“Một kỹ thuật thường thấy của người loạn dục ái kỷ là: chia để trị, cô lập để đè bẹp, bóp nát”.

Những chủ thể bị rối loạn nhân cách ái kỷ thường không có xu hướng gây nguy hại đáng lo lắng. Chủ thể này có những rối loạn phải chịu đựng bên trong và do đó họ làm người khác phải chịu đựng. Thuật ngữ ái kỷ …

Chủ thể có nhân cách ái kỷ
Nhân cách của một người được định nghĩa như là một tập hợp các hành vi, thái độ, động cơ, những điều đó xác định những hành động và tạo thành tính cá nhân, tính duy nhất của cá nhân đó. Nhân cách giúp ta nhận biết đặc trưng của một người, và đôi khi cũng giúp ta xếp những người có nhân cách gần như nhau (nhóm người) và phân biệt giữa các nhóm người khác nhóm. “Nhân cách thể hiện sự di truyền của gia đình, môi trường chúng ta sống, sự nuôi dưỡng giáo dục, các sự kiện trong cuộc sống cá nhân, cũng như các thói quen, các quyết định, lựa chọn trong cuộc sống. Không chỉ những nét tính cách giúp phân biệt tính duy nhất của chúng ta mà còn dự đoán cả những hành động của chúng ta nữa”.

Trước những tình huống, những khó khăn, chúng ta thường có xu hướng cư xử giống nhau, theo cùng một cách. Và như vậy, chủ thể ái kỷ thường thể hiện mình là người “ngự trị”, anh ta luôn tim kiếm sự ngưỡng mộ của những người khác. Tuy nhiên, khi tham gia vào các môi trường cộng đồng, họ sẽ chịu đựng một rối loạn nhân cách, trong đó, những nét tính cách “rất nổi bật, hoặc không thích nghi với các tình huống sẽ ảnh hưởng ngược lại họ trong hầu hết các lĩnh vực của cuộc sống của họ”. Những hành vi bất thường được hiểu là sự khác biệt rất lớn của họ trong mối quan hệ với con người, trong các tình huống, và khi họ trển thành bệnh lý, đó chính là rối loạn nhân cách ái kỷ.

Rối loạn nhân cách ái kỷ

 Người chịu đựng nhân cách ái kỷ thường là người “chói sáng” và thành công trong tất cả những gì họ thực hiện. Những tài năng khác nhau của họ khiến họ nhận được sự ngưỡng mộ, điều đó giúp họ duy trì sự tự đánh giá về bản thân rất cao. Họ tự thuyết phục mình về “đẳng cấp cao” của mình, họ luôn có một giấc mơ rất lớn và tự tin rằng mình được dành cho một tương lai đặc biệt. Kiêu ngạo, luôn ở trên cao, và ngạo mạn, họ thường tỏ ra coi thường xung quanh khi họ không tìm thấy vị trí cao của mình trong đám đông ấy. Bởi vì họ luốn thể hiện sự tự tin rất lớn vào bản thân, rằng họ là người quyết đoán, làm chủ, họ cũng thường tìm thấy những môi trường khác nhau để gây ảnh hưởng, với những vị trí mang tính lãnh đạo, dẫn dắt, hoặc trong những công việc ở trung tâm của tài chính và chính trị. Ở vị trí quyền lực, chủ thể ái kỷ thích những thách đố và có gu thích rủi ro. Đó là một người tàn bạo (giống như đao phủ) trong công việc luôn hoạt động vì nguyện vọng thành công của họ.

Người ái kỷ rất quyến rũ và có thể cũng rất duyên dáng, hấp dẫn, nhưng đó thường là vì để thu hút sự chú ý của xung quanh, để thu hút sự quý mến, đặc ân của người khác, và cả để khuất phục những người dưới quyền. Tự thuyết phục mình bằng vẻ oai vệ, uy nghi và cả logique của mình, người rối loạn ái kỷ thường cho rằng mình có lý, không chấp nhận việc xem xét lại vấn đề và thể hiện rõ điều đó dưới hình thức không nể nang, xem trọng những người xung quanh. Cạnh tranh, tham vọng, họ thường đưa ra những dự án lớn cho phép họ thể hiện rõ giá trị của những tài năng của họ. Ít bị ảnh hưởng bởi sự tự chỉ trích giúp họ luôn khéo léo sắp đặt để thành công hoặc để phóng đại, khuyếch trương thành tích và công lao của họ

Bởi vì người này không có khả năng thông cảm, đồng cảm với người khác, những người khác chỉ là để phục vụ họ nhằm tôn giá trị của họ hoặc như dạng “công cụ” để làm thỏa mãn những nhu cầu của họ. Những người xung quanh ấy được xem xét và được sử dụng chừng nào họ còn chịu dưới quyền và dưới kiểm soát. Nhưng sức mạnh mang tính tự hào thái quá về bản thân được tự mình phóng đại chỉ là bề mặt, cái vỏ bảo vệ này dễ dàng bị tấn công bởi chỉ trích hoặc sự không thành công. Để luôn được ngưỡng mộ, họ không chấp nhận thất bại, và trong trường hợp thất bại, họ có thể trượt vào trầm cảm.

