợi một lúc lâu rồi mới nói:  - Ta sẽ ghi nhớ mãi 

lời nói của Ðạo Trưởng.  Từ đó Thành Cát Tư Hãn không đi riêng một mình trong những cuộc săn nguy hiểm nữa.  Bây giờ Trường Xuân Tử lại nằn nằn đòi trở về Trung Quốc. Ðại Hãn cố giữ lại:  - Ta cũng sẽ về Mông 

Cổ. Đạo Trưởng hãy nán lại một ít lâu rồi cùng về một lượt. Ðạo Sĩ vẫn nhất quyết:  - Bần đạo đã giảng giải tất cả những điều mà Ðại Hãn muốn biết. Bây giờ không còn chi để nói nữa!  Thành Cát Tư Hãn vẫn cố kéo dài 

ngày chia tay, cốt để tìm một tặng phẩm quý giá xứng đáng ban cho Ðạo Sĩ, nhưng Trường Xuân Tử chẳng muốn nhận một thứ nào cả, chẳng cần đặc ân, chẳng cần địa vị...  - Tất cả những thứ ấy chẳng có giá trị gì hết. 

Được ân huệ hay bị thất sủng đều gây cho con người nhiều nỗi lo âu. Được ân huệ thì sợ mất, mất rồi thì đâm lo buồn!  Ðại Hãn vẫn cố thuyết phục:  

THÀNH CÁT TƯ HÃN 98

- Hẳn Ðạo Trưởng cũng muốn thực hiện điều gì! Nếu Ðạo Trưởng bị bỏ rơi thì làm sao truyền bá giáo lý ra được ?  Trường Xuân Tử nở một nụ cười thanh thản, giọng thật trầm tĩnh:  - Bậc cao nhân gặp thời thế thuận lợi 

mới hành động, nếu không thì giũ áo ra đi rồi thì cùng với cỏ cây mục nát có chi mà lo!  Thành Cát Tư Hãn lặng thinh không nói gì nữa. Rồi cắt một đạo quân tiễn đưa Ðạo Sĩ lên đường, với nhiệm vụ phải lo chu tất mọi tiện 

nghi và bảo đảm an ninh cho tới đất Trung Quốc. Ông lại ban cho Ðạo Sĩ một cái điện lộng lẫy nhất trong Hoàng Thành Yên Kinh, chung quanh có vườn hoa trăm thức, có hồ nước lóng lánh như gương. Trường Xuân Tử 

không từ chối, xin dùng nơi đó làm Ðạo Viện luôn cho cả đời sau. Ông mất cùng năm, cùng tháng với Thành Cát Tư Hãn.  CHƯƠNG XIX ĐẠI THẮNG QUÂN NGA Lãnh thổ Géorgie nằm ở khoảng giữa cánh đồng lầy 

bên biển Caspienne và rặng núi Caucase. Từ mạn Ðông, Tốc Bất Đài và Triết Biệt xua 30.000 quân qua thái địa Azerbeijan, càn quét xứ Kourdistan rồi tiến vào Géorgie, một xứ Thiên Chúa Giáo.  Quân Ðội Géorgie cũng 

là quân kỵ khí thế rất kiêu hùng, lúc đó đang chuẩn bị tham dự cuộc thánh chiến của Thập Tự Quân, liền gác lại dự định ấy xông ra giao chiến với quân Mông Cổ. Lúc lâm trận quân Mông Cổ trương cây đại kỳ có hình 

chim bạch ưng xòe cánh khiến quân Géorgie ở xa lầm tưởng là hình cây Thánh Giá nằm nghiêng. Cuộc giao tranh rất ác liệt nhưng ngắn ngủi, quân Mông Cổ giả vờ bại tẩu nhử cho quân địch đuổi theo đến ổ phục kích của 

Triết Biệt, rồi quay trở lại hai mặt cùng đánh thốc vào, trọn đạo quân Géorgie bị hủy diệt.  May cho dân chúng là hai Tướng Mông Cổ không có ngày giờ càn quét, sau trận này họ liền dẫn quân tiến lên vùng cao nguyên 

vượt qua những rặng núi chọc trời. Vì vậy mà Koussoudane nữ hoàng Géorgie, cho rằng quân Mông Cổ bị hoàng gia đánh bật ra khỏi xứ.  Nữ Hoàng gởi cho Ðức Giáo Hoàng một bức thư nói về cuộc xâm lăng của quân 

Mông Cổ, trong đó có đoạn như sau: ''...Một dân tộc dã man thuộc giống Thát Đát rất tàn bạo, hung hãn, háo sát như chó sói, nhưng can đảm chẳng thua sư tử. Có điều lạ là theo Thiên Chúa Giáo, trên cờ của họ có hình 

Thánh Giá nằm nghiêng. Họ toan xâm chiếm nước tôi, nhưng Quân Ðội Géorgie đã anh dũng chiến đấu, quét họ ra khỏi bờ cõi, giết được 25.000 tên rợ. Vì vậy mà quân lực của tôi không thể sẵn sàng tham dự cuộc thánh 

chiến như đã hứa với ngài...''  Cuộc trẩy quân qua rặng Caucase cũng thiên nan vạn nan không thua gì chuyến vượt núi Pamir trước đây. Quân Mông Cổ phải hủy bỏ tất cả những đồ nặng nề kềnh càng, cả những máy bắn 

đá, máy phóng hỏa vì không thể nào kéo qua những vách đá chênh vênh cao ngất. Nguy hơn nữa là sau khi vượt qua được những đỉnh tuyết phủ, những đèo trơ vơ trong mây mờ, những sườn đá đen dốc đứng, những 

