Suy ng?m, L�m Ngu?i

R�n Ngh? L?c �? L?p Th�n.

T?a

M?t l?n, t�i du?c nghe l?m c�u chuy?n du?i d�y gi?a hai em nh? ch?ng nam, s�u tu?i duong th? t�u tr�n h? nu?c trong m?t c�ng vi�n. M?t em c� v? l�u l?nh khoe v?i b?n n�:

- Chi?c t�u d�, ba tao m?i mua ? Charner, hai tram d?ng d?y. M�y v? xin ba m�y ti?n mua m?t chi?c di, r?i mai hai d?a m�nh l?i d�y cho t�u ch?y dua.

Em kia d�p:

- L?n tru?c, tao xin ti?n mua chi?c m�y bay, ba tao b?o kh�ng c� ti?n. - Ba m�y n�i d?i m�y d?y. D? ?t m�y oi, tao d� th?y r?i. Ba tao l?i nh� bang, n�i v?i ngu?i ta l� ngu?i ta dua ti?n ngay. Ba m�y kh�ng ch?u l?i nh� bang, ch? thi?u g� ti?n.

- ?, d? tao v? b?o ba tao l?i nh� bang l?y.

Th?c l� ng�y tho, ph?i kh�ng b?n? Nhung b?n c� tin du?c kh�ng, trong s? ngu?i l?n ch�ng ta cung c� nhi?u ngu?i ng�y tho nhu v?y? H? tin cung ch? c?n d?c s�ch ch? kh�ng c?n t?n c�ng tu luy?n, l� t�m h?n, t�i nang s? thay d?i h?n cung nhu hai em nh? tr�n kia tin r?ng c? l?i nh� ng�n h�ng h?i l� ngu?i ta dua ti?n, m� kh�ng bi?t r?ng ph?i ki?m du?c ti?n g?i nh� ng�n h�ng d�. Nghi nhu th? n�n khi d?c s�ch xong, kh�ng th?y k?t qu?, nh?ng ngu?i ?y sinh ra ch�n n?n.

Ch?ng h?n, m?t �ng b?n t�i, m?i r?i n�i:

- �?c xong cu?n QU?NG G�NH LO �I V� VUI S?NG, t�i ch?ng th?y b?t lo du?c ph?n n�o c?.

T�i h?i:

- Anh c� theo d�ng l?i trong s�ch kh�ng?

- T�i theo kh�ng du?c.

- Anh c� th? kh�ng? L?i khuy�n n�o theo kh�ng du?c.

�ng ?y ?p �ng, kh�ng d�p. T�i ch?c ch?n �ng ?y d� d?c nhu d?c ti?u thuy?t ch? kh�ng ch?u nh?n n?i th?c h�nh.

M?t b?n kh�c th� th?t v?i t�i, gi?ng l�m li:

- T�i d� tr�n ba ch?c tu?i d?u r?i, �ng ?, m� s? nghi?p v?n chua c� ch�t g�, v?n thua k�m b?n b�; t�i t? l?y l�m th?n l?m n�n hang h�i d?c lo?i s�ch t? h?c, nhung h?i oi! �?c xong, t�i th?t v?ng l?m, kh�ng ti?n du?c m?y t�, �ng c� c�ch n�o gi�p t�i kh�ng?

C� b?n l?i nghi�m kh?c, chua ch�t, t? gi?ng o�n h?n:

- T�i d� t?n nhi?u ti?n v? lo?i s�ch t? h?c m� ch?ng th?y ch�t k?t qu? n�o. T�i c� c?m tu?ng r?ng nh?ng s�ch ?y v� �ch, v� nh?ng ngu?i d� th�nh c�ng th� ch?ng c?n d?c n�, c�n nh?ng ngu?i kh�ng th�nh c�ng th� d?c bao nhi�u cung kh�ng sao th�nh c�ng du?c.

Nh?ng b?n ?y bi quan nhu v?y v� nh?n l?m c�ng d?ng c?a s�ch. S�ch c� th? l� c?m nang c?a Qu? C?c ti�n sinh ho?c Gia C�t Lu?ng, ch? tuy?t nhi�n kh�ng th? l� b?u b?i c?a Na Tra th�i t? ho?c T? Thi�n d?i th�nh, m� b?o l� s�ch c� th? ho�n c?i d?i m?t ngu?i du?c. S�ch c� th? v?ch cho ta con du?ng di, ph�p tu th�n, x? th? v� l�m vi?c; c�n mu?n thay d?i d?i ta th� t? ta, ta ph?i l�m l?y, nghia l� ch�nh ta ph?i c� ngh? l?c v� ki�n nh?n th?c h�nh l?i trong s�ch, tr�i l?i, n?u ch? d?c su�ng th� s�ch ho�n to�n v� �ch.

Hi?u nhu v?y, ta kh�ng qu� tin ? s�ch d?n n?i th?t v?ng v� s�ch, m� th?y vui v?, b?n l�ng h?c t?p v� ta bi?t r?ng s�ch ch?a nh?ng kinh nghi?m qu� gi� c?a nh�n lo?i, r?ng c? nh�n �p d?ng nh?ng lu?t v? t�m l�, sinh l� chung cho m?i ngu?i m� soi s�ng ta, d?n d?t ta, v� n?u ta quy?t t�m theo th� t?t ph?i theo du?c, ph?i th�nh c�ng. Kh�ng theo du?c, ch? l� t?i ta thi?u ngh? l?c, kh�ng mu?n m?t c�ch m�nh li?t d?y th�i.

Trong nhi?u cu?n tru?c, t�i d� d? m?t chuong ho?c m?t do?n nh?c v? c�ch r�n ngh? l?c, nhung nhi?u d?c gi? cho r?ng b?y nhi�u chua d?, mu?n t�i so?n ri�ng m?t cu?n b�n v? v?n d? quan tr?ng nh?t, c� th? n�i l� can b?n, trong vi?c tu th�n ?y.

T�i xin l�nh � v� tra kh?o d? so?n cu?n n�y, ch? t�m l� mu?n ch?ng th?c cho c�c b?n ?y th?y r?ng ai cung c� ngh? l?c, ai cung c� th? r�n cho n� th�m c?ng r?n r?i d�ng n� m� thay d?i m?t ph?n n�o c� t�nh c�ng kh? nang c?a m�nh v� t? t?o ra nh?ng ho�n c?nh thu?n ti?n d? th�nh c�ng.

M?t t�c gi? Trung Hoa vi?t m?t cu?n nhan d? l�: Ai ai cung l� Nghi�u, Thu?n, nghia l� ai cung c� th? th�nh b?c th�nh hi?n. T�i cho quan ni?m d� hoi qu� l?c quan, m?c d?u v?n c� th? l� h?u l�, nhung t�i tin r?ng b?t k? ngu?i n�o, kh�ng b?nh t?t v� th�ng minh trung b�nh cung c� th? th�nh c�ng, v� nh?ng b?c th�nh hi?n th� kh?p th? gi?i, m?i th? k? may m?n c� v�i v?, c�n h?ng ngu?i th�nh c�ng trong d?i th� ngay chung quanh ch�ng ta, c� thi?u g� d�u?

Theo b?ng th?ng k� c?a c�c tru?ng h�m th? �u-M?, c? 100 h?c sinh t? h?c c� du?c 20 ngu?i h?c d?n noi d?n ch?n. V?y c? nam ngu?i du?c m?t ngu?i th�nh c�ng. T? h?c, t? tu th�n b?ng c�ch d?c s�ch, kh�ng du?c ngu?i ch? d?n t?ng bu?c, nh?c nh? m?i ng�y nhu trong c�c l?p h�m th?, k?t qu? c� ph?n k�m, nhung t�i tu?ng mu?i ngu?i ho?c hai muoi ngu?i h?c ph?i c� m?t ngu?i d?t m?c d�ch. ��u c?n ph?i b?c si�u nh�n m?i hon du?c ch�n ngu?i ho?c mu?i ch�n ngu?i kh�c. Ch? c?n g?ng s?c th�i.

T�i tin r?ng nh?ng b?n d?c cu?n s�ch n�y nh?t d?nh nhoi l�n tr�n s? ch�n ho?c mu?i ch�n ngu?i ?y. Kh�ng kh�, h? c�c b?n mu?n l� du?c. T?t nhi�n cung ph?i bi?t c�ch mu?n. Cu?n n�y s? ch? c�c b?n c�ch mu?n.

S�i G�n, ng�y 15 th�ng 4 nam 1955

N.H.L

R�n Ngh? L?c �? L?p Th�n.

P1 - Chuong 2

M� Ph?i C� Tu C�ch

Tu c�ch l� kim cuong, n� c?t du?c t?t c? c�c th? ng?c kh�c

BARTOL

Thi?n du?ng h?o nhi�n ch� kh�

(Kh�o nu�i c�i kh� h?o nhi�n)

M?NH T?

1. T�nh tr?i c� th? d?i du?c.

2. Gi�o d?c th?i xua v� th?i nay.

3. Ta ph?i luy?n tu c�ch v� mu?n v?y, ph?i r�n luy?n ngh? l?c.

Nh?ng guong tu c�ch cao

1. T�nh tr?i c� th? d?i du?c

T?c ng? c� c�u: �Cha m? sinh con, Tr?i sinh t�nh� nghia l� m?i ngu?i, b?m sinh ra d� c� t�nh t�nh ri�ng. T�nh t�nh kh�c nhau do co th? kh�c nhau. C�c nh� b�c h?c hi?n nay cho r?ng nh?ng h?ch nhu h?ch ? trong n�o (hypophyse), h?ch ? c? (thyroide), h?ch tr�n th?n (surrh�nale)� g?n nhu quy?t d?nh c� t�nh m?i ngu?i v� ch�ng ?nh hu?ng d?n b? th?n kinh, d?n sinh l?c, d?n s? th�ng minh� c?a ta.

M� co th? ta do di truy?n c?a t? ti�n. Ngu?i ta duong nghi�n c?u khoa di truy?n h?c, tuy chua t�m ra du?c nh?ng lu?t d? d? do�n t? ti�n ra sao th� con ch�u ra sao; song d� t�m du?c ra r?ng ph?n di truy?n do b?n muoi t�m nhi?m th?, hai muoi b?n c?a cha, hai muoi b?n c?a m?, c?u t?o n�n. M?i nhi?m th? ?y ch?a t? v�i ch?c d?n v�i tram nh�n, m?i nh�n d?u ?nh hu?ng d?n t�nh t�nh, d?i s?ng con ngu?i. V� v?y tr�n d?a c?u kh�ng ngu?i n�o ho�n to�n gi?ng ngu?i n�o.

Nhung t�nh b?m sinh kh�ng ph?i l� m?t c�i g� b?t di b?t d?ch. Nhi?u y?u t? c� th? thay d?i n�.

