Sù ph¸t triÓn cña hÖ thÇn kinh trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸ thÓ

•         HÖ thÇn kinh ®­îc ph¸t triÓn tõ l¸ ph«i ngoµi. PhÝa l­ưng cña l¸ ph«i ngoµi dµy lªn, t¹o ra tÊm thÇn kinh.

•         Trong giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸ thÓ, c¸c tÕ bµo ngo¹i b× vµ c¸c tÕ bµo cña tÊm thÇn kinh cã cÊu tróc gièng nhau. DÇn dÇn tÊm thÇn kinh cuén l¹i thµnh m¸ng thÇn kinh vµ sau ®ã lµ èng thÇn kinh cã bÒ dµy nh­ nhau trªn suèt chiÒu dµi cña èng. Sau ®ã phÇn ®Çu èng ph×nh réng ra vµ ph¸t triÓn thµnh n·o bé. PhÇn èng cßn l¹i ph¸t triÓn thµnh tuû sèng.

•         Tuû sèng ph¸t triÓn tr­íc n·o bé. ë phÝa bông cña nã c¸c nguyªn bµo thÇn kinh (neuroblast) t¹o ra c¸c neuron vËn ®éng. C¸c neuron vËn ®éng ë sõng tr­íc tuû sèng ®­îc biÖt ho¸ sím h¬n c¸c tÕ bµo thÇn kinh thùc vËt ë sõng bªn tuû sèng. §Çu tiªn c¸c sîi thÇn kinh vËn ®éng ®ang ph¸t triÓn chØ lµ nh÷ng sîi trÇn, sau ®ã míi ®­îc myelin ho¸.

•         ë ng­êi, qu¸ tr×nh myelin ho¸ c¸c rÔ thÇn kinh tuû sèng kÕt thóc vµo kho¶ng 3-5 tuæi, ®«i khi ®Õn 10 tuæi. Sù ph¸t triÓn cña mµng myelin vµ sîi trôc cßn tiÕp tôc muén h¬n.

•         C¸c cung ph¶n x¹ ë ph«i ng­êi ph¸t triÓn vµo kho¶ng tuÇn thø 7 ®Õn tuÇn thø 8, lóc nµy xuÊt hiÖn c¸c ph¶n x¹ vËn ®éng t¹i chç - ph¶n x¹ co cæ vµ phÇn trªn cña th©n khi kÝch thÝch m«i vµ c¸c c¸nh mòi. §Õn gi÷a tuÇn thø 8-9 kÝch thÝch vµo m«i vµ c¸nh mòi g©y vËn ®éng phÇn lín th©n m×nh vµ tay. Theo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña ph«i, diÖn tÝch cña da t¨ng lªn vµ kÝch thÝch lªn da lµm t¨ng sè l­îng c¸c ph¶n x¹ vËn ®éng, t¨ng sè l­îng c¸c c¬ tham gia vµo c¸c vËn ®éng ®ã. Do ®ã, cÊu t¹o cña c¸c cung ph¶n x¹ trë nªn phøc t¹p h¬n vµ đưîc gäi lµ c¸c vßng ph¶n x¹.

Thần kinh mạng lưới : sứa, thủy tức

Hệ thần kinh dạng hạch : côn trùng, cánh cứng, ong mật

HÖ thÇn kinh ở người bao gåm

•         HÖ thÇn kinh TW: bé n·o (®¹i n·o, n·o trung gian, n·o gi÷a, tiÓu n·o, hµnh tuû) + tuû sèng

•         HÖ thÇn kinh ngo¹i biªn: 12 ®«i d©y thÇn kinh sä n·o, 30-31 ®«i d©y thÇn kinh tuû sèng.

            Ngoµi ra, hÖ thÇn kinh ngo¹i biªn l¹i ®­îc chia thµnh 2 lo¹i:

-          D©y thÇn kinh ®éng vËt (tkinh soma)

-          D©y thÇn kinh thùc vËt (tkinh tù ®éng): gåm d©y thÇn kinh giao c¶m vµ phã giao c¶m.

§¬n vÞ cÊu tróc cña hÖ thÇn kinh

•         §¬n vÞ cÊu tróc cña hÖ thÇn kinh lµ tÕ bµo thÇn kinh hay neuron. Chøc n¨ng cña neuron lµ tiÕp nhËn kÝch thÝch, t¹o ra c¸c xung ®éng thÇn kinh vµ dÉn truyÒn chóng ®Õn c¸c tÕ bµo kh¸c.

•         CÊu tróc vµ kÝch th­íc c¸c neuron rÊt kh¸c nhau. VÝ dô, ®­êng kÝnh cña mét sè neuron chØ b»ng 4-6 mm, trong khi ®ã ®­êng kÝnh cña mét sè neuron kh¸c (c¸c tÕ bµo th¸p khæng lå trong vá c¸c b¸n cÇu ®¹i n·o) ®¹t ®Õn 130mm.

•         H×nh d¹ng cña c¸c neuron còng rÊt kh¸c nhau. Theo h×nh d¹ng ng­êi ta chia ra tÕ bµo thÇn kinh ®¬n cùc, tÕ bµo thÇn kinh l­ìng cùc vµ tÕ bµo thÇn kinh ®a cùc.

•         ChÊt x¸m? chÊt tr¾ng?

-          PhÇn th©n c¸c TBTK tËp hîp thµnh chÊt x¸m (tõ nh©n x¸m, cñ x¸m, thÓ x¸m ®Õn ®åi x¸m)

-          PhÇn sîi c¸c TBTK tËp hîp thµnh chÊt tr¾ng

            Qóa tr×nh mielin ho¸?

-          Mµng cña tbµo Schwann (hoÆc oligodendrocyte) kÐo dµi ra vµ quÊn xung quanh mét ®o¹n sîi trôc t¹o thµnh bao mielin. Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c bao mielin lµ eo (khe) ranvier

-          Eo ranvier dÉn ®iÖn, bao mielin c¸ch ®iÖn. Møc ®é mielin ho¸ lµ mét chØ tiªu ®¸nh gi¸ møc ®é tiÕn ho¸ cña hÖ thÇn kinh.

•         ChÊt x¸m? chÊt tr¾ng?

-          PhÇn th©n c¸c TBTK tËp hîp thµnh chÊt x¸m (tõ nh©n x¸m, cñ x¸m, thÓ x¸m ®Õn ®åi x¸m)

-          PhÇn sîi c¸c TBTK tËp hîp thµnh chÊt tr¾ng

            Qóa tr×nh mielin ho¸?

-          Mµng cña tbµo Schwann (hoÆc oligodendrocyte) kÐo dµi ra vµ quÊn xung quanh mét ®o¹n sîi trôc t¹o thµnh bao mielin. Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c bao mielin lµ eo (khe) ranvier

-          Eo ranvier dÉn ®iÖn, bao mielin c¸ch ®iÖn. Møc ®é mielin ho¸ lµ mét chØ tiªu ®¸nh gi¸ møc ®é tiÕn ho¸ cña hÖ thÇn kinh.