đường hang khúc khuỷu thác đổ ầm ĩ, xuống tới thung lũng Terke, thì một đạo quân hùng hậu của địch đã dàn sẵn ra đó chờ đợi từ lúc nào, y như Mohammed đã chờ họ ở Đại Uyển.  Tất cả những dân hiếu chiến ở miền 

sơn cước và mạn núi Caucase như Tcherkesse, Lesghine, Alain đều góp mặt ở trận này để bảo vệ xứ sở của họ. Trong số đó kinh khủng nhất là dân Komane ở Khâm Sát, một giống dân man rợ coi việc chém giết là một 

trò thích thú nhất đời. Vùng đồng hoang từ biển Caspienne đến 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 99

sông Danube là giang sơn của họ xưa nay chưa ai dám khuấy phá, giờ nghe nói có kẻ muốn xâm phạm, họ tức tốc kéo tới chặn địch. Binh Mông Cổ hầu hết đều kiệt lực, nếu lao mình vào cuộc ác chiến với kẻ địch đông 

gấp ba, bốn lần chắc chắn sẽ thảm bại.  Ngày hôm sau một đoàn đại biểu Mông Cổ mang vàng bạc, gấm vóc, ngựa quý đến trại quân Komane cố gắng thuyết phục họ: ''Chúng tôi là người đồng chủng với các bạn, các bạn 

nỡ nào liên kết với bọn ngoại chủng kia chống lại anh em trong nhà ? Họ có làm gì lợi cho các bạn đâu ? Hiệp với chúng tôi các bạn sẽ có tất cả những thứ các bạn muốn...''  Quân Komane liền ly khai bọn đồng minh rút 

hết về đoàn trại. Tốc Bất Đài liền tấn công quân sơn cước, đánh tan vỡ đám quân kỵ, triệt hạ pháo đài của họ rồi bắt đám tráng binh nhập vào cơ ngũ quân Mông Cổ, xong lại đuổi theo quân Komane diệt hết toán này đến 

toán khác và lấy lại tất cả những tặng phẩm. Quân Komane chửi rủa sự phản bội trắng trợn, Tốc Bất Đài đáp rằng chính họ mới là kẻ phản bội trước tiên rất xứng đáng lãnh một cuộc trừng phạt như thế! Triết Biệt tuyên bố 

họ là những kẻ phản loạn vì tất cả dân ở Khâm Sát đều là dân phiên thuộc của Vương Tử.  Thật ra dân Komane chưa bao giờ nghe nói đến tên Truật Xích. Mấy lúc qua buôn bán với các Bộ Lạc ở mạn Đông biển 

Caspienne họ có nghe mang máng ở đâu bên phương Đông có một vương gia thường cho quân quấy nhiễu mấy Bộ Lạc ấy. Hai vị Ðại Tướng liền đưa cho họ xem tờ hiểu dụ của vị ''Chúa tể các dân tộc'' viết bằng thứ chữ 

ngoằn ngoèo kỳ lạ không ai hiểu được, theo đó thì tất cả dân Komane đều là thần dân của Vương Tử Truật Xích và Quân Ðội của Vương Tử đến đây là để trừng phạt họ về tội phản loạn! Đã thấy lối hành binh thần tốc với 

những loại khí giới lợi hại lạ lùng và nghe đồn đãi quân Mông Cổ đi đến đâu cũng giết sạch dân chúng, giờ lại đến đây để trừng phạt, dân Komane hãi hùng đến tột độ. Họ cấp tốc gom góp tất cả của cải chất lên lưng ngựa 

rùng rùng chạy về phương Tây và phương Bắc. Đoàn người di cư chạy như gió cuốn nước tràn, sau lưng thì vó ngựa Mông Cổ dồn dập đuổi theo.  Tốc Bất Đài và Triết Biệt dẫn 30.000 Kỵ Binh lao về phía Tây, vượt qua 

sông Don rồi dọc theo duyên hải biển Azov. Đâu đâu cũng thấy đất phì nhiêu, cây cối sum suê, mục trường xanh non, thật là cõi đất thần tiên. Họ lại vượt qua nhiều rặng núi tiến đến tận cùng bán đảo Crimée và dừng lại 

trước Thành Génois một trung tâm thương mại khá phồn thịnh.  Giá bọn cầm quyền ở đây cử một đoàn Sứ Giả đến thương nghị với Tốc Bất Đài thì đâu đó êm ru. Đằng này họ đóng cửa thành và chỉnh bị binh mã tác chiến. 

Quân Mông Cổ liền tấn công như vũ bão, chiếm Thành rồi phóng hỏa đốt. Những kẻ còn sống sót đều xuống thuyền trèo ra biển trốn qua các xứ Đông Âu.  Nhưng hai Dũng Tướng Mông Cổ vẫn chưa biết mỏi mệt. Họ 

tiến sâu mãi về phía Tây, vượt qua sông Dnieper, tới sông Dniester. Tới đây đất vẫn còn trải rộng mênh mông bát ngát. Xa hơn nữa là xứ của giống dân da trắng: Phía Bắc là thái địa của Nga, phía Tây-Bắc là thổ lãnh Ba 

Lan, phía Tây là xứ Hung-gia-lợi, phía Nam là đế quốc Byzantin...  Trên một vạn gia đình Komane thoát qua sông Danube đến bái kiến Hoàng Ðế Byzance xin tị nạn. Trước đó Hoàng Ðế đã có nghe dân Géorgie nói đến 

''giống dân lạ mặt mũi như quỉ sứ'', bây giờ họ lại xuất hiện ngoài vùng biên thùy Đông-Bắc! Quá kinh hoàng, Nhà Vua liền hạ lịnh cấp tốc tăng cường phòng thủ Kinh Thành, chiêu mộ thêm lính mới...  

THÀNH CÁT TƯ HÃN 100

Nhưng Tướng Mông Cổ không có nhiệm vụ chinh phục các xứ phương Tây. Cuộc hành binh này chỉ là để thám thính, nên tại đây bên bờ Hắc Hải, Tốc Bất Đài án  binh lại chờ qua mùa Ðông sẽ trở về Mông Cổ. Nhưng 

không quên lợi dụng lúc nghỉ ngơi gửi thám tử đi dò dẫm các xứ xung quanh.  Lúc về bái kiến Ðại Hãn, Tốc Bất Đài dâng một báo cáo đầy đủ và chính xác về các xứ Âu Châu. Thành Cát Tư Hãn đã căn cứ vào báo cáo 

ấy thảo một kế hoạch chinh phục Âu Châu, thực hiện trong 8 năm. Trong giai đoạn 6 năm đầu chính Tốc Bất Đài thống lĩnh đoàn quân viễn chinh qua Nga, Hung-gia-lợi, Bảo-gia-lợi, Silésie, Serbie dày tan lực lượng của 

các  quốc gia này, rồi đặt nền thống trị...Trong khi ấy các ông Hoàng ở Âu Châu lại chẳng hề biết một chút gì về dân Mông Cổ!  Vương Tử Mistislav de Haliez trước đây cưới con gái của Khả Hãn Komane để nhờ Bộ 

