Đọc truyện tai chinh tien te

Chào các bạn! Vì nhiều lý do từ nay Truyen2U chính thức đổi tên là Truyen247.Pro. Mong các bạn tiếp tục ủng hộ truy cập tên miền mới này nhé! Mãi yêu... ♥

tai chinh tien te

Trước Sau

Màu nền

Font chữ

Font size

Chiều cao dòng

��GI I THI U CHUONG TR�NH

I. V tr� m�n h c:

M�n h c T�i ch�nh-Ti n t h�nh th�nh tr�n co s t ng h p c� ch n l c nh ng

n i dung ch y u c a hai m�n h c: T�i ch�nh h c v� Luu th�ng Ti n t -T�n

d ng c a chuy�n ng�nh T�i ch�nh v� Ng�n h�ng.

Nh ng ki n th c c a m�n h c n�y mang t�nh t ng h p, c� li�n quan tr c ti p

d n di u ki n kinh t vi m� trong n n kinh t th tru ng c� di u ti t. Do v y n� tr

th�nh m�n h c co s cho t t c sinh vi�n d i h c thu c c�c ng�nh kinh t .

M�n h c n�y cung c p cho sinh vi�n nh ng ki n th c, nh ng kh�i ni m v�

nh ng n i dung ch y u v T�i ch�nh, Ti n t , T�n d ng v� Ng�n h�ng. N� c� t�c

d ng l�m co s b tr cho vi c nghi�n c u c�c m�n kinh t ng�nh.

Gi�o tr�nh l� c�ng tr�nh nghi�n c u c a c�c gi�o vi�n B m�n T�i ch�nh-

Ng�n h�ng, du c c�c gi�o vi�n tr c ti p bi�n so n:

- Ths Tr n �i K t: bi�n so n c�c chuo ng I, II, III, VI, IX

- Ths Phan T�ng L�m: bi�n so n chuong IV

- Nguy n Th Luong, �o�n Th C m V�n: bi�n so n chuo ng V

- Ph m Xu�n Minh: bi�n so n chuong VII v� VIII

II. Ph�n ph i chuong tr�nh:

Chuong tr�nh m�n h c du c ph�n ph i nhu sau:

Chuong I: Nh ng v n d co b n v ti n t

Chuong II: Nh ng v n d co b n v t�i ch�nh

Chuong III: Nh ng v n d co b n v t�n d ng

Chuong IV: Ng�n s�ch Nh� nu c

Chuong V: Th tru ng t�i ch�nh v� c�c d nh ch t�i ch�nh trung gian

Chuong VI: T�i ch�nh doanh nghi p

Chuong VII: H th ng ng�n h�ng trong n n kinh t th tru ng

Chuong VIII: L m ph�t v� ch�nh s�ch ti n t

Chuong IX: Quan h thanh to�n v� t�n d ng qu c t

CHUONG I

NH NG V N � CO B N V TI N T

V� LUU TH�NG TI N T

I. NGU N G C V� B N CH T C A TI N T :

T r t s m trong l ch s lo�i ngu i d� xu t hi n nhu c u ph i c� m t h�nh th c

ti n t l�m trung gian trao d i. Tuy nhi�n qu� tr�nh ph�t tri n c�c h�nh th�i c a ti n

t cho th y kh� c� th dua ra m t d nh nghia v ti n t du c c�c nh� kinh t h c

th ng nh t v� ch p nh n. Trong t�c ph m g�p ph n ph� ph�n khoa kinh t ch�nh tr ,

K. Marx vi t M t khi ngu i ta hi u r ng ngu n g c c a ti n t ngay trong h�ng

ho�, th� ngu i ta d� kh c ph c du c c�c kh� khan ch�nh trong s ph�n t�ch ti n t .

Nhung Marx cung ch ra r ng ngu i ch nghi�n c u ti n t v� c�c h�nh th�i ti n t

tr c ti p sinh ra t trao d i h�ng ho� ch kh�ng nghi�n c u c�c h�nh th�i ti n t

thu c v m t giai do n cao hon c a qu� tr�nh s n xu t nhu ti n t�n d ng ch ng h n.

Khi n�i d n ti n t , h u h t c�c nh� kinh t h c tru c d�y cung cho r ng d� l�

phuong ti n trung gian trao d i. �i u n�y ch ph� h p v� d�ng v i giai do n ban

d u khi con ngu i b t d u s d ng c�ng c ti n t . Qu� tr�nh ph�t tri n c a ti n t

cho th y ti n t kh�ng ch c� vai tr� trung gian trao d i m� n� c�n gi�p cho ch�ng

ta th c hi n c�c ho t d ng d u tu t�n d ng& Ngo�i ra, c�n c� nh ng v t th kh�c

gi vai tr� trung gian trao d i nhu chi phi u, thuo ng phi u, k phi u,& m� c�c nh�

kinh t h c v n kh�ng th ng nh t v i nhau c� ph i l� ti n t hay kh�ng. Irving

Fisher cho r ng ch c� gi y b c ng�n h�ng l� ti n t , trong khi Conant Paul Warburg

cho r ng chi phi u cung l� ti n t . Samuelson l i cho r ng ti n l� b t c c�i g� m�

nh n� ngu i ta c� th mua du c h u h t m i th . Theo Charles Rist th� c�i th t

quan tr ng d i v i nh� kinh t kh�ng ph i l� s th ng nh t v m t d nh nghia th

n�o l� ti n t m� ph i bi t v� hi u hi n tu ng ti n t .

II. C�C H�NH TH�I TI N T :

Nghi�n c u l ch s ph�t sinh v� ph�t tri n c a ti n t cho th y ti n t d� tr i

qua nhi u h�nh th�i: ho� t , t�n t v� b�t t ...

1. Ho� t :

M t h�ng ho� n�o d� gi vai tr� l�m v t trung gian trao d i du c g i l� ho� t ,

ho� t bao g m ho� t kh�ng kim lo i v� ho� t b ng kim lo i.

Ho� t kh�ng kim lo i.

S n xu t v� trao d i h�ng ho� ng�y c�ng ph�t tri n. S trao d i kh�ng c�n

ng u nhi�n, kh�ng c�n tr�n co s c a d nh gi� gi n don. Trao d i d� vu t kh i c�i

khung nh h p m t v�i h�ng ho�, gi i h n trong m t v�i d a phuo ng. S trao d i

ng�y c�ng nhi u hon d� gi a c�c h�ng ho� d�i h i ph i c� m t h�ng ho� c� t�nh

d ng nh t, ti n d ng trong vai tr� c a v t ngang gi�, c� th t o di u ki n thu n l i

trong trao d i, v� b o t n gi� tr . Nh ng h�nh th�i ti n t d u ti�n c� v l l�ng,

nhung n�i chung l� nh ng v t trang s c hay nh ng v t c� th an. Th d�n c�c b

bi n Ch�u �, Ch�u Phi, tru c d�y d� d�ng v s�, v c l�m ti n. L�a m� v� d i

m ch du c s d ng v�ng Lu ng H�, g o du c d�ng qu n d o Philippines.

Tru c C�ng nguy�n, Trung Qu c k� v� l a du c s d ng l�m ti n&

Ti n t b ng h�ng ho� c� nh ng b t ti n nh t d nh c a n� trong qu� tr�nh ph c

v trao d i nhu kh�ng du c m i ngu i m i no i ch p nh n, d hu h ng, kh�ng d ng

nh t & do d� d n d n vi c s d ng ho� t b ng kim lo i.

Ho� t b ng kim lo i.

Khi s n xu t v� trao d i h�ng ho� ph�t tri n k�m theo s m r ng ph�n c�ng

lao d ng x� h i d ng th i v i s xu t thi n c a Nh� nu c v� giao d ch qu c t

thu ng xuy�n. Kim lo i ng�y c�ng c� nh ng uu di m n i b t trong vai tr� c a v t

ngang gi� b i nh ng thu c t�nh b n, g n, c� gi� tr ph bi n,& Nh ng d ng ti n

b ng kim lo i: d ng, ch�, k m, thi c, b c, v�ng xu t hi n thay th cho c�c ho� t

kh�ng kim lo i. Ti n b ng ch� ch xu t hi n d u ti�n Trung Qu c du i d ng m t

th i d�i c� l m t d u d c� th x�u th�nh chu i. Ti n b ng h p kim v�ng v� b c

xu t hi n d u ti�n v�o nh ng nam 685 652 tru c C�ng nguy�n v�ng Ti u � v�

Hy L p c� d�ng d u in h�nh n i d d m b o gi� tr . C�c d ng ti n b ng kim lo i d�

s m xu t hi n v�ng � a Trung H i. Ti n kim lo i d u ti�n Anh l�m b ng thi c,

Thu Si v� Nga b ng d ng. Khi b ch kim m i du c ph�t hi n, trong th i k 1828

1844, ngu i Nga cho d� l� kim lo i kh�ng s d ng du c n�n dem d�c ti n. N u

so v i c�c lo i ti n t tru c d�, ti n b ng kim lo i, b�n c nh nh ng uu di m nh t

d nh cung dua d n nh ng b t ti n trong qu� tr�nh ph�t tri n trao d i nhu: c ng k nh,

kh� c t gi , kh� chuy�n ch & Cu i c�ng, trong c�c kim lo i qu� ( qu� kim) nhu

v�ng, b c, nh ng th ti n th t s ch�ng c� gi� tr n i t i tr n�n th�ng d ng trong

m t th i gian kh� l�u cho d n cu i th k th XIX v� d u th k th XX.

Kho ng th k th XVI Ch�u �u nhi u nu c s d ng v�ng l�m ti n, c�

nu c v a s d ng v�ng v a s d ng b c. C�c nu c Ch�u � s d ng b c l� ph

bi n. Vi c d�c qu� kim th�nh ti n ngay t d u du c coi l� vuo ng quy n, d�nh d u

k nguy�n ng tr c a l�nh ch�a vua ch�a.

L ch s ph�t tri n c a ti n kim lo i qu� d� tr i qua ba bi n c ch y u, quy t

d nh d n vi c s d ng ph bi n ti n b ng kim lo i qu�.

S gia tang d�n s v� ph�t tri n d� th c�c nu c Ch�u �u t th k XIII

dua d n s gia ta ng nhu c u trao d i. C�c m v�ng Ch�u �u kh�ng d cung ng.

T cu i th k XIX d u th k XX b ch kim lo i b m t gi�, trong th i gian

d�i v�ng, b c song song du c s d ng l�m ti n; c�c nu c Ch�u �u s d ng c v�ng

l n b c. Ch c�c nu c Ch�u � m i s d ng b c (do kh�ng d v�ng) d n cu i th k

XIX b c ng�y c�ng m t gi�do v y c�c nu c Ch�u �u v� c Hoa K quy t d nh v�

s d ng v�ng, c�c nu c Ch u � nhu Nh t B n, n � , Trung Hoa do l thu c s

nh p c ng nguy�n li u m�y m�c& t Phuong T�y n�n cung b�i b b c s d ng

v�ng. ��ng Duong, b c du c s d ng l�m ti n t 1885 d n 1931. � n nam 1931

d ng b c ��ng Duo ng t b n v b c sang b n v v�ng, c� th cho r ng, kho ng t

1935 ch c�n m t kim lo i qu� du c t t c c�c nu c ch p nh n l�m ti n tr�n th gi i

l� v�ng.

2. T�n t :

T�n t du c hi u l� th ti n t n� kh�ng c� gi� tr nhung do s t�n nhi m c a

m i ngu i m� n� du c luu d ng. T�n t c� th bao g m ti n b ng kim lo i v� ti n

gi y.

Ti n b ng kim lo i thu c h�nh th�i t�n t kh�c v i kim lo i ti n t thu c h�nh

th�i ho� t . h�nh th�i n�y gi� tr n i t i c a kim lo i thu ng kh�ng ph� h p v i

gi� tr danh nghia.

Ti n gi y bao g m ti n gi y kh ho�n v� ti n gi y b t kh ho�n.

Ti n gi y kh ho�n l� th ti n du c luu h�nh thay cho ti n v�ng hay ti n b c

k� th�c ng�n h�ng. B t c l�c n�o m i ngu i cung c� th dem ti n gi y kh ho�n

d� d i l y v�ng hay b c c� gi� tr tuong duong v i gi� tr du c ghi tr�n ti n gi y

kh ho�n d�.

Trung Hoa t d i T ng d� xu t hi n ti n gi y. V� nh ng nhu c u mua b�n,

c�c thuo ng gia h�nh th�nh t ng thuo ng h i c� nhi u chi nh�nh kh p c�c th tr n

l n. C�c thuo ng gia k� th�c v�ng hay b c v�o h i s c a thuo ng h i r i nh n gi y

ch ng nh n c a h i s thuo ng h i, v i gi y ch ng nh n n�y c�c thuo ng gia c� th

mua h�ng c�c th tr n kh�c nhau c� chi nh�nh c a thuo ng h i, ngo�i lo i gi y

ch ng nh n tr�n tri u d�nh nh� T ng c�n ph�t h�nh ti n gi y v� du c d�n ch�ng

ch p nh n.

Vi t Nam v�o cu i d i Tr n, H Qu� Ly d� th� nghi m cho ph�t h�nh ti n

gi y. Nh�n d�n ai cung ph i n p ti n d ng v�o cho Nh� nu c, c 1 quan ti n d ng

d i du c 2 quan ti n gi y, vi c s d ng ti n gi y c a H Qu� Ly th t b i v� nh� H

s m b l t d , d�n chua quen s d ng ti n gi y v� sai l m khi x�c d nh quan h gi a

ti n d ng v� ti n gi y (bao h�m � nghia ti n gi y c� gi� tr th p hon).

Ngu n g c c a ti n gi y ch c� th du c hi u r� khi xem x�t l ch s ti n t c�c

nu c Ch�u �u. T d u th k th XVII, H� Lan ng�n h�ng Amsterdam d� cung

c p cho nh ng th�n ch g i v�ng v�o ng�n h�ng nh ng gi y ch ng nh n bao g m

nhi u t nh . Khi c n, c� th dem nh ng t nh n�y d i l y v�ng hay b c t i ng�n

h�ng. Trong thanh to�n cho ngu i kh�c c�c gi y nh n�y cung du c ch p nh n. Sau

d� m t ng�n h�ng Th y �i n t�n Palmstruch d� m nh d n ph�t h�nh ti n gi y d

cho vay. T d� ng�n h�ng Palmstruch c� kh na ng cho vay nhi u ho n v n t c�.

V i nhi u lo i ti n gi y du c ph�t h�nh, luu th�ng ti n t b r i lo i v� nhi u nh�

ng�n h�ng l m d ng g�y nhi u thi t h i cho d�n ch�ng. Do d�, vua ch�a c�c nu c

ph i can thi p v� cho r ng vi c d�c ti n t xua l� vuo ng quy n v� m t kh�c vi c

ph�t h�nh ti n gi y l� m t ngu n l i to l n. Vuo ng quy n c�c nu c Ch�u �u th a

nh n m t ng�n h�ng t c� quy n ph�t h�nh ti n gi y v i nh ng di u ki n nh t d nh:

+ �i u ki n kh ho�n: c� th d i l y b t c l�c n�o t i ng�n h�ng ph�t h�nh

+ �i u ki n d tr v�ng l�m d m b o: ban d u l� 100% sau c�n 40%

+ �i u ki n ph i cho Nh� nu c vay kh�ng t�nh l�i khi c n thi t.

Ti n gi y b t kh ho�n l� th ti n gi y b t bu c luu h�nh, m i ngu i kh�ng

th dem ti n gi y n�y d n ng�n h�ng d d i l y v�ng hay b c.

Ngu n g c c a ti n b t kh ho�n l� b i nh ng nguy�n nh�n sau:

+ Th chi n th nh t d� l�m cho c�c qu c gia tham chi n kh�ng c�n d v�ng

d d i cho d�n ch�ng. Nu c Anh t na m 1931 d� cu ng b c luu h�nh ti n gi y b t

kh ho�n, nu c Ph�p nam 1936.

+ Kh ng ho ng kinh t th gi i nam 1929 d n d n nu c � c m i ngu i dua

nhau r�t ti n, do d� Ng�n h�ng Trung uo ng � c d� ph i d�ng v�ng tr n nu c

ngo�i v� do d� s tr kim g n nhu kh�ng c�n. Ti n si Schacht (1933 1936) d� �p

d ng ch�nh s�ch ti n t�i tr b ng c�ch ph�t h�nh tr�i phi u, d t�i tr s n xu t v�

nh ng chuo ng tr�nh kinh t , x� h i l n. Bi n ph�p n�y l�m gi m 50% th t nghi p,

s n xu t tang 41% (1934). T d�, nhi u nh� kinh t cho r ng gi� tr ti n t kh�ng

ph i d a v�o d tr v�ng nhu c�c quan di m tru c d�y.

3. B�t t :

B�t t l� m t h�nh th�i ti n t du c s d ng b ng c�ch ghi ch�p trong s s�ch

k to�n c a Ng�n h�ng. B�t t xu t hi n l n d u t i nu c Anh, v�o gi a th k XIX.

� tr�nh nh ng quy d nh ch t ch trong vi c ph�t h�nh gi y b c, c�c nh� ng�n h�ng

Anh d� s�ng ch ra h th ng thanh to�n qua s s�ch ng�n h�ng.

B�t t ng�y c�ng c� vai tr� quan tr ng, nh ng qu c gia c� n n kinh t ph�t

tri n v� h th ng ng�n h�ng ph�t tri n, ngu i d�n c� th�i quen s d ng b�t t .

4. Ti n di n t :

C� nhi u t�n g i cho th ti n n�y: ti n nh a, ti n th�ng minh,& ��y c� ph i

l� m t h�nh th�i ti n t kh�ng l� v n d chua th ng nh t. M t s quan di m cho r ng

d�y ch l� phuo ng ti n chi tr m i , s chuy n d ch v n b ng di n t .

III. C�C CH C NANG C A TI N T

D� bi u hi n du i h�nh th c n�o, ti n t cung c� ba ch c nang co b n: ch c

na ng phuong ti n trao d i, ch c nang don v d�nh gi� v� ch c nang phuong ti n d

tr gi� tr .

1. Ch c nang phuong ti n trao d i

L� m t phuo ng ti n trao d i, ti n t du c s d ng nhu m t v t m�i gi i trung

gian trong vi c trao d i c�c h�ng ho�, d ch v . ��y l� ch c nang d u ti�n c a ti n

t , n� ph n �nh l� do t i sao ti n t l i xu t hi n v� t n t i trong n n kinh t h�ng

ho� .

Trong n n kinh t trao d i tr c ti p, ngu i ta ph i ti n h�nh d ng th i hai

d ch v b�n v� mua v i m t ngu i kh�c. �i u d� l� don gi n trong tru ng h p ch

c� �t ngu i tham gia trao d i, nhung trong di u ki n n n kinh t ph�t tri n, c�c chi

ph� d t�m ki m nhu v y qu� cao. V� v y ngu i ta c n s d ng ti n l�m m�i gi i

trong qu� tr�nh n�y, t c l� ngu i ta tru c h t s d i h�ng ho� c a m�nh l y ti n sau

d� d�ng ti n mua th h�ng ho� m�nh c n. R� r�ng vi c th c hi n l n lu t c�c giao

d ch b�n v� mua v i hai ngu i s d d�ng hon nhi u so v i vi c thuc hi n d ng th i

hai giao d ch d i v i c�ng m t ngu i.

� th c hi n ch c nang phuong ti n trao d i ti n ph i c� nh ng ti�u chu n

nh t d nh:

- �u c ch p nh n r ng r�i: n� ph i du c con ngu i ch p nh n r ng r�i trong

luu th�ng, b i v� ch khi m i ngu i c�ng ch p nh n n� th� ngu i c� h�ng ho� m i

d ng � d i h�ng h�a c a m�nh l y ti n;

- D nh n bi t: con ngu i ph i nh n bi t n� d d�ng;

- C� th chia nh du c: d t o thu n l i cho vi c d i ch�c gi a c�c h�ng ho�

c� gi� tr kh�c nhau;

- D v n chuy n: ti n t ph i d g n nh d d d�ng trong vi c trao d i h�ng

ho� kho ng c�ch xa;

- Kh�ng b hu h ng m t c�ch nhanh ch�ng;

- �u c t o ra h�ng lo t m t c�ch d d�ng: d s lu ng c a n� d d�ng trong

trao d i;

- C� t�nh d ng nh t: c�c d ng ti n c� c�ng m nh gi� ph i c� s c mua ngang

nhau.

2. Ch c nang don v d �nh gi�.

Ch c nang th hai c a ti n l� m t don v d�nh gi�, t c l� ti n t du c s

d ng l�m don v d do gi� tr c a c�c h�ng ho�, d ch v trong n n kinh t . Qua vi c

th c hi n ch c nang n�y, gi� tr c a c�c h�ng ho�, d ch v du c bi u hi n ra b ng

ti n, nhu vi c do kh i ku ng b ng kg, do d d�i b ng m& nh d� m� vi c trao d i

h�ng ho� du c di n ra thu n l i hon.

N u gi� tr h�ng ho� kh�ng c� don v do chung l� ti n, m i h�ng ho� s du c

d nh gi� b ng t t c c�c h�ng ho� c�n l i, v� nhu v y s lu ng gi� c�c m t h�ng

trong n n kinh t ng�y nay s nhi u d n m c ngu i ta kh�ng c�n th i gian cho vi c

ti�u d�ng h�ng ho�, do ph n l n th i gian d� d�ng cho vi c d c gi� h�ng ho�. Khi

gi� c a c�c h�ng ho�, d ch v du c bi u hi n b ng ti n, kh�ng nh ng thu n ti n cho

ngu i b�n h�ng h�a m� vi c d c b ng gi� cung don gi n ho n r t nhi u v i chi ph�

th i gian �t ho n s d ng cho c�c giao d ch.

L� m t don v d�nh gi�, n� t o co s thu n l i cho vi c s d ng ti n l�m

phuong ti n trao d i, nhung cung ch�nh trong qu� tr�nh trao d i s d ng ti n l�m

trung gian, c�c t l trao d i du c h�nh th�nh theo t p qu�n - t c l� ngay t khi m i

ra d i, vi c s d ng ti n l�m phuo ng ti n trao d i d� d n t i vi c d�ng ti n l�m don

v d�nh gi�. � u ti�n nh ng phuong ti n du c s d ng l�m ti n d bi u hi n gi� tr

h�ng ho� cung c� gi� tr nhu c�c h�ng ho� kh�c. Co s cho vi c ti n bi u hi n gi�

tr c�c h�ng ho� kh�c ch�nh l� ti n cung c� gi� tr s d ng nhu c�c h�ng ho� kh�c

(Theo ph�n t�ch c a Marx v s ph�t tri n c a c�c h�nh th�i bi u hi n gi� tr h�ng

ho�: gi� tr h�ng ho� du c bi u hi n gi� tr s d ng c a h�ng ho� d�ng vai tr� v t

ngang gi�, v t ngang gi� chung). V� v y trong th i d i ng�y nay, m c d� c�c

phuong ti n du c s d ng l� ti n kh�ng c�n c� gi� tr nhu c�c h�ng ho� kh�c nhung

n� du c m i ngu i ch p nh n trong luu th�ng (c� gi� tr s d ng d c bi t), do d�

v n du c s d ng d d�nh gi� gi� tr c�c h�ng ho�. Trong b t k n n kinh t ti n t

n�o vi c s d ng ti n l�m don v do lu ng gi� tr d u mang t�nh ch t tr u tu ng,

v a c� t�nh ph�p l�, v a c� t�nh quy u c.

3. Ch c nang phuong ti n d tr gi� tr

L� m t phuong ti n d tr gi� tr , ti n t l� no i c t gi s c mua qua th i

gian. Khi ngu i ta nh n du c thu nh p m� chua mu n ti�u n� ho c chua c� di u

ki n d chi ti�u ngay, ti n l� m t phuong ti n d cho vi c c t gi s c mua trong

nh ng tru ng h p n�y ho c c� th ngu i ta gi ti n ch don thu n l� vi c d l i c a

c i.

Vi c c t gi nhu v y c� th th c hi n b ng nhi u phuong ti n ngo�i ti n

nhu: C phi u, tr�i phi u, d t dai, nh� c a& , m t s lo i t�i s n nhu v y dem l i

m t m c l�i cao ho n cho ngu i gi ho c c� th ch ng d l i s tang cao v gi� so

v i vi c gi ti n m t. Tuy nhi�n ngu i ta v n gi ti n v i m c d�ch d tr gi� tr

b i v� ti n c� th chuy n d i m t c�ch nhanh ch�ng ra c�c t�i s n kh�c, c�n c�c t�i

s n kh�c nhi u khi d�i h i m t chi ph� giao d ch cao khi ngu i ta mu n chuy n d i

n� sang ti n. Nh ng di u d� cho th y, ti n l� m t phuong ti n d tr gi� tr b�n

c nh c�c lo i t�i s n kh�c.

Vi c th c hi n ch c nang phuong ti n d tr gi� tr c a ti n t t d n d�u tu

thu c v�o s n d nh c a m c gi� chung, do gi� tr c a ti n du c x�c d nh theo kh i

lu ng h�ng ho� m� n� c� th d i du c. Khi m c gi� tang l�n, gi� tr c a ti n s

gi m di v� ngu c l i. S m t gi� nhanh ch�ng c a ti n s l�m cho ngu i ta �t mu n

gi n�, di u n�y thu ng x y ra khi l m ph�t cao. V� v y d ti n th c hi n t t ch c

na ng n�y, d�i h i s c mua c a ti n ph i n d nh.

IV. KH I TI N T

Vi c d nh nghia ti n t l� m t phuong ti n trao d i m i ch dua ra m t c�ch

hi u kh�i qu�t v ti n, n� kh�ng cho ch�ng ta bi t r� trong n n kinh t hi n t i

nh ng phuong ti n c th n�o du c coi l� ti n, s lu ng c a n� l� nhi u hay �t. V�

v y ngu i ta ph i d nh nghia ti n m t c�ch c th ho n b ng vi c dua ra c�c ph�p do

v c�c kh i ti n t trong luu th�ng.

C�c kh i ti n t trong luu th�ng t p h p c�c phuong ti n du c s d ng

chung l�m phuo ng ti n trao d i, du c ph�n chia tu theo d l ng hay t�nh thanh

kho n c a c�c phuong ti n d� trong nh ng kho ng th i gian nh t d nh c a m t qu c

gia. � l ng hay t�nh thanh kho n c a m t phuo ng ti n trao d i du c hi u l� kh

na ng chuy n d i t phuong ti n d� ra h�ng ho�, d ch v - t c l� ph m vi v� m c d

c� th s d ng nh ng phuo ng ti n d� trong vi c thanh to�n chi tr .

C�c ph�p do kh i ti n t du c dua ra tu thu c v�o c�c phuo ng ti n du c h

th ng t�i ch�nh cung c p v� thu ng xuy�n c� s thay d i cho ph� h p, nhung nh�n

chung c�c kh i ti n t trong luu th�ng bao g m:

- Kh i ti n giao d ch (M

g m nh ng phuong ti n du c s d ng r ng r�i

trong thanh to�n chi tr v h�ng ho� d ch v , b ph n n�y c� t�nh l ng cao nh t:

+ Ti n m t trong luu h�nh: B ph n ti n m t (gi y b c ng�n h�ng v� ti n

d�c) n m ngo�i h th ng ng�n h�ng.

+ Ti n g i kh�ng k h n t i c�c t ch c t�n d ng.

- Kh i ti n m r ng (M

g m:

+ M

+ Ti n g i c� k h n

B ph n ti n g i c� k h n m c d� kh�ng tr c ti p s d ng l�m phuo ng ti n

trao d i, nhung ch�ng cung c� th du c chuy n d i ra ti n giao d ch m t c�ch

nhanh ch�ng v� v i ph� t n th p. B ph n n�y c�n c� th du c chia ra theo k h n

ho c s lu ng.

- Kh i ti n t�i s n (M

bao g m:

+ M

+ Tr�i kho�n c� m c l ng cao nhu: H i phi u, t�n phi u kho b c& B ph n

tr�i kho�n n�y l� t�i s n ch�nh nhung v n c� th du c chuy n d i ra ti n giao d ch

tuo ng d i nhanh ch�ng.

M c d� s li u v c�c kh i ti n t du c c�ng b v� s d ng v�o nh ng m c

d�ch nh t d nh, nhung vi c dua ra c�c ph�p do lu ng ti n ch c� � nghia khi n� v a

t p h p du c c�c phuong ti n trao d i trong n n kinh t , v a t o co s d b�o l m

ph�t v� chu k kinh doanh. V� v y, hi n nay m t s nu c dang nghi�n c u d dua ra

ph�p do t ng lu ng ti n c� t tr ng trong d� m i lo i t�i s n c� m t t tr ng kh�c

nhau tu theo d l ng c a n� khi c ng l i v i nhau. Vi c l a ch n ph�p do n�o

ph thu c v�o nh n th c v� kh nang c a NHTU trong di u h�nh ch�nh s�ch th c

t . Tuy nhi�n, s d ng tr c ti p trong c�c giao d ch l�m phuo ng ti n trao d i ch

y u l� kh i ti n M

, v� v y d nh nghia M

du c s d ng thu ng xuy�n khi n�i t i

cung-c u ti n t .

V. CUNG - C U TI N T

1. C u ti n t

Vi c nghi�n c u c u ti n t lu�n du c c�c nh� kinh t quan t�m, v� n� c� th

cho nh ng g i � v ho ch d nh ch�nh s�ch c a nh ng ngu i ch u tr�ch nhi m di u

h�nh n n kinh t .

1.1. M t s h c thuy t v c u ti n t

Qua th i gian, nh ng h c thuy t v c u ti n t d� cho th y s tranh lu n

kh�ng ng ng c a c�c nh� kinh t v s nh hu ng c a l�i su t d n c u ti n t , v�

sau d� l� s nh hu ng c a ti n t d i v i ho t d ng kinh t .

1.1.1Quy lu t lu u th�ng ti n t c a Karl Marx.

Khi nghi�n c u c�c ch c na ng c a ti n t , Karl Marx dua ra 5 ch c nang:

ch c nang thu c do gi� tr , ch c nang phuo ng ti n luu th�ng, ch c nang phuo ng

ti n c t gi , ch c nang phuong ti n thanh to�n v� ch c nang ti n t th gi i. Trong

vi c nghi�n c u ch c na ng phuo ng ti n luu th�ng c a ti n t , Marx d� dua ra quy

lu t luu th�ng ti n t hay quy lu t v s lu ng ti n c n thi t cho luu th�ng v i n i

dung:

S lu ng ti n c n thi t th c hi n ch c nang phuong ti n luu th�ng t l thu n

v i t ng s gi� c h�ng ho� trong luu th�ng v� t l ngh ch v i t c d luu th�ng b�nh

qu�n c a c�c d ng ti n c�ng lo i.

Trong d�:

: S lu ng ti n c n thi t th c hi n ch c nang phuong ti n luu th�ng.

PQ : T ng s gi� c h�ng ho� trong luu th�ng.

V: T c d luu th�ng b�nh qu�n c a ti n t .

� n ch c nang phuong ti n thanh to�n, quy lu t n�y du c ph�t bi u d y d

nhu sau:

Kh i lu ng ti n T ng gi� T ng Gi� c Gi� c h�ng

c n thi t th c c h�ng _ gi� c + h�ng ho� _ ho� th c hi n

hi n ch c na ng ho� trong h�ng ho� d n h n b ng thanh

phuong ti n luu luu th�ng b�n ch u thanh to�n to�n b� tr

th�ng v� =

phuong ti n T c d luu th�ng b�nh qu�n c a ti n t

thanh to�n

B ng vi c dua ra quy lu t v s lu ng ti n c n thi t cho luu th�ng, Karl

Marx d� ch ra r ng n n kinh t c n m t lu ng ti n nh t d nh cho vi c th c hi n c�c

giao d ch v h�ng ho� d ch v , s lu ng ti n n�y ch u nh hu ng c a hai y u t co

b n l� t ng gi� c h�ng ho� trong luu th�ng v� t c d luu th�ng b�nh qu�n c a ti n

t .

Y�u c u c a quy lu t luu th�ng ti n t c n thi t cho luu th�ng, t c l� d�i h i

lu ng ti n cung ng ph i c�n d i v i lu ng ti n c n cho vi c th c hi n c�c giao

d ch c a n n kinh t .

1.1.2H c thuy t s lu ng ti n t th� so

V�o cu i th k XIX d u th k XX, m t s nh� kinh t m� d i di n ti�u bi u

l� Irving Fisher d i h c Yale dua ra h c thuy t v s lu ng ti n t m� n i dung

ch y u l� m t h c thuy t v x�c d nh thu nh p danh nghia.

Trong t�c ph m s c mua c a ti n t , nh� kinh t h c M Irving Fisher dua

ra m i quan h gi a t ng lu ng ti n t (M) v i t ng chi ti�u d mua h�ng ho�, d ch

v du c s n xu t ra trong n n kinh t d a tr�n m t kh�i ni m g i l� t c d luu th�ng

ti n t theo phuong tr�nh trao d i t�nh theo gi� tr danh nghia c a c�c giao d ch

trong n n kinh t :

Trong d� P l� gi� b�nh qu�n m i giao d ch, T l� s lu ng giao d ch ti n h�nh

trong m t nam v� l� t c d giao d ch c a ti n t - t c d kh i lu ng ti n quay

v�ng h�ng na m. V� gi� tr danh nghia c a c�c giao d ch (T) r t kh� do lu ng cho

n�n h c thuy t s lu ng d� du c ph�t bi u theo t ng s n ph m (Y):

MV=PY

Trong d� V l� t c d thu nh p do lu ng s l n trung b�nh trong m t nam m t

do n v ti n t du c chi d�ng d mua t ng s h�ng ho�, d ch v du c s n xu t ra

trong n n kinh t .

Irving Fisher l p lu n r ng t c d thu nh p du c x�c d nh b i c�c t ch c

trong n n kinh t c� nh hu ng d n c�ch c�c c� nh�n th c hi n c�c giao d ch. N u

ngu i ta d�ng s ghi n v� th t�n d ng d ti n h�nh c�c giao d ch c a m�nh v� do

d� m� s d ng ti n �t hon th�ng thu ng khi mua th� lu ng ti n du c y�u c u �t di d

ti n h�nh c�c giao d ch do thu nh p danh nghia g�y n�n ( M so v i PY) v� t c d

(PY/M) s tang l�n. Ngu c l i n u mua tr b ng ti n m t ho c s�c l� thu n ti n hon

th� c n s d ng lu ng ti n nhi u hon d ti n h�nh c�c giao d ch du c sinh ra b i

c�ng m t m c thu nh p danh nghi a v� t c d s gi m xu ng. Tuy nhi�n quan di m

c a Fisher l� nh ng d c di m v t ch c v� c�ng ngh c a n n kinh t s ch nh

hu ng d n t c d m t c�ch ch m ch p qua th i gian, cho n�n t c d s gi nguy�n

m t c�ch h p l� trong th i gian ng n.

V i quan di m n�y, phuo ng tr�nh trao d i du c chuy n th�nh h c thuy t s

lu ng ti n t v i n i dung: S lu ng thu nh p danh nghia ch du c x�c d nh b i

nh ng chuy n d ng trong s lu ng ti n t .

Irving Fisher v� c�c nh� kinh t c di n kh�c cho r ng ti n luong v� gi� c

ho�n to�n linh ho t n�n coi m c t ng s n ph m du c s n xu t trong n n kinh t (Y)

thu ng du c gi m c c�ng an vi c l�m d y d , do v y Y c� th du c coi m t

c�ch h p l� l� kh�ng thay d i trong th i gian ng n.

Nhu v y: phuong tr�nh trao d i du c vi t l i:

P = (V/Y) x M = k x M

Trong d�: k (= V/Y) kh�ng thay d i trong th i gian ng n v� thay d i ch m

trong th i gian d�i. H c thuy t s lu ng ti n t h�m � r ng: nh ng thay d i trong

m c gi� c ch l� k t qu c a nh ng thay d i trong s lu ng ti n t th� so d� di d n

v n d c u ti n t .

Phuong tr�nh trao d i du c vi t l i nhu sau:

= 1

�

Khi th tru ng ti n t c�n b ng: s lu ng ti n c�c t ch c v� c� nh�n n m gi

(M) b ng s lu ng ti n du c y�u c u (MD), v� v y:

= 1

�

= l� m t h ng s

Trong d�:

Nhu v y h c thuy t s lu ng ti n t c a Fisher n�i n�n r ng: c u v ti n l�

m t h�m s c a thu nh p v� l�i xu t kh�ng c� nh hu ng d n c u c a ti n t .

1.1.3 L� thuy t c a Keynes v s ua th�ch ti n m t

Trong khi I. Fisher ph�t tri n quan di m h c thuy t s lu ng c a m�nh v

MD th� m t nh�m c�c nh� kinh t Cambridge cung dang nghi�n c u v nh ng v n

d d� v� cung dua ra k t lu n

. Nhung kh�c v i Fisher, h nh n m nh

s l a ch n c a c�c nh�n trong vi c gi ti n v� kh�ng b�c b s nh hu ng c a l�i

su t d n MD.

Tr�n co s quan di m n�y, Keynes x�y d ng l� thuy t v c u ti n t du c g i

l� l� thuy t v s ua th�ch ti n m t. L� thuy t n�y du c tr�nh b�y trong t�c ph m n i

ti ng: H c thuy t chung v c�ng a n vi c l�m, l�i xu t v� ti n t . Trong h c thuy t

c a m�nh, Keynes d� n�u ra 3 d ng co cho vi c gi ti n:

- � ng co giao d ch:

C�c c� nh�n n m gi ti n v� d� l� phuong ti n trao d i c� th d�ng d ti n

h�nh c�c giao d ch h�ng ng�y. Keynes nh n m nh r ng b ph n c a c u ti n t d�

tru c ti�n do m c giao d ch c a d�n ch�ng quy t d nh. Nh ng giao d ch c� t l v i

thu nh p cho n�n c u ti n t cho giao d ch t l v i thu nh p.

- � ng co d ph�ng

Keynes th a nh n r ng ngo�i vi c gi ti n d ti n h�nh giao d ch h�ng ng�y,

ngu i ta c�n gi th�m ti n d d�ng cho nh ng nhu c u b t ng . Ti n d ph�ng du c

s d ng trong c�c co h i mua thu n ti n ho c cho nhu c u chi ti�u b t thu ng.

Keynes tin r ng s ti n d ph�ng m� ngu i ta mu n n m gi du c x�c d nh

tru c ti�n ti�n b i m c d c�c giao d ch m� ngu i ta d t�nh s th c hi n trong

tuo ng lai v� nh ng giao d ch d� t l v i thu nh p, do d� c n ti n d ph�ng t l v i

thu nh p.

- � ng co d u co

Keynes d ng � r ng ti n t l� phuong ti n c t gi c a c i v� g i d ng co gi

ti n l� d ng co d u co . Keynes d ng � v i c�c nh� kinh t Cambridge r ng c a c i

g n ch t v i thu nh p n�n b ph n c u th�nh mang t�nh d u co c a c u ti n t s

li�n quan d n thu nh p, nhung Keynes tin r ng l�i su t d�ng m t vai tr� quan tr ng.

Keynes chia c�c t�i s n c� th du c d�ng c t gi c a c i l�m hai lo i: ti n v�

tr�i kho�n. Keynes gi d nh r ng l i t c d t�nh v ti n l� s kh�ng, l i t c d t�nh

d i v i tr�i kho�n g m ti n l�i v� t l d t�nh v kho n l i v n.

Keynes gi d nh r ng: c�c c� nh�n tin r ng l�i su t c� chi u hu ng quay v

m t gi� tr th�ng thu ng n�o d�. N u l�i su t th p hon gi� tr th�ng thu ng d� th�

ngu i ta d t�nh l�i su t c a tr�i kho�n ta ng l�n trong tuong lai v� nhu v y d t�nh

s b m t v n v tr�i kho�n d�. K t qu l� ngu i ta r t c� th gi c a c i c a m�nh

b ng ti n hon l� b ng tr�i kho�n v� c u ti n t s cao. Ngu c l i, n u l�i su t cao

ho n gi� tr th�ng thu ng d�, c u ti n t s th p. T l p lu n tr�n c u ti n t l� li�n

h �m so v i m c l�i su t.

� t chung ba d ng co v i nhau:

� t chung ba d ng co gi ti n v�o phuo ng tr�nh c u ti n t , Keynes d� ph�n

bi t gi s lu ng danh nghia v i s lu ng th c t . Ti n t du c d�nh gi� theo gi� tr

m� n� c� th mua. Keynes dua ra phuo ng tr�nh c u ti n t , g i l� h�m s ua th�ch

ti n m t, n� cho bi t c u ti n th c t l� m t h�m s c a i v� Y.

D u -, + trong h�m s ua th�ch ti n m t c� � nghia l� c u v s du ti n m t

th c t c� li�n h �m v i i v� li n h duong v i Y.

Trong di u ki n c�n b ng c a th tru ng ti n t :

C u ti n t li�n h �m v i l�i su t, n�n khi tang l�n, gi m xu ng v�

t c d tang l�n. Do l�i su t b bi n d ng m nh n�n thuy t ua th�ch ti n m t ch ra

r ng t c d cung bi n d ng m nh.

Nhu v y thuy t c a Keynes v c u ti n t cho th y c u ti n t t l v i thu

nh p v� c� li�n h �m v i l�i su t. V i s bi n d ng m nh c a t c d , h c thuy t

n�y cung ch r ng ti n t kh�ng ph i l� nh�n t duy nh t nh hu ng d n s thay d i

c a thu nh p danh nghia.

1.1.4 H c thuy t s lu ng ti n t hi n d i c a Friedman

Nam 1956 Milton Friedman d� ph�t tri n h c thuy t v c u ti n t trong b�i

b�o n i ti ng H c thuy t s lu ng ti n t : M t s x�c nh n l i . Friedman cho r ng

c u ti n t ph i b nh hu ng b i c�ng c�c nh�n t nh hu ng d n c u c a b t k t�i

s n n�o. V� v y c u ti n t ph i l� m t h�m s c a nh ng t�i nguy�n du c s n s�ng

s d ng cho c�c c� nh�n (t c l� c a c i c a h ) v� c a l i t c d t�nh v c�c t�i s n

kh�c so v i l i t c d t�nh v ti n.

Friedman tr�nh b�y � ki n c a m�nh v c u ti n t nhu sau:

Trong d�:

C�c d u (+) ho c (-) du i phuong tr�nh ch m i li�n h duo ng ho c �m c a

c�c y u t tr�n d u v i c u ti n t .

: c u v s du ti n m t th c t .

Thu nh p thu ng xuy�n (thu nh p d�i h n b�nh qu�n d

t�nh).

L i t c d t�nh v m t ti n.

L i t c d t�nh v tr�i kho�n.

L i t c d t�nh v c ph n (c phi u thu ng).

T l l m ph�t d t�nh.

Theo Friedman, vi c chi ti�u du c quy t d nh b i thu nh p thu ng xuy�n t c

l� thu nh p b�nh qu�n m� ngu i ta d t�nh s nh n du c trong th i gian d�i. Thu

nh p thu ng xuy�n �t bi n d ng, b i v� nhi u s bi n d ng c a thu nh p l� t m th i

trong th i gian ng n. V� v y c u ti n t s kh�ng b bi n d ng nhi u c�ng v i s

chuy n d ng c a chu k kinh doanh. M t c� nh�n c� th gi c a c i du i nhi u

h�nh th c ngo�i ti n, Friedman x p x p ch�ng th�nh 3 lo i: tr�i kho�n, c phi u (c

phi u thu ng) v� h�ng ho�. Nh ng d ng l c th�c d y vi c gi nh ng t�i s n d� hon

l� gi ti n th hi n b ng l i t c d t�nh v m i m t t�i s n d� so v i l i t c d t�nh

v ti n. L i t c v ti n b nh hu ng b i hai nh�n t :

- C�c d ch v ng�n h�ng cung c p di k�m v i c�c kho n ti n g i n m trong

cung ti n t , khi c�c d ch v n�y tang l�n, l i t c d t�nh v ti n ta ng.

- Ti n l�i tr cho c�c kho n ti n g i n m trong cung ti n t

C�c s h ng v�

bi u th cho l i t c d t�nh v tr�i kho�n v� c

phi u so v i l i t c d t�nh tuo ng d i v ti n gi m xu ng v� c u ti n t gi m xu ng.

S h ng bi u th l i t c d t�nh v h�ng ho� so v i ti n. L i t c d t�nh v

gi h�ng ho� l� t l d t�nh v vi c tang gi� h�ng ho� b ng t l l m ph�t d t�nh

. Khi ta ng l�n, l i t c d t�nh v h�ng ho� so v i ti n tang l�n v� c u

�

ti n t gi m xu ng.

Trong h c thuy t c a m�nh, Friedman th a nh n r ng c� nhi u c�i ch

kh�ng ph i ch c� l�i xu t l� quan tr ng c a n n kinh t t ng h p. Hon n a,

Friedman kh�ng coi l i t c d t�nh v ti n l� m t h ng s . Khi l�i su t ta ng l�n

trong n n kinh t , c�c ng�n h�ng thu du c nhi u l i nhu n cho vay ho n v� do v y

c�c ng�n h�ng c� th tr l�i cao ho n cho c�c kho n ti n g i giao d ch ho c n�ng cao

ch t lu ng c�c d ch v cung c p cho kh�ch h�ng t c l� l i t c d t�nh v ti n s

ta ng l�n, nhu v y s tuo ng d i n d nh khi l�i xu t thay d i, t c l� theo

Friedman nh ng thay d i c a l�i xu t s c� �t t�c d ng d n c u ti n t .

T nh ng ph�n t�ch d�, h�m s c u ti n t c a Friedman ch y u l� m t h�m

s trong d� thu nh p thu ng xuy�n l� y u t quy t d nh d u ti�n c a c u ti n t v�

phuong tr�nh c u ti n t c a �ng c� th du c t�nh g n v i:

Theo quan di m c a Friedman, c u ti n t kh�ng nh y c m v i l�i su t v�

nh ng thay d i c a l�i su t �t c� t�c d ng d n l i t c d t�nh tuo ng d i c a nh ng

t�i s n kh�c so v i ti n, c�ng v i s �t bi n d ng c a thu nh p thu ng xuy�n, c u

ti n t s tuong d i n d nh v� c� th d do�n du c b ng h�m s c u ti n t . V� nhu

v y t c d (V) c� th d do�n du c tuo ng d i ch�nh x�c theo phuo ng tr�nh c u ti n

t vi t l i:

N u t c d c� th d do�n du c, th� m t s thay d i trong m c cung ti n t

s t o m t s thay d i d do�n du c trong t ng chi ti�u. Do d� h c thuy t s lu ng

ti n t c a Friedman th c s l� m t s ph�t bi u l i c a h c thuy t s lu ng ti n t

v� n� d n d n c�ng m t k t lu n v t m quan tr ng c a ti n t d i v i t ng chi ti�u

c a n n kinh t .

1.2. K t lu n

S ph�n t�ch c a c�c nh� kinh t v c u ti n t d u cho th y c u ti n t th c

t c� tuo ng quan thu n v i thu nh p th c t . M c d� Friedman d� ch ng minh, l�i

su t �t c� nh hu ng d n c u ti n t , nhung s ph�n t�ch c a Friedman chua d c p

d n tru ng h p t tr ng ti n m t bao g m c c�c d ch v ng�n h�ng cung c p di k�m

v i c�c kho n ti n g i n m trong cung ti n t , th c t cho th y c�c d ch v n�y

kh�ng gi m di khi l�i su t thay d i, m t kh�c nh ng ngu i c� ti n c� th uu ti�n cho

m c ti�u thu l�i cao v� v y khi l�i su t tang l�n c�c s h ng , & v n

- -

ta ng l�n v� c u ti n t nh y c m v i l�i su t.

Nhu v y, n u lo i b s nh hu ng c a m c gi�, m c c u ti n t th c t s

ch u t�c d ng b i hai y u t quan tr ng: thu nh p th c t v� l�i su t. H�m s c u

ti n t c a Keynes v n c�n nguy�n gi� tr .

2. Cung ti n t

� d �p ng cho nhu c u s d ng ti n t trong n n kinh t , m t s t ch c

nhu NHTU, c�c ng�n h�ng thuong m i cung ng ti n ra luu th�ng.

2.1.Cung ng ti n c a Ng�n h�ng Trung uong

NHTU ph�t h�nh ti n m t ch y u du i h�nh th c gi y b c ng�n h�ng. Qu�

tr�nh n�y du c th c hi n khi NHTU cho vay d i v i c�c t ch c t�n d ng, cho vay

d i v i kho b c Nh� nu c, mua v�ng, ngo i t tr�n th tru ng ngo i h i ho c mua

ch ng kho�n trong nghi p v th tru ng m .

Kh i lu ng ti n ph�t h�nh c a NHTU du c g i l� ti n m nh hay co s ti n

(MB) bao g m hai b ph n: Ti n m t trong luu h�nh (C) v� ti n d tr c a c�c ng�n

h�ng kinh doanh (R), trong d� ch c� b ph n ti n m t ngo�i ng�n h�ng m i du c

s d ng d�p ng cho nhu c u v ti n.

2.2.Cung ng ti n c a ng�n h�ng thuong m i v� c�c t ch c t�n d ng

C�c NHTM v� c�c t ch c t�n d ng kh�c t o ti n chuy n kho n (D) theo co

ch t o ti n trong to�n b h th ng ng�n h�ng. Kh i lu ng ti n do c�c t ch c n�y

cung ng du c t o ra tr�n co s lu ng ti n d tr nh n t NHTU v� c�c ho t d ng

nh n ti n g i, cho vay v� thanh to�n kh�ng d�ng ti n m t c a h th ng ng�n h�ng.

Khi NHTU ph�t h�nh ti n dua v�o h th ng ng�n h�ng, c�c NHTM s d ng

s ti n d tr n�y d cho vay. Khi c�c doanh nghi p ho c d�n cu vay kho n ti n d�,

n� du c s d ng d thanh to�n chi tr v� c� th m t ph n ho c to�n b du c k� g i

tr l i v�o m t ng�n h�ng du i h�nh th c ti n g i kh�ng k� h n, ng�n h�ng l i ti p

t c c� v n d cho vay. Nhu v y t lu ng ti n d tr ban d u, h th ng ng�n h�ng

th�ng qua c�c ho t d ng c a m�nh c� th l�m h�nh th�nh lu ng ti n g i kh�ng k

h n r t l n. S ti n n�y du c c�c doanh nghi p, d�n cu s d ng d thanh to�n qua

ng�n h�ng, v� v y n� du c t�nh l� m t b ph n c a kh i ti n giao d ch trong n n

kinh t , du c s d ng d d�p ng nhu c u v ti n.

2.3. M c cung ti n t

Kh i lu ng ti n giao d ch do NHTU v� c�c t ch c t�n d ng cung ng cho

n n kinh t d�p ng cho nhu c u s d ng ti n bao g m hai b ph n ch�nh l� ti n m t

trong luu h�nh ( C ) v� ti n g i kh�ng k h n ( D ). Ti n d tr c a c�c ng�n h�ng

kinh doanh ( R ). M i quan h gi a m c cung ti n giao d ch (MS) v� co s ti n

(MB) th hi n qua h�nh 1.

Co s ti n : MB

M c cung ti n giao d ch : MS

H�nh 1

. M i quan h gi a MS v� MB

NHTU v i ch c nang l� ng�n h�ng ph�t h�nh th c hi n vi c ki m so�t v�

di u ti t kh i lu ng ti n cung ng cho n n kinh t nh m d m b o s n d nh th

tru ng, n� tr c ti p di u ch nh kh i lu ng ti n m t dang t n t i v� ki m so�t gi�n

ti p vi c t o ra c�c kho n ti n g i kh�ng k h n c a c�c ng�n h�ng thuong m i.

To�n b kh i lu ng ti n cung ng du c x�c d nh theo h s t o ti n so v i lu ng

ti n co b n do NHTU ph�t h�nh theo c�ng th c:

�

Trong d�:

MS: M c cung ti n giao d ch

MB: Co s ti n

m: h s t o ti n.

V i: C/D: T l ti n m t trong luu h�nh so v i ti n g i kh�ng k h n.

: T l d tr bu c.

: T l d tr du th a c a c�c ng�n h�ng thuo ng m i.

M c d� c� r t nhi u ch th c� t�c d ng t i m c cung ng ti n nhung NHTU

v n c� th s d ng c�c c�ng c c a m�nh d di u ch nh m c cung ti n theo � mu n

ch quan d th c hi n ch�nh s�ch ti n t .

3. C�n d i cung c u ti n t

Th tru ng ti n t lu�n hu ng v d i m c�n b ng khi m c cung ti n t b ng

m c c u ti n t . �i u ki n cho s c�n b ng c a th tru ng ti n t l�:

Hay:

Khi m c g�a (P) v� thu nh p th c t (Y) cho tru c, s c�n b ng cung v� c u

ti n th c t s t o ra m c l�i xu t c�n b ng (i) tr�n th tru ng.

L�i

su t, i

Kh i lu ng

ti n M

H�nh 2:

S c�n d i c a th tru ng ti n t

th c t ,

M c c u ti n th c t c� li�n h duong v i thu nh p th c t v� li�n h �m v i

l�i su t v� v y tr�n d th ph n �nh th tru ng ti n t , du ng c u ti n th c t (MD/P)

c� d nghi�ng xu ng du i. M c cung ti n du c di u ch nh b i NHTU, do NHTU

n d nh kh�ng ph thu c v�o l�i su t v� v y du ng cung ti n th c t th ng d ng.

Giao di m gi a du ng cung ti n th c t v� du ng c u ti n th c t nhu d th x�c

d nh l�i su t c�n b ng c a th tru ng (i) tuong u ng v i kh i lu ng ti n th c t

trong luu th�ng (Q), n� ph n �nh tr ng th�i m� th tru ng ti n t lu�n hu ng t i.

N u th tru ng ti n t t i di m 2, lu ng c u ti n th c t th p hon lu ng

cung v ti n th c t m t kho ng Q

t c l� c� s du cung v ti n. N u c�c t

ch c v� c� nh�n dang gi nhi u ti n hon h mu n m c l�i su t i

cao hon m c l�i

su t c�n b ng i

, h s c g ng gi m lu ng ti n b ng c�ch mua c�c t�i s n sinh l�i,

t c l� dem cho vay. Tuy nhi�n khi c� �t ngu i mu n vay v i l�i su t i

do v y l�i

su t th tru ng s b �p l c l�m gi m xu ng t i di m c�n b ng i

N u l�i su t th tru ng ban d u di m i

th p ho n l�i su t c�n b ng i

, s c�

lu ng du c u ti n th c t Q

. C�c t ch c c� nh�n gi �t ti n hon h s mu n

n�ng s ti n h gi b ng c�ch b�n c�c tr�i phi u l y ti n, d y l�i su t tang l�n t i

m c l�i su t i

, khi d� th tru ng c�n b ng l�i su t kh�ng tang n a.

Nhu v y th tru ng lu�n chuy n d ng t i m t m c l�i su t c�n b ng t i d�

m c cung ti n th c t b ng m c c u ti n th c t . S c�n d i n�y cho th y trong

ng n h n khi m c gi� v� s n lu ng chua k p di u ch nh; n u NHTU tang m c cung

ng ti n, l�i su t th tru ng s du c di u ch nh gi m, ngu c l i khi m c cung ti n

gi m xu ng s d y l�i su t th tru ng ta ng l�n. Ch�nh v� v y, khi NHTU t�m c�ch

ki m so�t c m c cung ti n v� m c l�i su t c a th tru ng d u d n t i nguy co m t

c�n d i th tru ng.

VI. T�C � NG C A TI N T � I V I HO T � NG

KINH T

S ph�n t�ch cung c u ti n t cho th y, trong co ch th tru ng b t k s thay

d i n�o c a m c cung ti n t cung s du c th tru ng di u ti t d c� s c�n d i gi a

m c cung ti n t v� m c c u ti n. S di u ch nh d� kh�ng ch don thu n g�y ra

nh ng thay d i trong m c gi� chung m� c�n c� t�c d ng t i nhi u c�c ho t d ng

c a n n kinh t . � th y r� hon vai tr� c a ti n t trong n n kinh t ch�ng ta di v�o

xem x�t t�c d ng c a ti n t t i c�c ho t d ng kinh t .

Theo m� h�nh t ng cung - t ng c u (AS-AD); s thay d i c a AD d n d n s

thay d i c a s n lu ng v� gi� c . Khi t ng c u ta ng s l�m tang s n lu ng v� m c

gi� c , ngu c l i vi c gi m AD c� th d n t i s s t gi m s n lu ng v� l�m l m

ph�t gi m.

Theo s ph�n t�ch c a tru ng ph�i Keynes, t ng c u bao g m 4 b ph n c u

th�nh: chi ti�u ti�u d�ng (C), t c t ng c u v h�ng ti�u d�ng v� d ch v , chi ti�u d u

tu c� k ho ch (I), t c t ng chi ti�u theo k ho ch c a c�c h�ng kinh doanh v nh�

xu ng, m�y m�c v� nh ng d u v�o kh�c c a s n xu t; chi ti�u c a Ch�nh ph (G)

v� xu t kh u r�ng (NX) t c chi ti�u c a nu c ngo�i r�ng v h�ng ho� d ch v trong

nu c.

S t�c d ng c a ti n t t i ho t d ng kinh t du c th hi n th�ng qua s t�c

d ng t i c�c b ph n c a t ng c u bao g m nh ng t�c d ng t i chi ti�u d u tu, chi

ti�u ti�u d�ng v� bu�n b�n qu c t .

1.Chi ti�u d u tu

S thay d i c a MS t�c d ng t i I th�ng qua:

- Chi ph� d u tu.

Vi c thu h p m c cung ti n t c a NHTU s d y l�i su t

ta ng l�n, chi ph� t�i tr cho c�c ho t d ng d u tu c� th tang l�n d n t i gi m lu ng

d u tu, AD suy gi m l�m gi m s n lu ng v� gi� c .

Ngu c l i khi NHTU m r ng ti n t , l�i su t c�n b ng c a th tru ng gi m

di, chi ph� d u tu r hon c� th m r ng d u tu, t ng c u tang l�m tang s n lu ng v�

gi� c . Tuy nhi�n l�i su t kh�ng th d i di n d y d cho chi ph� d u tu n�n nh ng

t�c d ng n�y c� th kh�ng r� r�ng.

- S s n c� c a c�c ngu n v n

Khi ch�nh s�ch ti n t l� th t ch t, m c cung ti n gi m, m c d� l�i su t c� th

thay d i r t �t nhung kh na ng cho vay c a c�c ng�n h�ng c� th gi m (r

tang).

Vi c h n ch t�n d ng c a c�c ng�n h�ng thuo ng m i l�m cho chi ti�u d u tu gi m

xu ng d n t i AD gi m. Khi NHTU m r ng ti n t c� th l�m tang kh nang cho

vay c a c�c ng�n h�ng thuong m i, l�m cho chi ti�u d u tu tang l�n. S t�c d ng

n�y du c th hi n so d :

MS kh na ng cho vay I AD thu nh p v� gi� c

Tuy nhi�n kh nang cho vay c a c�c ng�n h�ng thuong m i du c m r ng

kh�ng d ng nghia v i vi c ngu n v n n�y s du c t n d ng ngay, n� c�n tu thu c

v�o kh na ng h p th v n c a n n kinh t . Vi c h n ch kh nang cho vay c a h

th ng ng�n h�ng c� t�c d ng t t hay kh�ng c�n tu thu c gi i h n c a vi c ki m

so�t v n qu c t .

Ngo�i ra, s thay d i c a cung ti n t c� t�c d ng d n gi� c phi u, khi d�n

ch�ng gi nhi u ti n ho n h mu n ch ng h n, chi ti�u v�o th tru ng c phi u c�

th tang l�n l�m tang gi� c phi u; gi� tr r�ng c a c�c h�ng tang l�n c� nghia l�

nh ng ngu i cho vay s du c d m b o nhi u ho n cho c�c kho n vay c a m�nh, nhu

v y khuy n kh�ch cho vay d t�i tr cho chi ti�u d u tu, t ng c u tang th�c d y s

gia ta ng s n lu ng v� gi� c .

2. Chi ti�u ti�u d�ng

- nh hu ng d i v i l�i su t

Do chi ti�u ti�u d�ng h�ng l�u b n thu ng du c t�i tr m t ph n b ng di vay,

do v y l�i su t th p hon s khuy n kh�ch ngu i ti�u d�ng tang chi ti�u ti�u d�ng l�u

b n. S nh hu ng c a ti n t t i t ng c u nhu sau:

M i chi ti�u ti�u d�ng l�u b n AD thu nh p v� gi� c

Cung tuo ng t nhu d i v i nh hu ng d n chi ti�u d u tu, s nh hu ng c a

l�i su t d n chi ti�u ti�u d�ng l�u b n c� th l� nh .

- nh hu ng d n th tru ng c phi u

Chi ti�u ti�u d�ng cho h�ng ho� l�u b n v� d ch v c a d�n cu ph thu c r t

l n v�o thu nh p c d i c a h ch kh�ng ph i ch l� thu nh p hi n t i. Khi gi� c

phi u ta ng l�n, gi� tr t�i s n t�i ch�nh tang l�n l�m thu nh p c d i c a ngu i ti�u

d�ng v� ti�u d�ng s tang.

Co ch t�c d ng n�y nhu sau:

M gi� c phi u thu nh p c d i ti�u d�ng AD Y,P

M t kh�c, khi gi� c phi u ta ng, gi� tr c�c t�i s n t�i ch�nh tang, ngu i ti�u

d�ng c� kh nang t�i ch�nh d m b o hon s d�nh gi� nh ng kh� kha n t�i ch�nh �t

x y ra hon. Vi c chi ti�u v h�ng ho� l�u b n c a ngu i ti�u d�ng b nh hu ng b i

nh ng kh� kha n t�i ch�nh c� th x y ra trong tuong lai. Khi nh ng kh� khan n�y

x y ra, h s ph i b�n c�c t�i s n c a m�nh d ta ng th�m ti n m t, vi c b�n c�c t�i

s n t�i ch�nh nhu c phi u s thu n l i cho vi c b�n c�c h�ng ho� ti�u d�ng l�u b n

nhu v t d ng ti�u d�ng, phuong ti n di l i, nh� & Do v y gi� c phi u tang c� th

khuy n kh�ch ngu i ti�u d�ng chi ti�u nhi u hon cho h�ng ti�u d�ng l�u b n.

Co ch t�c d ng s l�:

M gi� c phi u gi� tr t�i s n t�i ch�nh kh na ng kh� khan TC

chi ti�u nh� , h�ng ti�u d�ng l�u b n AD Y,P .

3. Xu t kh u r�ng

Trong b i c nh n n kinh t m c a c�c qu c gia v� vi c �p d ng ch d t

gi� th n i, s nh hu ng n�y th�ng qua t�c d ng v�o t gi� h i do�i. Khi l�i su t

trong nu c gi m (l m ph�t chua thay d i) ti n g i b ng n i t s k�m h p d n hon

so v i ti n g i ngo i t , k t qu l� nhu c u v ngo i t cao hon so v i n i t l�m cho

gi� d ng n i t gi m so v i ngo i t v� l�m cho h�ng n i d a r ho n so v i h�ng

ngo i, xu t kh u r�ng tang l�n v� v� v y t ng c u tang l�n. Co ch t�c d ng n�y

du c t�m t t:

M i E NX AD Y,P .

Nhu v y: S thay d i c a m c cung ti n t c� t�c d ng t i c�c ho t d ng

kinh t th�ng qua c�c t�c d ng t i nh ng b ph n c a t ng c u nhu chi ti�u d u tu,

chi ti�u ti�u d�ng, xu t kh u r�ng. Tuy nhi�n s t�c d ng n�y m nh hay y u c�n tu

thu c v�o s ph n ng c a n n kinh t . N u n n kinh t dang trong giai d o n ph�t

tri n v� linh ho t th� ch�nh s�ch ti n t c� hi u qu l n ho n. Trong tru ng h p n n

kinh t tr� tr , c�c ngu n t�i ch�nh du c t o ra c� th kh�ng du c t n d ng d y d v�

ch�nh s�ch ti n t �t c� hi u l c ho n.

CHUONG II

NH NG V N � CO B N V T�I CH�NH

I. S RA � I V� PH�T TRI N C A T�I CH�NH

1. Ti n d ra d i c a t�i ch�nh

T�i ch�nh l� m t ph m tr� kinh t - l ch s . S ra d i, t n t i v� ph�t tri n c a

n� g n li n v i s ph�t tri n c a x� h i lo�i ngu i. T to�n b l ch s ph�t sinh,

ph�t tri n c a t�i ch�nh ch�ng ta th y: T�i ch�nh ch ra d i v� t n t i trong nh ng

di u ki n l ch s nh t d nh, khi m� d� c� nh ng hi n tu ng kinh t - x� h i kh�ch

quan nh t d nh xu t hi n v� t n t i. C� th xem nh ng hi n tu ng kinh t - x� h i

kh�ch quan d� l� nh ng ti n d kh�ch quan quy t d nh s ra d i, t n t i v� ph�t

tri n c a t�i ch�nh.

Karl Marx trong t�c ph m nghi�n c u Kinh t ch�nh tr h c d� ch ra hai ti n

d ra d i c a t�i ch�nh, d� l� s ra d i, t n t i c a Nh� nu c v� s xu t hi n, ph�t

tri n c a n n s n xu t h�ng ho� - ti n t .

a. Ti n d th nh t: S ra d i v� t n t i c a Nh� nu c.