Đối với người rối loạn nhân cách ái kỷ, các mối quan hệ với những người khác dựa trên những quyên lợi của cá nhân họ. Họ không thể gắn bó với người khác sâu sắc trong một mối quan hệ, và tính tự phụ, tự đại của họ thường cao hơn sự chung thủy. Sức mạnh của họ là sự quyến rũ, và khi nạn nhân của họ đã “nằm trên thớt”, họ không quan tâm đến nữa. Là người ái kỷ, họ có khuynh hướng bộc lộ ham muốn thành công với người khác, và bất chấp sự không chung thủy của mình, họ vẫn cứ ghen tuông với những người họ đã chinh phục được.

Tự tôn hay ái kỷ?

Lòng tự tôn có cần thiết cho việc nuôi dưỡng hạnh phúc của con người? Liệu bất cứ sự tự tôn, tự hào về những khả năng của mình, bất cứ việc kiến thiết những dự án lớn đều chứng tỏ người ấy là ái kỷ? Cần phải phân biệt. Sự tự tin được cân bằng bởi nhận thức, bởi sự tự đánh giá, thì là bình thường, thậm chí là nên có để thiết lập các mối quan hệ con người mang lại giá trị, và để thành công trong cuộc sống.

Trong giáo dục, điều quan trọng là những người trong gia đình, hoặc các thầy cô giáo cần khuyến khích trẻ nhận ra những điểm mạnh và điểm yếu của mình, tự tin vào khả năng của mình, đánh giá những việc mà trẻ có khả năng thực hiện. Những điều đó khác với rối loạn ái kỷ, sự “yêu bản thân” này giúp hình thành bản sắc riêng của trẻ trong quá trình phát triển bình thường của con người. Chính việc phóng đại những giá trị của mình, không kiểm soát được tính kiêu ngạo, không tôn trọng người khác, coi mình là trung tâm thì mới khiến “sự yêu mình” mang màu sắc bệnh lý.

Tham khảo phân loại bệnh lý
Rối loạn nhân cách ái kỷ là một trong số các rối loạn nhân cách được mô tả bởi các bác sĩ tâm thần và được giới thiệu trong Sổ tay chẩn đoán và thống kê DSM. Cho đến nay, DSM IV là tài liệu tham khảo kinh điển cho các chẩn đoán rối loạn tâm thần gần như khắp thế giới, đặc biệt là bắc Mỹ. Sau đây là những nét tính cách được mô tả

Các tiêu chí chẩn đoán của DSM IV về rối loạn nhân cách kiểu ái kỷ
Chủ thể thể hiện sự ngông cuồng hay có những hành vi mang tính anh hùng, có nhu cầu được ngưỡng mộ, thiếu sự đồng cảm, thường có những biểu hiện bệnh lý từ tuổi trưởng thành, trong nhiều ngữ cảnh khác nhau, có ít nhất 5 trong số các dấu hiệu sau đây:

1.      Chủ thể có cảm giác rằng tầm quan trọng của họ giống như anh hùng (ví dụ: đánh giá quá cao về việc làm và khả năng của mình, chờ đợi được nổi tiếng như một siêu nhân mà không hoàn thành những công việc cần phải làm một cách thích đáng);

2.      Luôn sống trong những ý tưởng về sự thành công không giới hạn, về quyền lực, về sự huy hoàng, về nhan sắc, về tình yêu lý tưởng;

3.      Tự tưởng tượng mình là người đặc biệt, duy nhất, chỉ chấp nhận dưới quyền và chỉ được hiểu bởi những người đặc biệt khác, hoặc những cơ quan tối cao;

4.      Có nhu cầu không ngừng về việc được ngưỡng mộ;

5.      Chủ thể nghĩ rằng tất cả mọi thứ là dành cho anh ta: chờ đợi không có lý do để hưởng sự đối xử đặc biệt nào đó hoặc chờ đợi rằng tất cả mọi nguyện vọng của anh ta sẽ được thỏa mãn một cách tự động;