I.                   Nơ ron

Cấu tạo : gồm thân có màng nhân, bào tương và các bào quan khác như thể golgi, thể nissl (bao gồm các mạng lưới nội chất hạtà tổng hợp Pr tích cực) ; sợi trục và sợi nhánh ; điểm tiếp hợp synap (điểm giao tiếp giữa sợi trục hay sợi nhánh của tb TK này với màng,  sợi trục hay sợi nhánh của tb TK khác và với tb trong cơ quan cơ thể mà nó điều khiển)

Phân loại : theo hình dạng

Đơn cực, Lưỡng cực, Đa cực, Giả đa cực

Theo chức năng : hướng tâm, li tâm, trung gian

2. Dây thần kinh

Ko có bao myelin : chiếm tỉ lệ ít, thường là những sợi có tiết diện bé, tốc độ dẫn truyền chậm, ko có các tb Schwann bao quanh mà chỉ có màng bọc sợi thần kinh

Có bao myelin : chiếm tỉ lệ lớn, tiết diện trung bình và lớn,tốc độ dẫn truyền nhanh, có các tb Schwann bao quanh màng axon, 1 phần màng của chúng kéo dài quấn quanh sợi trục gọi là bao myelin. Các bao myelin có tính chất cách điện, còn eo Ranvier thì có khả năng dẫn điện

Phân loại : Dây tk cảm giác: gồm các sợi dẫn truyền xung cảm giác hướng tâm

Dây tk vận động : …ly tâm

Dân tk pha : bao gồm cả 2 loai nói trê

3. synap

Synap TK - TK, Synap TK – cơ

Cấu tạo

a, phần tận cùng của tb tk trước:

phần này thường phình ra như 1 cúc áo được bao bọn trong màng trước synap, có chứa

các ty thể

các túi chứa chất trung gian hóa học

dịch nội bào

b, khe synap

là khoảng cách giữa phần của tb tk trước vs sau hay giữa màng trước và màng sau synap, có chứa dịch ngoại bào

c, màng sau sinap : là phần của thân , sợi trục hay sợi nhánh của tb tk

B¶n chÊt xung ®éng thÇn kinh lµ dßng ®iÖn

§iÖn n·o do ®©u mµ cã?

·         Sù xuÊt hiÖn ®iÖn thÕ nghØ vµ ®iÖn thÕ ho¹t ®éng.

·         C¬ chÕ dÉn truyÒn xung qua synap h­ng phÊn vµ synap øc chÕ.

§iÖn thÕ mµng (®iÖn thÕ nghØ)

•         Dïng 2 ®iÖn cùc nèi víi mét ®iÖn kÕ cùc nh¹y (1 ®Æt ë mÆt ngoµi, 1 ®©m xuyªn qua mµng vµo mÆt trong mµng tÕ bµo), kim cña ®iÖn kÕ lÖch ®i mét kho¶ng, chøng tá cã sù chªnh lÖch ®iÖn thÕ gi÷a trong vµ ngoµi mµng.

•         ë tr¹ng th¸i nghØ, mÆt trong mµng neuron tÝch ®iÖn ©m (-), mÆt ngoµi tÝch ®iÖn d­¬ng (+). Sù chªnh lÖch ®iÖn thÕ gi÷a trong vµ ngoµi mµng tÕ bµo lµ ®iÖn thÕ mµng (-70mV ë mùc èng)

C¬ chÕ h×nh thµnh ®iÖn thÕ nghØ

•         Sù chªnh lÖch vÒ nång ®é Na+, K+ gi÷a dÞch néi bµo vµ ngo¹i bµo

            Néi bµo                                                Ngo¹i bµo

             K+                        >>>>                      K+

             Na+                 <<<<                                         Na+

•         TÝnh thÊm chän läc cña mµng tÕ bµo (chØ thÊm K+) àlàm K+ dịch chuyển ra ngoài màng à làm bên trong tích điện –

•         Chính điện tích âm đó tạo 1 lực giữ K+ ko đi xa được mà tập trung chủ yếu ở bên ngoài màng à làm bên ngoài tích điện +

•         Bơm Na – K giúp duy trì nồng độ K bên trong màng luôn cao hơn bên ngoài màng

•         Thay đổi bất cứ yếu tố nào cũng dẫn đến thay đổi điện thế nghỉ

Cơ chế hình thành điện động

Khi có kích thích làm tb thần kinh hưng phấn, làm xuất hiện điện động

Giai đoạn 1 : mất cực

Kích thích làm thay đổi tính thấm của màng. Cổng Na vốn đóng bây giờ mở ra làm Na tràn vào , trung hòa điện tích âm bên trong màng

Giảm nhanh chóng điện thế nghỉ từ  - 70 V à 0

Giai đoạn 2 : Đảo cực

Các ion Na tràn vào mạnh mẽ ko những trung hòa điện tích âm bên trong mà còn làm thay đổi điện tích  - thành +

Giai đoạn 3 : tái phân cực :

Do bên trong tích điện + à làm thay đổi tính thấm của màng TB, cổng Na đóng lại, cổng K mở ra. K khuếch tán ra bên ngoài làm bên trong -, bên ngoài +, khôi phục lại điện thế nghỉ

3 giai đoạn kéo dài 3 -4 phần nghìn s

Giai đoạn 4 : tái phân cực quá độ : điện thế ghi được sẽ âm hơn so với bình thường, sẽ mất dần khi điện thế nghỉ được phục hồi

Giai đoạn trơ tuyệt đối : trong giai đoạn sớm của 4, axon hoàn toàn ko có khả năng tạo ra xung thần kinh thứ 2 thậm chí ngay cả khi có kích thích mạnh

Giai đoạn trơ tương đối : giai đoạn sau của 4 axon có thể tạo ra xung thần kinh chỉ khi có kích thích mạnh hơn bt

Vai trò : ảnh hưởng tần số của xung tk được truyền đi

V. Dẫn truyền xung thần kinh trên sợi thần kinh

1. Trên dây ko có bao myelin

Dẫn truyền liên tục

Chậm, hiệu quả ko cao, tốn năng lượng

Khi axon đang nghỉ, dùng vi điện cực kích thích ở 1 điểm nào đó dọc theo chiều dài, xung tk lập tức dẫn truyền theo 2 hướng

2. đối với dây có bao myelin

Dẫn truyền kiểu nhảy cóc từ eo ranvie này đến eo khác,

Tốc độ nhanh và tiêu tốn ít năng lượng

3. tại các xinap

Khi xung đến phần tận cùng của dây tk sẽ làm tăng tính thấm đối với ion Ca à giải phóng chất trung gian hóa học chưa trong các túi nằm ở phần phình màng trước xinap à vượt qua màng trước vào khe rồi đến kết hợp với các thụ thể ở màng sau xinap. Tác dụng này gây ra 2 trạng thái, 1 là hưng phấn, 2 là ức chế tùy thuộc chất trung gian hóa học có trong túi chứa ở màng trước

Nếu là chất có tác dụng hưng phấn à khi tác dụng lên màng sau làm thay đổi tính thấm của màng đổi với Na à làm màng sau hưng phấn và xuất hiện 1 hưng phấn sau xinap (EPSP) à EPSP đạt ngưỡng à xuất hiện 1 xung mới à tiếp tục truyền đi trên phần thần kinh phia sau

Nếu là chất ức chế: khi tác dụng lên màng sau sẽ làm thay đổi trạng thái của màng từ phân cực chuyển thành tăng phân cực à xuất hiện điện thế ức chế sau sinap (IPSP) –> xung đến ninap thì dừng lại ko truyền được nữa

VD : Acetylcholin, Adrenalin, Noadrenalin, Dopamin, Serotonin, : hưng phấn hoặc ức chế

Gama amino butyric acid, glycin, Gluctamic acid, Enkephalin : ức chế

Chất P : hưng phấn

C¸c trung khu thÇn kinh vµ tÝnh chÊt cña chóng

•         Trung khu thÇn kinh lµ mét tËp hîp c¸c tÕ bµo thÇn kinh, chóng cïng thùc hiÖn mét ph¶n x¹ nhÊt ®Þnh hay ®iÒu hoµ mét chøc n¨ng nµo ®ã.