Lạc này làm bình phong che chở cho thái địa của mình. Bây giờ tình thế bỗng đảo ngược lại, Khả Hãn chạy qua Nga dâng một số cống phẩm lớn lao khẩn cầu Vương Tử xuất quân đuổi bọn xâm lăng ''không biết từ xứ 

nào lại nói thứ tiếng không ai hiểu nổi, muốn bắt tất cả các dân tộc phải làm nô lệ cho họ''.  Mistislav liền triệu tập một hội nghị các Hoàng Thân Nga ở Kiev.  Thật ra dân Komane là kẻ thù địch muôn đời của người Nga, 

dân Nga luôn luôn khốn đốn vì những cuộc quấy nhiễu cướp bóc của họ: Bây giờ nếu không giúp, họ có thể liên kết với bọn giặc xa lạ kia xâm lược các thái địa. Nếu chống giặc, thượng sách là diệt chúng tại xứ Komane 

trước khi chúng tràn vào lãnh thổ của mình...  Thế rồi từ các Thành Kiev, Koursk, Smolensk, Volhynie, Haliez, nhiều đạo quân tiến phát về địa điểm hội binh ở gần biển Hắc Hải. Trên các con sông Dnieper và Dniester, 

nhiều chiến thuyền Nga cũng kéo tới, lực lượng của Nga càng lúc càng tăng gia chưa kể các Bộ Lạc Komane bị đánh tan rã trước đây, lần lượt hồi tập hợp lại sát cánh với quân Nga.  Khi liên quân Nga kéo đến vùng hạ 

lưu sông Dnieper, Tốc Bất Đài liền phái một sứ đoàn 10 người tới Đại Bản Doanh Nga: ''Tại sao người Nga lại gây chiến với chúng tôi ? Người Mông Cổ không hề làm gì thương tổn đến tình giao hảo giữa đôi bên, quân 

Mông Cổ đến đây chỉ để trừng phạt bọn Komane là dân phiên thuộc đang phản loạn''.  Tốc Bất Đài tỏ ra rất am hiểu nội tình:  - Các ông cũng thừa biết bọn Komane thường xâm phạm lãnh thổ Nga, cướp đoạt giết chóc. 

Đáng lẽ người Nga phải hợp lực với binh Mông Cổ tiễu trừ bọn Komane.  Quân Nga thấy rõ lối ngoại giao này chỉ là một thủ đoạn gian trá, một đòn ly gián các xứ đồng minh. Thật ra có bao giờ dân Komane làm phiên 

thần Mông Cổ. Mười Sứ Giả liền bị lôi ra chém, quân Nga lẳng lặng vượt qua sông Dnieper đánh úp 1000 quân tiền đạo Mông Cổ.  Trước khi mở màn trận đánh báo thù, quân Mông Cổ muốn dạy quân Nga một bài học 

về ''luật quốc tế''. Họ phái hai kỵ sỹ đến trước trại quân Nga nói vọng vào: ''Chúng bây giết Sứ Giả của quân ta, đột kích quân tiền đạo, chúng bây muốn chiến tranh. Được lắm...Phải nhớ kỹ là quân ta chẳng làm điều gì 

thiệt hại cho chúng bây. Trên tất cả các dân tộc còn có Trời. Trời sẽ xét xử sau...''  Quân Nga rất đỗi kinh ngạc trước thái độ của hai tên kỵ sỹ, kinh ngạc vì họ đến đây chỉ để công khai tuyên chiến, coi cái chết như trò 

đùa, cho nên lần này họ để cho chúng bình yên trở về.  Suốt chín ngày liền Tốc Bất Đài và Triết Biệt vừa đánh vừa chạy nhưng không lúc nào rời xa quân Nga, rồi thình lình họ dừng lại sau con sông Kalka. Tám vạn liên 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 101

quân Nga Komane dàn ra trước đạo quân Mông Cổ. Mistislav nhất quyết không để cho kẻ địch trốn thoát và, vì muốn chiến công đều về tay mình, liền độc lực tấn công địch trong khi Mistislav de Kiev còn đang củng cố 

vị trí ở thượng lưu sông Kalka. Nhưng quân Mông Cổ chỉ nhắm vào nhược điểm của địch là cánh quân Komane. Họ phóng hết Kỵ Binh vào hàng ngũ Komane, chém giết tơi bời rồi tẻ ra làm nhiều cánh đánh thốc vào mặt 

trận Nga. Bị tấn công chớp nhoáng thế như vũ bão, hàng ngũ quân Nga nhốn nháo tán loạn. Kết quả là chỉ có một phần mười quân Nga trốn thoát được cuộc thảm sát. Mistislav đào tẩu trên một chiếc thuyền sau khi đốt 

tất cả thuyền chiến để tránh cuộc truy đuổi của quân địch.  Quân Mông Cổ lại kéo xốc tới bao vây Trại của Mistislav de Kiev. Chỉ một đợt tấn công họ chiếm được Trại, 10.000 binh Nga không một người nào còn sống để 

đem tin thảm bại về cho Hoàng Ðế. Tổng kết trận này có 6 Hoàng Thân và 70 Nhà Quý Tộc phải đổi mạng với 10 Sứ Giả quân Mông Cổ. Khắp nước Nga lúc bấy giờ không còn một đạo quân nào có thể đương đầu với 

quân Mông Cổ nữa.  Nhưng hai Tướng Mông Cổ cũng không thể chiếm nước Nga bằng ba vạn phu đó được. Trái với thói quen của họ, lần này họ chỉ đuổi bại quân một đỗi đường ngắn rồi tràn tới các Thị Trấn lân cận 

cướp giật, chém giết để trả thù. Hả mối hận rồi họ liền phi lên mạn Bắc, vượt qua những đồng hoang miền Nam bộ đến tận chân rừng miền Bắc bộ Nga, mới chịu quay trở về phương Đông.  Trên đường về căn cứ họ phải 

qua lãnh thổ Bolgar ở khoảng thượng lưu sông Belgar. Đây là một xứ nông nghiệp, sản xuất rất dồi dào các loại da, sáp và mật. Quân Bolgar dàn ra ngoài biên cảnh chờ đợi...Nhưng cũng chỉ một trận giao chiến họ bị đánh 

tan vỡ rồi chịu làm phiên thần Mông Cổ, sáp nhập vào hãn địa của Truật Xích. Dọc theo sông Volga còn 40 Bộ Lạc Saxine sống về nghề trồng tỉa và đánh cá, thấy quân Bolgar đã hàng phục đành cũng qui thuận theo.  