Tru?c h?t l� ho�n c?nh thi�n nhi�n. Hai d?a tr? m?i sinh ra c�ng nhu nhu?c, m� m?t em sinh tru?ng ? mi?n Vi?t B?c h�ng vi, lu�n lu�n m?t tr�ng nh?ng n�i cao tr�ng tr�ng di?p di?p, tai nghe nh?ng ti?ng th�c d? �o �o b?t tuy?t, th� d� c�n nhu nhu?c, t�nh t�nh cung r?t kh�c v?i m?t em sinh tru?ng ? d?t Hu? mo m?ng, noi m� d�ng s�ng Huong l? d? ch?y du?i nh?ng r?ng th�ng vi vu, b�n nh?ng b?i li?u tha thu?t.

R?i t?i ho�n c?nh x� h?i. C�ng l� da c?m, nhung m?t thanh ni�n s?ng gi?a phong tr�o vui v? tr? trung th?i ti?n chi?n, mi?ng ca nh?ng b�i T? d?i o�n ho?c V?ng c? ho�i lang, v?i m?t thanh ni�n s?ng trong th?i c�ch m?ng 1945 di d�u cung nghe vang l�n nh?ng di?u Thanh ni�n h�nh kh�c, Ti?n qu�n ca, th� h�nh vi, tu tu?ng, t�nh c?m t?t ph?i kh�c nhau.

C�ch b?i du?ng co th? ?nh hu?ng cung r?t l?n. Nh?ng thu?c b? c�c h?ch c� th? l�m cho m?t ngu?i b?c nhu?c, lu?i bi?ng ho� cuong cu?ng, si�ng nang. M?t ngu?i th?n kinh qu� m?n ti?p hay g?t g?ng, n?u bi?t s?ng m?t d?i di?u d?, an nh?ng th?c l�nh, d�ng nh?ng thu?c an th?n , l�u c� th? ho� ra �n ho�.

Sau c�ng, ta ph?i k? c�ng l?n c?a gi�o d?c. �?c ti?u s? c�c danh nh�n ta th?y mu?i v? th� ch�n v? du?c nh? on cha m? d�o luy?n m� n�n ngu?i. Ch�ng ta ai kh�ng nh? guong M?nh m?u c?t t?m l?a duong d?t d? d?y con? Pasteur, Lincoln v? gi� d?u ca t?ng c�ng hu?n d? c?a song th�n. �u?c sinh tru?ng trong m?t gia d�nh m� cha nghi�m, m? t?, l� hu?ng m?t di s?n m� nh?ng kho v�ng ng?c ch�u b�u c?a c�c qu?c vuong Ba Tu, ?n �? cung kh�ng qu� b?ng.

2. Gi�o d?c th?i xua v� th?i nay

Gi�o d?c ?nh hu?ng l?n nh?t d?n tu c�ch con ngu?i m� ti?c thay, gi�o d?c th?i nay l?i kh�ng ch� tr?ng d?n d?c d?c.

H?i xua, tr? em m?i v? l�ng d� � a nh?ng ch�m ng�n c?a th�nh hi?n, l?n l�n l?i tru?ng c? c?, c? ngh�, th� b?t k? m�n h?c n�o cung tr?c ti?p ho?c gi�n ti?p d?y lu�n l�; khoa h?c thi?u h?n trong chuong tr�nh.

M� v? lu�n l� th� Kh?ng T? cung nhu Ignace de Loyola ? �u, ch? truong r?ng t�c d?ng v� c? ch? g�y du?c t�nh c?m h?p v?i n�: Ch?ng h?n m?t ngu?i r�ng di d?ng cho ngay ng?n, gi? v? m?t cho nghi�m trang th� trong l�ng t? nhi�n cung s? ph�t nh?ng t�nh c?m trung th?c, doan ch�nh, ho?c duong bu?n m� r�ng cu?i th� c�i bu?n cung s? l?n l?n ti�u tan; tr�i l?i, duong vui m� l�m b? r?u ri th� ch? m?t l�c, n?i vui s? bi?n m?t.

V� hi?u t�m l� d�, d?o Nho quy d?nh nh?t c? nh?t d?ng c?a c� nh�n trong gia d�nh v� x� h?i d? gi? t�nh c?m du?c trung ho�. Tr? em nam, s�u tu?i d� ph?i v�o khu�n ph�p nghi�m ng?t, ph?i n�n b?n t�nh ham ch?y nh?y, la h�t, m� d?ng ngay ng?n nghe chuy?n d?o l� c?a ngu?i l?n. H?i nh?, d� bao l?n t�i ph?i d?a c?t h�ng gi? d? h?u di?u d�m m?i khi ba t�i ti?p m?t �ng kh�ch qu�. Ch�n mu?n t�, m?t mu?n d�p l?i m� v?n r�ng ngoan ngo�n nghe c�c c? b�n b?c v? kinh s?, kh�ng d�m l? m?t v? g� l� kh� ch?u. M?i l?n nghe ba t�i h? l?nh: �Th�i, cho ra s�n choi� t�i th?y nhu c� c? bay trong b?ng.

T�m tu?i, d� ph?i khan �o ch?nh t? d?ng ch?p tay b�n b�n th? nh?ng ng�y gi? t?t v� d?i ba t�i dua m?t l� t? t? bung khay tr� l?i, bung sao cho tr� kh�ng s�ng s�nh r?i d?t sao cho kh�ng nghe th?y ti?ng d?ng.

M?i l?n ba t�i d?t t�i di tham b� con, b?n b� th� th?c l� m?t c?c h�nh k�o d�i c� khi su?t bu?i. �i ph?i khoan thai, ch?ng ch?c; ng?i ph?i tr�ng tru?c tr�ng sau; n?u v� � m� quay lung l?i m?t b?c v�o h�ng cha ch� th� nom n?p v? nh� s? b? d�n; c� ai h?i m?i du?c n�i, m� n�i th� ph?i l? d?, r�nh m?ch; ng?i an th� ph?i d?i ngu?i l?n g?p d? lu?t r?i m?i du?c c?t dua, g?p th� kh�ng du?c v�i xa, kh�ng du?c l?a mi?ng ngon, mi?ng l?n; v� com kh�ng du?c v� qu� ba c�i m?t l�c, c� khi an xong b?a m� b?ng v?n d�i v� c? ph?i c?n mi?ng gi� l�m hai r?i nh?m nh?m t?ng ch�t m?t.

M?t n?n gi�o d?c kh?c k? qu� nghi�m nhu v?y tr�i v?i t�nh t�nh tr?, l�m cho nhi?u ngu?i th�nh nh?ng b? m�y, m?t c? s�ng ki?n, c� khi ho� g�n; nhung qu? l� luy?n cho ta du?c d?c t? ch?, th?ng du?c c?m x�c d? theo m?t con du?ng m� c? nh�n tin l� ch�nh d?o. Nhi?u nh� nho c� du?c m?t tu c�ch cao, m?t nh�n ph?m qu� ph?n l?n l� nh? du?c d�o luy?n trong khu�n kh? l? nghi ?y.

Th?i nay ch�ng ta hi?u t�m l� tr? em m?t c�ch kh�c, kh�ng u?n n?n tre non m� d? cho n� t? nhi�n ph�t tri?n; tr? du?c t? do, c� khi ph�ng t�ng, tha h? d�a gi?n, h�t la. Nhi?u khi nh?ng c? ch? h?n xu?c, nh?ng l?i v� l? c?a ch�ng l?i du?c khen l� tinh ranh, l� ng�y tho. M?t em nh? m?i b?p b?, d?p tay d?y ch�n d�nh d?ch, ch?i ngu?i v� l� �m?c d?ch�. Ngu?i m? nghe th?y, nh�n ch?ng, cu?i: �N� lanh qu�, c� ai d?y n� d�u m� n� cung bi?t�. M?t em kh�c d�nh r?t m?t vi�n d?n , m?t d?a b?n n� v� t�nh lu?m du?c, n� d� ch?ng h?i xin, c�n gi?t l?y r?i ch?i l�: ��? an c?p, tao k�u l�nh b?t m�y b? t��. Ngu?i cha d?ng g?n d� t?m t?c khen: �Th?ng n�y l?n l�n, kh�ng ai an hi?p du?c�.

Tr? mu?n g� du?c n?y, th�nh nh?ng b?o ch�a t� hon trong nh�. C?u m� kh�c th� c? nh� ch?y l?i, d�t b�nh d�t k?o, d? nhu d? vong; ngu?i l?n duong n�i chuy?n v?i nhau th� k�o �o cha m? d�i v?, cha m? chua k?p d?ng d?y th� kh�c l�c n�i h?n.

? tru?ng, ngu?i ta ch? ch� tr?ng d?n tr� d?c, c?t d?y thanh ni�n bi?t nhi?u khoa h?c. Lu�n l� th�nh m?t m�n ph? thu?c v� gi�o su lu�n l� b? h?c sinh ch� l� c? h?. S? l?a ch?n gi�o su ch? theo b?ng c?p ch? kh�ng c?n d?c h?nh n�n nhi?u �ng tu c�ch r?t k�m, nhu v?y l�m sao h?c sinh c� guong m?u t?t m� theo?

V?y nh� v� tru?ng d?u kh�ng d�o luy?n tu c�ch thanh ni�n, n�n ph?n d�ng nh� tr� th?c b�y gi? x�t v? nh�n ph?m k�m xa c�c nh� Nho. H? h?p th�nh m?t b?n tru?ng gi? h�nh ti?n, kh�ng ph?i l� h?ng thu?ng luu du?c qu?c d�n tr?ng v?ng nhu c�c c? c?, c? ngh� th?i tru?c. Ai cung nh?n th?y nhi?u �ng ti?n si, b�c si, k? su tu c�ch kh�ng b?ng m?t ch� th?, m?t anh b?p.

Trong ho�n c?nh nhu th?, luy?n tu c�ch l� m?t vi?c ta ph?i l�m l?y, kh�ng th? tr�ng ? n?n gi�o d?c hi?n th?i du?c; m� c�ng l�m s?m c�ng t?t, ngay sau khi ? tru?ng ra cung d� l� hoi tr? r?i d?y.

3. Ta ph?i luy?n tu c�ch v� mu?n v?y,

ph?i r�n luy?n ngh? l?c

Ta ph?i luy?n tu c�ch v� mu?n v?y, ph?i r�n luy?n ngh? l?c. Nh?ng guong tu c�ch cao

M?t tu c�ch cao l� m?t quy?n l?c m?nh. M?t em nh? c� tu c�ch cung l�m cho ngu?i l?n ki�ng n?.