•         Ng­êi ta x¸c ®Þnh c¸c trung khu thÇn kinh b»ng c¸ch dùa trªn c¬ së c¸c thÝ nghiÖm kÝch thÝch, ph¸ huû tõng vïng nhá, c¾t bá hay c¾t ngang c¸c phÇn kh¸c nhau cña n·o bé vµ tuû sèng.

            NÕu khi kÝch thÝch mét phÇn nµo ®ã cña hÖ thÇn kinh trung ­¬ng ta quan s¸t ®­îc mét ph¶n øng nµo ®ã, cßn khi c¾t bá nã hoÆc ph¸ huû phÇn ®ã ph¶n øng bÞ mÊt ®i, ta cho r»ng trong vïng ®ã cã trung khu thÇn kinh ®iÒu hoµ ph¶n øng nãi trªn hay tham gia thùc hiÖn ph¶n x¹ ®ã

Tính chất chung của hệ thần kinh

–        DÉn truyÒn mét chiÒu

Dẫn truyền một chiều

-          Sợi thần kinh: 2 chiều

-          Hệ thần kinh: 1 chiều (thụ cảm – trung gian – tác động)

-          Chứng minh:

            Biết: đốt tủy sống rễ trước ly tâm, rễ sau hướng tâm

            Cắt đứt rễ trước, sau của đốt tủy sống.

            Kích thích rễ sau ® ghi được ĐTHĐ ở rễ trước.

            Kích thích rễ trước ® không ghi được ĐTHĐ ở rễ sau

tính chất này chủ yếu do các synap quyết định

–        DÉn truyÒn chËm trÔ. toàn bộ thời gian từ khi tiếp nhận kích thích đến khi phản xạ được gọi là thời gian tiềm tàng của phản xạ, phục thuộc vào mức độ phức tạp của cung phản xạ cũng như trạng thái của hệ thần kinh và các synap

–        Sù phô thuéc cña ph¶n øng ph¶n x¹ vµo c­êng ®é vµ thêi gian kÝch thÝch

–        Sù mÖt mái cña c¸c trung khu thÇn kinh

–        TÝnh nh¹y c¶m cña c¸c trung khu thÇn kinh ®èi víi oxy

Mét sè nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña hÖ thÇn kinh

•         Nguyen tăc Ph¶n x¹:

–        Kh¸i niÖm

–        C¸c lo¹i ph¶n x¹

–        Cung ph¶n x¹

–        Sù h×nh thµnh ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn

•         Nguyªn t¾c quy tô luång hu­íng t©m

•         Nguyªn t¾c liªn hÖ ng­îc

•         Nguyªn t¾c con ®­êng chung cuèi cïng

•         Nguyªn t¾c ­ưu thÕ

•         Nguyen tac dieu khien bat cheo

•         Sherrington: Nguyªn t¾c quy tô luång h­íng t©m

            NhiÒu luång xung h­íng t©m ® quy tô trong mét sè neuron trung gian vµ t¸c ®éng

•         Nguyªn t¾c liªn hÖ ng­îc

•         Nguyªn t¾c con ®­ưêng chung cuèi cïng

Nhận được tác động đồng thời của nhiều kích thích khác nhau nhưng phản ứng chỉ xảy ra đơn độc bởi lẽ từ nhiều neuron hướng tâm truyền về trung ương rồi thông qua neuron trung gian, xung tk chỉ được tập trung vào 1 neuron ly tâm, các neuron này tạo 1 con đường chung cuối cùng của nhiều phản xạ khcas nhau và có thể liên hệ với các bộ máy thể cảm khác nhau của cơ thể

Ukhtomski: Nguyªn t¾c ­điểm ưu thÕ

Trong hệ tk trung ưng có 2 hoặc nhiều trung khu được hưng phấn thì trung khu nào có lực hưng phấn mạnh hơn ưu thế hơn lúc đó có khẳ năng thu hút các hưng phấn yếu hơn về phía mình và ức chế các trung khu đó, đồng thời tăng cường hiện tượng cộng hưng phấn

Chøc n¨ng mét sè phÇn cña hÖ thÇn kinh trung ­¬ng

•         Tuû sèng

•         Hµnh - cÇu n·o

•          N·o gi÷a

•         N·o trung gian

•         TiÓu n·o

•         B¸n cÇu ®¹i n·o

1.      Tủy song

Dµi: 40 -43cm, »30g

* 31 ®èt sèng

-           §o¹n cæ (C): 8

-           §o¹n ngùc (T): 12

-           §o¹n th¾t l­ng (L): 5

-           §o¹n cïng (S): 5

-           §o¹n côt (C): 1-2

Chuc nang

-          Thùc hiÖn c¸c ph¶n x¹

-          §iÒu tiÕt tr­¬ng lùc c¬ (c¾t ®øt tñy sèng khái n·o bé, tr­¬ng lùc c¬ vÉn ®­îc duy tr×)

-          Phèi hîp c¸c ®éng t¸c vËn ®éng

-          Chøc n¨ng c¸c ®­êng dÉn truyÒn cña tuû sèng

Hiện tượng choáng tủy

Khi cắt ngang tủy sống à hiện tượng choáng tủy. biểu hiện là giảm tính hưng phấn và ức chế chức năng phản xạ của tất cả các trung khu nằm dưới chỗ cắt. có ý kiến cho rằng chóang tủy là do mất đi các xung động từ não bộ xuống chi phối tủy sống, quan trọng nhất là các xung động từ thể lưới.Qua 1 thời gian sau khi hết choáng tủy à hoạt động phản xạ của tủy sống lại tăng mạnh à có hiện tượng nhiều phản xạ cùng xuất hiện khi kích thích tại 1 điểm nào đó

VD: kt vào bàn chân à gây vận động cả 2 chân, tiết mồ hôi, bài tiết nước tiểu và phân. Hiện tượng tăng phản xạ là do mất ảnh hưởng ức chế từ não bộ đối vs cn tủy sống, đặc biệt là mất ảnh hưởng ức chế từ thể lưới thân não

2.      Não bộ

Được cấu tạo từ hành não và cầu Varol, não giữa, não trung gian, đại não, tiểu não

Từ não bộ xuất phát 12 cặp dây thần kinh sọ não bao gồm

Dây  I : dây TK khứu giác

Dây II : thị giác

Dây III : vẫn nhãn

Dây IV :Dây tk ròng rọc

…

Hành não và cầu Varol

C¸c ®«i d©y thÇn kinh cña hµnh - cÇu n·o

(V- XII)

•         D©y V (d©y pha): D©y thÇn kinh sinh ba, chia lµm 3 nh¸nh.

–        c¶m gi¸c: da mÆt, phÇn tr­íc da ®Çu, niªm m¹c mòi, miÖng, 2/3 tr­íc l­ìi.