Trong c�c h�nh th�i x� h i c� Nh� nu c, t�i ch�nh d� t ng t n t i v i tu c�ch

l� m t c�ng c trong tay Nh� nu c d ph�n ph i s n ph m x� h i v� thu nh p qu c

d�n, d m b o cho s t n t i v� ho t d ng c a Nh� nu c. Nh� nu c d u ti�n trong x�

h i lo�i ngu i l� Nh� nu c ch n�, c�ng v i s xu t hi n v� t n t i c a n�, nh ng

h�nh th c s m c a t�i ch�nh nhu thu cung b t d u xu t hi n.

Khi m t h�nh th�i x� h i m i thay th m t h�nh th�i x� h i cu, th� m t n n t�i

ch�nh m i ra d i ph� h p v i h�nh th�i Nh� nu c m i. F. Anghen vi t : � duy tr�

quy n l c c�ng c ng d�, c n ph i c� nh ng s d�ng g�p c a nh ng ngu i c�ng d�n

c a Nh� nu c, d� l� thu m�. V i nh ng bu c ti n c a van minh th� b n th�n thu

m� cung kh�ng d n a; Nh� nu c c�n ph�t h�nh h i phi u vay n , t c l� ph�t h�nh

c�ng tr�i .

Trong c�c ch d x� h i ph�t tri n, c�c Nh� nu c v i ch c nang qu n l� x�

h i trong m i linh v c kinh t , van ho�, gi�o d c, qu c ph�ng& d u tang cu ng t�i

ch�nh c a m�nh.

Nhu v y, c� th n�i r ng trong di u ki n l ch s nh t d nh khi c� s xu t

hi n, t n t i v� ho t d ng c a Nh� nu c th� c� s xu t hi n, t n t i v� ho t d ng c a

t�i ch�nh.

b. Ti n d th hai: S t n t i v� ph�t tri n c a kinh t h�ng ho� - ti n t .

L ch s ph�t tri n c a t�i ch�nh cho th y r ng, khi nh ng h�nh th c t�i ch�nh

d u ti�n xu t hi n theo s xu t hi n c a Nh� nu c (thu ) th� d� c� s xu t hi n v�

t n t i c a s n xu t h�ng ho� - ti n t , v� h�nh th c ti n t d� du c s d ng trong

linh v c c a c�c quan h t�i ch�nh nhu m t t t y u.

Trong ch d chi m h u n� l , thu b ng ti n d� du c �p d ng (nhu thu

quan, thu gi�n thu, thu ch , thu t�i s n& ). Trong ch d phong ki n, theo v i s

m r ng c�c quan h th tru ng, s n xu t h�ng ho� v� ti n t , li nh v c c a c�c quan

h thu b ng ti n d� m r ng v� ti n h�nh thu ng xuy�n ho n (nhu thu d t, thu

gi�n thu v i v t ph m ti�u d�ng, thu h gia d�nh& ), t�n d ng Nh� nu c cung b t

d u ph�t tri n.

V i s ph�t tri n vu t b c c a kinh t h�ng ho� - ti n t thu nh p b ng ti n

qua thu v� c�ng tr�i d� tr th�nh ngu n thu ch y u c a Nh� nu c. Theo v i thu

nh p b ng ti n, chi ti�u b ng ti n d� l�m phong ph� c�c h�nh th c chi ti�u v� linh

ho t trong khi s d ng v n. Ch�nh trong th i k ph�t tri n kinh t tu b n, ng�n s�ch

Nh� nu c - m t lo i qu ti n t t p trung d� du c h�nh th�nh v� ng�y c�ng c� t�nh

h th ng ch t ch , ng�y c�ng d�ng vai tr� quan tr ng ph�n ph i c a c i x� h i du i

h�nh th c gi� tr .

Kinh t h�ng ho� ti n t c�ng ph�t tri n, th� h�nh th c gi� tr ti n t c�ng tr

th�nh h�nh th c ch y u c a thu nh p v� chi ti�u c a Nh� nu c. Kinh t h�ng ho� -

ti n t d� m r ng linh v c c a c�c quan h t�i ch�nh. N n kinh t tu b n ra d i v�

ph�t tri n, th� h�nh th c gi� tr ti n t c a c�c quan h t�i ch�nh d� l� m t y u t b n

ch t c a t�i ch�nh.

Nhu v y, s t n t i v� ph�t tri n c a kinh t h�ng ho� - ti n t l� m t ti n d

kh�ch quan quy t d nh s ra d i v� ph�t tri n c a t�i ch�nh.

Khi n�i d n ti n d c a t�i ch�nh, m t s nh� l� lu n kinh t nh n m nh d n

ti n d th nh t - t c l� nh n m nh d n s t n t i c a Nh� nu c; nhung m t s nh�

kinh t kh�c kh�ng t�n th�nh quan di m d�; c�c nh� kinh t n�y dua ra v� d v m t

Nh� nu c Kho -me kh�ng th a nh n n n kinh t h�ng ho� ti n t , do d� kh�ng c�

n n t�i ch�nh. Nhi u nh� l� lu n kinh t nh t tr� nh n m nh d n ti n d th hai.

Theo c�c nh� kinh t h c n�y, d c bi t nh n m nh d n s ra d i v� t n t i c a ti n

t v� cho r ng d�y l� ti n d c� t�nh ch t quy t d nh s ra d i v� t n t i c a t�i

ch�nh. C�c nh� l� lu n n�y d n ch ng b ng th i k kinh t x� h i ch nghia, khi d�

Nh� nu c XHCN kh�ng th a nh n n n kinh t h�ng ho�, nhung t n t i ti n t n�n

v n t n t i m t n n t�i ch�nh.

2. S c n thi t kh�ch quan c a t�i ch�nh

Khi nghi�n c u c�c ti n d c a t�i ch�nh, ch�ng ta th y r ng: ch�nh s t n t i

c a Nh� nu c v� s t n t i c a n n kinh t h�ng ho� - ti n t quy t d nh t�nh t t y u

kh�ch quan t n t i c a t�i ch�nh.

Trong qu� tr�nh ph�t sinh, ph�t tri n c a n n kinh t h�ng ho� ti n t , Nh�

nu c ra d i; d t n t i v� ph�t tri n cung nhu d th c hi n ch c nang qu n l� to�n

di n x� h i c a Nh� nu c c�c qu c gia v� m i th i k , c n thi t ph i s d ng t�i

ch�nh. V�:

- Th�ng qua c�c quan h t�i ch�nh, d th c hi n ph�n ph i c a c i x� h i theo

y�u c u ph�t tri n qu c gia.

- S d ng c�ng c t�i ch�nh di u ti t m t ph n thu nh p cu c�c th�nh ph n

kinh t , ph c v c�c m c ti�u kinh t x� h i trong c�c giai do n ph�t tri n.

- Th�ng qua ph�n ph i t�i ch�nh, d m b o t�i s n xu t x� h i v� th c hi n d u

tu ph�t tri n kinh t .

- S d ng c�c c�ng c t�i ch�nh, th c hi n gi�m s�t to�n b c�c ho t d ng c a

qu c gia, d m b o s d ng c�c ngu n t�i ch�nh c� hi u qu .

T�m l i, s c n thi t kh�ch quan c a t�i ch�nh l� do s t n t i kh�ch quan c a

c�c ti n d t�i ch�nh. Trong d�, d d�p ng y�u c u ph�t tri n c a n n kinh t v�

qu n l� x� h i, Nh� nu c c a c�c qu c gia c n thi t ph i n m l y t�i ch�nh nhu m t

c�ng c s c b�n d qu n l� qu c gia.

II. B N CH T C A T�I CH�NH

Khi nghi�n c u l ch s ph�t tri n c a t�i ch�nh, ch�ng ta th y qu� tr�nh ph�t

tri n kinh t x� h i d� th�c d y s ph�t tri n c a t�i ch�nh, v� trong c�c h�nh th�i x�

h i kh�c nhau th� n n t�i ch�nh cung c� nh ng bi u hi n thay d i.

C�c nh� l� lu n kinh t c�c th i k kh�c nhau v� ch d x� h i kh�c nhau,

nh n th c v b n ch t c a t�i ch�nh kh�ng c� s nh t qu�n ho�n to�n. L� thuy t v

t�i ch�nh, t�n d ng, ti n t v� ng�n h�ng c a K.Marx tuy c� h n ch v� di u ki n l ch

s (Marx nghi�n c u v n d n�y t cu i TK XIX), nhung gi� tr c a n� d n nay

nhi u nh� kinh t h c hi n d i v n ph i th a nh n.

Nghi�n c u m t ph m tr� kinh t , d�i h i ph i xem x�t h�nh th c bi u hi n

b�n ngo�i v� b n ch t b�n trong c a n�.

1. Hi n tu ng t�i ch�nh.

Khi quan s�t th c ti n c�c qu� tr�nh v n d ng kinh t - x� h i c� th d d�ng

nh n th y c�c hi n tu ng t�i ch�nh th hi n ra nhu s v n d ng c a v n ti n t , nhu:

C�c kho n chi tr chuy n t doanh nghi p n�y th�nh c�c kho n thu c a doanh

nghi p kh�c, c�c kho n n p (chi) chuy n t c�c doanh nghi p, c�c t ch c kinh t ,

d�n cu th�nh c�c kho n thu c a Ng�n s�ch Nh� nu c, c�c kho n chi chuy n t

Ng�n s�ch Nh� nu c th�nh c�c kho n thu c a c�c doanh nghi p, c�c t ch c kinh t

x� h i, d�n cu&

T c�c hi n tu ng t�i ch�nh d� cho th y, trong di u ki n n n kinh t h�ng

ho� ti n t , s v n d ng c a v n ti n t l� t t y u v� di n ra li�n t c. S v n d ng d�

c a v n ti n t , x�t theo � nghia l� s thay d i ch s h u v n ti n t d�, c� th th y

c�c hi n tu ng t�i ch�nh bi u hi n c�c quan h gi a nh ng ngu i chi tr v i nh ng

ngu i thu nh n v n ti n t . S v n d ng c a v n ti n t d� l�m thay d i l i �ch kinh

t c a h .

2. B n ch t c a t�i ch�nh.

Hi n tu ng t�i ch�nh - s v n d ng c a c�c qu ti n t l� bi u hi n b�n ngo�i

c a t�i ch�nh, b�n trong - b n ch t c a n� l� m i quan h gi a ngu i chi tr v�

ngu i thu nh n v n ti n t , d�y l� m i quan h gi a hai ch s h u - m i quan h x�

h i.

a. � c di m c a quan h t�i ch�nh

C�c quan h t�i ch�nh ph�t sinh v s v n d ng c a v n ti n t - bi u hi n

m t gi� tr c a s n ph m x� h i, l� k t qu c a ho t d ng s n xu t thu c linh v c

kinh t . V� v y c�c quan h t�i ch�nh l� c�c quan h kinh t .

C�c kho n thu chi c a Ng�n s�ch Nh� nu c, c�c doanh nghi p& bi u hi n

v n d ng c a v n ti n t , d u th hi n vi c c a c i x� h i du c ph�n chia th�nh

nh ng b ph n kh�c nhau, m i b ph n du c ph�n ph i cho nh ng ch th kh�c

nhau, ch ng t t�i ch�nh l� c�c quan h v ph�n ph i s n ph m.

C�c hi n tu ng t�i ch�nh th hi n ra th�nh s v n d ng c a v n ti n t , nh t

l� s ph�n ph i s n ph m du i h�nh th c ti n t , v� v y quan h t�i ch�nh l� c�c

quan h ph�n ph i c a c i x� h i du i h�nh th c ti n t .

C�c quan h ph�n ph i du i h�nh th c ti n t thu c v t�i ch�nh c� nh ng

d c di m sau:

Th nh t: C�c quan h ph�n ph i d� lu�n g n li n v i vi c th c hi n nh ng

nhi m v c a Nh� nu c v� d�p ng nhu c u chung c a x� h�i.

Th hai: C�c quan h ph�n ph i lu�n g n li n v i vi c h�nh th�nh, ph�n ph i

v� s d ng c�c qu ti n t t p trung v� kh�ng t p trung, du c s d ng tr�n ph m vi

to�n x� h i ho c trong t ng doanh nghi p, c�c t ch c kinh t v� d�n cu. ��y l� d c

di m d c trung c a ph�n ph i t�i ch�nh.

b. � c di m c a c�c qu ti n t t�i ch�nh

C�c qu ti n t trong qu� tr�nh h�nh th�nh v� s d ng c� nh ng d c di m co

b n sau:

- C�c qu ti n t lu�n lu�n bi u hi n quy n s h u c a ch s h u. S v n

d ng c a c�c qu ti n t c� th bi u hi n trong ph m vi m t h�nh th c s h u ho c

nhi u h�nh th c s h u.

- C�c qu ti n t bao gi cung th hi n t�nh m c d�ch c a ti n v n. ��y l� ti�u

th c ch�nh c a c�c qu ti n t t�i ch�nh.

- T t c c�c qu ti n t di u v n d ng thu ng xuy�n, t c l� lu�n lu�n du c

s d ng ( ch ti�u ) v� b sung (thu v�o).

- C�c qu ti n t trong vi c h�nh th�nh v� s d ng, di u th hi n t�nh ph�p l�

v� du c th th c ho� b ng c�c van b n ch�nh quy.

Nhu v y c�c qu ti n t , trong s v n d ng c a ch�ng, l� ph n �nh th hi n

nh ng quan h gi a con ngu i v i nhau trong ph�n ph i c a c i x� h i du i h�nh

th�i ti n t .

T nh ng di u ph�n t�ch tr�n, c� th kh�i qu�t v b n ch t c a t�i ch�nh nhu

T�i ch�nh l� m t m t c a quan h ph�n ph i bi u hi n du i h�nh th�i ti n t ,

du c s d ng d ph�n ph i c a c i x� h i, x�y d ng v� h�nh th�nh l�n nh ng qu

ti n t t p trung v� kh�ng t p trung, v� s d ng c�c qu ti n t d� nh m b o d m

cho qu� tr�nh t�i s n xu t v� n�ng cao d i s ng cho m i th�nh vi�n trong x� h i

C� th n�i t�i ch�nh l� m t ph m tr� tr u tu ng du c kh�i qu�t t s v n d ng

c a ti n t g n li n v i ho t d ng c a con ngu i.

III. CH C NANG C A T�I CH�NH

Ch c nang c a t�i ch�nh l� s c th ho� b n ch t c a t�i ch�nh, n� m ra n i

dung c a t�i ch�nh v� v ch r� t�c d ng x� h i c a t�i ch�nh. Ch c nang c a t�i ch�nh

l� kh na ng b�n trong, bi u l t�c d ng x� h i c a n� v� t�c d ng d� ch c� th c�

du c v i s tham gia nh t thi t c a con ngu i.

T�i ch�nh v n c� hai ch c na ng co b n, ch c na ng ph�n ph i t ng s n ph m

x� h i du i d ng h�nh th�i ti n t v� ch c nang gi�m d c b ng ti n d i v i to�n b

ho t d ng kinh t x� h i (g i t t l� ch c nang gi�m d c).

1. Ch c nang ph�n ph i

Ph�n ph i c a c i x� h i, tr i qua qu� tr�nh ph�n ph i l n d u v� nhi u l n

ph�n ph i l i.

- Ph�n ph i l n d u l� ph�n ph i ti n h�nh trong linh v c s n xu t v t ch t,

h�nh th�nh n�n qu b� d p tu li u s n xu t, nh ng kho n thu nh p ban d u cho

ngu i lao d ng v� thu nh p thu n tu� c a x� h i (thu nh p thu n tu� c a c�c doanh

nghi p, t ch c kinh t , d�n cu v� thu nh p thu n tu� t p trung c a Nh� nu c).

Trong c�c t ch c kinh t , s n ph m l�m ra sau khi ti�u th v� thu du c ti n,

du c ti n h�nh ph�n ph i. M t ph n du c s d ng d b� d p v n c d nh v� v n

luu d ng d� ti�u hao. M t ph n tr luong cho ngu i lao d ng. M t ph n n p cho

Nh� nu c du i h�nh th c c�c lo i thu . M t ph n n p qu b o hi m x� h i. Ph n

c�n l i d h�nh th�nh n�n c�c qu c a doanh nghi p, t ch c kinh t v� ph�n chia

l i t c cho ngu i g�p v n.

Ph�n ph i l n d u, m i ch t o ra nh ng kho n thu nh p co b n, chua th d �p

ng nhu c u c a x� h i. Do d� ph i tr i qua qu� tr�nh ph�n ph i l i.

Ph�n ph i l i thu nh p l� ti p t c ph�n ph i nh ng ph n thu nh p co b n

du c h�nh th�nh qua ph�n ph i l n d u, d d�p ng nhu c u t�ch lu v� ti�u d�ng

c a to�n x� h i (c�c ng�nh kh�ng s n xu t: Qu�n d i, Gi�o d c, Y t & ).

M c d�ch c a ph�n ph i l i l�:

B sung th�m v�o Ng�n s�ch Nh� nu c d d�p ng nhu c u chi ti�u cho

to�n x� h i.

T o ra ngu n thu nh p cho c�c linh v c kh�ng s n xu t v t ch t v� nh ng

ngu i l�m vi c trong c�c linh v c d �.

�i u ho� thu nh p gi a c�c ng�nh, gi a c�c doanh nghi p v� c�c t ch c

kinh t , c�c t ng l p d�n cu.

�i u ti t c�c ho t d ng kinh t tr�n ph m vi vi m�.

Ph�n ph i l i du c ti n h�nh th�ng qua ba bi n ph�p: Bi n ph�p t�i ch�nh

t�n d ng, bi n ph�p gi� c v� ho t d ng ph c v . Trong d�, bi n ph�p t�i ch�nh t�n

d ng gi a vai tr� trunng t�m.

2. Ch c nang gi�m d c

Ch c nang gi�m d c c a t�i ch�nh l� ch c nang m� nh v�o d� vi c ki m tra

b ng d ng ti n du c th c hi n d i v i qu� tr�nh ph�n ph i c a c i x� h i th�nh c�c

qu ti n t v� s d ng ch�ng theo c�c m c d�ch d � d nh.

Nhu v y, d i tu ng gi�m d c c a t�i ch�nh l� qu� tr�nh ph�n ph i c a c i x�

h i du i h�nh th�i ti n t - qu� tr�nh h�nh th�nh v� s d ng c�c qu ti n t t p trung

v� kh�ng t p trung theo c�c m c ti�u d� d nh.

C�ng v i vi c x�c d nh d i tu ng, c n thi t ph i ch ra nh ng d c di m c a

gi�m d c t�i ch�nh.

- Th nh t:

Gi�m d c c a t�i ch�nh l� s gi�m d c b ng ti n th�ng qua s

d ng ch c na ng thu c do gi� tr v� ch c nang phuo ng ti n thanh to�n c a ti n t

trong v n d ng c a ti n v n d ti n h�nh gi�m d c.

- Th hai:

Gi�m d c b ng ti n c a t�i ch�nh l� s gi�m d c b ng ti n th�ng

qua ph�n t�ch c�c ch ti�u t�i ch�nh c�c ch ti�u ph n �nh t ng h p to�n b c�c

ho t d ng c a x� h i v� c a c�c doanh nghi p.

- Th ba:

Gi�m d c b ng ti n c a t�i ch�nh c�n du c th c hi n d i v i s v n

d ng c a t�i nguy�n trong x� h i.

Th c hi n ch c nang gi�m d c, t�i ch�nh nh m m c d�ch sau:

- B o d m cho c�c co s kinh t cung nhu to�n b n n kinh t ph�t tri n theo

nh ng m c ti�u d nh hu ng c a Nh� nu c.

- � m b o vi c s d ng c�c ngu n l c khan hi m m�t c�ch c� hi u qu , ti t

ki m t i m c t i d a c�c y u t s n xu t trong x� h i.

- B o d m s d ng v n d t hi u qu cao.

- B o d m vi c ch p h�nh ph�p lu t trong m i ho t d ng s n xu t kinh doanh.

N i dung Gi�m d c t�i ch�nh, g m c� nh ng n i dung ch�nh sau:

- Gi�m d c t�i ch�nh trong qu� tr�nh th�nh l p v� th c hi n k ho ch Ng�n

s�ch Nh� nu c.

- Gi�m d c t�i ch�nh trong c�c doanh nghi p, c�c t ch c kinh t d a tr�n co

s ch d h ch to�n kinh t v� h p d ng kinh t .

- Gi�m d c t�i ch�nh trong qu� tr�nh c p ph�t, cho vay v� thanh to�n v n d u

tu XDCB.

Ngo�i ra, Gi�m d c t�i ch�nh c�n du c th c hi n trong c�c h kinh t d�n cu.

Gi�m d c t�i ch�nh d� th c hi n d�u, cung d u l� s gi�m d c to�n di n m t

gi� tr d i v i qu� tr�nh h�nh th�nh ph�n ph i v� s d ng c�c ngu n v n trong qu�

tr�nh ho t d ng c a t ng kh�u v� trong to�n x� h i.

Hai ch c na ng c a t�i ch�nh c� m i quan h h u co, b sung cho nhau, trong

d� vi c th c hi n ch c nang ph�n ph i l� ti n d d th c hi n ch c nang gi�m d c,

v� ngu c l i vi c th c hi n t t ch c nang gi�m d c s t o di u ki n d th c hi n

ch c nang ph�n ph i t t hon.

Tr�n co s nh n th c du c b n ch t, ch c nang c a t�i ch�nh, ho t d ng c a

t�i ch�nh m i ph�t huy du c vai tr� c a n� trong n n kinh t .

IV. NGU N T�I CH�NH V� H TH NG T�I CH�NH

1. S xu t hi n ngu n t�i ch�nh

Qu� tr�nh s n xu t x� h i, tr i qua c�c kh�u s n xu t ph�n ph i trao d i

ti�u d�ng. M c d�ch c a s n xu t l� d d�p ng nhu c u ti�u d�ng, v� cung ch�nh t

nhu c u ti�u d�ng m� sinh ra s n xu t s n ph m. Qu� tr�nh s n xu t ph i th�ng qua

ph�n ph i v� trao d i d d n ngu i ti�u d�ng.

Trong n n s n xu t h�ng ho� - ti n t , qu� tr�nh ph�n ph i du c ti n h�nh nhu

sau: Tru c h t, ngu i s n xu t c� s n ph m dem ti�u th tr�n th tru ng v� thu du c

kho n ti n nh t d nh - g i l� doanh thu ti�u th hay doanh thu b�n h�ng.

Doanh thu ti�u th l� doanh thu b ng ti n, n�n v phuo ng di n s d ng n� r t

thu n ti n v� linh ho t, n� d ph�n chia, d v n chuy n trao d i v� d c t gi .

� i v i nh� s n xu t, doanh thu b ng ti n s gi�p gi i quy t t t c c�c kho n

chi ph� c n thi t, nhu b� d p ti�u hao nguy�n li u, kh u hao m�y m�c, tr luo ng cho

c�ng nh�n, n p thu cho Ch�nh ph , tr l i t c cho ngu i c� c ph n& Sau khi chi

tr , t ng ph n ti n doanh thu (kho n doanh nghi p chi) s thu c v nh ng ngu i

ch s h u m i, v� s ti p t c v n d ng th�ng qua c�c giao d ch trong d i s ng kinh

t x� h i. �� l� qu� tr�nh ph�n ph i l i c a doanh thu.

V phuo ng ti n t�i ch�nh, to�n b qu� tr�nh ph�n ph i tr�n d�y g i l� ph�n

ph i t�i ch�nh, v� kho n doanh thu b ng ti n c a doanh nghi p s n xu t ch�nh l�

ngu n t�i ch�nh gi� tr c a s n ph m h�ng ho� du c chuy n ho� trong khi ti�u th .

�i u c n nh n m nh l�, ch t i khi h�ng ho� du c ti�u th , th� ngu i s n xu t

m i c� du c ngu n t�i ch�nh d trang tr i c�c kho n chi ph� c n thi t. Nhu v y,

ngu n t�i ch�nh ch bao g m gi� tr nh ng s n ph m h�ng ho� d� ti�u th du c.

Ngu n t�i ch�nh kh�ng ch gi i h n ph n thu nh p qu c d�n (V+m), m� ngu n t�i

ch�nh t p h p trong n� t t c c�c y u t h�nh th�nh gi� tr c a s n ph m h�ng ho� d�

du c ti�u th .

Ngu n t�i ch�nh, sau khi xu t hi n c�c doanh nghi p s n xu t ch�ng du c di

chuy n qua c�c lu ng d tham gia v�o nh ng t di m v n kh�c nhau trong n n kinh

t .

2. C�c lu ng di chuy n v n v� c�c t di m v n

Ch�ng ta xem x�t chu tr�nh t�i ch�nh trong n n kinh t d th y r� vai tr� c a

c�c t di m v n v� m i quan h gi a c�c t di m d�.

+ Tru c h t l� t di m t�i ch�nh doanh nghi p. Ch�nh d�y ngu n t�i ch�nh

xu t hi n v� cung ch�nh d�y thu h�t tr v ph n quan tr ng c�c ngu n t�i ch�nh

trong n n kinh t .

Ngu n t�i ch�nh c a doanh nghi p doanh thu do ti�u th s n ph m du c

ph�n ph i cho c�c t di m v n ti p theo. Tru c h t, m t ph n du c s d ng tr c

ti p mua tu li u s n xu t (TLSX) tr�n th tru ng TLSX. M t ph n tr c�ng cho

ngu i lao d ng v� ch doanh nghi p v� l i t c c ph n cho ngu i g�p v n, ph n

n�y k t h p v i ti n luong c a c�ng nh�n vi�n v� t�i tr c a th�n nh�n nu c ngo�i

h�nh th�nh t di m v n h gia d�nh. M t ph n n p thu cho Nh� nu c h�nh th�nh t

di m v n Ng�n s�ch Nh� nu c (NSNN). M t ph n mua b o hi m c a c�c t ch c

b o hi m hay g i c�c t ch c t�n d ng h�nh th�nh t di m v n c�c t ch c t�i

ch�nh trung gian. Ph n c�n l i b sung v�o c�c qui c a doanh nghi p v� c� th

tham gia khu v c t�i ch�nh qu c t .

B�n c nh lu ng ph�n ph i ra, t�i ch�nh doanh nghi p c�n thu h�t c�c ngu n

v n kh�c d b sung ngu n v n c a doanh nghi p: Vay ng�n h�ng, ph�t h�nh c

phi u, li�n doanh&

Qu� tr�nh ph�n ph i c�c ngu n t�i ch�nh tr�n d�y c a TCDN l�m n y sinh

h�ng lo t c�c m i quan h t�i ch�nh, trong d� c� nh ng quan h s ti p t c ph�t

tri n, thay d i c�c t di m v n ti p theo c� nh ng quan h k t th�c v� ngu n t�i

ch�nh di v�o ti�u d�ng cho s n xu t v� phi s n xu t.

+ Th hai l� t di m v n NSNN. NSNN c� vai tr� l� c�ng c di u ti t vi m�

n n kinh t th tru ng, v� d th c hi n du c vai tr� d� NSNN ph i c� c�c ngu n

v n du c d ng vi�n t c�c khu v c kinh t , t d�n cu v� t c�c ngu n t�i ch�nh

nu c ngo�i.

Qu� tr�nh ph�n ph i t�i ch�nh qua t di m n�y nhu sau: Ngu n thu c a NSNN

du c h�nh th�nh t c�c thu c a c�c doanh nghi p v� d�n cu v� t vi c ph�t h�nh

c�ng tr�i, vay n v� nh n vi n tr nu c ngo�i. � ng th i NSNN s d ng (ph�n

ph i) ngu n t�i ch�nh c a m�nh th�ng qua c�c kho n chi ti�u thu ng xuy�n v� d u

tu ph�t tri n c a Ch�nh ph .

Ho t d ng thu chi c a NSNN l�m n y sinh c�c m i quan h gi a Nh� nu c

v i c�c t ch c kinh t v� d�n cu, gi a Nh� nu c v i c�c t ch c t�i ch�nh qu c t .

M t kh�c, chi NSNN l�m tang ngu n v n t�i ch�nh c�c t di m nh n v n kh�c

nhau.

+ Th ba l� t di m t�i ch�nh h gia d�nh.

c�c nu c kinh t ph�t tri n, ngu n t�i ch�nh n�y r t du c ch� tr ng. Th c t

nu c ta cung cho th y r ng: T�i ch�nh gia d�nh l� m t t di m v n quan tr ng.

Trong di u ki n thu nh p c a d i b ph n d�n cu cao, r� r�ng d�y l� ngu n t�i ch�nh

quan tr ng. Vi c khai th�c ngu n n�y kh�ng ch d�p ng nhu c u d u tu kinh t , m�

c�n d nh hu ng t�ch lu v� ti�u d�ng.

Ngu n t�i ch�nh d�n cu du c h�nh th�nh t thu nh p c a c�c th�nh vi�n trong

gia d�nh, ti n th a k , ti n t�i tr t nu c ngo�i. N� s chi ph� cho nh ng m c d�ch

kh�c nhau, k t qu s nh hu ng tr c ti p t i quan h cung c u tr�n th tru ng v�

t�nh h�nh ph�t tri n kinh t x� h i c a qu c gia.

M t ph n v n t�i ch�nh c a h gia d�nh du c ph�n ph i cho ti�u d�ng tr c ti p

(an, m c, gi i tr�, h c h�nh, ch a b nh& ) th tru ng v t ph m ti�u d�ng (VPTD),

m t ph n d�nh d tr cho ti�u d�ng trong tuong lai. Kho n d tr n�y, n u du c

khai th�c bi n th�nh nh ng ngu n v n d u tu cho s n xu t kinh doanh s ta ng

cu ng t�nh h�nh t�i ch�nh cho c�c t di m v n kh�c.

+ Th tu l� t di m v n c�c t ch c t�i ch�nh trung gian.

C�c t ch c t�i ch�nh trung gian bao g m: C�c NHTM (Ng�n h�ng thuo ng

m i), c�c c�ng ty b o hi m v� c�c t ch c t�i ch�nh trung gian kh�c chuy�n l�m

nhi m v m�i gi i d bi n nh ng ngu n t�i ch�nh t m th i nh�n r i trong x� h i

th�nh nh ng ngu n v n d u tu ph�t tri n kinh t .

Do ho t d ng da d ng v� phong ph�, c�c t ch c t�i ch�nh c� kh nang c nh

tranh v i nhau v� b sung cho nhau t o n�n ngu n ti m nang to l n cung c p v n

cho c�c ngu n t�i ch�nh kh�c v i nhi u h�nh th c phong ph�. Ch�ng ta s xem x�t

s�u hon trong ph n c�c t ch c t�i ch�nh trung gian v� th tru ng t�i ch�nh.

+ M t t di m kh�c c a ho t d ng t�i ch�nh, l� ho t d ng t�i ch�nh d i ngo i.

Hi n nay, t t c c�c linh v c ho t d ng t�i ch�nh trong nu c (NSNN, t�i ch�nh

doanh nghi p, c�c t ch c t�i ch�nh trung gian, t�i ch�nh h gia d�nh) d u c� quan

h tr c ti p t i ho t d ng t�i ch�nh d i ngo i.

� ng tr�n g�c d vi m�, th� d�y l� m i quan h gi a t�i ch�nh qu c gia v i t�i

ch�nh qu c t . Quan h n�y s t o du c lu ng di chuy n v n t b�n ngo�i d cung

ng v n cho n n kinh t . Trong di u ki n kinh t m , ch�ng ta nh n th c di u d� v�

v n d ng trong vi c thu h�t v n d u tu t nu c ngo�i, d tang cu ng ngu n l c cho

n n kinh t d t nu c.

+ T�i ch�nh c a c�c h i, do�n th cung l� m t t di m v n quan tr ng.

Ho t d ng c a c�c h i v� do�n th , tru c h t l� d a tr�n ngu n kinh ph� d�ng

g�p c a h i vi�n. NSNN cho h tr m t ph n. Chi ti�u c a c�c h i cho nhi u m c

d�ch ti�u d�ng kh�c nhau, trong d� c� m t s ho t d ng s n xu t kinh doanh, m t

m t t o ra ngu n t�i ch�nh, m t kh�c ch�nh ngu n t�i ch�nh c a c�c t ch c n�y

cung g�p ph n h tr cho c�c t di m t�i ch�nh kh�c. Ngo�i ra, n� c�n tham gia v�o

ngu n v n c a c�c t ch c t�i ch�nh trung gian ( g i ti n v�o ng�n h�ng ho c d u tu

kh�c).

3. H th ng t�i ch�nh c�c nh�n t v� m i quan h

Khi xem x�t c�c t d i m v� lu ng t�i ch�nh, ch�ng ta th y b t d u t ngu n t�i

ch�nh c a c�c doanh nghi p s n xu t, qu� tr�nh ph�n ph i t�i ch�nh x y ra theo c�c

lu ng kh�c nhau v� c�c t di m v n kh�c nhau. �i m k t th�c ( chuy n ho� ) c a

ngu n t�i ch�nh l� vi c s d ng ch�ng cho m c d�ch ti�u d�ng tr�n th tru ng tu li u

s n xu t (TLSX) v� th tru ng v t ph m ti�u d�ng (VPTD). �� l� qu� tr�nh ph�t

sinh, ph�t tri n, thay d i c a c�c quan h t�i ch�nh.

Vai tr� v� v tr� c a c�c t di m v n l� c�c nh�n t quan tr ng nh t trong qu�

tr�nh v n d ng c a c�c ngu n t�i ch�nh. Hon n a, gi a c�c nh�n t d� c� m i li�n h

ph thu c l n nhau v� ch�nh s k t h p gi a ch�ng t o th�nh m t th th ng nh t.

�� ch�nh l� h th ng t�i ch�nh.

Ch�ng ta h�y xem x�t m i quan h h u co gi a c�c t di m v n trong h

th ng t�i ch�nh c a n n kinh t trong so d c�c nh�n t t�i ch�nh v� chu tr�nh ph�n

ph i t�i ch�nh (so d 1) , so d v quan h cung ng v� thu h�t c�c ngu n v n t�i

ch�nh (so d 2)

So d 1

C�c nh�n t t�i ch�nh v� chu tr�nh ph�n ph i t�i ch�nh.

T�i ch�nh h

Ho t d ng t�i

gia d�nh

ch�nh d i ngo i

5 1 8

Th tru ng

10 7 4

VPTD

C�c t ch c

8 10

t�i ch�nh

trung gian

Th tru ng

TLSX

6 7

1 3

T�i ch�nh

Ng�n s�ch

doanh nghi p

Nh� nu c

T so d tr�n cho ch�ng ta th y c�c m i quan h h u co sau:

- (1) Quan h g a t�i ch�nh doanh nghi p (TCDN) v i t�i ch�nh h gia d�nh.

- (2) Quan h gi a TCDN v i NSNN

- (3) Quan h gi a TCDN v i t�i ch�nh t ch c trung gian.

- (4) Quan h gi a TCDN v i t�i ch�nh d i ngo i.

- (5) Quan h gi a t�i ch�nh h gia d�nh v i t�i ch�nh d i ngo i.

- (6) Quan h gi a NSNN v i t�i ch�nh t ch c trung gian.

- (7) Quan h gi a NSNN v i t�i ch�nh d i ngo i.

- (8) Quan h gi a t�i ch�nh h gia d�nh v i t�i ch�nh t ch c trung gian.

- (9) Quan h gi a t�i ch�nh h gia d�nh v i t�i ch�nh d i ngo i.

- (10) Quan h gi a t�i ch�nh t ch c trung gian v i t�i ch�nh d i ngo i.

- (A) Quan h gi a t�i ch�nh h gia d�nh v i th tru ng VPTD

- (B) Quan h gi a TCDN v i th tru ng TLSX.

So d 2

Quan h cung ng v� thu h�t c�c ngu n v n t�i ch�nh.

T�i ch�nh h

Ng�n s�ch

gia d�nh

Nh� nu c

C�c t ch c t�i

ch�nh trung gian

T�i ch�nh

d i ngo i

doanh ngi p

C�c so d tr�n cho th y vai tr� thu h�t v n v� cung ng v n ch�nh c a c�c t

di m v n h p th�nh h th ng t�i ch�nh l�: T�i ch�nh doanh nghi p, NSNN, t�i ch�nh

c�c t ch c t�i ch�nh trung gian, t�i ch�nh h gia d�nh v� t�i ch�nh d i ngo i. C�c

ngu n v n t�i ch�nh s k t th�c s t n t i c a m�nh t i th tru ng TLSX v� th

tru ng VPTD.

V. VAI TR� C A T�I CH�NH TRONG N N KINH T

TH TRU NG

1. Ho t d ng t�i ch�nh trong s d i m i v co ch kinh t

Kinh t th tru ng l� m t n n kinh t m� tru c h t m i s n ph m c a s n

xu t d u mang t�nh ch t h�ng ho� v i d�ng nghia c a n�. T c l� m t n n kinh t m�

m i s n ph m s n xu t ra d u du c ti�u th tr�n th tru ng v i gi� c du c x�c d nh

ch y u theo quy lu t gi� tr v� quy lu t cung c u. N n kinh t d� kh�ng ch p nh n

ki u ph�n ph i theo m nh l nh h�nh ch�nh v i gi� c �p bu c kh�ng ph n �nh d�ng

gi� tr c a h�ng ho�, m� trong co ch k ho ch t p trung d� �p d ng. Trong n n kinh

t k ho ch ho� t p trung nu c ta d� th c hi n m t ch�nh s�ch ph�n ph i nhu v y,

do d� d� kh�ng s d ng hi u qu ti m nang c a d t nu c, n n kinh t b tr� tr trong

m t th i gian d�i.

Co ch th tru ng l� co ch t di u ch nh , Nh� nu c kh�ng tr c ti p can

thi p v�o vi c kinh doanh c a c�c doanh nghi p. Do d� doanh nghi p ph i c� t�nh

na ng d ng v� nh y c m d ph�t huy du c l i th c a m�nh trong c nh tranh, d�p

ng k p th i c�c y�u c u lu�n bi n d ng c a quy lu t cung c u tr�n th tru ng.

M t d c di m quan tr ng c a n n kinh t th tru ng l� n� th c hi n m t co

ch m . Co ch kinh t m tru c h t cho ph�p m i th�nh ph n kinh t du c tham

gia v�o m i linh v c ho t d ng s n xu t, kinh doanh, d ch v v i d y d m i nghia

v v� quy n l i, tr�n co s b�nh d ng. Co ch kinh t m c�n khuy n kh�ch v� t o

m i di u ki n cho c�c doanh nghi p thu c m i th�nh ph n kinh t trong s giao luu

h�ng ho�, v n, t�i s n. Co ch kinh t m cung khuy n kh�ch s giao luu kinh t

gi a Nh� nu c v� c�c doanh nghi p, trong nu c v� nu c ngo�i, g n n n kinh t

trong nu c v i n n kinh t th gi i.

Ho t d ng t�i ch�nh g n li n v i ho t d ng ph�n ph i. Trong co ch k ho ch

ho� t p trung, vi c ph�n ph i du c t p trung du i s ch huy c a Nh� nu c, th� k t

qu ph�n ph i d� du c d nh do t tru c b i � mu n ch quan c a Nh� nu c. C�ng

c ti n t - t�i ch�nh d�y mang n ng t�nh ch t h�nh th c, ch�ng kh�ng c� vai tr� g�

trong ph�n ph i. C�c ch ti�u ph�n ph i gi a hi n v t v� g�a tr t�ch r i nhau.

Trong n n kinh t th tru ng, m nh l nh h�nh ch�nh du c thay th b ng h

th ng ph�p lu t. M i ho t d ng s n xu t, trao d i, ph�n ph i v� ti�u d�ng tu�n theo

c�c quy lu t c a n n kinh t th tru ng. Ho t d ng t�i ch�nh th c s s�i d ng, phong

ph� d d�p ng c�c y�u c u v chi tr , thanh to�n, giao d ch. T�i ch�nh v a l�

phuong ti n c a c�c h�nh vi kinh t v a l� m c ti�u c a c�c h�nh vi kinh t d�, v�

mu n ph�t tri n kinh t , ph i c� co s kinh t v ng v�ng v� ngu n t�i ch�nh kho

m nh.

Trong n n kinh t th tru ng, m i th�nh vi�n du c quy n huy d ng m i

ngu n v n d ph c v cho s n xu t kinh doanh, ph�t tri n kinh t . Do d� c�c c�ng

c t�i ch�nh cung ng�y c�ng ph�t tri n v� m r ng d ph c v cho y�u c u n�y.

Ph�n ph i c a Ng�n s�ch Nh� nu c, m t kh�u ph�n ph i quan tr ng trong h

th ng ph�n ph i t�i ch�nh, th c hi n ph�n ph i c a m�nh d d u tu cho k t c u h

t ng, d m nhi m c�c kho n chi ph� chung nh t c a to�n x� h i, l�m ti n d th�c d y

qu� tr�nh d u tu c a c�c doanh nghi p.

S xu t hi n v� ph�t tri n c a c�c t ch c trung gian t�i ch�nh c�ng v i s

h�nh th�nh v� ph�t tri n c a th tru ng t�i ch�nh c� vai tr� r t quan tr ng d i v i n n

kinh t . Ch�ng kh�ng ch c nh tranh v i nhau d t o du c ngu n v n nhanh nh t

v i l�i su t th p nh t m� c�n b sung cho nhau trong vi c huy d ng tri t d c�c

ngu n v n t m th i nh�n r i trong to�n x� h i d cung ng cho d u tu. � ng th i

trong n n kinh t , ngo�i ti n g i ti t ki m, ti n trong luu th�ng ngo�i h th ng ng�n

h�ng, s xu t hi n h�ng lo t gi y t c� gi� tr (c�c lo i ch ng kho�n) nh m m c

d�ch thu h�t c�c ngu n v n. S c m nh l n nh t c a n n kinh t th tru ng l� c�c

c�ng c t�i ch�nh. Ch�nh n� d� l�m s�i d ng n n kinh t trong c�c qu� tr�nh s n

xu t, kinh doanh, d ch v ; hu ng c�c ngu n t�i ch�nh v�o nh ng d i m xung y u

nh t, c n thi t nh t v� c� hi u qu nh t d ph�t tri n kinh t - x� h i.

Tuy nhi�n, khi d cao vai tr� c a n n kinh t th tru ng, ch�ng ta cung ph i

nh�n th ng v�o nh ng nhu c di m c a n�. C nh tranh n n kinh t th tru ng v a

l� d ng l c th�c d y ph�t tri n v a c� th k�m h�m s ph�t tri n. V� trong c nh

tranh, kh�ng tr�nh kh i c� nh ng doanh nghi p b ph� s n, g�y l�ng ph� t�i nguy�n

x� h i. Hon n a, trong n n kinh t c nh tranh, t t kh�ng tr�nh kh i t�nh tr ng l� c�

nh ng doanh nghi p, nh ng ng�nh, nh ng v�ng v� nh ng nh ng nh�m d�n cu c�

thu nh p kh�c nhau, c� th nh ng ngu i gi�u c�ng gi�u th�m c�n nh ng ngu i

ngh�o c�ng ngh�o th�m. Trong c�c qu c gia c� n n kinh t th tru ng, s can thi p

c a Nh� nu c l� t t y u d h n ch m t ti�u c c c a n�. S d ng c�c c�ng c ch�nh

s�ch t�i ch�nh - ti n t d t�c d ng v�o n n kinh t du c �p d ng ph bi n c�c

nu c kh�c nhau v i nh ng m c d kh�c nhau.

2. Ho t d ng t�i ch�nh v� v n d l m ph�t

C� nhi u c�ch nh�n nh n v� d�nh gi� kh�c nhau v b n ch t cung nhu

nguy�n nh�n g�y ra l m ph�t. Nhung t t c c�c � ki n d u th ng nh t v bi u hi n

c a l m ph�t l� s gia ta ng gi� c . Ch�nh v� v y khi n�i t l l m ph�t l� n�i t i t l

gia tang gi� v� vi c ch ng l m ph�t cu i c�ng cung ph i hu ng v�o vi c ch ng ta ng

gi�.

C�c nh� kinh t h c, nhu Jean Bordin ( 1530-1596), David Hume (1711-

1776), Adam Smith (1723-1790), David Ricardo (1772-1823) cung nhu Irving

Fisher (1876-1947) v� K.Marx (1818-1867), khi nghi�n c u v luu th�ng ti n t

trong n n kinh t , d u c� nh n x�t r ng khi kh i lu ng ti n trong luu th�ng qu� l n

so v i kh i lu ng h�ng ho� c� trong luu th�ng, th� gi� c h�ng ho� s tang v t -

hi n tu ng l m ph�t x y ra. V� v y d nga n ng a l m ph�t c� hi u qu , ph i s

d ng nhi u c�ng c t�c d ng tr c ti p v� gi�n ti p v�o m c cung ti n t v� kh i

lu ng h�ng ho� trong luu th�ng.

Lu ng ti n ch y u trong luu th�ng du c cung ng ch y u t 2 ngu n:

Ng�n s�ch Nh� nu c v� t�n d ng. Kh i lu ng ti n t s qu� l n khi t ng s chi c a

NSNN v� t ng s cho vay t�n d ng vu t qua c�c ngu n huy d ng du c. N�i c�ch

kh�c l m ph�t x y ra khi Ch�nh ph th c hi n ch�nh s�ch ph�t h�nh cho ng�n s�ch

v� cho t�n d ng q�a gi i h n cho ph�p.

�i u n�y c� nghia, ch ng h n khi kh i lu ng h�ng ho� trong x� h i l� m t

con s Q n�o d�, tuo ng duong v i gi� tr ti n t l� M, khi d� gi� c h�ng ho� c a

m t don v h�ng ho� l�: P = M/Q. N u ch�ng ta ph�t h�nh th�m ti n v� luu th�ng

(qua NSNN ho c t�n d ng) v i m t lu ng l�

, th� gi� c c a h�ng ho� s l�:

= (M +

)/Q, m c gi� n�y l n ho n m c gi� tru c khi ph�t h�nh m t lu ng

/Q v�

/P ch�nh l� t l l m ph�t do ph�t h�nh g�y ra.

Tuy nhi�n, d�y ch l� t l t�nh to�n, trong th c t , c n b sung nhi u y u t

nh hu ng kh�c, nhu m i quan h cung c u, y u t t�m l�&

Nguy�n nh�n g�y ra l m ph�t, kh�ng ch do s m t c�n d i v kinh t , m�

c�n c� nh ng nguy�n nh�n thu c v l�nh v c t�i ch�nh. �i u d� c� th th y r� khi

nghi�n c u v� ph�n t�ch t�nh h�nh kinh t - t�i ch�nh nu c ta trong ho n m t th p k

qua . Khi t c d ta ng TSP x� h i b�nh qu�n na m tang t 1,4% (1976-1980) l�n 8,7%

(1981-1985) v� 5,9% (1986-1989) th� t c d l m ph�t ta ng t 21% (1976-1980) l�n

74% (1981-1985) v� 297% (1986-1989), nhu v y l m ph�t tang kh�ng ph i do s

tr� tr c a s n xu t, m� do c�c gi i ph�p sai l m v t�i ch�nh .

Th c t d�ng nhu v y, su t t nam 1976 d n nam 1991, n n t�i ch�nh qu c

gia lu�n trong t�nh tr ng b d ng v� suy y u, b i chi ng�n s�ch v� ti n m t tang l�n

r t l n v� ng�y c�ng gia tang. S li u sau d�y minh ho di u d�:

S lu ng ti n t trong luu th�ng trong giai do n 1976-1980 tang 5 l n giai

do n 1981-1985 ta ng 12,5 l n v� 1986-1989 ta ng hon 17 l n.

C�c s li u tr�n cho th y, s m t c�n d i tr m tr ng gi a t c d tang kh i

lu ng ti n trong luu th�ng v i t c d tang TSP x� h i d� vi ph m nghi�m tr ng c�n

d i ti n h�ng trong n n kinh t . C�c s li u v l m ph�t trong th i k� n�y cho ch�ng

ta th y r� di u d�: T t l 191,6% (1985) v t l�n 587,2% (1986), 416,7% (1987) v�

410,7% (1988).

R� r�ng d�y l� h u qu c a ch�nh s�ch t�i ch�nh ti n t non k�m c a ch�ng ta

trong giai do n d�. Nh t l� giai do n t th�ng 9-1985 d n cu i nam 1988 khi Ch�nh

ph th c hi n ch�nh s�ch di u ch nh gi�, luong, ti n th� l m ph�t ng tr ng o ngh .

Nh�n l i, ch�ng ta th y, m t nguy�n nh�n tr c ti p th�c d y l m ph�t l� vi c

ch�nh ph bo m qu� nhi u ti n v�o luu th�ng c�ng v i vi c tang gi� h�ng lo t

nguy�n v t li u s n xu t, tang luong, g�y s c �p tang chi ph� s n xu�t ng�y c�ng

d y gi� c l�n cao. M t nguy�n nh�n quan tr ng kh�c l�, ch�nh s�ch l�i su t t�n d ng

c a ch�ng ta trong th i k� d� ch c� t�c d ng y u t i m c cung ti n t trong n n

kinh t , n� kh�ng khuy n kh�ch ngu i ta ti t ki m, tr�i l i t�c d ng l�m ngu i ta

vung ti n ra luu th�ng nhi u hon.

Cu i nam 1988 v� d u nam 1989, Ch�nh ph m i th c s s d ng c�ng c

t�i ch�nh t n c�ng tr l i con s t l m ph�t. �� l� ch�nh s�ch s d ng t gi� linh ho t,

ph� h p v i s bi n d ng gi� c tr�n th tru ng v� d c bi t l� ch�nh s�ch l�i su t ti t

ki m. Vi c dua l�i su t ti t ki m c� k h n (3 th�ng) l�n 12%/th�ng l� m t li u

thu c c c m nh v m t t�m l� d d�nh v�o l m ph�t. Tuy nhi�n, cung ph i th a

nh n r ng, vi c ch nh l�i su t ti t ki m trong th i k� d� chua th t s nh y b�n v�

linh ho t, v� chua s d ng d ng b v i c�c c�ng c kh�c, n�n k t qu d t du c

trong nam 1989 c�n r t b p b�nh, nguy co l m ph�t v n c�n de do .

Th c t t�nh h�nh kinh t nh ng nam 1990-1991 cho th y m t d� n n kinh t

c� bu c ph�t tri n ti n b trong c�c linh v c s n xu t n�ng nghi p& .nhung l m

ph�t l i b�ng l�n v� d nh cao v�o cu i nam 1991 (172%). M t nguy�n nh�n d�y l�

do l m ph�t c� s c s c t nh ng d t l m ph�t tru c, nhung m t nguy�n nh�n

kh�c n a l� Nh� nu c chua s d ng du c c�ng c qu n l� ngo i h i v� v�ng. Th i

k� n�y, gi� v�ng v� t gi� ngo i t c�n tr�i n i ngo�i v�ng ki m ch c a c�c c�ng c

t�i ch�nh t�n d ng. Do gi� v�ng v� ngo i t (ch y u l� d�la) kh�ng ng ng tang l�n

d� k�ch th�ch ngu i ta d y ti n ra luu th�ng d t�ch tr v�ng l�m cho lu ng ti n

trong luu th�ng ng�y c�ng tang l�n, g�y s c �p l m ph�t.

Ch t d u nam 1992 c�c c�ng c t�i ch�nh - ti n t m i th c s di u ti t

du c gi� v�ng v� ngo i t , v� k t qu l� t�nh h�nh t�i ch�nh - ti n t c a ch�ng ta

trong nam 1992 kh� t t, l m ph�t ch c�n hai con s - m t con s cho ph�p trong

n n kinh t th tru ng.

C� du c k t qu h�i l�ng nam 1992, ch�ng ta m i th y h t � nghi a quan

tr ng c a vi c s d ng d ng b , c� hi u qu c�c c�ng c t�i ch�nh - ti n t trong n n

kinh t th tru ng, c a ch�nh s�ch th t ch t ti n t d ngan ch n l m ph�t.

3. Ch�nh s�ch t�i ch�nh c a ch�nh ph

Trong m i giai do n ph�t tri n kinh t , Ch�nh ph m i m t qu c gia c n d

ra m t ch�nh s�ch t�i ch�nh ph� h p d th c hi n c�c m c ti�u c a n n kinh t vi

m�. Trong s c�c n i dung quan tr ng c a ch�nh s�ch t�i ch�nh qu c gia, n i l�n hai

n i dung l n l�:

- Ch�nh s�ch t o v n v� s d ng v n trong n n kinh t .

- Ch�nh s�ch di u ho� thu nh p th�ng qua c�c c�ng c t�i ch�nh.

a. Ch�nh s�ch t o v n v� s d ng v n trong n n kinh t

Mu n ph�t tri n kinh t , c n c� 3 y u t : Lao d ng, v n, c�ng ngh . C�c y u

t n�y c�n du c g i l� c�c ngu n l c khan hi m. � i v i nu c ta, luc lu ng lao

d ng d i d�o, nhung ngu n v n qu� �t i v� c�ng ngh c�n l c h u. T t nhi�n l�

mu n d i m i c�ng ngh cung c n ph i c� v n. Do d�, v n l� v n d m u ch t

trong ch�nh s�ch t�i ch�nh giai do n hi n nay.

M c ti�u c a n n kinh t vi m� m i qu c gia l� gia ta ng t ng s n ph m qu c

d�n (GNP). Mu n gia ta ng GNP, di u t t y u l� ph i tang v n d u tu cho s n xu t,

kinh doanh, d ch v . V n d d t ra l� x�c d nh nhu c u v n trong m i th i k nhu

th n�o?

C� nhi u c�ch t�nh nhu c u v n cho m t qu c gia trong m t th i k nh t d nh.

+ C�ch th nh t: X�c d nh nhu c u v n tr�n co s g n v i vi c gi i quy t v n

d x� h i v� vi c l�m.

+ C�ch t�nh th hai: D a theo m� h�nh Harrod Domar:

V i:

- m c gia tang v s n lu ng s n ph m.

- m c gia tang v v n d u tu

a - l� h s tang tru ng.

C�c nh� kinh t t�nh to�n h s tang tru ng t i c�c nu c dang ph�t tri n bi n d ng

t 0,14 0,30. nu c ta, con s n�y nh ng na m d u th p ni�n 90 kho ng 0,50.

� th c hi n ch�nh s�ch t o v n c n gi i quy t m t s n i dung sau:

- B ng m i bi n ph�p v� h�nh th c, c�c c�ng c t�i ch�nh ph i hu ng v�o vi c

khai th�c m i ti m nang v v n trong n n kinh t .

- � y m nh c�c ho t d ng t�i ch�nh d i ngo i nh m thu h�t c�c ngu n v n t

b�n ngo�i, v i c�c bi n ph�p vay n , xu t nh p kh u v� d u tu tr c ti p.

- Tri t d th c hi n nguy�n t c ti t ki m v� hi u qu trong s d ng v n l a

ch n m t co c u d u tu th�ch h p.

- �i u ch nh co c u chi ng�n s�ch Nh� nu c theo hu ng gi m c�c nhu c u chi

chua th c s c p b�ch.

- S d ng tri t d c�c c�ng c t�i ch�nh trung gian d khai th�ng c�c ngu n

v n v� h�nh th�nh th tru ng v n v� th tru ng ti n t , m r ng t�nh t ch trong

m i ho t d ng s n xu t kinh doanh, d ch v t�i ch�nh - ti n t , ho t d ng m�i gi i&

b. Ch�nh s�ch di u ho� thu nh p

M t m�u thu n gay g t trong qu� tr�nh ph�n ph i thu nh p l� m�u thu n gi a

ch�nh s�ch x� h i v i quy lu t ph�n ph i trong n n kinh t th tru ng. V n d l�

ch�ng ta ph i c� m t ch�nh s�ch ph�n ph i h p l� c a c i trong to�n x� h i, ch�nh

s�ch d� ph i b o d m du c c�c m c ti�u c a n n kinh t vi m�.

C�c nh� kinh t h c hi n d i cho r ng c� hai c�ng c s c b�n c a ch�nh s�ch

t�i ch�nh trong ph�n ph i, l�: Thu v� chi ti�u ng�n s�ch c a ch�nh ph .

+ Thu : M c d� m i ngu i d u th a nh n t�c d ng c a thu trong v n d ph�n

ph i, nhung c� nhi u quan di m kh�c nhau v s d ng n� m c d n�o, s d ng ra

sao d v a k�ch th�ch ph�t tri n kinh t , v a di u ho� thu nh p, b o d m th�ch d�ng

ngu n thu ng�n s�ch.

S d ng c�ng c thu , trong d� vi c s d ng c�c lo i thu , d i tu ng ch u thu

v� thu su t l� nh ng n i dung quan tr ng ph� h p v i t ng th i k v� di u ki n

th c t nh t d nh. V� d : Thu thu nh p l� lo i thu d�nh v�o thu nh p c a d�n cu

v� c�c t ch c c� thu nh p l� m t lo i thu du c �p d ng ph bi n c�c nu c

kinh t ph�t tri n, nhung ta th� di n ch u thu n�y chua d�ng k .

Thu th c s l� m t con dao hai lu i, n u s d ng thu d�ng d n n� c� t�c

d ng t�ch c c ph�t tri n kinh t , nhung n u s d ng kh�ng h p l� th� n� c� t�c d ng

ngu c l i k�m h�m s ph�t tri n. h u h t c�c qu c gia, thu du c s d ng nhu

m t phuong ti n d m b o ngu n thu cho ng�n s�ch Nh� nu c, v� n� cung du c coi

nhu m t phuong ti n quan tr ng di u ti t n n kinh t .

nu c ta, c�ng c thu v i tu c�ch l� m t c�ng c c a ch�nh s�ch t�i ch�nh,

ch m i th c s ph�t huy vai tr� c a n� d i v i qu n l� vi m� n n kinh t t 1990,

khi Nh� nu c Vi t Nam ch�nh th c ban h�nh h th ng thu m i. V i h th ng thu

n�y ch�nh s�ch t�i ch�nh c a qu c gia d� t�c d ng t�ch c c d n n n t�i ch�nh qu c

gia: gi m d�ng k b i chi ng�n s�ch, g�p ph n ch n d ng l m ph�t th�c d y n n

kinh t tang tru ng t t. Tuy c�n h n ch trong co c u c a h th ng thu v� thu su t

trong m t v�i lu t thu , nhung ch�ng ta d� th y du c k t qu t�ch c c c a c�ng c

n�y d i v i kinh t x� h i nu c ta trong nh ng nam qua.

+ C�ng c chi ng�n s�ch: Chi ng�n s�ch l� m t kho n chi r t l n c a qu c gia

d d�p ng cho nhu c u c a to�n x� h i. Trong c�c nu c kinh t ph�t tri n, chi ng�n

s�ch ch y u d�nh cho c�c chi ti�u c�ng c ng, nhu: chi cho van ho� x� h i, gi�o

d c, y t , an ninh- qu c ph�ng v� chi cho khu v c kinh t c�ng c ng& nu c ta,

chi ng�n s�ch cung nh m b o d m nhu c u x� h i, d c bi t chi cho ph�t tri n kinh t

chi m m t ph n quan tr ng. B i l , m c d� nh� nu c ch truo ng m t n n kinh t

nhi u th�nh ph n, nhung ta kinh t c�ng c ng chi m m t t tr ng l n trong to�n

b n n kinh t .

V n d l�, trong ch�nh s�ch t�i ch�nh c a m t qu c gia, vi c chi ti�u ng�n

s�ch c� � nghia r t l n d i v i kinh t x� h i c a qu c gia d�. C�c nh� kinh t h c

khi nghi�n c u nhu c u c a n n kinh t m t qu c gia, cho th y r ng: chi ti�u ng�n

s�ch (chi ti�u c a ch�nh ph ) c� t�c d ng r t l n t i t ng m c c u c a x� h i. C�c

kho n chi kh ng l c a ch�nh ph cho y t , gi�o d c, qu c ph�ng v� c�c m c ti�u x�

h i (tr c p ngu i ngh�o, tr c p th t nghi p& ) v� d u tu ph�t tri n kinh t , d� d y

nhu c u x� h i l�n r t cao d dua t i m t c�n d i cung- c u trong n n kinh t v�

nguy co l m ph�t.

Th c t nu c ta, trong th i k� c� l m ph�t, m t nguy�n nh�n l� do co ch bao c p c a ng�n

s�ch, ng�n s�ch chi qu� l n vu t qu� kh nang cung ng c a n n kinh t , trong d� chi d u tu ph�t tri n

kinh t tr�n lan chua c� tr ng di m, d� dua d n l�ng ph� l n t�i nguy�n c a d t nu c.

Nhung cung ph i th y r ng, Nh� nu c Vi t Nam- Nh� nu c XHCN m� b�n c nh c�c m c ti�u

kinh t , n� c�n c� m c ti�u quan tr ng n a l� th c hi n c�ng b ng x� h i. � th c hi n c�ng b ng x�

h i, c�c kho n chi ph� v tr c p x� h i c a ch�nh ph c� � nghia to l n d i v i vi c c i thi n d i s ng

c a nh ng ngu i du c hu ng ch�nh s�ch x� h i.

CHUONG III

NH NG V N � CO B N V T�N D NG

T�n d ng ra d i r t s m so v i s xu t hi n c a m�n kinh t h c v� du c luu

truy n t d i n�y qua d i kh�c. T�n d ng xu t ph�t t ch Credit trong ti ng Anh-c�

nghia l� l�ng tin, s tin tu ng, t�n nhi m. T�n d ng du c di n gi i theo ng�n ng

Vi t Nam l� s vay mu n.

Trong th c t t�n d ng ho t d ng r t phong ph� v� da d ng, nhung b t c

d ng n�o t�n d ng cung th hi n hai m t co b n: (1) Ngu i s h u m t s ti n ho c

h�ng ho� chuy n giao cho ngu i kh�c s d ng trong m t th i gian nh t d nh v� (2)

� n th i h n do hai b�n tho thu n, ngu i s d ng ho�n l i cho ngu i s h u m t

gi� tr l n hon. Ph n tram ta ng th�m du c g i l� ph n l i hay n�i theo ng�n ng

kinh t l� l�i su t.

I. S RA � I V� PH�T TRI N C A T�N D NG

1. Co s ra d i c a t�n d ng

S ph�n c�ng lao d ng x� h i v� s xu t hi n s h u tu nh�n v TLSX l� co

s ra d i c a t�n d ng. X�t v m t x� h i, s xu t hi n ch d s h u v TLSX l� co

s h�nh th�nh s ph�n ho� x� h i: c a c i, ti n t c� xu hu ng t p trung v�o m t

nh�m ngu i, trong l�c d� m t nh�m ngu i kh�c c� thu nh p th p ho c thu nh p

kh�ng d�p ng d cho nhu c u t i thi u c a cu c s ng, d c bi t khi g p nh ng bi n

c r i ro b t thu ng x y ra. Trong di u ki n nhu v y d�i h i s ra d i c a t�n d ng

d gi i quy t m�u thu n n i t i c a x� h i, th c hi n vi c di u ho� nhu c u v n t m

th i c a cu c s ng.

2. Quan h t�n d ng n ng l�i

Quan h t�n d ng n ng l�i l� quan h t�n d ng ra d i d u ti�n v�o th i k c d i.

2.1 Ch th c a quan h t�n d ng n ng l�i

Ch th c a quan h t�n d ng n ng l�i bao g m: (1) Ngu i di vay: ch y u l�

n�ng d�n v� th th c�ng, ngo�i ra, ch n�, d a ch v� quan h cung c� m t ph n di

vay n ng l�i; (2) Ngu i cho vay: Nh ng ngu i kinh doanh thuo ng nghi p ti n t ,

ch n�, d a ch v� m t s quan l i.

2.2 Nguy�n nh�n xu t hi n t�n d ng n ng l�i.

Trong di u ki n s n xu t th p k�m, ph thu c nhi u v�o di u ki n t nhi�n, l i

th�m g�nh n ng suu thu v� c�c t n n x� h i kh�c, nh ng ngu i s n xu t nh khi

ph i d i ph� v i nh ng r i ro x y ra trong cu c s ng c� th d n d n ph i di vay d

gi i quy t nh ng kh� khan c p b�ch trong d i s ng, nhu mua luo ng th c, thu c

men, d�ng t�, thu & ; c�n c�c t ng l p kh�c di vay l� d gi i quy t nh ng thi u h t

t m th i v i c�c nhu c u cao.

2.3 � c di m c a t�n d ng n ng l�i

T�n d ng n ng l�i c� nh ng d c di m co b n sau:

+ L�i su t cao, do hai nguy�n nh�n: Th nh t l� c u t�n d ng l n hon cung t�n

d ng; th hai l� nhu c u di vay thu ng c p b�ch kh�ng th tr� ho�n du c.

+ M c d �ch vay l� ti�u d�ng.

� i v i n�ng d�n v� th th c�ng th� m c d�ch

s d ng v n vay l� d d�p ng nh ng nhu c u t i thi u c a cu c s ng nhu: mua

luo ng th c d an, thu c men d ch a b nh, n p t�, d�ng thu & � i v i c�c t ng l p

kh�c th� m c d �ch di vay l� d chi ti�u cho nh ng nhu c u cao c p nhu x�y d ng l�u

d�i, t ch c d h i, mua s m qu� kim&

+ H�nh th c v n d ng c a v n trong quan h t�n d ng n ng l�i bi u hi n r t da

d ng: Cho vay b ng ti n thu n b ng ti n hay thu n b ng hi n v t&

2.4 T�n d ng n ng l�i trong di u ki n ng�y nay

Trong di u ki n ng�y nay, t�n d ng n ng l�i c�n t n t i kh� ph bi n c�c

nu c dang ph�t tri n; do c�c nguy�n nh�n: (1) Do nh hu ng c a ch d phong

ki n; (2) M c d thu nh p c a ngu i lao d ng th p v� (3) H th ng t�n d ng chua

ph�t tri n.