D� s? Hi L?p ghi truy?n Aristagoras dem v�ng b?c l?i d�ng vua x? Sparte l� Cl�om�ne d? xin gi�p y qu�n d?i chi?m m?t x? l�ng gi?ng. L�c d�, m?t d?a con g�i c?a nh� vua, m?i s�u tu?i, ng?i choi trong ph�ng, Aristagoras mu?n du?i em d� ra s�n choi d? d? n�i chuy?n. Nh� vua kh�ng ung. Em b� nghe du?c h?t, kh�ng hi?u g� c?, nhung th?y cha c� v? b?i r?i, b�n n?m tay cha k�o ra ngo�i, b?o: �Th�i, di ra, ba; ngu?i n�y mu?n �p cha l�m m?t vi?c x?u d?y�. Nh� vua nghe l?i con m� tr�nh du?c m?t h�nh vi l�m t?n thuong danh d? c?a qu?c gia v� c?a m�nh. Em nh? d� d� th?ng du?c m?t ngu?i l?n l� Aristagoras v� l�m cho c? x? Sparte k�nh ph?c.

M?t em nh? kh�c, d�i r�t, r�ch ru?i, run l?p c?p, da th?t t�i ng?t, di b�n h?p qu?t ? Edimbourg. Em nan n? m�i, m?t �ng qu� ph�i n? m?i mua gi�p em m?t ?ng, dua cho em m?t d?ng b?c. Em kh�ng c� ti?n th?i, l?i nan n? �ng cho em dem di d?i, v� em d�i qu�, c? b�n cho du?c d? c� ti?n an l�t l�ng. �ng qu� ph�i d?i m?t h?i l�u, kh�ng th?y em tr? l?i, nghi em d� gi?t ti?n c?a m�nh r?i.

Nhung t?i h�m d�, m?t em g� c?a xin v�o tham �ng; em n�y nh? hon em b�n qu?t h?i s�ng, cung ?m y?u, lam lu nhu v?y, m�c t�i l?y ti?n dua cho �ng v� thua: �Anh t�i s�ng ng�y d?i ti?n xong, tr? l?i tr? �ng th� b? xe c�n, g?y hai ch�n, b?o t�i mang ti?n l?i ho�n �ng. Th?y thu?c b?o anh t�i kh� qua du?c�. N�i xong, em o� l�n kh�c.

�ng qu� ph�i c?m d?ng, cho em ?y an r?i di theo t?i nh� em ?, th?y m?t t�nh c?nh r?t thuong t�m. Hai em m? c�i cha m?, s?ng v?i m?t d� gh? su?t ng�y say sua trong m?t c�i h?m h�i h�m t?i tam. �?a l?n n?m tr�n d?ng rom, m? m?t ng� �ng, than th?:

- Thua �ng, ch�u ch?t m?t. Ai san s�c cho em ch�u b�y gi?? T?i nghi?p n�.

�ng ta rom r?m nu?c m?t, vu?t ve n�, b?o:

- Con c? y�n t�m, d? ta san s�c cho.

N� nh�n �ng, nhu mu?n c?m on, r?i t?t th?.

C� tu c�ch nhu v?y th� ai m� kh�ng tr?ng, ? trong ngh?ch c?nh n�o m� kh�ng c� ngu?i qu�? Kh�ng c� v?n s? c� ngu?i b? v?n cho l�m an, kh�ng bi?t vi?c, s? c� ngu?i ch? b?o cho h?c t?p; v� lo g� kh�ng th�nh c�ng, kh�ng c� c?a c?i v� danh v?ng?

X� h?i th?i n�o cung t�m ki?m nh?ng ngu?i ch�nh tr?c, trong s?ch, kh�ng dem b�n d?u gi� luong t�m c?a m�nh, nh?ng ngu?i bi?t tr?ng s? th?c v� danh d?, d�ng du?c tin c?y, kh�ng ng?i kh� nh?c m� ch?u ki�n nh?n, kh�ng tr�ng ? s? may m� bi?t t? t?o l?y s? may. Mu?n c� m?t tu c�ch nhu v?y, ph?i c� ngh? l?c, n�n vi?c d?u ti�n trong s? tu th�n l� r�n ngh? l?c.

B?n b?o:

- T�i cung bi?t v?y. Nhung mu?n r�n ngh? l?c, ph?i c� m?t ch�t ngh? l?c d�, m� t�i thi?u h?n ngh? l?c.

- V�ng. Trong chuong sau, ch�ng ta c�ng t�m hi?u ngh? l?c l� g� r?i xem b?n c� qu? th?c l� thi?u ngh? l?c kh�ng.

T�M T?T

1. T�nh t�nh ta do co th? ta m� co th? ta ch?u ?nh hu?ng c?a di truy?n. Tuy nhi�n, ho�n c?nh thi�n nhi�n, ho�n c?nh x� h?i, th?c an th?c u?ng, nh?t l� gi�o d?c c� th? thay d?i du?c b?m t�nh c?a ta.

2. N?n gi�o d?c hi?n th?i kh�ng luy?n tu c�ch, n�n ta ph?i t? luy?n l?y, c�ng s?m c�ng hay.

3. M?t tu c�ch cao l� m?t quy?n l?c m?nh, n� ?nh hu?ng l?n d?n d?i ta; di d�u ta cung du?c ngu?i tr?ng, trong ngh?ch c?nh n�o ta cung du?c ngu?i gi�p v� ch?c ch?n ta s? th�nh c�ng.

4. Mu?n luy?n tu c�ch, ph?i r�n ngh? l?c tru?c h?t.

R�n Ngh? L?c �? L?p Th�n.

P1 - Chuong 3

Ngh? L?c L� G�?

1. �?nh nghia.

2. X�t v? phuong di?n sinh l�.

3. V? phuong di?n t�m l�.

4. C� ai thi?u h?n ngh? l?c kh�ng?

RE: R�n ngh? l?c d? l?p th�n

1. �?nh nghia

Khi ai b?o �ng X c� ngh? l?c, ta hi?u ngay l� �ng ?y c� m?t ch� hu?ng v� d? nang l?c th?ng m?i tr? ng?i d? d?t ch� hu?ng ?y.

Nhung ta thu?ng nghi l?m r?ng ngh? l?c l� m?t nang l?c tinh th?n, s? th?c n� g?m ba nang l?c d?u quan tr?ng c?:

- Suy nghi.

- Quy?t d?nh.

- V� th?c h�nh.

T�i xin l?y m?t th� d?: t�i mu?n l?a m?t ngh? v� t�i nghi d?n ngh? y si ho?c gi�o su. Tru?c h?t t�i ph?i x�t m?i ngh? d� c?n d?n nh?ng kh? nang n�o v� t�i c� nh?ng kh? nang ?y kh�ng; l?i x�t ngh? n�o c� tuong lai hon, h?p v?i gia c?nh c?a t�i hon�

Khi d� so s�nh k? lu?ng, t�i quy?t d?nh l?a m?t ngh?, r?i ghi t�n v�o ban d?i h?c d?y ngh? d�.

Sau c�ng, t�i ph?i ki�n nh?n h?c t?p cho t?i khi th�nh t�i.

N?u thi?u c�ng vi?c th? nh?t l� suy nghi, l?a ch?n � m� h? thi?u c�ng vi?c d� th� cung thi?u lu�n c�ng vi?c th? nh� l� quy?t d?nh - ch?ng h?n, n?u t�i v�ng l?i song th�n t�i m� h?c ngh? y si, ch? trong l�ng t�i ch?ng th�ch g� ngh? d� c?, r?i ngoan ngo�n c?p s�ch t?i tru?ng h?c d? b�i d? thi, th� b?n ch? c� th? b?o t�i l� m?t ngu?i con hi?u thu?n ch? chua th? cho t�i l� c� ngh? l?c du?c.

2. X�t v? phuong di?n sinh l�

V� ngh? l?c g?m ba nang l?c tinh th?n n�n kh� m� d?nh du?c ph?n n�o trong co th? ta di?u khi?n ngh? l?c.

�ng Ferrier k? tru?ng h?p nh?ng ngu?i c� b?nh ? ph?n �c ph�a tr�n m� sinh ra m?t ngh? l?c r?i �ng k?t lu?n r?ng ch�nh ph?n �c d� l� co quan c?a ngh? l?c. C�c nh� b�c h?c hi?n nay kh�ng c�ng nh?n thuy?t ?y v� ph?n �c d� th?c ra ch? di?u khi?n nh?ng v?n d?ng t? � c?a ta th�i, m� nh?ng v?n d?ng n�y, nhu t�i d� n�i trong do?n tr�n, ch? l� giai do?n th? ba c?a ngh? l?c.

Khoa h?c chua t�m du?c co quan n�o di?u khi?n s? suy nghi v� quy?t d?nh: ngu?i ta ch? bi?t l� ? �c, nhung ph?n n�o ? �c v� �c ho?t d?ng ra sao d? suy nghi, quy?t d?nh th� chua ai r�.

Ch�ng ta n�n bi?t th�m r?ng c� nh?ng h?ch ?nh hu?ng l?n t?i b? th?n kinh. B�c si Lepold L�vi nh?n x�t m?t em nh? du?i mu?i m?t tu?i h?c gi?i nh?t l?p. V� mu?n c?t m?t c�i bu?u, �ng ph?i c?t lu�n h?ch ? tru?c c? (thyroide) v� t? d�, nh?ng co nang tinh th?n c?a em l?n l?n suy gi?m: em n�i r?t ch?m ch?p, c? d?ng u? o?i, k� t�nh k�m s�t. Ba nam sau, em ho�n to�n qu�n h?n ch?, kh�ng vi?t v� cung kh�ng d?c du?c n?a, em t? ra n�ng t�nh, qu?u c?. �ng l?y nu?c h?ch d� c?a lo�i c?u ch�ch cho em th� co nang tinh th?n c?a em l?n l?n ph?c h?i, ch? m?t th�ng sau, em vi?t du?c thu; v� h? ngung ch�ch �t l�u th� b?nh tr? l?i nhu cu. �ng k? th�m nhi?u tru?ng h?p nhu v?y v� k?t lu?n r?ng nh?ng ngu?i �t hang h�i, ho?t d?ng, l� do h?ch tru?c c? suy nhu?c.

M?t d?i s?ng h?p v? sinh, nh?ng th?c an l�nh, b?, c�ch th�m h� h?p cung ?nh hu?ng t?t d?n ngh? l?c; tr�i l?i b?nh nghi?n ru?u, nghi?n thu?c phi?n l�m cho con ngu?i b?c nhu?c v� di h?i d?n d?i sau.

? cu?i s�ch, ch�ng t�i s? ch? nh?ng ph�p v? sinh ph?i theo d? tang cu?ng ngh? l?c; du?i d�y h�y xin xem x�t k? v? phuong di?n t�m l� c?a ngh? l?c.

3. V? phuong di?n t�m l�

Ngu?i c� ngh? l?c c� d? ba d?c t�nh: c� s�ng ki?n, bi?t quy?t d?nh v� h�nh d?ng d?c l?c.