–        vËn ®éng: quan träng nhÊt lµ ®iÒu khiÓn c¬ nhai

•         D©y VI (vËn ®éng): D©y vË n nhìn ngoµi, ®iÒu khiÓn c¬ th¼ng ngoµi cña m¾t

•         D©y VII: D©y thÇn kinh mÆt (d©y pha)

–        C¶m gi¸c: vÞ gi¸c (ph©n bæ ®Õn c¸c nóm vÞ gi¸c)

–        VËn ®éng: c¸c c¬ nÐt mÆt, ®iÒu khiÓn tiÕt n­íc bät cña tuyÕn d­íi hµm d­íi l­ìi

•         D©y VIII: D©y thÝnh gi¸c (d©y c¶m gi¸c)

–        Nh¸nh tiÒn ®×nh: xuÊt ph¸t tõ bé m¸y tiÒn ®×nh, gióp duy tr× t­ thÕ

–        Nh¸nh èc tai: c¶m gi¸c ©m thanh

•         D©y IX: D©y l­ìi hÇu (d©y pha)

            - C¶m gi¸c: nhËn c¶m gi¸c xóc gi¸c 1/3 sau l­ìi

            - VËn ®éng: G©y tiÕt n­íc bät ë tuyÕn mang tai, ®iÒu khiÓn c¬ vïng hÇu

•         D©y X: D©y mª tÈu (d©y pha)

            - vËn ®éng: c¬ cæ häng, thanh qu¶n, c¬ tr¬n èng tiªu hãa, khÝ qu¶n, phÕ qu¶n, m¹ch m¸u. §iÒu khiÓn ho¹t ®éng tim, d¹ dµy, tuyÕn tôy, gan, thËn

            - c¶m gi¸c: phÇn lín èng tiªu hãa, hÇu, phæi, ®­êng h« hÊp, c¬ tim, cung ®éng m¹ch chñ

•         D©y XI vµ XII: d©y vËn ®éng thuÇn tuý. D©y XI ®iÒu khiÓn c¬ øc - ®ßn – chòm, d©y XII ®iÒu khiÓn c¬ l­ìi

Hành não và vầu Varol nằm trực tiếp trên tủy sống thực hiện 2 chức năng : phản xạ và dẫn truyền

a, chức năng phản xạ : thực hiện qua các dây TK trên

hành não tham gia điều hòa các chức năng thực vật cơ bản

Phá hủy hành não à chết do hoạt động HH ngừng, tim ngừng

C¸c ph¶n x¹ cña hµnh n·o:

Trung khu hô hấp :hưng phấn tự động bằng con đường thần kinh thể dịch. Các sợi thần kinh hướng tâm nằm trong dây X và các dây giao cảm. tổn thương trung khu này hđ hh ngừng ngay

Nhân dây X ở người lớn luôn duy trì trạng thái trương lực, gây ức chế tim khi kích thích nó bằng cd thần kinh thể dịch. phá hủy nhân này thì sự điều hòa chức năng tim bị rối loạn

Trung khu vận mạch : duy trì trương lực mạch máu bằng CĐ TK – TD, điều hòa huyết áp

Trung khu dinh dưỡng : có nhân dây VII và IX gây tiết nước bọt, nhân dây X tiết dịch vị, dịch tụy. nhân dây VII, XII gây phản xạ mút, gây 1 số phản xạ nữa như nhai, nuốt

Trung khu gây bài tiết mồ hôi: khi tăng thân nhiệt

Trung khu tiết nước bọt, hắt hơi, nôn, ho

B, chức năng dẫn truyền của hành não

Qua hành não có các đường từ tủy sống đi lên não bộ và các đường dẫn truyền chính của hành não

Các đường dẫn truyền não bao gồm

Đường tiền đình, tủy sống

Đường nhâm trám – tủy sống

Đường nối liền hành não và cầu Varol với tiểu não

Não giữa

C¸c cÊu tróc chÝnh cña n·o gi÷a

•         Cñ n·o sinh t­u

•         Nh©n ®á

•         C¸c nh©n cña d©y thÇn kinh III vµ IV

•         ChÊt x¸m

•         ThÓ l­íi

      Chøc n¨ng n·o gi÷a: ph¶n x¹ ®Þnh h­íng, ®iÒu hßa vËn ®éng tr­¬ng lùc c¬

•         Nh©n cña d©y thÇn kinh sè III vµ sè IV: vËn ®éng c¸c c¬ cÇu m¾t (c¬ th¼ng, c¬ chÐo). CÇu m¾t c©n ®èi, vËn ®éng theo ý muèn

•         Ph¶n x¹ ®Þnh h­íng: C¸c ph¶n x¹ ®Þnh h­íng ®èi víi c¸c kÝch thÝch thÞ gi¸c vµ thÝnh gi¸c do cñ n·o sinh t­ ®¶m nhiÖm (2 cñ tr­íc lµ trung khu thÞ gi¸c s¬ cÊp, 2 cñ sau lµ trung khu thÝnh gi¸c s¬ cÊp).

•         §iÒu hoµ vËn ®éng vµ tr­¬ng lùc c¬

Thể lưới

Trải dài từ hành não đến tận não trung gian. Được cấu tạo từ các tb thần kinh có nhiều kt khác nhau với nhiều synap trên thân neuron. Các tb tk trong thể lưới là các tb đa giác, sợi trục có nhiều nhánh, tx nhiều, tạo thành mạng lưới phức tạp

Vai trò : duy trì trạng thái trương lực vỏ não, điều hòa các phản xạ của tủy sống và trung khu vủa nhiều phản xạ quan trọng

TiÓu n·o

N»m ë hè sä sau

NÆng kho¶ng 150g

ThÓ giun, thïy nót b«ng: cùu tiÓu n·o

C¸c b¸n cÇu tiÓu n·o: t©n tiÓu n·o

Vá tiÓu n·o: 1-2,5mm

Liªn hÖ víi c¸c phÇn nhê 3 ®«i cuèng n·o

Chuc nang

•         KiÓm so¸t vµ ®iÒu chØnh vËn ®éng, gåm c¶ vËn ®éng tuú ý vµ kh«ng tuú ý. Ngoµi ra  cßn tham gia ®iÒu hoµ c¸c chøc n¨ng thùc vËt.

•         KiÓm so¸t vµ ®iÒu hoµ vËn ®éng kh«ng tuú ý (tr­¬ng lùc c¬, phèi hîp c¸c ®éng t¸c vËn ®éng, duy tr× t­ thÕ vµ gi÷ th¨ng b»ng th©n thÓ trong kh«ng gian) lµ chøc n¨ng cña cùu tiÓu n·o.

•         KiÓm so¸t vµ ®iÒu hoµ vËn ®éng tuú ý, trong ®ã cã ph¸t ©m lµ chøc n¨ng cña t©n tiÓu n·o.

Phá hủy tiểu não à xuất hiện những rối loạn vận động và trương lực cơ như sau

Con vật ko thể đứng được, đầu và thân, các chi luôn có vận động lắc lư (rối loạn trương lực cơ do mất các ảnh hưởng điều hòa và ức chế của tiểu não đối với các phản xạ tiền đình và phát sinh từ các thụ thể bản thệ)

Suy nhược cơ và mệt mỏi : người khi đứng mở mắt thì lảo đảo, nhắm mắt thì bị ngã, mất sự phối hợp giữa các hoạt động

Rối loạn vận động tay thể hiện rất rõ, chỉ tay ko đi thẳng mà rung rung, ngoằn nghoèo

Não trung gian và các nhân dưới vỏ

 Nằm trên não giữa, cấu trúc quan trọng là 2 đồi não và vùng dưới đồi

cấu tạo đồi não

Khèi chÊt x¸m, h×nh bÇu dôc, 40 ®«i nh©n gåm nhãm nh©n ®Æc hiÖu vµ kh«ng ®Æc hiÖu

-          Nhãm nh©n ®Æc hiÖu:

            Nh©n chuyÓn tiÕp: nhËn xung tõ c¸c ®­êng c¶m gi¸c (thÞ gi¸c, thÝnh gi¸c)

            Nh©n liªn hîp: nhËn xung tõ nh©n chuyÓn tiÕp råi truyÒn lªn vá n·o

-          Nhãm nh©n kh«ng ®Æc hiÖu:

            C¸c neuron cã c¸c axon t¹o ra ®­êng ®åi n·o kh«ng ®Æc hiÖu

Vïng d­íi ®åi (Hypothalamus)

            32 ®«i nh©n, chia 3 nhãm: tr­íc, gi÷a vµ sau

-          Chøc n¨ng néi tiªt: Nhãm hormon gi¶i phãng, øc chÕ, oxytocin, vasopressin

-          §iÒu hßa c¸c chøc n¨ng thùc vËt:

            Nhãm nh©n tr­íc: liªn quan víi hÖ phã giao c¶m

            Nh©n sau: liªn quan víi hÖ giao c¶m

            Nh©n gi÷a: liªn quan ®Õn chøc n¨ng dinh d­ìng, chuyÓn hãa

-          §iÒu nhiÖt

-          §iÒu hßa tr¹ng th¸I thøc, ngñ

Tham gia h×nh thµnh c¶m xóc (d­¬ng tÝnh, ©m tÝnh)

Đại não và vỏ não

Cấu trúc tb của vỏ các bán cầu đại não

•         Líp I: rÊt Ýt tÕ bµo thÇn kinh,  chñ yÕu lµ c¸c sîi thÇn kinh ®an nhau.

