Phân tích "BÀI CA NGẤT NGƯỞNG"của Nguyễn Công Trứ
          "Trên lam thủy , dưới hồng sơn
       Nơi nào đọc sách gảy đờn nhà anh"
   Nguyễn Công Trứ đã từng giới thiệu như thế về mình ,đầy tài hoa ,tài tử như thế . Văn thơ của ông k phải là đồng nhất nhưng nó thống nhất với con người .Đọc bài thơ " Bài ca ngất ngưởng " ta như hình dung thấy được một bức chân dung tự hoạ con người Nguyễn Công Trứ trong thơ
     Bao trùm toàn bộ bài thơ là một con người ngất ngưởng nhưng đó không phải là cái ngất ngưởng của một kẻ gàn dở tự hợm mình ,hợm đời mà là cái ngất ngưởng của một con người đầy tự tin và bản lĩnh trên cơ sở ý thức rất rõ về tài năng và phẩm giá của chính mình .Đó là một lối sống độc đáo ,một vẻ đẹp ngang tàng ,phóng túng của một tâm hồn lớn ,một nhân cách lớn .Mở đầu bài thơ ,Nguyễn Công Trứ viết :
          Vũ trụ nội mạc phi phận sự
       Câu thơ toàn chữ Hán vang lên đầy trang trọng biểu lộ một thái độ tự tin kiêu hãnh ,một ý thức sâu sắc về trách nhiệm của chính mình .Nguyễn Công Trứ khẳng định mọi việc trong trời đất chẳng có việc nào không thuộc phận sự của ông .Không phải ngẫu nhiên trong thơ Nguyễn Công Trứ ta thấy rất nhiều lần ông nhắc tới trí nam nhi ,nợ nam nhi ,nợ tang bồng .Trong bài thơ thái độ tự tin ,kiêu hãnh ấy được thể hiện bằng một giọng điệu ngất ngưởng ,ngang tàng.
         Câu thơ thứ hai Nguyễn Công Trứ tự xưng danh là ông Hi Văn giới thiệu mình là người có tài lớn coi việc làm quan như bị nhốt trong lồng,tuy vậy ông vẫn hăm hở để được vào "lồng"làm quan , với ông vừa là trách nhiệm vừa  là một món nợ .Cái "tôi" cá nhân được nhắc đến trực tiếp là trường hợp ngoại lệ của thi pháp trung đại .
        Những câu tiếp theo ông liệt kê hàng loạt chức vụ ông đã trải qua 28 năm làm quan :
         "  Khi Thủ khoa ,khi Tham tán ,khi Tổng đốc  Đông.
          Gồm thao lược đã nên tay ngất ngưởng
          Lúc bình Tây ,cờ đại tướng ,
         Có khi về Phủ doãn Thừa Thiên
     Đầu tiên là chức thủ khoa vẻ vang ,tiếp theo là đỗ chức Tham tán ,cuối cùng là Tổng đốc . Với một thủ pháp liệt kê đã chứng minh toàn bộ"tài bộ " của NCT là sự thật .Ông đã coi việc làm quan gò bó mất tự do như bị "vào lồng" nhưng vẫn thể hiện rõ cái sự tự nguyện , hăng hái của ông  .  Ông đã tự giễu thông qua "Tây","Ngất ngưởng" cho thấy rõ sự độc đáo như có ai đang nhận xét về ông chứ không phải ông nhận xét chính mình nữa .Thái độ ngất ngưởng còn được ông khẳng định rõ khi về hưu:
        Đô môn giải tổ chi niên 
     Với một câu thơ bằng chữ Hán đã đánh dấu nhắc lại sự kiện tg khép lại quãng đời hoạn lộ mở ra quãng đường ngất ngưởng sống thoát tục khác người .Đi liền với câu Hán lại là câu thơ Nôm
       Đạc ngựa bò vàng đeo ngất ngưởng
      Kìa núi nọ phau phau mây trắng
       Tay kiếm cung mà nên dạng từ bi.

   Ông sống tự do và tự tại ,ông đã phá bỏ mọi thói quen,thiên hạ cưỡi ngựa riêng chỉ mình ông cưỡi bò vàng ,còn đeo đạc ngựa cho bò . Từ một tay kiếmcung ông trở thành một kẻ từ bi đi vãng cảnh chùa nhưng ông còn mang hai cô gái trẻ là các ca nương trong nghệ thuật hát ca trù,ông sống thanh nhàn không thoát tục nhưng cũng không phải là trần tục .Câu thơ đã đạt mức phong phú hơn ,nó đã hiện rõ nét ,rõ lối sống tự do ,phóng túng theo sở thích cá nhân bất chấp mọi khuôn khổ thói thường .
        Gót tiên theo đủng đỉnh một đôi dì
         Bụt cũng nực cười ông ngất ngưởng .
    Không chỉ cách sống thái độ ngất ngưởng còn thể hiện rõ ở quan niệm vê được mất và khen chê
           Được mất dương dương người thái thượng
           Khen chê phơi phới ngọn đông phong.
     Đó là sự bình thản trước cuộc đời như truyện "Tái ông thất mã"NCT quan niệm được nhất là thường tình sướng hay khổ  hay máy rủi giống nhau không có gì phải vội vàng lộ sợ. Tương tự như thế theo ông khen chê là chuyện thường không có gì là phải bi quan sầu muộn ,hãy cứ phơi phới như ngọn gió mùa xuân ấm áp  .
   Ông cứ sống theo ý mình :
          Khi cả ,khi tửu ,khi cắc, khi tùng
           Không Phật , không Tiên,không vướng tục.
          Sống trong xã hội phong kiến đầy những ràng buộc ,lễ nghi hà khắc quan niệm và cách sống ngất ngưởng của NCT là một sự thách thức ,một sự tròng ghẹo cuộc đời ,ông chơi ngông với thiên hạ khoe khoang tài năng của bản thân , thực ra là để khẳng định cái tôi cá nhân độc đáo của mình ,ông muốn chống lại sự vùi dập bóp nghẹt cái tôi cá nhân của xã hội đương thời ,chính vì thế mà ông tự ví với bao danh tướng đời Hán ,đời Tống của Trung Hoa :
         "  Chẳng Trái ,Nhạc cũng vào phường Hàn ,Phú"
       Tuy ngất ngưởng nhưng chưa bao giờ ông quên phận sự của kẻ làm trai là gánh vác cuộc đời ,là giữ trọn đạo vừa tôi ,tác giả khẳng đinhn cả cuộc đời mình đã thực hiện trọn vẹn hai nhiệm vụ trên.
               Nghĩa vừa tôi cho vẹn đạo sơ chung
                 Trong triều ai ngất ngưởng như ông .
      Đi cùng với nghệ thuật số sánh , đặt mình ngang hàng với những kì tài , khẳng định tài năng và bản lĩnh là bề tôi trung thành ,trọn vẹn đạo vua tôi .Câu cuối cùng vừa là câu hỏi vừa là câu khẳng định sự khác biệt về tài năng nhiệt huyết và  về lối sống của ông .
          Bài thơ đã cho chúng ta thấy rõ hơn về phong cách sống và bản lĩnh cá nhân của NCT trong một khuôn khổ xã hội  phong kiến chuyên chế . Tg đã đề cao cảm hứng chủ đaon bằng cách sống khác người ,sống tự do thoải mái mà không bị ràng buộc bởi thế lực nào .Qua  đây ta thấy được nghệ thuật của tg qua cách lặp từ "Ngất ngưởng " đến năm lần  nhằm  đề cao cái thái độ của bản thân , phê phán cái sự ràng buộc của xã hội phong kiến .