C� s�ng ki?n l� bi?t t? v?ch con du?ng d? di, kh�ng theo � ch� c?a ai. �c s�ng ki?n d� kh�ng c?n ph?i n?y n? l?m nhu �c c�c nh� b�c h?c: mi?n l� bi?t t? ki?m l?y gi?i ph�p cho nh?ng c�ng vi?c thu?ng ng�y l� du?c. Nhu v?y, h?ng ngu?i trung b�nh n�o cung c� d? s�ng ki?n d? c� ngh? l?c: nhung thi?u s�ng ki?n th� quy?t nhi�n kh�ng du?c, ta s? ch? nhu ngu?i b� nh�n d? ngu?i kh�c gi?t d�y m� b� nh�n th� l�m g� c�n c� ngh? l?c, c?n d�ng g� t?i ngh? l?c?

Quy?t d?nh ph?i nhanh d? ho?t d?ng cho k?p th?i, kh�ng do d? m� b? l? co h?i; v� ph?i s�ng su?t d? sau kh?i thu?ng hay d?i � ki?n. �?c quy?t do�n quan tr?ng l?m, n�n ngu?i ta hay d�ng n� d? x�t m?t ngu?i c� ngh? l?c hay kh�ng.

Song giai do?n quan tr?ng nh?t v?n l� giai do?n th?c h�nh v� mu?n th?c h�nh ph?i b?n ch� ho?t d?ng, g?p tr? ng?i g� cung r�ng san ph?ng cho du?c. Ph?i t? ch? du?c m�nh, th?ng c�c c�m d? ? ngo�i v� b?n t�nh th�ch an nh�n, d?t l?c c?a lo�i ngu?i.

Tuy nhi�n ba d?c ?y n�n v?a ph?i, n?u qu� m?c th� l?i c� h?i cho ngh? l?c.

�c s�ng ki?n m� m?nh qu�, kh�ng du?c h?p l� th� ta ho� g�n d?, mo m?ng, ngu?c d?i. Tinh th?n quy?t d?nh m� thi?u qu�n b�nh th� c� th? th�nh t?t n�ng n?i, nh? d?, ho?c qu� c?n th?n d?n nh�t nh�t. B?n gan m� kh�ng s�ng su?t, bi?t tu? th?i th� th�nh bu?ng b?nh, xu?n d?ng. V� m?t ngu?i t? ch? qu� c� th? thi?u t�nh c?m m� ho� ra l�nh d?m.

C� nhi?u y?u t? ?nh hu?ng d?n ngh? l?c.

Th�i quen m?i d?u gi�p ta d? h�nh d?ng nhung c� th? gi?m ngh? l?c v� n� l�m cho ta th�nh c�i m�y, kh�ng c?n suy nghi, g?ng s?c n?a. Ch?ng h?n b?n mu?n b? t?t h�t thu?c l�, m?y ng�y d?u th?y kh�, sau nh? th�i quen m� th?y d?, l?n l?n b?n kh�ng ph?i d�ng ngh? l?c n?a m� kh�ng d�ng t?i n� l�u th� n� c� th? suy.

S? hi?u r?ng bi?t nhi?u gi�p ta suy nghi s�ng su?t, nhung ch�nh t�nh c?m m�nh li?t m?i gi�p ta quy?t d?nh mau l? v� b?n ch� th?c h�nh. H?c r?ng m� thi?u d?c tin thu?ng ch? l� h?ng ngu?i n�i hay m� l�m d?.

Ho�n c?nh x� h?i c� th? tang hay gi?m ngh? l?c c?a ta. �u?c ngu?i kh�c khuy?n kh�ch, ta hang h�i theo du?i m?c d�ch; b? thi�n h? th? o, ta ch�n n?n m� b? d? c�ng vi?c.

Nh?ng lu?t sinh l� v� t�m l� ?y c� nh?ng �p d?ng v�o s? r�n ngh? l?c m� t�i s? ch? trong ph?n II.

4. C� ai thi?u h?n ngh? l?c kh�ng?

Tru?c khi qua chuong, t�i c?n ph?i d�nh d? m?t ni?m tin tu?ng sai l?m r?t h?i cho s? r�n luy?n c?a ta.

Nhi?u ngu?i nghi r?ng ngh? l?c l� m?t nang l?c k? di?u tr?i cho m?i du?c v� gi�p ta l�m nh?ng vi?c phi thu?ng. T�i xin nh?c l?i, ngh? l?c g?m ba nang l?c ch? kh�ng ph?i l� m?t nang l?c; ba nang l?c ?y ai cung c�, ch? tr? nh?ng k? b?nh t?t n?ng, m� d?u chuong sau, t�i s? x�t t?i. Ai l� ngu?i m?i ng�y ho?c m?i tu?n kh�ng suy nghi, quy?t d?nh r?i th?c h�nh m?t vi?c g� d� nh? hay l?n? S�ng ch? nh?t tru?c, b?n th?c d?y, do d? kh�ng bi?t n�n di tham m?t ngu?i quen hay di xem h�t b�ng , sau b?n nh?t d?nh di tham ngu?i d� v� di?m t�m xong, b?n thay qu?n �o di li?n. Nhu v?y l� b?n c� ngh? l?c r?i d?y.

L�m vi?c d�, b?n kh�ng c?n c� ngh? l?c l?n, v� tuy chua du?c h�n h?nh bi?t b?n, t�i cung c� th? n�i ch?c m� kh�ng s? l?m r?ng d� c� �t nh?t l� v�i l?n b?n t? ra c� ngh? l?c kh� m?nh. B?n nh? l?i, t? tru?c t?i nay, d� l�m du?c vi?c g� kh� khan chua? H?i c�n di h?c, g?n t?i k? thi ra tru?ng, b?n d� th?c khuya d?y s?m, nh?n d?o ph?, coi h�t d? �n b�i ch?? R?i l�c t?n cu, b?n d� c� l?n n�o ch�n m?i r� r?i m� cung r�ng qu?y d? tr�n vai, l?t t?ng bu?c h�ng m?y c�y s? n?a d? t?i ch? ngh? kh�ng? C� u? V?y th� v?n d?: �b?n qu? c� thi?u h?n ngh? l?c kh�ng?� m� ch�ng ta d� n�u ra ? cu?i chuong tru?c, kh?i c?n ph?i b�n n?a, ph?i chang b?n?

M?t thi si th?y t�i so?n cu?n n�y, m?m cu?i b?o:

- Kh�ng c� ngh? l?c m?i c?n r�n ngh? l?c, m� mu?n r�n ngh? l?c th� ph?i c� ngh? l?c d�: d� thi?u n� r?i th� l�m sao r�n n� du?c? V?n d? r�n ngh? l?c qu? l� m?t v?n d? l?n qu?n.

L?i d�, m?i nghe th� ch� l�, nhung ho�n to�n sai ch�nh v� thi si d�, cung nhu b?n, nghi r?ng c� nh?ng ngu?i thi?u ngh? l?c. Quan ni?m sai l?m l�m h?i bi?t bao thanh ni�n! H? tin r?ng kh�ng c� ngh? l?c n�n t? h?c kh�ng du?c, tu th�n kh�ng du?c, kh�ng th�nh c�ng du?c, r?i ch�n n?n, s?u t?i nghi d?n tuong lai m? �m, d?n ki?p s?ng th?a c?a m�nh. H? c� thi?n ch� l?m, th?y di?u ph?i r?t mu?n theo, th?y c�i d?p r?t mu?n l�m, m� r�t c?c ch?ng l�m du?c g� c? v� kh�ng hi?u r� b?n th? c?a ngh? l?c.

Kh�ng! Kh�ng m?t ngu?i n�o b?m sinh ra thi?u h?n ngh? l?c, ch? c� nh?ng ngu?i m� ngh? l?c suy k�m ho?c kh�ng qu�n b�nh th�i. Trong chuong sau, ch�ng ta s? x�t qua nh?ng b?nh d� c?a ngh? l?c.

T�M T?T

1. Ngh? l?c kh�ng ph?i l� m?t nang l?c d?c nh?t m� g?m ba nang l?c: suy nghi, quy?t d?nh, th?c h�nh.

Ngu?i n�o cung c� 3 nang l?c ?y, n�n ta kh�ng th? b?o:

�T�i thi?u ngh? l?c� m� ch? c� th? n�i: �T�i c� b?nh v? ngh? l?c�.

2. V? phuong di?n sinh l�, c�c nh� b�c h?c chua d?nh du?c ph?n n�o trong co th? ta di?u khi?n ngh? l?c. Ch�ng ta ch? m?i bi?t r?ng m?t d?i s?ng h?p v? sinh, v� nhi?u h?ch nhu h?ch tru?c c? ?nh hu?ng d?n ho?t d?ng tinh th?n, v� d?n ngh? l?c c?a ta.

3. V? phuong di?n t�m l�, ngu?i ngh? l?c c� nh?ng d?c sau n�y:

- �c s�ng ki?n.

- Tinh th?n quy?t do�n.

- B?n ch�, t? ch?.

Nh?ng d?c ?y ph?i trung ho�, n?u th�i qu� s? th�nh nh?ng t?t, h?i cho ngh? l?c.

4. Nhi?u y?u t? ?nh hu?ng d?n ngh? l?c nhu:

- Th�i quen m?i d?u gi�p cho ngh? l?c, l�u c� th? l�m h?i ngh? l?c.

- S? hi?u r?ng bi?t nhi?u gi�p ta suy nghi, nhung ch�nh t�nh c?m n?ng nhi?t m?i gi�p ta quy?t d?nh mau v� b?n ch� th?c h�nh.

- Ho�n c?nh x� h?i, nhu nh?ng l?i khen, ch� c?a ngu?i kh�c, l�m tang ho?c gi?m ngh? l?c c?a ta.

Nh?ng B?nh Ngh? L?c

1. B?nh m?t ngh? l?c

C� nh?ng ngu?i b? m?t ch?ng b?nh n�o n?ng qu� m� kh�ng l�m du?c nh?ng c? d?ng h? mu?n l�m n?a. Ch?ng h?n h? kh�t nu?c l?m, d�i u?ng nhung ly d� k? m�i m� h? u?ng kh�ng du?c; ho?c h? mu?n k� t�n m� c?m b�t c? n?a gi?, m�m m�i, nghi?n rang, c? dua ng?n b�t d?n to�t m? h�i m� kh�ng sao dua n?i.

C�c nh� b�c h?c x�t k? tru?ng h?p c�c b?nh nh�n ?y, th?y b?p th?t h? b�nh thu?ng, tr� �c h? cung s�ng su?t, m� th?c h�nh di?u d� quy?t d?nh th� kh�ng du?c. C� l? do b? th?n kinh h? hu. Nhung b?o h? l� ho�n to�n m?t ngh? l?c th� cung chua h?n v� ngu?i ta d� th?y m?t �ng gi� mu?n di choi m� t?i ngu?ng c?a th� d?ng tr�n tr�n, kh�ng sao bu?c du?c n?a, sau ph?i c� ngu?i c�ng d?t v�o xe hoi; xe ch?y v� t?i khi c�n m?t ngu?i d�n b� th� l? thay! Ch�nh �ng gi� ?y m? ngay c?a xe, nh?y xu?ng tru?c h?t d? c?u n?n nh�n.