•         líp II: cã nhiÒu tÕ bµo thÇn kinh kÝch th­íc nhá, Th©n tÕ bµo cã d¹ng h×nh trßn, h×nh tam gi¸c vµ h×nh ®a gi¸c.

•         líp III: c¸c tÕ bµo th¸p cã kÝch th­íc kh¸c nhau.

•         líp IV: gièng líp II

•         líp V: c¸c tÕ bµo th¸p lín. Nh¸nh ®Ønh cña tÕ bµo th¸p lín chia nh¸nh h­íng lªn c¸c líp mÆt cña vá n·o, cßn axon cña nã ®i vµo chÊt tr¾ng vµ ch¹y ®Õn c¸c nh©n d­íi vá hoÆc ®Õn tËn tuû sèng.

•         líp VI: c¸c tÕ bµo h×nh tam gi¸c vµ c¸c tÕ bµo h×nh thoi nhiÒu sîi

HiÖn t­ưîng ®iÖn

trong vá c¸c b¸n cÇu ®¹i n·o

•         C¸c tÕ bµo thÇn kinh cã kh¶ n¨ng ph¸t ®iÖn khi chóng bÞ kÝch thÝch hoÆc cã c¸c xung ®éng tõ c¸c tÕ bµo thÇn kinh kh¸c truyÒn ®Õn. Trong vá n·o cã rÊt nhiÒu synap, ë ®©y còng ph¸t sinh c¸c ®iÖn thÕ h­ng phÊn vµ øc chÕ sau synap. Sù tæng céng c¸c ®iÖn thÕ tÕ bµo vµ ®iÖn thÕ synap sÏ t¹o ra ®iÖn thÕ tæng hîp ®­îc biÓu hiÖn b»ng c¸c giao ®éng ®iÖn thÕ.

•         NÕu ®Æt lªn bÒ mÆt vá n·o hay ®Æt trªn da ®Çu 2 ®iÖn cùc vµ nèi chóng víi m¸y ghi ®iÖn n·o ta cã thÓ ghi ®­îc c¸c giao ®éng ®iÖn. §­êng ghi c¸c giao ®éng ®iÖn tõ vá n·o ®­îc gäi lµ ®iÖn n·o ®å (electroencephalogram), ®óng h¬n lµ ®iÖn vá n·o ®å.

•         Theo tÇn sè vµ biªn ®é cã thÓ ph©n biÖt trªn ®iÖn n·o ®å cña ng­êi b×nh th­êng 4 lo¹i nhÞp c¬ b¶n, ®ã lµ nhÞp alpha, nhÞp beta, nhÞp teta vµ nhÞp denta

•         NhÞp alpha - h×nh sin, cã tÇn sè 8-13Hz, trung b×nh lµ 10 Hz vµ biªn ®é kho¶ng 50mv.

•         NhÞp beta thÓ hiÖn râ nhÊt ë vá n·o vïng tr¸n vµ vïng ®Ønh. NhÞp beta còng ghi ®­îc ë c¸c vïng vá n·o kh¸c, khi n·o ho¹t ®éng vµ khi cã kÝch thÝch tõ ngo¹i vi. NhÞp beta lµ nhÞp cã tÇn sè tõ 14 ®Õn 50 Hz, cã biªn ®é kho¶ng 20-25mv.

•         NhÞp teta lµ nh÷ng giao ®éng ®iÖn thÕ cã tÇn sè 4-7Hz, biªn ®é kho¶ng 100-150mv. NhÞp teta ghi ®­îc khi ngñ vµ khi n·o ë tr¹ng th¸i bÖnh lý, khi thiÕu oxy, khi bÞ g©y mª kh«ng s©u l¾m.

NhÞp denta lµ nh÷ng giao ®éng ®iÖn thÕ cã tÇn sè 0,5-3,5 Hz vµ biªn ®é kho¶ng 250-300mv. NhÞp denta ghi ®­îc khi ngñ say, khi bÞ g©y mª s©u, trong c¸c ®iÒu kiÖn bÖnh lý.

Chức năng của vùng vỏ não

•         Vïng c¶m gi¸c soma vµ c¶m gi¸c néi t¹ng:

-          chiÕm kho¶ng 5,4% diÖn tÝch cña toµn vá n·o, t­¬ng øng víi c¸c vïng 1, 2, 3 vµ mét phÇn cña c¸c vïng 5, 7 cña Brodman

-          nhËn c¸c xung ®éng tõ c¸c thô c¶m thÓ ë da (xóc gi¸c, nhiÖt), tõ c¸c thô c¶m thÓ ë c¬, khíp (thô c¶m thÓ b¶n thÓ) vµ tõ c¸c thô c¶m thÓ trong c¸c c¬ quan néi t¹ng.

•         Vïng c¶m gi¸c thÞ gi¸c: n»m ë mÆt trong thuú chÈm t­¬ng øng víi c¸c vïng 17, 18, 19 cña Brodman.Sè l­îng neuron ë trung t©m thÞ gi¸c (17)gÊp 16 lÇn trung t©m thÝnh gi¸c (41), 10 lÇn trung t©m vËn ®éng (4)

            Vïng chiÕu thÞ gi¸c nhËn xung tõ c¸c thô c¶m thÓ cña 2 m¾t (50% cïng bªn, 50% phÝa ®èi diÖn)

•         Vïng c¶m gi¸c thÝnh gi¸c: 41, 42, 20, 22, 36, tiÒn ®×nh (37).

•         Vïng vËn ®éng cña vá n·o: 4, chiÕm 3,% toµn vá n·o

•         Vïng tr¸n: ®¹t møc ph¸t triÓn cao nhÊt trong nÊc thang tiÕn ho¸

–        Vïng tr¸n chÝnh thøc ®­îc xem lµ n¬i diÔn ra qu¸ tr×nh so s¸nh, xö lý, tæng hîp c¸c lo¹i th«ng tin, n¬i tæ chøc thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng cã ý thøc, cã môc ®Ých cña con ng­êi.

–        Khi bÞ tæn th­¬ng: lµm mÊt kh¶ n¨ng lËp kÕ ho¹ch hµnh ®éng, trë nªn bµng quan víi xung quanh, hay buån ngñ, hay nãi lÆp ®i lÆp l¹i mét ®iÒu g× ®ã, kh«ng lÜnh héi ®­îc nh÷ng kiÕn thøc míi, kh«ng cã kh¶ ¨ng t­ duy trõu t­îng. 

Cã 3 vïng vá n·o liªn quan víi ng«n ng÷:

•         Vïng nãi (vïng Broca): Tæn th­¬ng vïng nµy kh«ng nãi ®­îc, do mÊt kh¶ n¨ng chi phèi vËn ®éng cña c¸c c¬ ph¸t ©m.

•         Vïng hiÓu tiÕng nãi (vïng Wernicke): Tæn th­¬ng vïng nµy th× vÉn cßn nghe ®­îc ©m thanh, nghe tiÕng nãi, nh­ng kh«ng hiÓu ®­îc ng­êi ta nãi g×.