3. S ph�t tri n c a quan h t�n d ng trong n n kinh t th tru ng

S n xu t h�ng ho� l� nguy�n nh�n ra d i c a t�n d ng. V� v y b t c x� h i

n�o c� s n xu t h�ng ho� th� t t y u c� s ho t d ng c a t�n d ng.

3.1 Nguy�n nh�n th�c d y s ph�t tri n c a t�n d ng.

Trong n n kinh t s n xu t h�ng ho�, c�c doanh nghi p mu n ti n h�nh s n

xu t kinh doanh ph i c� m t s v n nh t d nh. Do d c di m v n d ng c a v n l�

tu n ho�n theo c�ng th c T-H-T v� do t�nh ch t th i v trong ho t d ng s n xu t

kinh doanh, m� m i doanh nghi p c� l�c th� thi u v n c� l�c th� th a v n. Tuy

nhi�n, d i v i doanh nghi p c� t�nh th i v th p vi c th a thi u v n ti n t v i th i

gian ng n ho n v� qui m� nh ho n so v i x� nghi p c� t�nh th i v cao. � ng tr�n

gi�c d to�n b n n kinh t qu c d�n, th� t i m t th i di m nh t d nh s c� hi n

tu ng m t nh�m c�c x� nghi p c� v n t m th i chua s d ng trong khi m t nh�m

nh ng x� nghi p kh�c l i c� nhu c u v n c n b sung t m th i.

S di c� hi n tu ng nhu v y l� do chu k s n xu t v� t�nh ch t th i v m i

doanh nghi p, m i ng�nh kinh t kh�ng gi ng nhau. Qu� tr�nh t�i s n xu t l� m t

qu� tr�nh li�n t c tr�n co s ph�n c�ng v� h p t�c trong to�n b h th ng kinh t , v�

v y khi m� doanh nghi p n�y th a v n th� t t c c�c doanh nghi p kh�c thi u v n.

��y l� hi n tu ng kh�ch quan, d�i h i ph i c� t�n d ng l�m c u n i gi a noi th a v�

no i thi u.

Trong co ch th tru ng, t n t i v� ph�t tri n lu�n g n b� v i nhau, v� v y nhu

c u cho s n xu t kh�ng ch d duy tr� m c s n xu t nhu cu, m� c�n c� nhu c u d u

tu ph�t tri n. Nhu c u v n trong tru ng h p n�y dung d mua s m TSC�, tang d

tr v t tu h�ng ho� cho t�i s n xu t m r ng. � i v i c�c doanh nghi p, l i nhu n

t�ch lu d d u tu c� gi i h n, v� v y mu n th c hi n du c nhu c u m r ng s n

xu t c n ph i nh d n ngu n v n trong x� h i. Ngu n v n d�p ng cho nhu c u n�y

l� v n ti t ki m x� h i, bao g m v n ti t ki m c a c�c nh� kinh doanh, v n ti t

ki m c� nh�n v� ng�n s�ch Nh� nu c. M i kho n ti t ki m c� m t m c d�ch nh t

d nh: nh� kinh doanh ti t ki m d m r ng s n xu t; c� nh�n ti t ki m d x�y d ng

nh� c a, mua s m xe c & M c d�ch c a ti t ki m c� th du c th c hi n ngay ho c

ch du c th c hi n trong tuong lai. Do d� trong th i gian chua th c hi n du c m c

d�ch d� d nh, nh ng ngu i ch c a v n ti t ki m c� th cho vay du i h�nh th c tr c

ti p mua tr�i phi u hay gi�n ti p g i v�o c�c t ch c ti t ki m. Nhu v y s ph�t

tri n c a t�n d ng xu t ph�t t nhu c u ti t ki m v� nhu c u d u tu.

T�m l i:

Trong n n kinh t th tru ng, d c d i m tu n ho�n v n v� y�u c u c a

qu� tr�nh ti t ki m v� d u tu d�i h i ph i c� t�n d ng.

3.2 T�n d ng ng�y c�ng m r ng v� ph�t tri n m t c�ch da d ng.

Trong n n kinh t th tru ng t�n d ng ng�y c�ng ph�t tri n. Ch th tham gia

c�c quan h t�n d ng r t phong ph�. Quan h t�n d ng du c m r ng v d i tu ng

v� quy m�, th hi n tr�n c�c m t sau:

- C�c t ch c ng�n h�ng v� c�c t ch c t�n d ng ph�t tri n m nh v� r ng r�i

kh p noi.

- Ph n l n c�c doanh nghi p d u s d ng v n t�n d ng v i kh i lu ng ng�y

c�ng

l n.

- Thu nh p c� nh�n ng�y c�ng tang, n�n ng�y c�ng c� nhi u ngu i tham gia

v�o c�c quan h t�n d ng.

Ngo�i vi c m r ng c�c quan h t�n d ng, h�nh th c t�n d ng ng�y c�ng ph�t

tri n da d ng nhu t�n d ng thuo ng m i, t�n d ng Ng�n h�ng, t�n d ng Nh� nu c v�

c�c lo i kh�c.

II. B N CH T T�N D NG

T�n d ng t n t i trong nhi u phuong th c s n xu t kh�c nhau, nhung b t c

phuong th c n�o t�n d ng cung bi u hi n ra b�n ngo�i nhu l� s vay mu n t m th i

m t v t ho c m t s v n ti n t , nh v y m� ngu i ta c� th s d ng du c gi� tr

c a h�ng ho� ho c tr c ti p ho c gi�n ti p th�ng qua trao d i.

� v ch r� b n ch t c a t�n d ng c n thi t ph i nghi�n c u li�n h kinh t

trong qu� tr�nh ho t d ng c a t�n d ng v� m i quan h c a n� v i qu� tr�nh t�i s n

xu t.

1. S v n d ng c a t�n d ng

T�n d ng l� m t quan h kinh t gi a ngu i cho vay v� ngu i di vay, gi a h

c� m i quan h v i nhau th�ng qua v n d ng gi� tr v n t�n d ng du c bi u hi n

du i h�nh th c ti n t ho c h�ng ho�. Qu� tr�nh v n d ng d� du c th hi n qua c�c

giai d o n sau:

+ Th nh t: Ph�n ph i t�n d ng du i h�nh th c cho vay. giai do n n�y, v n

ti n t ho c gi� tr v t tu h�ng ho� du c chuy n t ngu i cho vay sang ngu i di vay.

Nhu v y khi cho vay, gi� tr v n t�n d ng du c chuy n sang ngu i di vay, d�y l�

m t d c di m co b n kh�c v i vi c mua b�n h�ng ho� th�n thu ng. M�c vi t &

Trong vi c cho vay, ch c� m t b�n nh n du c gi� tr , v� cung ch c� m t b�n

nhu ng di gi� tr m� th�i .

+ Th hai: S d ng v n t�n d ng trong qu� tr�nh t�i s n xu t. Sau khi nh n

du c gi� tr v n t�n d ng, ngu i di vay du c quy n s d ng gi� tr d� d tho m�n

m t m c d�ch nh t d nh. Tuy nhi�n ngu i di vay kh�ng c� quy n s h u v gi� tr

d�, m� ch t m th i s d ng trong m t th i gian nh t d nh.

+ Th ba: S ho�n tr c a t�n d ng. ��y l� giai do n k t th�c m t v�ng tu n

ho�n c a t�n d ng. Sau khi v n t�n d ng d� ho�n th�nh m t chu k s n xu t d tr

v h�nh th�i ti n t , th� ngu i d i vay ho�n tr l i cho ngu i cho vay. Nhu v y s

ho�n tr c a t�n d ng l� d c trung thu c v b n ch t v n d ng c a t�n d ng, l� d u

n ph�n bi t ph m tr� t�n d ng v i c�c ph m tr� kinh t kh�c.

2- Ho t d ng c a t�n d ng trong ph m vi vi m�

Sau na m 1930 l� thuy t cho vay d� du c th a nh n v� s d ng d ph�n t�ch

ho t d ng c a t�n d ng v� l�i su t trong n n kinh t th tru ng. Qu cho vay du c

h�nh th�nh v� v n d ng gi a c�c ch th tham gia qu� tr�nh t�i s n xu t, bao g m

c�c doanh nghi p trong linh v c s n xu t, luu th�ng; c�c t ch c t�i ch�nh t�n

d ng; Nh� nu c v� c�ng d�n.

2.1 Cung v� c u c a qu cho vay.

2.1.1. Cung c a qu cho vay.

Trong n n kinh t th tru ng, cung c a qui cho vay t nhi u ngu n kh�c nhau:

+ Ti t ki m c� nh�n. Thu nh p c a c� nh�n du c chia l�m hai ph n l� ti�u

d�ng v� ti t ki m. S thu v ti t ki m c� nh�n, m t ph n du c s d ng d mua nh�,

d t, ho c d u tu tr c ti p v�o c�c ch ng kho�n; m t ph n c�n l i du c d u tu gi�n

ti p v�o th tru ng v n v� ti n t th�ng qua c�c ng�n h�ng, c�ng ty t�i ch�nh, qu

ti t ki m, HTX t�n d ng&

+ Ti t ki m c a nh� doanh nghi p. T ng s ti t ki m c a nh� doanh nghi p l�

ph n l i nhu n kh�ng chia v� kh u hao; s ti n ti t ki m n�y khi nh� doanh nghi p

chua s d ng d n th� c� th tr th�nh m t b ph n c a qu cho vay th�ng qua th

tru ng v n v� ti n t .

+ M c th ng du c a ng�n s�ch nh� nu c. M c th ng du c a NSNN b ng thu

nh p tr di chi ph� v h�ng ho� v� d ch v .

+ M c tang c a kh i lu ng ti n t cung ng. Co s d t�nh m c ta ng n�y l�

kh i lu ng ti n t luu th�ng ngo�i ng�n h�ng v� ti n tr�n t�i kho n s�c.

2.1.2. C u v qu cho vay.

Trong n n kinh t h�ng ho�-ti n t , c u v qui cho vay kh� phong ph�, da

d ng:

+ Nhu c u d u d u tu c a doanh nghi p. Khu v c doanh nghi p d�ng vai tr�

quan tr ng nh t v nhu c u c a qu cho vay.

+ Nhu c u t�n d ng ti�u d�ng c� nh�n. c�c nu c ph�t tri n t�n d ng ti�u

d�ng chi m m t t tr ng d�ng k .

+ Th�m h t Ng�n s�ch c a Ch�nh ph : khi NSNN b th�m h t Nh� nu c ph i

di vay th�ng qua ph�t h�nh c�ng tr�i hay tr�i phi u kho b c d b� d p kho n b i chi

h�ng nam.

+ Ngo�i ra m c gi m kh i lu ng ti n t cung ng v� m c tang d tr ti n t

cung l� hai th�nh ph n c a s c u.

2.2 � c di m c a qu cho vay

Qu cho vay bi u hi n quan h gi a nh ng ngu i tham gia qu� tr�nh t�i s n

xu t, bao g m c�c doanh nghi p s n xu t v� luu th�ng h�ng ho� cung nhu Nh�

nu c v� d�n cu. M c d�ch s d ng qu cho vay l� nh m tho m�n nhu c u v n ti n

t t m th i cho s n xu t v� ti�u d�ng. Qui cho vay c� c�c d c di m co b n sau:

- Qu cho vay ch y u t p trung v� ph�n ph i th�ng qua c�c t ch c t�i ch�nh

t�n d ng. Trong n n s n xu t h�ng ho� hi n d i, ph�n ph i qu cho vay thu ng

du c th c hi n b ng hai c�ch: (1) Ph�n ph i tr c ti p nhu mua tr�i phi u doanh

nghi p v� (2) Qua c�c t ch c trung gian nhu ng�n h�ng, c�ng ty t�i ch�nh, qu ti t

ki m, qu b o hi m x� h i, HTX t�n d ng v� c�c t ch c t�i ch�nh kh�c. Trong d�

vi c ph�n ph i qua c�c t ch c trung gian chi m d i b ph n.

- Qu cho vay v n d ng tr�n co s ho�n tr v� c� l�i su t. S ho�n tr l� d c

trung ri�ng c a qu t�n d ng, d ng th i n� ph n �nh b n ch t v n d ng c a qu cho

vay. Tu n ho�n v� chu chuy n v n trong n n kinh t quy t d nh kh nang ho�n tr

c a t�n d ng. V h�nh th c, s ho�n tr du c th c hi n tr�n co s tho thu n b ng

h p d ng t�n d ng gi a ngu i cho vay v� ngu i di vay.

T�m l i: T�n d ng l� phuong th c huy d ng v n quan tr ng nh t c a n n kinh

t th tru ng. V� v y s d ng c� hi u qu phuong th c n�y s g�p ph n gi i quy t

nhu c u v n dang l� v n d c p thi t cho s n xu t v� d u tu ph�t tri n.

III. C�C H�NH TH C T�N D NG.

Trong n n kinh t th tru ng t�n d ng ho t d ng r t da d ng v� phong ph�.

Tu theo ti�u th c ph�n lo i m� t�n d ng du c ph�n th�nh nhi u lo i kh�c nhau.

1. Th i h n t�n d ng. Can c v�o th i h n t�n d ng, t�n d ng du c chia

ra ba lo i: t�n d ng ng n h n, t�n d ng trung h n v� t�n d ng d�i h n.

+ T�n d ng ng n h n: l� lo i t�n d ng c� th i h n du i m t nam v� thu ng

du c s d ng d cho vay b sung thi u h t t m th i v n luu d ng v� ph c v cho

nhu c u sinh ho t c a c� nh�n.

+ T�n d ng trung h n: l� t�n d ng c� th i h n t 1 5 na m, du c cung c p d

mua s m t�i s n c d nh, c i ti n v� d i m i k thu t, m r ng v� x�y d ng c�c

c�ng tr�nh nh c� th i gian thu h i v n nhanh.

+ T�n d ng d�i h n: l� lo i c� th i h n tr�n 5 nam, lo i t�n d ng n�y du c s

d ng d cung c p v n cho XDCB, c i ti n v� m r ng s n xu t c� qui m� l n.

T�n d ng trung h n v� d�i h n du c d u tu d h�nh th�nh v n c d nh v� m t

ph n t i thi u cho ho t d ng s n xu t.

2- � i tu ng t�n d ng. Ca n c v�o d i tu ng t�n d ng, t�n d ng du c

chia th�nh hai lo i: t�n d ng v n luu d ng v� t�n d ng v n c d nh.

+ T�n d ng v n luu d ng: l� lo i v n t�n d ng d c s d ng d h�nh th�nh v n

luu d ng c a c�c t ch c kinh t , nhu cho vay d d tr h�ng ho�, mua nguy�n v t

li u cho s n xu t. T�n d ng v n luu d ng thu ng du c s d ng d cho vay b� d p

m c v n luu d ng thi u h t t m th i. Lo i t�n d ng n�y thu ng du c chia ra c�c

lo i: cho vay d tr h�ng ho�; cho vay chi ph� s n xu t v� cho vay d thanh to�n c�c

kho n n du i h�nh th c chi t kh u k phi u.

+ T�n d ng v n c d nh: l� lo i t�n d ng du c s d ng d h�nh th�nh TSC�.

Lo i n�y du c d u tu d mua s m TSC�, c i ti n v� d i m i k thu t m r ng s n

xu t, x�y d ng c�c x� nghi p v� c�ng tr�nh m i. Th i h n cho vay l� trung h n v�

d�i h n.

3. M c d�ch s d ng v n. Can c v�o m c d�ch s d ng v n, t�n d ng

du c chia l�m hai lo i: t�n d ng s n xu t luu th�ng h�ng ho� v� t�n

d ng ti�u d�ng.

+ T�n d ng s n xu t v� luu th�ng h�ng ho�: l� lo i c p ph�t t�n d ng cho c�c

doanh nghi p v� c�c ch th kinh t kh�c d ti n h�nh s n xu t h�ng ho� v� luu

th�ng h�ng ho�.

+ T�n d ng ti�u d�ng: l� h�nh th c c p ph�t t�n d ng cho c� nh�n d d�p ng

nhu c u ti�u d�ng: Nhu mua s m nh� c a, xe c , c�c h�ng ho� b n ch c v� c

nh ng nhu c u h�ng ng�y. T�n d ng ti�u d�ng c� th du c c p ph�t du i h�nh th c

b ng ti n ho c du i h�nh th c b�n ch u h�ng ho�.

4. Ch th trong quan h t�n d ng. Ca n c v�o ti�u th c n�y, th� t�n

d ng du c chia th�nh c�c lo i: t�n d ng thuong m i, t�n d ng Nh�

nu c v� t�n d ng ng�n h�ng.

T�n d ng thuong m i:

L� quan h t�n d ng gi a c�c nh� doanh nghi p

du c bi u hi n du i h�nh th c mua b�n ch u h�ng ho�. Mua b�n ch u h�ng ho� l�

h�nh th c t�n d ng, v�:

Ngu i b�n chuy n giao cho ngu i mua d s d ng v n t m th i trong m t

th i gian nh t d nh.

� n th i h n du c tho thu n, ngu i mua ho�n l i v n cho ngu i b�n du i

h�nh th c ti n t v� c ph n l�i su t.

Co s ph�p l� x�c d nh quan h n n n c a t�n d ng thuong m i l� GI Y N

- m t d ng d c bi t c a kh u c d�n s x�c d nh tr�i quy n cho ngu i b�n v� nghia

v ph i thanh to�n n c a ngu i mua. GI Y N trong quan h t�n d ng thuo ng m i

du c g i l� k phi u thuo ng m i (thuong phi u), v i 2 lo i: h i phi u v� l nh phi u.

H i phi u l� m t thuong phi u do ch n l p ra d ra l nh cho ngu i thi u n

tr m t s ti n nh t d nh cho ngu i hu ng th khi m�n n d�o h n. Ngu i hu ng

th c� th l� ngu i ph�t h�nh, cung c� th l� th ba.

L nh phi u l� m t thuong phi u do ngu i thi u n l p ra d cam k t tr m t

s ti n n nh t d nh khi d n h n cho ch n .

V h�nh th c, thuong phi u du c chia ra ba lo i: (1) Thuong phi u v� danh,

kh�ng ghi t�n ngu i th hu ng; (2) Thuong phi u k� danh; c� ghi t�n ngu i th

hu ng v� (3) Thuong phi u d nh danh, c� ghi t�n nhu thuong phi u k� danh nhung

kh�ng chuy n nhu ng cho ngu i kh�c.

Vai tr� c a t�n d ng thuo ng m i trong n n kinh t th tru ng: Trong n n kinh

t th tru ng, hi n tu ng th a thi u v n c a c�c nh� doanh nghi p thu ng xuy�n

x y ra, v� v y ho t d ng c a t�n d ng thuo ng m i m t m t d�p ng nhu c u v n c a

nh ng nh� doanh nghi p t m th i thi u v n, d ng th i gi�p cho c�c doanh nghi p

ti�u th du c h�ng ho� c a m�nh. M t kh�c s t n t i c a h�nh th c t�n d ng n�y s

gi�p cho c�c nh� doanh nghi p ch d ng khai th�c du c ngu n v n nh m d�p ng

k p th i cho ho t d ng s n xu t kinh doanh.

Tuy v y t�n d ng thuong m i v n c� nh ng h n ch v qui m� t�n d ng, v

th i h n cho vay, v� v phuong hu ng (gi i h n d i v i nh ng x� nghi p c n h�ng

ho� d s d ng cho s n xu t ho c d tr ), ngo�i ra vi c cung c p t�n d ng thuo ng

m i ch du c th c hi n tr�n co s t�n nhi m l n nhau.

+ T�n d ng ng�n h�ng:

L� quan h t�n d ng gi a ng�n h�ng, c�c t ch c t�n

d ng kh�c v i c�c nh� doanh nghi p v� c� nh�n.

Trong n n kinh t ng�n h�ng d�ng vai tr� l� m t t ch c trung gian, trong

quan h t�n d ng n� v a l� ngu i cho vay d ng th i l� ngu i di vay. V i tu c�ch l�

ngu i di vay, ng�n h�ng nh n ti n g i c a c�c nh� doanh nghi p, c� nh�n ho c ph�t

h�nh ch ng ch ti n g i, tr�i phi u d huy d ng v n trong x� h i. V i tu c�ch l�

ngu i cho vay, n� cung c p t�n d ng cho c�c nh� doanh nghi p v� c� nh�n.

Kh�c v i t�n d ng thuo ng m i, du c cung c p du i h�nh th c h�ng ho�, t�n

d ng ng�n h�ng du c cung c p du i h�nh th c ti n t - bao g m ti n m t v� b�t t .

Trong n n kinh t th tru ng, d i b ph n qu cho vay t p trung qua ng�n

h�ng, n� kh�ng ch d�p ng nhu c u v n ng n h n d d tr v t tu h�ng ho�, trang

tr i c�c chi ph� s n xu t v� thanh to�n c�c kho n n , m� c�n tham gia c p v n cho

d u tu XDCB v� d�p ng m t ph n d�ng k nhu c u t�n d ng ti�u d�ng c� nh�n.

+ T�n d ng Nh� nu c:

L� quan h t�n d ng trong d� Nh� nu c l� ngu i di

vay.

Ch th trong quan h t�n d ng Nh� nu c bao g m: Ngu i di vay l� Nh� nu c

Trung uong v� Nh� nu c d a phuong, ngu i cho vay l� d�n ch�ng, c�c t ch c kinh

t , ng�n h�ng v� nu c ngo�i. M c d�ch di vay c a t�n d ng Nh� nu c l� b� d p

kho n b i chi Ng�n s�ch.

T�n d ng Nh� nu c bao g m: t�n d ng ng n h n v� t�n d ng d�i h n.

T�n d ng ng n h n: l� kho n vay ng n h n c a Kho b c Nh� nu c d b� d p

c�c kho n b i chi t m th i, th i h n du i 1 na m. T�n d ng ng n h n c a Nh� nu c

du c th c hi n b ng c�ch ph�t h�nh k phi u kho b c (c�n g i l� t�n phi u). Vi c

ph�t h�nh du c th c hi n b ng hai c�ch: (1) Ph�t h�nh d vay v n Ng�n h�ng Trung

uong v� (2) Ph�t h�nh d vay v n c� nh�n v� nh� doanhnghi p.

T�n d ng d�i h n: L� c�c kho n vay d�i h n c a kho b c Nh� nu c, thu ng

t 5 nam tr l�n. T�n d ng Nh� nu c d�i h n du c th c hi n b ng c�ch ph�t h�nh

c�ng tr�i (tr�i phi u). Theo th i gian c�ng tr�i chia ra hai lo i: Tr�i phi u th i h n 5

na m ho c 10 na m v� tr�i phi u vinh vi n. Theo ph m vi ph�t h�nh, c�ng tr�i cung

chia ra hai lo i: Tr�i phi u qu c n i v� tr�i phi u qu c t . L�i su t c�ng tr�i du c

Nh� nu c qui d nh l�c ph�t h�nh v� chi tr h�ng na m.

IV. C�C CH C NANG C A T�N D NG

1. Ch c nang c a t�n d ng

1.1. Ch c nang ph�n ph i l i t�i nguy�n.

T�n d ng l� s v n d ng c a v n t ch th n�y sang ch th kh�c. Ch�nh nh

s v n d ng c a t�n d ng m� c�c ch th vay v n nh n du c m t ph n t�i nguy�n

c a x� h i ph c v cho s n xu t ho c ti�u d�ng.

Ph�n ph i t�n d ng du c th c hi n b ng hai c�ch:

+ Ph�n ph i tr c ti p: l� vi c ph�n ph i v n t ch th c� v n t m th i chua

s d ng sang ch th tr c ti p s d ng v n d� l� kinh doanh v� ti�u d�ng. Phuo ng

ph�p ph�n ph i n�y du c th c hi n trong quan h t�n d ng thuong m i v� vi c ph�t

h�nh tr�i phi u c a Nh� nu c v� c�c c�ng ty.

+ Ph�n ph i gi�n ti p: L� vi c ph�n ph i du c th c hi n th�ng qua c�c t ch c

trung gian, nhu ng�n h�ng, HTX t�n d ng, C�ng ty T�i ch�nh...

Trong n n kinh t hi n d i, ph�n ph i v n t�n d ng qua c�c t ch c trung gian

chi m v tr� quan tr ng nh t. M t m t c�c t ch c trung gian t p trung v n ti n t

c a c�c doanh nghi p v� c� nh�n d l�m ngu n v n cho vay, m t kh�c ch�ng ph�n

ph i ngu n v n d� du i h�nh th c c p t�n d ng cho c�c doanh nghi p, c� nh�n v�

m t ph n cho kho b c Nh� nu c.

Gi a ph�n ph i qua t�n d ng v� ph�n ph i qua Ng�n s�ch c� nh ng di m kh�c

nhau: � i v i t�n d ng ph�n ph i tr�n co s ho�n tr , ph�n ph i v n li�n quan d n

thu nh p qu c d�n, v� t ng s n ph m x� h i, ph�n ph i ch y u cho linh v c s n

xu t kinh doanh. Trong khi ng�n s�ch ph�n ph i v n mang t�nh ch t c p ph�t, ph�n

ph i ch y u li�n quan d n thu nh p qu c d�n v� ph�n ph i ch y u cho linh v c

phi s n xu t.

1.2 T o co s d luu th�ng d u hi u tr gi� (ti n kh�ng d gi�).

Trong th i k d u luu th�ng l� ho� t , nhung khi c�c quan h t�n d ng ph�t

tri n, c�c gi y n d� thay th cho m t b ph n ti n trong luu th�ng. L i d ng d c

di m n�y, c�c ng�n h�ng d� b t d u ph�t h�nh ti n gi y v�o luu th�ng. L�c d u ti n

gi y ph�t h�nh tr�n co s c� d tr qu� kim (v�ng), nhung d n d n ti n gi y ph�t

h�nh v�o luu th�ng t�ch r i v i d tr v�ng c a ng�n h�ng.

Ng�y nay ng�n h�ng cung c p ti n cho luu th�ng ch y u du c th c hi n

th�ng qua con du ng t�n d ng. ��y l� co s d m b o cho luu th�ng ti n t n d nh,

d ng th i d m b o d phuong ti n ph c v cho luu th�ng.

Nhu v y, nh ho t d ng c a t�n d ng m� ng�n h�ng t o ra ti n ph c v cho

s n xu t v� luu th�ng h�ng ho�. Ti n t do ng�n h�ng t o ra g m:

+ Ti n t : Ti n gi y v� ti n kim lo i kh�ng d gi� tr .

+ B�t t (ch�ng ta s d c p ph n sau).

Nh v�o c�ng c n�i tr�n m� t c d luu th�ng h�ng ho� nhanh hon v� do v y,

h�ng ho� di t h�nh th�i ti n t v�o s n xu t v� ngu c l i du c th�c d y m nh m

ho n. N�i c�ch kh�c, t�n d ng th�c d y luu th�ng h�ng ho� v� ph�t tri n kinh t .

2- Vai tr� c a t�n d ng

Trong di u ki n n n kinh t nu c ta hi n nay, t�n d ng c� c�c vai tr� sau:

+ Th nh t:

��p ng nhu c u v n d duy tr� qu� tr�nh s n xu t du c li�n t c

d ng th i g�p ph n d u tu ph�t tri n kinh t .

Vi c ph�n ph i v n t�n d ng d � g�p ph n di u ho� v n trong to�n b n n kinh

t , t o di u ki n cho qu� tr�nh s n xu t du c li�n t c. T�n d ng c�n l� c u n i gi a

ti t ki m v� d u tu. N� l� d ng l c k�ch th�ch ti t ki m d ng th i l� phuo ng ti n d�p

ng nhu c u v v n cho d u tu ph�t tri n.

Trong n n kinh t s n xu t h�ng ho�, t�n d ng l� m t trong nh ng ngu n v n

h�nh th�nh v n luu d ng v� v n c d nh c a doanh nghi p, v� v y t�n d ng d� g�p

ph n d ng vi�n v t tu h�ng ho� di v�o s n xu t, th�c d y ti n b khoa h c k thu t

d y nhanh qu� tr�nh t�i s n xu t x� h i.

+ Th hai:

Th�c d y qu� tr�nh t p trung v n v� t p trung s n xu t.

Ho t d ng c a ng�n h�ng l� t p trung v n ti n t t m th i chua s d ng, tr�n

co s d� cho vay c�c don v kinh t . M t kh�c qu� tr�nh d u tu t�n d ng du c th c

hi n m t c�ch t p trung, ch y u l� cho c�c x� nghi p l n, nh ng x� nghi p kinh

doanh hi u qu .

+ Th ba:

T�n d ng l� c�ng c t�i tr cho c�c ng�nh kinh t k�m ph�t tri n v�

ng�nh kinh t mui nh n.

Trong th i gian t p trung ph�t tri n n�ng nghi p v� uu ti�n cho xu t kh u &

Nh� nu c d� t p trung t�n d ng d t�i tr ph�t tri n c�c ng�nh d�, t d� t o di u

ki n ph�t tri n c�c ng�nh kh�c.

+ Th tu:

G�p ph n t�c d ng d n vi c tang cu ng ch d h ch to�n kinh t

c a c�c doanh nghi p.

� c trung co b n c a v n t�n d ng l� s v n d ng tr�n co s ho�n tr v� c� l i

t c, nh v y m� ho t d ng c a t�n d ng d� k�ch th�ch s d ng v n c� hi u qu .

B ng c�ch t�c d ng nhu v y, d�i h i c�c doanh nghi p khi s d ng v n t�n d ng

ph i quan t�m d n vi c n�ng cao hi u qu s d ng v n, gi m chi ph� s n xu t, tang

v�ng quay c a v n, t o di u ki n n�ng cao doanh l i c a doanh nghi p.

Th nam:

T o di u ki n d ph�t tri n c�c quan h kinh t v i nu c ngo�i.

Trong di u ki n kinh t m , t�n d ng d � tr th�nh m t trong nh ng phuo ng

ti n n i li n c�c n n kinh t c�c nu c v i nhau.

V. L�I SU T T�N D NG

L�i su t l� m t ph m tr� kinh t t ng h p, c� li�n quan ch t ch d n m t s

ph m tr� kinh t kh�c v� d�ng vai tr� nhu l� m t d�n b y kinh t c c k nh y b�n

c� nh hu ng tr c ti p d n c�c ho t d ng c a doanh nghi p v� d�n cu. Quan tr ng

ho n, n� du c Nh� nu c s d ng nhu m t c�ng c qu n l� vi m� trong n n kinh t

th tru ng. M t nh� kinh t h c n i ti ng c a Ph�p A.POIAL d� kh ng d nh: l�i su t

l� m t c�ng c t�ch c c trong ph�t tri n kinh t v� d ng th i l i l� m t c�ng c k�m

h�m c a ch�nh s ph�t tri n y, tu thu c v�o s kh�n ngoan hay kh d i trong vi c

s d ng ch�ng.

Trong n n kinh t k ho ch ho�, vai tr� c a l�i su t du c nh�n nh n m t c�ch

h t s c m nh t v� l thu c, nhi u khi du c hi u nhu s ph�n chia cu i c�ng c a

s n xu t gi a gi a nh ng ngu i s n xu t, ngu i d u tu v n v� ngu i cho vay.

Trong n n kinh t th tru ng, l�i su t du c c�c nh� kinh t h c d nh nghia l�

c�i gi� d vay mu n ho c thu� nh ng d ch v ti n. V� vi c vay mu n ho c thu�

nh ng d ch v ti n li�n quan d n vi c t o ra t�n d ng, do v y, ngu i ta c� th coi l�i

su t nhu l� gi� c c a t�n d ng.

Trong n n kinh t th tru ng, c� nhi u lo i l�i su t kh�c nhau: l�i su t c m c

th ch p, l�i su t v nh ng tr�i kho�n c�ng ty, l�i su t v tr�i phi u kho b c, k

phi u thuong m i v� nhi u c�ng c t�n d ng kh�c. V� s nh ng l i t c kh�c nhau

c�ng t n t i v�o m t th i di m; do v y, l�i su t du c xem x�t tr�n co s s kh�c

nhau v kh nang chuy n d i tr�n th tru ng v n, r i ro sai h n ho c kh�ng tr du c

n , d d�i k h n ho�n tr v� nh ng l� do v thu .

� ti n cho vi c nghi�n c u, ch�ng ta d c p d n l�i su t theo kh�i ni m n�y,

nhung d don gi n ho�, ch�ng ta lo i tr kh nang chuy n d i v� kh nang sai h n.

1. Kh�i ni m v th i gi�

M t c�ng c t�n d ng nhu t�n phi u, tr�i phi u kho b c, gi y nh n thanh to�n

n c a ch ng�n h�ng& bao gi cung bao h�m m t s tho thu n gi a ngu i mua

(ngu i cho vay) tr s ti n n�o d� d d i l y quy n nh n nh ng kho n ti n trong

tuo ng lai . V� c�ng c t�n d ng li�n quan d n nh ng kho n ti n ph i tr , du c th c

hi n trong tuong lai, do v y t ng s ti n ghi tr�n gi y v nh ng kho n ph i tr n�y

c n thi t ph i du c chi t kh u d x�c d nh th i gi� ( gi� b�n h�m nay). V� d m t

c�ng c h a b o d m tr ti n m t l� 1000 d�la trong th i h n m t nam, th� bao gi

gi� b�n cung nh ho n 1000 d�la, v� m t c� nh�n c� 1000 d�la ng�y h�m nay c� th

d t s v n d� v�o t�i kho n ti t ki m ho c m t t�ch s n sinh l i kh�c v� sau m t

na m c� th ki m du c ho n 1000 d�la.

2. M i quan h gi a th i gi� v� l�i su t c a c�ng c t�n d ng

Ta h�y xem x�t c�ng th c sau d�y d d�nh gi� gi� tr c a m t c�ng c t�n

d ng.

Trong d� PV bi u hi n th i gi� c a quy n y�u s�ch.

, C

,& C

: bi u hi n nh ng kho n ho�n l i v�o cu i nam th 1, 2,& ,n.

Trong tru ng h p c a m t tr�i phi u, C d i di n kho n ti n tr theo phi u h�ng

na m.

F : bi u hi n gi� tr ghi tr�n m t c�ng c , ph i du c ho�n tr nam d�o h n.

i : bi u hi n l�i su t th tru ng c a nh ng c�ng c c� th so s�nh du c.

V� l�i su t th tru ng du c d�ng d chi t kh u d�ng c�c kho n ho�n tr t m t

c�ng c n d x�c d nh th i gi� c a c�ng c d�, n�n r� r�ng th i gi� v� l�i su t th

tru ng c� m i quan h ngh ch chi u: l�i su t th tru ng tang l�n th� th i gi� c a

c�ng c n gi m xu ng v� ngu c l i. C�ng th c tr�n c� th du c s d ng d u c

t�nh th i gi� c a nh ng lo i c�ng c t�n d ng kh�c nhau.

V� d : M t tr�i phi u c� m nh gi� l� 1.000 USD, th i gian thanh to�n 4 nam.

S ti n m t tr h�ng na m cho ngu i gi tr�i phi u 50 USD. L�i su t c a nh ng c�ng

c so s�nh du c l� 5%.

Th i gi� c a tr�i phi u s l�:

000

(USD)

000

N u c�ng c n�y du c b�n v i gi� th p hon 1.000 USD th� ngu i ta s b�n

nh ng ch ng kho�n kh�c di d mua n� v� ngu c l i.

N u nh ng l�i su t c a nh ng ch ng kho�n so s�nh du c l� 6%, th� khi d�

th i gi� c a tr�i phi u l�:

000

(USD)

965

Nhu v y n u c�ng c n�y du c mua v i gi� cao hon 965,34 USD th� ngu i ta

s b�n n� d mua c�c ch ng kho�n kh�c. V� d tr�n minh h a m i li�n h ngh ch

gi a th i gi� v� l�i su t c a m t c�ng c t�n d ng.

3- L�i su t th c v� l�i su t danh nghi a

V l� thuy t, hi n dang t n t i hai quan di m v l�i su t th c v� l�i su t danh

nghia.

3.1. Quan di m th nh t.

L�i su t th c thu ng du c hi u l� l�i su t du c v n h�nh trong m t kh�ng

gian v� th i gian, trong d� gi d nh l m ph�t lu�n lu�n b ng kh�ng. Trong di u ki n

kh�ng c� l m ph�t, l�i su t th c l� ti�u chu n d xem x�t hi u qu c a vi c s d ng

v n. L�i su t th c d�ng vai tr� quan tr ng trong vi c k�ch th�ch ti t ki m hay d u

tu, v i � nghia, ki m ch � mu n ti�u d�ng hi n t i d c� du c m t m c ti�u d�ng

l n hon trong tuo ng lai.

Th c t , kh�ng th l�c n�o cung t n t i m t th gi i m� l m ph�t b ng kh�ng,

do d� d�i h i ph i ti n h�nh nghi�n c u, t�nh to�n d c� du c m t l�i su t th c, t c

l� ph i t�m ra m t s do n�o d� v l m ph�t tr�n co s d� tr ra kh i l�i su t danh

nghia d c� du c l�i su t th c. Phuong ph�p n�y xu t ph�t t c�ch t�nh t l l m

ph�t trung b�nh du c d do�n, tr�n co s d d�i c a h p d ng t�n d ng ho c c�c

c�ng c t�n d ng kh�c nhau.

V� d , d t�nh l�i su t th c c a tr�i phi u kho b c c� th i h n 90 ng�y, ta c�

th l y l�i su t danh nghi a tr di t l l m ph�t h�ng nam du c d do�n trong 90

ng�y.

Vi c d do�n t l l m ph�t d�i h i ph i ti n h�nh trong m t th i gian d�i, tr�n

co s ph�n t�ch c�c d ki n c a t�nh h�nh kinh t trong nu c v� c�c nu c kh�c. � n

nay, c�ng vi c n�y c�n r t ph c t p, d tin c y chua cao.

Ph i kh ng d nh r ng, trong di u ki n c� l m ph�t, ch�nh l�i su t th c ch

kh�ng ph i l�i su t danh nghia nh hu ng d n d u tu, d n c�ng vi c ph�n ph i thu

nh p gi a nh ng con n v� ch n v� c�c d�ng ch y v v n.

+ Phuo ng ph�p t�nh l�i su t th c:

Hi n nay t n t i hai phuong ph�p t�nh l�i su t th c. M t phuong ph�p l p theo

c�ng th c kh�ng ch� � d n nh ng l� do v thu thu nh p v� m t phuo ng ph�p c�

t�nh thu thu nh p.

Phuo ng ph�p du c s d ng ph bi n hi n nay l� t�nh to�n theo c�ng th c:

r = i Pe

C�ng th c n�y x�c d nh l�i su t th c (r) ch�nh l� hi u s gi a l�i su t danh

nghia (i) v� t l l m ph�t du c d do�n h�nh th�nh trong su t d d�i c a ch ng

kho�n ho c c�c c�ng c t�n d ng kh�c nhau (Pe). V� d , n u l�i su t c a m t tr�i

phi u kho b c l� 14%/nam, v� t l l m ph�t d do�n c nam l� 7%, th� l�i su t

th c c a tr�i phi u kho b c du c ghi nh n l� 7%.

N u t�nh d n y u t thu ph i n p ta c� c�ng th c bi u bi n l�i su t th c sau

khi d�ng thu nhu sau:

Rat = i(1-t)- Pe

L�i su t th c sau thu (Rat), b ng l�i su t danh nghia tr di thu thu nh p bi�n

t (t) v� tr di t l l m ph�t du c d do�n.

V� d : M t ch s h u m t tr�i phi u kho b c c� l�i su t 14% na m, th� theo

qui d nh thu thu nh p bi�n t l� 30%, v� n u t l l m ph�t du c d do�n cho na m

sau d� l� 8% th� l�i su t th c sau khi tr thu thu nh p l� 1,8%/nam.

L�i su t sau khi tr thu thu nh p lu�n lu�n nh hon l�i su t th c chua tr

thu . V� thu thu nh p bi n t lu�n l n hon kh�ng, do d� tho m�n bi u th c tr�n.

�i u c n luu � l�, nhu d� du c d c p, l�i su t danh nghia v� c l�i su t th c d u

bi n d ng theo chu k , ch�ng l�n cao khi n n kinh t hung th nh v� gi m xu ng khi

n n kinh t suy tho�i.

3.2. Quan di m th hai

Quan di m th hai cho r ng, l�i su t th c v� l�i su t danh nghia c� m i li�n h

v i nhau qua bi u th c sau:

r = i + Pe + Lq + Df + Mt

Trong d�:

- r: L�i su t danh nghi a. L�i su t n�y c�n g i l� l�i su t b ngo�i hay l�i su t

danh d nh, l� l�i su t tho thu n trong h p d ng t�n d ng gi a ngu i di vay

v� ngu i cho vay v m t s v n n�o d�.

- i : L�i su t th c. L�i su t th c thu ng du c hi u l� l�i su t trong di u ki n

kh�ng c� b t c lo i r i ro n�o (r i ro l m ph�t, r i ro sai h n...). Hai y u t quy t

d nh l�i su t th c: (1) Co h i kinh doanh du c th hi n b ng t su t l i nhu n tr�n

v n d u tu k v ng b�nh qu�n. N u t su t l i nhu n tr�n v n d u tu b�nh qu�n c�ng

cao th� l�i su t th c c�ng cao v� ngu c l i. T su t l i nhu n tr�n v n d u tu k

v ng b�nh qu�n quy t d nh gi i h n tr�n c a l�i su t. (2) Th i gian uu ti�n cho ti�u

d�ng hay s c p b�ch ti�u d�ng. N u s c p b�ch ti�u d�ng c�ng cao, th� ti t ki m

v� do d� cung t�n d ng c�ng th p n�n l�i su t th c c�ng cao v� ngu c l i. Th i gian

uu ti�n cho ti�u d�ng quy t d nh m c ti�u d�ng m� ngu i ti�u d�ng vui l�ng ho�n

la v� do d� quy t d nh cung t�n d ng.

- Pe: Ph� b� d p r i ro l m ph�t, du c t�nh b ng t l l m ph�t d b�o trung

b�nh.

- Lq: Ph� b� d p r i ro thanh kho n. T�nh thanh kho n c a m t ch ng kho�n

n l� kh nang chuy n d i sang ti n m t nhanh ch�ng v� m c gi� h p l�. M t

c�ng c n c� t�nh thanh kho n c�ng th p th� ch u m c ph� b� d p r i ro c�ng cao.

- Df: Ph� b� d p r i ro sai h n. R i ro sai h n l� r i ro x y ra do ngu i di

vay kh�ng ho�n tr du c ti n vay nhu d� giao h n. C� nhi u y u t chi ph i r i ro

sai h n, bao g m r i ro d o d c v� r i ro d i ngh ch cung nhu uy t�n c a ngu i vay.

R i ro sai h n c�ng cao th� ph� b� d p r i ro sai h n c�ng cao.

- Mt: Ph� b� d p r i ro k h n. Do m i tuong quan ngh ch gi a th i gi� v� l�i

su t, n�n m t c�ng c n c� k h n c�ng d�i th� s bi n d ng gi� c c�ng l n v� r i

ro c�ng cao. V� v y, l�i su t d�i h n thu ng ph i cao hon l�i su t ng n h n.

Theo L� thuy t k v ng v l m ph�t, t�n phi u kho b c ch ch u r i ro l m

ph�t, n�n l�i su t c a n� ch bao g m l�i su t th c v� ph� b� d p r i ro l m ph�t. Do

d�, i = r + Pe.

4- C�c lo i l�i su t th�ng d ng

Tr�n co s nghi�n c u vi c h�nh th�nh l�i su t, trong th c t ngu i ta d � dua

v�o ng d ng nh ng l�i su t mang t�nh th�ng d ng v� du c ph bi n r ng r�i trong

ho t d ng t�n d ng, t c l� trong vi c b�n v� mua quy n s d ng v n.

4.1 L�i su t co b n c a ng�n h�ng

�� l� l�i su t h�ng nam do ng�n h�ng quy d nh, d tr�n co s d� t�nh l�i su t

cho c�c kho n cho vay kh�c nhau. Nh ng kho n t�n d ng kh�ng c� b o l�nh, du c

t�nh tr�n co s l�i su t co b n c ng th�m m t t l , v� d Ph�p l� 1,55%; n u l�i

su t co b n l� 12,25% m t na m (nam hi n h�nh), th� l�i su t ng v i c�c kho n t�n

d ng kh�ng c� b o l�nh l� 13,80%.

4.2 L�i su t t�i chi t kh u

L�i su t t�i chi t kh u l� l�i su t du c Ng�n h�ng Trung uong �p d ng d t�i

chi t kh u d i v i c�c ng�n h�ng thuong m i v thuo ng phi u ho c nh ng gi y t

c� gi� kh�c. Vi c d nh ra l�i su t t�i chi t kh u du c coi l� m t c�ng c quan tr ng

c a Ng�n h�ng trung uong trong vi c th c hi n ch�nh s�ch ti n t v� ch�nh s�ch t�i

ch�nh. Th�ng thu ng m i khi l�i su t t�i chi t kh u tang l�n hay gi m xu ng, k�o

theo n�ng ho c gi m l�i su t co b n.

4.3 L�i su t th tru ng ti n t

��y l� l�i su t du c th c hi n gi a c�c ng�n h�ng tr�n th tru ng ti n t , th�ng

thu ng du c n d nh h�ng ng�y. Trong ho t d ng di vay v� cho vay c� th i h n,

m c l�i su t n�y du c n d nh theo quy lu t cung c u theo c�c k ho�n tr kh�c

nhau v� theo d do�n ta ng gi m l�i su t tr�n th tru ng.

4.4 L�i su t trung b�nh th�ng c a th tru ng ti n t

L� l�i su t cu i c�ng c a th�ng du c t�nh tr�n co s trung b�nh l�i su t h�ng

ng�y c a th tru ng ti n t trong th�ng d�. L�i su t n�y du c s d ng nhu l�i su t

hu ng d n cho vi c mua b�n c phi u ho c cho c�c h p d ng t�n d ng t i ng�n

h�ng, hay x�c l p l�i su t ti n g i c a ng�n h�ng.

4.5 L�i su t trung b�nh c a tr�i phi u

L�i su t n�y c� th s d ng nhu l�i su t hu ng d n cho c�c tr�i phi u v� d ng

th i l� l�i su t hu ng d n cho c�c h p d ng t�n d ng t i ng�n h�ng. L�i su t n�y

du c t�nh m i th�ng t l�i su t hi n h�nh tr�n c�c d t ph�t h�nh tr�i phi u v i l�i

su t c d nh gia quy n, can c v�o s ti n c a m i d t ph�t h�nh trong th�ng d�.

Trong n n kinh t th tru ng, ngu i ti�u d�ng v� c�c doanh nghi p c� th ti n

h�nh b t c vi c g� n u h mu n, trong khu�n kh c a ph�p lu t, mi n l� h c� ti n

d thanh to�n. V� v y, b ng c�ch ki m so�t gi� b�n v� mua quy n s d ng ti n t

t c l�i su t, Ng�n h�ng Trung uo ng b t k qu c gia n�o cung c� th chi ph i du c

s tang tru ng kinh t .

CHUONG IV

NG�N S�CH NH� NU C

I. B N CH T V� VAI TR� C A NG�N S�CH NH�

NU C

1. B n ch t c a Ng�n s�ch Nh� nu c

Ng�n s�ch Nh� nu c ra d i c�ng v i s xu t hi n c a Nh� nu c. Nh� nu c

b ng quy n l c ch�nh tr v� xu t ph�t t nhu c u v t�i ch�nh d d m b o th c hi n

ch c nang, nhi m v c a m�nh d� d t ra nh ng kho n thu, chi c a Ng�n s�ch Nh�

nu c. �i u n�y cho th y ch�nh s t n t i c a Nh� nu c, vai tr� c a Nh� nu c d i

v i d i s ng kinh t x� h i l� nh ng y u t co b n quy t d nh s t n t i v� t�nh ch t

ho t d ng c a Ng�n s�ch Nh� nu c.

Trong th c t nh�n b ngo�i ho t d ng c a Ng�n s�ch Nh� nu c bi u hi n da

d ng du i h�nh th c c�c kho n thu v� c�c kho n chi t�i ch�nh c a Nh� nu c c�c

linh v c ho t d ng kinh t x� h i. C�c kho n thu chi n�y du c t ng h p trong m t

b ng d to�n thu chi t�i ch�nh du c th c hi n trong m t kho ng th i gian nh t d nh.

C�c kho n thu mang t�nh ch t b t bu c c a Ng�n s�ch Nh� nu c l� m t b ph n c�c

ngu n t�i ch�nh ch y u du c t o ra th�ng qua vi c ph�n ph i thu nh p qu c d�n

du c s�ng t o ra trong khu v c s n xu t kinh doanh v� c�c kho n chi ch y u c a

Ng�n s�ch mang t�nh ch t c p ph�t ph c v cho d u tu ph�t tri n v� ti�u d�ng c a

x� h i .Nhu v y, v h�nh th c c� th hi u: Ng�n s�ch Nh� nu c l� to�n b c�c

kho n thu chi c a nh� nu c c� trong d to�n, d� du c co quan nh� nu c c� th m

quy n ph� duy t v� du c th c hi n trong m t na m d d m b o vi c th c hi n ch c

na ng,nhi m v c a nh� nu c.

Tuy nhi�n, ho t d ng c a Ng�n s�ch Nh� nu c (NSNN) l� ho t d ng ph�n

ph i c�c ngu n t�i ch�nh c a x� h i g n li n v i vi c h�nh th�nh v� s d ng qu ti n

t t p trung l� Ng�n s�ch nh� nu c. Trong qu� tr�nh ph�n ph i d� d� l�m n y sinh

c�c quan h t�i ch�nh gi a m t b�n l� nh� nu c v� m t b�n l� c�c ch th trong x�

h i. Nh ng quan h t�i ch�nh n�y bao g m:

*Quan h kinh t gi a NSNN v i c�c doanh nghi p: C�c quan h kinh t n�y

ph�t sinh trong qu� tr�nh h�nh th�nh ngu n thu c a Ng�n s�ch du i h�nh th c c�c

lo i thu m� doanh nghi p ph i n p. � ng th i, Ng�n s�ch chi h tr cho s ph�t

tri n c a doanh nghi p du i h�nh th c x�y d ng co s h t ng, h tr v n&

*Quan h kinh t gi a NSNN v� c�c do n v h�nh ch�nh s nghi p: Quan h

n�y ph�t sinh trong q�a tr�nh ph�n ph i l i c�c kho n thu nh p b ng vi c Ng�n s�ch

nh� nu c c p kinh ph� cho c�c do n v qu n l� nh� nu c. � ng th i, trong co ch

kinh t th tru ng c�c do n v c� ho t d ng s nghi p c� c�c kho n thu ph� v� l ph�,

ngu n thu n�y m t ph n c�c don v l�m nghia v t�i ch�nh d i v i ng�n s�ch, m t

ph n trang tr i c�c kho n chi ti�u c a m�nh d gi m b t g�nh n ng cho ng�n s�ch.

*Quan h kinh t gi a NSNN v i c�c t ng l p d�n cu: Quan h n�y du c th

hi n qua vi c m t b ph n d�n cu th c hi n nghia v t�i ch�nh d i v i nh� nu c

b ng vi c n p c�c kho n thu , ph�, l ph�. M t b ph n d�n cu kh�c nh n t ng�n

s�ch nh� nu c c�c kho n tr c p theo ch�nh s�ch qui d nh.

*Quan h kinh t gi a NSNN v i th tru ng t�i ch�nh: Quan h n�y ph�t sinh

khi nh� nu c tham gia tr�n th tru ng t�i ch�nh b ng vi c ph�t h�nh c�c lo i ch ng

kho�n c a kho b c nh� nu c nh m huy d ng v n c a c�c ch th trong x� h i d

d�p ng y�u c u c�n d i v n c a ng�n s�ch nh� nu c.

Nhu v y, d ng sau h�nh th c bi u hi n b�n ngo�i c a Ng�n s�ch nh� nu c l�

m t qu ti n t v i c�c kho n thu v� c�c kho n chi c a n� th� Ng�n s�ch nh� nu c

l i ph n nh c�c quan h kinh t trong qu� tr�nh ph�n ph i. T s ph�n t�ch tr�n cho

th y: Ng�n s�ch nh� nu c l� h th ng c�c quan h kinh t ph�t sinh trong qu� tr�nh

ph�n ph i c�c ngu n t�i ch�nh c a x� h i d t o l p v� s d ng qu ti n t t p trung

c a nh� nu c nh m th c hi n ch c na ng, nhi m v c a nh� nu c .

2. Vai tr� c a Ng�n s�ch nh� nu c

Trong n n kinh t th tru ng vai tr� c a Ng�n s�ch nh� nu c du c thay d i

v� tr n�n h t s c quan tr ng .Trong qu n l� vi m� n n kinh t qu c gia Ng�n s�ch

nh� nu c c� c�c vai tr� nhu sau :

2.1 Vai tr� huy d ng c�c ngu n T�i ch�nh d d m b o nhu c u chi ti�u

c a Nh� nu c

Vai tr� n�y xu t ph�t t b n ch t kinh t c a Ng�n s�ch nh� nu c, d d m

b o cho ho t d ng c a nh� nu c trong c�c linh v c ch�nh tr , kinh t , x� h i d�i h i

ph i c� nh ng ngu n t�i ch�nh nh t d nh. Nh ng ngu n t�i ch�nh n�y du c h�nh

th�nh t c�c kho n thu thu v� c�c kho n thu ngo�i thu . ��y l� vai tr� l ch s c a

Ng�n s�ch nh� nu c m� trong b t k ch d x� h i n�o, co ch kinh t n�o ng�n

s�ch nh� nu c d u ph i th c hi n.

2.2 Ng�n s�ch Nh� nu c l� c�ng c di u ti t th tru ng, b�nh n gi� c v�

ch ng l m ph�t

� c di m n i b t c a n n kinh t th tru ng l� s c nh tranh gi a c�c nh�

doanh nghi p nh m d t du c l i nhu n t i da, c�c y u t co b n c a th tru ng l�

cung c u v� gi� c thu ng xuy�n t�c d ng l n nhau v� chi ph i ho t d ng c a th

tru ng. S m t c�n d i gi a cung v� c u s l�m cho gi� c tang l�n ho c gi m d t

bi n v� g�y ra bi n d ng tr�n th tru ng, d n d n s d ch chuy n v n c a c�c doanh

nghi p t ng�nh n�y sang ng�nh kh�c, t d a phuo ng n�y sang d a phuong kh�c.

Vi c d ch chuy n v n h�ng lo t s t�c d ng ti�u c c d n co c u kinh t , n n kinh t

ph�t tri n kh�ng c�n d i. Do d�, d d m b o l i �ch cho nh� s n xu t cung nhu

ngu i ti�u d�ng nh� nu c ph i s d ng ng�n s�ch d can thi p v�o th tru ng nh m

b�nh n gi� c th�ng qua c�ng c thu v� c�c kho n chi t ng�n s�ch nh� nu c du i

c�c h�nh th c t�i tr v n, tr gi� v� s d ng c�c qu d tr h�ng ho� v� d tr t�i

ch�nh. � ng th i , trong qu� tr�nh di u ti t th tru ng ng�n s�ch nh� nu c c�n t�c

d ng d n th tru ng ti n t v� th tru ng v n th�ng qua vi c s d ng c�c c�ng c t�i

ch�nh nhu: ph�t h�nh tr�i phi u ch�nh ph , thu h�t vi n tr nu c ngo�i, tham gia

mua b�n ch ng kho�n tr�n th tru ng v n& qua d� g�p ph n ki m so�t l m ph�t.

2.3 Ng�n s�ch Nh� nu c l� c�ng c d nh hu ng ph�t tri n s n xu t

� d nh hu ng v� th�c d y tang tru ng kinh t nh� nu c s d ng c�ng c

thu v� chi ng�n s�ch. B ng c�ng c thu m t m t t o ngu n thu cho ng�n s�ch, m t

kh�c nh� nu c s d ng thu v i c�c lo i thu , c�c m c thu su t kh�c nhau s g�p

ph n k�ch th�ch s n xu t ph�t tri n v� hu ng d n c�c nh� d u tu b v n d u tu v�o

nh ng v�ng nh ng linh v c c n thi t d h�nh th�nh co c u kinh t theo hu ng d�

d nh. � ng th i, v i c�c kho n chi ph�t tri n kinh t , d u tu v�o co s h t ng, v�o

c�c ng�nh kinh t mui nh n& nh� nu c c� th t o di u ki n v� hu ng d n c�c

ngu n v n d u tu c a x� h i v�o nh ng v�ng, li nh v c c n thi t d h�nh th�nh co

c u kinh t h p l�.

2.4 Ng�n s�ch Nh� nu c l� c�ng c di u ch nh thu nh p gi a c�c t ng l p

d�n cu

N n kinh t th tru ng v i nh ng khuy t t t c a n� s d n d n s ph�n ho�

gi�u ngh�o gi a c�c t ng l p d�n cu, nh� nu c ph i c� m t ch�nh s�ch ph�n ph i l i

thu nh p h p l� nh m gi m b t kho ng c�ch ch�nh l ch v thu nh p trong d�n cu.

Ng�n s�ch nh� nu c l� c�ng c t�i ch�nh h u hi u du c nh� nu c s d ng d di u

ti t thu nh p, v i c�c s c thu nhu thu thu nh p lu ti n, thu ti�u th d c bi t &

m t m t t o ngu n thu cho ng�n s�ch m t kh�c l i di u ti t m t ph n thu nh p c a

t ng l p d�n cu c� thu nh p cao. B�n c nh c�ng c thu , v i c�c kho n chi c a ng�n

s�ch nh� nu c nhu chi tr c p, chi ph�c l i cho c�c chuong tr�nh ph�t tri n x� h i:

ph�ng ch ng d ch b nh, ph c p gi�o d c ti u h c, d�n s v� k ho ch ho� gia

d�nh& l� ngu n b sung thu nh p cho t ng l p d�n cu c� thu nh p th p .

C�c vai tr� tr�n c a Ng�n s�ch nh� nu c cho th y t�nh ch t quan tr ng c a

Ng�n s�ch nh� nu c, v i c�c c�ng c c a n� c� th qu n l� to�n di n v� c� hi u qu

d i v i to�n b n n kinh t .

II. THU NG�N S�CH NH� NU C

Thu Ng�n s�ch nh� nu c ph n nh c�c quan h kinh t ph�t sinh trong qu�

tr�nh nh� nu c s d ng quy n l c ch�nh tr d ph�n ph i c�c ngu n t�i ch�nh c a x�

h i du i h�nh th c gi� tr nh m h�nh th�nh qu ti n t t p trung c a nh� nu c. Nhu

v y, thu ng�n s�ch nh� nu c bao g m to�n b c�c kho n ti n du c t p trung v�o tay

nh� nu c d h�nh th�nh qu ng�n s�ch nh� nu c d�p ng cho c�c nhu c u chi ti�u

c a nh� nu c. Thu ng�n s�ch nh� nu c bao g m: thu trong c�n d i ng�n s�ch v� thu

b� d p thi u h t c a ng�n s�ch.

1. Thu trong c�n d i ng�n s�ch: g m c�c kho n thu mang t�nh ch t

Thu (Thu ,Ph� , L ph� ) v� thu t ho t d ng kinh t c a nh� nu c.

1.1 Thu Thu

1.1.1 Kh�i ni m v thu

Thu l� m t kho n d�ng g�p b t bu c cho nh� nu c do lu t ph�p qui d nh

d i v i c�c ph�p nh�n v� th nh�n thu c d i tu ng ch u thu nh m d�p ng nhu c u

chi ti�u c a nh� nu c. Thu l� h�nh th c ph�n ph i l i b ph n ngu n t�i ch�nh c a

x� h i, kh�ng mang t�nh ho�n tr tr c ti p cho ngu i n p. Do d�, t i th i di m n p

thu , ngu i n p thu kh�ng du c hu ng b t k m t l i �ch n�o m� xem nhu d� l�

tr�ch nhi m v� nghia v d i v i nh� nu c . Nhu v y , thu mang t�nh cu ng ch v�

du c thi t l p theo nguy�n t c lu t d nh.

B ng quy n l c ch�nh tr c a m�nh, nh� nu c d� ban h�nh c�c lo i thu d

t o l p ngu n thu cho Ng�n s�ch nh� nu c, c�c kho n thu n�y du c b tr� s d ng

theo d to�n ng�n s�ch nh� nu c d� du c ph� duy t cho ti�u d�ng c�ng c ng v� d u

tu ph�t tri n nh m th c hi n ch c nang, nhi m v c a nh� nu c. Nhu v y, thu

ph n nh c�c qu� tr�nh ph�n ph i l i thu nh p trong x� h i, th hi n c�c m i quan h

t�i ch�nh gi a nh� nu c v� c�c ch th kh�c trong x� h i.

1.1.2. Ph�n lo i thu

� ph c v cho c�ng t�c nghi�n c u, d�nh gi� ph�n t�ch qu� tr�nh v n d ng

v� qu n l� c�c lo i thu d�i h i ph i ph�n lo i thu .

* Ph�n lo i thu theo t�nh ch t: V i c�ch ph�n lo i n�y thu du c chia th�nh

hai nh�m l n:

- Nh�m thu tr c thu: l� nh ng lo i thu m� nh� nu c thu tr c ti p v�o c�c

ph�p nh�n hay th nh�n khi c� t�i s n ho c thu nh p du c qui d nh n p thu . ��y l�

lo i thu m� ngu i n p thu ch�nh l� ngu i ch u thu v� h kh�ng c� kh thu h i l i

ti n thu b ng c�ch chuy n g�nh n ng thu sang m t ngu i kh�c. V� d nhu: thu

thu nh p c� nh�n, thu nh� d t &

- Nh�m thu gi�n thu: l� nh ng lo i thu d�nh v�o gi� tr h�ng ho� khi n�

luu chuy n tr�n th tru ng, l� lo i thu m� ngu i tr c ti p n p thu kh�ng ph i l�

ngu i ch u thu , n� du c c u th�nh trong gi� c h�ng ho� d ch v v� ngu i ti�u

d�ng l� ngu i ch u thu . Ngu i n p thu gi�n thu ch ng qua l� n p h ngu i ti�u

d�ng. V� d nhu: V.A.T, thu ti�u th d c bi t&

C�ch ph�n lo i thu theo t�nh ch t cho th y du c vai tr� c a t ng lo i thu

trong ph�n ph i v� di u ti t thu nh p c a c�c ch th trong x� h i, ph n nh m i

tuo ng quan gi a thu tr c thu v� thu gi�n thu trong t ng thu nh p v thu c a ng�n

s�ch nh� nu c v� c� � nghia trong vi c h th ng h�a m t c�ch khoa h c c�c s c

thu ph c v cho vi c nghi�n c u v� thi t k c�c ch�nh s�ch thu .

* Ph�n lo i thu theo d i tu ng d�nh thu : theo c�ch ph�n l ai n�y h th ng

thu du c chia th�nh:

- Thu d�nh v�o c�c ho t d ng s n xu t kinh doanh. V� d : thu gi� tr gia

ta ng (V.A.T)

- Thu d�nh v�o s n ph m. V� d : thu ti�u th d c bi t, thu xu t nh p

kh u.

- Thu d�nh v�o thu nh p. V� d : thu thu nh p doanh nghi p, thu thu nh p

c� nh�n.

- Thu d�nh v�o t�i s n. V� d : thu nh� d t, thu tru c b .

- Thu d�nh v�o c�c t�i s n thu c s h u nh� nu c. V� d : thu t�i nguy�n.

Vi c ph�n lo i thu theo d i tu ng nhu tr�n v a ph�t huy t�c d ng ri�ng c a

t ng lo i thu , v a h tr cho nhau d b o d m th c hi n ch c nang to�n di n c a

c h th ng thu .

1.1.3. Vai tr� c a thu

Thu kh�ng ch don thu n l� m t ngu n thu ch y u c a ng�n s�ch nh� nu c

m� thu c�n g n li n v i c�c v n d v s tang tru ng kinh t , v s c�ng b ng

trong ph�n ph i v� s n d nh x� h i. Trong ph m vi nghi�n c u c�c v n d c a t�i

ch�nh v� ng�n s�ch nh� nu c, ch�ng ta s xem x�t thu v i c�c vai tr� co b n c a n�

l�: t o ngu n thu cho ng�n s�ch nh� nu c, k�ch th�ch ta ng tru ng kinh t v� di u

ch nh thu nh p.

*T o ngu n thu cho ng�n s�ch nh� nu c: L� vai tr� d u ti�n c a thu . M i

m t lo i thu m� nh� nu c ban h�nh d u nh m v�o m c d�ch l� t o ngu n thu cho

ng�n s�ch nh� nu c. Trong n n kinh t th tru ng vai tr� n�y c a thu c�ng n i b c

b i thu l� ngu n thu ch y u c a ng�n s�ch nh� nu c.