6.      Khai thác người khác trong các mối quan hệ: sử dụng người khác để đạt được mục tiêu của riêng mình;

7.      Thiếu sự cảm thông: không thể nhận ra và chia sẻ tình cảm và nhu cầu của người khác;

8.      Thường ham muốn người khác và tin rằng người khác đến với mình;

9.      Thường thể hiện thái độ và hành vi ngạo nghễ, kiêu kỳ.

Những khuôn mặt khác nhau của ái kỷ
Những người thể hiện mạnh mẽ sự tự tin thường có thể tạo lập các mối quan hệ người người chắc chắn và thành công trong cuộc sống trong sự hài hòa với bản thân họ ngay cả khi họ luôn hướng tới hình ảnh lý tưởng của họ và có xu hướng tìm kiếm sự thành công và sự ngưỡng mộ của những người xung quanh. Người ta chỉ sở hữu những nét nhân cách ái kỷ, khi những đặc điểm ấy cản trở mạnh mẽ các mối quan hệ của họ với người khác. Người ái kỷ trở nên có vấn đề khi họ không thể ra khỏi hình ảnh của họ, làm cho những người xung quanh phải chịu đựng, bản thân họ cũng chịu đựng và thể hiện những hành vi không thích nghi. Cách họ sống, cách họ cu xử thể hiện những khuôn mặt khác nhau và các mức độ nặng nhẹ khác nhau.

Nhiều người sống trong khó khăn của họ với cách thức rất tiêu cực. Luôn luôn tìm kiếm sự hoàn hảo cá nhân và đánh giá của người khác, luôn luôn tìm cách cai trị người khác và thao túng người khác, họ nghĩ rằng họ không có giá trị cá nhân, và họ có một cảm giác rõ rệt về thất bại, về sự mệt mỏi và sự đắng chát trong lòng. Đó là những người ái kỷ chịu đựng. Hình ảnh tiêu cực về chính bản thân mình đeo đuổi họ và kết án họ khiến họ gần như trầm cảm. Tóm lại, cực đoan về bản thân mình, đều là ái kỷ.

Những người khác, họ có những nét tính cách rõ rệt của ái kỷ và luôn tự hài lòng, thể hiện trong đôi lứa, trong gia đình và trong tất cả các phần của cuộc sống của họ. Họ ngụy trang sự yếu đuối của họ bằng một vỏ bọc, tỏ ra tự tin mà đôi khi gần với tự phụ. Sự ảnh hưởng lên người khác, sự thao túng của họ, sự ghen tị của họ, sự kiêu ngạo của họ thật khó mà sống cùng. Họ làm những người khác cảm thấy chịu đựng vì không biết làm như thế nào để đáp ứng đòi hỏi của họ và phù hợp với những phản ứng của họ. Khi đó, những người này chịu đựng rối loạn nhân cách ái kỷ, một vấn đề có tính chất tâm thần.

Những chân dung về ái kỷ rất nhiều và cũng có nhiều phân loại, trong đó những người ái kỷ “quyền lực” là những người lãnh đạo có uy tín, trong tôn giáo, hay trong chính trị, nổi tiếng trong xã hội. Nguy hiểm hơn, đó là những vị hoàng đế, những kẻ độc tài qua các thời đại, những người sống trong sự tôn thờ, quyết định số phận bi thảm của con người. Những tượng đài anh hùng này đánh dốc mốc cho lịch sử của chúng ta, vẫn còn được các bảo tàng trưng bày.

Chúng ta cũng không thể bỏ qua một kiểu tính cách rất nguy hiểm “loạn dục ái kỷ”. Người ta thường nghe thấy thuật ngữ này trong một liên quan đến các tội ác, bạo lực, nhưng người loạn dục ái kỷ cũng có rất nhiều trong cuộc sống thường ngày. Có thể đó là một người phụ nữ, nhưng thường là đàn ông nhiều hơn, một người tình, một vị hôn thê, một ông chủ, một người bạn, và thậm chí là một người hàng xóm, người mà luôn tìm kiếm sự thu hút và sự ảnh hưởng đến những người xung quanh. Thói quen của họ là tỏ ra hấp dẫn, quyến rũ, những người này ngay từ đầu đã gây được lòng tin, và nhanh chóng, họ mở rộng sự ảnh hưởng, cai trị lên những người khác, người yêu, hôn thê, hoặc nhân viên, và sự chuyên chế của họ khiên họ nảy sinh nghi ngờ, sợ hãi, đánh giá thấp, hạ nhục người khác dưới mọi hình thức.