•         Vïng hiÓu ch÷ (vïng ®äc): Tæn th­¬ng vïng nµy, tuy vÉn ®äc ®­îc nh­ng kh«ng hiÓu lµ ®ang ®äc g×.

TÝnh chÊt kh«ng ®èi xøng chøc n¨ng vµ ho¹t ®éng phèi hîp gi÷a hai b¸n cÇu ®¹i n·o

•         C¸c dÊu hiÖu mÊt ®èi xøng chøc n¨ng, ®Æc biÖt lµ hiÖn t­îng thuËn tay ph¶i hay thuËn tay tr¸i ®Òu mang ®Æc tÝnh di truyÒn. Tuy nhiªn, sù cè ®Þnh c¸c tÝnh chÊt ­u thÕ trong b¸n cÇu nµo cßn phô thuéc vµo sù gi¸o dôc vµ tËp luyÖn trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸ thÓ. VÝ dô, thuËn tay tr¸i, nh­ng do tËp luyÖn cã thÓ viÕt b»ng tay ph¶i.

•         Trong giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸ thÓ, tÝnh chÊt mÊt ®èi xøng chøc n¨ng gi÷a hai b¸n cÇu ch­a biÓu hiÖn râ, do ®ã, khi b¸n cÇu ­u thÕ bÞ tæn th­¬ng, b¸n cÇu cßn l¹i cã thÓ thay thÕ chøc n¨ng cña b¸n cÇu ­u thÕ.

•         Cïng víi ®Æc ®iÓm mÊt ®èi xøng chøc n¨ng, hai b¸n cÇu ®¹i n·o lu«n ho¹t ®éng phèi hîp nh­ mét khèi thèng nhÊt. Ho¹t ®éng phèi hîp gi÷a hai b¸n cÇu thùc hiÖn ®­îc lµ nhê cã ®­êng liªn hÖ gi÷a chóng qua thÓ chai vµ qua c¸c cÊu tróc ë n·o trung gian - th©n n·o. Th«ng tin tõ b¸n cÇu nµy cã thÓ chuyÓn sang cho b¸n cÇu kh¸c. Do ®ã, nÕu c¾t ngang thÓ chai, lµm mÊt ®­êng liªn hÖ gi÷a hai b¸n cÇu, th× mçi b¸n cÇu ho¹t ®éng ®éc lËp vµ tiÕp nhËn thÕ giíi bªn ngoµi theo c¸ch riªng

Hệ thần kinh thực vật :

Giao cảm

Phó giao cảm

-          Đáp ứng với các tình huống khẩn cấp, cần năng lượng một cách đột ngột

-          TK giao cảm làm tăng lưu lượng tim, tăng thông khí ở phổi, tăng glucose máu, giảm tiêu hóa, bài tiết

-          Ở điều kiện môi trường được điều chỉnh tốt, thì thần kinh giao cảm không cần thiết

-          Duy trì trạng thái bình thường của cơ thể

-          Làm tăng tiết và  nhu động của các phần khác nhau trong hệ tiêu hóa

-          Điều khiển việc thải phân và nước tiểu

-          Dây X  (mê tẩu) là dây chính

-          Dây III, VII, IX

C¸c lo¹i h×nh thÇn kinh

•         Trong ho¹t ®éng thÇn kinh cÊp cao vµ c¶ ho¹t ®éng thÇn kinh cÊp thÊp lu«n cã sù tham gia cña hai qu¸ tr×nh h­ng phÊn vµ øc chÕ. VÝ dô, ngay trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh mét ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn nµo ®ã, ngoµi c¸c qu¸ tr×nh h­ng phÊn trong c¸c trung khu cã ®iÒu kiÖn vµ kh«ng ®iÒu kiÖn, cÇn cã qu¸ tr×nh øc chÕ ®Ó k×m h·m c¸c nguån h­ng phÊn kh¸c cã thÓ cïng x¶y ra trong n·o bé lµm c¶n trë sù h×nh thµnh ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn ®ang ®­îc thµnh lËp. HoÆc ®Ó phï hîp víi sù thay ®æi cña m«i tr­êng sèng, nhiÒu khi cÇn ph¶i dËp t¾t c¸c ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn kh«ng cßn cã ý nghÜa thÝch nghi n÷a. §Ó thùc hiÖn chøc n¨ng nµy ph¶i cã qu¸ tr×nh øc chÕ.

•         H­ng phÊn vµ øc chÕ lµ hai mÆt cña mét qu¸ tr×nh thÇn kinh. Chóng ®èi lËp nhau, h¹n chÕ lÉn nhau, nh­ng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh chóng l¹i hç trî cho nhau.

•         Nh×n mét c¸ch tæng thÓ th× nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña Neuron hay cao h¬n lµ cña hÖ thÇn kinh lµ h­ng phÊn vµ øc chÕ.

•         HÖ thÇn kinh vÒ cÊu t¹o vµ nguyªn t¾c ho¹t ®éng nh×n mét c¸ch tæng thÓ th× ë nh÷ng c¸ thÓ kh¸c nhau lµ kh¸c nhau, nh­ng t¹i sao l¹i biÓu hiÖn ra hµnh vi, tËp tÝnh, tÝnh khÝ, th¸i ®é... Cña c¸ nh©n trong céng ®ång lµ kh¸c nhau?

•         Theo Pavlov: Sù kh¸c nhau ®ã lµ do mçi ng­êi thuéc vÒ mét Type thÇn kinh kh¸c nhau. Tiªu chuÈn ®Ó ph©n biÖt, ph©n lo¹i ra c¸c Type thÇn kinh kh¸c nhau ®ã lµ do mèi quan hÖ gi÷a h­ng phÊn vµ øc chÕ ë c¸c c¸ thÓ kh¸c nhau lµ kh¸c nhau.

C¸c tiªu chuÈn ph©n lo¹i

•         C­êng ®é:

–        HP & UC rÊt m¹nh

–        HP & UC rÊt yÕu

•         Sù c©n b»ng hai qu¸ tr×nh HP vµ UC:

–        M¹nh th¨ng b»ng: HP = UC, ®iÒm tÜnh

–        M¹nh kh«ng th¨ng b»ng: HP > UC, nãng tÝnh, khã ngñ.

•         Kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi cña hai qu¸ tr×nh: HP     UC

–        Linh ho¹t, nhanh nhÑ

–        ChËm, ú: rÊt ï lú, rÊt Ýt biÓu lé th¸i ®é

Tõ c¸c tiªu chuÈn trªn  ®ưa ra 4 laäi h×nh thÇn kinh:

•         YÕu

•         Kh«ng th¨ng b»ng

•         Linh ho¹t

•         Ỳ

Trong qu¸ tr×nh sèng, d­íi t¸c ®éng cña yÕu tè m«i tr­êng vµ x· héi ®· t¹o ra nhiÒu d¹ng trung gian kh¸c nhau (Phenotyp).

§Æc ®iÓm ho¹t ®éng thÇn kinh  cÊp cao ë ng­êi

•         Ho¹t ®éng thÇn kinh cÊp cao ë ng­êi vµ ®éng vËt vÒ c¬ b¶n lµ gièng nhau. Tuy nhiªn ë ng­êi cã hai hÖ thèng tÝn hiÖu, cßn ë ®éng vËt chØ cã mét hÖ thèng tÝn hiÖu:

–        TÝn hiÖu cô thÓ (HÖ TH1): bao gåm toµn bé c¸c tÝn hiÖu cã trong tù nhiªn (nh­ quang häc, ©m häc, ho¸ häc...). Cã c¶ ë ng­êi vµ ®éng vËt.