Vai tr� t o ngu n thu c a thu xu t ph�t t y�u c u v� quy n l c c a nh�

nu c d i v i x� h i. Nh� nu c v i quy n l c ch�nh tr c� th ban h�nh c�c lo i thu

v i c�c m c thu su t tu �. Tuy nhi�n, khi x�t v m c d�ch l�u d�i khi d nh ra c�c

lo i thu , thu su t, d i tu ng ch u thu ch�nh ph kh�ng ch don thu n th a m�n

nhu c u tang thu c a ng�n s�ch nh� nu c, m� ph i th a m�n d ng th i y�u c u ta ng

tru ng kinh t v� di u ch nh thu nh p. Vi c d�p ng c ba y�u c u d� d�i h i ch�nh

ph ph i t�nh to�n, c�n nh c k lu ng khi ban h�nh c�c lo i thu , b i v� ngu n thu

c a thu b t ngu n t thu nh p qu c d�n, kh nang d ng vi�n c a thu ph thu c

ch y u v�o ph�t tri n c a s n xu t, hi u qu c a s n xu t.

Nhu v y, t o ngu n thu cho ng�n s�ch nh� nu c l� vai tr� co b n c a thu .

Tuy nhi�n d ph�t huy t t vai tr� n�y c n ph i d t thu trong m i quan h v i ta ng

tru ng kinh t v� th c hi n c�ng b ng x� h i, b i v� ch�nh s tang tru ng kinh t v�

th c hi n c�ng b ng x� h i l� co s t n t i v� ph�t tri n c a thu .

*Vai tr� k�ch th�ch tang tru ng kinh t : l� vai tr� kh�ng k�m ph n quan tr ng

b i v� ch�nh s�ch thu nh hu ng tr c ti p d n thu nh p, gi� c , quan h cung c u,

co c u d u tu v� d n s ph�t tri n ho c suy tho�i c a m t n n kinh t .

Trong n n kinh t th tru ng nh� nu c s d ng c�ng c thu d di u ti t s n

xu t v� th tru ng nh m x�c l p m t co c u kinh t h p l�; c� nh ng ng�nh kinh t

t�c d ng d n s tang tru ng kinh t ( kinh t c�ng c ng ) nhung l i kh�ng du c c�c

nh� d u tu thu c c�c th�nh ph n kinh t quan t�m v� l i nhu n kh�ng cao, c n c� s

d u tu c a nh� nu c. �i u n�y d�i h i ph i huy d ng thu m t t l tuong d i cao

d i v i m t s ng�nh c� di u ki n thu n l i trong nh ng th i k nh t d nh v� m t t

l thu tuo ng d i th p d i v i nh ng ng�nh k�m thu n l i nh m t o co s h t ng

cho n n kinh t . � ng th i, vi c ph�n bi t thu su t d i v i t ng lo i s n ph m,

ng�nh h�ng t n� d� g�p ph n di u ch nh gi� c , quan h cung c u v� hu ng d n

c�c nh� d u tu b v n v�o d u tu nh ng s n ph m, ng�nh h�ng theo d�ng d nh

hu ng c a nh� nu c v� vi c uu d�i thu d i v i m t s m t h�ng, ng�nh ngh cung

g�p ph n k�ch th�ch tang tru ng kinh t .

Nh�n chung trong qu� tr�nh c i c�ch h th ng thu c a nu c ta nh� nu c d�

ch� tr ng x�c l p d�ng d n m i quan h gi a c�c lo i thu , x�c d nh h p l� c�c d i

tu ng ch u thu , thu su t v� ch d mi n gi m cho n�n h th ng thu hi n h�nh d�

ph�t huy t�c d ng trong vi c khuy n kh�ch d u tu, ph�t tri n nh ng ng�nh s n xu t

kinh doanh c� l i cho n n kinh t , hu ng d n s n xu t v� ti�u d�ng, th c hi n ch�nh

s�ch thu h�t v n d u tu nu c ngo�i, b o v v� ph�t tri n s n xu t h�ng h�a trong

nu c v� t o di u ki n cho h�ng h�a trong nu c x�m nh p, c nh tranh du c v i th

tru ng th gi i.

*Vai tr� di u ti t thu nh p, th c hi n c�ng b ng x� h i: Trong n n kinh t th

tru ng, n u kh�ng c� s can thi p c a nh� nu c, d th tru ng t di u ch nh th� s

ph�n ph i c a c i v� thu nh p s mang t�nh t p trung r t cao t o ra hai c c d i l p

nhau: m t thi u s ngu i s gi�u c� l�n nhanh ch�ng, c�n cu c s ng c a d i b

ph n d�n ch�ng m c thu nh p th p. Th c t , s ph�t tri n c a m t d t nu c l� k t

qu n l c c a c m t c�ng d ng, s kh�ng c�ng b ng n u kh�ng chia x th�nh q a

ph�t tri n kinh t cho m i ngu i. B i v y c n c� s can thi p c a nh� nu c v�o q�a

tr�nh ph�n ph i thu nh p, s can thi p n�y d c bi t hi u q a b ng c�ch s d ng c�ng

c thu .

V i c�c s c thu nhu: Thu gi� tr gia ta ng, thu ti�u th d c bi t, thu thu

nh p& theo hu ng thu d�nh cao v�o nh ng h�ng h�a d ch v cao c p, ngu i c�

thu nh p cao nh m di u ti t b t thu nh p c a c�c doanh nghi p, c� nh�n c� thu nh p

cao. � ng th i thu d�nh th p v�o nh ng h�ng h�a d ch v c n thi t cho d i b

ph n d�n ch�ng. (V� d : thu ti�u th d c bi t thu su t 75% d i v i ru u t 40 d

tr l�n, thu su t 15% d i v i ru u thu c. Bia chai, bia h p, bia tuoi thu su t 75%

trong khi bia ho i thu su t l� 30% & ). Nhu v y, vi c qui d nh v d i tu ng ch u

thu , thu su t t ng ng�nh h�ng nhu tr�n b�n ngo�i nhu l� m t s cu ng ch nhung

b�n trong nh m di u ch nh nh ng quan h x� h i nh t d nh.

M t kh�c, nh ng nh� doanh nghi p cung kh�ng th su t d i ph c v cho

m c d�ch ta ng tru ng kinh t n u thu nh p c a h b chia x m t c�ch v� l�. ��y l�

m�u thu n co b n trong n n kinh t th tru ng m� ch�nh s�ch thu c a ch�nh ph

ph i gi i quy t. Th c ra, v n c� m t m i quan h ph thu c d t n t i gi a nh� kinh

doanh v� ngu i lao d ng. T c l�, c� m t gi i h n ph�n ph i l i m� d� d nh y

c m v tang tru ng b h n ch , c�c nh� kinh doanh s n s�ng d�ng g�p m t ph n thu

nh p cho x� h i m� kh�ng l�m suy gi m s ta ng tru ng c a h . Ch�nh s�ch thu

ph i x�c d nh du c khung gi i h n d� th�ng qua ph n ng c a doanh nghi p d i v i

thu su t t ng lo i thu v� c� s di u ch nh cho ph� h p.

1.2 Thu l ph� v� ph�

L ph� v� ph� l� c�c kho n thu tuy chi m t tr ng kh�ng l n trong t ng

ngu n thu c a ng�n s�ch nh� nu c nhung c� � nghia quan tr ng v� n� li�n quan d n

t t c c�c linh v c c a d i s ng kinh t x� h i.

1.2.1. L ph�: l� kho n thu mang t�nh ch t thu v� n� v a mang t�nh

cu ng b�ch du c qui d nh trong nh ng van b n ph�p lu t c a nh� nu c nhung d ng

th i n� l i mang t�nh ch t ph c v cho ngu i n p l ph� v vi c nh� nu c th c hi n

m t s th t c h�nh ch�nh n�o d�. V� d : l ph� tru c b , l ph� t�a �n, l ph� c p

gi y ph�p x�y d ng, l ph� c p gi y ch ng nh n dang k� kinh doanh, l ph� c�ng

ch ng&

1.2.2. Ph�: l� kho n thu mang t�nh ch t thu , l� kho n thu mang t�nh

b� d p m t ph n chi ph� thu ng xuy�n v� kh�ng thu ng xuy�n v c�c d ch v c�ng

c ng ho c b� d p chi ph� cho c�c ho t d ng duy tr�, tu b c�c c�ng tr�nh k t c u h

t ng kinh t x� h i ph c v cho ngu i n p ph�. Ph� c� hai lo i: th nh t, c�c lo i ph�

mang t�nh ph bi n do ch�nh ph qui d nh. th hai, c�c lo i ph� mang t�nh d a

phuong. V� d : h c ph�, vi n ph�, ph� giao th�ng, ph� c u du ng& .

1.3 Thu t ho t d ng kinh t c a nh� nu c

Trong n n kinh t th tru ng nh� nu c tham gia c�c ho t d ng kinh t b ng

vi c d u tu v n v�o s n xu t kinh doanh du i h�nh th c g�p v n v�o c�c doanh

nghi p, c�ng ty li�n doanh, mua c phi u c a c�c c�ng ty c ph n. S v n d u tu

c a nh� nu c v�o c�c ho t d ng s n xu t kinh doanh n�i tr�n s sinh l i v� l i t c

thu du c s ph thu c v�o t l g�p v n c a nh� nu c, hi u qu s n xu t kinh

doanh v� co ch ph�n ph i l i nhu n c a doanh nghi p. C�c kho n thu n�y ph n

nh ho t d ng kinh t da d ng c a nh� nu c, bao g m:

- Thu t vi c b�n t�i s n thu c s h u nh� nu c trong qu� tr�nh c ph n

h�a doanh nghi p qu c doanh.

-Thu t vi c b�n t�i s n c a nh� nu c d� cho c�c ch th trong x� h i thu�

tru c d�y.

- Thu t s d ng v n thu c ngu n c a ng�n s�ch nh� nu c.

- Thu t vi c b�n l i c�c co s kinh t c a nh� nu c cho c�c th�nh ph n

kinh t kh�c.

- Thu t cho thu� ho c b�n t�i nguy�n thi�n nhi�n.

2. Thu b� d p thi u h t c a Ng�n S�ch

Trong qu� tr�nh di u h�nh ng�n s�ch, c�c ch�nh ph thu ng c� nhu c u chi

nhi u hon s ti n thu du c v� vi c c t gi m c�c kho n chi r t l� kh� kha n v� li�n

quan d n c�c ho t d ng y t , gi�o d c, van h�a, x� h i & . Do d�, b t bu c ch�nh

ph ph i t�nh t i c�c gi i ph�p d b� d p s th�m h t c a ng�n s�ch nh� nu c. Gi i

ph�p thu ng du c ch�nh ph s d ng l� vay th�m ti n d d�p ng nhu c u chi ti�u,

bao g m vay trong nu c v� vay nu c ngo�i:

2.1 Vay trong nu c:

Vay n trong nu c du c ch�nh ph th c hi n du i h�nh th c ph�t h�nh c�ng

tr�i. C�ng tr�i phi u l� ch ng ch nh n n c a nh� nu c, l� m t lo i ch ng kho�n

hay tr�i kho�n do nh� nu c ph�t h�nh d vay d�n cu, c�c t ch c kinh t - x� h i v�

ng�n h�ng. Vi t Nam ch�nh ph thu ng y nhi m cho Kho B c nh� nu c ph�t

h�nh tr�i phi u ch�nh ph du i c�c h�nh th c:

- T�n phi u kho b c: l� tr�i phi u ch�nh ph ng n h n, c� th i h n du i m t

na m, duo c ph�t h�nh d huy d ng v n nh m gi i quy t m t c�n d i t m th i c a

ng�n s�ch nh� nu c trong na m t�i ch�nh.

- Tr�i phi u kho b c: l� tr�i phi u ch�nh ph trung v� d�i h n, c� th i h n

tr�n m t nam du c ph�t h�nh d huy d ng v n nh m gi i quy t b i chi ng�n s�ch

nh� nu c xu t ph�t t y�u c u d u tu ph�t tri n kinh t .

- Tr�i phi u c�ng tr�nh: l� tr�i phi u ch�nh ph trung v� d�i h n, c� th i h n

tr�n m t na m v� du c ph�t h�nh d huy d ng v n cho c�c c�ng tr�nh x�c d nh d�

du c ghi trong k ho ch d u tu c a nh� nu c.

� i v i Vi t Nam, c�ng tr�i l� h�nh th c huy d ng v n c� hi u qu , qua c�c

d t ph�t h�nh v i ch�nh s�ch l�i su t v� th i h n ho�n tr h p l� d� huy d ng du c

ngu n v n to l n v�o ng�n s�ch nh� nu c d�p ng k p th i nhu c u chi ti�u c a nh�

nu c g�p ph n ch ng l m ph�t v� n d nh n n kinh t x� h i.

2.2 Vi n tr v� vay n nu c ngo�i

2.2.1 Vi n tr nu c ngo�i: bao g m vi n tr kh�ng ho�n l i v� vi n tr

c� ho�n l i v i l�i su t th p v� th i h n tr n d�i hon so v i c�c kho n

vay tr�n th tru ng qu c t .

Vi n tr nu c ngo�i l� ngu n v n ph�t tri n c a c�c ch�nh ph , c�c t ch c

li�n ch�nh ph , c�c t ch c qu c t c p cho ch�nh ph m t nu c nh m th c hi n c�c

chuong tr�nh h p t�c ph�t tri n kinh t x� h i v� hi n nay ch y u l� ngu n v n

vi n tr ph�t tri n ch�nh th c (ODA). Ngu n vi n tr n�y du c c�c t ch c qu c t

ch d ng ph�n b theo nh ng ti�u chu n do Li�n H p Qu c qui d nh d i v i c�c

lo i qu chung ho c do c�c t ch c qu c t chuy�n ng�nh c p d i v i c�c lo i qu

y th�c tr�n co s c�c d �n x�y d ng tru c c a nu c nh n vi n tr .

Nh�n chung, vi n tr qu c t l� ngu n v n quan tr ng b sung cho ngu n

v n dang thi u h t trong nu c, g�p ph n th�c d y n n kinh t ph�t tri n, v n d

quan tr ng d�y l� c�c nu c nh n vi n tr c n c� phuo ng �n s d ng v n vi n tr

c� hi u qu .

2.2.2. Vay n nu c ngo�i: l� nh ng kho n cho vay c a nu c ngo�i theo

di u ki n thuong m i v� l�i su t th tru ng.

Vay nu c ngo�i c� th th c hi n du i c�c h�nh th c: ph�t h�nh tr�i phi u

b ng ngo i t m nh ra nu c ngo�i, vay b ng h�nh th c t�n d ng xu t kh u (khi nh�

nu c mua h�ng c a nu c ngo�i nhung du c ho�n tr n trong m t th i gian nhung

ph i ch u l�i su t tr�n kho n n d�) v� vay t c�c ng�n h�ng thuong m i nu c

ngo�i.

Cung gi ng nhu ngu n v n vi n tr , vay n nu c ngo�i l� ngu n v n quan

tr ng d th�c d y tang tru ng kinh t . �i m kh�c nhau l� do vay theo di u ki n

thuong m i ph i ch u l�i su t tuong d i cao, v� v y vi c t�nh to�n s d ng ngu n

v n n�y cho c� hi u qu l� h t s c c n thi t, kho n vay n n�y s tr th�nh g�nh

n ng cho ng�n s�ch.

III. CHI NG�N S�CH NH� NU C

Chi ng�n s�ch, m t c�ng c c a ch�nh s�ch t�i ch�nh qu c gia c� t�c d ng r t

l n d i v i s ph�t tri n c a n n kinh t . Chi ng�n s�ch bao g m chi cho d u tu ph�t

tri n (t�ch luy), chi ti�u d�ng thu ng xuy�n v� chi tr n g c ti n ch�nh ph vay.

1. Chi d u tu ph�t tri n kinh t

M t trong c�c ch c nang quan tr ng c a nh� nu c l� ch c nang t ch c kinh

t . Ch c na ng n�y trong co ch th tru ng nu c ta hi n nay du c th hi n b ng vai

tr� c a nh� nu c trong qu n l� v� di u ti t vi m� n n kinh t . Ng�n s�ch nh� nu c

v i c�c vai tr� c a n� du c coi l� m t c�ng c quan tr ng trong vi c th c hi n ch c

na ng n�i tr�n c a nh� nu c.

Chi d u tu ph�t tri n l� nh ng kho n chi mang t�nh ch t t�ch luy ph c v

cho qu� tr�nh t�i s n xu t m r ng g n v i vi c x�y d ng co s h t ng nh m t o ra

m�i tru ng v� di u ki n thu n l i cho vi c b v n d u tu c a c�c doanh nghi p v�o

c�c linh v c c n thi t, ph� h p v i m c ti�u c a n n kinh t . N�i kh�c di, vi c chi

cho d u tu ph�t tri n c a ng�n s�ch nh� nu c nh m m c d�ch t o ra m t s kh i

d ng ban d u, k�ch th�ch q�a tr�nh v n d�ng c�c ngu n v n trong x� h i d hu ng

t i s tang tru ng.

Chi d u tu ph�t tri n du c c p ph�t ch y u t ng�n s�ch trung uo ng v� m t

b ph n d�ng k c a ng�n s�ch d a phuo ng v� bao g m c�c kho n chi co b n sau

d�y:

1.1 Chi d u tu x�y d ng co b n: l� kho n chi t�i ch�nh nh� nu c du c

d u tu cho c�c c�ng tr�nh thu c k t c u h t ng (c u c ng, b n c ng, s�n

bay, h th ng thu l i, nang lu ng, vi n th�ng& ) c�c c�ng tr�nh kinh t

c� t�nh ch t chi n lu c, c�c c�ng tr�nh v� d �n ph�t tri n van h�a x� h i

tr ng di m, ph�c l i c�ng c ng nh m h�nh th�nh th c�n d i cho n n kinh

t , t o ra ti n d k�ch th�ch q�a tr�nh v n d ng v n c a doanh nghi p v�

tu nh�n nh m m c d�ch tang tru ng kinh t v� n�ng cao d i s ng v t

ch t, tinh th n cho ngu i d�n.

Chi d u tu x�y d ng co b n c� t m quan tr ng trong vi c t o ra co s v t

ch t k thu t cho n n kinh t v� x� h i, g�p ph n h�nh th�nh co c u kinh t h p l�

theo d nh hu ng c a nh� nu c, t o di u ki n th�c d y s n xu t ph�t tri n v� n�ng

cao nang su t lao d ng x� h i.

1.2 Chi d u tu v� h tr v n cho doanh nghi p nh� nu c: l� kho n chi

g n li n v i s can thi p c a nh� nu�c v�o linh v c kinh t . V i kho n chi

n�y m t m t nh� nu�c b o d m d u tu v�o m t s linh v c s n xu t kinh

doanh c n thi t t o di u ki n cho s ph�t tri n kinh t x� h i, m t kh�c

nh m h�nh th�nh m t co c u kinh t h p l�.

Trong n n kinh t th tru ng, c�c t ng c�ng ty v� doanh nghi p nh� nu c

du c h�nh th�nh v� t n t i trong c�c ng�nh, c�c linh v c then ch t nhu: khai th�c t�i

nguy�n thi�n nhi�n, nang lu ng, c�c ng�nh c�ng nghi p co b n, an ninh qu c

ph�ng, c�c ng�nh ph c v l i �ch c�ng c ng& V i s ho t d ng c a lo i h�nh doanh

nghi p nh� nu c d�i h i ng�n s�ch nh� nu c ph i c p v n d u tu ban d u v� h tr

v n cho doanh nghi p nh� nu c, kho n chi n�y h�nh th�nh n�n v n c d nh v� v n

luu d ng c a doanh nghi p nh� nu c.

1.3 Chi g�p v n c ph n, v n li�n doanh v�o c�c doanh nghi p thu c c�c

linh v c c n thi t c� s tham gia c a nh� nu c: trong n n kinh t th

tru ng Vi t Nam c�c c�ng ty c ph n du c h�nh th�nh th�ng qua qu�

tr�nh c ph n ho� doanh nghi p qu c doanh ho c th�nh l p m i. C�c

doanh nghi p li�n doanh du c th�nh l p tr�n co s li�n doanh li�n k t

gi a c�c t ch c kinh t v i nhau . C�c doanh nghi p n�y tham gia v�o

nhi u linh v c ho t d ng kinh t k c nh ng linh v c c� v tr� tr ng

y u nh hu ng l n d n n n kinh t .

Trong di u ki n d � d�i h i nh� nu c v i vai tr� qu n l� v� di u ti t vi m�

n n kinh t ph i tham gia v�o c�c linh v c thi t y u d� b ng vi c mua c ph n c a

c�c c�ng ty ho c g�p v n li�n doanh theo m t t l nh t d nh, tu theo t�nh ch t

quan tr ng c a t ng linh v c s n xu t kinh doanh d i v i n n kinh t , nh m th c

hi n h ong d n, ki m so�t ho c kh ng ch ho t d ng c a c�c doanh nghi p n�y di

theo hu�ng ph�t tri n c� l i cho n n kinh t .

1.4 Chi cho c�c qu h tr d u tu qu c gia v� c�c qu h tr ph�t tri n:

Qu h tr d u tu qu c gia v� c�c qu h tr ph�t tri n qu c gia l� nh ng

t ch c t�i ch�nh c� tu c�ch ph�p nh�n, th c hi n ch c nang huy d ng

v n v� ti p nh n c�c ngu n v n t ng�n s�ch nh� nu c d cho vay d i v i

c�c chuong tr�nh , d �n ph�t tri n c�c ng�nh ngh thu c di n uu d�i v�

c�c v�ng kh� khan theo quy d nh c a ch�nh ph ( chuong tr�nh d�nh b t

xa b , chuong tr�nh ph�t tri n kinh t bi n, ph�t tri n r ng & ). Trong

q�a tr�nh h�nh th�nh v� ho t d ng c a c�c qu n�y du c ng�n s�ch nh�

nu �c c p v n di u l ban d u v� b sung v n h�ng nam d th c hi n c�c

nhi m v du c giao.

1.5 Chi d tr nh� nu c: D tr qu c gia cho ph�p duy tr� s c�n d i v�

n d nh trong ph�t tri n kinh t , gi i quy t c�c v n d kinh t ph�t sinh

trong qu� tr�nh ho t d ng c a n n kinh t v� trong nh ng tru ng h p

nh t d nh cho ph�p ngan ch n, b� d p c�c t n th t b t ng x y ra d i v i

n n kinh t , x� h i. Trong n n kinh t th tru ng, ho t d ng c a c�c quy

lu t kinh t c� th d n d n nh ng bi n d ng ph c t p kh�ng c� l i cho

n n kinh t ho c x y ra thi�n tai d�i h i ph i c� m t kho n d tr gi�p

nh� nu c di u ti t th tru ng, kh c ph c h u qu . Kho n d tr n�y

du c h�nh th�nh b ng ngu n t�i ch�nh du c c p ph�t t ng�n s�ch nh�

nu c h�ng nam. D tr qu c du c s d ng cho hai m c d�ch:

- �i u ch nh ho t d ng c a th tru ng, di u h�a cung c u v ti n,ngo i t v�

m t s m t h�ng thi t y u: g o, xang d u & tr�n co s d� b o d m n d nh cho n n

kinh t .

- Gi i quy t h u qu c�c tru ng h p r i ro b t ng x y ra l�m nh hu ng d n

s n xu t v� d i s ng .

2. Chi ti�u d�ng thu ng xuy�n

Bao g m c�c kho n chi cho ti�u d�ng x� h i g n li n v i ch c nang qu n l�

x� h i c a nh� nu c, kho n chi n�y du c ph�n th�nh hai b ph n: m t b ph n v n

du c s d ng d d�p ng nhu c u c a d�n cu v ph�t tri n van h�a x� h i, n� c�

m i quan h tr c ti p d n thu nh p v� n�ng cao m c s ng c a d�n cu v� m t b

ph n ph c v cho nhu c u qu n l� kinh t x� h i chung c a nh� nu c.

B ng v�o c�c kho n chi ti�u d�ng thu ng xuy�n nh� nu c th hi n s quan

t�m c a m�nh d n nh�n t con ngu i trong qu� tr�nh ph�t tri n kinh t , d ng th i v i

c�c kho n chi n�y nh� nu c th c hi n ch c nang van h�a, gi�o d c, qu n l�, an ninh

qu c ph�ng.

Chi ti�u d�ng thu ng xuy�n bao g m c�c kho n chi sau d�y:

2.1 Chi qu n l� nh� nu c (qu n l� h�nh ch�nh)

Chi qu n l� nh� nu c b t ngu n t s t n t i v� vi c th c hi n ch c nang,

nhi m v c a nh� nu�c. ��y l� kho n chi nh m d m b o s ho t d ng c a h th ng

c�c co quan qu n l� nh� nu�c t trung uong d n d a phuong, ho t d ng c a � ng

C ng s n Vi t Nam v� ho t d ng c a c�c t ch c ch�nh tr x� h i. V n i dung

kho n chi n�y bao g m:

- Chi luong v� ph c p luo ng

- Chi v nghi p v

- Chi v va n ph�ng ph�

- C�c kho n chi kh�c v qu n tr n i b .

Trong c�c kho n chi tr�n th� chi v ti n luong v� ph c p luo ng l� quan tr ng

nh t, chi m t tr ng tr�n 50% kho n chi qu n l� nh� nu c n�n chi cho duy tu b o

du ng co s v t ch t, chi trang thi t b chua du c quan t�m d�ng m c, b xu ng c p

nghi�m tr ng nh hu ng d n ho t d ng c a do n v . Tuy v y, ti n luong c a c�n b

c�ng ch c l i chua ph� h p v i m c s ng trung b�nh c a x� h i d� l�m n y sinh

ti�u c c v� gi m hi u su t c�ng t�c, d�i h i ph i c i c�ch ch d ti n luo ng th�ng

qua c�ng t�c c i c�ch b m�y h�nh ch�nh.

� tinh gi n b m�y nh� nu c, gi m chi ph�, th c hi n y�u c u hi u qu v�

ti t ki m trong chi qu n l� nh� nu c c n ti n h�nh d ng b c�c bi n ph�p:

- Ho�n thi n b m�y qu n l� nh� nu c cho ph� h p v i ch c nang, nhi m v

c a nh� nu c trong co ch th tru ng.

- N�ng cao ch t lu ng c�n b qu n l� : ti�u chu n h�a c�n b , c�ng ch c,

vi�n ch c d b tr� nh�n s cho ph� h p v i kh na ng c�ng t�c v� y�u c u qu n l�

c a b m�y h�nh ch�nh.

- ng d ng khoa h c k thu t v�o c�ng t�c qu n l� h�nh ch�nh.

2.2 Chi An ninh qu c ph�ng

An ninh v� qu c ph�ng thu c linh v c ti�u d�ng x� h i, l� nh ng ho t d ng

b o d m s t n t i c a nh� nu c v� c n thi t ph i c p ph�t t�i ch�nh cho c�c ho t

d ng n�y t ng�n s�ch nh� nu c. Kho n chi n�y du c ph�n l�m hai b ph n:

- Kho n chi cho an ninh nh m b o v ch d x� h i, an ninh c a d�n cu

trong nu c.

- Kho n chi cho qu c ph�ng d ph�ng th v� b o v nh� nu c ch ng s x�m

lu c, t n c�ng v� de d a t nu c ngo�i.

X�t v n i dung, chi an ninh qu c ph�ng bao g m:

- Chi v ti n luong v� ph c p luong cho to�n qu�n v� l c lu ng c�ng an

nh�n d�n.

- Chi v d�o t o hu n luy n cho b m�y qu c ph�ng, an ninh v� chi nghi�n

c u khoa h c trong linh v c qu c ph�ng, an ninh.

- Chi mua s m trang thi t b , vu kh� v� c�c phuong ti n qu�n s cho to�n

qu�n v� l c lu ng c�ng an.

- Chi d u tu x�y d ng c�c c�ng tr�nh k thu t ph c v cho m c d�ch qu c

ph�ng v� an ninh.

- C�c kho n chi kh�c&

Chi v an ninh qu c ph�ng ph i ca n c v�o t�nh h�nh th c t c a d t nu�c

trong t ng th i k . H�ng nam nh� nu c ph i d�nh ra m t ph n kinh ph� d�ng k t

ng�n s�ch d duy tr� , c ng c l c lu ng an ninh qu c ph�ng. N u kho n chi n�y

qu� l n th� s h n ch ta ng tru ng kinh t , ngu c l i n u qu� �t s kh�ng d m b o

du c s t n t i c a nh� nu c v� tr t t an to�n x� h i. Do d�, b tr� ng�n s�ch an

ninh qu c ph�ng m t m t ph i d m b o nh ng chi ph� c n thi t cho ph�ng th v�

gi g�n an ninh c a d t nu�c tr�n co s d� n d nh v kinh t x� h i, m t kh�c ph i

th c hi n ti t ki m v� c� hi u q a trong chi ti�u.

2.3 Chi s nghi p:

Bao g m nh ng kho n chi cho c�c d ch v v� ho t d ng x� h i ph c v nhu

c u ph�t tri n kinh t x� h i v� n�ng cao d�n tr� c a d�n cu. Chi s nghi p bao g m

c�c kho n: chi s nghi p kinh t , chi s nghi p nghi�n c u khoa h c v� b o v m�i

tru ng, s nghi p gi�o d c d�o t o, s nghi p y t , s nghi p va n h�a ngh thu t ,

th thao v� s nghi p x� h i. ��y l� c�c kho n chi quan tr ng nh m d m b o qu�

tr�nh t�i s n xu t k t h p v i s c lao d ng c� ch t lu ng cao.

S ph�t tri n c a s n xu t v� khoa h c c�ng ngh d�i h i ngu i lao d ng

ph i c� m t tr�nh d van h�a, chuy�n m�n nh t d nh . Do d�, s tham gia c a nh�

nu c trong c p ph�t t�i ch�nh cho ho t d ng s nghi p mang � nghia kinh t v� x�

h i. V kinh t kho n chi n�y t�c d ng d n q�a tr�nh t�i s n xu t m r ng v� qu�

tr�nh t o ra thu nh p qu c d�n, nh v�o c�c kho n chi n�y m� tr�nh d van h�a, k

thu t v� s c kho c a ngu i lao d ng du c n�ng cao g�p ph n ta ng nang su t lao

d ng v� hi u su t c�ng t�c. V x� h i c�c kho n chi n�y g�p ph n n�ng cao m c

s ng v� thu nh p th c t c a c�c t ng l p d�n cu do l i �ch t c�c ho t d ng ph�c

l i, d ch v c�ng �ch mang l i. Ch�nh c�c kho n thu nh p ph�c l i n�y d� gi m b t

ch�nh l ch v tr�nh d d�n tr� cung nhu thu nh p c a c�c th�nh vi�n trong x� h i.

2.3.1 Chi s nghi p kinh t

Ho t d ng c a c�c don v s nghi p kinh t nh m ph c v cho y�u c u s n

xu t kinh doanh, qu n l� kinh t x� h i, t o di u ki n cho c�c ng�nh kinh t ph�t

tri n. M c d�ch ho t d ng c a c�c do n v s nghi p kinh t kh�ng ph i nh m v�o l i

nhu n, do d� �p d ng ch d c p ph�t nhu c�c don v d to�n ng�n s�ch. Chi s

nghi p kinh t li�n quan h u h t d n c�c ng�nh kinh t v� bao g m c�c kho n chi:

s nghi p d a ch�nh (di u tra do d c d a gi i h�nh ch�nh, do v b n d & ) s nghi p

giao th�ng, s nghi p n�ng nghi p, s nghi p th y l i, s nghi p ngu nghi p, s

nghi p l�m nghi p, s nghi p th ch�nh v� m t s ho t d ng s nghi p kh�c.

V n i dung chi s nghi p kinh t bao g m c�c kho n chi co b n sau d�y:

- Chi v luong v� ph c p luong cho vi�n ch c do n v s nghi p.

- Chi mua nguy�n v t li u d�ng cho nghi�n c u s n xu t th nghi m

- Chi mua s m, s a ch a phuo ng ti n, d ng c d�ng trong ho t d ng s nghi p

v� m t s c�c kho n chi kh�c.

2.3.2 Chi s nghi p nghi�n c u khoa h c v� c�ng ngh

Xu t ph�t t y�u c u v� s c n thi t ph i nhanh ch�ng ti p c n v i n n khoa

h c v� c�ng ngh ti�n ti n c a th gi i d khoa h c v� c�ng ngh tr th�nh m t

trong nh ng d ng l c th�c d y s ph�t tri n kinh t x� h i. V n i dung kh an chi

n�y bao g m:

- Chi cho m ng lu i c�c co quan nghi�n c u v� ph�t tri n c�ng ngh bao g m

c�c vi n, ph�n vi n, c�c trung t�m nghi�n c u khoa h c v� c�ng ngh .

- Chi v luong v� ph c p luong cho c�n b khoa h c.

- Chi cho c�c chuong tr�nh khoa h c v� c�ng ngh c p nh� nu c (4 chuo ng

tr�nh khoa h c v� c�ng ngh c p nh� nu c hi n nay: chuong tr�nh c�ng ngh th�ng

tin, chuong tr�nh c�ng ngh sinh h c, chuong tr�nh v t li u m i v� chuo ng tr�nh t

d ng h�a).

- Chi d u tu x�y d ng co b n cho nh ng c�ng tr�nh nghi�n c u, th c

nghi m v khoa h c, c�ng ngh .

- C�c kho n chi kh�c v khoa h c, c�ng ngh .

2.3.3 Chi s nghi p gi�o d c, d�o t o:

��y l� kho n chi m� t m quan tr ng c a n� l� nh m n�ng cao d�n tr�, tr�nh d

chuy�n m�n k thu t c a m i ngu i d�n trong x� h i g�p ph n th�c d y tang tru ng

kinh t . V n i dung kho n chi n�y bao g m:

- Chi v gi�o d c ph th�ng: h m u gi�o, h ti u h c, h trung h c, v� h

b t�c van h�a.

- Chi v d�o t o sau d i h c, d i h c, cao d ng, trung h c chuy�n nghi p,

d�o t o ngh v� c�c h�nh th c d�o t o b i du ng kh�c.

- Chi cho c�c chuong tr�nh qu c gia v gi�o d c v� d�o t o: chuong tr�nh ph

c p gi�o d c ti u h c, ch ng xu ng c p tru ng h c, tang cu ng gi�o d c mi n n�i

- C�c kho n chi s nghi p gi�o d c v� d�o t o kh�c.

Trong co ch th tru ng hi n nay Vi t Nam, s nghi p gi�o d c v� d�o t o

dang ph�t tri n theo hu ng x� h i h�a v� da d ng h�a m c ti�u, chuong tr�nh, lo i

h�nh tru ng l p v� c�c lo i h�nh gi�o d c, d�o t o nh m m c d�ch n�ng cao tr�nh d

d�n tr� c a c�c t ng l p d�n cu trong x� h i. B�n c nh c�c tru ng c�ng l p d� ph�t

tri n c�c d ng tru ng d�n l p, tu th c t t c c�c c p trong h th ng gi�o d c qu c

d�n d� gi m g�nh n ng cho ng�n s�ch nh� nu c cung nhu t o di u ki n n�ng cao

ch t lu ng gi�o d c v� d�o t o.

2.3.4 Chi s nghi p y t :

Chi s nghi p y t l� kho n chi ph c v c�ng t�c ph�ng b nh v� ch a b nh

nh m n�ng cao m c s ng cho m i ngu i d�n trong x� h i. V n i dung kho n chi

n�y bao g m:

- Chi cho c�ng t�c ph�ng b nh: bao g m c�c kho n chi nh m b o d m di u

ki n ho t d ng c a c�c vi n nghi�n c u, ph�ng kh�m, tr m chuy�n khoa.

- Chi cho c�ng t�c ch a b nh: l� kho n chi quan tr ng nh t nh m duy tr� s

ho t d ng c a h th ng c�c b nh vi n, b nh x�, nh� di u du ng.

- Chi cho c�c chuong tr�nh qu c gia v y t : chuong tr�nh ph�ng ch ng

bu u c , ph�ng ch�ng s t r�t, d�n s v� k ho ch h�a gia d�nh ..

- C�c kho n chi s nghi p y t kh�c.

Hi n nay, c�c kho n chi t ng�n s�ch nh� nu c cho ho t d ng s nghi p y t

chua d�p ng du c y�u c u ph�t tri n c a ng�nh y. Vi c n�ng cao ch t lu ng ho t

d ng kh�m, ch a b nh v� tang cu ng trang b co s v t ch t, k thu t cho m t n n

y h c hi n d i d�i h i b�n c nh ngu n kinh ph� do ng�n s�ch nh� nu c c p ph�t c n

ph i huy d ng th�m c�c ngu n thu kh�c t trong nu c v� nu c ngo�i.

Trong di u ki n nh m x�a b d n s bao c p c a ng�n s�ch nh� nu c d i v i

ho t d ng s nghi p y t v� tang cu ng s d ng c� hi u q a kinh ph� c p cho ng�nh

y t , xu hu ng chung hi n nay l� nh� nu c ch c p kinh ph� cho c�c ho t d ng

ph�ng ch ng c�c d ch b nh, th c hi n c�c chuo ng tr�nh qu c gia v y t v� chi ch a

b nh cho c�c d i tu ng d c bi t. C�c tru ng h p c�n l i s huy d ng s d�ng g�p t

ngu i b nh th�ng qua vi c th c hi n ch d b o hi m y t cho m i d i tu ng d

h�nh th�nh qu b o hi m y t nh m thanh to�n chi ph� cho ngu i b nh khi d n

kh�m, ch a b nh t i c�c co s y t .

2.3.5 Chi s nghi p van h�a, ngh thu t, th thao

M c ti�u c a c�c ho t d ng va n h�a, ngh thu t, th thao l� nh m n�ng cao tri

th c v� th m m cho m i t ng l p d�n cu nh m x�y d ng m t n n va n h�a d m d�

b n s c d�n t c, c� n i dung nh�n d o, d�n ch v� ti n b , ph�t tri n d o d c x� h i

v� truy n th ng d�n t c. C�c m c ti�u c a c�c ho t d ng n�y cho ph�p m i c�ng

d�n ph�t tri n to�n di n v ch�nh tr , tu tu ng v� d o d c. V� t�nh ch t quan tr ng

c a c�c ho t d ng van h�a, ngh thu t, th thao n�n vi c th c hi n c�c m c ti�u c a

ch�ng g n li n m t kho n c p ph�t t ng�n s�ch nh� nu c. V n i dung kho n chi

n�y bao g m:

- Chi cho h th ng thu vi n, bao t�ng, nh� van h�a.

- Chi cho h th ng ph�t thanh, truy n h�nh v� c�c ho t d ng th�ng tin kh�c.

- Chi cho c�c ho t d ng bi u di n ngh thu t v� c�c ho t d ng va n h�a kh�c.

- Chi cho s nghi p th d c th thao.

- Chi cho c�c chuo ng tr�nh qu c gia v van h�a, ngh thu t, th d c th thao.

2.3.6 Chi s nghi p x� h i

M c ti�u c a kho n chi n�y l� nh m b o d m d i s ng c a ngu i lao d ng khi

g p kh� kha n, tai n n, gi� y u, nh ng ngu i kh�ng c� kh na ng lao d ng d ng th i

gi i quy t nh ng v n d x� h i nh t d nh.

Chi t ng�n s�ch nh� nu c cho s nghi p x� h i bao g m :

- Chi th c hi n nh ng ch�nh s�ch d i v i thuo ng binh, gia d�nh li t si, gia d�nh

c� c�ng v i c�ch m ng.

- Chi d gi�p d d i s ng nh�n d�n nh ng v�ng x y ra thi�n tai v� nhung s

c b t ng .

- Chi cho c�c tr i x� h i: tr i tr m c�i, tr i nu�i du ng ngu i gi�, c�c tr i c i

t o.

Chi cho s nghi p x� h i ch y u l� do ng�n s�ch nh� nu c d �i th , b�n c nh

d� c�n c� ngu n do c�c don v kinh t , t ch c x� h i trong v� ngo�i nu c quy�n

g�p, ng h c a nh�n d�n. Kho n chi n�y d� g�p ph n gi m nh nh ng kh� khan v

d i s ng c a m t s d i tu ng nh t d nh v� h�nh th�nh thu nh p v ph�c l i x� h i

cho nh ng d i tu ng d�.

2.3 Chi tr n g c ti n ch�nh ph vay

Chi tr n nh� nu c bao g m:

- Tr n trong nu c: l� nh ng kho n n m� tru c d�y nh� nu c d� vay c�c

t ng l p d�n cu, c�c t ch c kinh t v� c�c t ch c kh�c b ng c�ch ph�t h�nh c�c

lo i ch ng kh�an nh� nu c nhu t�n phi u kho b c, tr�i phi u qu c gia.

- Tr n nu c ngo�i: l� c�c kho n n nh� nu c vay c a c�c ch�nh ph nu c

ngo�i, c�c doanh nghi p v� c�c t ch c t�i ch�nh ti n t qu c t .

H�ng nam s chi tr n c a nh� nu c du c b tr� theo m t t l nh t d nh

trong t ng s chi c a ng�n s�ch nh� nu c nh m d m b o kh nang tr n d�ng h n.

3. C�n d i ng�n s�ch

Ng�n s�ch nh� nu c l� c�ng c t�i ch�nh quan tr ng du c nh� nu c s d ng

d ph�n ph i thu nh p qu c d�n. Ch c nang ph�n ph i c a ng�n s�ch du c th hi n

trong qu� tr�nh huy d ng v� s d ng c�c ngu n t�i ch�nh d h�nh th�nh n�n c�c

kho n thu v� c�c kho n chi c a ng�n s�ch. V n i dung, c�c kho n thu v� chi n�y

c� quan h h u co v i nhau v� d a tr�n nguy�n t c hai b ph n n�y ph i du c c�n

d i.

Trong co ch k ho ch h�a t p trung, vi c c�n d i ng�n s�ch nh� nu c du c

th c hi n theo nguy�n t c: Uu ti�n cho c�c kho n chi d u tu ph�t tri n sau d� m i

d�nh cho chi ti�u d�ng thu ng xuy�n. Trong th c t do s thu thu ng r t th p, th m

ch� nhi u khi kh�ng d cho chi d u tu ph�t tri n n�n vi c c�n d i ng�n s�ch lu�n

l�m v�o t�nh tr ng b d ng, trong khi d� nhu c u chi ti�u d�ng thu ng xuy�n l i r t

c p b�ch. Do d�, ch�nh ph thu ng ph i ph�t h�nh ti n ngo�i d ki n l� nguy�n

nh�n g�y ra l m ph�t.

Trong co ch th tru ng, y�u c u d i m i ho t d ng c a ng�n s�ch nh� nu c

d�i h i ph i x�y dung m� h�nh qu n l� ng�n s�ch th�ch h p v� ph� h p v i th�ng l

qu c t , m� h�nh n�y cho ph�p x�c d nh co c u ng�n s�ch v i n i dung c�c kho n

thu v� chi d d m b o s c�n d i c a ng�n s�ch nh� nu c. C th m� h�nh qu n l�

ng�n s�ch nh� nu c du c x�y d ng d a tr�n m i quan h gi a t�ch luy v� ti�u d�ng:

- Thu ng�n s�ch nh� nu c t thu , ph�, l ph� v� m t s kho n thu kh�ng mang

t�nh ch t thu nhu: thu l i t c c ph n nh� nu c, thu t cho thu� v� b�n t�i s n

thu c s h u nh� nu c& l� nh ng kho n thu thu ng xuy�n c a nh� nu c v� du c

h�nh th�nh theo nguy�n t c kh�ng ho�n tr . C�c kho n thu n�y c�n du c g i l� c�c

kho n thu trong c�n d i ng�n s�ch du c s d ng uu ti�n cho c�c kho n chi ti�u

d�ng thu ng xuy�n c a ch�nh ph , ph n c�n l i s d�nh cho chi d u tu ph�t tri n.

- Thu t c�c kho n vi n tr v� vay n c a ch�nh ph . Ngu n thu n�y d�ng d

b� d p s thi u h t c a ng�n s�ch nh� nu c do ch�nh l ch gi a t ng s chi v� t ng

s thu trong c�n d i ng�n s�ch d d�p ng y�u c u ph�t tri n kinh t . Do d�, c�c

kho n thu vi n tr v� vay n c a ch�nh ph du c g i l� c�c kho n thu b� d p thi u

h t c a ng�n s�ch.

Co ch c�n d i ng�n s�ch nh� nu c n�y t o ra th ch d ng r t l n cho ch�nh

ph cho ph�p gi i quy t tru c h t c�c nhu c u c p b�ch d n d nh d i s ng v� tr t

t x� h i, hon n a n� cung v ch ra m t ranh gi i r� r�ng v ph m vi ti�u d�ng n m

trong gi i h n c�c kho n thu nh p do n n kinh t t o ra. C�c kho n thu b� d p thi u

h t (vay) ch ph c v cho chi d u tu ph�t tri n nh m d m b o kh nang tr n cho

ch�nh ph .

IV. H TH NG NG�N S�CH NH� NU C

1. T ch c h th ng ng�n s�ch nh� nu c

H th ng ng�n s�ch nh� nu c l� t ng th ng�n s�ch c a c�c c p ch�nh quy n

nh� nu c. T ch c h th ng ng�n s�ch ch u t�c d ng b i nhi u y u t m� tru c h t

d� l� ch d x� h i c a m t nh� nu c v� ph�n chia l�nh th h�nh ch�nh. Th�ng

thu ng c�c nu c h th ng ng�n s�ch du c t ch c ph� h p v i h th ng h�nh

ch�nh. nu c ta v i m� h�nh nh� nu c th ng nh t n�n h th ng ng�n s�ch du c t

ch c theo hai c p: ng�n s�ch trung uo ng v� ng�n s�ch c a c�c c p ch�nh quy n d a

phuong, trong d� ng�n s�ch d a phuo ng bao g m c�c c p ng�n s�ch: ng�n s�ch

th�nh ph (hay t nh) , ng�n s�ch qu n (huy n) , ng�n s�ch x� (phu ng).

H th ng ng�n s�ch nh� nu c Vi t Nam du c t ch c v� qu n l� th ng nh t

theo nguy�n t c t p trung v� d�n ch , th hi n:

- T�nh th ng nh t: d�i h i c�c kh�u trong h th ng ng�n s�ch ph i h p th�nh

m t th th ng nh t, bi u hi n c�c c p ng�n s�ch c� c�ng ngu n thu, c�ng d nh m c

chi ti�u v� c�ng th c hi n m t qu� tr�nh ng�n s�ch.

- T�nh t p trung: th hi n ng�n s�ch trung uong gi vai tr� ch d o, t p trung

c�c ngu n thu l n v� c�c nhi m v chi quan tr ng. Ng�n s�ch c p du i ch u s chi

ph i c a ng�n s�ch c p tr�n v� du c tr c p t ng�n s�ch c p tr�n nh m d m b o

c�n d i c a ng�n s�ch c p m�nh.

- T�nh d�n ch : D to�n v� quy t to�n ng�n s�ch ph i du c t ng h p t ng�n

s�ch c p du i, d ng th i m i c p ch�nh quy n c� m t ng�n s�ch v� du c quy n chi

ph i ng�n s�ch c p m�nh.

2. Ph�n c p qu n l� ng�n s�ch

Trong n n kinh t th tru ng ng�n s�ch nh� nu c tr th�nh c�ng c quan tr ng

gi�p nh� nu c di u h�nh n n kinh t x� h i. Ho t d ng c a ng�n s�ch n m trong s

v n d ng c a th tru ng. T o ngu n thu cho ng�n s�ch ph i g n v i m c ti�u n

d nh v� ta ng tru ng kinh t , c�c kho n chi c a ng�n s�ch ph i g n v i nhi m v

ph�t tri n kinh t x� h i c a d t nu c trong t ng th i k . Do d�, vi c x�c d nh co

c u thu chi c a c�c c p ng�n s�ch cung nhu phuo ng ph�p qu n l� c�c c p ng�n s�ch

l� r t c n thi t.

Ph�n d nh ngu n thu v� c�c kho n chi c a m i c p ng�n s�ch l� n i dung co

b n c a ph�n c p qu n l� ng�n s�ch nh m t o di u ki n v t�i ch�nh cho ch�nh

quy n nh� nu c c�c c p tham gia v�o qu� tr�nh t ch c, huy d ng, ph�n ph i v� s

d ng c�c qu ti n t t p trung c a nh� nu c d th c hi n c�c ch c nang nhi m v

x�c d nh. Khi ph�n c p qu n l� ng�n s�ch c n ph i tu�n th c�c nguy�n t c co b n

- � m b o vai tr� ch d o c a ng�n s�ch trung uong v� v tr� d c l p c a ng�n

s�ch d a phuo ng trong h th ng ng�n s�ch nh� nu c th ng nh t.

- X�c d nh c th tr�ch nhi m v� quy n h n thu chi gi a c�c c p ng�n s�ch.

- � m b o s h p l� v� c�ng b ng gi a c�c d a phuo ng.

2.1 Ph�n d nh ngu n Thu gi a c�c c p ng�n s�ch

C� 4 phuong ph�p th c hi n ph�n ph i ngu n thu gi a c�c c p ng�n s�ch:

* Phuong ph�p thu d chi d : n i dung c a phuo ng ph�p n�y l� to�n b s thu

v� c�c nhi m v chi c a ng�n s�ch d u do ng�n s�ch trung uo ng d m nh n. Phuo ng

ph�p n�y d m b o cho trung uong quy n ch d ng nhung h n ch kh nang s�ng

t o c a d a phuo ng.

* Phuong ph�p kho�n g n: Trung uo ng giao cho d a phuong du c thu m t s

kho n thu x�c d nh d d m b o nhi m v chi cho d a phuong. Phuo ng ph�p n�y

khuy n kh�ch d a phuo ng quan t�m v� b i du ng ngu n thu c a m�nh nhung kh�ng

ch� � d n ngu n thu c a trung uo ng.

* Phuo ng ph�p d ph n: Theo phuo ng ph�p n�y ng�n s�ch d a phuong du c

hu ng m t ph n t c�c kho n thu chung du c x�c d nh theo t l ph n tram hay c�n

g i l� t l di u ti t. Phuo ng ph�p n�y khuy n kh�ch d a phuong quan t�m d n

kho n thu nhung ph�n d nh ngu n thu gi a c�c c p ng�n s�ch r t ph c t p v� h�ng

na m ph i di u ch nh.

* Phuong ph�p h n h p: L� phuong ph�p �p d ng h n h p c ba phuo ng

ph�p tr�n, ngu n thu c a ng�n s�ch d a phuong bao g m 3 ph n ch�nh: C�c kho n

thu n d nh, c�c kho n thu di u ti t v� c�c kho n tr c p t ng�n s�ch trung uo ng.

Theo lu t Ng�n s�ch Nh� nu c Vi t Nam (1996) v� lu t S a d i, B sung

m t s di u c a lu t Ng�n s�ch Nh� nu c VN (1998) ph�n d nh ngu n thu gi a c�c

c p ng�n s�ch c a nu c ta du c th c hi�n theo phuo ng ph�p h n h p.

2.2 Ph�n d nh chi gi a c�c c p ng�n s�ch

Ph�n c�ng qu n l� nh� nu c v kinh t x� h i gi a c�c c p ch�nh quy n l� co

s d ph�n d nh chi gi a c�c c p ng�n s�ch. Trong co ch th tru ng, nh� nu c s

d ng ng�n s�ch nh� nu c l�m c�ng c qu n l� v� di u ti t vi m� n n kinh t th�

ph�n c p qu n l� chi gi a c�c c p ng�n s�ch du c th c hi n theo c�c nguy�n t c:

- Ng�n s�ch trung uong d m nh n nhi m v chi theo c�c chuo ng tr�nh qu c

gia ho c c�c d �n ph�t tri n nh m h�nh th�nh th c�n d i cho n n kinh t v� t o

m�i tru ng thu n l i k�ch th�ch qu� tr�nh t�ch t v� d u tu v n cho s n xu t kinh

doanh c a c�c doanh nghi p v� d�n cu.

- Ng�n s�ch d a phuong th c hi n c�c kho n chi g n v i vi c th c hi n ch c

na ng, nhi m v c a ch�nh quy n d a phuong.

3. Qu� tr�nh ng�n s�ch

Qu� tr�nh ng�n s�ch l� m t qu� tr�nh bao g m 3 giai do n: l p v� ph� chu n

ng�n s�ch, ch p h�nh ng�n s�ch v� quy t to�n ng�n s�ch. Qu� tr�nh ng�n s�ch cho

th y to�n b ho t d ng c a m t ng�n s�ch t khi b t d u h�nh th�nh cho t i khi k t

th�c d chuy n sang ng�n s�ch c a nam t�i ch�nh m i. Th i gian c a qu� tr�nh ng�n

s�ch d�i hon so v i na m t�i ch�nh (c�n du c g i l� nam ng�n s�ch hay t�i kho�)

di u d� du c th hi n ch giai do n l p v� ph� chu n ng�n s�ch du c b t d u

tru c nam t�i ch�nh, giai do n quy t to�n ng�n s�ch du c th c hi n sau nam t�i

ch�nh v� trong nam t�i ch�nh l� th i gian ch p h�nh ng�n s�ch. Qu� tr�nh ng�n s�ch

c a nu c ta du c qui d nh trong lu t Ng�n s�ch Nh� nu c.

3.1 L p v� ph� chu n ng�n s�ch

M c ti�u c a giai do n n�y l� d x�c d nh nhi m v d ng vi�n, ph�n ph i t i

uu c�c ngu n v n nh m b o d m t�nh v ng ch c, t�nh kh thi c a ng�n s�ch. Giai

do n n�y bao g m:

- L p ng�n s�ch (l p d to�n ng�n s�ch)

H�ng nam v�o th i di m qui d nh tru c khi nam t�i ch�nh b t d u Ch�nh ph

v� B t�i ch�nh ra th�ng b�o v y�u c u, n i dung v� hu ng d n l p d to�n ng�n

s�ch cho c�c ng�nh, c�c c p. C�c don v ca n c v�o hu ng d n c a b t�i ch�nh l p

d to�n ng�n s�ch cho don v m�nh d a tr�n h th ng lu t, d nh hu ng ph�t tri n

kinh t x� h i c a nam k ho ch v� c�c ch�nh s�ch, d nh m c t�i ch�nh.

C�c B v� U ban Nh�n d�n c�c t nh, th�nh t ng h p d to�n ng�n s�ch

ph m vi m�nh qu n l� g i cho B t�i ch�nh. B t�i ch�nh s xem x�t d to�n thu chi

c a c�c B v� d a phuong, t�nh to�n kh nang thu chi, c�c gi i ph�p c�n d i ng�n

s�ch v� t ng h p th�nh d to�n ng�n s�ch c a nam t�i ch�nh tr�nh Ch�nh ph . Ch�nh

ph xem x�t, th o lu n, di u ch nh l i c�c kho n thu chi n u th y c n thi t v� tr�nh

Qu c h i.

- Ph� chu n ng�n s�ch

D to�n ng�n s�ch nh� nu c tru c h t s du c u ban kinh t v� ng�n s�ch

c a qu c h i nghi�n c u, xem x�t, di u ch nh v� tr�nh Qu c h i. Qu c h i s th o

lu n d to�n ng�n s�ch nh� nu c v c�c n i dung: di u ch nh ta ng gi m c�c kho n

thu tr�n co s s a d i lu t thu , di u ch nh tang gi m c�c kho n chi d a tr�n c�c

gi i ph�p b o d m c�n d i ng�n s�ch. Sau khi th o lu n v� th�ng qua Qu c h i ra

ngh quy t ph� chu n d to�n ng�n s�ch nh� nu c v� d to�n ng�n s�ch nh� nu c

tr th�nh m t d o lu t c a nh� nu c m� m i ph�p nh�n v� th nh�n trong x� h i

di u c� tr�ch nhi m th c hi n.

- C�ng b ng�n s�ch nh� nu c

Sau khi d to�n ng�n s�ch nh� nu c du c Qu c h i ph� chu n s du c

chuy n sang cho nguy�n th qu c gia: Ch t ch nu c d c�ng b v� giao cho Ch�nh

ph th c hi n b ng c�ch u nhi m cho B t�i ch�nh giao c�c ch ti�u ph�p l nh v

thu v� chi ng�n s�ch cho t ng B v� t ng d a phuo ng d thi h�nh.

3.2 Ch p h�nh ng�n s�ch

D to�n ng�n s�ch du c ph� chu n v� du c th c hi n khi nam t�i ch�nh b t

d u. N i dung c a giai do n n�y l� t p trung d y d , k p th i m i ngu n thu v�o

ng�n s�ch v� c p ph�t cho c�c nhi m v chi d� x�c d nh nh m d ng vi�n, ph�n ph i

v� s d ng c�c ngu n t�i ch�nh c a x� h i d th c hi n c�c m c ti�u ph�t tri n kinh

t x� h i trong nam t�i ch�nh.

Ch p h�nh ng�n s�ch bao g m ch p h�nh thu ng�n s�ch nh� nu c v� ch p

h�nh chi ng�n s�ch nh� nu c.

- Ch p h�nh thu ng�n s�ch nh� nu c: l� qu� tr�nh t ch c v� qu n l� ngu n

thu c a ng�n s�ch nh� nu c. H th ng t ch c thu ng�n s�ch hi n nay nu c ta c�

c�c co quan thu v� c�c co quan kh�c du c giao nhi m v thu. C�c co quan n�y c�

tr�ch nhi m ki m so�t c�c ngu n thu ng�n s�ch nh� nu c, x�c d nh v� th�ng b�o s

ph i n p cho c�c ph�p nh�n v� th nh�n. Co quan t�i ch�nh, kho b c nh� nu c ph i

h p v i ng�nh thu v� c�c co quan du c giao nhi m v thu d t ch c th c hi n thu

n p cho ng�n s�ch nh� nu c v� tr�ch chuy n k p th i c�c kho n thu gi a c�c c p

ng�n s�ch nh� nu c theo qui d nh.

- Ch p h�nh chi ng�n s�ch nh� nu c: l� qu� tr�nh t ch c v� qu n l� c�c

kho n chi c a ng�n s�ch nh� nu c. Tham gia v�o ch p h�nh chi ng�n s�ch g m c�

c�c don v s d ng v n ng�n s�ch. Vi c c p kinh ph� t ng�n s�ch nh� nu c du c

th c hi n theo qui d nh:

* Can c v�o d to�n ng�n s�ch du c giao, c�c don v th hu ng l p k

ho ch chi g i co quan t�i ch�nh c�ng c p v� kho b c nh� nu c noi giao d ch d

du c c p ph�t.

* Co quan t�i ch�nh xem x�t k ho ch chi c a do n v , ca n c v�o kh na ng

c a ng�n s�ch d b tr� s chi h�ng qu� th�ng b�o cho don v th hu ng v� kho b c

nh� nu c d th c hi n.

3.3 Quy t to�n ng�n s�ch

N i dung c a giai do n n�y l� nh m ph n nh, d�nh gi� v� ki m tra l i qu�

tr�nh h�nh th�nh v� ch p h�nh ng�n s�ch nh� nu c. Sau khi k t th�c na m t�i ch�nh,

c�c do n v s d ng v n ng�n s�ch nh� nu c ph i kho� s k to�n v� l p quy t to�n

ng�n s�ch nh� nu c theo s th c thu, th c chi theo hu ng d n c a B t�i ch�nh.

Ca n c v�o hu ng d n c a B t�i ch�nh c�c do n v th hu ng ng�n s�ch l p

quy t to�n thu chi c a don v m�nh g i co quan qu n l� c p tr�n, s li u quy t to�n

ph i du c d i chi u v� du c kho b c nh� nu c noi giao d ch x�c nh n. Th tru ng

c�c co quan nh� nu c c� tr�ch nhi m ki m tra, x l� quy t to�n thu chi ng�n s�ch

c a c�c do n v tr c thu c, l p quy t to�n thu chi ng�n s�ch thu c ph m vi m�nh

qu n l� g i cho co quan t�i ch�nh c�ng c p. Co quan t�i ch�nh c�c c p d a phuo ng

x�t duy t quy t to�n thu chi ng�n s�ch c a c�c co quan c�ng c p, th m tra quy t

to�n ng�n s�ch c p du i, t ng h p l p quy t to�n ng�n s�ch d a phuong tr�nh u ban

nh�n d�n c�ng c p d u ban nh�n d�n c�ng c p xem x�t tr�nh h i d ng nh�n d�n

c�ng c p ph� chu n v� g i cho B t�i ch�nh.

B t�i ch�nh xem x�t v� t ng h p quy t to�n thu chi ng�n s�ch c a c�c b ,

ng�nh trung uong, ki m tra xem x�t quy t to�n ng�n s�ch c a c�c d a phuo ng, sau

d� t ng h p v� l p t ng quy t to�n ng�n s�ch nh� nu c tr�nh Ch�nh ph d Ch�nh

ph d tr�nh Qu c h i. Qu c h i sau khi nghe b�o c�o ki m tra c a co quan T ng

ki m to�n qu c gia s xem x�t v� ph� chu n t ng quy t to�n ng�n s�ch nh� nu c.

Chuong V

TH TRU NG T�I CH�NH V� C�C � NH

T�I CH�NH TRUNG GIAN

I. KH�I NI M V TH TRU NG

Th tru ng l� m t kh�i ni m co b n c a kinh t h c v� du c nhi u nh�

kinh t h c d nh nghia.

Trong t ng th i k kh�c nhau th� kh�i ni m v th tru ng cung kh�c nhau.

Trong th i k k ho ch ho� t p trung, th tru ng du c hi u l� m t co ch d c l p, t

ho t d ng, t di u ti t.

Ng�y nay, co c u kinh t hi n d i do c�c y u t ti n b khoa h c k thu t v�

vi c qu c t ho� d i s ng kinh t t o n�n, th tru ng du c hi u l� m t y u t c a

m t h th ng kinh t ph c t p, trong d� c�c qui lu t th tru ng lu�n lu�n bi n d i v�

v s nh ng th ch di u ti t (d c bi t l� th ch nh� nu c) t�c d ng qua l i v i

nhau m t c�ch ch t ch .

V� th , n u ch�ng ta hi u th tru ng l� no i di n ra ho t d ng mua b�n h�ng

ho� th� kh�ng sai nhung chua d , v� v i c�ch hi u d� ch�ng ta kh�ng th y du c s

hi n di n c a th tru ng lao d ng, th tru ng d a c,& (d�y l� nh ng lo i th tru ng

m i h�nh th�nh) l� th tru ng kh�ng c� ch d mua b�n t p trung. � ng th i, n�

cung kh�ng cho ch�ng ta th y du c m t s th tru ng mua b�n nh ng lo i h�ng ho�

v� h�nh nhu: th tru ng v n, th tru ng d ch v ,&

X�t v m t b n ch t, th tru ng l� s k t h p c a c�c y u t : h�ng ho�,

cung c u gi� c , v� phuong th c thanh to�n. No i n�o, l�c n�o c� d 5 lo i y u t

tr�n th� s di n ra ho t d ng c a th tru ng. V i vi c t�m ra du c b n ch t c a th

tru ng d� gi�p ch�ng 1ta th y du c t t c c�c lo i th tru ng k c th tru ng v�

h�nh . Ngo�i 5 y u t gi ng nhau tr�n th� c�c th tru ng ch c�n kh�c nhau : qui

m� th tru ng r ng hay h p, ph bi n hay chua ph bi n, hi n d i hay th� so .

II. T�I S N T�I CH�NH

1. Ph�n bi t gi a t�i s n v� v n

T�i s n l� t t c m i th c� gi� tr trao d i v� du c s h u b i m t ch th

n�o d�.

Ngu i ta thu ng ph�n lo i t�i s n theo ti�u ch� sau d �y:

Ph�n lo i theo h�nh th�i: t�i s n h u h�nh (l� lo i t�i s n m� gi� tr c a n� tu

thu c v�o thu c t�nh v t ch t d c th� c a n�, nhu: m�y m�c thi t b , nh�, d t. TS

h u h�nh c� th chia h�nh t�i s n c� th t�i s n xu t (m�y m�c, thi t b ) v� t�i s n

kh�ng c� th t�i s n xu t (d t, m , t�c ph m ngh thu t) v� t�i s n h u h�nh (th

hi n quy n h p ph�p d i v i m t l i �ch n�o d� trong tuo ng lai. Gi� tr c a t�i s n

v� h�nh kh�ng li�n quan g� d n h�nh th c m� nh ng quy n d� du c ghi l i)

Ph�n lo i theo t�nh ch t: t�i s n t�i ch�nh (l� nh ng lo i t�i s n c� t�nh ch t

ti n t : v�ng, d� qu�, ch ng kho�n, c�c gi y t c� gi�), t�i s n phi t�i ch�nh (d t dai,

nh� xu ng, m�y m�c thi t b , thuong quy n nh�n hi u,& )

Ph�n lo i theo m c d�ch s d ng:

- T�i s n ti�u d�ng: l� nh ng t�i s n s hao m�n, m t di trong qu�

tr�nh s d ng

- T�i s n d tr : l� nh ng t�i s n c� gi� tr l�u b n du c d�ng v�o

m c d�ch d tr , d ph�ng r i ro.

- T�i s n dua v�o kinh doanh d t o ra l i nhu n l� tang kh i t�i s n.

��y ph i l� v n

Nhu v y, v n l� m t ph n t�i s n c� m c d�ch s d ng cho qu� tr�nh kinh doanh.

2 Kh�i ni m t�i s n t�i ch�nh v� c�c lo i t�i s n t�i ch�nh ch y u

T�i s n t�i ch�nh, hay c�n g i l� c�ng c t�i ch�nh, thu c lo i t�i s n v� h�nh.