Y h?c hi?n nay chua gi?ng du?c b?nh ?y. B? tru?ng h?p d?c bi?t v� r?t hi?m d� di, c�n nh?ng b?nh kh�c v? ngh? l?c d?u l� nh?ng b?nh th�ng thu?ng m� t�i chia l�m ba h?ng tu? theo b?nh v? s�ng ki?n, v? quy?t d?nh ho?c ho?t d?ng. S? ph�n lo?i nhu v?y r?t mi?n cu?ng � v� quy?t d?nh cung c?n s�ng ki?n m� ho?t d?ng v?i quy?t d?nh nhi?u khi kh�ng th? t�ch r?i nhau du?c � song cu?n n�y kh�ng ph?i l� kh?o c?u v? y h?c hay t�m l� m� c� t�nh c�ch r?t th?c ti?n l� gi�p d?c gi? r�n ngh? l?c, n�n t�i gi? s? ph�n lo?i ?y cho d? tr�nh b�y.

2. B?nh v? s�ng ki?n, suy x�t. Ngu?i nhu thu?n / Ngu?i b?o lo?nB?nh v? s�ng ki?n

Nhu t�i d� n�i, ph?i c� s�ng ki?n, t? v?ch con du?ng di th� m?i g?i l� c� ngh? l?c. Ngu?i thi?u s�ng ki?n l� ngu?i nhu thu?n, tr�i v?i nhu thu?n l� b?o lo?n.

- Ai cung bi?t c� nh?ng ngu?i d�n �ng m� nhu m� nhu d�n b�. H?i nh? s?ng v?i cha m? th� d�ng nhu c�u t?c ng? �cha m? d?t d�u ng?i d?y�. Cha m? mu?n c�i g�, h? ngoan ngo�n v�ng l?i, kh�ng h? suy nghi th?c m?c v? v?n d? n�y, v?n d? n?, h�nh nhu h? kh�ng c� c? d?n c� t�nh n?a. L?n l�n, khi th�nh gia , h? d? m?c v? lo toan m?i vi?c, t? vi?c an m?c d?n vi?c x? th?, nh?t thi?t v? ch? cho c?; v? b?o b?n chi?c �o n�y th� h? b?n, b?o deo chi?c c� v?t kia th� h? deo, deo xong, gi� v? c� b?o c?i ra th� h? cung c?i, ch?ng h? l?y l�m l?. C� l? h? l� nh?ng ngu?i su?ng nh?t d?i; nhung h? c� th?y r?ng h? su?ng kh�ng, di?u ?y c�n ng? l?m.

Kh�ng n�n l?m h?ng ngu?i v� qu� m?n cha m? m� v�ng l?i ho?c v� t�nh t�nh h?p v?i v? m� h�nh d?ng nhu v?. Nh?ng ngu?i n�y t�nh t�nh b�nh thu?ng, c�n h?ng ngu?i nhu thu?n l� nh?ng k? c� b?nh m� nguy�n do b?nh d� l� m?t v�i h?ch n�o trong co th? kh�ng ph�t tri?n di?u ho�, c?n c� y si chuy�n m�n tr? m?i h?t.

- Tr�i l?i, c� nh?ng ngu?i nhi?u s�ng ki?n qu� d?n n?i ph?n kh�ng � ki?n c?a b?t k? ai; h?i nh? kh�ng ch?u v�ng l?i cha m?, nh?t d?nh l�m theo � m�nh. H?ng ngu?i d� kh� th�nh c�ng v� kh�ng du?c ai gi�p, ch? trong nh?ng th?i lo?n may ra l�m n�n, song cung kh�ng b?n. Nguy�n do cung t?i m?t h?ch n�o d� ph�t tri?n qu� d?.

3. B?nh v? quy?t d?nh. Ngu?i ph?i b?t bu?c m?i ch?u.

B?nh v? quy?t d?nh

- Ch�ng ta c? tu?ng l�m ngu?i ai m� kh�ng mu?n du?c t? do; nhung kh�ng, c� nh?ng ngu?i kh�ng th�ch t? do: h? mu?n c� m?t quy?n l?c n�o �p bu?c h? v� n?u d? h? t? do th� h? ch?ng ch?u l�m g� c?. H? kh�ng thi?u s�ng ki?n, nhung kh�ng ch?u quy?t d?nh, d? ngu?i kh�c quy?t d?nh gi�m h? r?i th�c d?y h?, h? m?i mi?n cu?ng ch?u ti?n.

Hai thi h�o Baudelaire v� G�rard de Nerval ti�u bi?u cho h?ng d�. Ch? khi n�o ch? n? l?i la �, ho?c nh� xu?t b?n l?i do? n?t, hai nh� d� m?i ch?u vi?t. H? ph�n n�n r?ng ngu?i ta th�c h? ho�i, b?t h? vi?t v?i vi?t v�ng, n�n van tho kh�ng du?c nhu �, nhung n?u kh�ng gi?c h? th� ch?c ch?n h? ch?ng vi?t du?c g� c? m� c� vi?t th� c� l? cung kh�ng hay.

Ch?ng ph?i ri�ng nhi?u ngh? si c� t�m tr?ng d� d�u, nhi?u nh� doanh nghi?p cung ch? tr? t�i du?c trong nh?ng l�c g?p r�t. H?i di h?c cung v?y, nhi?u b?n tr? d?i g?n t?i k? thi m?i h?c; b?o h? d? b? s?n s�ng t? d?u nam di, h? nh?n l� ph?i, song th� th?c l� h?c tru?c nhu v?y �kh�ng v��, tinh th?n kh�ng du?c k�ch th�ch m� thi?u minh m?n. Nh?ng h?c sinh d� ra tru?ng r?i, kh�ng c�n g� b?t bu?c h?c n?a, kh�ng ph?i thi c? n?a, t?t li?ng s�ch v? di li?n.

Th?n kinh h? c� suy nhu?c kh�ng? Ta kh�ng bi?t. B?n ? trong tru?ng h?p d� n�n ki?m m?t ngu?i th�n d? th�c d?y m�nh, v� t? m�nh ph?i t?p b� bu?c m�nh (Coi chuong cu?i ph?n II).

- L?i c� nh?ng ngu?i hay thay d?i quy?t d?nh qu�, th�nh ra b?t thu?ng. H? nhu con bu?m, d?u b�ng n�y m?t ch�t r?i bay qua b�ng kh�c.

Nguy�n nh�n c� th? l� do h? quy?t d?nh v?i v�ng qu�, kh�ng ch?u c�n nh?c k?, n�n ph?i quy?t d?nh l?i.

Nhung thu?ng khi l� h? kh�ng d? ki�n nh?n theo d?n c�ng. Trong tru?ng h?p n�y, b?nh c?a h? thu?c v? ho?t d?ng hon l� v? quy?t d?nh. Khi dau ?m, h? th? d? th? thu?c, nhung thu?c n�o h? cung ch? u?ng m?t hai thang, ho?c ch�ch v�i ba mui r?i b?. Ra l�m an, h? th? d? c�c ngh?, chua bi?t k? ngh? n�o d� ch�n, l?a ngh? kh�c. Ngu?i Ph�p v� h? nhu nh?ng vi�n d�, lan ho�i, r�u b�m v�o kh�ng du?c.

C� khi h? kh�ng bi?t h? mu?n g�, c� l? v� h? kh�ng mu?n g� h?t, ngo�i s? m?i m?, s? thay d?i. N?u v?y th� qu? l� ch� h? chua d?nh v� b?nh c?a h? c� th? s?p v�o lo?i �b?nh v? s�ng ki?n�.

4. B?nh v? ho?t d?ng - Ngu?i m� l� tu?ng.

- Ngu?i kh�ng tu?ng.

- Ngu?i l� s?.

- Ngu?i bi quan.

- Ngu?i ua ch�m bi?m.

- Ngu?i kh�ng th? ch� � du?c.

- Ngu?i qu� hang h�i.

B?nh v? ho?t d?ng

Trong x� h?i nhan nh?n nh?ng ngu?i c� s�ng ki?n m� th?c h�nh kh�ng du?c v� k�m ho?t d?ng.

- C� khi l� tr� l?n �p t�nh c?m, � tu?ng l?n �p l�ng mu?n m� ngu?i ta thi?u ho?t d?ng. �� l� tru?ng h?p nh?ng ngu?i m� l� tu?ng. H? ch?ng l�m vi?c g� h?t v� th?y ch?ng c� vi?c g� d�ng l�m; ho?c n?u c� vi?c d�ng l�m th� h? d?i cho c� d? di?u ki?n n�y, di?u ki?n n? d? l�m cho du?c ho�n to�n, r?i m?i ch?u l�m.

B?n r? h? di choi Hu?, h? d�p:

- Hu? r?t d?p, c� nhi?u di t�ch, c?nh l?i n�n tho, n�n di l?m; nhung tru?c khi tham Hu?, ph?i coi h?t nh?ng t�ch ? B?c Vi?t d�, r?i l?n theo bu?c du?ng Nam ti?n c?a t? ti�n m� t?i Hu?. L?i ph?i thu th?p d? t�i li?u v? Hu? d� ch?!

B?n th?y h? hi?u bi?t nhi?u v? h?i ho?, h?i h? sao kh�ng vi?t s�ch ph? th�ng m�n d�, h? cu?i:

- Vi?t th� ph?i vi?t cho d�ng ho�ng, kh�ng c� ch? ch�. Ph?i thu th?p d? c�c b?c danh ho? c? kim, d�ng t�y r?i in h�nh m�u tr�n gi?y l�ng d? d?c gi? thu?ng th?c. M?t cu?n nhu v?y b�n m?y ng�n d?ng, ai mua?

H? lu�n lu�n c� lu?n di?u d�, n�n h? c� th? r?t th�ng minh m� ho�n to�n b?t l?c, v� �ch cho x� h?i.

- Khi l� tu?ng c?a h? kh�ng c� t�nh c�ch th?c t? th� h? ho� ra kh�ng tu?ng. Ch?ng h?n h? n?n �c, l?p nh?ng chuong tr�nh vi d?i d? di?t t?n g?c chi?n tranh trong hai muoi b?n gi? ho?c d? di?t n?n m� ch? tr�n kh?p th? gi?i trong n?a th�ng. H? mo m?ng vi?n v�ng nhu v?y v� g?p ai cung dem ra b�n, b?t m?i ngu?i ph?i nghe v� ph?i g�p �, nghia l� ph?i khen v� h? kh�ng ch?u ai ch� h? h?t.