–        TÝn hiÖu thø 2 lêi nãi vµ ch÷ viÕt: chØ cã ë ng­êi

•         Nh÷ng tÝn hiÖu 1 ph¶n ¸nh thuéc tÝnh kh¸ch quan cña sù vËt, hiÖn t­îng, thuéc tÝnh ph¶n ¸nh cña thÕ giíi vËt chÊt.

•         Nh÷ng tÝn hiÖu lêi nãi, ch÷ viÕt lµ nh÷ng tÝn hiÖu trõu t­îng

GiÊc ngñ

•         Theo Pavlov: lµ mét qu¸ tr×nh øc chÕ, ®Çu tiªn nã xuÊt hiÖn t¹i mét ®iÓm nµo ®ã råi lan truyÒn ®Õn kh¾p c¸c vïng kh¸c ®Ó øc chÕ.

Sù biÕn ®æi c¸c sãng ®iÖn n·o khi ngñ

•         Trong giai ®o¹n I, cßn gäi lµ giai ®o¹n A ®iÖn n·o ®å cã ®Æc ®iÓm lµ sãng alpha chiÕm ­u thÕ trªn ®iÖn n·o ®å ghi tõ vïng chÈm. Thùc chÊt trong giai ®o¹n nµy ng­êi vÉn ch­a ngñ vµ n·o bé ë tr¹ng th¸i nghØ ng¬i, yªn tÜnh.

•         Trong giai ®o¹n II, cßn gäi lµ giai ®o¹n B ®iÖn n·o ®å cã ®Æc ®iÓm lµ cã ®ñ c¸c lo¹i sãng alpha, beta, teta vµ denta. Lóc nµy con ng­êi ë tr¹ng th¸i thiu thiu ngñ vµ cã sù ®Êu tranh gi÷a hai qu¸ tr×nh h­ng phÊn vµ øc chÕ trong n·o bé.

•         Trong giai ®o¹n III, cßn gäi lµ giai ®o¹n C ®iÖn n·o ®å cã ®Æc ®iÓm lµ cã nhiÒu thoi ngñ - nh÷ng sãng cã biªn ®é kh¸c nhau n»m kÕ tiÕp nhau gièng nh­ chiÕc thoi víi tÇn sè 14-16Hz vµ xen lÉn víi c¸c thoi ngñ lµ c¸c sãng chËm. Lóc nµy con ng­êi ®· ngñ, nh­ng giÊc ngñ ch­a s©u.

•         Trong giai ®o¹n IV, cßn gäi lµ giai ®o¹n D trªn ®iÖn n·o ®å cã c¸c sãng chËm chiÕm ­u thÕ xen lÉn víi chóng lµ c¸c thoi ngñ. Lóc nµy con ng­êi ®· ngñ say.

•         Trong giai ®o¹n V, cßn gäi lµ giai ®o¹n E trªn ®iÖn n·o ®å hÇu nh­ chØ cã c¸c sãng chËm denta víi tÇn sè 1-3Hz. Lóc nµy ng­êi ®ang ngñ rÊt say.

Tri nhớ

•         Kh¸i niÖm:

–        Theo Pettigri: lµ sù biÕn ®æi mét c¸ch bÒn v÷ng trong cÊu tróc thÇn kinh. BiÕn ®æi nµy ®­îc duy tr× trong suét ®êi sèng c¸ thÓ, nã ®­îc ph¸t sinh d­íi ¶nh h­ëng cña nh÷ng sù kiÖn cã ý nghÜa sèng cßn ®èi v¬Ý c¬ thÓ vµ sau ®ã cho phÐp c¬ thÓ ®ã nhËn biÕt ®­îc c¸c sù vËt, hiÖn t­îng t­¬ng tù.

–        Theo Sokolov: lµ sù duy tr× th«ng tin sau khi tÝn hiÖu ®· ngõng t¸c dông. Th«ng tin nµy cã thÓ ®­îc sö dông ®Ó chÕ biÕn c¸c tÝn hiÖu tiÕp theo hoÆc ®­îc t¸i hiÖn ®Çy ®ñ víi tÊt c¶ c¸c tÝnh chÊt vµ néi dung cña nã.

•         Ngµy nay theo Sinh lý häc:

–        TrÝ nhí lµ thuéc tÝnh cña ng­êi vµ ®éng vËt cã hÖ thÇn kinh ph¸t triÓn

–        Lµ kh¶ n¨ng duy tr× c¸c th«ng tin vÒ c¸c sù kiÖn, hiÖn t­îng cña thÕ giíi bªn ngoµi còng nh­ c¸c ph¶n øng bªn trong c¬ thÓ.

–        Lµ kh¶ n¨ng t¸i hiÖn c¸c kinh nghiÖm ®· cã vµ sö dông chóng trong lÜnh vùc ý thøc vµ tËp tÝnh.

•         Theo loại thông tin được ghi giữ:

–        Trí nhớ hình tượng

–        Trí nhớ vận động

–        Trí nhớ cảm xúc

–        Trí nhớ logic

–        Trí nhớ phản xạ có đk

•         Theo thời gian lưu giữ:

–        Trí nhớ cực ngắn hạn (sensory memory) : < 1s, sự thay đổi nhanh điện thế màng

–        Trí nhớ ngắn hạn (short- term memory): vài giây – vài phút, giới hạn bởi số bit thông tin (7-số điện thoại); thay đổi điện thế màng trong một thời gian ngắn

–        Trí nhớ dài hạn (long- term memory): : nhiều năm, suốt đời, có thể được chuyển từ trí nhớ ngắn hạn

•         Do thay đổi hình dạng của neuron

•         Tổng hợp các protein mới

Alzheimer

•         Alzheimer còn gọi là bệnh não suy, làm suy thoái não bộ. Người mắc căn bệnh này bị sa sút trí nhớ, giảm chức năng vận động, nhận sai cảm giác. Giai  đoạn cuối, người bệnh có thể phải nằm liệt giường, và chịu các cơn động kinh. Tử vong là hậu quả cuối cùng sau 8 đến 10 năm kể từ khi được chẩn đoán là mắc bệnh.

•         Alzheimer là căn bệnh gây tử vong chủ yếu ở người cao tuổi trên thế giới,được xếp vào hàng thứ tư sau các bệnh như bệnh tim, ung thư và đột quỵ

•         Khoảng 70% các trường hợp mất trí nhớ là do AD, ở Mỹ có khoảng 4 triệu người mắc bệnh, còn trên thế giới ước tính là 8 triệu.

Phân loại theo tiền sử mắc bệnh

•         FAD_Family Alzheimer Disease: đây là AD di truyền theo gia đình

•          SAD_Sporadic Alzheimer Disease, căn bệnh tự phát không do di truyền

Phân loại theo tiền sử mắc bệnh

•         FAD_Family Alzheimer Disease: đây là AD di truyền theo gia đình

•          SAD_Sporadic Alzheimer Disease, căn bệnh tự phát không do di truyền

Có hai hiện tượng chính xảy ra trong não người bệnh AD:

•         Sự hình thành mảng amyloid ( amyloid plaques )

Có hai hiện tượng chính xảy ra trong não người bệnh AD:

–        Sự hình thành mảng amyloid ( amyloid plaques )

–        Đám rối thần kinh ( Neurophibrillary Tangles )

•         Đám rối thần kinh ( Neurophibrillary Tangles )

–        Protein Tau làm vững cấu trúc của thành vi ống trong sợi trục thần kinh bị photphorin hoá mức cao

–          Tau mất khả năng bám vào vi ống, làm cấu trúc vi ống tan rã.