L i �ch trong tuo ng lai c a t�i s n n�y l� quy n du c hu ng c�c kho n ti n l�i, hay

l i nhu n (cash flow) trong tuong lai.

Nh ng ngu i d ng � th c hi n vi c thanh to�n c�c d�ng ti n d� trong tuo ng

lai du c g i l� ngu i ph�t h�nh t�i s n t�i ch�nh; nh ng ngu i s h u t�i s n t�i

ch�nh du c g i l� nh ng ngu i d u tu. Ngu i ph�t h�nh c� th l� ch�nh ph , c�c t

ch c t�i ch�nh hay c�c doanh nghi p. Ngu i s h u t�i s n t�i ch�nh c� th l� t

ch c hay l� c� nh�n.

T�i s n t�i ch�nh du c chia th�nh 2 lo i: c�ng c n v� c�ng c v n

- C�ng c n (debt instrument): l� lo i t�i s n t�i ch�nh mang l i cho ngu i

n m gi n� quy n du c hu ng d�ng ti n c d nh du c n d nh tru c. VD:

Tr�i phi u ch�nh ph , Kho b c; c�c kho n cho vay,& . Hay n�i m t c�ch

kh�c, c�c c�ng c n c� c�c kho n l i t c c d nh.

- C�ng c v n l� lo i c�ng c m� bu c ngu i ph�t h�nh ph i tr cho ngu i

n m gi n� m t s ti n d a v�o k t qu d u tu (n u c�) sau khi d� th c

hi n xong c�c nghia v d i v i c�ng c n (equity instrument). C�ng c

v n thu ng th y nh t l� c phi u ph th�ng ( c phi u thu ng).

3. Gi� c a t�i s n t�i ch�nh v� r i ro

M t nguy�n t c kinh t co b n l� gi� c a b t k t�i s n t�i ch�nh n�o th� cung

ph i c�n b ng v i gi� tr hi n t i c a c�c cash flow k v ng c a t�i s n d �, m c d�

ch�ng ta chua bi t m t c�ch ch n ch c v c�c cash flow n�y.

Cash flow, ta c� th hi u d� l� d�ng c a s chi tr ti n trong m t kho ng th i

gian nh t d nh.

VD: Tr�i phi u ch�nh ph d ng � tr 600.000 d ng m i 6 th�ng trong su t 5

na m v� tr 10.000.000 d ng v�o th i di m d�o h n c a tr�i phi u (5 nam). C�c

kho ng ti n d� l� cash flow.

Kh�i ni m v gi� c a t�i s n t�i ch�nh li�n quan tr c ti p d n l i nhu n k

v ng c a t�i s n t�i ch�nh d�. T vi c dua ra cash flow k v ng v� gi� c a c�ng c

t�i ch�nh gi�p ch�ng ta c� kh�i ni m v t su t l i nhu n k v ng. T su t l i nhu n

k v ng l� t l ph n tra m c a l i nhu n k v ng v i t ng v n d u tu.

VD: N u gi� c a m t t�i s n t�i ch�nh l� 100.000 d ng v� cash flow c a n�

ch l� 105.000 d ng du c tr v�o th i d i m d�o h n l� 1 nam. V y t su t l i nhu n

c a TS n�y l� 5%.

M c d ch c ch n c a cash flow k v ng ph thu c v�o lo i c a t�i s n

(c�ng c n hay c�ng c v n) v� d c t�nh c a ch th ph�t h�nh t�i s n d�.

Vi c mua tr�i phi u ch�nh ph l� r t an to�n v� cash flow m� ch�ng ta hy

v ng nh n du c t vi c d u tu d� l� ch c ch n, kh na ng tr h n c�c kho n ti n

thanh to�n c a ch�nh ph d i v i ngu i n m gi tr�i phi u CP l� r t th p. Tuy

nhi�n, vi c d u tu v�o tr�i phi u ch�nh ph v n mang l i cho ch�ng ta m t di u

kh�ng ch c ch n, d� ch�nh l� s c mua c a cash flow m� ch�ng ta nh n du c, v� gi�

tr c a c�c kho n ti n thanh to�n d� kh�ng c�n du c nhu l�c ban d u (th i di m d u

tu).

Ngu c l i v i tr�i phi u ch�nh ph , tr�i phi u c�ng ty hay l� c�c m�n n vay

c a c�c c� nh�n d i v i ng�n h�ng th� kh nang tr h n trong vi c thanh to�n

cashflow l� cao ho n.

� i v i tru ng h p nh� d u tu d u tu v�o m t tr�i phi u do ch�nh ph nu c

ngo�i ph�t h�nh, cashflow do ch�nh ph nu c ngo�i chi tr cung s kh�ng b tr h n.

Tuy nhi�n, cash flow d� du c chi tr b ng ngo i t ch kh�ng b ng ti n n i t . Nhu

v y, cash flow m� nh� d u tu nh n du c trong tru ng h p n�y s ph thu c v�o t

gi� h i do�i.

T d� ch�ng ta nh n ra r ng, vi c d u tu v�o c�ng c t�i ch�nh b nh hu ng

b i nh ng r i ro sau d�y:

- R i ro l m ph�t (purchasing risk, inflation risk): r i ro li�n quan d n s

tru t gi� (m t gi�) c a cash flow k v ng.

- R i ro t�n d ng (credit risk) hay r i ro sai h n (default risk): l� r i ro m�

ngu i ph�t h�nh hay ngu i mu n tr h n giao u c

- R i ro t gi� (foreign-exchange risk): l� lo i r i ro x y ra khi c� s

chuy n d i gi� c s l�m thay d i m t c�ch b t l i, k t qu l� l�m gi m s

ti n du c nh n

4. Vai tr� c a t�i s n t�i ch�nh

T�i s n t�i ch�nh c� 2 ch c na ng kinh t ch y u:

- L� c�ng c d chuy n v n t nh ng ngu i c� v n nh�n r i d n nh ng

ngu i c n v n d d u tu v�o t�i s n h u h�nh

- B ng m t phuong th c chuy n v n n�o d� t ngu i c� v n sang ngu i

c n v n d� l�m ph�n b l i nh ng r i ro kh�ng th tr�nh kh i do d�ng

ti n m� t�i s n h u h�nh t o ra gi a ngu i g i v n v� ngu i cung c p v n.

� th y r� du c 2 ch c nang n�y ch�ng ta c�ng xem x�t c�c t�nh hu ng sau:

1. �ng A nh n du c gi y ph�p s n xu t tr�i c�y h p. �ng u c t�nh c n c�

15 t d ng d x�y d ng nh� xu ng v� l p d t m�y m�c thi t b nhung

�ng ch c� 3 t d ng. �� l� to�n b s ti n ti t ki m c a d i �ng n�n �ng

kh�ng mu n dem d u tu m c d� �ng r t tin tu ng v�o t�nh kh thi c a d

�n n�y v� �ng kh�ng mu n ph i g�nh ch u r i ro cao.

2. B� B v a du c th a k 12,25 t d ng. B� d d nh d�ng 250 tri u d chi

cho c�c nhu c u ti�u d�ng c a m�nh, c�n l i 12 t d ng b� d d nh s dem

ti t ki m.

3. �ng C v� nh n du c m t kho ng ti n t vi c tr�ng s ( l n 1 tr�ng 10 t ;

l n 2 tr�ng 13 t d c bi t) sau khi tr ti n thu thu nh p c� nh�n �ng c�n

du c 1,035 t d ng. �ng d d nh d�ng 35 tri u; c�n l i 1 t d ng �ng d

d nh dem ti t ki m.

Gi s 3 ngu i n�y g p nhau v� h d t du c tho thu n nhu sau:

�ng A d ng � d u tu 2 t d ng v�o doanh nghi p v� chia 50% l i �ch c a

doanh nghi p cho b� B v i di u ki n b� B d u tu cho doanh nghi p 12 t d ng. C�n

�ng C d ng � cho �ng A vay 1 t d ng v i l�i su t 18%/nam. �ng A s t di u

h�nh c�ng ty m� kh�ng c n s gi�p d c a �ng C v� b� B. Nhu v y �ng A d� c� d

v n cho qu� tr�nh th c hi n d �n c a m�nh.

T t�nh hu ng tr�n d� ph�t sinh 2 c�ng c t�i ch�nh:

- C�ng c v n do �ng A ph�t h�nh v� b� B d� mua v i gi� 12 t d ng

- C�ng c n do �ng A ph�t h�nh v� �ng C mua v i gi� l� 1 t d ng

Hai t�i s n n�y d� gi�p cho v n du c chuy n t nh ng ngu i c� v n (b� B

v� �ng C) sang ngu i c n v n (�ng A). ��y ch�nh l� ch c nang th nh t c a c�ng

c t�i ch�nh.

Vi c �ng A kh�ng mu n d u tu to�n b s ti n ti t ki m c a m�nh v�o d �n

l� v� �ng mu n san s b t r i ro. �ng d� th c hi n di u n�y b ng c�ch b�n cho b� B

m t t�i s n t�i ch�nh, v i t�i s n t�i ch�nh n�y b� B nh n du c m t n a l i nhu n

c a doanh nghi p. � ng th i, �ng A c�n nh n th�m m t kho n ti n kh�c n a t �ng

C, l� ngu i kh�ng mu n san s r i ro c a doanh nghi p, b ng c�ch cam k t chi tr

m t kho n thanh to�n c d nh h�ng nam cho �ng C b t ch p hi u qu ho t d ng c a

doanh nghi p. Nhu v y, �ng A d� ph�n b m t ph n r i ro c a m�nh cho ngu i

kh�c. �� ch�nh l� ch c nang th 2 c a t�i s n t�i ch�nh.

III. TH TRU NG T�I CH�NH:

1. Kh�i ni m v th tru ng

Th tru ng t�i ch�nh th hi n r t nh y c m m i ho t d ng c a c�c th tru ng

h�ng ho� v� d ch v . N� du c v� nhu l� th tru ng ph�i sinh t n n kinh t th c, n�

do lu ng v� ph n nh hi u qu kinh doanh v� hi n tr ng c a n n kinh t th c. Th

tru ng t�i ch�nh ra d i d� l�m da d ng ho� v� ph c t p ho� m i ho t d ng t�i ch�nh.

Th tru ng t�i ch�nh kh�ng ch ch u nh hu ng c a n n kinh t m� n� c�n g�y ra

nhi u t�c d ng d n s ph�t tri n c a n n kinh t . V� th , n� c� vai tr� nh t d nh d i

v i s v n h�nh kinh t v� tr th�nh c�ng c d c l c gi�p nh� nu c qu n l� c� hi u

qu n n kinh t .

Trong co ch th tru ng, ho t d ng kinh t kh�ng ch bao g m c�c m i quan

h cung c u v h�ng ho� m� c�n xu t hi n quan h cung c u v ti n t . Quan h n�y

xu t hi n t t y u d n d n nhu c u v n d ng ngu n v n t noi th a d n noi thi u,

ch y u di n ra tr�n th tru ng t�i ch�nh. Thu t ng th tru ng t�i ch�nh du c s

d ng d ph�n bi t th tru ng mua b�n, giao d ch c�c lo i ch ng kho�n (t�i s n t�i

ch�nh)v i c�c th tru ng kh�c (th tru ng h�ng ho�, th tru ng s c lao d ng,...).

N u th tru ng h�ng ho� h u h�nh mua b�n c�c lo i s n v t c th , nh�n

th y du c, s du c (l�a, g o, caf�,...), nghia l� d� l� th tru ng h u h�nh. C�n th

tru ng t�i ch�nh l� noi mua b�n c�c lo i h�ng ho� theo d�ng t�n g i d c trung c a

n�: d� l� t�i ch�nh. ��y l� lo i t�i s n v� h�nh v i gi� tr c a n� kh�ng li�n quan g�

d n d c t�nh v� v t th c a h�ng ho� d�, gi� tr c a n� d a v�o tr�i quy n h p ph�t

tr�n m t l i �ch tuong lai n�o d�. H�ng ho� c a th tru ng t�i ch�nh l� nh ng lo i

h�nh thay th ti n m t. � c� n�, ngu i ta dem ti n m t di d i b ng c�c h�nh th c

nhu: mua, k� g i, cho vay,... S di ngu i ta l�m nhu v y l� v� n� t o ra l�i su t m�

ti n m t kh�ng l�m du c. Khi th tru ng t�i ch�nh ph�t tri n, ngu i ta d d�ng dem

chuy n d i nh ng lo i h�ng ho� d� tr th�nh ti n m t. X� h i ng�y c�ng ph�t tri n

th� ngu i ta c�ng th�ch c t gi nh ng lo i h�ng ho� thay cho ti n m t b i l n�

cung l� ti n nhung l i sinh l�i trong m i ng�y.

Nhu v y, ta c� th r�t ra du c kh�i ni m v th tru ng t�i ch�nh:

Th tru ng t�i ch�nh l� noi di n ra c�c ho t d ng mua b�n c�c t�i s n t�i ch�nh.

� i tu ng c a th tru ng t�i ch�nh:

l� nh ng ngu n cung c u v

v n trong x� h i c a c�c ch th kinh t nhu Nh� nu c, doanh

nghi p, c�c t ch c x� h i, c�c d nh ch t�i ch�nh trung gian v�

c�ng ch�ng

C�ng c c a th tru ng t�i ch�nh

: d�y l� ngu n s ng cho ho t d ng

c a th tru ng, bao g m: c�ng tr�i nh� nu c, ch ng kho�n do doanh

nghi p ph�t h�nh, tr�i phi u c�ng ty, tr�i phi u c a c�c d nh ch t�i

ch�nh trung gian v� c�c lo i gi y t c� gi� kh�c: s�c, k phi u,...

Ch th c a th tru ng t�i ch�nh

: d�y l� nh ng ph�p nh n v� th

nh�n d i di n cho nh ng ngu n cung v� c u v v n tham gia tr�n

th tru ng t�i ch�nh.

2. Vai tr� c a th tru ng t�i ch�nh

Th tru ng t�i ch�nh c� 3 ch c nang kinh t co b n sau:

Th nh t, h�nh th�nh gi� c�c t�i s n t�i ch�nh

Th�ng qua t�c d ng qua l i

gi a nh ng ngu i mua v� nh ng ngu i b�n, gi� c a t�i s n t�i ch�nh (ch ng kho�n)

du c x�c d nh, hay n�i c�ch kh�c, l i t c c n ph i c� tr�n m t t�i s n t�i ch�nh du c

x�c d nh. Y u t th�c d y c�c doanh nghi p g i v n ch�nh l� m c l i t c m� c�c

nh� d u tu y�u c u; v� v i d c di m n�y c a th tru ng t�i ch�nh d� ph�t t�n hi u

cho bi t v n trong n n kinh t c n du c ph�n b nhu th n�o gi a c�c t�i s n t�i

ch�nh. Qu� tr�nh d� du c g i l� qu� tr�nh h�nh th�nh gi�.

Th hai, cung c p m t co ch d cho c�c nh� d u tu b�n m t t�i s n t�i

ch�nh

V i d c t�nh n�y, th tru ng t�i ch�nh l� th tru ng t o ra t�nh thanh kho n.

Thi u t�nh thanh kho n, c�c nh� d u tu ph i n m gi t�i s n t�i ch�nh cho d n khi

n�o d�o h n, ho c d i v i c phi u cho khi n�o c�ng ty t nguy n thu h i ho c n u

kh�ng t nguy n th� ph i ch thanh l� t�i s n. M c d� t t c c�c th tru ng t�i ch�nh

d u c� t�nh thanh kho n, nhung m c d thanh kho n s l� kh�c nhau gi a ch�ng.

Th ba, gi m b t chi ph� t�m ki n v� chi ph� th�ng tin

� c�c giao d ch c�

th du c di n ra th� nh ng ngu i mua v� ngu i b�n ph i t�m du c nhau. H ph i

m t r t nhi u ti n v� th i gian cho vi c t�m ki m n�y, nh hu ng d n l i nhu n k

v ng c a h . Chi ph� d� l� chi ph� t�m ki m. B�n c nh d�, d ti n h�nh d u tu h

c n c� c�c th�ng tin v gi� tr d u tu nhu kh i lu ng v� t�nh ch c ch n c a d�ng

ti n k v ng. Th tru ng t�i ch�nh nh c� t�nh trung l p n�y l� noi d ngu i mua,

ngu i b�n d n d� t�m g p nhau, l� noi cung c p c�c th�ng tin m t c�ch c�ng khai v�

d y d - n�n c� kh i lu ng giao d ch v� gi� tr giao d ch l n v� th n� cho ph�p

gi m d n m c th p nh t nh ng kho n chi ph� tr�n.

Th tru ng t�i ch�nh ph�t tri n c�ng v i tr�nh d ph�t tri n c a n n kinh t , di

t don gi n d n ph c t p. tr�nh d ph�t tri n ng�y c�ng cao, th tru ng t�i ch�nh

ng�y c�ng c� nhi u lo i trung gian t�i ch�nh tham gia. C�c trung gian t�i ch�nh ng�y

c�ng t o ra nhi u lo i s n ph m t�i ch�nh da d ng, d�p ng ng�y c�ng d y d nhu

c u c a c�c b�n tham gia th tru ng.

3. Ph�n lo i th tru ng t�i ch�nh

C� nhi u c�ch d n ph�n lo i th tru ng t�i ch�nh:

N u ph�n lo i theo c�ng c t�i ch�nh tr�n th tru ng th� ta c�:

- Th tru ng n

- Th tru ng ch ng kho�n

N u ph�n lo i theo th i gian lu�n chuy n v n, ta c�:

- Th tru ng ti n t : th tru ng c� th i gian lu�n chuy n v n kh�ng qu� 1

na m

- Th tru ng v n: th tru ng c� th i gian lu�n chuy n v n tr�n 1 nam tr

l�n

N u ph�n lo i theo h�nh th c ph�t h�nh, th� ta c�:

- Th tru ng so c p: th tru ng ph�t h�nhc ch ng kho�n l n d u ti�n

- Th tru ng th c p: th tru ng mua di b�n l i c�c ch ng kho�n

Tuy nhi�n, trong th c t vi c s d ng c�c h�nh th c ph�n lo i n�o th� s tu

thu c v�o v n d m� ngu i ta mu n nghi�n c u d n. Th�ng thu ng, khi n�i d n th

tru ng t�i ngu i ta thu ng ph�n theo 2 c�ch (2) v� (3)

4. M i quan h gi a c�c lo i th tru ng

4.1.M i quan h gi a th tru ng ti n t v� th tru ng v n

4.1.1. Th tru ng ti n t

L� th tru ng v n ng n h n. Ho t d ng c a th tru ng ti n t di n ra ch y u

th�ng qua ho t d ng c a ng�n h�ng v� c�c t ch c t�n d ng, v� c�c ng�n h�ng

thuong m i l� ch th quan tr ng nh t trong vi c thu h�t v� cung c p c�c ngu n v n

ng n h n.

Th tru ng ti n t c� m t s d c di m sau d�y:

- Th i gian lu�n chuy n v n ng n h n C�ng c c a th tru ng n�y l� nh ng

m�n n vay hay nh ng ch ng kho�n c� th i gian d�o h n du i 1 nam.

- H�nh th c t�i ch�nh d c trung l� h�nh th c t�i ch�nh gi�n ti p. ��ng vai

tr� trung gian gi a nh ng ngu i vay v� ngu i cho vay l� c�c ng�n h�ng

thuong m i

- C�c c�ng c tr�n th tru ng ti n t c� d an to�n tuong d i cao nhung l i

thu ng c� m c l i t c th p.

Th tru ng ti n t du c ph�n th�nh 3 b ph n sau:

Th tru ng cho vay ng n h n c a c�c d nh ch t�i ch�nh trung gian.

tru ng n�y ho t d ng d a v�o ho t d ng c a c�c t ch c t�i ch�nh trung gian. C�c

t ch c n�y s huy d ng c�c ngu n v n nh�n r i c a c�c t ch c kinh t , c� nh�n

b ng h�nh th c huy d ng ti n g i ti t ki m v� dem cho c�c t ch c kinh t , c� nh�n

kh�c vay l i n u c n.

Th tru ng h i do�i (th tru ng ngo i h i):

l� no i di n ra c�c ho t d ng

mua b�n v� trao d i ngo i t . Kh�c v i c�c lo i th tru ng kh�c, ngu i ta d�ng ti n

d d i l y h�ng ho�, th� tr�n th tru ng n�y ngu i ta d�ng ti n d d i l y ti n. M t

d c t�nh ri�ng bi t n a c a th tru ng ngo i h i d� l� t t y u n� s l� th tru ng qu c

t . Khi n�o ngu i d�n c�c khu v c kh�c nhau c�n d�ng nh ng d ng ti n kh�c

nhau th� th tru ng ngo i h i t n t i l� c n thi t.

d�y l� th tru ng ho t d ng ph c v cho c�c

Th tru ng li�n ng�n h�ng:

kh�ch h�ng l� c�c ng�n h�ng thuong m i. Trong ho t d ng kh�ng ph i l�c n�o ng�n

h�ng lu�n c� d ti n d cho vay, kh�ng ph i l�c n�o ng�n h�ng cung t�m du c

kh�ch h�ng d cho vay h t kho n ti n m� m�nh c�. V� th s ph�t sinh nhu c u vay

v� cho vay gi a c�c ng�n h�ng nh m ph c v t t cho ho t d ng ch�nh c a m�nh l�

huy d ng v n v� cho vay v n. � c di m c a th tru ng n�y l� ch d�nh ri�ng cho

c�c ng�n h�ng v� thu ng kh i lu ng, gi� tr giao d ch l� l n.

4.1.2. Th tru ng v n:

Th tru ng v n l� th tru ng d�nh cho c�c kho n v n d�i h n. Th tru ng n�y

cung c p v n cho c�c kho n d u tu d�i h n c a ch�nh ph , c�c doanh nghi p v� c�c

h gia d�nh. Do th i gian lu�n chuy n v n tr�n th tru ng n�y d�i h n ho n so v i th

tru ng ti n t n�n c�c c�ng c tr�n th tru ng v n c� d r i ro cao ho n v� t t nhi�n

m c l i t c c a n� cung s cao hon.

Trong l ch s h�nh th�nh c a th tru ng t�i ch�nh th� th tru ng ti n t l� th

tru ng du c h�nh th�nh tru c v� ban d u do kinh t chua ph�t tri n n�n nhu c u v n

v� nhu c u ti t ki m v n chua nhi u ch y u l� ng n h n. Sau khi n n kinh t ph�t

tri n, nhu c u v c�c ngu n v n d�i h n cho d u tu xu t hi n th� th tru ng v n ra

d i. B�n c nh vi c huy d ng v n d�i h n th�ng qua c�c d nh ch t�i ch�nh trung

gian th� ch�nh ph v� c�c doanh nghi p c�n t huy d ng v n b ng c�ch ph�t h�nh

ch ng kho�n.

M t khi ch ng kho�n ra d i th� t t y u s xu t hi n nhu c u mua b�n ch ng

kho�n. Ch�nh v� th m� th tru ng ch ng kho�n ra d i v i tu c�ch l� 1 b ph n c a

th tru ng v n nh m d�p ng nhu c u mua b�n, trao d i ch ng kho�n.

Th tru ng v n bao g m: th tru ng vay n d�i h n v� th tru ng ch ng

kho�n

� i v i th tru ng vay n d�i h n th� l i du c chia th�nh

Th tru ng th ch p:

d�y l� th tru ng chuy�n cho vay c�c m�n n d�i h n

d�ng d t�i tr mua b�n d a c, nh� xu ng. Do th i h n d�i v� thu ng gi� tr c a c�c

m�n n vay thu ng r t l n d h�nh th�nh b t d ng s n (nh�, d t, nh� xu ng,...) n�n

c n c� s th ch p t�i s n cho m�n n vay n�y. T�i s n th ch p c� th l� nh ng t�i

s n s n c� c a nh ng ngu i di vay v� k c nh ng t�i s n du c h�nh th�nh t kho n

n vay d�. Ch�nh v� th , th tru ng th ch p c�n du c g i l� th tru ng cho vay d�i

h n c� c m c b t d ng s n

Th tru ng t�n d ng thu� mua (cho thu� t�i ch�nh):

T�n d ng thu� mua hay c�n du c g i l� ho t d ng cho thu� t�i ch�nh ho c c�

th du c g i l� thu� v n. ��y l� h�nh th c t�n d ng trung v� d�i h n, trong d� ngu i

cho thu� cam k t mua t�i s n, thi t b theo y�u c u c a ngu i thu� v� l� ngu i n m

gi quy n s h u t�i s n d�. Ngu i thu� l� ngu i s d ng t�i s n v� ph i thanh to�n

ti n thu� cho ngu i cho thu� t�i s n trong m t kho ng th i gian d� du c th o thu n

tru c. Trong su t th i gian thu�, ngu i thu� kh�ng du c quy n hu b h p d ng

thu� tru c k h n. Khi k t th�c h p d ng, ngu i thu� c� th chuy n quy n s h u,

mua l i ho c ti p t c thu� nhu d� tho thu n trong h p d ng.

Ho t d ng t�n d ng t�i ch�nh l� m t h�nh th c t�n d ng r t h u �ch d i v i

c�c doanh nghi p nh t l� d i v i c�c doanh nghi p v a v� nh . B i v�, th�ng qua

h�nh th c t�n d ng n�y c�c doanh nghi p t�m du c ngu n t�i tr cho ho t d ng d u

tu m�y m�c, thi t b , c i thi n c�ng ngh .

Ho t d ng cho thu� t�i ch�nh c�n du c xem l� qu� tr�nh chuy n quy n s

d ng, khai th�c c�c t�nh nang h u �ch c a t�i s n m� kh�ng chuy n d i quy n s

h u n�.

Ho t d ng t�n d ng thu� mua c� nh ng uu di m nhu:

� i v i ngu i di thu� th� thu� t�i ch�nh cung c� th du c xem l� h d� mua

du c t�i s n b ng m t kho n v n vay c� d m b o b ng ch�nh t�i s n cho thu�. C�c

di u kho n c a h p d ng thu� du c xem nhu l� nh ng di u kho n r�ng bu c c a

ng�n h�ng dua ra trong m t h p d ng t�n d ng th�ng thu ng.

Ngo�i ra, th�ng qua ho t d ng t�n d ng thu� mua th� doanh nghi p du c t�i

tr 100% v n mua t�i s n ho c du c thu� t�i s n d m b o ngu n v n ho t d ng

(v n luu d ng) c a doanh nghi p.

H u h t t�i s n trong ho t d ng cho thu� t�i ch�nh d u l� t�i s n m i. B i v�,

th�ng thu ng ngu i di thu� s d t ra y�u c u v t�nh na ng k thu t cho t�i s n mu n

thu� tru c d i v i ngu i thu� v� hai b�n ti n h�nh k� k t h p d ng. Sau d �, ngu i

cho thu� s mua nh ng t�i s n n�y tr c ti p t nh� s n xu t v� chuy n cho b�n thu�

s d ng. Ngu i cho thu� thu ng mua t�i s n m i d cho thu� nh m d m b o nh ng

di u ki n trong h p d ng, d ng th i n� s gi�p h h n ch d n m c th p nh t

nh ng r i ro nhu r i ro do hao m�n v� h�nh ho c r i ro kh�ng th cho thu� ti p t�i

s n sau khi k t th�c h p d ng do t�i s n d� qu� cu,&

Ho t d ng t�n d ng thu� mua c� nh ng d c di m quan tr ng sau d�y:

- B�n cho thu� s kh�ng cung c p c�c ho t d ng b o tr� t�i s n hay nh ng

d ch v kh�c di k�m.

- B�n cho thu� s nh n du c nh ng kho n ti n thanh to�n ti n cho thu� b ng

v i gi� tr c a t�i s n cho thu� b hao m�n v� c� th�m m t kho n ti n l�i.

- B�n di thu� th� du c uu ti�n mua l i sau khi k t th�c th i h n c a h p thu�

t�i ch�nh.

- B�n thu� kh�ng du c hu b ngang h p d ng t�n dung thu� mua. Nghia l�

b�n thu� ph i d m b o vi c thanh to�n c�c kho n thanh to�n ti n thu� d�ng k h n

cho d� ph i d i m t v i nh ng r i ro c� th g p ph i nhu r i ro kh�ng th th c hi n

du c nh ng tr�ch nhi m t�i ch�nh n�y ho c r i ro ph� s n c a b�n thu�.

Lo i h�nh cho thu� t�i ch�nh ch ph�t huy h t nh ng uu th c a m�nh khi h i

d nh ng di u ki n sau d�y:

- H p d ng t�n d ng thu� mua ph i d m b o du c t�nh kh�ng ch c ch n c a

kho ng gi� tr c�n l i c a t�i s n sau khi k t th�c h p d ng thu� mua

- C�c kho n chi ph� d th c hi n h p d ng cho thu� t�i ch�nh c� th cao hon

so v i kho ng chi ph� khi t b ti n di mua t�i s n d� b ng ngu n v n t c� nh ng

100

c�i gi� ph i tr cho nh ng n hay v n c ph n th� cao ho n so v i chi ph� c a h p

d ng cho thu� t�i ch�nh

Ngu n v n t�i tr trung v� d�i h n cho c�c doanh nghi p v a v� nh - V�

Th�nh Th�ng)

Th�ng thu ng ho t d ng t�n d ng thu� mua du c cung c p b i c�c ng�n

hang l n ho c c�c c�ng ty t�i ch�nh. Cho n�n th tru ng t�n d ng thu� mua l� m t

no i ho t d ng c a ng�n hang v� c�ng ty t�i ch�nh.

Th tru ng ch ng kho�n:

��y l� th tru ng du c h�nh th�nh d�ng d giao

d ch mua b�n ch ng kho�n. � i v i ho t d ng c a th tru ng n�y kh� l� ph c t p

nhung cung r t h p d n. Ch�ng ta s c� d p n�i d n n� v sau. Tuy nhi�n, khi n�i

d n th tru ng ch ng kho�n th� ch�ng ta c� th chia n� ra th�nh 2 lo i th tru ng co

b n l�:

- S giao d ch ch ng kho�n: l� th tru ng ch ng kho�n ch�nh th c b i v�

n� du c t ch c m t c�ch t p trung t i d a ch c th v� tu�n th theo

nh ng qui du c ban h�nh m t c�ch ch t ch

- Th tru ng OTC (Over The Counter): d�y l� th tru ng ch ng kho�n

c p d cao hon v i s h tr c a c�c thi t b hi n t i n�n vi c giao d ch

ch ng kho�n kh�ng c n du c t p trung l i m t no i c th m� c� th th c

hi n giao d ch t nhi u no i kh�c nhau. � ng th i s lu ng ch ng kho�n

du c giao d ch tr�n th tru ng n�y s nhi u hon so v i th tru ng ch ng

kho�n t p trung, kh�ng b� h p trong s nh ng ch ng kho�n du c n m

trong danh m c c th .

4.1.3. M i quan h gi a th tru ng ti n t v� th tru ng v n:

Th tru ng ti n t v� th tru ng v n l� hai b ph n c u th�nh n�n th tru ng

t�i ch�nh c�ng th c hi n m t ch c nang l� cung c p v n cho n n kinh t . Do d� c�c

nghi p v ho t d ng tr�n hai th tru ng c� m i li�n quan b sung v� t�c d ng h

tuo ng.

L�i su t tr�n th tru ng ti n t c� nh hu ng l n d n vi c ph�t h�nh v� mua

b�n ch ng kho�n tr�n th tru ng v n. N u l�i su t c a c�c ng�n h�ng tr cho ngu i

ti t ki m cao, di u n�y s khi n cho ngu i ti t ki m th�ch g i ti n v�o ng�n h�ng d

hu ng l�i su t v� r i ro th p hon so v i vi c d u tu v�o ch ng kho�n. M t kh�c, c�c

bi n d i v gi� c v� l�i su t tr�n th tru ng ti n t thu ng k�o theo c�c bi n d i

101

tr c ti p tr�n th tru ng v n nhu quan h cung c u v� gi� c a c phi u v� tr�i phi u.

Ch ng h n nhu, m t s ch ng kho�n d�i h n c� l�i su t th n i, ca n c d di u

ch nh l�i su t l� l�i su t ti n g i ng n h n c a ng�n h�ng. Hay khi d nh gi� c a c

phi u hay tr�i phi u t i m t th i di m b t k n�o d� tr�n th tru ng, ngu i ta ph i

tham kh o l�i su t c a ng�n h�ng du c h�nh th�nh tr�n th tru ng ti n t . Gi a l�i

su t th tru ng v� gi� c a tr�i phi u c� m i quan h t l ngh ch: khi l�i su t c a

ng�n h�ng tang cao ho n l�i su t tr�i phi u, tr�i phi u s s t gi� v� t�nh h�nh ngu c

l i khi l�i su t ng�n h�ng h xu ng ho n l�i tr�i phi u.

Ngu c l i, c�c thay d i v ch s gi� c phi u c a th tru ng v n cung ph n

nh c�c hi n tu ng t t hay x u, d� dang ho c s x y ra tr�n th tru ng ti n t . � i

v i th tru ng v n, vi c duy tr� m t l�i su t n d nh kh�ng thang tr m qu� d�ng l�

c n thi t cho s n d nh c a th tru ng.

Tr�n th c t , c�c ho t d ng c a th tru ng ti n t v� th tru ng v n du c th c

hi n d ng b xen l n nhau, t�c d ng v� ch u s nh hu ng c a nhau, t o th�nh co

c u ho�n ch nh c a m t th tru ng t�i ch�nh.

Vi c ph�n d nh th tru ng t�i ch�nh th�nh 2 b ph n l� th tru ng ti n t v�

th tru ng v n ch l� bi n ph�p d t o thu n l i cho qu� tr�nh nghi�n c u t ng lo i

th tru ng. Tr�n th c t , kh�ng ph i d d�ng c� th ch ra d�u l� khu v c chuy�n

m�n ho� c a th tru ng ti n t v� d�u l� khu v c chuy�n m�n ho� c a th tru ng

v n. Hai th tru ng n�y c� m i quan h h u co v i nhau. C�c bi n d i v gi� c , l�i

su t tr�n th tru ng ti n t thu ng k�o theo c�c bi n d i tr c ti p tr�n th tru ng

v n. Ngu c l i, c�c bi n d i v ch s ch ng kho�n ho c tr gi� c phi u c a th

tru ng v n cung ph n nh c�c hi n tu ng t t x u d� dang v� s x y ra tr�n th

tru ng ti n t . C�c ch�nh s�ch c a Nh� nu c nhu ch�nh s�ch l�i su t, ti n t v i m c

d�ch ph�t tri n th tru ng ti n t d ng th i cung l� c�c y u t ngan c n ph m vi ho t

d ng c a th tru ng v n. X�t trong tuo ng lai, xu t ph�t t nh ng d�i h i th c t ,

kh�ng th t n t i m t th tru ng ti n t thu n tu� cung nhu kh�ng th t n t�i m t th

tru ng v n thu n tu� m� ph i t n t i m t th tru ng t�i ch�nh bao g m c th tru ng

v n v� th tru ng ti n t h n h p.

4.2. M i quan h gi a th tru ng so c p v� th tru ng th c p

4.2.1. Th tru ng so c p (primary market):

102

��y l� noi mua b�n nh ng ch ng kho�n m i ph�t h�nh. V� th , trong th c t

ngu i ta c�n g i th tru ng ph�t h�nh ch ng kho�n. Ngu n v n ch y u c a th

tru ng n�y l� ngu n ti n ti t ki m c a c�ng ch�ng cung nhu m t s t ch c phi t�i

ch�nh. Nhu v y, th tru ng so c p th c hi n ch c nang quan tr ng c a th tru ng

ch ng kho�n d� l� mang ngu n ti n nh�n r i d n cho ngu i c n s d ng, dua ti n

ti t ki m v�o c�ng cu c d u tu. V i d c t�nh th tru ng so c p l� noi ph�t h�nh l n

d u ti�n ch ng kho�n ra c�ng ch�ng cho n�n n� du c xem l� th tru ng t o v n cho

do n v ph�t h�nh v� ch t o ra phuong ti n huy d ng v n. V� th , vai tr� c a th

tru ng so c p l� t o ra h�ng ho� cho th tru ng giao d ch v� l� tang v n d u tu cho

n n kinh t . Trong th tru ng so c p, nh� ph�t h�nh (ngu i b�n ch ng kho�n) l�

ngu i huy d ng v n v� ngu i d u tu mua ch ng kho�n l� nh� d u tu.

Vi c ph�t h�nh l n d u ti�n ch ng kho�n ra c�ng ch�ng l� giai do n gay go

nh t, v� n u kh�ng d t du c k t qu th� ch ng kho�n ph�t h�nh s kh�ng ti�u th

du c v� l�m m t uy t�n c a don v ph�t h�nh. Kh�ng ph i nh� ph�t h�nh n�o cung

c� d di u ki n d th c hi n t t vi c ph�t h�nh n�n tr�n th tru ng so c p xu t hi n

m t t ch c trung gian gi a nh� ph�t h�nh v� ngu i d u tu, d� l� nh� b o l�nh ph�t

h�nh ch ng kho�n.

Tu thu c v�o cung c u, gi� ch ng kho�n th tru ng so c p c� th cao hon

ho c th p hon gi� tr danh nghia c a ch ng kho�n.

Nh� ph�t h�nh s thu du c v n m i ch khi nh ng ch ng kho�n c a n� du c

b�n l n d u ti�n tr�n th tru ng so c p. Sau d�, vi c mua b�n c�c ch ng kho�n n�y

tr�n th tru ng ch ng kho�n th c p s kh�ng l�m nh hu ng d n s v n c a ngu i

ph�t h�nh.

4.2.2.Th tru ng th c p (secondary market):

��y c�n du c g i l� th tru ng c p hai, l� noi mua b�n c�c ch ng kho�n d�

du c ph�t h�nh tr�n th tru ng so c p. ��y cung l� m t b ph n quan tr ng c a th

tru ng t�i ch�nh v� c� m i quan h ch t ch v i th tru ng so c p v� kh�c v i th

tru ng so c p l� n� ho t d ng m t c�ch li�n t c. Ch ng kho�n giao d ch tr�n th

tru ng n�y c� th du c mua di b�n l i nhi u l n v i gi� c cao th p kh�c nhau v i

t�c d ng c a quan h cung c u v� nhi u nh�n t kh�c. Nh c� th tru ng th c p,

nh ng ngu i c� v n nh�n r i t m th i c� th y�n t�m d u tu v�o ch ng kho�n, v�

103

khi c n ti n h c� th b�n l i c�c ch ng kho�n c a m�nh cho c�c nh� d u tu kh�c

tr�n th tru ng.

Th tru ng th c p th c hi n c�c ch c nang sau:

- T o di u ki n d d�ng d b�n nh ng c�ng c t�i ch�nh nh m thu ti n m t,

t c l� t o cho c�c c�ng c t�i ch�nh tang cao t�nh thanh kho n

- Ki m l i t vi c n m gi ch ng kho�n

- X�c d nh gi� ch ng kho�n h p l� tr�n co s d u gi� t do

- Gi� h p l� tr�n th tru ng c p hai nh hu ng d n gi� ph�t h�nh ch ng

kho�n tr�n th tru ng so c p

4.2.3 M i quan h gi a th tru ng so c p v� th tru ng th c p

T�m l i, gi a th tru ng so c p v� th tru ng th c p c� m i quan h ch t ch

v i nhau. M i quan h gi a 2 th tru ng n�y l� m i quan h n i t i, trong d� th

tru ng so c p l� th tru ng co s , l� ti n d d cho th tru ng th c p ho t d ng; th

tru ng th c p l� d ng l c. N u kh�ng c� th tru ng so c p th� kh�ng c� ch ng

kho�n cho th tru ng th c p ho t d ng; v� ngu c l i, n u kh�ng c� th tru ng th

c p th� th tru ng so c p kh� c� th ho t d ng m t c�ch tr�i ch y du c. V� khi d�

c�c lo i ch ng kho�n r t kh� kha n khi ph�t h�nh, kh�ng ai d�m d u tu v�o ch ng

kho�n v� ch ng kho�n kh�ng th chuy n d i th�nh ti n t khi c n, v n c a h b

d ng.

Vi c ph�n bi t th tru ng so c p v� th tru ng th c p ch c� � nghi a v m t

l� thuy t. Trong th c t , ho t d ng c a th tru ng ch ng kho�n ch�ng ta kh�ng th

ch r� ra du c d�u l� th tru ng so c p v� d�u l� th tru ng th c p, b i v� trong ho t

d ng c a th tru ng ch ng kho�n v a di n ra vi c ph�t h�nh ch ng kho�n v a di n

ra vi c mua di b�n l i ch ng kho�n.

IV. C�C � NH CH T�I CH�NH TRUNG GIAN

(Intermediary financial institution)

1. Kh�i ni m

C�c ch th trong n n kinh t bao g m c�c t ch c t�i ch�nh v� phi t�i ch�nh.

T ch c phi t�i ch�nh l� c�c t ch c s n xu t s n ph m (xe, m�y t�nh,m ph m, ...)

ho c cung c p c�c d ch v phi t�i ch�nh (v n t i, du l ch, c�c d ch v c�ng c ng

104

kh�c,...). C�c t ch c t�i ch�nh hay ch�ng ta thu ng g i l� c�c t ch c t�i ch�nh

trung gian, l� c�c t ch c c� cung c p m t (ho c nhi u) trong s c�c d ch v sau:

Huy d ng c�c ngu n t�i ch�nh t nh ng ngu i c� v n d cho nh ng ngu i c n v n vay

2. L�m m�i gi i mua b�n t�i s n t�i ch�nh theo s u quy n c a kh�ch h�ng

3. Mua b�n t�i s n t�i ch�nh d ki m l i cho ch�nh c�ng ty m�nh

4. Tham gia v�o ho t d ng d u tu t�i s n t�i ch�nh cho nh� d u tu v� sau d�

b�n ch�ng tr�n th tru ng d ki m l i cho nh� d u tu

5. Cung c p c�c d ch v tu v n cho nh� d u tu

6. Qu n l� danh m c d u tu cho nh� d u tu

2. C�c lo i h�nh d nh ch t�i ch�nh trung gian ch y u

2.1 C�c t ch c nh n k� g i

C�c t ch c nh n k� g i bao g m c�c ng�n h�ng thuong m i, c�c h p t�c x�

t�n d ng. C�c t ch c n�y c� d c di m chung l� nh n ti n g i v� sau d� dem cho

vay tr c ti p t i c�c c� nh�n, t ch c c n v n v� m t ph n kh�c dem d u tu v�o

ch ng kho�n. Nhu v y, thu nh p c a t ch c n�y c� du c t 2 ngu n: thu nh p t

ti n l�i cho vay v� d u tu ch ng kho�n; thu nh p t c�c kho n ph� d ch v .

� i v i ti t ki m Buu �i n th� c� s nh m l n khi cho r ng Buu �i n du c

xem l� m t t ch c t�i ch�nh trung gian. Th c ch t, ti n Buu �i n huy d ng kh�ng

dem cho vay l i m� ch y u d d�p ng cho nhu c u v n d u tu trong ho t d ng c a

ch�nh c�ng ty. ��y c� th xem l� m t h�nh th c huy d ng tr c ti p c a m t c�ng ty.

Ch�nh v� th , Buu �i n kh�ng du c xem l� m t t ch c t�i ch�nh trung gian

2.2 C�c t ch c kh�ng nh n k� g i

Lo i t ch c n�y bao g m c�c t ch c nhu:

C�ng ty b o hi m:

l� t ch c c� nhi m v thanh to�n m t kho n ti n khi c�

m t s c x y ra cho nh ng ngu i du c quy n th hu ng kho n ti n n�y v i c�c

kho n d�ng g�p tru c c a h cho c�ng ty. C�ng ty b o hi m ho t d ng v i tu c�ch

l� ngu i ch p nh n r i ro.

th tru ng Vi t Nam, ho t d ng b o hi m l� m t ho t d ng c�n m i nhung

n� d� s m chi m m t v tr� quan tr ng trong d i s ng c a ngu i d�n d ng th i l�

m t ngu n t�i ch�nh l n g�p ph n hi�nh th�nh n�n m t th tru ng t�i ch�nh ho�n

h o.

Trong ph n ti p theo trong chuong n�y s tr�nh b�y r� hon v nh ng v n d co

b n c a ho t d ng b o hi m.

105

Qu huu tr�:

l� m t qu du c thi t l p d thanh to�n nh ng kho n l i �ch

cho ngu i lao d ng khi h v huu. Th�nh l p ra qu n�y l� c�c doanh nghi p, c�c co

quan nh� nu c, c�c nghi p do�n lao d ng v� c�c c� nh�n c� nhu c u. � c di m c a

qu n�y l� n� li�n quan d n vi c d u tu v�o m t t�i s n r t k�m t�nh thanh kho n,

d� l� h p d ng v ti n huu tr�. T�i s n n�y kh�ng du c dem s d ng, d� ch l� th

ch p m t kho n ti n vay cho d n khi v huu. Tuy nhi�n, l i th c a qu n�y l� c�c

kho n d�ng g�p n�y du c ph�p d�ng thu ch m. V th c ch t, qu huu tr� l� m t

h�nh th c tr c�ng c a ngu i ch m� ngu i l�m c�ng kh�ngb d�nh thu cho d n

khi r�t s ti n n�y ra.

Qu d u tu :

l� nh ng d nh ch t�i ch�nh trung gian b�n c ph n (b ng vi c

ph�t h�nh ch ng ch qu d u tu) ra c�ng ch�ng v� d u tu s ti n thu du c v�o m t

d �n hay m t danh m c d u tu ch ng kho�n du c da d ng ho�. � i v i c�c qu

d u tu ch ng kho�n, c�c ch ng kho�n du c d u tu c� th du c gi i h n - d a v�o

m c ti�u d u tu c a qu - trong nh ng lo i t�i s n nh t d nh: c phi u, tr�i phi u

ch�nh ph , tr�i phi u c�ng ty hay nh ng c�ng c t�i ch�nh kh�c. C� 3 d ng qu d u

tu:

Qu d u tu m :

l� lo i qu m� v n d�ng g�p c� th du c m r ng

th�m b ng vi c ph�t h�nh th�m ch ng ch qu d u tu

Qu d u tu d�ng:

l� lo i qu m� v n d�ng g�p kh�ng th ta ng

th�m, hay n�i c�ch kh�c, ch ng ch c a qu ch du c ph�t h�nh m t

l n

3. Ch c nang c a c�c d nh ch t�i ch�nh trung gian

C�c t ch c t�i ch�nh trung gian huy d ng c�c ngu n t�i ch�nh b ng vi c ph�t

h�nh ra c�c t�i s n t�i ch�nh r i ti n h�nh d u tu nh ng ngu n t�i ch�nh d�. Nh ng

ngu i g�p v n cho c�c t ch c t�i ch�nh du c g i l� nh ng ngu i d u tu; ho t d ng

d u tu c a h du c g i l� d u tu gi�n ti p; t�i s n c a h c� th l� nh ng m�n n

vay hay nh ng ch ng kho�n. Vi c nh ng t ch c t�i ch�nh trung gian s d ng

ngu n v n huy d ng du c d di d u tu du c g i l� ho t d ng d u tu tr c ti p.

Ch�ng ta c�ng x�t v� d sau:

" C�c ng�n h�ng thuo ng m i nh n c�c kho n ti n g i v� c� th s d ng

ch�ng d cho c�c kh�ch h�ng l� c� nh�n hay c�c doanh nghi p vay. C�c

kho n ti n g i d� tu ng trung b ng phi u n c a ng�n h�ng thuo ng

106

m i v� t�i s n t�i ch�nh d� (phi u n ) du c s h u b i nh ng ngu i g i

ti n. C�c m�n n (c a c�c ng�n h�ng thuo ng m i cho vay) du c tu ng

trung b ng c a phi u n c a nh ng ngu i vay ti n v� c�c phi u n n�y

l� t�i s n c a c�c ng�n h�ng thuo ng m i. Nhu v y, ng�n h�ng thuo ng

m i l� nh ng ngu i d u tu tr c ti p cho nh ng ngu i di vay v� nh ng

ngu i g i ti n v�o ng�n h�ng l� nh ng ngu i d u tu gi�n ti p cho

nh ng ngu i di vay.

" Ch�ng ta c�ng xem x�t d n m t c�ng ty d u tu ch ng kho�n. C�ng ty

n�y d� k�u g i v n g�p t c�c ch th tr�n th tru ng (c� nh�n, t ch c

kinh doanh, ...) v� s d ng ngu n v n d� d d u tu v�o m t danh m c

ch ng kho�n (portfolio of securities) nhu c phi u hay tr�i phi u. C�c

nh� d u tu g�p v n cho c�ng ty d u tu ch ng kho�n nh n du c nh ng

t�i s n ch ng kho�n do c�ng ty d u tu ch ng kho�n ph�t h�nh - v�

ch�ng d� mang l i cho h m t kho n thu nh p t danh m c d u tu

ch ng kho�n - du c chia theo t l d�ng g�p c a h v�o qu n�y. Danh

m c d u tu ch ng kho�n n�y tu ng trung cho ho t d ng d u tu tr c

ti p c a c�ng ty ch ng kho�n. V� nh ng ngu i n m gi c�c t�i s n

ch ng kho�n do c�ng ty d u tu ch ng kho�n ph�t h�nh l� nh ng nh�

d u tu gi�n ti p

V� c�c d nh ch t�i ch�nh trung gian (t ch c t�i ch�nh trung gian) c� 4 ch c

na ng kinh t co b n sau d�y:

3.1 Chuy n d i th i gian d�o h n c a c�c t�i s n t�i ch�nh

Ch c nang n�y du c th hi n r� nh t th�ng qua ho t d ng c a c�c t ch c

nh n ti n g i, ch y u l� c�c ng�n h�ng thuong m i. Nh c�c trung gian t�i ch�nh

n�y, c ngu i d u tu (ngu i g i ti n) v� ngu i di vay d u c� th d d�ng l a ch n

du c nh ng th i h n th�ch h p v i m c ti�u c a m�nh, tr�nh du c t�nh tr ng ngu i

di vay ph i t t�m nh ng ngu i cho vay d ng � ch p nh n v i th i h n vay c a

m�nh (r t kh� khan cho c�c kho n vay d�i h n). � i v i c�c kho n vay d�i h n th�

c� r t �t ngu i d ng � cho vay v� h s r i ro, d b� d p r i ro d� h thu ng d�i m t

m c l�i su t cao, g�y kh� kha n d i v i ngu i di vay. Nhung c�c t ch c t�i ch�nh

trung gian d� k t n i du c c�c kho n ti n g i ng n h n n i ti p nhau n�n c�c t

107

ch c n�y c� th cho vay v i th i h n d�i ho n m� chi ph� l i th p ho n nhi u so v i

m t ngu i cho vay c� nh�n.

3.2 Gi m r i ro b ng h�nh th c da d ng ho� danh m c d u tu

C�ng c� nhi u c�c trung gian t�i ch�nh th� c�ng c� nhi u c�c c�ng c t�i

ch�nh. Khi c�c nh� d u tu g i ti n v�o c�c qu d u tu, nh ng qu d u tu s d�ng s

ti n d� d u tu c�ng l�c v�o nhi u lo i t�i s n, ch ng h n nhu c phi u c a nhi u

c�ng ty hay tr�i phi u c�ng ty, tr�i phi u ch�nh ph ,... B ng c�ch d�, qu d u tu d�

da d ng ho� vi c d u tu, l�m h n ch d n m c th p nh t r i ro cho ngu n v n d u

tu. Nhung vi c n�y ch du c th c hi n khi c� s ti n d l n m� m t hay 2 c� nh�n

kh�ng d kh nang th c hi n du c. T d� ta nh n th y, da d ng ho� danh m c d u

tu l� m t l i th c a d nh ch t�i ch�nh trung gian

3.3 Gi m chi ph� h p d ng v� chi ph� x l� th�ng tin

Nh ng nh� d u tu mua t�i s n t�i ch�nh ph i c� nh ng k nang c n thi t d

hi u v� d�nh gi� m t kho n d u tu. Tuy nhi�n, c�c nh� d u tu c� nh�n thu ng

kh�ng c� d di u ki n d ph�t tri n nh ng k nang n�y c v m t th i gian v� ki n

th c. V� th , d th c hi n m t kho n cho vay th� nh� d u tu c� nh�n n�y thu ng

ph i thu� ngu i vi t h p d ng v� d�ng l i nhu n thu du c t h p d ng cho vay n�y

d tr cho chi ph� n�y. Chi ph� n�y du c g i l� chi ph� h p d ng. B�n c nh d�, d c�

c�c th�ng tin v� x l� c�c th�ng tin d � v t�i s n t�i ch�nh v� ngu i ph�t h�nh t�i

s n t�i ch�nh d�, ngo�i chi ph� co h i l� vi c ti�u t n th i gian cho vi c thu th p v�

x l� th�ng tin th� nh� d u tu c�n t n ti n d c� du c nh ng th�ng tin. Chi ph� d�

du c g i l� chi ph� x l� th�ng tin.

C�c d nh ch t�i ch�nh trung gian l� c�c nh� d u tu chuy�n nghi p. V i vai

tr� d�, ch�ng c� th d d�ng thu h�t du c nhi u nh� d u tu v� nhi u ngu i di vay.

M c d� n� ph�t sinh th�m chi ph� d cho nh ng d i tu ng n�y g p nhau nhung

ngu c l i, ch�ng c� du c m t d i ngu nh�n vi�n du c d�o t o m t c�ch chuy�n

nghi p n�n c� th so n th o c�c h p d ng d lo i m t c�ch t t nh t, gi�m s�t vi c

tu�n th c�c di u kho n trong h p d ng v� c� nh ng h�nh d ng c n thi t d b o v

l i �ch c a c�c trung gian t�i ch�nh. N�i m t c�ch kh�c, do c�c d nh ch t�i ch�nh

trung gian qu n l� m t kh i lu ng v n l n v� ho t d ng chuy�n nghi p, n�n h c�

du c l i th v qui m� trong vi c k� h p d ng v� x l� th�ng tin. Chi ph� th p hon

n�y s l�m tang l i nhu n cho c�c nh� d u tu mua t�i s n t�i ch�nh c a c�c d nh ch

108

t�i ch�nh trung gian, v� nh ng ngu i ph�t h�nh t�i s n t�i ch�nh cung c� l i �ch t

vi c di vay v i chi ph� th p.

3.4 Cung c p phuong th c thanh to�n

V i s ph�t tri n c a n n kinh t , ng�y nay vi c thanh to�n kh�ng c�n du c

thanh to�n nhi u b ng m t. N� du c thanh b ng c�c h�nh th c kh�c nhu: s�c, th t�n

d ng, th n , chuy n kho n. M t s t ch c t�i ch�nh trung gian d m nh n vi c

cung c p nh ng phuong th c thanh to�n n�y ( ch y u l� ng�n h�ng). Kh na ng

th c hi n vi c th c hi n thanh to�n kh�ng b ng ti n m t l� h t s c quan tr ng d i

v i s v n h�nh tr�i ch y c a m t th tru ng t�i ch�nh c� hi u qu . N�i t�m l i, c�c

t ch c nh n ti n g i chuy n c�c t�i s n m� kh�ng th s d ng d thanh to�n th�nh

nh ng t�i s n kh�c c� kh nang n�y.

V. NH NG V N � CO B N V B O HI M

1. S c n thi t kh�ch quan c a b o hi m:

Trong qu� tr�nh t�i s n xu t con ngu i v i tu c�ch l� ch th c a � th c lu�n

ph i d i d u v i nhi u c�c r i ro: nh ng r i ro do ch�nh con ngu i t o ra v� nh ng

r i ro t t nhi�n.

Nh ng r i ro d� con ngu i kh�ng lu ng tru c du c nhung c� nh ng r i ro m�

con ngu i d� d do�n tru c du c nhung n� v n x y ra m� ch�ng ta kh�ng ngan l i

du c. Cho d� l� r i ro d do�n tru c du c hay kh�ng th� khi r i ro ph�t sinh d u

nh hu ng d n con ngu i v i tu c�c l� c� th trong x� h i v� v x� h i lo�i ngu i

nhung m c d thi t h i l� kh�c nhau. Nhu v y th� c n ph i c� du c s d m b o d�

cho nh ng r i ro, d� l� co s v� ti n d kh�ch quan cho s ra d i c a ho t d ng b o

hi m.

Ho t d ng b o hi m ra d i nh m m c d�ch b o d m cho s an to�n c a con

ngu i, t�i s n v t ch t, c a c i x� h i&

Ch�nh s t�ch luy c a b o hi m d� d m b o cho qu� tr�nh sinh ho t con ngu i

du c li�n t c, qu� tr�nh t�i s n xu t kh�ng b gi�n do n&

S t n t i c a qu b o hi m c�ng c� co s kinh t v ng ch c khi kinh t h�ng

ho� h�nh th�nh v� ph�t tri n v i kh i lu ng s n ph m x� h i ng�y c�ng nhi u v�

m t ph n trong d� l� s n ph m th ng du.

109

2. B n ch t c a b o hi m

Co ch ho t d ng c a kinh doanh b o hi m t o ra m t s d�ng g�p c a s

d�ng v�o b t h nh c a s �t tr�n co s quy t nhi u ngu i c� c�ng r i ro th�nh

c ng d ng nh m ph�n t�n h u qu t�i ch�nh c a nh ng v t n th t. Nhu v y, th c

ch t m i quan h trong ho t d ng b o hi m kh�ng ch l� m i quan h gi a ngu i

b o hi m v� ngu i du c b o hi m m� l� t ng th c�c m i quan h gi a nh ng

ngu i du c b o hi m trong c�ng m t c ng d ng b o hi m xoay quanh vi c h�nh

th�nh v� s d ng qu b o hi m m t h�nh th c d c bi t c a c�c kho n d tr b ng

ti n.

C�c m i quan h kinh t n y sinh g n v i vi c t o l p v� ph�n ph i qu b o

hi m du c th hi n hai m t:

M t l�, ch�ng n y sinh trong qu� tr�nh huy d ng ph� b o hi m d l p qu b o

hi m. Ngu n thu h�nh th�nh qu b o hi m c�ng l n khi s lu ng ngu i tham gia

b o hi m c�ng d�ng.

Hai l�, ch�ng n y sinh trong qu� tr�nh s d ng qu b o hi m. Qu b o hi m

ch y u v� tru c h t du c s d ng d b� d p nh ng t n th t cho ngu i du c b o

hi m khi x y ra c�c r i ro du c b o hi m l�m nh hu ng d n s li�n t c c a d i

s ng sinh ho t v� ho t d ng s n xu t kinh doanh trong n n kinh t x� h i. Qu b o

hi m c�n du c s d ng trang tr i c�c chi ph� ho t d ng c a ch�nh ngu i b o hi m,

tham gia v�o c�c m i quan h ph�n ph i mang t�nh ph�p d nh (thu , ph�,& ) v� l�i

kinh doanh cho ngu i b o hi m kinh doanh (trong b o hi m thuong m i)

Nhu v y th c ch t b o hi m l� h th ng c�c quan h kinh t ph�t sinh trong

qu� tr�nh ph�n ph i l i t ng s n ph m x� h i du i h�nh th�i gi� tr nh m b� d p t n

th t do r i ro b t ng g�y ra cho ngu i du c b o hi m, d m b o cho qu� tr�nh t�i

s n xu t du c thu ng xuy�n v� li�n t c.

Tru c d�y trong co ch k ho ch ho� t p trung vi c tuy t d i ho� vai tr� c a

kinh t nh� nu c v� kinh t t p th n�i chung v� s d c quy n nh� nu c trong li nh

v c b o hi m d� l�m cho c�c m i quan h c a b o hi m tr n�n don gi n v� vi c s

d ng qu b o hi m tr n�n k�m hi u qu . S chuy n hu ng sang n n kinh t th

tru ng hi n nay d� t o ti n d kh�ch quan v� co s v ng ch c cho c�c ho t d ng

b o hi m.

110

Tuy nhi�n b�n c nh d� vi c h�nh th�nh m t n n kinh t th tru ng nhi u th�nh

ph n s l�m cho c�c m i quan h kinh t (trong d� c�c m i quan h thu c b o hi m)

s tr n�n da d ng, ph c t p. B o hi m, m i g�c d (doanhnghi p, s n ph m,

qu n l� nh� nu c, hi p h i,& ) b c thi t ph i du c x�y d ng v� ho�n thi n nhanh

ch�ng nh m ph�t huy ch c nang v n c� c a m�nh: b o v con ngu i, b o v t�i s n,

c a c i v t ch t c a x� h i.

3. Vai tr� v� t�c d ng c a b o hi m

3.1. Kh�a c nh c a kinh t - x� h i

R i ro t n th t ph�t sinh l�m thi t h i c�c d i tu ng: c a c i v t ch t do con

ngu i t o ra v� ch�nh b n th�n con ngu i, l�m gi�n do n qu� tr�nh sinh ho t c a d�n

cu, ngung tr ho t d ng s n xu t c a n n kinh t . N�i chung n� l�m gi�n do n v�

gi m hi u qu c a qu� tr�nh t�i s n xu t x� h i.

Qu d tr b o hi m du c t o l p m t c�ch c� � th c, kh c ph c h u qu n�i

tr�n, b ng c�ch b� d p c�c t n th t ph�t sinh nh m t�i l p v� d m b o t�nh thu ng

xuy�n li�n t c c a c�c qu� tr�nh x� h i. Nhu v y, tr�n ph m vi r ng tr�n to�n b n n

kinh t x� h i, b o hi m d�ng vai tr� nhu c�ng c an to�n v� d ph�ng d m b o kh

na ng ho t d ng l�u d�i c a m i ch th d�n cu v� kinh t . V i vai tr� d�, b o hi m

khi x�m nh p s�u r ng m i linh v c c a d i s ng d� ph�t huy t�c d ng v n c� c a

m�nh: th�c d y � th c d ph�ng, h n ch t n th t cho m i th�nh vi�n trong x� h i.

3. 2. Kh�a c nh t�i ch�nh

S n ph m b o hi m l� m t lo i d ch v d c bi t: m t l i cam k t d m b o cho

s an to�n (an to�n d ng) hon n a n� l� m t lo i h�ng ho� tr�n th tru ng b o hi m

thuong m i. T ch c ho t d ng b o hi m v i tu c�ch l� m t don v cung c p m t

lo i s n ph m d ch v cho x� h i, tham gia v�o qu� tr�nh ph�n ph i nhu l� m t don

v kh�u trong h th ng t�i ch�nh qu c gia.

M t kh�c s t n t i v� ph�t tri n c a c�c ho t d ng b o hi m kh�ng ch d�p

ng nhu c u d m b o an to�n (cho c�c c� nh�n, doanh nghi p) m� c�n d�ng ng

nhu c u v n kh�ng ng ng ta ng l�n c a qu� tr�nh t�i s n xu t m r ng, d c bi t trong

n n kinh t rh tru ng. V i vi c thu ph� theo nguy�n t c ng tru c, c�c t ch c ho t

d ng b o hi m chi m gi m t qu ti n t r t l n th hi n cam k t c a h d i v i

kh�ch h�ng nhung t m th i nh�n r i.

111

V� do v y, c�c t ch c ho t d ng b o hi m d� tr th�nh nh ng nh� d u tu l n,

quan tr ng cho c�c ho t d ng kh�c c a n n kinh t qu c d�n.

B o hi m do d� kh�ng ch d�ng vai tr� c a m t c�ng c an to�n m� c�n c� vai

tr� c a m t trung gian t�i ch�nh, n m gi ph n quan tr ng trong c�c doanh nghi p

c�ng nghi p v� thuong m i l n.

V i c�c vai tr� n�i tr�n, b o hi m ph�t huy t�c d ng h t s c quan tr ng d i v i

n n kinh t , d c bi t trong n n kinh t chuy n d i sang ho t d ng theo co ch th

tru ng. T�c d ng ch�nh l�: t p trung, t�ch t v n d m b o cho qu� tr�nh t�i s n xu t

du c thu ng xuy�n v� li�n t c. T�c d ng n�y c�ng quan tr ng d i v i nu c ta hi n

nay khi m� n� c� th g�p ph n t�ch c c v�o vi c tang s v n d u tu ch�nh t n i b

c a n n kinh t , huy d ng v� t n d ng m t c�ch tri t d nh t c�c qu ti n t n m r i

r�c trong d�n cu.

Ch�nh v� nh ng t�c d ng t�ch c c n�i tr�n c a b o hi m, m� b t k qu c gia

n�o d� d� ph�t tri n hay dang ph�t tri n, ch�nh ph lu�n t�m nhi u c�ch kh�c nhau

d th�c d y, khuy n kh�ch ho t d ng b o hi m ph�t tri n, tang s lu ng c�c lo i b o

hi m b t bu c, mi m gi m thu thu nh p d i v i ngu i kinh doanh b o hi m, thu

thu nh p c� nh�n d�nh tr�n c�c kho n ti n b o hi m du c nh n hu ng d i v i ngu i

du c b o hi m, t o di u ki n thu n l i cho nh� b o hi m d u tu&

4. Ph�n lo i b o hi m

4. 1. B o hi m x� h i

4.1.1 Kh�i ni m

B o hi m x� h i l� m t ch d nh ph�p l� b o v ngu i lao d ng b ng c�ch

th�ng qua vi c t p trung ngu n t�i ch�nh du c huy d ng t ngu i lao d ng, ngu i

s d ng lao d ng c ng v i s h tr c a nh� nu c, th c hi n tr c p v t ch t, g�p

ph n n d nh d i tu ng d i s ng cho ngu i tham gia b o hi m x� h i v� gia d�nh

h trong c�c tru ng h p ngu i lao d ng tham gia b o hi m x� h i g p r i ro m

dau, thai s n, tai n n lao d ng, b nh ngh nghi p, r i ro tu i gi� l�m cho gia d �nh b

m t ho c gi m thu nh p b t ng .