CHƯƠNG XX NGÀY VỀ Cuộc hành trình từ xứ A Phú Hãn về Mông Cổ phải mất một năm tròn. Bây giờ khói lửa đã yên, đại quân Mông Cổ thong dong tiến bước, không còn chi phải vội vàng nữa.  Dẫn đầu là một 

đoàn tù binh không biết cơ man nào mà kể và theo sau là đoàn lạc đà bất tận tải đủ các loại của báu. Những lúc dừng lại nghỉ ngơi, quang cảnh trại binh giống như một đoàn trại dân sự vì mỗi chú lính bây giờ đều có hai ba 

người vợ với một bầy con, gia súc đủ loại nhiều như kiến cùng những cỗ xe chất đầy của cải. Việc cắm trại hoặc nhổ trại, chăn súc vật đều giao cho bọn nô lệ. Cuộc khải hoàn thoạt nhìn tưởng như một cuộc di cư vĩ đại...  

Bỗng có hai tên khoái mã đem tin cấp báo tới: Tin thứ nhất là tin Mộc Hoa Lê chết, sau tám năm kiên trì bình định nước Kim. Viên Ðại Tướng đã trối lại với người con trai như sau: ''Ta xông pha trận mạc suốt 40 năm, 

giúp cho Ðại Hãn thực hiện nhiều công nghiệp lớn lao, không hề biết sờn lòng, nhưng chỉ ân hận có một điều là không chiếm được Nam Kinh của đế quốc Kim. Vậy con hãy thay cha làm cho xong nhiệm vụ ấy...'' Tin thứ 

hai là tin Hoàng Ðế Kim đã băng hà, Thái Tử (Chou Su) lên nối ngôi. Dưới triều của Tân Vương, cuộc kháng chiến của quân Kim càng sôi động hơn trước.  Nghe tin sau Thành Cát Tư Hãn không cho là quan trọng, vẫn để 

cho ba quân tiến thư thả. Ông chấp nhận cho Bu Ru, con của Mộc Hoa Lê, tiếp tục công cuộc chinh phục nước Kim. Ðại Hãn chỉ trông đợi Thái Tử Truật Xích về bái kiến, nhất là 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 102

hai Ðại Tướng Tốc Bất Đài và Triết Biệt, vì cuộc hành binh thám sát ba năm quanh vùng biển Caspiene đã hết hạn.  Trông mãi vẫn không thấy tăm dạng Truật Xích, hai Ðại Tướng chỉ có Tốc Bất Đài trở về, còn Triết Biệt 

đột nhiên lâm bịnh nặng rồi chết lúc vừa tới địa phận Tân Cương.  Quân đoàn của Tốc Bất Đài hao một số lớn chiến sĩ, nhưng bù lại họ dắt về vô số tù binh gồm đủ các giống dân xa lạ cùng với những cỗ xe nặng oằn chiến 

lợi phẩm nối tiếp nhau thành một con mãng xà vĩ đại.  Vào bái kiến Ðại Hãn, Tốc Bất Đài bị giữ luôn trong viên môn suốt mấy tuần lễ để báo cáo tỉ mỉ mọi việc xảy ra trong những năm hành trình thám thính ở phương Tây.  

Ba mươi ngàn quân Mông Cổ đã làm một cuộc viễn chinh không tiền khoáng hậu trong lịch sử thế giới: Từ địa điểm tiến phát ở mạn Nam biển Caspienne, đoàn Kỵ Binh Mông Cổ đã phi 6.000 c.s. qua những cõi đất bao 

la, giao chiến 12 trận đều thắng tất cả, đánh bại 12 dân tộc, tất cả công lao hạn mã ấy đều là để xây dựng hãn địa của Truật Xích, mà Thái Tử không có mặt để nghe báo cáo...  Ðại Hãn phải gửi liên tiếp nhiều toán khoái 

mã gọi Thái Tử tới: ''Nó phải tới đây gặp ta! Còn phải chinh phục nhiều xứ khác nữa, đâu phải chỉ có đế quốc bé nhỏ ở bên biển Aral. Ta sẽ trao trọn phương Tây cho nó...''  Nhưng lần nào cũng vậy, ở Khâm Sát người 

ta báo rằng Truật Xích đang lâm bệnh nặng. Rồi một ngày nọ, một tên Mông Cổ từ Khâm Sát mang tới một nguồn tin: Thái Tử đang đi săn!  Nghe xong Ðại Hãn tức giận đến nộ khí xung thiên, liền phái hai khoái mã ''tên 

bay'' hỏa tốc mang lịnh tiễn đến Sát Hợp Đài và Oa Khoát Đài, bảo hai vị Vương Tử phải huy động toàn lực tới hãn địa của Truật Xích. Đại quân đang kéo về cũng tức khắc đình bộ, lịnh truyền từ vạn phu này đến vạn 

phu khác phải chuẩn bị tác chiến...trận giặc nội bộ sắp bùng nổ!  Thấy mối nguy cơ, Chu Thai hết sức can gián Thành Cát Tư Hãn, cố trình bày tất cả cái hiểm họa của một cuộc chiến tranh tương tàn nhưng vô hiệu quả. 