–        Các sợi Protein Tau xoắn vào nhau tạo nên mảng rối trong tế bào thần kinh. Hậu quả là giết chết tế bào. Thường ảnh hưởng đến tế bào truyền tin kiểu cholin

Cơ chế phân tử

–        AD là một căn bệnh di truyền đa tác nhân. chủ yếu liên quan đến:

GENE

CHROMOSOME

PROTEIN

Pesenilin 1

14

S182

Pesenilin 2

1

STM2

Amyloid Precursor Protein

21

APP

ApoLipoprotein E

19

APOE

Gen APP ( Amyloid precusor protein

   Nằm trên nst 21, mã cho 1 protein xuyên màng

Trong cấu trúc chứa một đoạn beta  amyloid

   Khi bị cắt bởi gamma-secretase tạo ra đoạn peptid beta amyloid

Amyloid sản xuất nhiều tích tụ trong não

PS 1 và PS2

•          PS 1 nằm trên nst 14, đột biến gen dẫn đến việc sản xuất thừa beta amyloid

•         PS2 nằm trên nst 1, khi đột biến sẽ kích thích gamma secretase cắt APP theo hướng tạo ra nhiều beta amyloid

Apolipoprotein E (Apo E)

•         Là một gen đa hình, mã cho pr vận chuyển lipid và cholesterol. Gồm ba allen e2, e3 và e4

•         Apo E được coi là nhân tố nguy hiểm, đặc biệt là e4.Những người mang 2 e4 có nguy cơ cao hơn 16 lần, mang 1 allen nguy cơ là 4 lần so với người không mang allen này

E4 được coi là nhân tố nguy hiểm nhất trong 3 allen

•         Hoạt tính chống photphorin hoá Tau của e4 thấp nhất

•         Tăng khả năng tạo b-amyloid bằng cách bám vào proteasome, không cho nó cắt b-amyloid

•         Hoạt tính đào thải HNE (do cấu trúc nó không có cys không bám vào ptử này được) do đó khả năng chống oxy hoá thấp nhất.

Apo E liên quan tới SAD, không phải ai mang e4 đều mắc bệnh và những người mắc bệnh có thể không có allen này

Triệu chứng

•         Lẫn lộn về không gian và thời gian

•         Trí nhớ ngắn, mất dần khả năng nhớ

•         Mất khả năng định hướng

•         Thay đổi tính cách

•         Khó khăn trong diễn đạt

•         Khó khăn trong việc đi đứng

•         Sụt cân không giải thích được

Phòng ngừa và điều trị

•         Liệu pháp hormone

•         Thuốc kháng viêm không steroit:chống tích tụ b-amyloid

•         Statin: thuốc giảm cholesterol, và giảm 70%nguy cơ mắc bệnh.

•         Chế độ ăn uống: mỡ có omega3, rau quả sậm màu chống oxy hoá. Đậu nành chứa estrogen, rượu, vit 12 giảm homocystein, vit E và C chống oxy hoá.

•         Tập thể dục.

•         Vaxin: kích thích cơ thể tạo anti-amyloid.

Bệnh Parkinson là tình trạng hệ thống thần kinh bị trục trặc theo tuổi tác gây ảnh hưởng đến tình trạng cử động, thăng bằng và kiểm soát cơ của bệnh nhân. Parkinson là một trong những bệnh liên quan đến cử động của cơ thể phổ biến nhất, gặp trong khoảng 1% người trên 60 tuổi, nam bị nhiều hơn nữ gấp 1,5 lần, và càng ngày càng xuất hiện nhiều ở thời đại của chúng ta.

       Ở bệnh Parkinson, người ta thấy hiện tượng thoái hóa tế bào não ở vùng chất đen (substantia nigra) thuộc trung não. Từ chất đen, có những đường nối thần kinh liên kết đến một phần khác của não gọi là thể vân (corpus striatum), nơi chế tiết ra một chất dẫn truyền thần kinh tên là Dopamin .

Nguyên nhân

Cho tới nay nguyên nhân của bệnh lý này vẫn còn chưa rõ nên nhiều tác giả cho là bệnh tự phát (idiopathic) và người ta xếp vào các bệnh thóai hóa thần kinh trung ương. Sự thóa  hóa trên gây bệnh Parkinson (Parkinson disease) hay còn gọi liệt rung (paralysis agitants) liên quan đến:

Yếu tố di truyền, tuy nhiên chỉ có 10 % mang tính chất gia đình, phát hiện được kháng nguyên HLA BW 18 hoặc B14. Một số mang tính chất gia đình di truyền trội với chỉ điểm gien ở nhiễm sắc thể 4q21-q23 hay trên nhiễm sắc thể số 6 được mã hóa bởi một protein gọi là Parkine. Ngoài ra khi phân tích trình tự đoạn cho thấy có sự biến dị ở gien mã hóa của alpha synuclein. Khiếm khuyết men thủy phân carboxy ubiquitin -LI cũng dẫn tới thoái hóa tế bào thần kinh.

Nguyên nhân gây hủy hoại tế bào trong bệnh Parkinson còn chưa rõ song người ta thấy rằng có sự tạo các gốc tự do và từ đó gây stress oxy hóa tại thể nhạt -liềm đen. Cũng đã chứng minh men monoamine oxydasse B phân hủy dopamine thành những chất oxy hóa gây thoái hóa tế bào thần kinh. Bằng chứng sélégiline (déprényl) ức chế men monoamine oxydasse B nên rất có hiệu quả nếu điều trị sớm. Trong liềm đen còn thấy những thay đổi chuyển hóa sắt, thay đổi chức năng ty lạp thể.

Nguyên nhân gây hủy hoại tế bào trong bệnh Parkinson còn chưa rõ song người ta thấy rằng có sự tạo các gốc tự do và từ đó gây stress oxy hóa tại thể nhạt -liềm đen. Cũng đã chứng minh men monoamine oxydasse B phân hủy dopamine thành những chất oxy hóa gây thoái hóa tế bào thần kinh. Bằng chứng sélégiline (déprényl) ức chế men monoamine oxydasse B nên rất có hiệu quả nếu điều trị sớm. Trong liềm đen còn thấy những thay đổi chuyển hóa sắt, thay đổi chức năng ty lạp thể.

glutathione bị thiếu do đó cơ thể mất đi sự bảo vệ cần thiết chống lại sự hình thành những gốc hóa học tự do.

Hơn nữa, sự gia tăng chất sắt trong não có thể làm tăng sự tạo thành các gốc tự do.

Ngoài ra, sự oxy hóa lipid cũng gia tăng ở bệnh Parkinson.

Sự liên quan giữa bệnh Parkinson với sự tăng tốc đào thải Dopamin, sụt giảm các yếu tố bảo vệ (glutathione) chống lại các gốc tự do, tăng lượng chất sắt (làm cho sự tạo thành các gốc tự do xảy ra dễ dàng hơn) và gia tăng oxy hóa lipid đã giúp củng cố giả thuyết về sự Oxy hóa này

Chưa thể giải thích được tại sao hoặc bằng cách nào mà cơ thể lại bị mất đi cơ chế tự bảo vệ? Và nếu giả thuyết này đúng, người ta có thể điều chế thuốc để ngăn chặn hoặc làm chậm đi các triệu chứng này.

Triệu chứng :

Ba đặc điểm nhận dạng 1 bệnh nhân Parkinson là run (lắc, vẫy) khi nghỉ ngơi, cứng khớp và chậm chạp khi bắt đầu một cử động nào đó (được gọi là bradykinesia). Chẩn đoán xác định khi bệnh nhân có 2 trong 3 đặc điểm trên. Tư thế không vững là dấu hiệu thứ tư, tuy nhiên nó chỉ xuất hiện trong trường hợp muộn, thường là khi BN đã bị bệnh được 8 năm hoặchơn.