4.1.2 N i dung, d c di m

Vi c th c hi n b o hi m x� h i t ng qu c gia r t kh�c nhau v n i dung tu

thu c v�o nhu c u b c b�ch c a ri�ng t ng noi trong vi c d m b o nhu c u an to�n

112

cho d i s ng ngu i lao d ng, ngo�i ra c�n tu thu c v�o kh na ng t�i ch�nh v� kh

na ng qu n l� c� th d�p ng.

nu c ta hi�n nay n i dung th c hi n b o hi m x� h i du c quy d nh g m 5

ch d sau:

(1) ch d m dau.

(2) ch d tr c p tai n n lao d ng, b nh ngh nghi p

(3) ch d tr c p thai s n.

(4) ch d huu tr�.

(5) ch d tu t

Ngo�i ra, ngu i lao d ng c�n du c hu ng ch d cham s�c y t (kh�m v� ch a

b nh) theo di u l b o hi m y t .

Vi c th c hi n b o hi m x� h i du c ti n h�nh theo 2 h�nh th c: b o hi m b t

bu c v� t nguy n �p d ng cho 2 nh�m d i tu ng kh�c nhau: ngu i lao d ng l�m

c�ng a n luo ng v� nh�m lao d ng t do.

Nh�n chung b o hi m x� h i nu c ta n�i ri�ng v� c�c qu c gia n�i chung c�

c�ng m t s d c d im sau:

- Tru c ti�n, b o hi m x� h i l� m t ch d nh ph�p l� b t bu c.

- B o hi m x� h i l� m t trung t�m ph�n ph i l i c a h th ng kinh t , x� h i.

- B o hi m x� h i du c th c hi n tr�n m t nh�m m c a nh ng ngu i lao

d ng.

- B o hi m x� h i l� co ch d m b o cho ngu i lao d ng ch ng d r i ro c a

ch�nh b n th�n.

4. 2. B o hi m thuong m i

4.2.1 N i dung, d c di m c a b o hi m thuong m i

B o hi m thuo ng m i l� ho t d ng b o hi m du c th c hi n b i c�c t ch c

kinh doanh tr�n th tru ng b o hi m thuong m i. B o hi m thuo ng m i ch nh ng

ho t d ng m� d� c�c doanh nghi p b o hi m ch p nh n r i ro tr�n co s ngu i

du c b o hi m d�ng m t kho n ti n g i l� ph� b o hi m d doanh nghi p b o hi m

b i thu ng hay tr ti n khi x y ra c�c r i ro d� tho thu n tru c tr�n h p d ng.

N i dung c a ho t d ng kinh doanh b o hi m, ngo�i m i quan h gi a doanh

nghi p b o hi m v i kh�ch h�ng c a m�nh (g i l� ngu i du c b o hi m) m� c�n

du c th hi n trong m i quan h gi a ngu i b o hi m g c b� ngu i nh n t�i b o

113

hi m khi th c hi n t�i b o hi m v� bao g m c�c ho t d ng c a trung gian b o hi m

nhu: m�i gi i, d i l�.

Ho t d ng c a b o hi m thuo ng m i du c t o ra m t s d�ng g�p c a s d�ng

v�o s b t h nh c a s �t tr�n co s quy t nhi u ngu i c� c�ng r i ro th�nh c ng

d ng nh m ph�n t�n h u qu t�i ch�nh c a nh ng v t n th t. S ngu i tham gia

c�ng d�ng, t n th t c�ng ph�n t�n m ng, r i ro c�ng gi m thi u m c d th p nh t

th hi n m c ph� b o hi m ph i d�ng l� nh nh t d d m i ngu i d� kh�ng nh

hu ng g� quan tr ng d n ho t d ng s n xu t c a m�nh. Ho t d ng theo quy lu t s

d�ng, d� l� nguy�n t c co b n nh t c a b o hi m.

B�n c nh d�, d�m d�ng tham gia v�o c ng d ng b o hi m c�ng l n th hi n

nhu c u b o hi m c�ng tang theo d� ph�t tri n c a n n kinh t x� h i, nh ng ngu i

b o hi m kh�ng th v� cung kh�ng c n bi t nhau h ch c n bi t ngu i qu n l� c ng

d ng l� ngu i nh n ph� b o hi m v� cam k t s b i thu ng cho h khi c� r i ro t n

th t x y ra. Ho t d ng thuong m i t o ra du c m t s ho�n chuy n r i ro t nh ng

ngu i du c b o hi m qua nh ng ngu i b o hi m tr�n co s m t van b n ph�p l�:

H p d ng b o hi m. �i u n�y d� t o ra m t r i ro m i de do m i quan h gi a hai

b�n h p d ng. D ch v b o hi m thuong m i l� m t l i cam k t, li u l�c x y ra t n

th t, doanh nghi p b o hi m c� th c hi n ho c c� kh nang th c hi n cam k t c a

m�nh hay kh�ng trong khi ph� b o hi m d� du c tr theo nguy�n t c ng tru c.

Ngu c l i c�c r i ro, t n th t du c b o hi m minh th r� r�ng tr�n h p d ng, li u c�

s man tr� c a ngu i du c b o hi m hay kh�ng d nh n ti n b o hi m. Nhu v y,

m i quan h gi a 2 b�n tr�n h p d ng b o hi m ph i du c d m b o nguy�n t c th

hai: nguy�n t c trung th c t i da.

Nh�n chung, b o hi m thuong m i c� m t s d c di m sau:

- Ho t d ng b o hi m thuong m i l� m t ho t d ng tho thu n.

- S tuo ng h trong b o hi m thuong m i du c th c hi n trong m t c ng

d ng gi i h n

- Cung c p d ch v d m b o kh�ng ch cho r i ro b n th�n m� cho c r i ro t�i

s n v� tr�ch nhi m.

4.2.2 Ph�n lo i b o hi m thuong m i

114

" Theo d i tu ng b o hi m: can c v�o d i tu ng b o hi m th� to�n b c�c

lo i h�nh nghi p v b o hi m du c chia th�nh 3 nh�m: b o hi m t�i s n,

b o hi m con ngu i v� b o hi m tr�ch nhi m d�n s .

(1) B o hi m t�i s n: l� lo i b o hi m l y t�i s n l�m d i tu ng b o hi m.

Khi x y ra r i ro t n th t v t�i s n nhu m t m�t, h y ho i v v t ch t,

ngu i b o hi m c� tr�ch nhi m b i thu ng cho ngu i du c b o hi m

ca n c v�o gi� tr thi t h i th c t v� m c d d m b o thu n ti�n h p

d ng.

(2) B o hi m con ngu i: d i tu ng ch�nh c a lo i b o hi m n�y l� t�nh

m ng, th�n th , s c kho c a con ngu i. Ngu i k� k t h p d ng b o

hi m, n p ph� b o hi m d th c hi n mong mu n n u nhu r i ro x y ra

l�m nh hu ng d n t�nh m ng, s c kho c a ngu i du c b o hi m th�

h ho c ngu i th hu ng h p ph�p kh�c s nh n du c kho n ti n do

ngu i b o hi m tr .

(3) B o hi m tr�ch nhi m d�n s : l� lo i b o hi m c� d i tu ng b o hi m l�

tr�ch nhi m ph�t sinh do r�ng bu c c a c�c quy d nh trong lu t d�n s ,

theo d� ngu i du c b o hi m ph i du c b i thu ng b ng ti n cho ngu i

th ba nh ng thi t h i g�y ra do h�nh vi c a m�nh ho c do s v n h�nh

c a t�i s n thu c s h u c a ch�nh m�nh.

" Ph�n lo i theo k thu t b o hi m: d�y l� c�ch ph�n lo i c a c�c chuy�n gia

b o hi m Ph�p v� Ch�u �u c� nghia l� lu�n thi�n v m t k thu t. Theo

c�ch ph�n lo i n�y c�c lo i h�nh b o hi m du c chia ra l�m 2 lo i: lo i

d a tr�n k thu t ph�n b v� lo i d a tr�n k thu t t n t�ch v n.

(1) C�c lo i b o hi m d a tr�n k thu t ph�n b : l� lo i b o hi m d m b o

cho c�c r i ro c� t�nh ch t n d nh theo th i gian v� thu ng d c l p v i

tu i th c a con ngu i (n�n g i l� b o hi m ph� nh�n th ). H p d ng

b o hi m lo i n�y thu ng l� ng n h n.

(2) C�c lo i b o hi m d a tr�n k thu t t n t�ch v n: l� lo i b o hi m d m

b o cho c�c r i ro c� t�nh ch t thay d i r� r t theo th i gian v� d i

tu ng thu ng g n li n v i tu i th c a con ngu i. C�c h p d ng lo i

n�y thu ng l� trung v� d�i h n

115

" D a tr�n t�nh ch t c a c�c kho n b i thu ng, c�c lo i h�nh b o hi m du c

chia ra 2 lo i:

(1) C�c lo i b o hi m c� s ti n b o hi m tr theo nguy�n t c b i thu ng:

theo nguy�n t c n�y s ti n m� ngu i b o hi m tr cho ngu i du c b o

hi m kh�ng bao gi vu t qu� gi� tr thi t h i th c t m� anh ta ph i

g�nh ch u. C�c lo i b o hi m n�y g m c�: b o hi m t�i s n c� nh�n, b o

hi m tr�ch nhi m d�n s . Ng�y nay ngu i ta c� xu hu ng dua c b o

hi m tai n n v� b nh t t v�o lo i n�y.

(2) C�c lo i b o hi m c� s ti n b o hi m tr theo nguy�n t c kho�n: Ngu i

du c b o hi m s nh n du c s ti n kho�n theo d�ng m c m� h d�

tho thu n tr�n h p d ng b o hi m v i ngu i b o hi m tu thu c v�

ph� h p v i nhu c u cung nhu kh nang d�ng ph�. ��y ch�nh l� bao

hi m nh�n th v� m t s tru ng h p c a b o hi m tai n n, b nh t t.

" Ph�n lo i theo phuo ng th c qu n l�:

(1) B o hi m t nguy n: l� nh ng b o hi m m� h p d ng du c k t l p d a

ho�n to�n tr�n s c�n nh c v� nh n th c c a ngu i du c b o hi m. ��y

l� t�nh ch t v n c� c a b o hi m thuong m i khi n� c� vai tr� nhu l�

m t ho t d ng d ch v cho s n xu t v� sinh ho t con ngu i.

(2) B o hi m b t bu c: du c h�nh th�nh tr�n co s lu t d nh nh m b o v

l i �ch c a n n nh�n trong c�c v t n th t v� b o v l i �ch c a to�n b

n n kinh t , x� h i. C�c ho t d ng b o hi m c� th d n d n t n th t t�i

ch�nh v� con ngu i tr m tr ng g n li n v i v i tr�c nhi m d�n s , ngh

nghi p ch�nh l� d i tu ng c a s b t bu c n�y. Th�ng thu ng d i v i

c�c lo i b o hi m b t bu c n�y g n nhu h u h t c�c n i dung co b n c a

h p d ng l� do nh� nu c quy d nh.

" Ph�n lo i theo quy d nh hi n h�nh: Theo Ng 100/Cp hi n dang �p d ng

Vi t Nam th� c�c lo i h�nh b o hi m du c ph�p tri n khai th c hi n tr�n

l�nh th Vi t Nam g m:

(1) B o hi m nh�n th .

(2) B o hi m y t t nguy n v� b o hi m tai n n con ngu i

(3) B o hi m t�i s n v� b o hi m thi t h i.

116

(4) B o hi m v n chuy n du ng b , du ng bi n v� du ng s�ng, du ng s t

v� du ng h�ng kh�ng.

(5) B o hi m th�n t�u v� tr�ch nhi m d�n s ch t�u.

(6) B o hi m tr�ch nhi m chung.

(7) B o hi m h�ng kh�ng.

(8) B o hi m xe co gi i.

(9) B o hi m ch�y.

(10) B o hi m t�n d ng v� r i ro t�i ch�nh.

(11) B o hi m thi t h i kinh doanh.

(12) B o hi m n�ng nghi p.

(13) B o hi m kh�c.

117

CHUONG VI

T�I CH�NH DOANH NGHI P

I. NH NG V N � CHUNG V T�I CH�NH DOANH

NGHI P

1. Kh�i ni m

Doanh nghi p l� m t t ch c kinh doanh nh m m c d�ch sinh l i du c ph�p

lu t th a nh n, du c ph�p kinh doanh tr�n m t s linh v c nh t d nh, c� t m t ch

s h u tr l�n v� ch s h u ph i d m b o tru c ph�p lu t b ng to�n b t�i s n c a

m�nh, c� t�n ri�ng, c� tr s giao d ch n d nh.

Trong n n kinh t th tru ng c�c lo i h�nh doanh nghi p ph�t tri n m t c�ch da

d ng, phong ph�. C� nhi u c�ch ti p c n v doanh nghi p. N u x�t tr�n m t g�c d

cung c u v n trong n n kinh t th� doanh nghi p du c chia th�nh doanh nghi p t�i

ch�nh kinh doanh ti n t v� doanh nghi p phi t�i ch�nh kinh doanh h�ng ho� d ch v

th�ng thu ng. N u d a v�o quan h s h u v tu li u s n xu t th� doanh nghi p

du c chia th�nh doanh nghi p nh� nu c, doanh nghi p tu nh�n v� c�ng ty c ph n.

N u d a v�o h�nh th c ph�p l� t ch c c a doanh ngh p th� doanh nghi p du c

ph�n chia th�nh doanh nghi p nh� nu c, c�ng ty c ph n, c�ng ty tr�ch nhi m h u

h n, c�ng ty h p danh, doanh nghi p c� v n d u tu nu c ngo�i v� doanh nghi p tu

nh�n.

D� l� c�ch ph�n chia n�o th� d i v i m t doanh nghi p khi ti n h�nh ho t

d ng kinh doanh d u ph i s d ng t�i ch�nh doanh nghi p d th c hi n m c ti�u

kinh doanh. Trong chuong n�y ch d c p d n doanh nghi p phi t�i ch�nh. � ti n

h�nh ho t d ng kinh doanh, doanh nghi p c n ph i c� nh ng y u t c n thi t l� tu

li u lao d ng, d i tu ng lao d ng v� s c lao d ng, d�i h i doanh nghi p ph i c�

m t lu ng v n nh t d nh. Mu n v y doanh nghi p ph i h�nh th�nh v� s d ng c�c

qu ti n t . Qu� tr�nh ho t d ng kinh doanh c a doanh nghi p cung l� qu� tr�nh h�nh

th�nh, ph�n ph i v� s d ng c�c qu ti n t c a doanh nghi p. Trong qu� tr�nh d�,

ph�t sinh v� h�nh th�nh c�c lu ng ti n t g n li n v i c�c ho t d ng d u tu v� ho t

d ng kinh doanh thu ng xuy�n c a doanh nghi p. C�c lu ng ti n t bao h�m c�c

117

lu ng ti n t di v�o v� c�c lu ng ti n t di ra kh i doanh nghi p, t o th�nh s v n

d ng c a c�c lu ng t�i ch�nh doanh nghi p.

B�n trong qu� tr�nh t o l p, ph�n ph i v� s d ng c�c qu ti n t c a doanh

nghi p l� c�c quan h kinh t , c�c quan h n�y du c g i l� c�c quan h t�i ch�nh v�

bao g m c�c quan h nhu:

- Quan h t�i ch�nh gi a doanh nghi p v i c�c ch th kh�c th hi n

trong vi c g�p v n, vay v n, cho vay v n& , trong vi c thanh to�n cho vi c mua

ho c b�n t�i s n, v t tu, h�ng ho�, d ch v &

- Quan h t�i ch�nh gi a doanh nghi p v i ngu i lao d ng trong doanh

nghi p: tr luong, thu ng, ph t v t ch t.

- Quan h gi a c�c b ph n trong doanh nghi p nhu thanh to�n gi a c�c

b ph n trong doanh nghi p, ph�n ph i l i nhu n sau thu c a doanh nghi p, h�nh

th�nh v� s d ng qu c a doanh nghi p.

- Quan h t�i ch�nh n y sinh trong c�c ho t d ng x� h i c a doanh

nghi p nhu t�i tr cho c�c t ch c x� h i, c�c qu t thi n, th d c, th thao, van

ho�&

- Quan h t�i ch�nh gi a doanh nghi p v i doanh nghi p nu c ngo�i

nhu li�n doanh li�n k t v i doanh nghi p nu c ngo�i ho t d ng Vi t Nam, thanh

to�n xu t nh p kh u h�ng ho�, d ch v &

T c�c d ng quan h t�i ch�nh tr�n c� th k t lu n t�i ch�nh doanh nghi p x�t

v n i dung v t ch t l� qu ti n t trong doanh nghi p du c t o l p, s d ng cho

m c d�ch kinh doanh c a doanh nghi p, x�t v th c ch t l� nh ng quan h kinh t

gi a doanh nghi p v i c�c ch th kinh t x� h i trong v� ngo�i nu c. T d�, c� th

kh�i qu�t t�i ch�nh doanh nghi p l� c�c quan h kinh t ph�t sinh g n li n v i qu�

tr�nh t o l p, ph�n ph i v� s d ng c�c qu ti n t trong qu� tr�nh ho t d ng kinh

doanh c a doanh nghi p nh m d t t i m c ti�u c a doanh nghi p.

2. � c di m c a t�i ch�nh doanh nghi p

T�i ch�nh doanh nghi p l� m t kh�u c a h th ng t�i ch�nh v� l� kh�u co s ,

n�n c� nh ng d c di m sau d�y:

118

Th nh t, g n li n v i qu� tr�nh ho t d ng kinh doanh c a doanh nghi p c�

c�c quan h t�i ch�nh doanh nghi p da d ng ph�t sinh nhu quan h n p, c p gi a

doanh nghi p v i nh� nu c, quan h thanh to�n v i c�c ch th kh�c trong x� h i,

v i ngu i lao d ng trong doanh nghi p.

Th hai, s v n d ng c a qu ti n t , v n kinh doanh c� nh ng n�t ri�ng bi t

d� l�: s v n d ng c a v n kinh doanh lu�n g n li n v i c�c y u t v t tu l� lao

d ng: ngo�i ph n t o l p ban d u ch�ng c�n du c b sung t k t qu kinh doanh; s

v n d ng c a v n kinh doanh v� m c ti�u doanh l i.

Cung gi ng nhu c�c kh�u t�i ch�nh kh�c, t�i ch�nh doanh nghi p c� ch c na ng

kh�ch quan d� l� ch c nang ph�n ph i v� ch c na ng gi�m d c. Nh c� ch c na ng

ph�n ph i m� doanh nghi p c� kh nang d ng vi�n khai th�c v� thu h�t c�c ngu n

t�i ch�nh trong n n kinh t d h�nh th�nh v n kinh doanh c a doanh nghi p. Sau khi

d� h�nh th�nh v n kinh doanh, d s d ng v n, m t l n n a ph i c� s tham gia c a

ch c nang ph�n ph i. L�c n�y ph�n ph i v n l i d ng nghia v i vi c d u tu v n:

d u tu b�n trong hay d u tu b�n ngo�i. L i nhu n thu du c l� y u t quan tr ng

nh t, quy t d nh phuong hu ng v� c�ch th c d u tu c a doanh nghi p. M c ti�u

cu i c�ng c a m i qu� tr�nh kinh doanh c a doanh nghi p l� thu l i nhu n, v� th

b�n c nh kh nang ph�n ph i d tho m�n v v n kinh doanh, t�i ch�nh doanh

nghi p c�n c� kh nang gi�m s�t d b�o hi u qu c a qu� tr�nh ph�n ph i. Ch c

na ng gi�m d c c a t�i ch�nh doanh nghi p c� kh na ng ph�t hi n nh ng khuy t t t

trong kh�u ph�n ph i d t d� di u ch nh qu� tr�nh ph�n ph i nh m th c hi n

phuong hu ng m c ti�u chi n lu c s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p. Song

ch c nang kh�ch quan d� c a t�i ch�nh doanh nghi p ph�t huy d n m c n�o th� ph

thu c v�o s nh n th c m t c�ch t gi�c v� ho t d ng ch quan c a ngu i qu n l�.

�� ch�nh l� vai tr� c a t�i ch�nh doanh nghi p.

3. Vai tr� c a t�i ch�nh doanh nghi p

Trong ho t d ng kinh doanh c a doanh nghi p, t�i ch�nh doanh nghi p c�

nh ng vai tr� ch y u sau d�y:

- Huy d ng d m b o d y d v� k p th i v n cho ho t d ng kinh doanh c a

doanh nghi p.

119

� th c hi n m i qu� tr�nh kinh doanh c a doanh nghi p tru c h t ph i c�

m t y u t ti n d d� l� v n kinh doanh. Vai tr� c a t�i ch�nh doanh nghi p tru c

h t du c th hi n vi c x�c d nh d�ng d n nhu c u v n c n thi t cho ho t d ng c a

doanh nghi p trong t ng th i k . Ti p d� ph i l a ch n c�c phuo ng ph�p v� h�nh

th c huy d ng v n th�ch h p, d�p ng k p th i c�c nhu c u v n d ho t d ng c a

c�c doanh nghi p du c th c hi n m t c�ch nh p nh�ng li�n t c v i chi ph� huy d ng

v n th p nh t.

- T ch c s d ng v n ti t ki m v� hi u qu . Vi c t ch c s d ng v n

ti t ki m v� hi u qu du c coi l� di u ki n t n t i v� ph�t tri n c a m i doanh

nghi p. T�i ch�nh doanh nghi p c� vai tr� quan tr ng trong vi c d�nh gi� v� l a

ch n d �n d u tu t i uu; huy d ng t i da s v n hi n c� v�o ho t d ng kinh doanh,

ph�n b h p l� c�c ngu n v n, s d ng c�c bi n ph�p d ta ng nhanh v�ng quay c a

v n, n�ng cao kh nang sinh l i c a v n kinh doanh.

- ��n b y k�ch th�ch v� di u ti t kinh doanh. Vai tr� n�y c a t�i ch�nh

doanh nghi p du c th hi n th�ng qua vi c t o ra s c mua h p l� d thu h�t v n

d u tu, lao d ng, v t tu, d ch v , d ng th i x�c d nh gi� b�n h p l� khi ph�t h�nh c

phi u, h�ng ho� b�n, d ch v v� th�ng qua ho t d ng ph�n ph i thu nh p c a doanh

nghi p, ph�n ph i qu ti n thu ng, qu ti n luong, th c hi n c�c h p d ng kinh

- Gi�m s�t ki m tra ch t ch ho t d ng kinh doanh c a doanh nghi p.

T�nh h�nh t�i ch�nh c a doanh nghi p l� m t t m guong ph n �nh trung th c nh t

m i ho t d ng kinh doanh c a doanh nghi p th�ng qua c�c ch ti�u t�i ch�nh th c

hi n m� c�c nh� qu n l� doanh nghi p d d�ng nh n th y th c tr ng qu� tr�nh kinh

doanh c a doanh nghi p, d t d� c� th d�nh gi� kh�i qu�t v� ki m so�t du c c�c

m t ho t d ng c a doanh nghi p, ph�t hi n k p th i nh ng vu ng m c, t n t i d t

d� dua ra c�c quy t d nh di u ch nh c�c ho t d ng kinh doanh nh m d t t i m c

ti�u d � d nh.

Vai tr� c a t�i ch�nh doanh nghi p s tr n�n t�ch c c hay th d ng tru c h t

l� ph thu c v�o s nh n th c v� v n d ng c�c ch c nang c a t�i ch�nh, sau n a c�n

ph thu c v�o m�i tru ng kinh doanh, co ch t ch c t�i ch�nh doanh nghi p v� c�c

nguy�n t c c n qu�n tri t trong m i ho t d ng t�i ch�nh doanh nghi p.

120

II. T CH C T�I CH�NH DOANH NGHI P

� s d ng t t c�ng c t�i ch�nh, ph�t huy vai tr� t�ch c c c a ch�ng trong s n

xu t kinh doanh c n ph i t ch c t�i ch�nh. T ch c t�i ch�nh doanh nghi p l� vi c

ho ch d nh chi n lu c v s d ng t�i ch�nh v� h th ng c�c bi n ph�p d th c hi n

chi n lu c d� nh m d t du c m c ti�u kinh doanh c a doanh nghi p trong m t th i

k nh t d nh. Song vi c t ch c t�i ch�nh doanh nghi p l i ch u nh hu ng c a

nhi u nh�n t (nhu s kh�c nhau v h�nh th c ph�p l� t ch c doanh nghi p, d c

di m kinh t k thu t c a ng�nh, m�i tru ng kinh doanh& ) v� c�c nguy�n t c c n

qu�n tri t.

1. C�c nh�n t nh hu ng d n t ch c TCDN

1.1. H�nh th c ph�p l� c a t ch c doanh nghi p

Theo h�nh th c ph�p l� t ch c doanh nghi p, nu c ta hi n nay c� c�c lo i

h�nh doanh nghi p sau d�y:

- Doanh nghi p nh� nu c.

- C�ng ty c ph n.

- C�ng ty tr�ch nhi m h u h n.

- C�ng ty h p danh.

- Doanh nghi p tu nh�n.

- Doanh nghi p c� v n d u tu nu c ngo�i.

C�c lo i h�nh doanh nghi p kh�c nhau chi ph i d n vi c t ch c, huy d ng

v n cung nhu vi c ph�n chia l i nhu n cung kh�c nhau. Ch ng h n, doanh nghi p

nh� nu c du c Ng�n s�ch nh� nu c d u tu v n to�n b ho c m t ph n v n d i u l

ban d u. Ngo�i v n nh� nu c d u tu, doanh nghi p du c quy n huy d ng v n du i

c�c h�nh th c ph�t h�nh tr�i phi u, vay v n, nh n g�p li�n doanh& nhung kh�ng

thay d i h�nh th c s h u c a doanh nghi p. Vi c ph�n ph i l i nhu n sau thu

du c th c hi n theo quy d nh c a ch�nh ph . � i v i doanh nghi p tu nh�n th� v n

l� do ch doanh nghi p tu nh�n t b ra, cung c� th huy d ng th�m t b�n ngo�i

du i h�nh th c di vay. Lo i doanh nghi p n�y kh�ng du c ph�p ph�t h�nh m t lo i

ch ng kho�n n�o tr�n th tru ng d ta ng v n. Ph n thu nh p sau thu thu c quy n

s h u v� s d ng c a ch doanh nghi p. C�n d i v i c�ng ty tr�ch nhi m h u h n

121

th� v n di u l c a c�ng ty l� do c�c th�nh vi�n d�ng g�p. Trong qu� tr�nh ho t

d ng v n c� th tang n�n nh k t n p th�m th�nh vi�n m i, tr�ch t qu d tr ho c

di vay b�n ngo�i nhung kh�ng du c ph�p ph�t h�nh ch ng kho�n. Vi c ph�n chia

l i nhu n sau thu do c�c th�nh vi�n quy t d nh, m c l i nhu n c�c th�nh vi�n nh n

du c ph thu c v�o v n d�ng g�p&

1.2. � c di m kinh t - k thu t c a ng�nh kinh doanh

T ch c t�i ch�nh doanh nghi p c�n d a v�o d c di m kinh t - k thu t c a

ng�nh kinh doanh. M i ng�nh kinh doanh c� d c di m v m t kinh t v� k thu t

ri�ng. Nh ng d c di m d� d� nh hu ng d n co c u v n kinh doanh c a doanh

nghi p (ng�nh c�ng nghi p khai th�c, c�ng nghi p ch bi n v n c d nh chi m t

tr ng kh�c nhau trong t ng s v n kinh doanh); nh hu ng d n t c d lu�n chuy n

v n (t c d lu�n chuy n v n c a doanh nghi p s n xu t ch m hon t c d lu�n

chuy n v n c a c�c doanh nghi p thuong m i d ch v , doanh nghi p s n xu t kinh

doanh c� t�nh ch t th i v kh�c v i doanh nghi p s n xu t kinh doanh li�n t c& ).

1.3. M�i tru ng kinh doanh

M�i tru ng kinh doanh bao g m t t c c�c di u ki n b�n ngo�i nh hu ng t i

ho t d ng c a doanh nghi p. Do d�, vi c t ch c t�i ch�nh doanh nghi p ph i t�nh

d n t�c d ng c a m�i tru ng kinh doanh.

M�i tru ng kinh doanh bao g m: s n d nh v kinh t , th tru ng, l�i su t, co

s h t ng c a n n kinh t , s ti n b c a khoa h c k thu t v� c�ng ngh , ch�nh

s�ch kinh t , t�i ch�nh c a nh� nu c& S n d nh c a n n kinh t s t o m�i tru ng

thu n l i cho ho t d ng kinh doanh c a doanh nghi p. N n kinh t bi n d ng c� th

g�y n�n nh ng r i ro cho kinh doanh, nh ng r i ro d� nh hu ng t i c�c kho n chi

ph� d u tu, nh hu ng nhu c u v v n, nh hu ng t i thu nh p c a doanh nghi p, co

s h t ng c a n n kinh t ph�t tri n cung nh hu ng d n ti t ki m chi ph� trong

kinh doanh&

Th tru ng, gia c , l�i su t d u nh hu ng d n ho t d ng kinh doanh c a

doanh nghi p.

Th tru ng t�i ch�nh, th tru ng h�ng ho� ph�t tri n t o di u ki n thu n l i cho

doanh nghi p huy d ng v n t b�n ngo�i cung nhu mua v t tu, thi t b b�n h�ng ho�

c a doanh nghi p du c d d�ng.

122

Gi� c , l�i su t d u nh hu ng t i s ta ng gi m v chi ph� t�i ch�nh v� s h p

d n c a c�c h�nh th c t�i tr kh�c nhau. M c l�i su t cung l� m t y u t do lu ng

kh na ng huy d ng v n vay.

S ti n b khoa h c k thu t v� c�ng ngh d�i h i doanh nghi p kh�ng ng ng

c i ti n k thu t, d i m i c�ng ngh d m b o cho s n ph m c a doanh nghi p t n

t i v� ph�t tri n, d ng v ng trong c nh tranh. T d�, d�i h i doanh nghi p ph i c�

v n d u tu l n v� ch n hu ng d u tu th�ch h p& Ch�nh s�ch kinh t v� t�i ch�nh

c a nh� nu c d i v i doanh nghi p (nhu ch�nh s�ch khuy n kh�ch d u tu, ch�nh

s�ch thu , ch�nh s�ch t�n d ng v� l�i su t, ch�nh s�ch ngo i h i, ch d kh u hao& )

ph� h p v i m�i tru ng t�i ch�nh vi m� s n d nh, t o di u ki n cho c�c doanh

nghi p d u tu ph�t tri n, khuy n kh�ch c�c doanh nghi p t�ch t v n, s d ng v n

ti t ki m v� c� hi u qu .

2. Nguy�n t c t ch c t�i ch�nh doanh nghi p

T ch c t�i ch�nh c a doanh nghi p kh�ng nh ng ch d a v�o c�c nh�n t tr�n

m� c�n ph i qu�n tri t d y d c�c nguy�n t c sau d�y:

Th nh t: Nguy�n t c t�n tr ng lu t ph�p

Trong n n kinh t th tru ng, m c ti�u chung c a c�c doanh nghi p l� d u

hu ng t i l i nhu n. V� l i nhu n t i da m� c�c doanh nghi p c� th kinh doanh v i

b t c gi� n�o c� th phuong h i t i l i �ch qu c gia, d n l i �ch c a c�c doanh

nghi p kh�c. Do d�, song song v i b�n tay v� h�nh c a n n kinh t th tru ng ph i

c� b�n tay h u h�nh c a nh� nu c d di u ch nh n n kinh t . Nh� nu c d� s d ng

h�ng lo t c�c c�ng c nhu lu t ph�p, ch�nh s�ch t�i ch�nh, ti n t , gi� c & d qu n

l� vi m� n n kinh t . C�c c�ng c d� m t m t t o di u ki n k�ch th�ch m r ng d u

tu, t o m�i tru ng kinh doanh, m t kh�c t o ra khu�n kh lu t ph�p kinh doanh r t

ch t ch . V� v y, nguy�n t c h�ng d u c a t ch c t�i ch�nh doanh nghi p l� ph i

t�n tr ng lu t ph�p. Doanh nghi p ph i hi u lu t d d u tu d�ng hu ng noi du c

nh� nu c khuy n kh�ch (nhu gi m thu , t�i tr t�n d ng& )

Th hai: Nguy�n t c h ch to�n kinh doanh

H ch to�n kinh doanh l� nguy�n t c quan tr ng nh t, quy t d nh t i s s ng

c�n c a c�c doanh nghi p trong n n kinh t th tru ng. Y�u c u t i cao c a nguy�n

t c n�y l� l y thu b� chi, c� doanh l i. N� ho�n to�n tr�ng h p v i m c ti�u c a c�c

123

doanh nghi p l� kinh doanh d d t du c l i nhu n t i d a. Do c� s th ng nh t d�

n�n h ch to�n kinh doanh kh�ng ch l� di u ki n d th c hi n m� c�n l� y�u c u b t

bu c c�c doanh nghi p ph i th c hi n n u nhu kh�ng mu n doanh nghi p b ph�

s n. Th nhung h ch to�n kinh doanh ch c� th du c ph�t huy t�c d ng trong m�i

tru ng d�ch th c l� n n kinh t h�ng ho� m� d nh cao c a n� l� n n kinh t th

tru ng v� doanh nghi p du c t ch v m t t�i ch�nh, t ch trong kinh doanh.

Doanh nhi p du c quy n s h u, s d ng, d nh do t t�i s n c a m�nh, ch d ng l a

ch n ng�nh ngh , d a b�n d u tu, h�nh th c d u tu kinh doanh, g�p v n v�o c�c

doanh nghi p kh�c; l a ch n h�nh th c v� c�ch th c huy d ng v n, ch d ng t�m

ki m th tru ng kh�ch h�ng v� k� k t h p d ng; tuy n thu� v� s d ng lao d ng

theo y�u c u kinh doanh; ch d ng �p d ng phuo ng th c qu n l� khoa h c hi n d i

d n�ng cao hi u qu v� kh nang c nh tranh. M c ti�u hi u qu kinh t ph i du c

coi l� m c ti�u bao tr�m chi ph i ho t d ng t�i ch�nh c a doanh nghi p.

Th ba: Nguy�n t c gi ch t�n

Gi ch t�n kh�ng ch l� m t ti�u chu n d o d c trong cu c s ng d i thu ng

m� c�n l� nguy�n t c nghi�m ng t trong kinh doanh n�i chung v� trong t ch c t�i

ch�nh doanh nghi p n�i ri�ng. Trong th c t kinh doanh cho th y, k l�m m t ch

t�n, ch ham l i tru c m t s b b n h�ng xa l�nh. �� l� nguy co d n d n ph� s n.

Do d� trong t ch c t�i ch�nh doanh nghi p d gi ch t�n c n t�n tr ng nghi�m

ng t c�c k lu t thanh to�n, chi tr c�c h p d ng kinh t , c�c cam k t v g�p v n d u

tu, v� ph�n chia l i nhu n. M t kh�c d gi ch t�n doanh nghi p cung c n m nh

d n d u tu, d i m i c�ng ngh , c i ti n ki thu t d n�ng cao ch t lu ng s n ph m d

lu�n gi du c gi� tr c a nh�n hi u h�ng ho� c a doanh nghi p.

Th tu: Nguy�n t c an to�n ph�ng ng a r i ro

� m b o an to�n, ph�ng ng a r i ro b t tr c cung du c coi l� nguy�n t c quan

tr ng trong kinh doanh n�i chung v� t ch c t�i ch�nh doanh nghi p n�i ri�ng. � m

b o an to�n l� co s v ng ch c cho vi c th c hi n m c ti�u kinh doanh c� hi u qu .

Nguy�n t c an to�n c n du c qu�n tri t trong m i kh�u c a c�ng t�c t ch c t�i

ch�nh doanh nghi p: an to�n trong vi c l a ch n ngu n v n, an to�n trong vi c l a

ch n d i t�c d u tu li�n doanh, an to�n trong vi c s d ng v n& An to�n v� m o

hi m trong kinh doanh l� hai th�i c c d i l p nhau. M o hi m trong d u tu thu ng

ph i ch p nh n nhi u r i ro l n, nhung cung thu ng thu du c l i nhu n cao v�

124

ngu c l i. �i u n�y d�i h i c�c nh� t�i ch�nh ph i c� nh ng quy t s�ch d�ng d n

trong c�c th i co th�ch h p d l a ch n phuong �n d u tu v a d m b o an to�n, v a

mang l i hi u qu cao. Ngo�i c�c gi i ph�p l a ch n phuo ng �n an to�n trong kinh

doanh, c n thi t ph i t o l p qu d ph�ng (qu d tr t�i ch�nh) ho c tham gia b o

hi m. M t kh�c, vi c th�nh l p c�ng ty, h�nh th c ph�t h�nh c phi u cung l� bi n

ph�p v a d t p trung v n, v a d san s r i ro cho c�c c d�ng nh m tang d an

to�n v n trong kinh doanh c a doanh nghi p.

Tr�n d�y l� nh ng nguy�n t c r t co b n c n du c qu�n tri t trong c�ng t�c t

ch c t�i ch�nh doanh nghi p. � s d ng t t c�ng c t�i ch�nh doanh nghi p, c n

thi t ph i t�m hi u nh ng n i dung ho t d ng c a t�i ch�nh doanh nghi p.

III. NH NG N I DUNG CH Y U C A HO T

� NG T�I CH�NH DOANH NGHI P.

Trong n n kinh t th tru ng, ho t d ng c a t�i ch�nh doanh nghi p c� v tr�

quan tr ng d c bi t, chi ph i t t c c�c kh�u c a qu� tr�nh kinh doanh c a m t

doanh nghi p.

Tu t ng lo i h�nh doanh nghi p m� c� nh ng n i dung ho t d ng t�i ch�nh

kh�c nhau, tr ng t�m v� m c d qu n l� trong t ng kh�u cung kh�c nhau. ph n

n�y ch gi i thi u n i dung ho t d ng t�i ch�nh c a doanh nghi p phi t�i ch�nh

(doanh nghi p s n xu t kinh doanh). Ho t d ng t�i ch�nh c a c�c doanh nghi p s n

xu t kinh doanh bao g m nh ng n i dung ch y u sau d�y:

1. Qu n l� s d ng v n kinh doanh c a doanh nghi p

Trong n i dung ho t d ng t�i ch�nh c a doanh nghi p, qu n l� v� s d ng v n

kinh doanh l� kh�u quan tr ng nh t, c� t�nh ch t quy t d nh t i m c d tang tru ng

ho c suy tho�i c a m t doanh nghi p. Qu n l� s d ng v n kinh doanh bao g m

nhi u kh�u nhu x�c d nh nhu c u v n kinh doanh, khai th�c t o l p v n kinh doanh,

d u tu s d ng v� b o to�n v n kinh doanh& V y v n kinh doanh l� g�, n� c�

nh ng d c trung g� trong qu� tr�nh v n d ng c a n�. Nh n th c du c v n d n�y

kh�ng ch c� � nghia v m t l� lu n m� c�n c� � nghia trong vi c d nh ra nh ng

lu n c cho c�c phuong ph�p qu n l� v n.

125

1.1.V n kinh doanh v� nh ng d c trung c a n�

� ti n h�nh b t k m t qu� tr�nh s n xu t kinh doanh n�o cung c n ph i c�

v n. V n l� di u ki n ti�n quy t, c� � nghia quy t d nh t i c�c bu c ti p theo c a

qu� tr�nh kinh doanh. � ti n h�nh s n xu t kinh doanh, doanh nghi p d�ng v n d�

d mua s m c�c y u t c a qu� tr�nh s n xu t kinh doanh nhu s c lao d ng, d i

tu ng lao d ng v� tu li u lao d ng. Do s t�c d ng c a lao d ng v�o d i tu ng lao

d ng th�ng qua tu li u lao d ng m� h�ng ho� d ch v du c t o ra v� ti�u th tr�n th

tru ng. Cu i c�ng, c�c h�nh th�i v t ch t kh�c nhau d� du c chuy n ho� v h�nh

th�i ti n t ban d u. � d m b o s t n t i ph�t tri n c a doanh nghi p, s ti n thu

du c do ti�u th s n ph m ph i d m b o b� d p to�n b c�c chi ph� d� b ra v� c�

l�i. Nhu v y, s ti n d� ng ra ban d u kh�ng nh ng ch du c b o t n m� n� c�n

du c tang th�m do ho t d ng kinh doanh mang l i. To�n b gi� tr ng ra ban d u

v� c�c qu� tr�nh ti p theo cho s n xu t kinh doanh du c g i l� v n. V n du c bi u

hi n c b ng ti n l n c gi� tr v t tu t�i s n v� h�ng ho� c a doanh nghi p, t n t i

du i c h�nh th�i v t ch t c th v� kh�ng c� h�nh th�i v t ch t c th . T d� c� th

hi u, v n kinh doanh c a doanh nghi p l� bi u hi n b ng ti n c a to�n b t�i s n

h u h�nh v� t�i s n v� h�nh du c d u tu v�o kinh doanh nh m m c d�ch sinh l i.

V n kinh doanh trong c�c doanh nghi p l� m t qu ti n t d c bi t. V n kinh

doanh c a doanh nghi p nh m ph c v cho s n xu t kinh doanh t c l� m c d�ch

t�ch lu . V n kinh doanh c a doanh nghi p nh m ph c v cho s n xu t kinh doanh.

V n kinh doanh ph i d t t i m c ti�u sinh l i v� v n lu�n thay d i h�nh th�i bi u

hi n, n� v a t n t i du i h�nh th�i ti n v a t n t i du i h�nh th�i v t tu ho c t�i s n

v� h�nh, nhung k t th�c v�ng tu n ho�n ph i l� h�nh th�i ti n.

d�y c n c� s ph�n bi t gi a ti n v� v n. Ti n du c g i l� v n ph i d ng

th i th a m�n nh ng di u ki n sau d�y:

Th nh t, ti n ph i d i di n cho m t lu ng h�ng ho� nh t d nh (ti n ph i du c

d m b o b ng m t lu ng t�i s n c� th c).

Th hai, ti n ph i du c t�ch t v� t p trung d n m t lu ng nh t d nh, d s c d

d u tu cho m t d �n kinh doanh.

Th ba, khi d� d v s lu ng, ti n ph i du c v n d ng nh m m c d�ch sinh

l i. C�ch v n d ng v� phuo ng th c v n d ng c a ti n l i do phuong th c d u tu

kinh doanh quy t d nh. C�c phuo ng th c d u tu c� th m� ph ng theo so d sau:

126

SL�

T H & SX & H - T

TLSX

Tru ng h p d u tu v�o linh v c thuong m i

T H T

Tru ng h p d u tu mua c phi u tr�i phi u, g�p v n li�n doanh &

T T

Trong th c t , m t doanh nghi p c� th v n d ng d ng th i c ba phuong th c

d u tu v n ti n t theo c�c m� h�nh tr�n mi n sao d t du c m c ti�u c� m c doanh

l i cao v� n m trong khu�n kh c a ph�p lu t. M c d�ch v n d ng c a ti n v n l�

d sinh l i. Trong qu� tr�nh v n d ng, v n c� th thay d i h�nh th�i bi u hi n

nhung di m xu t ph�t v� di m cu i c�ng c a v�ng tu n ho�n ph i l� gi� tr - l� ti n.

� ng ti n ph i quay v no i xu t ph�t v i gi� tr l n hon. �� l� nguy�n l� d u tu, s

d ng v� b o to�n v n. Trong n n kinh t th tru ng, gi� tr th c c a m t doanh

nghi p kh�ng ph i ch l� ph�p c ng gi n don c�c lo i v n c d nh v� v n luu d ng

hi n c�, m� c�n t�nh d n gi� tr c a nh ng t�i s n kh�c c� kh na ng sinh l i c a

doanh nghi p nhu v tr� d a l� c a doanh nghi p, b� quy t v c�ng ngh ch t o s n

ph m, m c d uy t�n c a nh�n hi u s n ph m tr�n th tru ng, uy t�n c a ngu i l�nh

d o doanh nghi p, tr�nh d tay ngh c�ng nh�n& Nh ng t�i s n tr�n du c g i l� t�i

s n v� h�nh. Nh ng t�i s n n�y c� vai tr� r t quan tr ng trong vi c t o ra kh nang

sinh l i c a doanh nghi p. V� th , khi g�p v n li�n doanh, c�c h i vi�n c� th g�p

b ng ti n, v t tu, m�y m�c thi t b , nh� xu ng, d t kinh doanh v� c b� quy t k

thu t ho c kh nang uy t�n kinh doanh . T t nhi�n, khi g�p v n, nh ng t�i s n d�

d u ph i du c lu ng ho� d quy v gi� tr , d� ch�nh l� gi� tr th c c a doanh

nghi p. Nh ng nh n th c tr�n d�y v v n kinh doanh kh�ng ch gi�p cho vi c x�c

d nh gi� tr th c c a m t doanh nghi p, m� c�n gi�p cho c�ng t�c qu n l� v n c�

t m nh�n r ng d khai th�c, s d ng nh ng ti m nang s n c� c a doanh nghi p ph c

v cho d u tu kinh doanh trong n n kinh t th tru ng

1.2 � u tu v n kinh doanh

Can c v�o m c d�ch kinh doanh c a doanh nghi p, v n d u tu du c d ng

nghia v i v n kinh doanh. �� l� s v n du c d�ng v�o kinh doanh trong m t linh

v c nh t d nh nh m m c d�ch sinh l i. � u tu v n l� ho t d ng ch quan c� c�n

nh c c a ngu i qu n l� trong vi c b v n v�o m t m c ti�u kinh doanh n�o d� v i

hy v ng s dua l i hi u qu kinh t cao trong tuong lai. Vi c b v n v�o m c d�ch

127

kinh doanh n�o d� nh m m c d�ch thu l i nhu n th� du c g i l� d u tu v n. Trong

th c t , gi a kh nang thu l i nhu n cao v i kh nang an to�n v v n thu ng m�u

thu n v i nhau: m c l i nhu n c�ng cao th� d r i ro c�ng l n. Do d�, ngu i d u tu

c n ph i l a ch n hu ng d u tu v� phuong �n d u tu th�ch h p.

Theo ph m vi d u tu, d u tu c a doanh nghi p chia ra d u tu v�o b�n trong v�

d u tu ra b�n ngo�i doanh nghi p.

� u tu v�o b�n trong doanh nghi p du c chia l�m hai lo i, d� l� d u tu x�y

d ng co b n v� d u tu v n luu d ng. V n d u tu x�y d ng co b n l� v n d u tu

nh m t o ra t�i s n c d nh c a doanh nghi p (TSC�). Theo t�nh ch t c�ng vi c,

d u tu x�y d ng co b n chia l�m ba lo i: d u tu cho x�y v� l p, d u tu mua m�y

m�c thi t b v� d u tu x�y d ng co b n kh�c. Theo h�nh th�i v t ch t c a k t qu

d u tu, d u tu XDCB chia l�m hai lo i: d u tu TSC� h u h�nh v� d u tu TSC� v�

h�nh (mua b ng ph�t minh, s�ng ch , b n quy n, quy tr�nh c�ng ngh s n xu t m i,

nh�n hi u thuong m i & .). � u tu v n luu d ng (VL�): doanh nghi p c n d tr

thu ng xuy�n v nguy�n v t li u, b�n th�nh ph m, c�ng c s n xu t nh & tuo ng

ng v i quy m� s n xu t kinh doanh d d m b o cho ho t d ng c a doanh nghi p

du c th c hi n. Ngo�i ra ph i c� m t s v n luu d ng b ng ti n m t.

� u tu ra b�n ngo�i doanh nghi p l� g�p v n li�n doanh v i doanh nghi p

kh�c, mua c phi u, tr�i phi u doanh nhgi p kh�c ho c c a Nh� nu c. Trong n n

kinh t th tru ng, d ph�t tri n v� b o to�n v n ph�ng ng a r i ro, doanh nghi p

thu ng d�nh m t t l v n d u tu nh t d nh d u tu t�i ch�nh ra b�n ngo�i.

Vi c ph�n lo i v n d u tu theo co c u v n gi�p doanh nghi p xem x�t t�nh

h p l� c�c kho n d u tu trong t ng v n kinh doanh c a doanh nghi p ph� h p v i

di u ki n c th c a m�i tru ng c nh tranh nh m d t hi u qu d u tu cao.

Trong m c ti�u d u tu c th c a doanh nghi p, d u tu c a doanh nghi p du c

chia th�nh c�c lo i sau:

- � u tu cho vi c tang nang l c s n xu t c a doanh nghi p.

- � u tu cho d i m i s n ph m.

- � u tu thay d i thi t b c�ng ngh .

- � u tu d m r ng ti�u th s n ph m, tang nang l c c nh tranh.

- � u tu t�i ch�nh ra b�n ngo�i.

128

Vi c ph�n lo i n�y gi�p cho doanh nghi p ki m so�t du c t�nh h�nh th c hi n

d u tu d�i h n theo nh ng m c ti�u nh t d nh, qua d� c� th t p trung v n cho

nh ng m c ti�u d t hi u qu cao nh t ho c nh ng m c ti�u n m trong chi n lu c

kinh doanh c a doanh nghi p.

� u tu d�i h n c a doanh nghi p l� m t nh�n t quy t d nh s ph�t tri n c a

doanh nghi p, do d� vi c l a ch n hu ng d u tu c� t m quan tr ng quy t d nh.

V m t kinh t k thu t v� c�ng ngh , quy t d nh d u tu d�i h n c� nh hu ng

d n ho t d ng s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p trong su t m t th i gian d�i,

nh hu ng c� t�nh ch t quy t d nh d n quy m�, tr�nh d trang thi t b k thu t, c�ng

ngh s n xu t c a doanh nghi p, t d� nh hu ng d n ch t lu ng s n ph m, d n

ti�u th s n ph m v� l i nhu n d t du c trong tuong lai.

V m t t�i ch�nh, quy t d nh d u tu d�i h n l� m t quy t d nh t�i ch�nh d�i h n

v� thu ng l� ph i vay ho c huy d ng t b�n ngo�i. � u tu sai s g�y h u qu

nghi�m tr ng cho doanh nghi p, l�ng ph� v n, g�y n�n t�nh tr ng n n n, ho t d ng

k�m hi u qu v� c� th d n d n ph� s n.

� c� quy t d nh d u tu d�i h n d�ng d n, doanh nghi p ph i quy t d nh h p

l� c�c quan h c u th�nh v n kinh doanh c a doanh nghi p nhu:

- Quan h h p l� gi a v n c d nh v� v n luu d ng.

- Quan h g a t�i s n h u h�nh v� t�i s n v� h�nh.

- Quan h gi a d u tu b�n trong v� d u tu b�n ngo�i.

- Quan h gi a d u tu ban d u v� d u tu m r ng, d u tu d i m i.

- Quan h d u tu trong nu c v� d u tu ra nu c ngo�i.

1.3. Ngu n v n kinh doanh

� ti n h�nh s n xu t kinh doanh, doanh nghi p c n c� v n: v n d u tu ban

d u v� v n b sung d m r ng s n xu t kinh doanh. � i v i m t doanh nghi p,

v n d u tu du c h�nh th�nh t nhi u ngu n kh�c nhau. C� th c� c�c ngu n v n do

Ng�n s�ch Nh� nu c c p, ngu n v n do ch kinh doanh b ra, ngu n v n t�ch luy

du c trong qu� tr�nh kinh doanh, ngu n v n do li�n doanh, ngu n v n t ph�t h�nh

c phi u v� ngu n v n huy d ng kh�c.

129

Ngu n v n t Ng�n s�ch nh� nu c:

l� ngu n v n do Ng�n s�ch nh� nu c c p

cho c�c doanh nghi p nh� nu c l�c m i h�nh th�nh doanh nghi p. Ngu n v n Ng�n

s�ch nh� nu c c p ph�t cho c�c doanh nghi p nh� nu c s c� xu hu ng gi m d�ng

k c v t tr ng v� s lu ng. C�c doanh nghi p nh� nu c ph i ch d ng b sung

v n b ng c�c ngu n t�i tr kh�c.

Ngu n v n t c�

l� ngu n v n do ch d u tu b ra. Ngu n v n g c c a v n t

c� l� ti n d d�nh, t�ch luy du c t l i nhu n h�ng nam c a doanh nghi p ho c huy

d ng v n c ph n do ph�t h�nh c phi u. C phi u l� gi y ch ng nh n quy n s

h u c a s v n d� g�p v�o c�ng ty c ph n v� nh d� du c hu ng nh ng quy n l i

c a doanh nghi p. Huy d ng v n b ng c�ch ph�t h�nh c phi u l� m t phuong th c

huy d ng c� hi u qu c�c ngu n t�i ch�nh trong x� h i d c� m t s v n l n, n

d nh cho d u tu kinh doanh.

Theo lu t kinh doanh, d du c kinh doanh trong m t linh v c nh t d nh, v n

t c� c a doanh nghi p d t d n m t quy m� nh t d nh. Nh� nu c quy d nh b t bu c

khi doanh nghi p ra d i ph�i c� v n ph�p d nh m c m� lu t ph�p quy d nh cho

t ng ng�nh ngh , d ng th i ph i c� v n di u l d ho t d ng v i y�u c u v n di u

l kh�ng nh ho n v n ph�p d nh.

Ngu n v n li�n doanh

: l� nh ng ngu n d�ng g�p theo t l gi a c�c ch d u

tu d c�ng kinh doanh v� c�ng hu ng l i nhu n. Vi c g�p v n li�n doanh c� th

du c h�nh th�nh t nhi u ngu n t�y theo t ng lo i h�nh doanh nghi p, c� th l� li�n

doanh gi a ngu n v n ng�n s�ch v i c�c ngu n v n t c� c a tu nh�n, li�n doanh

gi a v n ng�n s�ch c a qu c gia n�y v i qu c gia kh�c ho c li�n doanh gi a tu

nh�n v i nhau & H�nh th c g�p v n li�n doanh th�ch h p v i c�c c�ng ty c� quy

m� nh , t ch c qu n l� s n xu t v� qu n l� v n, chia l�i gi n do n.

Ngu n v n t�n d ng:

l� kho n v n m� doanh nghi p c� th vay d�i h n c a c�c

ng�n h�ng thuo ng m i, c�ng ty t�i ch�nh, c�ng ty b o hi m ho c c�c t ch c t�i

ch�nh trung gian kh�c, huy d ng c a c�n b c�ng nh�n vi�n l�m vi c trong doanh

nghi p ho c vay nu c ngo�i theo co ch t vay t tr , cung c� th b ng h�nh th c

doanh nghi p ph�t h�nh tr�i phi u d huy d ng v n cho d u tu kinh doanh. Tr�i

phi u l� phi u nh n n do doanh nghi p ph�t h�nh khi vay v n c a ngu i kh�c d

kinh doanh, cam k t tr l i t c v� ho�n tr v n vay theo th i h n nh t d nh. Theo

d nh k , doanh nghi p ph i tr cho ngu i c� tr�i phi u m t kho n l i t c c d nh v�

130

d n th i h n thanh to�n doanh nghi p ph i thanh to�n s ti n vay. � i v i doanh

nghi p, tr�i phi u l� phuo ng ti n t�i ch�nh d vay v n tr�n th tru ng. Tuy nhi�n vay

du c hay kh�ng c�n t�y thu c v�o nhi u y u t c a doanh nghi p. C�c ch n cho

doanh nghi p vay thu ng quan t�m d n c�c v n d nhu: t�nh h�nh t�i ch�nh c a b n

th�n doanh nghi p c� l�nh m nh kh�ng, m� tru c ti�n l� kh nang thanh to�n, uy t�n

c a doanh nghi p tr�n th tru ng, cho vay c� b m t v n hay kh�ng. d�y c� t�c

d ng c a y u t l m ph�t l�m gi m s c mua c a v n cho vay, c� c r i ro c a

doanh nghi p, l�i su t th c t c� du c bao nhi�u& C�n d i v i doanh nghi p khi

vay c n ph i c�n nh c xem x�t k :

- N u hi u qu th c t c a kho n vay kh�ng d d tr gi� c kho n vay th�

kh�ng n�n vay.

- N u hi u qu th c t c a kho n vay tuo ng duong v i gi� c kho n vay

th� c�n nh c k , nh t l� ph i t�nh t i c�c r i ro c� th x y ra.

- N u hi u qu th c t c�c kho n vay cao hon gi� c c�c kho n vay th� n�n

vay, v� vay t t hon l� ph�t h�nh c phi u (b�n b t quy n s h u t�i s n)

Nghi�n c u n i dung, t�nh ch t c a c�c ngu n v n gi�p cho doanh nghi p c�

th l a ch n ngu n v n, khai th�c huy d ng v n ph� h p v i nhu c u v� kh na ng

cho ph�p c a m i doanh nghi p. M i m t lo i h�nh doanh nghi p cung ch c� th

khai th�c huy d ng v n tr�n m t s ngu n nh t d nh. Ch ng h n, d i v i doanh

nghi p nh� nu c du c ph�p huy d ng ngu n v n t Ng�n s�ch nh� nu c, c�n c�c

lo i h�nh doanh nghi p kh�c th� kh�ng c� kh na ng. � i v i c�ng ty tr�ch nhi m

h u h n, c�ng ty h p danh, doanh nghi p tu nh�n, ngo�i ngu n v n t c� c a m�nh,

th� c� th vay c a c�c t ch c t�i ch�nh trung gian d b sung v n s n xu t kinh

doanh, nhung kh�ng du c ph�t h�nh ch ng kho�n. Trong khi d�, d i v i c�c c�ng

ty c ph n, d huy d ng v n cho s n xu t kinh doanh th� th�ng qua vi c ph�t h�nh

ch ng kho�n l i l� ch y u. Vi c nghi�n c u c�c ngu n v n kh�ng ch gi�p cho c�c

doanh nghi p l a ch n ngu n v n v� khai th�c c�c ngu n v n d� ph c v qu� tr�nh

s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p, m� c�n t o cho doanh nghi p c� bi n ph�p

huy d ng v n nhanh, d�p ng k p th i cho nhu c u c a doanh nghi p v i chi ph�

(gi� c ) th p nh t, d ng th i c� phuong hu ng s d ng h p l� s v n d� huy d ng

du c t c�c ngu n v n kh�c nhau cho c�c nhu c u kh�c nhau c a doanh nghi p.

Ch ng h n, khi c n huy d ng v n b sung cho qu� tr�nh kinh doanh c a m�nh th�

131

doanh nghi p c� th xem x�t, l a ch n h�nh th c n�o c� l i nh t d ph�t h�nh c

phi u, ph�t h�nh tr�i phi u, di vay v n c a c�c t ch c t�i ch�nh trung gian hay g i

v n li�n doanh. D� huy d ng du i h�nh th c n�o cung ph i tr m t kho n chi ph� v�

d m b o nh ng di u ki n nh t d nh, d�i h i doanh nghi p ph i t�nh to�n hi u qu ,

c�n nh t l�i su t, th i h n v� di u ki n.

� i v i doanh nghi p cung c n ph i hi u r ng khi c� nhu c u d u tu v n d�i

h n, tru c h t doanh nghi p ph i huy d ng t i da ngu n v n t b�n trong d th c

hi n k ho ch d u tu c a m�nh. Ch khi ngu n v n t b�n trong kh�ng d d�p ng

th� doanh nghi p m i b sung ngu n v n t b�n ngo�i. Vi c huy d ng ngu n v n

b�n trong doanh nghi p l� m t v n d h t s c quan tr ng trong s ph�t tri n c a

doanh nghi p. Ngu n t�i tr t b�n ngo�i l� c n thi t nhung kh�ng n�n mong d i

qu� m c v�o ngu n v n d�.

1.4. S d ng v� b o to�n v n kinh doanh

Can c v�o c�ng d ng kinh t th� v n kinh doanh c a doanh nghi p du c chia

th�nh v n c d nh, v n luu d ng v� v n d u tu t�i ch�nh. C�c lo i v n n�y c� d c

di m chu chuy n kh�c nhau. Ch�nh s kh�c nhau v d c di m chu chuy n d� d� chi

ph i d n phuo ng th c qu n l�, phuong th c b� d p v� b o to�n v n cung kh�c

nhau.

1.4.1. V n c d nh

V n c d nh c a doanh nghi p l� bi u hi n b ng ti n to�n b TSC� c a doanh

nghi p. TSC� c a doanh nghi p l� nh ng t�i s n c� gi� tr l n, th i gian s d ng

d�i, c� ch c nang l� tu li u lao d ng.

TSC� c a doanh nghi p c� th chia th�nh hai lo i:

- T�i s n h u h�nh l� nh ng t�i s n c� h�nh th�i v t ch t c th nhu nh�

xu ng, m�y m�c thi t b , phuo ng ti n v n t i & tr c ti p ho c gi�n ti p ph c v

cho qu� tr�nh s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p.

- T�i s n v� h�nh l� nh ng t�i s n kh�ng c� h�nh th�i v t ch t c th

nhu chi ph� d mua b ng ph�t minh, s�ng ch , b n quy n t�c gi &

TSC� c� nh ng d c di m l�:

Trong qu� tr�nh s n xu t kinh doanh, TSC� kh�ng thay d i h�nh th�i hi n v t,

nhung nang l c s n xu t v� k�m theo d � l� gi� tr c a ch�ng b gi m d n. �� l� do

132

ch�ng b hao m�n. C� hai lo i hao m�n l� hao m�n h u h�nh v� hao m�n v� h�nh.

Hao m�n h u h�nh l� hao m�n c� li�n quan d n vi c gi m gi� tr s d ng c a

TSC�. Hao m�n v� h�nh l i c� li�n quan t i vi c m t gi� c a TSC�. Vi c m t gi�

c a TSC� c� nhi u nguy�n nh�n:

- TSC� cu c� th b m t gi� do TSC� m i du c s n xu t ra v i gi� nhu

cu nhung c� nang l c s n xu t cao hon ho c TSC� cu b m t gi� do TSC� m i

du c s n xu t ra c� c�ng su t b ng t�i s n cu nhung gi� tr l i r ho n.

- TSC� cu b m t gi� do s n ph m c a ch�ng s n xu t ra kh�ng c�n

ph� h p v i th hi u c a ngu i ti�u d�ng.

� i v i TSC� h u h�nh th� thu ng b c hai lo i hao m�n h u h�nh v� v�

h�nh, c�n TSC� v� h�nh th� ch b hao m�n v� h�nh.

B ph n gi� tr d i di n cho ph n hao m�n du c g i l� ti n kh u hao. Ti n

kh u hao l� m t y u t c a chi ph� s n xu t, m t b ph n c a gi� th�nh s n ph m.

Khi s n ph m du c ti�u th , ti n kh u hao du c tr�ch l i h�nh th�nh n�n qu kh u

hao.

T d c di m v n d ng c a TSC� d� quy t d nh d n d c di m v n d ng c a

v n c d nh.:

V n c d nh tham gia nhi u chu k s n xu t s n ph m v� chuy n d n t ng

ph n v�o gi� th�nh s n ph m tuong ng v i ph n hao m�n c a t�i s n c d nh.

V n c d nh du c thu h i d n t ng ph n tuo ng ng v i ph n hao m�n c a t�i

s n c d nh, d n khi TSC� h t th i gian s d ng, gi� tr c a n� du c thu h i v d

th� v n c d nh m i ho�n th�nh m t v�ng lu�n chuy n.

Nh ng d c di m lu�n chuy n tr�n d�y c a v n c d nh d� chi ph i d n phuo ng

th c b� d p v� phuong th c qu n l� v n c d nh.

V n c d nh du c b� d p (thu h i) b ng bi n ph�p kh u hao, t c l� tr�ch l i

ph n gi� tr hao m�n c a t�i s n c d nh. Ti n tr�ch l i d� h�nh th�nh n�n qu kh u

hao. Qu kh u hao d�ng d duy tr� na ng l c s n xu t b�nh thu ng c a TSC� v�

d�ng d t�i s n xu t to�n b t�i s n c d nh.

Vi c qu n l� v n c d nh ph i lu�n g n li n v i vi c qu n l� h�nh th�i hi n v t

c a n� l� c�c TSC� c a doanh nghi p. N�i c�ch kh�c, qu n l� v n c d nh l� qu n

l� qu kh u hao. � qu n l� t t qu kh u hao c n ph i d�nh gi� v� d�nh gi� l i t�i

133

s n c d nh m t c�ch thu ng xuy�n v� ch�nh x�c, t o co s cho vi c x�c d nh m c

kh u hao h p l� d thu h i v n. M t kh�c, c n ph i l a ch n phuong ph�p kh u hao

th�ch h p d d m b o thu h i v n nhanh v� b o to�n du c v n.

Qu n l� m t hi n v t c a v n c d nh l� qu n l� TSC�. � qu n l� t t t�i s n

c d nh c n ph i ph�n lo i TSC� theo nh ng ti�u th c kh�c nhau (ph�n lo i theo

h�nh th�i bi u hi n, theo m c d�ch s d ng, theo c�ng d ng kinh t , theo t�nh h�nh

s d ng) d t d� x�c d nh tr ng t�m c a c�ng t�c qu n l�.