Thành Cát Tư Hãn hét lên như sấm: ''Nó là thằng bất trị! Chỉ có thằng bất trị mới dám coi thường mạng lịnh của ta! Một thằng bất trị không thể cai trị ai được...''  Hai Vương Tử đã trẩy quân lên mạn Bắc, đang sắp sửa 

bao vây quân Khâm Sát bỗng có một người con của Thái Tử bay ngựa tới cho hay Truật Xích đã chết!  Sự thật Thái Tử không hề mở một chuyến săn nào cả, chỉ có đám Tướng lãnh tổ chức cho Quân Ðội một lần để cho 

họ có dịp hoạt động, giải trí. Suốt thời gian đó Thái Tử đang quằn quại trong lều vì một cơn bạo bệnh...  Nghe tin trên Thành Cát Tư Hãn không ra khỏi viên môn, không tiếp xúc ai suốt hai ngày liền. Ông xin vong linh Thái 

Tử hãy tha thứ sự bất công của ông. Truật Xích không hề nghịch ý phụ vương, không hề muốn ly khai, và dù đang bị cơn bịnh hành hạ không thể lên đường được, Thái Tử cũng tạ lỗi với phụ vương bằng cách sai người 

mang về dâng 20.000 con tuấn mã.  Hết hạn cấm phòng, Ðại Hãn liền ra lịnh truy nã tên Mông Cổ đã báo tin láo khoét. Quân đổ đi tìm khắp hang cùng ngõ hẻm trong một tầm mấy trăm dặm mà vẫn không thấy bóng dáng 

tên man trá đó.  Đoàn quân viễn chinh lại tiếp tục con đường hồi hương. Khi đến biên cảnh của hai nước Mông Cổ, Thổ Phồn, Ðại Hãn gặp một vụ săn qui mô và hào hứng do các Tướng lãnh ở đây tổ chức. Mấy đứa 

cháu nội của ông liền tham gia. Hô Lô Hổ, 11 tuổi, con của Đà Lôi và Hốt Tất Liệt, 9 tuổi, lần thứ nhất hạ được con mồi, kiêu hãnh mang đến khoe với ông nội. Theo tục lệ cổ truyền phải tổ chức một buổi tế lễ, 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 103

cho chúng nó lấy thịt và mỡ con thú chà xát lên ngón tay cái để lấy hên, sau này có đi săn chắc chắn sẽ hoạch lợi. Thành Cát Tư Hãn cảm thấy một niềm vui bừng dậy trong lòng, đứng ra làm chủ tế cho mấy đứa cháu.  Hô 

Lô Hổ, vị Chúa tương lai của miền Trung Á, siết mạnh tay của ông mình để thử sức. Ðại Hãn cả cười: ''Các ngươi hãy xem, xem lũ cháu ta đang xâm chiếm cả hai tay ta''. Nhưng Hốt Tất Liệt lại đưa tay ra với vẻ rất 

nghiêm chỉnh quyền uy. Ðại Hãn liền xoay qua phía các con bảo: ''Khi nào chúng bây gặp việc nan giải, hãy hỏi Hốt Tất Liệt''.  CHƯƠNG XXI TÁI CHIẾM TÂY HẠ Sử Trung Hoa thuật rằng một cận Quan của Thành 

Cát Tư Hãn có phận sự phải nhắc nhở ông nhớ hàng ngày vào buổi trưa và buổi chiều việc ''đế quốc Tây Hạ vẫn còn tồn tại bên cạnh đế quốc Mông Cổ''. Ông quyết thực hiện cho kỳ được lời phát thệ trước khi đi đánh 

đế quốc Kharesm, phải đáp lại sự phản bội của Chúa Tây Hạ bằng bất cứ giá nào.  Nhưng Chúa Tây Hạ đã chết cùng một năm với Mộc Hoa Lê và Hoàng Ðế Kim. Thái Tử lên kế vị liền thu dụng tất cả người Trung Quốc 

chống Mông Cổ cùng tất cả bọn tàn quân Kim, Khiết Ðan, lập thành một đạo binh hùng hậu tới 500.000 người.  Trong lúc Tây Hạ đang chiêu binh mãi mã, ở nước Kim những hoạt động chống Mông Cổ cũng sôi động trở 

lại. Cậy vào sông Hoàng Hà ở mặt Nam và những thành lũy kiên cố trong các vùng núi hiểm ở mặt Tây, Vua Kim lại tập hợp lực lượng quyết một trận sống chết.  Cũng theo Sử Trung Hoa, trong 15 năm chống ngoại xâm 

và nội chiến, 18 triệu người đã chết ở đế quốc Kim và đế quốc Tây Hạ, tính ra gần một phần ba dân số. Vậy mà đế quốc Kim còn tiềm lực phát động một cuộc kháng chiến, hoặc hơn nữa, tấn công trở lại. Quân Ðội của 

họ tiến vào các Tỉnh đã mất, đánh bại nhiều cánh quân Mông Cổ đóng lẻ tẻ rồi tổ chức lại quân trú phòng ở những thành do Mộc Hoa Lê chiếm. Thành Cát Tư Hãn liền rời Mông Cổ mở cuộc chinh phạt ở mạn Nam và 

mạn Tây. Ông dẫn hết đám con đám cháu cùng với 180 ngàn quân tiến phát. Nhân dịp này ông đưa ra một nguyên tắc cho mọi hoạt động trong tương lai: ''Khi bắt tay vào một việc gì, dù gặp hoàn cảnh trắc trở như thế 

nào đi nữa, các ngươi phải cố gắng làm cho tới cùng. Đừng bao giờ chấm dứt cuộc chiến tranh khi kẻ thù chưa hoàn toàn bị tiêu diệt''.  Hình như linh tính báo trước rằng chiến cuộc này là chiến cuộc cuối cùng của đời ông, 

có lẽ không còn sống để trở về đất tổ nên trước lúc khởi hành ông đã cho lập lại trật tự trong đế quốc, phân chia đoàn trại và Quân Ðội, ban phát hãn địa cho các người con. Bát Đô, con của Truật Xích, lãnh hãn địa ở phía 

Bắc và phía Tây rặng núi Altal ''tới nơi nào mà vó ngựa Mông Cổ còn tới được''. Sát Hợp Đài lãnh xứ Thổ Phồn và những miền ở phía Nam, phía Tây của xứ ấy, Tây Liêu, Kharesm. Oa Khoát Đài lãnh xứ Tây Hạ, đế 

quốc Kim và những xứ ở Đông Á. Đà Lôi lãnh phần đất tổ: Xứ Mông Cổ và đại quân Mông Cổ.  Để cho đế quốc không vì thế mà chia xẻ làm nhiều mảnh, Thành Cát Tư Hãn qui định trong Yassa như sau: ''Con cháu của 

Ðại Hãn dù đang ở nơi nào, hễ sau khi Ðại Hãn băng hà, phải tụ họp về Mông Cổ mở Hội Ðồng Quí Tộc bầu cử một người có đầy đủ khả năng và uy tín lên thay thế. Tất cả đều phải ở dưới quyền lãnh đạo 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 104

của Ðại Hãn, ai lập người khác ngoài quyết định của Hội Ðồng Quí Tộc sẽ bị tử hình''.  Quân Mông Cổ tràn vào đất Tây Hạ thế như nước vỡ bờ, họ chiếm hết những ngọn đồi bao quanh một cái hồ bên sông Hoàng Hà. 