- C� ngu?i l� lu?n chu d�o qu� d?n n?i kh�ng mu?n ho?t d?ng n?a. H? ngh�o, v? con nheo nh�c, b?o h? l�m ngh? n�y ngh? n? d? ki?m ti?n, th� h? tr?m ng�m suy nghi, t�nh to�n t?ng li t?ng t�, do�n tru?c m?i s? tr? ng?i, m?i s? kh� khan xa hay g?n, c� th?c hay tu?ng tu?ng.

M? m?t qu�n t?p ho� ? d?u du?ng u? ?, � d� c� v? du?c d?y; nhung d? t�nh xem n�o, c� th�nh c�ng du?c kh�ng d� ch?. Khu n�y, d�n cu ngh�o m� d� c� ba ti?m t?p ho� r?i, m�nh m? th�m n?a, e kh�ng c� l?i.

H? l� lu?n c� v? x�c d�ng l?m, nhung h�nh nhu ch? r�ng l� lu?n d? ch?ng th?c r?ng ch?ng n�n l�m g� c?. T�i g?i h? l� h?ng l� s?.

Thu?ng thu?ng h?ng n�y hay bi quan, ch? tu?ng tu?ng to�n nh?ng n?i kh� khan, l�m ru?ng th� s? tr�u ch?t, s? nu?c l?t, s? chu?t, s? c�ng; bu�n b�n th� s? d�n ngh�o kh�ng c� ti?n mua, s? gi� h�ng s? l�n, kh� b�n, s? ngu?i ta an c?p an n?y�

T? h?i nh?t l� khi h? d� ch?ng l�m g� m� c�n ch�m bi?m nh?ng ngu?i l�m du?c vi?c. H? di d�u cung ki?m c�ch gi?i nh?ng th�ng nu?c l?nh v�o l�ng hang h�i c?a k? kh�c. B?n gi�p d? m?t gia d�nh ngh�o u? H? b?o: c�n nh?ng gia d�nh n�y n? ngh�o hon, sao kh�ng gi�p? Sao kh�ng gi�p h?t nh?ng k? kh?n kh� ? B?c, ? Trung, ? ch�u Phi, ch�u M?? B?n hang h�i vi?t s�ch, h? h?i: �Vi?t cho ai d?c d?y? T�nh xem b�n du?c nam tram cu?n kh�ng? Ki?m du?c bao nhi�u ti?n? C�ng phu s�u th�ng c� b?ng m?t c� �p phe c?a ngu?i n�y ngu?i n? kh�ng? Hay l� ti�n sinh mu?n luu danh thi�n c? d?y?��

- Nhung c� m?t s? ngu?i r?t d�ng thuong. H? kh�ng th? l�m du?c vi?c g� v� kh�ng th? ch� � du?c l�u. Xua nay, c� l? chua c� ngu?i da t�i b?ng Coleridge, sinh ? nu?c Anh cu?i th? k? 18. �ng l� lu?n gi?i hon c�c tri?t gia, tu?ng tu?ng phong ph� nhu m?t thi si, v� c� nhi?u s�ng ki?n k? d?. V?n d? n�o �ng cung hi?u r�, l�m cho h?t th?y c�c ngu?i duong th?i ph?i b�i ph?c. Ngu?i ta b?o �ng c� h�ng tram d? d?nh m� ch?ng ch?u th?c h�nh m?t d? d?nh n�o c?. M?t l?n, �ng xu?t kh?u th�nh nhi?u b�i tho r?t hay, d?c cho m?t nh� xu?t b?n nghe. Ngu?i n�y ch?u tr? tru?c cho m?t s? ti?n, c�n bao nhi�u h? �ng ch�p xong nh?ng b�i tho d� l� tr? n?t. Ch? c� vi?c ch�p l?i m� �ng l�m cung kh�ng du?c, c? m?i tu?n l?i qu? lu?, kh�m n�m nan n? nh� xu?t b?n th� cho m?t s? ti?n d? ti�u. Th?c nh?c nh�. C� ph?i t?i �ng nghi?n ru?u v� thu?c phi?n t? h?i tr? m� m?c ch?ng b?nh ngh? l?c d� kh�ng?

- Nh?ng h?ng ngu?i k? tr�n, v� l? n�y hay l? kh�c m� thi?u ho?t d?ng, c�n h?ng ngu?i du?i d�y m?c t?t ngu?c l?i l� hang h�i qu� trong khi ho?t d?ng.

H? kh�ng h? bi?t do d?, lu�n lu�n quy?t d?nh r?t mau, r?i th?c h�nh li?n, kh�ng bao gi? l�i bu?c. Ngu?i ta b?o h? l?m l?n, h? kh�ng ch?u, c? ti?n t?i, g?n nhu m� qu�ng, kh�ng th?y tr? ng?i r�nh r�nh tru?c m?t. H? d?c t�i, kh�ng nghe ai v� b?t m?i ngu?i theo m�nh. ��i khi h? th�nh c�ng r?c r? song thu?ng th� th?t b?i. H? c� nhi?u ngh? l?c qu� v� d� cung l� m?t th? b?nh. H? l�m n� l? ngh? l?c c?a h?, nh?m m?t dua d?u di tru?c. Ngu?i bi?t ki�n nh?n, tu? co ?ng bi?n m?i l� kh�n, c�n h? ch? l� h?ng cu?ng, xu?n.

T�M T?T

Tr? tru?ng h?p r?t hi?m c?a nh?ng ngu?i v� m?c m?t b?nh n�o n?ng d?n n?i m?t ngh? l?c trong m?t th?i gian, c�n th� ai cung c� ngh? l?c v� nh?ng ngu?i tu?ng r?ng m�nh thi?u ngh? l?c, th?c ra ch? l� c� b?nh v? ngh? l?c.

Nh?ng b?nh d� c� nhi?u lo?i, ho?c thu?c v? �c s�ng ki?n, suy x�t ho?c v? s? quy?t d?nh, s? ho?t d?ng. Ta n�n xem b?nh ngh? l?c c?a ta thu?c v? lo?i n�o m� t�m c�ch tr? b?ng y h?c hay t�m l�.

h?t: P1 - Chuong 4, xem ti?p: P2 - Chuong 1 Suu t?m: wsx1q

Ngu?n: vnthuquan - thu vi?n online

�u?c b?n: Ct.Ly dua l�n

v�o ng�y: 13 th�ng 11 nam 2005

PH?N TH? HAI - PHUONG PH�P R�N NGH? L?C

Ch�nh nh?ng t�nh c?m d?n d?o th? gi?i.

SPENCER

1. Ch?c v? c?a tr� tu?.

2. L?i d?ng nh?ng t�nh c?m c� �ch cho ngh? l?c.

3. ��n �p nh?ng t�nh c?m c� h?i cho ngh? l?c.

4. �?c t? ch?.

1. Ch?c v? c?a tr� tu?:

Tr� tu? ?nh hu?ng l?n t?i ngh? l?c v� suy nghi c� s�ng su?t th� quy?t d?nh m?i d�ng v� ho?t d?ng m?i b?n.

? d?u chuong III ph?n 1 t�i d� k? m?t th� d? l� l?a ngh? d? b?n th?y ba giai do?n c?a ngh? l?c. N?u ta kh�ng d�ng l� tr� d? x�t k? xem thi�n tu v� gia c?nh c?a ta c� h?p v?i ngh? ta mu?n l?a kh�ng, m� c? theo th? hi?u c?a ngu?i chung quanh, th?y nhi?u ngu?i th�ch l�m du?c su v� nh�n v� ki?m du?c nhi?u ti?n, ta cung xin h?c m�n b�o ch?, m?t m�n kh�ng h?p v?i t�nh t�nh ta, th� khi h?c ta d? ch�n n?n, c� th? b? d? du?c m� c� c? theo du?i t?i noi th� ra l�m vi?c, cung kh�ng th?y th�ch th� hang h�i, d?i ta s? k�m vui di nhi?u.

Bi?t bao ngu?i ? trong t�nh c?nh d�, l�m m?t ngh? mi?n cu?ng kh�ng th�nh c�ng � kh�ng y�u ngh? th� l�m sao th�nh c�ng du?c? - R?i t? cho l� d?i m�nh b? di, kh�ng c�n tuong lai g� n?a: nguy�n do thu?ng t?i kh�ng suy x�t k? lu?ng trong khi quy?t d?nh, ch? kh�ng ph?i t?i thi?u s?c ho?t d?ng.

Nh? l� tr�, ta d? t�nh d�ng du?c nh?ng n?i kh� khan, kh�ng ph�ng d?i n� m� cung kh�ng khinh thu?ng n�, v� ta s? t�m du?c c�ch gi?i quy?t.

Ph?i l� ngu?i s�ng su?t m?i c� �c th?c t?, nh?n ch�n du?c t�nh th?, kh�ng qu� l?c quan, cung kh�ng qu� bi quan; l?c quan qu�, th� d? th?t v?ng m� bi quan qu� th� nh�t nh�t. Mu?i ngu?i th?t b?i c� t?i s�u, b?y ngu?i thi?u �c s�ng su?t ?y. H? tu?ng c�ng vi?c d? l�m, v�o vi?c r?i m?i th?y kh�, r?i d�m ch�n n?n. Ho?c nghe l?i b?n b� h?a gi�p, h? tin th?t, tr�ng c?y v�o nh?ng ngu?i ?y m� kh�ng hay r?ng m�nh duong c?t nh� tr�n m?t b�i l?y. Cung c� khi c�ng vi?c m?i c� m�i th�nh c�ng, h? d� tin ch?c r?ng m?i ng�y s? ph�t d?t th�m m� v?i khu?ch truong l?n d? r?i ph?i �n h?n r?ng n?n m�ng chua ch?c m� d� x�y tu?ng.

Ch? th?t b?i v�i ba l?n nhu v?y l� ch� kh�, ngh? l?c nh?t di, v� v?y mu?n r�n ngh? l?c th� ph?i luy?n tr� d? hi?u ho�n c?nh, hi?u ngu?i, hi?u m�nh v� t�m du?c gi?i ph�p th�ch d�ng cho m?i v?n d?.

2. L?i d?ng nh?ng t�nh c?m c� �ch cho ngh? l?c.

Tuy nhi�n, suy nghi qu� v? t?t d� c� l?i m� c� khi ch? l�m ta ph�n v�n, r?t r�: v� l� tr� t? n� chua d? dua ta t?i ho?t d?ng. T�nh c?m c� nang l?c m?nh hon tr� tu?; nhu Spencer d� n�i, ch�nh n� d?n d?o th? gi?i. Ta thu?ng th?y ngu?i n�o c?m du?c m?nh l� l�m du?c nh?ng vi?c l?n. P. F. Thomas d� v� � tu?ng v?i nh?ng �nh s�ng l�ng l�nh m� kh�ng d?t n�ng du?c g� c?; v� J. Payot cung n�i: �M?i � tu?ng, mu?n ?nh hu?ng t?i ngh? l?c c?a ta th� ph?i c� m�u s?c d?c v?ng�, nghia l� hi?u bi?t chua d?, c�n ph?i mu?n, mu?n m�nh li?t n?a. V� t�nh c?m m?nh hon l� tr�, n�n m?i khi c� cu?c chi?n d?u gi?a l� tr� v� d?c v?ng th� l� tr� t? ra y?u ?t, r?t r� m� r�t c?c lu�n lu�n d?c v?ng th?ng.