Với những người độc hại này, những người khác chỉ là những con tốt, là phương tiện phục vụ cho việc gia tăng giá trị của họ. Đôi khi dỗ dành, đôi khi tàn bạo, người loạn dục ái kỷ tạo ra một bầu không khí không thoải mái quanh họ, những người xung quanh không biết phải cư xử như thế nào, bởi vì họ bị buộc tội để nhận trách nhiệm. Một vài điểm yếu của người xung quanh bị biến thành trách cứ, bôi nhọ, lên án, bị trả thù, thậm chí bị bạo lực. Việc quyến rũ người khác cũng che giấu ham muốn cai trị và không có khả năng yêu thương người khác.

Nhân cách ái kỷ: cảnh báo và tiến triển
Người ta cho rằng có khoảng 2 – 3% dân số chịu rối loạn này và đàn ông thường mắc hơn. Người ta cũng gặp những người ái kỷ được điều trị bởi lý do ban đầu là phạm tội hình sự, khi họ đang trong cơn nổi giận, cơn hung dữ, mất thăng bằng, trầm cảm hoặc những người có xu hướng tự tử hoặc những người điều trị cai nghiện chất.

Mặt khác, những người có những hành vi bệnh lý này, họ không có khả năng tự xem xét lại vấn đề và họ không tìm kiếm việc điều trị. Họ đã phát triển một cơ chế phòng vệ phủ đinh, kiểu như “anh ta luôn có lý”, “anh ta không chịu trách nhiệm, đó là lỗi của những người khác”. Họ cũng có thể sử dụng các cơ chế dồn nén, để trấn áp hành động của mình, và tùy chủ thể, có cả cơ chế phóng chiếu những mục tiêu của họ và những hành vi của họ lên những người khác, cơ chế thông minh hóa / lý trí hóa, cơ chế hợp lý hóa cho các hành động và nhất là cho quyền tuyệt đối của họ. Họ thường xuyên có hành vi nguy cơ, ta có thể thấy qua truyền thông, có rất nhiều người tình, cặp đôi bạo lực và nạn nhân lên tiếng vì không chịu đựng nổi. Trách nhiệm của việc chăm sóc sức khỏe tâm thần đối với chủ thể chịu rối loạn nhân cách ái kỷ được thực hiện trước hết bởi lực lượng an ninh, vì những hành vi gây nguy hiểm và tàn bạo.

Những yếu tố mang tính nguyên nhân
Giống như các rối loạn nhân cách khác, họ cũng tim kiếm các nguyên nhân khác nhau và vẫn còn chưa hoàn toàn chính xác đối với người ái kỷ. Một điều hiển nhiên là người ta sinh ra chưa ái kỷ, người ta trở thành người ái kỷ. Một đứa trẻ bất hạnh: không bị đánh giá thấp, có thể khởi đầu cho mong muốn về tự làm hài lòng và cai trị người khác, cũng có thể, một đứa trẻ có năng khiếu đặc biệt được bố mẹ chăm sóc rất nhiều, rằng nó đáng được ngưỡng mộ bởi sự duyên dáng, tài năng và những kết quả học tập của nó, và sẽ tiếp tục những điều đáng ngưỡng mộ tiếp theo. Những đứa trẻ – hoàng đế đôi khi trở thành những người lớn – chuyên chế.

Cũng có thể, những đứa trẻ chịu sự đòi hỏi khắc nghiệt bởi xung quanh (bố mẹ, gia đình, thầy cô) trong học tập, thể thao… mà không cho trẻ những giá trị để nuôi dưỡng trẻ. Những đứa trẻ ấy khi lớn lên tìm kiếm những điều làm thỏa lòng và sự ngưỡng mộ theo một cách thức nào đó, như dưới quyền của họ. Họ cũng nghĩ đến những ông bố bà mẹ ái kỷ, ít cảm thông, ảnh hưởng tới sự phát triển nhân cách này, giống như phản ứng phòng vệ của đứa trẻ để chống lại sự áp chế nào đó. Cũng như thế, ái kỷ phát triển như là kết quả của sự hăm dọa, sự chối bỏ, bị bỏ ngoài rìa và sự truy hại của những người bạn trong trường, trong đó, bằng sự bù trừ và các cơ chế phòng vệ, đứa trẻ phát triển thái quá sự tự tin vào bản thân.

Một xã hội ái kỷ
Chúng ta cần nhận ra rằng ái kỷ hướng tới xã hội của chúng ta, xã hội của truyền thông và internet. Chúng ta gặp những người không giao tiếp thực sự với những người khác, họ chỉ cố khoe khoang với tất cả mọi người về những tiện nghi của họ, những buổi lễ hội, những chuyến du lịch, những thứ sở hữu của họ, đứa trẻ của họ, kể cả những sự kiện nhỏ nhặt về cuộc sống hàng ngày của họ cứ như họ là trung tâm của thế giới.