Ðại Hãn sai một toán quân xạ tiễn ưu tú nhất bỏ ngựa đi trên mặt băng khiêu khích quân địch. Kỵ Binh Tây Hạ liền cho ngựa phi như gió cuốn vào trận địa, không ngờ ngựa của họ trượt băng ngã nhoài ra hết, Binh Sĩ kẻ té 

sấp, người nhào ngửa mặc tình cho quân Mông Cổ bắn tên, phóng lao và dùng mã tấu chặt như chặt thịt trên thớt. Rồi đạo binh xạ tiễn này nhảy lên ngựa cùng với một đạo Kỵ Binh khác phi vòng theo bờ hồ tấn công một 

đoàn pháo binh tới tiếp viện. Gươm vung loang loáng một buổi, quân Tây Hạ bị giết sạch không sót một người nào.  Sau trận này quân Mông Cổ dựng lên ba cây trụ, ở mỗi trụ họ treo một cái xác địch thòng đầu xuống đất, 

như thế có nghĩa là họ đã giết 300.000 địch quân.  Bây giờ không còn lực lượng nào bảo vệ Thành Thị và nhân dân trên đất Tây Hạ nữa. Thành nào cũng bị quân Mông Cổ cướp sạch rồi đốt ra tro bụi. Một số ít dân chúng 

trốn vào các hang động, vào rừng sâu, trong một trăm người họa may sống sót được vài người. Đồng ruộng hoa màu đều bị ngựa dẫm hoặc bị đốt, nhà cửa gần như không còn cái nào nguyên vẹn. Vua Tây Hạ trốn về một 

cái Thành kiên cố trong vùng núi hiểm mà cũng không khỏi bị hạ sát. Nhưng Ðệ Tam Vương Tử vẫn kiên trì chống lại quân Mông Cổ, ông rút vào Thành Ninh Hạ, đóng kín cửa chịu đựng.  Quân Mông Cổ vây hãm nhưng 

vô hiệu quả vì hào thành quá sâu rộng, không tài nào lấp được. Tất cả các loại máy của pháo binh đều hết hiệu nghiệm trước những bức tường sừng sững như vách núi. Thấy việc hạ Thành còn lâu dài, Thành Cát Tư Hãn 

để lại một đạo quân giữ chặt bốn cửa, giao cho Oa Khoát Đài một đạo quân tiến đánh nước Kim, đạo thứ ba tiến vào các nước phiên thuộc của Tây Hạ. Phần ông dẫn một đạo đi càn quét suốt đế quốc Kim đến tận chỗ 

ba ranh giới giao nhau (Tây Hạ, Kim và Nam Tống). Đường liên lạc giữa hai nước Trung Quốc và Tây Hạ bị cắt đứt khiến cho dân Tây Hạ tuyệt vọng, hết can đảm chiến đấu nữa. Hoàng Ðế Kim liền gửi Sứ Giả đến xin 

nghị hòa, dâng cho Thành Cát Tư Hãn một cái bình đựng toàn là những loại ngọc vô giá của hoàng cung.  Ðại Hãn đã quá chán cái lối đem tặng phẩm tới xin nghị hòa hôm trước để hôm sau phản bội, liền sai quân đem 

ngọc vãi tung tóe ở mặt trước viên môn cho Quân Túc Vệ ai muốn nhặt tha hồ đến nhặt.  Nối theo Sứ Giả Kim là Sứ Giả của Vương Tử Tây Hạ đến xin dâng Thành Ninh Hạ, tâu rằng:  - Nếu Ðại Hãn xá tội, Vương Tử sẽ 

đích thân đến bái kiến.  Thành Cát Tư Hãn lặng yên suy nghĩ một lúc lâu rồi mới đáp:  - Ta hứa bỏ qua chuyện cũ.  CHƯƠNG XXII CỖ XE TANG VỀ ĐỈNH NÚI THIÊNG Thành Cát Tư Hãn bắt đầu thấy mệt mỏi vì 

những ám ảnh nặng nề của tuổi già. Ông thường hay nói: ''Thần Chết đã chờ trước ngưỡng cửa để rước ta''. Một hôm ông cho gọi tất cả đám con cháu về và phán rằng: ''Nhờ ơn Trời giúp sức, ta đã gây dựng cho chúng 

bây một đế quốc rộng lớn, từ trung tâm phi ngựa về phía Ðông hoặc phía Tây suốt môt năm cũng chưa tới biên giới. Ta chỉ tiếc đời ta quá ngắn ngủi không kịp hoàn thành cuộc chinh phục thế giới. Nhiệm vụ của chúng bây 

là tiếp tục công cuộc ấy. Phải đồng tâm nhất trí để thắng kẻ thù và để có thể sống lâu dài, hạnh phúc''. Ông thuật một chuyện ngụ ngôn:  

THÀNH CÁT TƯ HÃN 105

''Thuở xưa có hai con rắn: Một con có nhiều đầu nhưng chỉ có một cái đuôi, và một con chỉ có một đầu nhưng có nhiều đuôi. Đến mùa Ðông giá lạnh, chúng nó tìm được một cái hang để trú ẩn. Cửa hang quá nhỏ hẹp, 

khiến con rắn nhiều đầu không thể chun xuống được. Mấy cái đầu của nó cứ tranh nhau, gây gổ với nhau, sau cùng nó tìm được nhiều cửa hang rồi mỗi đầu chun xuống một cửa, nhưng cái đuôi làm sao xuống được ? Rắn 