V?y b?n mu?n r�n ngh? l?c, ph?i bi?t d�ng nang l?c c?a t�nh c?m, nh?t l� c?a l�ng ham l?i, l�ng ham danh v� t�nh y�u, d? ho?t d?ng du?c hang h�i v� b?n b?.

L�ng ham l?i kh�ng cao thu?ng nhung c� m�nh l?c l?n. V� ham ti?n m� bi?t bao ngu?i c?m c?i l�m l?ng t? s�ng s?m t?i khuya, kh�ng l�c n�o h? tay, qu�n c? con c�i, dau ?m cung kh�ng ngh?, nguy hi?m cung kh�ng t?, b�n r? c? luong t�m c�ng danh d?.

B?n n�o d� d?c cu?n Le grand mirage c?a Robert Gaillard ch?c c�n nh? nh?ng c?c kh?, gian tru�n c?a nh?ng do�n ngu?i t? x? m?o hi?m qua nh?ng b�i sa m?c m�nh m�ng, nh?ng khu r?ng d?y th� d? d? t�m v�ng ? mi?n T�y nu?c M?, b�n b? Th�i B�nh Duong. Mu?i ngu?i di th� ch? hai ba ngu?i t?i ch?, c�n th� ch?t d�i, ch?t kh�t, ch?t b?nh ho?c b? ngu?i da d? gi?t, b? c?p, g?u x� th�y m� ngu?i ta cung c? di, h?t do�n n�y d?n do�n kh�c.

Georges Arnand, t�c gi? cu?n Le Salaire de la peur t? n?i s? gh� g?m, s? t?i b� du?ng ti?u c?a nh?ng ngu?i ch? b?ng xe cam nh�ng m?t ch?t ch? va ch?m m?nh l� n?, ch?t Nitroglyc�rine. �u?ng r?t kh� di, ph?i l�n d�o xu?ng d?c, n?u xe n? b�nh, ho?c ch? l?c tay l�i m?t ch�t th�i, d�m v�o m� d�, d?i l?i m?nh l� c? xe l?n ngu?i vang l�n m�y xanh. T�m l?i, mu?i ph?n th� c� t�m, ch�n ph?n ch?t. V?y m� v?n c� nh?ng ngu?i xin du?c l�i nh?ng xe d� d? l�nh hai ng�n M? kim , s? �ti?n c�ng s?� trong nam ng�y, nhu t�c gi? d� n�i.

- L�ng ham danh cao thu?ng hon m?t ch�t. Nh? n� m� nhi?u nh� van ch?u c?nh ngh�o kh? h�ng ch?c nam, c?m c?i tr�n s�ch v? su?t ng�y d�m d? s�ng t�c.

C? d?n c�i danh h�o huy?n cung l�m nhi?u ngu?i m�. Ngu?i ta k? chuy?n m?t d?i tu?ng Ph�p ? th? k? tru?c tuy�n b? r?ng �ng s?n s�ng cu?i ng?a r?i ph�ng t? n�c g�c chu�ng nh� th? Notre Dame ? Ba l� xu?ng du?i du?ng d? c�ng ch�ng nh?c nh? t?i �ng.

�� d?c Byrd mu?n th�m hi?m B?c c?c, ch�nh ph? M? kh�ng gi�p ti?n, �ng ph?i di quy�n m� kh�ng du?c bao nhi�u; sau �ng d?p v�o l�ng ham danh c?a con ngu?i, h?a s? l?y t�n nh?ng ngu?i quy�n nhi?u nh?t m� d?t cho nh?ng ng?n n�i �ng s? t�m ra ? B?c c?c; t?c th� h�ng ch?c nh� tri?u ph� h�n hoan k� cho �ng nh?ng ng�n phi?u k?ch x�.

M?t ti?m s�ch ? M? xu?t b?n m?t cu?n c� gi� tr? m� b�n kh�ng ch?y. Nh�n vi�n m?t h�ng qu?ng c�o n? l?i khuy�n �ng ch? ti?m d� rao l�n r?ng ngu?i n�o mua s�ch s? du?c in t�n tr�n b�a s�ch. �ng ta l�m theo, ch? trong m?t tu?n l?, kh�ng c�n m?t cu?n.

- Cao thu?ng nh?t l� t�nh y�u, y�u ngu?i th�n, y�u d?ng b�o, y�u nh�n lo?i, y�u c�i M?, c�i CH�N, c�i THI?N. Th? t�nh d� �m?nh hon c? s? ch?t�. Kh�ng c� m?t h�nh vi n�o vi d?i c?a nh�n lo?i m� kh�ng du?c n� th�c d?y.

T? c�c v? hi?n tri?t nhu Th�ch Ca, Kh?ng T?, Gi� su; c�c v? b�c h?c nhu Pasteur, Berthelot, Curie, Einstein; c�c ngh? si nhu Milton, V. Hugo, L� B?ch; d?n c�c v? anh h�ng c?u nu?c m� kh�ng x? n�o, kh�ng th?i n�o kh�ng c�, c�c ngu?i m? hi?n v� danh hy sinh t�nh m?ng d? c?u con, c�c ngu?i con ch?u m?i n?i gian tru�n, c? ch?ng v?i m?i c�m d? d? gi? tr?n thanh danh cho nh�; h?t th?y c�c ngu?i d�, ch� kh� tuy cao th?p kh�c nhau nhung t�nh y�u th� m?t m�u trong s�ng, m?t d? n?ng n�n nhu nhau c?.

B?n n�n l?i d?ng nh?ng t�nh c?m d�. Kh�ng c?n l� b?c vi nh�n m?i bi?t y�u c�i M?, c�i Ch�n, c�i Thi?n; m� n?u ta ch?ng y�u du?c ba c�i ?y th� c? nghi t?i l?i, t?i danh, mi?n l� h�nh d?ng kh�ng c� g� d�ng ch�, phuong ti?n kh�ng c� g� d� m?t.

Ch?ng h?n b?n mu?n h?c th�m Anh ng?. Ai c?m b?n nghi t?i c�i l?i v? ti?n c?a v� tinh th?n? B?n s? t? nh?, bi?t du?c sinh ng? d�, sau d? ki?m th�m ti?n, l?i du?c c�i vui d?c hi?u s�ch Anh, hi?u n?i van chuong Anh. B?n l?i c� th? n?i danh n?a ch?. Trong s? ho?c h�ng, b?n b� s? ph?c b?n l� h?c r?ng; bi?t d�u ch?ng, b?n ch?ng vi?t du?c m?t v�i cu?n s�ch v? van h?c, s? k� nu?c Anh l�m cho d?c gi? ngu?ng m?. Sau c�ng, bi?t ti?ng Anh, b?n s? d?y l?i con ch�u, ch�ng s? gi?i v? m�n d�, c�n g� th�ch v� h�nh di?n b?ng?

Nghi nhu v?y, t�i ch?c b?n s? kh�ng ng?i h?c n?a.

3. ��n �p nh?ng t�nh c?m c� h?i cho ngh? l?c

Ph?i mu?n nh?ng t�nh c?m c� l?i cho ngh? l?c nhung d?ng th?i cung ph?i di?t nh?ng t�nh c?m c� h?i, nhu l�ng ham vui, t�nh l�m bi?ng, s? g?ng s?c, s? k? lu?t.

Trong cu?n La Volont�, �ng Raymond de Saint Laurent ch? cho ta nh?ng c�ch sau n�y d? t?n c�ng ch�ng.

- C�ch th? nh?t l� ph�n t�ch ch�ng d? th?y s? x?u xa, c�i h?i c?a ch�ng r?i sinh gh�t ch�ng.

B?n m? s�ch ra d?nh h?c ch? H�n, th?y b�i kh� qu�, ch�n n?n, mu?n ngh? m?t t?i d? di coi h�t b�ng. B?n nghi n?u d? th? d?c th?ng m�nh m?t l?n th� n� s? th?ng ho�i v� b?n s? ho� ra nhu nhu?c k�m ngh? l?c, c� h?i cho tuong lai ra sao. B?n h�nh dung nh?ng ngu?i ham choi, bi?ng nh�c m� b?n quen bi?t, nh? l?i tu c�ch, d?i s?ng c?a h?, b?n s? khinh h? v� kh�ng mu?n b? ngu?i kh�c khinh m�nh, s?p m�nh v�o m?t h?ng v?i h?.

- C�ch th? hai l� d�ng t? k? �m th?. M?i ng�y, trong l�c v?ng, l?p l?i c�u n�y nhi?u l?n:

�T�i c� ngh? l?c, kh�ng s? kh� nh?c, t�i theo du?i m?c d�ch t?i c�ng v� s? th�nh c�ng�.

Trong khi n�i, b?n ph?i ch� h?t t�m th?n v� tin tu?ng v�o m?i l?i. Nhi?u t�c gi? b?o phuong ph�p d� c� hi?u qu? ch?c ch?n, b?n th� nghi?m xem sao, kh�ng t?n c�ng g� c?.

- C�ch th? ba l� l?i d?ng ngay nh?ng t�nh c?m c� h?i cho ngh? l?c. Gi� th?i ngu?c, nhung m?t thu? th? l�nh ngh? kh�o di?u khi?n nh?ng c�nh bu?m th� gi� ngu?c th�nh gi� xu�i. T�nh l�m bi?ng, ng?i kh� nh?c l� t?t chung c?a lo�i ngu?i, nhung ch�nh nh? t?t d� m� t? ti�n ta m?i nghi du?c c�ch d�ng ng?a, b� d? chuy�n ch?, r?i ch? t?o ra b�nh xe, c�nh bu?m, ph�t minh nh?ng xe d?p, xe l?a, t�u thu?, xe hoi, m�y bay.

B?n l�m bi?ng m?i khi ph?i d?n d?p d? d?c trong nh� u? B?n gi?ng t�i l?m. Mu?n d? m?t c�ng, sao ta kh�ng nghi c�ch b�y bi?n, x?p d?t l?i cho th? t?? H?c d?ng ng? l� m?t vi?c r?t ng�n, t�i bi?t v?y, n�n d� d�ng nh?ng thu?t k� ?c ch? trong c�c s�ch v? luy?n k� t�nh d? �p d?ng m� h?c cho mau nh?. B?n c� th�i v?a choi v?a h?c? Th� c? t�m c�ch v?a h?c v?a choi, ch?ng h?n l�m m?t t?m th? cho m?i d?ng ng? m?i nhu t�i d� ch? trong cu?n �T? h?c d? th�nh c�ng�. C�ch ?y cung ti�u khi?n du?c d?y.