Do d c di m t�i s n c d nh l� tham gia v�o nhi u chu k s n xu t kinh doanh

song v n gi nguy�n h�nh th�i v t ch t v� d c t�nh s d ng ban d u, c�n gi� tr l i

chuy n d n v�o gi� tr s n ph m n�n n i dung b o to�n v n c d nh bao g m hai

m t gi� tr v� hi n v t. Trong d� b o to�n v hi n v t l� ti n d d b o to�n v n c

d nh v gi� tr .

B o to�n v n c d nh v m t hi n v t kh�ng ch l� gi nguy�n h�nh th�i v t

ch t v� duy tr� thu ng xuy�n nang l c s n xu t ban d u c a n�. �i u d� d�i h i

trong qu� tr�nh s d ng, doanh nghi p ph i qu n l� ch t ch kh�ng l�m m t t�i s n

c d nh, th c hi n d�ng quy ch s d ng, b o du ng nh m duy tr� v� n�ng cao na ng

l c ho t d ng c a TSC�, kh�ng d TSC� hu h ng tru c th i h n quy d nh.

B o to�n v n c d nh v m t gi� tr l� ph i duy tr� du c s c mua c a v n c

d nh th i di m hi n t i so v i th i d i m b v n d u tu ban d u b t k s bi n

d ng c a gi� c , t gi� h i do�i, ti n b khoa h c k thu t.

� b o to�n v� ph�t tri n v n c d nh c a doanh nghi p c n d�nh gi� d�ng d n

c�c nguy�n nh�n d n d n t�nh tr ng kh�ng b o to�n du c v n d c� bi n ph�p x l�

d�ng (nhu ph i d�nh gi� d�ng gi� tr c a TSC� d tr�ch d , tr�ch d�ng chi ph� kh u

hao, kh�ng d m t v n; l a ch n phuong ph�p kh u hao th�ch h p kh�ng d m t

v n, h n ch nh hu ng c a hao m�n v� h�nh; ch� tr ng d i m i trang thi t b ; th c

hi n ch d b o du ng s a ch a; th c hi n c�c bi n ph�p d ph�ng r i ro trong kinh

doanh & ) M t trong c�c bi n ph�p ch y u b o to�n ph�t tri n v n c d nh l� s

d ng c� hi u qu v n c d nh.

� d�nh gi� hi u qu s d ng v n c d nh c� th s d ng m t s ch ti�u t ng

h p v� ph�n t�ch sau d�y:

134

Doanh thu (doanh thu thu n) trong k

Ch ti�u

hi u su t

v n c d nh

S v n c d nh b�nh qu�n trong k

� nghia c a ch ti�u n�y: Ph n �nh m t d ng v n c d nh t o ra bao nhi�u

d ng doanh thu.

L i nhu n tru c thu

Ch ti�u t su t l i

= ------------------------------------------

nhu n v n c d nh

S v n c d nh b�nh qu�n trong k

� nghia c a ch ti�u n�y: Ph n �nh m t d ng v n c d nh t o ra bao nhi�u

d ng l i nhu n.

Ho c ch ti�u h s hao m�n TSC�.

S ti n kh u hao lu k

H s hao m�n t�i

= ---------------------------------------

s n c d nh

NG TSC� th i di m d�nh gi�

� nghia c a ch ti�u n�y: Ph n �nh m c d hao m�n c a TSC� trong

doanh nghi p so v i th i di m d u tu ban d u.

NG TSC� b�nh qu�n trong k

H s trang b t�i

= --------------------------------------

s n c d nh

S lu ng c�ng nh�n tr c ti p s n xu t

� nghia c a ch ti�u n�y: Ph n �nh gi� tr TSC� b�nh qu�n trang b cho m t

c�ng nh�n tr c ti p s n xu t

135

Vi c n�ng cao hi u qu s d ng v n c d nh c� � nghia to l n v kinh t t�i

ch�nh: gi�p cho doanh nghi p tang du c kh i lu ng s n ph m s n xu t ra, ti t ki m

chi ph� d u tu, gi m ho c tr�nh du c hao m�n v� h�nh, h gi� th�nh don v s n xu t,

t d� tang doanh l i.

� n�ng cao hi u qu s d ng v n c d nh th� c n ph i �p d ng c�c bi n ph�p

d n�ng cao hi u su t s d ng TSC�; n�ng cao ch t lu ng qu n l� v n c d nh v�

b i du ng n�ng cao tr�nh d chuy�n m�n, tay ngh cho c�ng nh�n.

1.4.2. V n luu d ng

V n luu d ng l� bi u hi n b ng ti n to�n b t�i s n luu d ng c a doanh

nghi p ph c v cho qu� tr�nh kinh doanh c a doanh nghi p.

T�i s n luu d ng c a doanh nghi p chia l�m hai lo i:

- T�i s n luu d ng s n xu t (nguy�n nhi�n v t li u, b�n th�nh ph m, s n

ph m d dang & )

- T�i s n luu th�ng (s n ph m th�nh ph m ch ti�u th , c�c lo i v n

b ng ti n, v n trong thanh to�n, chi ph� tr tru c & )

Trong qu� tr�nh s n xu t kinh doanh, t�i s n luu d ng s n xu t v� t�i s n luu

d ng luu th�ng lu�n v n d ng, thay th v� chuy n ho� l n nhau, d m b o cho qu�

tr�nh s n xu t du c ti n h�nh li�n t c.

� c di m c a t�i s n luu d ng l� tham gia v�o t ng chu k s n xu t, t�i s n

luu d ng b ti�u d�ng ho�n to�n trong vi c ch t o ra s n ph m v� thay d i h�nh th�i

bi u hi n.

� c di m c a t�i s n luu d ng d� chi ph i d n d c di m c a v n luu d ng.

V n luu d ng chuy n m t l n to�n b v�o gi� th�nh s n ph m m i du c t o ra. V n

luu d ng du c thu h i m t l n to�n b sau khi b�n h�ng v� thu ti n v v� l�c d� k t

th�c v�ng tu n ho�n c a v n.

T d c di m v phuong th c v n d ng c a t�i s n luu d ng v� phuong th c

chuy n d ch gi� tr c a v n luu d ng d� nh hu ng chi ph i d n c�ng t�c qu n l� s

d ng v n luu d ng. Mu n qu n l� t t v n luu d ng th� ph i qu n l� tr�n t t c c�c

h�nh th�i bi u hi n c a v n. � qu n l�, s d ng v n luu d ng c� hi u qu c n ph i

ti n h�nh ph�n lo i v n luu d ng theo c�c ti�u th c kh�c nhau: ph�n lo i theo vai

tr� c a t ng lo i v n luu d ng trong s n xu t kinh doanh (v n luu d ng kh�u d

136

tr , kh�u s n xu t v� kh�u luu th�ng); ph�n lo i theo h�nh th�i bi u hi n g m v n

v t tu h�ng ho� v� v n b ng ti n; ph�n lo i theo quan h s h u ho c theo ngu n

h�nh th�nh. M i m t c�ch ph�n lo i d u d t du c nh ng y�u c u nh t d nh trong

c�ng t�c qu n l� v� s d ng v n luu d ng. N� gi�p doanh nghi p x�c d nh d�ng

tr ng di m v� bi n ph�p qu n l� v n c� hi u qu hon ph� h p v i di u ki n c th

c a doanh nghi p.

Hi u qu s d ng v n luu d ng trong c�c doanh nghi p c� th du c d�nh gi�

b i c�c ch ti�u sau d�y:

- Ch ti�u t c d lu�n chuy n v n.

T c d lu�n chuy n v n luu d ng c a doanh nghi p nhanh hay ch m c� th do

b ng ch ti�u s l n lu�n chuy n v� k lu�n chuy n.

C�ng th c x�c d nh s l n lu�n chuy n (L):

L =

Trong d� :

L : s l n lu�n chuy n trong k .

M : T ng m c lu�n chuy n

V : V n luu d ng b�nh qu�n trong k .

C�ng th c x�c d nh k lu�n chuy n (K):\=

360

K =

Trong k :

K : k lu�n chuy n

L : S l n lu�n chuy n .

Ch ti�u m c doanh l i v n luu d ng

: Ch ti�u n�y du c x�c d nh b ng c�ch

l y t ng s l i nhu n tru c thu chia cho v n luu d ng b�nh qu�n trong k . Ngo�i

ra, c�n c� th s d ng nhi u ch ti�u kh�c nhu m c ti t ki m v n, h�m lu ng v n

137

Vi c tang nhanh t c d lu�n chuy n v n c� � nghia to l n v m t kinh t v� t�i

ch�nh: c� th tang du c kh i lu ng s n ph m s n xu t ra, ti t ki m v n, h gi�

th�nh do n v s n ph m v� tang doanh l i.

� i v i doanh nghi p mu n n�ng cao hi u qu s d ng v n luu d ng c n ph i

th c hi n c�c bi n ph�p sau d�y:

- X�c d nh d�ng d n nhu c u v n luu d ng thu ng xuy�n c n thi t d d m b o

ho t d ng s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p du c ti n h�nh li�n t c, ti t ki m

v i hi u qu kinh t cao. Vi c x�c d nh d�ng d n nhu c u v n luu d ng gi�p cho

doanh nghi p tr�nh du c t�nh tr ng d ng v n, s d ng v n h p l� v� ti t ki m,

d�p ng y�u c u s n xu t kinh doanh, kh�ng g�y s cang th ng gi t o v nhu c u

v n doanh nghi p v� l� can c quan tr ng cho vi c x�c d nh c�c ngu n t�i tr nhu

c u v n luu d ng c a doanh nghi p.

- � y nhanh t c d lu�n chuy n v n m i kh�u c a qu� tr�nh s n xu t v� ti�u

th : kh�u d tr th� c� m c d tr t n kho h p l� gi�p cho doanh nghi p kh�ng b

gi�n do n s n xu t v� t i thi u ho� c�c chi ph� d tr ; kh�u s n xu t c n �p d ng

ti n b khoa h c k thu t d r�t ng n chu k s n xu t, h p l� ho� d�y chuy n c�ng

ngh ; kh�u ti�u th th� c n l a ch n kh�ch h�ng, phuong th c thanh to�n d d y

nhanh t c d ti�u th s n ph m.

- �p d ng c�c bi n ph�p b o to�n v n nhu x l� c�c v t tu d ng, h�ng ho�

ch m lu�n chuy n m t c�ch k p th i ngan ch n c�c hi n tu ng chi m d ng v n &

- Thu ng xuy�n ph�n t�ch t�nh h�nh s d ng v n luu d ng d c� bi n ph�p

di u ch nh k p th i nh m n�ng cao hi u qu s d ng.

1.4.3. V n d u tu t�i ch�nh

M t b ph n v n kinh doanh c a doanh nghi p du c d u tu d�i h n ra b�n

ngo�i nh m m c d�ch sinh l i g i l� v n d u tu t�i ch�nh c a doanh nghi p.

C� nhi u h�nh th c d u tu t�i ch�nh ra b�n ngo�i nhu: Doanh nghi p b v n

mua c phi u, tr�i phi u c a c�c c�ng ty kh�c, g�p v n li�n doanh v i c�c doanh

nghi p kh�c. M c d�ch c a d u tu t�i ch�nh ra b�n ngo�i l� nh m thu l i nhu n v�

d m b o an to�n v v n. � i v i doanh nghi p, tru c khi di t i quy t d nh d u tu t�i

ch�nh ra b�n ngo�i c n ph i h t s c th n tr ng, c�n nh c d an to�n v� d tin c y

138

c a d �n, am hi u tu ng t n nh ng th�ng tin c n thi t, ph�n t�ch d�nh gi� c�c m t

l i h i c a d �n d ch n d�ng d i tu ng v� h�nh th c d u tu th�ch h p.

2. Chi ph� s n xu t kinh doanh v� gi� th�nh s n ph m c a doanh

nghi p.

2.1. Chi ph� s n xu t kinh doanh

Th c hi n c�c m c ti�u c a kinh doanh, doanh nghi p ph i b ra nh ng chi

ph� trong qu� tr�nh s n xu t kinh doanh. Chi ph� s n xu t kinh doanh c a doanh

nghi p l� bi u b ng ti n c a c�c y u t ph c v cho qu� tr�nh s n xu t v� kinh

doanh c a doanh nghi p trong m t th i k nh t d nh. Chi ph� m� doanh nghi p b

ra bao g m chi ph� cho vi c s n xu t s n ph m, chi ph� t ch c ti�u th s n ph m v�

nh ng kho n ti n thu gi�n thu n p cho nh� nu c theo lu t thu quy d nh (thu gi�

tr gia ta ng, thu ti�u th d c bi t, thu xu t nh p kh u & ). Tuy nhi�n, c�c doanh

nghi p thu c c�c ng�nh kinh t k thu t kh�c nhau th� n i dung co c u chi ph� s

kh�ng gi ng nhau. �i u quan tr ng d i v i t t c c�c doanh nghi p l� ph i lu�n

quan t�m d n ti t ki m chi ph� v� n u chi ph� kh�ng h p l�, kh�ng d�ng v i th c t

c a n� d u g�y ra nh ng tr ng i trong qu n l� v� d u gi m l i nhu n c a doanh

nghi p.

V n d d t ra cho c�c doanh nghi p l� ph i ki m so�t du c chi ph� s n xu t

kinh doanh, d m b o ti t ki m chi ph�. Mu n ti t ki m chi ph�, doanh nghi p ph i

t�nh to�n tru c m i chi ph� s n xu t kinh doanh k k ho ch, ph i x�y d ng du c �

th c thu ng xuy�n ti t ki m d d t du c m c ti�u kinh doanh m� doanh nghi p d

ra. C n ph�n bi t r� c�c lo i chi ph� trong ho t d ng s n xu t kinh doanh d ta ng

cu ng c�ng t�c ki m tra gi�m s�t d i v i t ng lo i chi ph� d�.

2.2. Gi� th�nh s n ph m c a doanh nghi p

Gi� th�nh s n ph m c a m t doanh nghi p bi u hi n chi ph� c� bi t c a doanh

nghi p d s n xu t v� ti�u th s n ph m. Gi a chi ph� s n xu t s n ph m v� gi�

th�nh s n ph m c� s gi ng nhau v� kh�c nhau. Chi ph� s n xu t h p th�nh gi�

th�nh s n ph m nhung kh�ng ph i to�n b chi ph� ph�t sinh trong k d u du c t�nh

v�o gi� th�nh s n ph m. Gi� th�nh s n ph m ch bi u hi n lu ng chi ph� d ho�n

th�nh vi c s n xu t v� ti�u th m t do n v s n ph m hay m t kh i lu ng s n ph m.

C�n chi ph� s n xu t v� ti�u th th hi n s chi ph� m� doanh nghi p d� b ra d s n

xu t v� ti�u th trong m t th i k nh t d nh.

139

Trong kinh doanh, doanh nghi p ph i d ki n gi� th�nh s n ph m v� d ra c�c

bi n ph�p th c hi n d ki n d�, hay n�i c�ch kh�c, doanh nghi p ph i ti n h�nh x�y

d ng k ho ch gi� th�nh. Trong c�ng t�c qu n l� c�c ho t d ng kinh doanh, ch ti�u

gi� th�nh gi vai tr� quan tr ng v� du c th hi n tr�n c�c m t sau:

- Gi� th�nh l� thu c do m c chi ph� s n xu t v� ti�u th s n ph m c a doanh

nghi p, l� can c d x�c d nh hi u qu ho t d ng kinh doanh.

- Gi� th�nh l� m t c�ng c quan tr ng c a doanh nghi p d ki m so�t t�nh

h�nh ho t d ng s n xu t kinh doanh, xem x�t hi u qu c�c bi n ph�p t ch c, k

thu t.

Do d�, trong qu� tr�nh kinh doanh c�c doanh nghi p d u quan t�m d n vi c

gi m chi ph�, h gi� th�nh s n ph m. Vi c h gi� th�nh s n ph m c� � nghia to l n:

l� m t trong nh ng nh�n t t o di u ki n th c hi n t t vi c ti�u th s n ph m, tr c

ti p tang l i nhu n c a doanh nghi p, t o di u ki n cho doanh nghi p m r ng quy

m� s n xu t& T d� doanh nghi p ph i t�m m i bi n ph�p d gi m chi ph�, h gi�

th�nh s n ph m nhu: �p d ng nh ng th�nh t u c a ti n b khoa h c k thu t v�

c�ng ngh v�o s n xu t; t ch c v� s d ng con ngu i m t c�ch h p l� nh m n�ng

cao nang su t lao d ng, h gi� th�nh s n ph m c a doanh nghi p, t ch c qu n l�

t t s n xu t kinh doanh v� qu n l� t�i ch�nh. Nh v�o vi c b tr� h p l� c�c kh�u

s n xu t c� th h n ch s l�ng ph� nguy�n li u, gi m th p t l s n ph m h ng; t

ch c s d ng h p l� d�p ng d y d k p th i nhu c u tr�nh du c nh ng t n th t

trong s n xu t& Vi c gi m chi ph� s n xu t g�p ph n t�ch c c d n h gi� th�nh s n

ph m c a doanh nghi p.

3. Doanh thu v� l i nhu n c a doanh nghi p

3.1. Doanh thu c a doanh nghi p

K t th�c qu� tr�nh kinh doanh , doanh nghi p thu du c m t kho n ti n nh t

d nh, d� l� doanh thu c a doanh nghi p. Doanh thu c a doanh nghi p l� to�n b s

ti n m� doanh nghi p thu du c nh d u tu kinh doanh trong m t th i k nh t d nh.

Doanh thu t c�c ho t d ng li�n doanh li�n k t v i c�c don v v� t ch c kh�c,

t c�c nghi p v d u tu t�i ch�nh.

Doanh thu kh�c nhu thu v nhu ng b�n v t tu d ng, c�c kho n du c b i

thu ng, c�c kho n n v ng ch hay n kh�ng ai d�i&

140

Doanh thu c a doanh nghi p c� � nghia r t l n d i v i to�n b ho t d ng c a

doanh nghi p. N� l� ngu n quan tr ng d d m b o trang tr i c�c kho n chi ph� s n

xu t kinh doanh, d m b o th c hi n qu� tr�nh t�i s n xu t gi n do n cung nhu t�i s n

xu t m r ng, th c hi n nghia v d i v i Nh� nu c, d i v i kh�ch h�ng, d i v i c�c

c d�ng tham gia c�c ho t d ng li�n doanh& Do d�, m i doanh nghi p c n ph i

ph n d u d tang doanh thu c a m�nh. Mu n tang doanh thu tru c h t doanh nghi p

ph i ph n d u d tang doanh thu ti�u th s n ph m, d�y l� b ph n ch y u chi m t

tr ng l n trong t ng s doanh thu c a doanh nghi p. Doanh nghi p c n th c hi n

c�c bi n ph�p sau d�y:

- Doanh nghi p ph i quan t�m d n ch t lu ng s n ph m v� ch t lu ng s n

ph m lu�n g n li n v i uy t�n c a doanh nghi p trong gi i kinh doanh v� trong c�ng

ch�ng. Doanh nghi p cung c n m r ng c�c ho t d ng ti p th nh m t o di u ki n

m r ng quy m� s n xu t, tang doanh thu, tang l i nhu n.

- Doanh nghi p ph i x�c d nh gi� b�n h p l�. Vi c x�y d ng gi� h t s c

m m d o v� linh ho t d t�c d ng v�o c u, k�ch th�ch tang c u c a ngu i ti�u d�ng

d tang doanh thu ti�u th .

- Doanh nghi p ph i d y nhanh t c d thanh to�n, gi m b t c�c kho n n

ph i thu, x l� t t nh ng kho n n n n d�y dua & d d m b o th c hi n ch ti�u

doanh thu.

3.2. L i nhu n c a doanh nghi p

L i nhu n l� k t qu t�i ch�nh cu i c�ng t ho t d ng s n xu t kinh doanh, l�

ch ti�u ch t lu ng d d�nh gi� hi u qu kinh t c�c ho t d ng c a doanh nghi p.

L i nhu n c a doanh nghi p l� kho n ti n ch�nh l ch gi a doanh thu v� chi ph� m�

doanh nghi p d� b ra d d t du c doanh thu d� t c�c ho t d ng c a doanh nghi p

dua l i.

N i dung l i nhu n c a doanh nghi p bao g m: l i nhu n t ho t d ng kinh

doanh, l i nh un t c�c ho t d ng kh�c nhu ho t d ng li�n doanh, li�n k t, c�c ho t

d ng thu c c�c d ch v t�i ch�nh&

L i nhu n gi v tr� quan tr ng trong ho t d ng s n xu t kinh doanh c a doanh

nghi p v� trong di u ki n h ch to�n kinh doanh theo co ch th tru ng doanh nghi p

c� t n t i v� ph�t tri n du c hay kh�ng, d i u quy t d nh l� doanh nghi p c� t o ra

141

du c l i nhu n kh�ng. L i nhu n du c coi l� d�n b y kinh t quan tr ng, d ng th i

c�n l� ch ti�u co b n d d�nh g�a hi u qu s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p,

l i nhu n c�n l� ngu n t�ch luy co b n d m r ng t�i s n xu t x� h i. Tuy nhi�n, d

d�nh gi� ch t lu ng s n xu t kinh doanh c a c�c doanh nghi p th� kh�ng ch d�ng

ch ti�u l i nhu n tuy t d i m� c�n d�ng ch ti�u l i nhu n tuong d i (t su t l i

nhu n v n, t su t l i nhu n gi� th�nh, t su t l i nhu n doanh thu b�n h�ng& )

Vi c ph n d u ta ng l i nhu n v� tang t su t l i nhu n l� nhi m v thu ng

xuy�n c a doanh nghi p. Doanh nghi p ph i ph n d u gi m chi ph� ho t d ng kinh

doanh, h gi� th�nh s n ph m, ta ng th�m s n lu ng v� n�ng cao ch t lu ng s n

ph m. Sau khi doanh nghi p thu du c l i nhu n s ti n h�nh ph�n ph i l i nhu n

d�.

Ph�n ph�n ph i l i nhu n kh�ng ph i l� vi c ph�n chia ti n l�i m t c�ch don

thu n m� l� vi c gi i quy t t ng h p c�c m i quan h kinh t di n ra d i v i doanh

nghi p. Vi c ph�n ph i l i nhu n ph i d m b o c�c y�u c u sau d�y:

Gi i quy t m i quan h v l i �ch gi a nh� nu c, doanh nghi p v� c�ng nh�n

vi�n m t c�ch h�i ho�.

Ph i gi�nh ph n l i nhu n d l i th�ch d�ng cho nhu c u s n xu t kinh doanh

c a doanh nghi p, d ng th i ch� tr ng d m b o l i �ch c a c�c th�nh vi�n trong don

v m�nh.

L i nhu n c a doanh nghi p du c ph�n ph i theo tr�nh t : (1) N p thu thu

nh p doanh nghi p cho NSNN, (2) N p ti n thu s d ng v n NSNN n u c� , (3)

Tr c�c kho n ti n b ph t, b i thu ng, (4) Tr c�c kho n l , (5) Tr l i t c c

phi u, tr�i phi u, l i t c cho c�c b�n tham gia li�n doanh, (6) B� d p b o to�n v n

v� (7) Ph n c�n l i, tr�ch l p c�c qu chuy�n d�ng c a doanh nghi p nhu qu d u tu

ph�t tri n, qu d ph�ng t�i ch�nh, qu d ph�ng v tr c p m t vi c l�m, qu khen

thu ng, qu ph�c l i.

142

IV.QU N L� NH� NU C � I V I HO T � NG

T�I CH�NH DOANH NGHI P

Qu n l� nh� nu c v t�i ch�nh l� m t trong nh ng nhi m v quan tr ng d

Nh� nu c XHCN di u h�nh v� qu n l� n n kinh t d t nu c, h�nh th�nh v� d m b o

c�c c�n d i ch y u v� t l ph�t tri n c a n n kinh t qu c d�n. Nh� nu c s d ng

t�i ch�nh, ti n t d k�ch th�ch doanh nghi p quan t�m d n vi c ho�n th�nh nhi m

v k ho ch, n�ng cao t i da hi u qu s n xu t x� h i v� th c hi n vi c ki m so�t

c a nh� nu c d i v i ho t d ng s n xu t kinh doanh.

Qu n l� nh� nu c v t�i ch�nh th c ch t l� s d ng v� ph�t huy vai tr� c a h

th ng t�i ch�nh th�ng qua Nh� nu c. �i u d� du c th hi n th�ng qua co ch ho t

d ng v� v n d ng c a t�i ch�nh ph c v cho qu� tr�nh t�i s n xu t x� h i v� n�ng

cao vai tr� qu n l� vi m� c a Nh� nu c XHCN, k t h p v i qu n l� vi m� c a co s

doanh nghi p th�ch ng v i tr�nh d ph�t tri n c a n n s n xu t x� h i, nh m ph�t

tri n n n kinh t h�ng ho� nhi u th�nh ph n di l�n CNXH.

Trong khi th c hi n vi c qu n l� nh� nu c d i v i t�i ch�nh doanh nghi p,

Nh� nu c ph i t�n tr ng quy n ch d ng s n xu t v� t ch v t�i ch�nh c a doanh

nghi p. �on v kinh t l� co s , l� t b�o c a n n kinh t , c� quan h s d ng ph�n

ph i dan xen ch t ch v m t gi� tr c a c�c ngu n t�i s n. Vi c qu n l� d� du c

th c hi n theo nguy�n t c Nh� nu c t�n tr ng v� d m b o quy n t ch t�i ch�nh, t

trang tr i, t ph�t tri n c a doanh nghi p v� doanh nghi p ph i d m b o nghia v

d i v i Nh� nu c.

Nh� nu c qu n l� t�i ch�nh doanh nghi p tru c m t theo hu ng sau d�y:

X�c d nh nh ng h�nh th c th�ch h p d d m b o th c hi n c� hi u qu quy n

s h u trong s h u nh� nu c d i v i nh ng t�i s n giao cho doanh nghi p s d ng.

M t kh�c, giao quy n t ch d y d , r� r�ng t o di u ki n cho doanh nghi p c nh

tranh theo d�ng ph�p lu t.

Quan h ph�n ph i gi a x� nghi p v� ng�n s�ch du c ph�n d nh qua co ch

ph�n ph i thu nh p: doanh nghi p c� nghi a v n p c�c th thu theo lu t d nh, ph n

c�n l i sau khi b� d p chi ph�, b o to�n v n, thanh to�n v i kh�ch h�ng, x� nghi p

du c l p qu chuy�n d�ng c a m�nh.

143

B ng c�c c�ng c ch�nh s�ch bi n ph�p kinh t vi m� c a Nh� nu c d qu n l�

t�i ch�nh doanh nghi p, t�c d ng d n ph�t tri n v� m c d�ch c a s n xu t, ta ng

nhanh v�ng quay c a v n&

� nh hu ng v� ch d o s ph�t tri n, t o m�i tru ng kinh t v� khu�n kh

ph�p l� cho ho t d ng s n xu t kinh doanh, ph�t huy m t t�ch c c, nga n ng a m t

ti�u c c, kh c ph c m t khuy t t t c a co ch th tru ng.

C�c doanh nghi p du c quy n ti�u th , b�n h�ng tr c ti p cho ngu i ti�u

d�ng, du c quy n d nh gi�, b o d m nguy�n t c x� h i ch p nh n, ph� h p v i

ch�nh s�ch, l i �ch qu c k d�n sinh, l�m d y d nghia v d i v i Nh� nu c.

Th c hi n nghi�m t�c ph�p l nh k to�n, th ng k�, tang cu ng h th ng ki m

to�n Nh� nu c, th c hi n c� hi u l c vi c thanh tra ki m tra d i v i doanh nghi p.

144

CHUONG VII

H TH NG NG�N H�NG TRONG N N

KINH T TH TRU NG

I. L CH S RA � I V� PH�T TRI N C A NG�N

H�NG:

Ngh kinh doanh ti n t ra d i g n li n v i quan h thuong m i. Vi c giao

luu thuo ng m i du c th c hi n b ng nh ng lo i ti n kh�c nhau m i qu c gia d�

t o di u ki n cho s ra d i c a ngh kinh doanh ti n t .

Khi nhu c u giao luu thuo ng m i ph�t tri n th� c�ng c� nhi u ngu i c� ti n

du mu n c t gi , nhung vi c c t gi t i nh� kh�ng l�m cho h an t�m, v� th h dem

g i cho ngu i m� h tin tu ng nh t d� ch�nh l� nh� th . L�c d u s lu ng ngu i g i

ti n cho nh� th c t gi kh�ng nhi u, nhung do d an to�n cao n�n ng�y c�ng c�

nhi u ngu i c� nhu c u g i ti n v�o nh� th v� nh ng ngu i n�y s chi tr cho nh�

th i m t kho n ti n v� c�ng c t gi . S ti n nh� th i c t gi ng�y c�ng nhi u, trong

khi d� nh� th cung nh n th y r ng, trong khi c� m t lu ng ti n t m th i du th a

th� d ng th i cung c� nh ng ngu i dang c n ti n d v� th nh� th d� ti n h�nh kinh

doanh ti n t .

Nhu v y, tru c c�ng nguy�n 3500 nam ngh kinh doanh ti n t do nh� th t

ch c v� d�y l� no i m� d�n ch�ng tin tu ng d k� g i t�i s n c a m�nh, kh�ng s

m t. V y l�, ngay t bu i d u ch t�n l� m t y u t quan tr ng trong ho t d ng kinh

doanh ti n t .

D n d n c�c thuong gia nh n th y r ng, d�y l� m t ngh mang l i nhi u l i

nhu n n�n d� tham gia v�o ho t d ng n�y.

� n th k VI tru c c�ng nguy�n, ho t d ng kinh doanh n�y d� ph�t tri n

3 khu v c: nh� th , tu nh�n v� Nh� nu c. L�c b y gi , ngh kinh doanh ti n t d�

c� th�m m t s nghi p v m i nhu: h i do�i, chuy n ti n. Ho t d ng c a ng�n h�ng

khu v c NN gi ng nhu ho t d ng c a kho b c ng�y nay: thu nh n t�i nguy�n v�o

c�ng qu v� chi tr thay cho NN.

145

Th k th V tru c c�ng nguy�n (th i k d ch La M�): c�c t ch c kinh

doanh ti n t ph�t tri n nhanh v� c� th�m nhi u nghi p v m i nhu: thanh to�n b�

tr , ghi ch�p s s�ch v� t�i kho n, nghi p v b o l�nh,&

T th k th V - X sau c�ng nguy�n, d�y l� th i k suy tho�i c a ho t d ng

c a ng�n h�ng do s suy tho�i c a n n kinh t v� nh� th cho ra lu t c m cho vay

n ng l�i.

� n th k th XIII, ho t d ng cho vay du c ph�p ho t d ng tr l i, nhung

chi c� ngu i Do Th�i v� ngu i � m i du c th c hi n. L i d ng s d c quy n, n n

cho vay n ng l�i x y ra, n�n ho t d ng cho vay l i b l�n �n. Sau d� ng�n h�ng b

ph� s n do cho nh� vua vay qu� nhi u nhung nh� vua kh�ng tr n

Th i k c n d i, du c d�nh d u v i s ra d i c a ng�n h�ng H� Lan

Amsterdam v�o na m 1609. Ng�n h�ng n�y ti n h�nh ph�t h�nh ti n gi y b t kh

ho�n, nh n k� g i ti n, d�c v�ng, b c, ph�t h�nh gi y ch ng nh n l� m t t�n phi u

ch ng nh n n v� quy n du c ho�n tr . Sau d� h�ng lo t c�c ng�n h�ng kh�c d� ra

d i nhu:

Ng�n h�ng Hamburg c a � c (1619)

Ng�n h�ng c ph n Anh qu c (1694),& .

II. NG�N H�NG TRUNG UONG:

1. B n ch t c a ng�n h�ng trung uong:

� c� th hi u du c b n ch t c a ng�n h�ng trung uong ch�ng ta n�n lu t so

qua l ch s h�nh th�nh c a ng�n h�ng trung uo ng (NHTW)

C�c ng�n h�ng thuo ng m i, du i t�c d ng c a qui lu t c nh tranh d� d n d n

t�nh tr ng c� m t s ng�n h�ng c� uu th d� gi�nh du c quy n ph�t h�nh k phi u

ng�n h�ng . T d� c�c ng�n h�ng ph�t h�nh d� du c ph�n d nh r� v i c�c ng�n

h�ng thuong m i kh�c. C�c ng�n h�ng ph�t h�nh �t d n c�c nghi p v v n c� c a

m�nh v� ch ti n h�nh giao d ch v i c�c ng�n h�ng thuong m i, c�c t ch c t�n d ng

kh�c b ng h�nh th c nh n ti n g i v� ti p v n cho c�c ng�n h�ng thuong m i v� c�c

t ch c t�n d ng.

C�c ng�n h�ng ph�t h�nh l� c�ng c m nh m c a c�c tr�m tu b n t�i ch�nh,

c� kh na ng g�y lung do n c v kinh t l n ch�nh tr . V� v y, NN d� t ng bu c can

146

thi p v�o t ch c cung nhu ho t d ng c a c�c ng�n h�ng n�y. Nhung c�c ng�n h�ng

ph�t h�nh l�c n�y v n l� c�c ng�n h�ng c a tu nh�n.

Sau cu c kh ng ho ng kinh t t�i ch�nh v�o nam 1929 1933 v� sau cu c

chi n tranh th gi i 2, ngu i ta nh�n th y vai tr� to l n c a ng�n h�ng ph�t h�nh n�n

t t c c�c nu c th c hi n qu c h u ho� c�c ng�n h�ng, b ng c�ch NN b ti n ra

mua l i to�n b c phi u c a ng�n h�ng ph�t h�nh.

Qu c h u ho� c�c ng�n h�ng ph�t h�nh l� bi n ph�p t p trung to�n b quy n

l c v� quy n l i to l n v�o tay c a NN. NH ph�t h�nh l�c n�y c� m t t�n g i m i

d� ch�nh l� NH trung uo ng. NHTW v a th c hi n ch c na ng d c quy n ph�t h�nh

ti n, v a th c hi n ch c nang qu n l� NN v m t ti n t t�n d ng ng�n h�ng.

Nhu v y, v m t b n ch t, NHTW l� ng�n h�ng ph�t h�nh, l� noi t p trung

c�c quy n l c c a nhi u NH v�o m t NH, l� m t b m�y quy n l c to l n c� kh

na ng chi ph i c v m t kinh t v� ch�nh tr trong nu c. NHTW d� du c g i v i

nhi u t�n g i kh�c nhau nhu: NH NN, NH qu c gia, NH d tr ,& nhung d u th

hi n l� m t trung t�m t�i ch�nh ti n t l n c a qu c gia, d�ng vai tr� r t to l n trong

h th ng t�n d ng c a v� NH c�c nu c.

2. Ch c nang c a ng�n h�ng trung uong

2.1. Ph�t h�nh ti n v� di u ti t luu th�ng ti n t

��y l� ch c nang co b n v� quan tr ng nh t c a NHTW. Th c hi n ch c

na ng n�y c� nh hu ng d n t�nh h�nh luu th�ng ti n t c a qu c gia, do d� c� th

nh hu ng d n m i m t ho t d ng c a d i s ng kinh t x� h i.

Vi c ph�t h�nh ti n du c t p trung tuy t d i v�o NHTW theo ch d NN

n m d c quy n ph�t h�nh ti n. Trong lu t NHNN c� ghi r�: NHNN l� co quan duy

nh t ph�t h�nh ti n c a nu c C ng ho� x� h i ch nghia VN bao g m ti n gi y v�

ti n kim lo i .

Ngo�i vi c ph�t h�nh ti n d d m b o cho s v n d ng c a h�ng ho� th�

NHTW c�n c� th ph�t h�nh ti n d cho ng�n s�ch vay, tham gia b�nh n th tru ng

h i do�i,& . Do vi c ph�t h�nh ti n c� nh hu ng r ng l n d n luu th�ng ti n t c a

d t nu c, n�n d�i h i c�ng vi c ph�t h�nh ph i tu�n theo nh ng nguy�n t c nh t

d nh. � ng th i vi c ph�t h�nh ti n ph i di d�i v i vi c di u ti t luu th�ng ti n t ,

nh m d m b o cung ng m t kh i lu ng ti n ph� h p v i nhu c u c a n n kinh t

147

(kh i lu ng ti n v a d m b o cung ng d phuong ti n luu th�ng v a kh�ng g�y ra

l m ph�t).

2.2. NHTW l� ng�n h�ng c a ng�n h�ng

Ch c nang n�y du c th hi n ch d i tu ng giao d ch ch y u c a NHTW

l� c�c ng�n h�ng thuong m i v� c�c t ch c t�n d ng kh�c trong n n kinh t . C th :

NHTW nh n ti n g i v� b o qu n ti n t cho c�c ng�n h�ng thuo ng m i v�

c�c t ch c t�n d ng: c�c ng�n h�ng thuong m i v� c�c t ch c t�n d ng s kh�ng s

d ng h t ngu n v n c a m�nh d cho vay m� s gi l i m t kho n nh t d nh d d m

b o kh na ng thanh to�n. Kho n ti n n�y du c g i cho NHTW b o qu n.

NHTW c p t�n d ng cho c�c ng�n h�ng thuong m i v� c�c t ch c t�n d ng.

Ho t d ng n�y c a NHTW nh m d m b o cung ng cho n n kinh t c� d phuo ng

ti n thanh to�n tr�n co s th c hi n c�c ch�nh s�ch ti n t . Trong tru ng h p n�y,

NHTW d�ng vai tr� l� ngu i ch n v� l� ngu i cho vay cu i c�ng, do d� nghi p

v c p t�n d ng c a NHTW cho c�c ng�n h�ng thuo ng m i c� � nghia quy t d nh

d i v i ho t d ng t�n d ng c a c n n kinh t .

V i vi c nh n ti n g i v� c p t�n d ng cho c�c ng�n h�ng thuong m i,

NHTW d � tr th�nh trung t�m t�n d ng c a c n n kinh t , trung t�m thanh to�n

gi a c�c ng�n h�ng thuong m i. V i tu c�ch d�, NHTW d ng ra t ch c thanh to�n

b� tr hay thanh to�n t ng l n gi a c�c ng�n h�ng thuong m i. Nh ho t d ng

thanh to�n n�y c a NHTW m� qu� tr�nh chu chuy n thanh to�n c a n n kinh t m i

ph�t tri n thu n l i.

2.3. NHTW l� ng�n h�ng c a Nh� nu c

Ch c nang n�y du c th hi n th�ng qua m t s di m:

- Thu c s h u c a NN

- Ban h�nh c�c va n b n ph�p qui v t�n d ng, ti n t , ngo i h i, ng�n

h�ng v� th c hi n ki m tra c�ng t�c thi h�nh c�c va n b n n�y.

- M t�i kho n v� giao d ch v i kho b c NN

- L�m d i l� cho kho b c NN

- T ch c thanh to�n gi a kho b c v� c�c ng�n h�ng

- Cung c p t�n d ng v� t m ng cho ng�n s�ch NN trong nh ng tru ng

h p c n thi t.

148

T�m l i, v i tu c�ch l� NH c a NN, NHTW d m nhi m nh ng c�ng vi c

thu c ch c nang qu n l� c a NN, v� thay m t ch�nh ph l�m d i di n t i c�c t

ch c t�i ch�nh ti n t qu c t .

3. Vai tr� c a ng�n h�ng trung uong

NHTW c� vai tr� r t quan tr ng d i v i ti n tr�nh ph�t tri n c a n n kinh

t x� h i. Vai tr� d� c a NHTW Vi t Nam du c th hi n th�ng qua vi c th c

hi n c�c ch c nang c a m�nh nh ng m t sau:

- X�y d ng k ho ch ph�t tri n kinh t x� h i

- X�y d ng v� t ch c th c hi n ch�nh s�ch ti n t qu c gia, x�y d ng

chi n lu c ph�t tri n h th ng ng�n h�ng.

- X�y d ng c�c d �n lu t, ph�p l nh v ti n t v� ho t d ng ng�n h�ng,

ban h�nh c�c van b n lu t li�n quan d n ho t d ng ti n t v� ng�n

h�ng.

- C p, thu h i gi y ph�p th�nh l p, gi y ph�p ho t d ng ng�n h�ng c a ,

c�c t ch c t�n d ng; quy t d nh gi i th , h p, t�ch c�c t ch c t�n

d ng.

- Th c hi n thanh tra, ki m tra v� x l� vi ph m trong ho t d ng ng�n

h�ng.

- Th c hi n vi c vay, tr n nu c ngo�i c a c�c doanh nghi p theo qui

d nh c a CP.

- Ch tr� l p, theo d�i vi c th c hi n b ng c�n c�n thanh to�n qu c t ,

qu n l� ho t d ng ngo i h i, kinh doanh v�ng.

- Tham gia k� k t c�c di u u c qu c t v ti n t v� ho t d ng ng�n

h�ng, d i di n cho CP t i c�c t ch c t�i ch�nh, ti n t qu c t khi

du c u quy n.

- T ch c d�o t o, b i du ng c�c nghi p v ng�n h�ng; t ch c nghi�n

c u khoa h c v� c�ng ngh ng�n h�ng.

- Th c hi n nghi p v ph�t h�nh, thu h i v� ti�u hu ti n; t ch c in,

d�c v� b o qu n vi c chuy n ti n.

149

- T ch c c p t�n d ng v� phuong ti n thanh to�n cho n n kinh t .

- Ki m so�t v� qu n l� ngo i h i Nh� nu c, ki m so�t ngo i h i c a c�c

t ch c t�n d ng.

- T ch c h th ng thanh to�n li�n ng�n h�ng

- L�m d i l� v� th c hi n c�c nghi p v ng�n h�ng cho kho b c NN.

II. NG�N H�NG THUONG M I

1. � nh nghia

Ng�n h�ng thuo ng m i (ng�n h�ng trung gian) l� t ch c kinh doanh ti n t m�

ho t d ng ch y u v� thu ng xuy�n l� nh n ti n g i c a kh�ch h�ng v i tr�ch

nhi m ho�n tr v� s d ng s ti n d� d cho vay, th c hi n nghi p v chi t kh u v�

l�m phuong ti n thanh to�n.

H th ng ng�n h�ng nu c ta l� h th ng ng�n h�ng 2 c p, trong d� NH nh�

nu c l�m nhi m v c a NHTW, c�n c�c ng�n h�ng thuo ng m i v� c�c t ch c t�n

d ng kh�c ho t d ng nhu l� c�c ng�n h�ng trung gian th c hi n ch c na ng kinh

doanh.

2. C�c ch c nang c a ng�n h�ng thuong m i (NHTM)

2.1. Ng�n h�ng thuong m i l� trung gian t�n d ng

��y l� ch c nang d c trung c a ng�n h�ng thuong m i, n� c� � nghi a quan

tr ng trong vi c th�c d y s ph�t tri n c a n n kinh t . Th c hi n ch c nang n�y,

NHTM d� huy d ng ngu n v n t m th i nh�n r i c a c�c t ch c kinh t , co quan,

do�n th , ti n ti t ki m c a d�n cu,& v� s d ng cho vay ngu n v n n�y d d�p ng

nhu c u v n c a n n kinh t .

Khi th c hi n ch c nang l�m trung gian t�n d ng, NHTM d� ti n h�nh di u

ho� v n t no i th a d n noi thi u, k�ch th�ch qu� tr�nh lu�n chuy n v n c a to�n x�

h i v� th�c d y qu� tr�nh t�i s n xu t c a c�c doanh nghi p.

2.2. NHTM l�m trung gian thanh to�n v� qu n l� c�c phuong ti n thanh

to�n

NHTM v i tu c�ch l� th qu c a c�c doanh nghi p d� t o d i u ki n d ng�n

h�ng th c hi n c�c d ch v thanh to�n theo s u nhi m c a kh�ch h�ng. Trong qu�

tr�nh thanh to�n ng�n h�ng d� s d ng gi y b c ng�n h�ng thay cho v�ng, sau d� s

150

d ng c�c c�ng c luu th�ng t�n d ng thay cho gi y b c ng�n h�ng (s�c, gi y chuy n

ng�n, th thanh to�n,& ).

Khi kh�ch h�ng g i ti n v�o trong ng�n h�ng, h s du c ng�n h�ng d m b o

an to�n trong vi c c t gi ti n v� th c hi n thu chi m t c�ch nhanh ch�ng, ti n l i,

nh t l� d i v i c�c kho n thanh to�n c� gi� tr l n, c�ng kh p d a phuong, m� n u t

kh�ch h�ng th c hi n s t n k�m v� kh� kha n, v� th d� ti t ki m du c cho x� h i

r t nhi u v chi ph� luu th�ng.

2.3. NHTM cung c p c�c d ch v t�i ch�nh ng�n h�ng

Trong qu� tr�nh th c hi n nghi p v t�n d ng v� ng�n qu ng�n h�ng c�

di u ki n thu n l i v kho quy, th�ng tin quan h r ng r�i v i c�c doanh nghi p,

n�n c� th th c hi n th�m m t s d ch v kh�c k�m theo nhu: tu v n t�i ch�nh,

d u tu, gi h i gi y t , ch ng kho�m, l�m d i l� ph�t h�nh c phi u, tr�i phi u

cho c�c doanh nghi p,& d du c hu ng hoa h ng, s v a ti t ki m du c chi

ph�, v a d t hi u qu cao.

2.4 NHTM t o ra ti n

Qu� tr�nh t o ra ti n c a ng�n h�ng thuong m i du c th c hi n nh v�o ho t

d ng t�n d ng v� nh v�o vi c c�c ng�n h�ng thuong m i ho t d ng trong c�ng m t

h th ng. Ti n d�y ch�nh l� b�t t . B�t t ch du c t o ra th�ng qua ho t d ng t�n

d ng gi a c�c ng�n h�ng.

VD: NHTW dua ra t l d tr b t bu c l� 10%, NHTM A nh n du c 100 tri u

d ng t m t kh�ch h�ng.

B ng c�n d i k to�n c a NHTM A

T�I S N NGU N V N

-Thi t l p d tr : 10

- Ti n g i c a kh�ch h�ng: 100

- T�n d ng: 90

NHTM A cho NHTM B vay h t 90 tri u d ng

B ng c�n d i k to�n c a NHTM B

T�I S N NGU N V N

-Thi t l p d tr : 9

- Ti n g i c a kh�ch h�ng: 90

- T�n d ng: 81

NHTM B cho NHTM C vay h t 81 tri u d ng

151

B ng c�n d i k to�n c a NHTM C

T�I S N NGU N V N

-Thi t l p d tr : 8,1

- Ti n g i c a kh�ch h�ng: 81

- T�n d ng: 72,9

T ng s b�t t du c t o ra = Ti n g i ban d u c a kh�ch h�ng/t l d tr b t bu c

3. C�c nghi p v c a ng�n h�ng thuong m i:

3.1. Nghi p v t o v n:

L� nghi p v h�nh th�nh n�n ngu n v n ho t d ng c a ng�n h�ng, n m b�n

Ngu n v n tr�n b ng t ng k t t�i s n c a ng�n h�ng thuong m i. C�c ngu n v n

c a ng�n h�ng bao g m:

V n t c� v� qu ng�n h�ng

: V n t c� l� v n di u l c a ng�n h�ng, khi

m i th�nh l p, m c v n n�y ph i l n hon m c v n t i thi u (v n ph�p d nh) do NN

qui d nh. Qu ng�n h�ng l� c�c qu du c tr�ch l p t l i nhu n r�ng c a ng�n h�ng.

Ngo�i c�c qu du c th�nh l p t l i nhu n th� ng�n h�ng c�n c� nh ng qu kh�c

nhu: qu kh u hao t�i s n c d nh, qu kh u hao s a ch a l n,& . Ngu n v n t c�

c a ng�n h�ng chi m t tr ng kh�ng l n trong t ng ngu n v n c a ng�n h�ng,

nhung n� d�ng vai tr� quan tr ng v� d� l� co s d ti n h�nh kinh doanh, ti n h�nh

thu h�t nh ng ngu n v n kh�c.

Ti n g i c a kh�ch h�ng

: Tru c d�y, ngu i ta d em ti n, v�ng v�o ng�n

h�ng g i nh b o qu n d�m v� y�u c u ph i du c ho�n tr d v� d�ng nh ng g� d�

g i v�o. V sau, h kh�ng d�i h i ph i du c ho�n tr d�ng n a (ch c n d ) v� th i

h n g i d�i ho n, n�n ng�n h�ng c� th dem lu ng ti n, v�ng g i n�y dem cho vay

d ki m l i; nh ng ngu i g i ti n b�y gi kh�ng nh ng kh�ng ph i tr ti n thu� gi

ti n m� c�n du c tr l�i t s ti n g i d�. Trong t ng ngu n v n ho t d ng, v n

ti n g i l� ngu n v n ch y u c a ng�n h�ng, n� chi m t tr ng l n nh t trong t ng

ngu n v n c a NHTM.

Ngu n v n di vay

+ V n vay b ng h�nh th c ph�t h�nh k phi u, tr�i phi u, ch ng ch ti n

g i,& nh m b sung ngu n v n ho t d ng c a ng�n h�ng khi v n t c� v� v n ti n

g i chua d�p ng d y�u c u kinh doanh.

152

+ V n vay c a NHNN: khi NHNN cho vay, nh n chi t kh u, t�i chi t kh u

c�c gi y t c� gi� c a NHTM.

+ Vay c�c NHTM v� c�c t ch c t�n d ng kh�c: nh m gi i quy t v n d

thi u kh nang thanh to�n ti n m t t m th i.

+ V n vay c a c�c ng�n h�ng nu c ngo�i

Ngu n v n ti p nh n

: d �y l� nh ng ngu n v n m� NHTM du c c�c t ch c

trong v� ngo�i nu c, ng�n s�ch NN u th�c cho vay trung trung v� d�i h n thu c k

ho ch x�y d ng co b n, c�c chuong tr�nh v� c�c d �n c� m c ti�u d nh hu ng

tru c trong s n xu t kinh doanh.

C�c ngu n v n kh�c

: c�c ngu n v n ph�t sinh trong qu� tr�nh ho t d ng

c a ng�n h�ng nhu: l�m d i l�, d ch v thanh to�n, l�m trung gian thanh to�n,& .

3.2. Nghi p v s d ng v n:

L� nghi p v s d ng c�c ngu n v n d� h�nh th�nh c a ng�n h�ng, ch�ng

thu c b�n T�i s n c a b ng t ng k t t�i s n c a NHTM. Bao g m:

Thi t l p d tr

: d tr nh m duy tr� kh nang thanh to�n thu ng xuy�n c a

kh�ch h�ng v� b n th�n ng�n h�ng. Trong nghi p v n�y ng�n h�ng ph i duy tr� c�c

kho n sau:

+ Ti n m t t i qu : ng�n h�ng ph i d t i qu c a m�nh m t s ti n theo m t

t l nh t d nh tr�n ti n g i c a kh�ch h�ng d d�p ng nhu c u thanh to�n ho c r�t

ti n m t c a kh�ch h�ng.

+ Ti n g i t i NHNN: bao g m 2 ph n:

" Ph n d tr b t bu c theo qui d nh c a NHNN d b o d m ho�n tr

ti n g i c a kh�ch h�ng khi ng�n h�ng b ph� s n. NHTW th c thi ch�nh s�ch

gi i h n kh i lu ng ti n luu h�nh trong th i k l m ph�t ho c ta ng th�m kh i

lu ng ti n v�o luu th�ng, m r ng m c cho vay c a NHTM. T l d tr b t

bu c hi n nay qui d nh t 0 15%

" Ph n c�n l i d�ng d giao ho�n s�c v� thanh to�n n v i c�c t ch c

t�n d ng v� NHTM kh�c.

+ Ti n g i c a NHTM t i c�c t ch c t�n d ng v� c�c NHTM kh�c: d d�p

ng nhu c u thanh to�n, chuy n ti n kh�c d a phuong c a kh�ch h�ng.

+ Ti n d u tu v�o c�c ch ng phi u c� gi�.

153

Nghi p v t�n d ng

: nghi p v n�y c a NHTM s d ng ph n l n ngu n v n

ho t d ng c a NH. Nghi p v t�n d ng bao g m:

+ Chi t kh u thuo ng phi u v� c�c ch ng t c� gi� kh�c: d�y l� vi c ng�n

h�ng s mua l i nh ng thuong phi u c�n trong th i h n c a kh�ch h�ng.

+ Nghi p v t�n d ng th ch p: d�y l� h�nh th c cho vay c� d m b o b ng t�i

s n th ch p c a kh�ch h�ng.

+ Nghi p v t�n d ng ng tru c v�o t�i kho n: d�y l� th th c c p t�n d ng

m� ng�n h�ng d ng � cho kh�ch h�ng s d ng m t m c t�n d ng nh t d nh trong

m t kho n th i gian nh t d nh. �u c th c hi n du i 2 h�nh th c: chuy n t t c

kho n vay v�o t�i kho n v�ng lai c a kh�ch h�ng, ho c kh�ch h�ng s d ng d n

kho n vay b ng h�nh th c ph�t h�nh s�c ho c c�c c�ng c thanh to�n kh�c ngay

tr�n t�i kho n v�ng lai.

+ Nghi p v t�n d ng thu� mua v� t�n d ng d u tu:

" T�n d ng thu� mua: l� h�nh th c ng�n h�ng mua t�i s n d cho

thu� d i v i ngu i c� nhu c u s d ng. H t th i h n c a h p d ng, ngu i thu�

c� th gia h n thu� ti p ho c c� th mua l i theo gi� tho thu n v i ng�n h�ng.

" T�n d ng d u tu: th c ch t d�y l� nh ng kho n vay trung v� d�i

h n, ng�n h�ng t�i tr cho c�c doanh nghi p, c�c d �n x�y d ng co b n m i, c i

t o v� m r ng qui m� s n xu t kinh doanh,&

- Nghi p v t�n d ng ti�u d�ng: d�y l� h�nh th c cho vay d mua h�ng ti�u

d�ng.

- Nghi p v d u tu: trong nghi p v n�y, ng�n h�ng th c hi n kinh doanh

ki m l�i nhu c�c doanh nghi p nhu:

+ � u tu ch ng kho�n

+ H�n v n li�n doanh.

Theo qui d nh, NHTM ch du c ph�p s d ng ngu n v n t c� d th c

hi n nghi p v d u tu.

3.3. Nghi p v trung gian nghi p v kinh doanh:

��y l� nh ng nghi p v m� NHTM th c hi n theo s u nhi m c a

kh�ch h�ng du c hu ng hoa h ng nhu:

- Chuy n ti n.

154

- Thu h : ng�n h�ng d ng ra thay m t ng�n h�ng d thu c�c kho n k

phi u d n h n, ch ng kho�n, ti n b�n h�ng ho�,& .

- U th�c: l� nghi p v ng�n h�ng th c hi n theo s u th�c c a kh�ch

h�ng d qu n l� h t�i s n, chuy n gia t�i, b o qu n ch ng kho�n, v t

c� gi� tr , th c hi n thanh l� t�i s n c a c�c doanh nghi p b ph� s n.

- Mua b�n h : theo s u nhi m, ng�n h�ng d ng ra ph�t h�nh c phi u,

tr�i phi u cho c�ng ty, cho Nh� nu c, ho c mua ngo i t , d� qu�,&

cho kh�ch h�ng.

- Kinh doanh v�ng, b c d� qu� d ki m l i.

- L�m tu v n v ti n t , t�i ch�nh nhu: cung c p th�ng tin, hu ng d n

ch�nh s�ch t�i ch�nh ti n t , thuong m i, l p d �n d u tu t�n d ng, u

th�c d u tu

4. Kh nang thanh to�n c a ng�n h�ng thuong m i

Kh nang n�y du c hi u nhu l� nang l c tr ti n k p th i d i v i c�c kh�ch

h�ng c a m�nh. Bao g m 2 kho n ch�nh sau d�y:

- Ti n m t t i qu v� ti n g i t i t�i kho n v�ng lai c a ng�n h�ng t i

NHTW. ��y l� na ng l c thanh to�n thu ng tr c v� nhanh nh t c a

ng�n h�ng d d�p ng y�u c u r�t ti n c a kh�ch h�ng.

- C�c kho n cho vay du i h�nh th c t�n d ng kh�ng k h n, chi t kh u

nh ng lo i gi y t c� gi�,& m� ng�n h�ng c� th thu n nhanh ho c

mang t�i chi t kh u t i NHTW

Kh na ng thanh to�n c a ng�n h�ng thuo ng m i ch u nh hu ng c a nhi u

nh�n t nhu: t�nh ch t c a kho n ti n g i (ti n g i kh�ng k h n th� ng�n h�ng ph i

d m b o na ng l c thanh to�n thu ng tr c hon so v i kho n ti n g i c� k h n), t�nh

tr ng b t n c a n n kinh t l�m nh d n l�ng tin c a kh�ch h�ng d i v i ng�n h�ng

thuong m i. Do d�, ng�n h�ng c n gi i quy t t t m i quan h gi a y�u c u duy tr�

kh na ng thanh to�n v� kh nang sinh l i c a ti n v n.

155

Chuong VIII

L M PH�T V� CH�NH S�CH TI N T

I. L M PH�T

1. Kh�i ni m

Ti n gi y l� d u hi u c a v�ng, thay th cho v�ng l�m ch c nang thanh to�n

v� l�m phuo ng ti n trao d i. Ti n gi y b n th�n n� kh�ng c� gi� tr m� ch c� gi� tr

danh nghia, cho n�n n� kh�ng th t di u ho� gi a ch c nang luu th�ng v� t�ch tr ,

do d� ti n gi y b m t gi� l� tr thanh m t hi n tu ng ph bi n v� thu ng xuy�n

trong x� h i ng�y nay.

L m ph�t l� hi n tu ng ti n gi y tr�n g p trong luu th�ng vu t qu� nhu c u

c n thi t c a luu th�ng h�ng ho� l�m cho ti n gi y b m t gi� v� gi� c h�ng ho�

du c bi u hi n b ng d ng ti n m t gi� kh�ng ng ng tang l�n.

Khi n�i d n l m ph�t th� cung n�n n�i d n gi m ph�t. Gi m ph�t l� m t hi n

tu ng tr�i ngu c l i hi n tu ng l m ph�t. Trong t�nh tr ng d� d n d n m t lo t c�c

doanh nghi p b ph� s n, th t nghi p gia tang, s c s n xu t gi m, n n kinh t b

kh ng ho ng. Trong khi d�, Keynes l i cho r ng, hi n tu ng gi m ph�t c� th x y

ra n u nh� nu c tang lu ng ti n v�o luu th�ng nhung kh�ng l�m cho gi� c h�ng

ho� ta ng l�n.

Trong th c t , hi n tu ng gi m ph�t �t x y ra m t c�ch t nhi�n m� thu ng l�

m t vi c l�m ch quan c a NN nh m h n ch ngay nhu c u d gi m nh ng m t c�n

d i trong n n kinh t .

2. M t s lu n thuy t v l m ph�t

2.1. L m ph�t lu u th�ng ti n t

Ti�u bi u cho quan di m n�y l� J.Bodin v� M. Friedman cho r ng: l m ph�t

l� dua nhi u ti n th a v�o luu th�ng l�m cho gi� c tang l�n. Friedman n�i: L m

ph�t xu t hi n v� ch c� th xu t hi n khi n�o s lu ng ti n trong luu th�ng tang l�n

v i nh p d nhanh hon so v i s n xu t .

156

2.2. L m ph�t c u du th a t ng qu�t

L� thuy t n�y do J.M.Keynes d xu ng. �ng cho r ng nguy�n nh�n co b n

c a l m ph�t l� do s bi n d ng cung c u. Khi m c cung vu t qu� m c c u th� d n

d n t�nh tr ng d �nh d n s n xu t. Nh� nu c c n ta ng lu ng ti n v�o luu th�ng, ta ng

chi ti�u nh� nu c, tang t�n d ng nghi a l� tang c u d d t du c m c c�n b ng gi a

cung v� c u v� vu t cung. Khi d� l m ph�t xu t hi n. d�y, l m ph�t c� t�c d ng

th�c d y s n xu t ph�t tri n, ch ng suy tho�i.

2.3. L m ph�t chi ph�

Lu n thuy t n�y cho r ng: l m ph�t n y sinh do m c tang chi ph� s n xu t

kinh doanh nhanh ho n m c tang nang su t lao d ng. M c tang n�y ch y u l� ta ng

v ti n luong, gi� c�c nguy�n, nhi�n, v t li u,& .

2.4. L m ph�t co c u

L m ph�t n y sinh l� do s m t c�n d i s�u s c trong ch�nh co c u c a n n

kinh t (m t c�n d i gi a t�ch lu v� ti�u d�ng, gi a c�ng nghi p v� n�ng nghi p,

gi a s n xu t v� d ch v ,& ), ch�nh s m t c�n d i n�y l�m cho n n kinh t ph�t

tri n kh�ng c� hi u qu .

3. Nguy�n nh�n d n d n l m ph�t

T nh ng lu n thuy t tr�n ta c� th th y nguy�n nh�n v� b n ch t c a l m

ph�t du c hi u theo nhi u c�ch kh�c nhau, nhung chung qui l i l m ph�t xu t hi n

do nh ng nguy�n nh�n sau:

- S m t c�n d i c a n n kinh t qu c d�n, s n xu t th p k�m, th�m h t

ng�n s�ch qu c gia. ��y du c coi l� nguy�n nh�n c a m i nguy�n nh�n. N�i

c�ch kh�c, s kh ng ho ng c a n n kinh t v� t�i ch�nh c a m t qu c gia l�

nguy�n nh�n co b n v� s�u xa dua d n l m ph�t.

- Lu ng ti n cung c p v�o luu th�ng qu� m c c n thi t cung l� nguy�n

nh�n tr c ti p c a l m ph�t.

- M t nguy�n nh�n kh�ng k�m ph n quan tr ng l� h th ng ch�nh tr b

kh ng ho ng do nh ng t�c d ng b�n trong ho c b�n ngo�i, l�m cho l�ng tin c a

d�n ch�ng v�o ch d ti n t NN b nh hu ng, t d� l�m uy t�n v� s c mua c a

d ng ti n b gi m s�t.

157

- Nguy�n nh�n ch quan kh�c d� l� do NN ch d ng s d ng l m ph�t

nhu l� m t c�ng c d th c thi ch�nh s�ch kinh t c a m�nh.

T nh ng ph�n t�ch tr�n c� th n�i r ng l m ph�t v a l� m t ph m tr� kinh t

kh�ch quan, v a l� m t c�ng c kinh t du c NN s d ng d ph�t tri n kinh t . V�

vi c ph�n ph i s n ph m v� thu nh p d u du c th c hi n th�ng qua ti n t n�n l m

ph�t l� bi n ph�p d ph�n ph i l i s n ph m v� thu nh p trong n n kinh t . Nhu v y

l m ph�t mang b n ch t kinh t x� h i s�u s c ch kh�ng ph i l� m t hi n tu ng

t nhi�n c a n n kinh t .

4. Ph�n lo i l m ph�t

Do bi u hi n d c trung c a l m ph�t l� gi� c h�ng ho� ta ng li�n t c n�n

ngu i ta thuong ca n c v�o ch s gi� c h�ng ho� tang d l�m can c ph�n th�nh 3

lo i l m ph�t:

L m ph�t v a ph i

(l m ph�t m t con s ): bi u hi n ch s gi� c

ta ng ch m trong kho ng 10% tr l i. Do d�, d ng ti n m t gi� kh�ng nhi u,

kh�ng nh hu ng d n s n xu t kinh doanh. h u h t c�c nu c tr�n th gi i �p

d ng v� xem d� l� ch t x�c t�c cho n n kinh t ph�t tri n.

L m ph�t phi m�

: gi� c h�ng ho� b t d u tang v i t l 2 ho c 3 con

s . Khi l m ph�t n�y xu t hi n th� b t d u g�y nh hu ng d n d i s ng kinh t x�

h i.

Si�u l m ph�t

: x y ra khi t c d ta ng gi� vu t xa l m ph�t phi m�.

N u trong di u ki n c a l m ph�t phi m� v n c� m t s tru ng h p n n kinh

t v n ph�t tri n t t nhu Brazil, th� m t khi si�u l m ph�t x y ra th� ch t ch c n� s

g�y nh hu ng r t l n d n n n kinh t c a qu c gia

5. T�c d ng c a l m ph�t

Tr l m ph�t m t ch s th� h u h t c�c lo i l m ph�t kh�c d u g�y nh

hu ng kh�ng t t d n qu� tr�nh ph�t tri n c a n n kinh t x� h i. C th :

� i v i ho t d ng s n xu t kinh doanh:

do l m ph�t, gi� c h�ng ho�,

nguy�n li u tang l�m cho vi c s n xu t kinh doanh v� k t qu cu i c�ng ng�y c�ng

gi m s�t v� kh�ng ch�nh x�c, d n d n s ph�t tri n kh�ng d ng d u, m t c�n d i

gi a c�c ng�nh (ng�nh c� chu k s n xu t kinh doanh d�i ng�y c�ng b thua l n ng

158

n , trong khi ng�nh c� chu k s n xu t kinh doanh ng n th� c� th tr du c nhung

v n g p kh�ng �t kh� khan.

Linh v c luu th�ng bu�n b�n:

gi� c h�ng ho� tang d n d n t�nh tr ng t�ch

d u co t�ch tr h�ng ho�, g�y h n lo n quan h cung c u, t o s m t c�n d i gi t o

l�m cho linh v c luu th�ng cung b r i lo n. Tuy nhi�n, v i m c l m ph�t cao cung

l� m t di u ki n d th c hi n khuy n kh�ch xu t kh u.