đành chịu chết! Còn con rắn một đầu thì chui xuống hang dễ dàng với tất cả đuôi qua được mùa Ðông. Rồi với giọng nghiêm khắc Ðại Hãn kết luận: ''Chỉ một đứa trong các con sẽ lên nối ngôi Ðại Hãn của ta''.  Nhìn một 

lượt qua các Vương Tử ông nói tiếp: ''Đứa nào trong chúng bây có thể cầm đầu đế quốc của ta ?''  Các Vương Tử liền một loạt quì xuống xin phụ vương hãy quyết định, họ nguyện triệt để tuân theo. Thành Cát Tư Hãn 

nhìn từng người một thật lâu rồi quyết định: ''Oa Khoát Đài hãy nối ngôi ta''.  Các Vương Tử thật sự không có người nào có cái thiên tài và những đức tính như ông, tài dùng người, tài thao lược, với ý chí sắt đá và lòng 

kiên nhẫn vô biên...Chỉ còn cách là chọn người nào có được một vài đức tính thiết yếu mà thôi. Sát Hợp Đài thì tính khắc nghiệt, đa sát, Đà Lôi có tài thao lược, giàu nghị lực nhưng thiếu nhiều đức tính lãnh đạo, Oa Khoát 

Đài được giao ngôi báu chỉ vì Ðệ Tam Vương Tử ''biết nghe lời khuyên của kẻ khác, biết dùng người theo khả năng, biết chinh phục lòng những kẻ dưới tay, biết dàn xếp nội bộ'' mặc dù Ðệ Tam Vương Tử hơi kém nghị 

lực, chỉ có cái tật hay say sưa mà vẫn không chừa được.  Thành Cát Tư Hãn nghĩ xa trong tương lai và nhằm một mục đích rõ rệt nên không cần ý chí sắt đá và tài thao lược. Ông đặt thuật dùng người và lòng khoan dung 

lên trên tất cả các đức tính khác của người lãnh đạo.  Sau khi quyết định, ông hỏi Oa Khoát Đài có điều gì muốn nói không. Vương Tử tâu rằng:  - Thưa phụ vương, phụ vương đã cho phép con mới dám nói, con đâu dám 

từ chối ngôi báu của phụ vương đã giao, và nguyện sẽ cố gắng cai trị đế quốc một cách khôn khéo, tài ba. Nhưng chỉ sợ sau nầy đám con của con không đủ sức để gìn giữ ngôi báu nữa. Đó là điều con muốn nói.  - Nếu 

con hoặc cháu của mầy không đủ tài đức thì hãy chọn đứa nào xứng đáng trong hàng cháu của ta lên kế vị.  Thực ra trong thâm tâm Thành Cát Tư Hãn không muốn để cho Oa Khoát Đài lập một dòng Ðại Hãn riêng nên 

đã qui định sẵn một thể thức ghi trong Yassa để Hội Ðồng Quí Tộc chiếu theo đó mà thi hành. Ngoài ra lại giao cho Đà Lôi quyền giám sát đế quốc...  Mọi sự sắp đặt đã chu đáo như vậy mà Thành Cát Tư Hãn vẫn chưa 

yên tâm, lòng vẫn canh cánh lo sợ mối chia rẽ xảy ra giữa đám con cháu. Trong cơn hấp hối, ông còn ráng giảng thêm một lần nữa bài học đoàn kết và tương trợ. Với lấy túi tên, ông rút ra đưa cho mấy người con cháu mỗi 

người một mũi, bảo họ thử bẻ gãy mũi tên trên tay...  - Chúng bây có thấy chưa, nếu hành động riêng lẻ, số phận của chúng bây sẽ như những mũi tên nầy! Chúng bây sẽ bị kẻ thù khinh rẻ, chà đạp và cướp đoạt!  Xong 

rồi ông đưa nguyên bó tên bảo họ lần lượt thử bẻ gãy như hồi nãy nhưng không một ai bẻ nổi. Bây giờ ông mới nghiêm giọng nói:  - Đó là hình ảnh của sự đoàn kết chặt chẽ giữa chúng bây, đừng trông cậy vào kẻ khác, 

nhất là đừng nghe kẻ thù, hãy giúp đỡ nhau, bao bọc nhau trong mỗi cảnh ngộ ở đời, phải triệt để tuân hành luật Yassa và bất cứ làm việc gì hãy làm cho 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 106

tới cùng! Ta nhắc lại chỉ có đoàn kết và tương trợ lẫn nhau, chúng bây mới giữ nổi đế quốc của ta...Bây giờ chúng bây hãy trở về Quân Ðội đi!  Ðại Hãn sai Oa Khoát Ðài qua nước Kim, Sát Hợp Ðài qua phương Tây, 

Bạt Đô về Mông Cổ...  Nhưng cho đến phút cuối cùng, Thành Cát Tư Hãn vẫn không trút được gánh lo âu về nước Kim. Trên chiếc giường chờ đợi Tử Thần, ông thảo cho Đà Lôi một kế hoạch đập tan lực lượng của 

nước Kim, kẻ thù muôn thưở của dân du mục:  Tinh binh của nước Kim đều đóng ở miền Tây, trên Bắc có sông Hoàng Hà chắn ngang, dưới Nam có núi cao che chở, ta không thể nào thắng họ ở đó được. Nhưng nước 

Tống lúc nào cũng chực diệt Kim, sẽ cho quân ta mượn đường tiến đến vùng bình nguyên phía Đông. Từ đó quân ta tiến thẳng tới vây hãm Khai Phong. Tất nhiên Hoàng Kim sẽ gửi tinh binh đóng ở miền Tây về tiếp ứng 

giữ Kinh Sư. Họ phải trẩy quân đi ngàn dặm mới tới Khai Phong, người ngựa đều mệt, bấy giờ quân ta đổ ra đánh tất sẽ diệt được!  Trước giờ chết Ðại Hãn còn ra một lịnh cuối cùng: Phải giấu kín tin ta chết và khi Thái Tử 

Tây Hạ đến bái kiến, phải giết đi luôn cả bọn tùy tùng. Tất cả hàng Quý Tộc và cận Tướng phải về Mông Cổ, bấy giờ mới được phát tang (18 tháng 8 năm 1227).  Quân Mông Cổ triệt thoát ra khỏi Tây Hạ, lục tục kéo về 

nước. Trên đường hồi hương họ ca hát cười đùa như không có việc gì xảy ra, chỉ có khác là ngựa phi mau hơn lệ thường. Các binh đoàn ở xa như Khâm Sát, Nãi Man, Liêu Ðông cũng kéo về, có vẻ gấp rút hơn, nhưng 

theo lịnh của Bộ Tổng Tham Mưu phải trẩy đi như ra chiến trường.  Lúc sau nầy, trước viên môn của Ðại Hãn bao giờ cũng có một cây giáo cắm mũi xuống đất báo hiệu vị Chúa Tể đang lâm bịnh nặng. Không một ai được 

phép vào, trừ các Vương Tử, cận Tướng và Quân Sư Chu Thai. Quân Túc Vệ gác ngày đêm cực kỳ nghiêm ngặt, kín như một vòng tường sắt. Chỉ có một lần cửa hé ra cho bọn Thái Tử Tây Hạ vào, nhưng ít phút sau họ 

chỉ còn là những cái xác đậy kín khiêng trở ra hấp tấp. Lần lượt tất cả lều trại trong khu vực Đại Bản Doanh đều được hạ xuống xếp lại, sau rốt tới viên môn của Ðại Hãn. Ở bốn phía, quân các trại cũng thu xếp lên đường, 

cuối cùng mới đến Quân Túc Vệ. Họ án khắp bốn phía chiếc xe chở quan tài của Ðại Hãn thành một vòng nhân tường dày đặc, khiến cho những cặp mắt tò mò đến đâu cũng không thấy được. Cỗ xe tang tiến đến đâu thì 

những kẻ lảng vảng ở trên đường hay ở trong những xóm nhà lân cận đều bị hạ sát không sót một người, trên suốt con đường, chiếc xe tang thầm lặng để lại phía sau toàn là thây người ngổn ngang. Tất cả các giống sinh vật 

từ người đến thú, chim, rắn...hễ vô phúc lọt vào tầm mắt của Quân Túc Vệ là bị đuổi theo đến kỳ cùng. Cứ như thế cỗ xe tang vượt qua núi đồi, qua sông hồ, qua rừng rậm, qua Sa Mạc.  Chỉ một lần cái im lặng tang tóc bị 

cắt đứt lúc bốn bánh xe lún xuống đất sét xanh, ngựa khỏe nhất cũng không làm sao kéo lên được. Thân Vương Gia Ganh, viên Tướng chỉ huy Túc Vệ phải cất cao giọng hát lên: ''Hỡi Ðại Hãn, Chúa Tể của dân Mông 

Cổ! Ngài nỡ nào để cho nhân dân xôn xao và đâu lẽ ngài lại muốn nằm giữa chốn hoang vu này! Thần dân của Ngài đang chờ đợi ngài ở quê nhà, nơi ngài đã chào đời. Bà Bật Tê, người vợ yêu quý của ngài, nàng Cúc Lan 

xinh đẹp, chiếc ngai vàng và viên môn kim tuyến đều ở quê nhà! Nơi này cát nóng như rang vùi dập quá nhiều xác quân thù, xin ngài hãy về nằm bên cạnh thần dân của ngài...Nếu chúng tôi không còn cái vinh dự làm tường 

đồng che chở cho ngài nữa, chúng tôi cũng nguyền đưa di thể tựa châu ngọc của ngài về quê hương mới mong thỏa mãn được nguyện vọng của toàn dân''. 

THÀNH CÁT TƯ HÃN 107

Hình như lời khẩn cầu của Thân Vương được chấp thuận, bánh xe tang lăn qua khỏi vũng lầy tiếp tục con đường về.  Đến biên giới Mông Cổ đoàn hộ tang gặp một rừng người ra đón rước, họ khóc kể vang dậy đất trời, 

trong số ấy có 5 bà Hậu với đám con, 500 Vương Phi và Cung Tần, những Thượng Tướng, những Nhà Quý Tộc...Họ hát những khúc ai ca não nuột, giọng ngân dài trầm trầm trong lúc tiến về Délegune Boldok trên nguồn 

sông Onon. Đến đây linh cữu được dời qua một cỗ xe tang khác và chỉ một số người chọn lựa được tiễn đưa đoạn đường cuối cùng đến núi Bourkhane Kaldoun.  Trên đỉnh núi này xưa kia có một lần đi săn, Ðại Hãn ngồi 

nghỉ dưới một gốc cây cổ thụ, trầm ngâm suốt cả ngày. Khi bọn tùy tùng đến Ðại Hãn nói: ''Ta ưng chọn nơi này làm nơi yên nghỉ cuối cùng của ta, các ngươi hãy ghi nhớ'.  Cho nên họ mới chôn Thành Cát Tư Hãn ở bên 

gốc cổ thụ ấy. Họ dựng chung quanh ngôi mộ 8 cái lều màu trắng để làm nơi thờ phụng và cắt 1000 Quân Túc Vệ đóng trại ở chung quanh chân núi làm một hàng rào danh dự. Sau này trên đỉnh núi ấy còn thêm nhiều ngôi 

mộ nữa, đó là mộ của Đà Lôi, Oa Khoát Đài, Sát Hợp Đài, Mông Kha và Hốt Tất Liệt. Mấy trăm năm sau một rừng cây mọc lên dày đặc trở thành một khu rừng thiêng, không ai dám bén mảng tới nữa khiến cho ngày 

nay không ai biết những ngôi mộ ấy ở nơi nào. Nhiều nhà khảo cổ đã phí công tìm tòi mà vẫn không gặp được mộ của Thành Cát Tư Hãn. Họ biết rõ vùng núi Délegune Boldok, nhưng không biết đỉnh nào là đỉnh 

Bourkhane Kaldoun.  Di tích của nhà chinh phục vĩ đại nhất thế giới hiện chỉ còn một bộ đồ sô gai ở Viện Bảo Tàng Bắc Kinh.   HẾT HÌNH ẢNH  

 BỐN MẶT TẤN CÔNG KHARESM  

→QUÂN MÔNG CỔ  

- Đường đào tẩu của MOHAMED  

THÀNH CÁT TƯ HÃN 108

  ĐẾ QUỐC MÔNG CỔ NĂM THÀNH CÁT TƯ HÃN MẤT (1227)  

      CUỘC VÂY HÃM ĐẾ KINH  

THÀNH CÁT TƯ HÃN 109

   MÔNG CỔ THỐNG NHẤT NĂM 1207  

     THÀNH CÁT TƯ HÃN 110