Linh v c ti n t t�n d ng:

L m ph�t l�m cho s c mua c a d ng ti n gi m, t c

d luu th�ng c a th tru ng tang l�n c�ng l�m cho s c mua c a d ng ti n gi m

xu ng nhanh ch�ng. Ho t d ng c a h th ng ng�n h�ng roi v�o t�nh tr ng kh ng

ho ng do lu ng ti n g i v�o ng�n h�ng gi m m nh l�m cho nhi u ng�n h�ng b ph�

s n do m t kh nang thanh to�n, thu l trong kinh doanh. T�nh h�nh d� l�m cho h

th ng ti n t b r i lo n v� kh�ng ki m so�t n i.

Linh v c t�i ch�nh NN:

tuy l�c d u l m ph�t mang l i thu nh p chi ng�n s�ch

NN qua co ch ph�n ph i l i thu nh p v� k c qua co ch ph�t h�nh. Nhung nh

hu ng n ng n v� l�u d�i c a l m ph�t l i l�m gi m ngu n thu c a ng�n s�ch, ch

y u l� thu do s n xu t b s�t k�m, nhi u doanh nghi p, c�ng ty b ph� s n, gi i

th ,& . Tr t t an to�n x� h i b ph� ho i n ng n .

T�m l i, h u qu c a l m ph�t r t n ng n v� nghi�m tr ng. L m ph�t g�y

h u qu d n to�n b d i s ng kinh t x� h i c a m t nu c. L m ph�t l�m cho qu�

tr�nh ph�n ho� gi�u ngh�o nghi�m tr ng hon. L m ph�t l�m cho nh�m n�y ki m

du c l i l c nhung l i l�m cho nh�m kh�c thi t h i n ng n , nh t l� d i v i ngu i

lao d ng.

6. �o lu ng l m ph�t

� d�nh gi� m c d l m ph�t ngu i ta can c v�o t l l m ph�t du c x�c

d nh theo c�ng th c:

M c gi� nam t - M c gi� nam (t -1)

T l l m ph�t nam t

M c gi� nam (t -1)

M c gi� du c d o b ng gi� c trung b�nh c a c�c lo i h�ng ho� v� d ch v .

Tr�n th c t , ngu i ta do m c gi� b ng t s gi�

Ch s gi�:

159

Ch s gi� l� 1 ch ti�u ph n nh s thay d i gi� c h�ng ho�, d ch v c a 1

na m n�o d� so v i nam g c. Tu theo nhu c u ph�n t�ch, ch� s d�ng d t�nh t l

l m ph�t l� ch s gi� to�n b h�ng ho�, d ch v trong n n kinh t ho c l� t�nh theo

gi� c a m t nh�m h�ng ho� ti�u bi u.

Ch s gi� ti�u d�ng: (CPI: Consumer price index):

�u c t�nh theo gi� b�n l c a 1 gi h�ng ho� v� d ch v tr�n th tru ng, c�c

gi h�ng ho� ch�nh l� lu ng th c, th c ph m, qu n �o, nh� c a, ch t d t, thuoosc

men. Gi h�ng ho� du c ch n v i co c u v� s lu ng c d nh.

S P

CPIt = x 100

S P

Trong d�:

Pit , Pi

: gi� c c a s n ph m i na m t v� na m 0

: s lu ng c a s n ph m i d�ng d t�nh nam 0.

Nam 0 du c ch n l� nam g c.

CPIt

: ch s gi� ti�u d�ng c a na m t.

Ch s gi� s n xu t: (PPI: procuder price index)

�u c t�nh theo gi� b�n bu�n c a c�c nh�m h�ng ho� nhu lu ng th c, th c

ph m, th c ph m c a ng�nh ch t o, khia kho�ng. Ch s n�y du c c�c doanh

nghi p s d ng, c�ch t�nh ho�n to�n gi ng nhu t�nh CPI, c�c s do v t tr ng nh m

ph n nh t m quan tr ng c a t ng lo i s n ph m, s n ph m c�ng chi m t tr ng l n

th� s thay d i gi� c c a n� c�ng nh hu ng m nh d n m c gi� chung.

7. �u ng cong Philips

L m ph�t

160

Th t nghi p

Nam 1960, nh� kinh t gia Philips d� d nh lu ng du c c�c y u t g�y n�n

th t nghi p v� l m ph�t. �ng d� m� t m i quan h g a l m ph�t v� th t nghi p

b ng 1 du ng cong m� sau n�y ngu i ta g i l� du ng cong Philips.

L m ph�t v� th t nghi p d u c� t�c h i d i v i n n kinh t . Vi c t�m c�ch th

ti�u c 2 nh�n t n�y d u l� mong mu n c a m i ch�nh ph . Tuy nhi�n, trong th c

t c� s d�nh d i gi a ch�ng v i nhau, nghia l�: vi c gi m t l l m ph�t s l�m

ta ng lu ng th t nghi p v� ngu c l i. Ch�nh d u n�y d� dua d n s l a ch n c a

ch�nh ph trong vi c gi i quy t v n d n d nh gi� c v� v n d vi c l�m. T t nhi�n,

n u gi m l m ph�t b ng c�c ch�nh s�ch thay d i v ph�a cung th� s kh�ng c� s

d�nh d i, nghi a l� s gi m l m ph�t s k�m theo s gia tang s lu ng v� vi c l�m,

nhung nh ng ch�nh s�ch n�y r t kh� th c hi n. Ph n l n c�c ch�nh ph d u gi m

l m ph�t theo hu ng c t gi m t ng c u v� v� th s l�m cho th t nghi p tang l�n v�

ngu c l i khi th c hi n ch�nh s�ch m r ng t ng c u d th�c d y s n lu ng tang l�n

nh m gi m th t nghi p th� ph i ch p nh n 1 t l l m ph�t cao hon. M i quan h

tr�n du c th hi n b ng du ng cong Philips.

N� minh ho cho l� thuy t d�nh d i gi a l m ph�t v� th t nghi p. M c d

d�nh d i ph thu c v�o d d c c a du ng cong. Nhung d�y l� du ng cong Philips

�p d ng cho ng n h n b i v� n� ch d�ng trong ng n h n.

Trong d�i h n, khi nghi�n c u th c t c a n n kinh t , ngu i ta nh n th y

r ng, c� th i k th t nghi p m c cao nhung l m ph�t v n kh�ng gi m. Th c t l�

gi� c v� ti n luong kh�ng du c h�nh th�nh tr�n th tru ng c nh tranh, m� ch�ng

du c quy t d nh v i c�c nh�n t kinh t kh�c nhu doanh nghi p v� c�ng do�n. b t

k th i k n�o, m t s khu v c ph�t tri n trong khi v n c� nh ng khu v c b tr� tr .

khu v c ph�t tri n th� gi� c v� ti n luo ng ta ng, c�n khu v c b tr� tr th� gi� c

v� ti n luong tuong d i n d nh. Nhu v y, t�nh trung b�nh, gi� c v n tang khi c� s

tr� tr v a ph i. Trong d�i h n, kh�ng c� m i quan h trao d i n�o c a l m ph�t v�

th t nghi p.

8. C�c bi n ph�p ki m ch l m ph�t

Trong tru ng h p c� l m ph�t x y ra, Nh� nu c thu ng �p d ng c�c gi i ph�p sau:

161

8.1 Th t ch t kh i cung ti n t

Khi kh i cung ti n t trong luu th�ng tang l�n s l�m tang t ng c u v� gi� c

h�ng h�a s tang l�n. Trong tru ng h p n n kinh t c� d u hi u l m ph�t NHTW s

th c hi n ch�nh s�ch th t ch t kh i cung ti n t b ng c�c c�ng c c a m�nh nhu ta ng

l�i su t chi t kh u, t�i chi t kh u, tang t l d tr ph�p d nh, kh�ng ph�t h�nh th�m

ti n v�o luu th�ng.

8.2 Ki m gi gi� c

B ng c�c bi n ph�p:

- Nh p kh u lu ng h�ng m� n n kinh t thi u

- Xu t kho d tr ra b�n

- Th c hi n ch�nh s�ch ki m so�t gi�

8.3 n d nh m c l�i su t cao

Khi l�i su t ti n g i du c n d nh m c cao s thu h�t b t ti n trong luu

th�ng v , tuy nhi n s d ng bi n ph�p n�y c n s h tr c a NHTW v� NSNN

8.4 Gi m chi ti�u ng�n s�ch:

Chi ti�u ng�n s�ch l� 1 b ph n quan tr ng c a t ng c u, gi m chi ng�n s�ch

nh ng kho n chua th t s c n thi t s l�m gi m s c �p d i v i t ng c u v� gi� c s

h xu ng.

8.5 H n ch tang ti n luong

Ti n luong l� 1 b ph�nh quan tr ng trong chi phsi s n xu t, tang ti n lu ng

s l�m tang t ng chi ph� s n xu t d n d n l�m gi� c ta ng l�n, d ng th i tang ti n

luo ng cung l�m ta ng thu nh p cho d�n ch�ng g�y s c �p l�m tang t ng c u.

8.6 L m ph�t ch ng l m ph�t

Nh� nu c gia ta ng d u tu m r ng s n xu t, k t qu c a d u tu s l�m ta ng

cung t o di u ki n c�n b ng quan h cung c u.

8.7 Th c hi n chi n lu c th tru ng c nh tranh ho�n h o

C nh tranh ho�n h o s tr�nh du c d c quy n d y gi� l�n, m t kh�c c nh

tranh s th�c d y c i ti n k thu t, ti t ki m chi ph� s n xu t g�p ph n l�m cho gi�

c h�ng h�a h xu ng

162

8.8 Mua l y 1 t l th t nghi p v� l m ph�t

L m ph�t v� th t nghi p l� 2 y u t d i ngh ch nhau, ngu i ta c� th mua l y

1 t l th t nghi p v� l m ph�t v a ph i d d m b o cho n n kinh t ph�t tri n b�nh

thu ng v� d i s ng x� h i n d nh.

II. CH�NH S�CH TI N T C A NHTW

1. Vai tr� c a NHTW trong d i u ti t vi m�

NHTW ra d i trong quan di m l� ng�n h�ng ph�t h�nh v i ch c nang ph�t

h�nh ti n cho luu th�ng, v sau, kh�i ni m NHTW thay cho ng�n h�ng ph�t h�nh

v i ch c nang v a ph�t h�nh ti n v a qu n l� v luu th�ng ti n t ,c� c�c vai tr� sau:

1.1 �i u ti t kh i lu ng ti n trong luu th�ng cho ph� h p v i y�u c u n

d nh v� ph�t tri n kinh t

Kh i lu ng ti n trong luu th�ng trong m i quan h v i kh i lu ng h�ng h�a

c� t�c d ng r t l n d n n d nh v� ph�t tri n kinh t v i tu c�ch l� ng�n h�ng c a

c�c ng�n h�ng. NHTW gi vai tr� quy t d nh kh i lu ng ti n trong luu th�ng qua

c�c c�ng c c a n� nhu c�c ch�nh s�ch v l�i su t, v d tr ph�p d nh nh m d m

b o kh i lu ng ti n trong luu th�ng d�p ng d y d y�u c u ph�t tri n kinh t

1.2 n d nh d ng ti n n i d a

S c mua c a d ng ti n ch u t�c d ng t nhi u ph�a, cung c u v ti n t , gi�

v�ng, t gi� ngo i h i... NHTW ph i ti m m i bi n ph�p n d nh s c mua c a d ng

ti n n i d a nh m th c hi n c� hi u qu ch�nh s�ch kinh t v� quan h qu c t . Khi

s c mua c a d ng ti n gi m t c l� gi� c h�ng h�a tang l�n ch ng t qu ti�u d�ng

b ng ti n c a x� h i l n hon qu h�ng h�a. NHTW t�m bi n ph�p gi m qu ti�u

d�ng v� ph�t tri n s n xu t.. Ngu c l i khi s c mua c a d ng ti n tang t c l� gi� c

h�ng h�a s gi m, ch ng t qu ti�u d�ng b ng ti n c a x� h i nh hon qu h�ng

h�a. NHTW s t�m bi n ph�p dua th�m ti n v�o luu th�ng d k�ch th�ch ti�u d�ng

v� k�ch th�ch s n xu t. Ngo�i ra NHTW c�n can thi p d n d nh gi� v�ng v� gi�

ngo i t t o co s cho n d nh ti n.

1.3 �i u ti t s n xu t, thi t l p co c u kinh t h p l�

L� vi c NHTW s d ng c�c bi n ph�p c n thi t d ph�n ph i t�i nguy�n c a

x� h i cho c�c ng�nh, linh v c t o di u ki n cho n n kinh t ph�t tri n nh p nh�ng

v� c�n d i th hi n tr�n 2 m t:

163

+ NHTW tham gia v�o vi c x�y d ng c�c chi n lu c ph�t tri n kinh t v� v y

ngay t d u d� g�p ph n v�o vi c h�nh th�nh co c u kinh t .

+ Tham gia th c hi n c�c chi n lu c ph�t tri n kinh t d� qua vi c cung c p

t�n d ng cho ng�nh n�y ho c h n ch t�n d ng 1 ng�nh kh�c d d m b o s n xu t

du c n d nh v� c�n d i.

1.4 Vai tr� ch huy d i v i to�n b h th ng ng�n h�ng

- Th hi n trong vi c ki m so�t kh i lu ng t�n d ng m� c�c t ch c t�n d ng cung

c p cho n n kinh t d ng th i cung n m du c kh i lu ng t�n d ng d� v� s cung c p

cho n n kinh t .

2. C�c m c ti�u c a ch�nh s�ch ti n t

n d nh ti n t , n d nh gi� c , n d nh t gi� h i do�i:

Th c ch t c a m c ti�u n�y l� ki m so�t l m ph�t d b o v gi� d i n i v�

d i ngo i c a d ng ti n qu c gia. ��y l� m c ti�u h�ng d u c a ch�nh s�ch ti n t .

n d nh v� th�c d y ph�t tri n kinh t :

��y l� m c ti�u co b n v� t t y u c a ch�nh s�ch ti n t . Mu n n d nh v�

th�c d y ph�t tri n kinh t c n ph i khuy n kh�ch m r ng d u tu b ng c�ch khai

th�c c�c ngu n v n ti m nang trong nu c v� nu c ngo�i.

T o c�ng an vi c l�m cho ngu i lao d ng, n d nh tr t t x� h i:

nu c ta, trong 3 nh�n t thu c y u t cung l� lao d ng, ngu n v n v� ti n

b k thu t th� y u t lao d ng c� ti m na ng l n nh t. V� v y, d th�c d y ph�t tri n

kinh t v i th� ch�nh s�ch ti n t ph i khai th�c t i da l c lu ng lao d ng tro x� h i,

c�n ti n t v� t�n d ng l� ch t x�c t�c quan tr ng.

Tuy nhi�n c n luu � r ng s d ng ch�nh s�ch ti n t d t o c�ng an vi c l�m,

gi m th t nghi p th� r t c� th di d n t�nh tr ng l m ph�t cao. V n d quan tr ng

ch l� l�m th n�o d v a ki m ch v� ki m so�t du c l m ph�t v a t o du c c�ng

an vi c l�m.

Ngu i ta cho r ng, n u duy tr� l m ph�t m t t l v a ph i th� h�nh nhu d�

l i l� li u thu c k�ch th�ch tang tru ng kinh t .

3. C�c c�ng c c a ch�nh s�ch ti n t

Ch�nh s�ch ti n t c a 1 qu c gia v co b n c� 2 lo i:

164

Ch�nh s�ch m r ng ti n t

C�n du c g i l� ch�nh s�ch n i l ng ti n t . Ch�nh s�ch n�y du c �p d ng

trong d i u ki n n n kinh t b suy tho�i, n n th t nghi p gia ta ng. Trong t�nh h�nh

n�y, ch�nh s�ch n i l ng ti n t l�m tang lu ng ti n cung ng cho n n kinh t , m

r ng d u tu, m r ng s n xu t, t o c�ng an vi c l�m cho ngu i lao d ng. Ch�nh

s�ch m r ng ti n t d ng nghia v i ch�nh s�ch ti n t ch ng suy tho�i.

Ch�nh s�ch th t ch t ti n t :

C�n du c g i l� ch�nh s�ch d�ng bang ti n t . Lo i ch�nh s�ch n�y du c �p

d ng khi n n kinh t c� s ph�t tri n th�i qu�, d ng th i l m ph�t ng�y c�ng gia

ta ng. Ch�nh s�ch th t ch t ti n t d ng nghia v i ch�nh s�ch ti n t ch ng l m ph�t.

� th c hi n c�c ch�nh s�ch tr�n NHTW s d ng c�c c�ng c sau:

3.1 C�c c�ng c tr c ti p

3.1.1 n d nh l�i su t ti n g i v� l�i su t cho vay

NHTW c� th n d nh l�i su t ti n g i v� l�i su t cho vay v� b t bu c c�c

NHTM �p d ng khi mu n tang m c cho vay NHTW h l�i su t ti n g i v� ti n cho

vay. C�ng c n�y c� uu v� nhu c di m:

Uu di m: NHTW c� th t�c d ng tr c ti p d n c�c d �n d u tu b ng c�c

di u ki n t�n d ng

Nhu c di m: L�i su t du c n d nh c� th kh�ng ph� h p v i n n kinh t

g�y kh� kha n cho vi c th c hi n c�c d �n d ng th i t�nh linh ho t c a th tru ng

ti n t s b suy gi m.

B�n c nh d� vi c quy d nh l�i su t ti n g i c a c�c NHTM �p d ng c� t�c

d ng tr c ti p d n th tru ng ti n t nhung l i l�m cho ho t d ng c a t ch c t�n

d ng k�m linh ho t.

3.1.2. n d nh h n m c t�n d ng

L� vi c NHTW n d nh 1 kh i lu ng s cung c p cho n n kinh t trong 1

th i gian nh t d nh, sau d� t�m c�c k�nh d dua v�o, bi n ph�p n�y du c th c hi n

r t l�u c�c nu c XHCN theo co ch k ho ch h�a t p trung, d�y l� c�ch v n d ng

m�y m�c c�ng th c c a Mac: Kt=Kc, t c l� nh n d nh r ng ph i d nh du c Kc sau

d� t o ra Kt v� dua v�o n n kinh t , th t ra d�y l� s hi u l m c�ng th c c a Mac,

�ng ch dua ra y�u c u d h�ng h�a luu th�ng b�nh thu ng th� Kt=Kc ch �ng

kh�ng d nh lu ng Kc l� 1 con s n�o d� b i v� Kc=P.Q/V l� 1 d i lu ng lu�n bi n

165

d ng v� kh� t�nh to�n trong 1 th i gian tuo ng d i d�i, hi n nay ngu i ta s do�n 1

Kc m� n� c� th c n thi t cho n n kinh t sau d� t o di u ki n d th c hi n n� tr�n

co s d cho quy lu t cung c u v n d ng. Bi n ph�p n�y c� uu v� nhu c di m

Uu di m: C� th k ho ch 1 c�ch ch c ch n kh i lu ng ti n trong luu th�ng

Nhu c di m: Thi u linh ho t khi t�nh h�nh bi n d ng v� ch th c hi n du c

trong co ch k ho ch h�a t p trung.

3.1.3 Ph�t h�nh tr�i phi u Nh� nu c

Nh m l�m gi m kh i lu ng ti n trong luu th�ng qua vi c NHTW th a thu n

v i B T�i ch�nh v vi c ph�t h�nh 1 kh i lu ng tr�i phi u nh t d nh, bi n ph�p n�y

ch th c hi n khi kh�ng c�n bi n ph�p n�o kh�c. N� c� uu di m l� l�m gi m b t

kh i lu ng ti n trong luu th�ng nhung c� nhu c di m l� ph c v cho m c ti�u chi

ti�u c a ng�n s�ch

3.1.4 Ph�t h�nh ti n cho ng�n s�ch v� cho d u tu

Khi ng�n s�ch b thi u h t, NHTW c� th ph�t h�nh ti n d d�p ng nhu c u

chi ti�u c a ng�n s�ch. Bi n ph�p n�y d dua d n l m ph�t, th�ng thu ng bi n ph�p

n�y du c �p d ng d ph�t h�nh ti n cho d u tu ph�t tri n xem nhu l� ng tru c cho

s n xu t

T�m l i, trong n n kinh t th tru ng c�c c�ng c tr c ti p thu ng du c �p

d ng trong nh ng tru ng h p nh t d nh. NHTW thu ng s d ng c�c c�ng c gi�n

ti p d di u h�nh ch�nh s�ch ti n t

3.2 C�c c�ng c gi�n ti p

3.2.1 Quy d nh t l d tr ph�p d nh

L� phuong th c qu n l� kh i lu ng ti n trong luu th�ng b ng c�c quy d nh t

l m� c�c NHTM du c ph�p cho vay khi nh n du c 1 kh i lu ng ti n g i, t l d

tr ph�p d nh l� t l % tr�n s ti n g i m� 1 NHTM nh n du c ph i g i v�o T�i

kho n t i NHTW ho c gi t i ng�n h�ng theo quy d nh. V i bi n ph�p n�y NHTW

n m du c kh i lu ng t�n d ng m� c�c NHTM v� c�c t ch c t�n d ng kh�c cung

c p v� c� kh nang cung c p cho n n kinh t . Do d� NHTW c� th t�c d ng tr c

ti p d n kh i lu ng t�n d ng b ng c�ch tang hay gi m t l d tr ph�p d nh

3.2.2 Bi n ph�p th tru ng m

N i dung c a bi n ph�p n�y l� NHTW ti n h�nh mau v� b�n c�c gi y t c�

gi� tr�n th tru ng ti n t theo m c ti�u c a ch�nh s�ch ti n t trong t ng th i k .

166

Trong tru ng h p NHTW mu n ta ng kh i lu ng ti n trong luu th�ng NHTW s

mua v�o 1 lu ng ch ng kho�n nh t d nh, vi c c�c NHTM b�n ch ng kho�n cho

NHTW s l�m ta ng d tr cho c�c NHTM nh v�o lu ng ti n nh n du c t

NHTW. Ngu c l i, n u NHTW mu n thu h p kh i lu ng ti n t NHTW s b�n ra 1

lu ng ch ng kho�n nh t d nh, bi n ph�p n�y c� uu di m l� t�c d ng tr c ti p d n

d tr c a c�c NHTM bu c c�c NHTM ph i gia tang hay gi m kh i lu ng �n d ng.

Nhung c� nhu c di m ch th c hi n du c trong di u ki n c�c kho n ti n trong luu

th�ng d u n m t i c�c NHTM.

3.2.3 Bi n ph�p chi t kh u, t�i chi t kh u v� cho vay c a NHTW

L� h�nh th c cung c p t�n d ng c a NHTW cho c�c NHTM trong di u ki n

c� th ch p, chi t kh u, t�i chi t kh u c�c gi y t c� gi� c a c�c NHTM. Vi c n

d nh l�i su t cho vay, l�i su t chi t kh u, t�i chi t kh u cao hay th p c� t�c d ng d n

kh nang cho vay c a c�c NHTM v� do d� l�m cho kh i cung ti n t tang l�n hay

gi m di. Bi n ph�p n�y c� uu di m c�c kho n cho vay c a NHTW d m b o thu

du c v . Vi c cho vay g ng li n v i y u c u ph�t tri n kinh t , do s t�c d ng c a

quy lu t cung c u nhung c� nhu c di m vi c vay hay kh�ng vay ph thu c v�o c�c

NHTM.

3.2.4 Gi i h n kh i lu ng t�n d ng tr�n s ti n g i nh n du c

NHTW quy d nh gi i h n t l t�n d ng m� c�c NHTM c� th cung c p khi

nh n du c 1 lu ng ti n g i, bi n ph�p n�y thu ng du c di k�m b ng bi n ph�p quy

d nh t l d tr n d nh, th�ng thu ng NHTW thu ng quy d nh t l du n t�n

d ng c a c�c NHTM kh�ng du c vu t qua bao nhi�u nhi�u l n so v i v n t c�.

Bi n ph�p n�y c� uu di m quy d nh du c 1 kh i lu ng t�n d ng v a ph i theo y�u

c u ph�t tri n kinh t c� t�nh d n m i quan h gi a ti t ki m v� d u tu.

3.3 M t s c�ng c kh�c

3.3.1 D d�nh c�ng tr�i b t bu c

L� vi c NHTW quy d nh 1 t l tr�n s ti n g i m� 1 NHTM nh n du c ph i

d�ng v�o vi c mua c�ng tr�i b t bu c nh m h n ch kh i lu ng t�n d ng c a c�c

NHTM v� l�m c�ng c c a NHTW th�ng qua vi c chi t kh u c�c c�ng tr�i n�y, khi

167

c�c NHTM c n v n th�ng qua d� NHTW c� th s d ng c�ng c th tru ng m d

di u ti t kh i lu ng ti n t trong luu th�ng

3.3.2 D d�nh c�ng tr�i t nguy n

Ngo�i vi c bu c c�c NHTM mua c�ng tr�i b t bu c, NHTW c�n k�ch th�ch

c�c NHTM mua th�m c�ng tr�i khi s ti n cho vay kh�ng h t.

3.3.3 Ph�t h�nh gi y b c,cho ph�p luu th�ng c�c c�ng c thay ti n m t

Th�ng thu ng khi c�c c�ng c thay ti n m t du c s d ng th� luu th�ng ti n t s nhanh hon,

ti t ki m du c chi ph� luu th�ng v� d c bi t l�m tang kh nang t�n d ng c a c�c NHTM b i v� khi m i

kho n ti n d u du c thanh to�n qua ng�n h�ng b ng c�c c�ng c thay ti n m t nhu sec, the t�n d ng,

l nh chuy n kho n... s l�m cho to�n b h th ng ng�n h�ng g n nhu kh�ng bao gi m t kh nang

cung c p t�n d ng cho n n kinh t .

168

CHUONG IX

QUAN H THANH TO�N V� T�N D NG

QU C T

I. C�N C�N THANH TO�N QU C T

1. C�c lo i c�n c�n thanh to�n qu c t

C�n c�n thanh to�n qu c t l� b n d i chi u gi a c�c kho n ti n thu du c t

nu c ngo�i v i c�c kho n ti n tr cho nu c ngo�i c a m t qu c gia trong m t th i

k nh t d nh. Nhu v y, th c ch t c�n c�n thanh to�n l� m t t�i li u th ng k�, c� m c

d�ch cung c p s k� khai d y d du i nhi u kho n m c ph� h p v i y�u c u ph�n

t�ch nh ng quan h kinh t t�i ch�nh c a m t nu c d i v i nu c ngo�i trong m t

th i gian x�c d nh. T�y theo nh ng y�u c u ph�n t�ch trong qu n l�, c�n c�n thanh

to�n c� th du c so n th o du i nh ng h�nh th c th�ch h p.

- C�n c�n thanh to�n trong m t th i k : l� b n d i chi u gi a nh ng kho n

ti n th c t thu du c t nu c ngo�i v i nh ng kho n ti n m� nu c d� th c t chi ra

nu c ngo�i trong m t th i gian nh t d nh. Nhu v y lo i c�n c�n n�y ch ph n �nh s

li u th c thu v� th c chi c a m t nu c v i nu c ngo�i trong th i k d� qua.

- C�n c�n thanh to�n t i m t th i di m: l� b n d i chi u gi a c�c kho n ti n d�

v� s chi ra v� thu v�o m t th i d i m n�o d�. Nhu v y trong n i dung lo i c�n c�n

n�y ch a d ng c c�c s li u ph n �nh c�c kho n n nu c ngo�i v� nu c ngo�i n

nu c d� m� th i h n thanh to�n roi d�ng v�o ng�y c a c�n c�n.

T�nh tr ng c a c�n c�n thanh to�n l� nh�n t nh hu ng c� t�nh ch t quy t

d nh d n t gi� h i do�i v� quan h thuong m i qu c t c a m t qu c gia..

2. N i dung c a c�n c�n thanh to�n

N i dung c a c�n c�n thanh to�n qu c t bao g m nh ng kho n m c sau d�y:

2.1. Kho n m c h�ng ho�.

Kho n m c h�ng ho� ph n �nh t ng gi� tr h�ng ho� xu t v� nh p c a m t

nu c, m i tuo ng quan gi a t ng thu v� t ng chi c a kho n m c n�y h�nh th�nh c�n

168

c�n thuo ng m i. Kho n m c h�ng ho� l� kho n m c d�ng vai tr� quan tr ng nh t

trong c�n c�n thanh to�n qu c t .

2.2. Kho n m c d ch v

Kho n m c d ch v ph n �nh to�n b s thu v� chi d i ngo i c a m t qu c gia

v c�c d ch v d� cung ng v� du c cung ng, ch ng h n nhu d ch v v n t i, b o

hi m, buu di n, ng�n h�ng& C�c nghi p v tr�n d�y ph n �nh nh ng nghi p v c�

t�nh ch t hai chi u d i v i nu c ngo�i.

2.3. Kho n m c giao d ch don phuong.

Kho n m c giao d ch don phuo ng ph n �nh nh ng nghi p v xu t nh p h�ng

ho�, d ch v hay ti n v n kh�ng c n c� s b� d p, b i ho�n. Ch ng h n c�c kho n

thu chi du i h�nh th c vi n tr kh�ng ho�n l i, c�c kho n gi�p d nh�n d o, t

thi n, chuy n ng�n ki u h i&

T ng c�c kho n thu v� chi c a c�c kho n m c tr�n g i l� c�n c�n thanh to�n

v�ng lai .

2.4. Kho n m c v v n.

Kho n m c v v n ph n �nh c�c trao d i d i ngo i c� li�n quan d n s v n

d ng c a v n ng n h n cung nhu v n d�i h n gi a m t nu c v i nu c ngo�i.

Th�ng thu ng s v n d ng c a v n d�i h n hay bi u hi n th�ng qua ho t d ng

d u tu tr c ti p ho c gi�n ti p v i nu c ngo�i. C�n s v n d ng c a v n ng n h n

du i h�nh th c chuy n d ch v n d ki m ch�nh l ch v l�i su t ho c d d u co trong

nghi p v kinh doanh ngo i h i.

C� th nh n th y r ng, s d u tu ra nu c ngo�i c a m t nu c b ng s th ng du

c a c�n c�n thanh to�n v�ng lai v� ngu c l i, s d u tu c a nu c ngo�i v�o m t

nu c th� b ng s thi u h t c a c�n c�n thanh to�n v�ng lai .

2.5. Kho n m c d tr qu c t .

Kho n m c d tr qu c t bao g m s v n d ng c a v�ng, ngo i t t i qu

v� ngo i t g i nu c ngo�i.

S v n d ng c a c�c kho n m c d tr qu c t c a m t nu c trong th i k

nh t d nh l� k t qu t ng h p c a c�c nghi p v thu c c�n c�n thanh to�n v�ng lai

169

cung nhu c�c nghi p v v v n. M c ch�nh l ch c� th du c coi nhu l� s th ng du

hay thi u h t tr�n c�n c�n thanh to�n c a m t nu c.

3. Nh ng bi n ph�p c i thi n c�n c�n thanh to�n

Khi c�n c�n thanh to�n qu c t b thi u h t, c�c Nh� nu c trong n n kinh t th

tru ng thu ng s d ng m t s bi n ph�p sau:

(1)

Bi n ph�p thu ng xuy�n v� ph bi n

l� vay n nu c ngo�i. Th�ng qua c�c

nghi p v v�ng lai v i c�c ng�n h�ng d i l� nu c ngo�i d vay ngo i t c n thi t

nh m b sung th�m lu ng ngo i h i cung c p cho th tru ng.

(2)

Bi n ph�p th hai

l� ta ng l�i su t chi t kh u. Bi n ph�p n�y thu ng du c

�p d ng khi th c hi n ch�nh s�ch ti n t t�n d ng c n thi t th�ch h p d thu h�t du c

nhi u tu b n ng n h n t nh ng th tru ng ngo�i nu c di chuy n d n nu c m�nh

l�m tang th�m ph n thu nh p ngo i t c a c�n c�n thanh to�n, thu h p kho ng c�ch

v s thi u h t gi a thu v� chi trong c�n c�n thanh to�n. Ch�nh s�ch chi t kh u

thu ng du c s d ng ph bi n d thu h�t tu b n. NHTU thu ng n�ng l�i su t chi t

kh u, d n d n l�i su t t�n d ng tr�n th tru ng ta ng, thu h�t tu b n nu c ngo�i v�o.

Bi n ph�p n�y ch c� hi u qu khi t�nh h�nh kinh t ch�nh tr x� h i c a qu c gia kh�

n d nh v� m c d b i chi kh�ng l n l m.

(3)

Bi n ph�p th ba

l� ph� gi� ti n t . nhi u nu c, trong nh ng di u ki n

nh t d nh d� s d ng bi n ph�p n�y nhu m t c�ng c h u hi u, g�p ph n c�n b ng

c�n c�n thanh to�n v� b�nh n t gi� h i do�i.

Ph� gi� ti n t l� s c�ng b c a Nh� nu c v vi c gi m gi� d ng ti n nu c

m�nh so v i v�ng hay so v i m t ho c nhi u d ng ti n nu c kh�c. Bi n ph�p n�y s

t o di u ki n d d y m nh xu t kh u v� h n ch nh p kh u, t d� c i thi n c�n c�n

thanh to�n. Th c ra ph� gi� ti n t ch t o di u ki n d th�c d y xu t kh u, v� ho t

d ng xu t kh u c�n ph thu c nhi u y u t , nhu: nang l c s n xu t, kh nang c nh

tranh& .

170

II. T GI� H I �O�I V� TH TRU NG H I �O�I

1. T gi� h i d o�i

Trong thanh to�n qu c t , vi c chi tr d� th c hi n b ng c�ch chuy n ng�n hay

b� tr , ti n m t hay ti n ghi s d u c� li�n quan ch t ch d n v n d chuy n d i don

v ti n t nu c n�y th�nh do n v ti n t c a nu c kh�c. Mu n th c hi n vi c chuy n

d i n�y ph i d a v�o m c quy d i x�c d nh, hay n�i c�ch kh�c l� ph i d a v�o t gi�

h i do�i. V y t gi� h i do�i l� g�?

T gi� h i do�i l� gi� c c a don v ti n t c a m t nu c du c bi u hi n b ng

nh ng don v ti n t c a nu c kh�c.

C� hai phuong ph�p bi u hi n t gi� h i do�i:

- N u bi u hi n m t don v c d nh ti n trong nu c b ng m t s lu ng bi n

d i ti n nu c ngo�i g i l� c�ch bi u hi n gi�n ti p c a t gi�.

- N u bi u hi n m t do n v c d nh ti n nu c ngo�i b ng m t s lu ng bi n

d i ti n trong nu c th g i l� c�ch bi u hi n t gi� tr c ti p.

Trong n n kinh t hi n d i, t gi� h i do�i bi n d ng thu ng xuy�n tr�n th

tru ng ti n t th gi i, v� v y c�c qu c gia d� t�m m i c�ch, m i bi n ph�p d b�nh

n gi� h i do�i. C�c phuo ng ph�p thu ng du c s d ng l�:

+ Ch�nh s�ch chi t kh u: Nguy�n l� co b n c a phuong ph�p n�y l�: th�ng

qua vai tr� di u ti t vi m� (c a Nh� nu c) d i v i n n kinh t , NHTU c� th c�ng

b thay d i l�i su t chi t kh u v� t�i chi t kh u, d n d n l�m thay d i l�i su t t�n

d ng tr�n th tru ng, t o ra s k�ch th�ch d i v i tu b n nu c ngo�i. T d� d n t i

s thay d i v lu ng cung c u ngo i t ph� h p v� b�nh n t gi� h i do�i.

+ Ch�nh s�ch h i do�i: Nguy�n l� co b n c a bi n ph�p n�y l� Nh� nu c ph i

t o cho du c s t�c d ng tr c ti p v�o t gi� h i do�i. NHTU, th�ng qua c�c nghi p

v mua b�n ngo i t t o kh na ng thay d i quan h cung c u ngo i t tr�n th

tru ng, t d� th c hi n m c ti�u b�nh n t gi� h i do�i c a m�nh. Bi n ph�p n�y d�i

h i NHTU ph i c� qu ngo i h i d i d�o v� Nh� nu c cung c n h�nh th�nh qu d

tr b�nh n h i do�i.

171

2. Th tru ng h i do�i

Th tru ng h i do�i l� th tru ng v n ngo i t , l� noi chuy�n m�n ho� v trao

d i d ng ti n c�c nu c, no i x y ra thu ng xuy�n s c s�t gi a nhu c u ngo i t v�

x�c d nh c�c di u ki n giao d ch nh m tho m�n nhu c u v ngo i t c a c�c ch th

kinh t .

Tr�n th tru ng h i do�i thu ng di n ra hai lo i giao d ch l�: mua b�n c�c

lo i ngo i t v� vay- cho vay ngo i t .

2.1. C�c lo i th tru ng h i do�i

Do m i lo i giao d ch nhu tr�n c� nh ng d c di m kh�c nhau, d n d n s

ph�n chia th tru ng h i do�i l�m hai b ph n: m t b ph n du c g i l� th tru ng

trao ngay , c�n b ph n th hai du c g i l� th tru ng ti n g i

- Th tru ng h i do�i trao ngay l� m t th tru ng v� h�nh, t i d� t p trung

cung c u v ngo i t , c� nghia l� kh�ng c� m t ph�ng ri�ng bi t d�nh cho c�c nh�

giao d ch g p g nhau, song m i giao d ch du c th c hi n qua c�c phuo ng ti n giao

d ch kh�c nhau. Tr�n th tru ng h i d o�i trao ngay, gi i quy t v�o m i th i di m t t

c c�c giao d ch mua b�n ngo i t theo m t gi� ho�n to�n ch do cung v� c u ngo i

t quy t d nh.

- Th tru ng ti n g i. ��y l� noi ti n h�nh t t c c�c ho t d ng vay v� cho

vay b ng ngo i t v i nh ng th i h n nh t d nh theo m t kho n ti n l i th hi n qua

l�i su t. Do n i d ng ho t d ng c� t�nh ch t chuy�n m�n ho� nhu v y, n�n c�c

th�nh vi�n tham gia trong qu� tr�nh ho t d ng tr�n th tru ng h i d o�i cung tuo ng

d i d c bi t s v i nh ng lo i th tru ng kh�c.

2.2. C�c th�nh vi�n tham gia th tru ng h i do�i

Tu theo nh ng lu t l ri�ng c a m i nu c qui d nh, th�nh vi�n tham gia th

tru ng h i do�i c� th kh�c nhau, nhung nh�n chung thu ng g m nh ng th�nh vi�n

ch y u sau:

+ C�c Ng�n h�ng Thuo ng m i (NHTM). C�c NHTM du c ph�p tham gia th

tru ng v i tu c�ch l� trung gian du c u quy n, m i giao d ch h i do�i kh�ng

thu ng xuy�n v� thu ng xuy�n d i v i b n th�n ng�n h�ng l n kh�ch h�ng c a h .

172

+ Ng�n h�ng Trung uong. Cung nhu c�c NHTM, NHTU cung c� kh�ch h�ng

c a m�nh v� v� th h tham gia v�o th tru ng m t m t cung d tho m�n nhu c u

c a kh�ch h�ng. Tuy nhi�n, v i tu c�ch l� co quan gi�m s�t th tru ng trong khu�n

kh c a ph�p lu t qui d nh, NHTU d�ng vai tr� ki m so�t (k c b o v ) t gi� d ng

ti n c a m�nh l� ch y u.

� th c hi n di u n�y NHTU s d ng d tr ngo i t theo nguy�n t c tang

d tr l�n khi d ng ti n trong nu c du c d u co ta ng gi� v� gi m d tr khi d ng

ti n trong nu c b d u co xu ng gi�. N�i c�ch kh�c, NHTU h�nh d ng ngu c chi u

v i xu hu ng th tru ng.

+ C�c nh� m�i gi i. Cho d� s c� m t c a c�c nh� m�i gi i l� kh�ng b t

bu c, nhung v i tu c�ch l� trung gian gi a c�c ng�n h�ng, h d� g�p ph n t�ch c c

v�o ho t d ng c a th tru ng b ng c�ch l�m cho cung c u ngo i t g p nhau. Do c�

nhi u m i quan h , c�c nh� m�i gi i s s mang l i cho c�c ng�n h�ng: (1) Nh ng

th�ng tin t c th i v� thu ng xuy�n v th tru ng, (2) Kh nang t�m th y b n h�ng

ngay khi c n g i, v� (3) B o d m s v n h�nh t t c a th tru ng.

+ C�c doanh nghi p. Ngo�i c�c th�nh ph n n�u tr�n, m t s nu c, c�c

doanh nghi p c� th du c tham gia tr c ti p v�o th tru ng h i do�i. Tuy nhi�n tr�n

th c t cung ch c� nh ng c�ng ty l n ho t d ng tr c ti p kh�ng th�ng qua vai tr�

trung gian c a c�c NH.

2.3. C�c nghi p v h i do�i ch y u

Ho t d ng mua b�n ngo i t tr�n th tru ng h i do�i du c th c hi n th�ng

qua m t s nghi p v k thu t ngo i h i nhu:

- Nghi p v chuy n h i Arbitrage. L� m t lo i nghi p v h i do�i nh m s

d ng m c ch�nh l ch t gi� h i do�i gi a c�c th tru ng ngo i h i d thu du c l�i.

Y�u c u c a nghi p n�y l� ti n h�nh d ng th i vi c mua b�n ngo i t tr�n c�c th

tru ng ngo i h i theo nguy�n t c mua noi r nh t v� b�n noi d t nh t.

- Nghi p v mua b�n ngo i t c� k h n. L� nghi p v trong d�, b�n b�n b�n

m t s ngo i t nh t d nh t i m t th i di m nh t d nh, trong tuong lai, theo t gi� l�c

k� h p d ng. N�i c�ch kh�c, d�y l� lo i nghi p v mua b�n ngo i t m� vi c giao

173

nh n ngo i t ti n h�nh sau m t th i gian nh t d nh theo t gi� tho thu n l�c k� h p

d ng.

- Nghi p v Swap. L� nghi p v h i do�i x y ra d ng th i c�ng m t d i

tu ng hai th i di m kh�c nhau, b�n m t d ng ti n v�o m t th i di m hi n t i v�

mua l i ch�nh d ng ti n d� v�o m t th i di m x�c d nh trong tuong lai.

III. C�C PHUONG TI N V� PHUONG TH C

THANH TO�N QU C T TH�NG D NG:

1. C�c phuong ti n thanh to�n th�ng d ng

1.1. H i phi u.

H i phi u l� m t phuong ti n thanh to�n trong thuo ng m i qu c t , du c s

d ng ph bi n. Theo Lu t th ng nh t v� h i phi u du c k� k t t i Geneve nam

1930, th� h i phi u l� m t t m nh l nh tr ti n v� di u ki n do m t ngu i k� ph�t

cho m t ngu i kh�c, y�u c u ngu i n�y khi nh�n th y phi u, ho c d n m t ng�y x�c

d nh trong tuo ng lai ph i tr m t s ti n nh t d nh cho m t ngu i n�o d� ho c theo

l nh c a ngu i n�y tr cho m t ngu i kh�c, ho c tr cho ngu i c m phi u . Nhu

v y h i phi u c� m t s d c di m sau:

- H i phi u c� t�nh tr u tu ng - n i dung c a h i phi u kh�ng ghi c th n i

dung quan h t�n d ng, m� ch ghi s ti n ph i tr .

T�nh b t bu c ph i tr ti n.

H i phi u c� th luu th�ng du c - chuy n nhu ng quy n th hu ng t ngu i

n�y sang ngu i kh�c.

Trong thanh to�n qu c t , h i phi u du c ph�n ra nhi u lo i d a theo nh ng

ti�u th c ph�n lo i kh�c nhau.

- Can c v�o th i h n tr ti n, h i phi u c� hai lo i: h i phi u tr ti n ngay v�

h i phi u c� k h n.

- Can c v�o t�nh ch t chuy n nhu ng c a h i phi u, h i phi u cung chia ra

hai lo i: h i phi u d�ch danh v� h i phi u theo l nh.

- Can c v�o ngu i k� ph�t h i phi u, h i phi u c� hai lo i: h i phi u thuo ng

m i v� h i phi u ng�n h�ng.

174

1.2. S�c.

S�c l� m t t m t l nh v� di u ki n c a ch t�i kho n d i v i ng�n h�ng, y�u

c u tr�ch t t�i kho n c a m�nh t i ng�n h�ng m t s ti n nh t d nh d tr cho ngu i

th hu ng ghi tr�n s�c.

S�c l� m t phuong ti n chi tr r t thu n ti n v� th�ng d ng trong thanh to�n

n i d a cu ng nhu thanh to�n qu c t v h�ng ho� lao v , d ch v &

Nguy�n t c co b n trong th�nh l p s�c l� ngu i k� ph�t h�nh s�c ph i c� ti n

m t�i kho n t i ng�n h�ng, s ti n ghi tr�n t s�c (m nh gi�) kh�ng du c vu t qu�

s du c� tr�n t�i kho n ng�n h�ng. S�c c� th du c ph�t h�nh d chi tr m t t

ch c, m t c� nh�n, s�c cung c� th do ng�n h�ng n�y ph�t h�nh d tr ti n cho ng�n

h�ng kh�c.

Ng�y nay trong thanh to�n qu c t ngu i ta s d ng kh� nhi u c�c lo i s�c

kh�c nhau, nhu: s�c d�ch danh, s�c v� danh, s�c theo l nh, s�c x�c nh n, s�c chuy n

kho n, s�c du l ch.

2. C�c phuong ti n thanh to�n qu c t th�ng d ng

2.1. Phuong th c chuy n ti n. N i dung c a phuong th c n�y l� - m t

kh�ch h�ng (ngu i tr ti n) y�u c u ng�n h�ng ph c v m�nh chuy n m t

s ti n nh t d nh cho m t ngu i kh�c (ngu i th hu ng) m t th i di m

nh t d nh. Ng�n h�ng chuy n ti n ph i th�ng qua d i l� c a m�nh nu c

ngu i th hu ng d th c hi n vi c chuy n ti n.

Phuong th c chuy n ti n c� th th c hi n b ng hai c�ch: Chuy n ti n b ng

di n v� chuy n ti n b ng thu. Trong tru ng h p thanh to�n b ng ngo i t , ngu i

chuy n ti n ph i mua ngo i t theo t gi� h i do�i c a nu c d�.

2.2. Phuong th c u th�c thu hay nh thu: Phuong th c trong d� ngu i

xu t kh u sau khi ho�n t t nghia v xu t chuy n h�ng ho� cho ngu i

nh p kh u th� u th�c cho ng�n h�ng ph c v m�nh thu h phi u do

m�nh l p ra.

- Nh thu phi u tro n: l� ngu i xu t kh u sau khi xu t chuy n h�ng ho�, l p

c�c ch ng t h�ng ho� g i tr c ti p cho ngu i nh p kh u (th�ng qua ng�n h�ng)

d ng th i u th�c cho ng�n h�ng thu h ti n ngu i nh p kh u tr�n co s h i phi u

do m�nh l p ra.

Nh thu k�m ch ng t : L� phuong th c trong d� ngu i xu t kh u u th�c

cho ng�n h�ng thu h ti n ngu i nh p kh u, kh�ng nh ng ch ca n c v�o h i

175

phi u m� c�n can c v�o b ch ng t h�ng ho� g i k�m theo, v i di u ki n l� ngu i

nh p kh u tr ti n ho c ch p nh n h i phi u c� k h n th� ng�n h�ng m i trao b

ch ng t h�ng ho� cho ngu i nh p kh u d di nh n h�ng.

2.3. Phuong th c t�n d ng ch ng t . Phuong th c n�y l� m t s tho

thu n trong d� m t ng�n h�ng theo y�u c u c a kh�ch h�ng s tr m t s

ti n nh t d nh cho m t ngu i th ba ho c ch p nh n h i phi u do ngu i

th ba k� ph�t trong ph m vi s ti n d�, khi ngu i th ba n�y xu t tr�nh

cho ng�n h�ng b ch ng t thanh to�n ph� h p v i nh ng quy d nh d ra

trong thu t�n d ng.

Nhu v y trong phuo ng th c n�y b t bu c ph i h�nh th�nh m t thu t�n d ng.

��y l� m t van b n ph�p l� quan tr ng trong phuong th c t�n d ng ch ng t , v� n u

kh�ng c� thu t�n d ng th� ngu i xu t kh u s kh�ng giao h�ng.

Thu t�n d ng l� van b n ph�p l� trong d� NH m thu t�n d ng cam k t tr

ti n cho ngu i xu t kh u, n u h xu t tr�nh d y d b ch ng t thanh to�n ph� h p

v i n i dung c a thu t�n d ng d� m .

Thu t�n d ng ph i du c h�nh th�nh tr�n co s h p d ng thuo ng m i, c� nghia

l� ph i can c v�o n i dung, y�u c u c a h p d ng d ngu i nh p kh u l�m th t c

y�u c u ng�n h�ng m thu t�n d ng. Khi d� du c m , thu t�n d ng ho�n to�n d c

l p v i h p d ng thuong m i d� khi thanh to�n, ng�n h�ng ch ca n c v�o n i dung

thu t�n d ng m� th�i.

Trong thanh to�n qu c t , ngu i ta s d ng nhi u lo i thu t�n d ng nhu: thu

t�n d ng c� th hu ngang, thu t�n d ng kh�ng th hu ngang, thu t�n d ng kh�ng

th hu b x�c nh n v� thu t�n d ng chuy n nhu ng..

IV. T�N D NG QU C T

T�n d ng qu c t l� m i quan h cho vay v� s d ng v n l n nhau gi a c�c

nu c, c�c t ch c nh� nu c, c�c t ch c t�i ch�nh qu c t , c�c nh� kinh doanh xu t

nh p kh u& .

1. C�c h�nh th c t�n d ng qu c t

Trong quan h t�n d ng qu c t , ph bi n t n t i m t s lo i h�nh t�n d ng ch

y u sau d�y:

176

1.1. Can c v�o d i tu ng t�n d ng, t�n d ng qu c t chia th�nh hai lo i :

T�n d ng h�ng ho�: L� lo i t�n d ng m� nh� xu t kh u c p cho nh� nh p

kh u du i h�nh th c mua b�n ch u h�ng ho� gi a hai b�n.

T�n d ng ti n t : L� lo i t�n d ng m� c�c NHTM c p cho c�c nh� doanh

nghi p du i h�nh th c cho vay b ng ti n

1.2. Can c v�o ch th t�n d ng, th� t�n d ng qu c t c� ba lo i:

T�n d ng thuong m i: L� t�n d ng gi a c�c doanh nghi p (xu t nh p kh u),

kh�ng c� s tham gia c a ng�n h�ng.

T�n d ng Ng�n h�ng: L� t�n d ng c a ng�n h�ng c p cho c�c nh� xu t nh p

kh u du i h�nh th c ti n t .

T�n d ng c a c�c t ch c t�i ch�nh t�n d ng qu c t .

1.3. Can c v�o th i h n cho vay, t�n d ng qu c t c� ba lo i:

T�n d ng ng n h n: c� th i h n t 1-12 th�ng.

T�n d ng trung h n: c� th i h n t 1- 5 na m.

T�n d ng d�i h n: c� th i h n tr�n 5 nam.

2. T�n d ng thuong m i qu c t

T�n d ng thuong m i qu c t bao g m c� 2 lo i:

(1). T�n d ng thuo ng m i c p cho ngu i nh p kh u: Lo i nghi p v n�y du c

thuc hi n th�ng qua nghi p v ch p nh n h i phi u v� m t�i kho n.

(2). T�n d ng thuong m i c p cho ngu i xu t kh u: ��y l� lo i t�n d ng do

ngu i nh p kh u c p cho ngu i xu t kh u nh m m c d�ch thu n ti n cho ngu i

nh n h�ng sau n�y. H�nh th c th c hi n l� vi c ng ti n tru c cho ngu i xu t kh u

d nh p h�ng.

3. T�n d ng ng�n h�ng

T�n d ng ng�n h�ng c� 2 lo i:

(1) T�n d ng ng�n h�ng c p cho ngu i xu t kh u: C�c NHTM cho c�c nh�

doanh nghi p xu t kh u vay du i h�nh th c chi t kh u c�c lo i thuong phi u c m

c h�ng ho� cho vay trong qu� tr�nh s n xu t. Ngu i xu t kh u c� th vay ng�n

177

h�ng b ng c�ch chi t kh u h i phi u chua d n h n tr ti n. ��y l� lo i t�n d ng ph

bi n tr�n th gi i.

Ngo�i ra ng�n h�ng c�n cho ngu i xu t kh u vay can c v�o nhu c u v n

chu n b v� ti n h�nh xu t kh u (ch ng h n vay v h�ng ho� trong kho; chu n b

h�ng ho� xu t kh u), ch ng t h�ng ho� dang tr�n du ng di (t i ho� do n)&

(2) T�n d ng Ng�n h�ng c p cho ngu i nh p kh u. C�c NHTM c p t�n d ng

cho ngu i nh p kh u nhu cho vay m thu t�n d ng, ch p nh n h i phi u, cho vay

qu� ng ch& Trong d� cho vay qu� ng ch v� ch p nh n h i phi u l� hai lo i ph

bi n nh t.

178

T�I LI U THAM KH O

1. GS.TS Duo ng Th B�nh Minh (1995), Gi�o tr�nh L� thuy t t�i ch�nh ,

Nh� xu t b n Gi�o d c

2. GS.TS Duo ng Th B�nh Minh (2001), Gi�o tr�nh L� thuy t t�i ch�nh-ti n

t , Nh� xu t b n Gi�o d c

3. GS.TS Truong M c L�m (1993), T�i ch�nh h c , Tru ng � i h c t�i ch�nh

k to�n H� N i

4. PGS.TS Nguy n Thanh Tuy n (1994), L� thuy t T�i ch�nh , Tru ng � i

h c T�i ch�nh k to�n Tp HCM

5. TS Nguy n Th M�i (2001), L� thuy t Ti n t ng�n h�ng , nh� xu t b n

X�y d ng H� N i

6. Ths Tr n �i K t (1998), L� thuy t T�i ch�nh-T�n d ng , T s�ch � i h c

C n Tho

7. Nguy n C�ng Nghi p, L� H i Mo , Vu ��nh �nh (1998), Ti p t c d i m i

ch�nh s�ch t�i ch�nh ph c v m c ti�u tang tru ng , nh� xu t b n T�i ch�nh,

H� N i

8. Lu t thu Gi� tr gia tang d� s a d i, b sung nam 2003

9. Lu t gia �inh T�ch Linh (2002), T�m hi u nh ng ch�nh s�ch m i v Ph� v�

L ph� , nh� xu t b n Th ng K�, H� N i

10. Lu t Ng�n s�ch nh� nu c 1997 v� Lu t s a d i, b sung m t s di u c a

Lu t Ng�n s�ch nh� nu c 1999.

M C L C

CHUONG I:

NH NG V N �� V TI N T V� LUU TH�NG TI N T

I. NGU N G C V� B N CH T C A TI N T & & & & & & & & & ........1

II. C�C H�NH TH�I TI N T & & & & & & & & & & & & & & .....................1

1. H�a t & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..............2

2. T�n t & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..............3

3. B�t t & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..........5

4. Ti n di n t & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...................5

III. C�C CH C NANG C A TI N T & & & & & & & & & & & & ..................6

1. Ch c nang phuong ti n trao d i & & & & & & & & & & & ......................6

2. Ch c nang don v d�nh gi�. & & & & & & & & & & & ......................7

3. Ch c nang phuong ti n d tr gi� tr & & & & & & & & & & & ......................7

IV. KH I TI N T ........................................................................................8

III. CUNG V� C�U TI N T ................................................................10

1. C u ti n t ...........................................................................10

2.Cung ti n t ...........................................................................17

3. C�n d i cung c u ti n t ...........................................................................19

IV. T�C � NG C A TI N T � I V I HO T � NG KINH T ........20

1. Chi ti�u d u tu ...........................................................................21

2. Chi ti�u d�ng ...........................................................................22

3. Xu t kh u r�ng ...........................................................................23

CHUONG II:

NH NG V N � CO B N V T�I CH�NH ...................24

I. S RA � I V� PH�T TRI N C A T�I CH�NH ...............................24

1. Ti n d ra d i c a T�i ch�nh ................................................................24

2. S c n thi t kh�ch quan c a t�i ch�nh ................................................................26

II. B N CH T C A T�I CH�NH ................................................................27

1. Hi n tu ng t�i ch�nh ...........................................................................27

2. B n ch t c a t�i ch�nh ..........................................................................27

III. CH C NANG C A T�I CH�NH ................................................................29

1. Ch c nang ph�n ph i ...........................................................................29

2. Ch c nang gi�m d c ...........................................................................30

IV. NGU N V N T�I CH�NH V� H TH NG T�I CH�NH ....................32

1. S xu t hi n ngu n t�i ch�nh ................................................................32

2. C�c lu ng di chuy n v n v� c�c t di m v n .....................................................33

3. H th ng t�i ch�nh c�c nh�n t v� m i quan h ..........................................35

V. VAI TR� C A T�I CH�NH TRONG N N KINH T TH TRU NG ........38

1. Ho t d ng t�i ch�nh trong s d i m i v co ch kinh t ..............................38

2. Ho t d ng t�i ch�nh v� v n d l m ph�t .....................................................40

3. Ch�nh s�ch t�i ch�nh c a ch�nh ph .....................................................42

CHUONG III:

NH NG V N � CO B N V T�N D NG ....................46

I. S RA � I V� PH�T TRI N C A T�N D NG ...............................46

1. Co s ra d i c a t�n d ng ................................................................46

2. Quan h t�n d ng n ng l�i ................................................................46

3. S ph�t tri n c a quan h t�n d ng trong n n kinh t hi n d i ....................47

II. B N CH T T�N D NG ................................................................49

1. S v n d ng c a t�n d ng ................................................................49

2- Ho t d ng c a t�n d ng trong ph m vi vi m� ..........................................50

III. C�C H�NH TH C T�N D NG .....................................................52

1. Th i h n t�n d ng ...........................................................................52

2- � i tu ng t�n d ng ...........................................................................52

3. M c d�ch s d ng v n ...........................................................................53

4. Ch th trong quan h t�n d ng ...........................................................................53

IV. C�C CH C NANG C A T�N D NG ..........................................55

1. Ch c nang c a t�n d ng:

..........................................55

2- Vai tr� c a t�n d ng ...........................................................................57

V. L�I SU T T�N D NG ...........................................................................58

1. Kh�i ni m v th i gi� ...........................................................................59

2. M i quan h gi a th i gi� v� l�i su t c a c�ng c t�n d ng ....................59

3- M i quan h gi a l�i su t v� l m ph�t .....................................................60

4- L�i su t th c v� l�i su t danh nghia .....................................................63

CHUONG IV:

NG�N S�CH NH� NU C

..........................................65

I. B N CH T V� VAI TR� C A NG�N S�CH NH� NU C ....................65

1. B n ch t c a Ng�n s�ch Nh� nu c .....................................................65

2. Vai tr� c a Ng�n s�ch nh� nu c .....................................................66

II. THU NG�N S�CH NH� NU C .....................................................68

1. Thu trong c�n d i ng�n s�ch & & & & & & & & & & .............68

2 .Thu b� d p thi u h t c a ng�n s�ch & & & & & & & & & .................73

III. CHI NG�N S�CH NH� NU C .....................................................75

1. Chi d u tu ph�t tri n kinh t ................................................................75

2. Chi ti�u d�ng thu ng xuy�n ................................................................77

3. C�n d i ng�n s�ch ................................................................83

IV. H TH NG NG�N S�CH NH� NU C .....................................................84

1. T ch c h th ng ng�n s�ch nh� nu c .....................................................84

2. Ph�n c p qu n l� ng�n s�ch .....................................................85

3. Qu� tr�nh ng�n s�ch .....................................................87

Chuong V :

TH TRU NG T�I CH�NH V� C�C � NH CH T�I CH�NH

TRUNG GIAN ......................................................................................90

I. KH�I NI M V TH TRU NG .....................................................90

II. T�I S N T�I CH�NH ................................................................90

1. Ph�n bi t gi a t�i s n v� v n ................................................................90

2 Kh�i ni m t�i s n t�i ch�nh v� c�c lo i t�i s n t�i ch�nh ch y u ....................91

3. Gi� c a t�i s n t�i ch�nh v� r i ro .....................................................92

4. Vai tr� c a t�i s n t�i ch�nh .....................................................93

III. TH TRU NG T�I CH�NH ................................................................94

1. Kh�i ni m v th tru ng ................................................................94

2. Vai tr� c a th tru ng t�i ch�nh ................................................................96

3. Ph�n lo i th tru ng t�i ch�nh ................................................................96

4. M i quan h gi a c�c lo i th tru ng ......................................................................97

IV. C�C � NH CH T�I CH�NH TRUNG GIAN (Intermediary financial

institution) ....................................................................................104

1. Kh�i ni m ....................................................................................104

2. C�c lo i h�nh d nh ch t�i ch�nh trung gian ch y u .............................105

3. Ch c nang c a c�c d nh ch t�i ch�nh trung gian .............................106

V. NH NG V N � CO B N V B O HI M ........................................109

1. S c n thi t kh�ch quan c a b o hi m ...................................................109

2. B n ch t c a b o hi m ...................................................109

3. Vai tr� v� t�c d ng c a b o hi m ...................................................110

4. Ph�n lo i b o hi m ...................................................112

CHUONG VI:

T�I CH�NH DOANH NGHI P .............................117

I. NH NG V N � CHUNG V T�I CH�NH DOANH NGHI P ..................117

1. Kh�i ni m & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ........117

2. � c di m c a t�i ch�nh doanh nghi p & & & & & & & & & ...............118

3. Vai tr� c a t�i ch�nh doanh nghi p & & & & & & & & ...................119

II. T CH C T�I CH�NH DOANH NGHI P & & & & & & & & & & & .......121

1. C�c nh�n t nh hu ng d n t ch c TCDN & & & & & & & & & & & .......121

2. Nguy�n t c t ch c t�i ch�nh doanh nghi p & & & & & & & & & & ..........123

III. NH NG N I DUNG CH Y U C A HO T � NG T�I CH�NH DOANH

NGHI P & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ........125

1. Qu n l� s d ng v n kinh doanh c a doanh nghi p & & & & & & ................125

2. Chi ph� s n xu t kinh doanh v� gi� th�nh s n ph m c a doanh nghi p .......139

3. Doanh thu v� l i nhu n c a doanh nghi p & & & & & & & ............140

IV.QU N L� NH� NU C � I V I HO T � NG T�I CH�NH DOANH

NGHI P & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..............................143

CHUONG VII:

H TH NG NG�N H�NG TRONG N N KINH T TH

TRU NG ....................................................................................145

I. L ch s ra d i v� ph�t tri n c a ng�n h�ng ........................................145

II. Ng�n h�ng trung uong .........................................................................146

1. B n ch t c a ng�n h�ng trung uong ...................................................146

2. Ch c nang c a ng�n h�ng trung uong ...................................................147

3. Vai tr� c a ng�n h�ng trung uong ...................................................148

III. Ng�n h�ng thuo ng m i .........................................................................149

1. � nh nghia .........................................................................149

2. C�c ch c nang c a ng�n h�ng thuong m i (NHTM) .............................150

3. C�c nghi p v c a ng�n h�ng thuong m i ........................................151

4. Kh nang thanh to�n c a ng�n h�ng thuo ng m i ........................................155

CHUONG VIII:

L M PH�T V� CH�NH S�CH TI N T & & & & ..156

I. L M PH�T ....................................................................................156

1. Kh�i ni m ....................................................................................156

2. M t s lu n thuy t v l m ph�t ..............................................................156

3. Nguy�n nh�n d n d n l m ph�t ..............................................................157

4. Ph�n lo i l m ph�t .........................................................................158

5. T�c d ng c a l m ph�t .........................................................................158

6. �o lu ng l m ph�t .........................................................................159

7. �u ng cong Philips .........................................................................160

8. C�c bi n ph�p ki m ch l m ph�t ..............................................................161

II. Ch�nh s�ch ti n t c a NHTW ..............................................................162

1. Vai tr� c a NHTW trong di u ti t vi m� ........................................162

2. C�c m c ti�u c a ch�nh s�ch ti n t ........................................164

3. C�c c�ng c c a ch�nh s�ch ti n t ........................................164

CHUONG IX:

QUAN H THANH TO�N V� T�N D NG QU C T .......168

I. C�N C�N THANH TO�N T ...................................................168

1. N i dung c a c�n c�n thanh to�n ...................................................169

2. Nh ng bi n ph�p c i thi n c�n c�n thanh to�n ...................................................170

II. T GI� H I �O�I V� TH TRU NG H I �O�I .............................170

1. T gi� h i do�i ....................................................................................170

2. Th tru ng h i do�i ....................................................................................171

III. C�C PHUONG TI N V� PHUONG TH C THANH TO�N QU C T

TH�NG D NG ....................................................................................174

1. C�c phuo ng ti n thanh to�n th�ng d ng ........................................174

2. C�c phuo ng ti n thanh to�n qu c t th�ng d ng ........................................175

IV. T�N D NG QU C T ..............................................................176

1. T�n d ng thuo ng m i qu c t ..............................................................176

2. T�n d ng ng�n h�ng ..............................................................177

Bạn đang đọc truyện trên: Truyen247.Pro

Trước Sau

Tags: #chinh #tien #tại