4. �?c t? ch?

T�nh c?m m� m?nh qu� th� th�nh th? d?c. Th? d?c c� nang l?c phi thu?ng, l�m tay sai r?t d?c l?c c?a ta. Tuy nhi�n, khi l�ng ta say m� th� c� kh� s�ng su?t, ta c� th? l?m l?n trong h�nh d?ng m� h?i l?n, n�n ngu?i t? ch? du?c v?n l� ngu?i d? th�nh c�ng hon c?.

Kh?ng T? hi?u l? d� khi �ng khuy�n m�n d? gi? cho th?t t�nh du?c trung ho�, d?ng thi�n l?ch khi n� ph�t ra. �?o Trung dung d� hi?n nay �t ngu?i theo, c� k? ch� l� nhu nhu?c, ho?c nu?c d�i, kh�ng gi�p ta l�m du?c vi?c l?n, cung ch?ng gi?i quy?t du?c v?n d? n�o c?. V? chang x� h?i c� nh?ng c?nh b?t c�ng m� ai cung bi?t nghi?n rang o�n h?n ch? kh�ng th? gh�t m?t c?nh trung dung du?c. L?i ch� d� cung c� l� v? m?t phuong di?n n�o d�; nhung ri�ng v? s? r�n ngh? l?c th� �t nh?t trong bu?c d?u, ta cung ph?i t?p l�m ch? du?c c?m x�c c?a ta, nghia l� t?p t? ch?.

Mu?n v?y, ta n�n r�ng b�nh tinh m?i khi c� m?t c?m x�c m?nh, d?ng dua ch�n m�a tay, d?p ph�, h� h�t. C� k? ch? tr�ch b?n u? L�ng t? �i c?a b?n b? thuong t?n, b?n n�ng n?y, mu?n ph?n ?ng t?c th�, nhung kh�ng n�n, c? n�n l�ng gi?n l?i, th? m?nh ra m?y c�i ho?c u?ng m?t ly nu?c l?nh, ho?c bu?c d?u trong ph�ng v� nh?t d?nh d?ng th?t ra l?i n�o t?c t?n. C� v?y, b?n m?i gi? d? s�ng su?t d? suy nghi, r?i th?y c?n ph?i tr? l?i m?i tr? l?i, c� tr? l?i th� t�m nh?ng l� l? x�c d�ng, v?ng ch?c ch? kh�ng kh�ng n�i b?y.

M?t anh b?n t�i b?o vi?t van l� dua lung cho ngu?i ta d?m. Nh� van d? b? ngu?i ta ch? tr�ch l?m, v? phuong di?n d� c� l? ch? thua c�c �ng ngh?. Ch�nh anh b?n d� m?i l?n g?p b�i b�o n�o m?t s�t m�nh th� coi xong, anh c?t di, ba b?n ng�y sau m?i d?c l?i, r?i th?y c?n d�p m?i vi?t, m� vi?t xong cung chua g?i ngay, l?i c?t di, d?i �t ng�y sau s?a l?i k? lu?ng ho?c h?i � m?t ngu?i th�n xem l?i l? c� khi?m nh� kh�ng, l� lu?n c� thi�n l?ch kh�ng. Ch? m?t th�i d? ?y cung d? ch?ng t? anh l� m?t nh� van d?ng d?n r?i. �?c nh?ng b�i Tr?n Tr?ng Kim d�p nh?ng l?i ch? tr�ch c?a Phan Kh�i v? b? Nho gi�o, ta cung th?y ngay c? l� m?t h?c gi? ch�n ch�nh vu?t h?n nh?ng k? c?m b�t t?m thu?ng .

�?c b�nh tinh l� d?u hi?u c?a m?t s?c m?nh tinh th?n r?t l?n. Ta n�n luy?n n� d? th?ng nh?ng c?m x�c b?ng b?t c?a ta, song cung d?ng n�n th�i qu� m� ho� ra l?nh l�ng, th?n nhi�n d?n tro tro nhu s?t d�. M?t ngu?i m� vui bu?n, gi?n gh�t kh�ng bao gi? hi?n ra n�t m?t, thu?ng l� m?t ngu?i nham hi?m, kh�ng du?c ai m?n. H? nhu b�i c�t u?t ? b? bi?n, coi th� ph?ng phiu, m� ta kh�ng d�m t?i g?n, s? sa l?y.

Nhi?u khi kh� n�n d?n du?c c?m x�c v�o d�y l�ng, m� n?u d?n du?c e cung c� h?i cho co th?, cho th?n kinh: trong nh?ng tru?ng h?p ?y ta ch? c?n gi? �c du?c s�ng su?t, d? c?m x�c ph�t ra m?t c�ch di?u ho� v� n?u n� d� l? ph�t ra qu� m?nh th� k?p nh?n ngay du?c s? b?t thu?ng ?y m� di?u khi?n n� cho h?p l? ph?i.

T?p du?c d?c ?y, b?n s? l�m ch? du?c m?i t�nh th?, c� th? d?i ho? th�nh ph�c, d? du?c k? th� m� th�m b?n qu� gi�p b?n th�nh c�ng.

T�M T?T

1. Tr� tu? v� t�nh c?m d?u c� ch?c nang quan tr?ng trong s? r�n ngh? l?c. T�nh c?m d?y ta t?i h�nh d?ng song ph?i du?c tr� tu? hu?ng d?n th� h�nh d?ng m?i s�ng su?t. Nhi?u ngu?i v� thi?u s�ng su?t m� th?t b?i, sinh ra ch�n n?n, ch� kh� v� ngh? l?c nh?t di.

2. Ta n�n l?i d?ng nh?ng t�nh c?m c� �ch cho ngh? l?c nhu l�ng ham l?i, ham danh, t�nh y�u ngu?i th�n, y�u d?ng b�o, y�u nh�n lo?i, y�u c�i THI?N, c�i CH�N, c�i M?.

3. �?ng th?i ta ph?i di?t nh?ng t�nh c?m c� h?i cho ngh? l?c nhu l�ng ham vui, t�nh l�m bi?ng, s? g?ng s?c, s? k? lu?t.

4. Sau c�ng ph?i luy?n d?c t? ch? d? di?u khi?n c?m x�c, cho n� ph�t ra m?t c�ch �n ho�, h?p l? ph?i: song cung kh�ng du?c n�n m?i c?m x�c m� th�nh ngu?i nham hi?m.

Suy Nghi

Ngu?i kh�ng m?c d�ch nhu thuy?n kh�ng l�i

1. Ph?n d�ng thanh ni�n ? tru?ng ra kh�ng bi?t m�nh mu?n c�i g�?

2. Ta mu?n c�i g�?

3. Ph?i mu?n c�ch n�o?

Trong chuong tr�n t�i d� x�t tr� tu? v� t�nh c?m c� �ch v� h?i cho ngh? l?c ra sao v� ch? c�ch d�ng l� tr� d? hu?ng d?n, di?u ho� t�nh c?m.

B?t d?u t? chuong n�y t�i l?n lu?t x�t phuong ph�p luy?n ba nang l?c c?a ngh? l?c, t?c �c suy nghi, �c quy?t do�n v� s?c ho?t d?ng.

1. Ph?n d�ng thanh ni�n ? tru?ng ra kh�ng bi?t m�nh mu?n c�i g�?

? d?i h? kh�ng mu?n th� kh�ng du?c m?t c�i g� c?. Ngay nh?ng ngu?i tr�ng s? d?c d?c m?t di?u ho�n to�n do v?n may m� cung ph?i mu?n r?i m?i du?c, ph?i mu?n tr�ng s? v� mua v� s? r?i m?i tr�ng s?. N�i chi t?i m?i c�ng vi?c l�m an, sau khi mu?n c�n ph?i b?n gan th?c h�nh � mu?n h�ng nam, h�ng ch?c nam; v?y m� ta kh�ng bi?t mu?n th� l�m sao th�nh c�ng du?c? Mu?n qu? th?c l� di?u quan tr?ng nh?t ? d?i v� bi?t mu?n l� bu?c d?u d? th�nh c�ng.

Kh?n n?i, tru?ng h?c l?i kh�ng d?y ta mu?n. L?i d� c� v? nhu ngoa, ph?i chang, b?n? H?c sinh n�o m� kh�ng mu?n thu?c b�i, l�m du?c b�i, du?c th?y y�u, du?c hon b?n, du?c ph?n thu?ng, du?c thi d?u? Nhung c�i mu?n d� chua th?c l� mu?n v� do th�i quen ch? kh�ng do s�ng ki?n, mu?n m� c� khi kh�ng lu?ng s?c m�nh d?t du?c kh�ng, ho?c mu?n m� kh�ng t? l?p m?t chuong tr�nh d? th?c h�nh. Ph?n d�ng h?c sinh c? theo d�ng l?i th?y d?y, r?i k? thi?u thi�n tu th� th?t b?i, ngu?i c� thi�n tu th� th�nh c�ng, v� s? th�nh c�ng d� t? nhi�n qu�, �t khi do mu?n m� du?c. Cung c� m?t s? h?c sinh c� ch�, t? v?ch du?ng l?i d? theo v� quy?t t�m th?c h�nh, song s? d� r?t �t, m?i l?p may ra du?c v�i ba ngu?i c�n bao nhi�u d?u d? nh� tru?ng v� s? ph?n mu?n cho m�nh c?.

Chuong tr�nh v� th?i kho� bi?u du?c quy d?nh m?t c�ch r?t t? m?, gi? n�y h?c m�n n�y, gi? sau h?c m�n kia, c? nhu v?y h�ng ch?c nam, h?c sinh kh�ng ph?i t? � l?a ch?n, quy?t d?nh m?t vi?c g� n�n khi ? tru?ng ra, kh�ng du?c d?t d?n t?ng bu?c n?a, h? ho� b? ng?, nhu ngu?i m?t phuong hu?ng. Ngay nhu s? quy?t d?nh quan tr?ng nh?t trong d?i h? l� s? l?a ngh?, h? cung kh�ng c� � ki?n g� h?t. T?i Ph�p, m?y nam tru?c ngu?i ta d� di?u tra v� th?y gi� n?a c�c c?u t� ph�n v�n kh�ng bi?t ch?n ngh? n�o r?i nh?m m?t theo l?i khuy�n c?a ngu?i kh�c m� ghi t�n d?i v�o m?t tru?ng d?i h?c. ?y l� ngu?i Ph�p c� nh?ng s? hu?ng nghi?p m� thanh ni�n c�n hoang mang nhu v?y, t�nh c?nh thanh ni�n nu?c nh� m?i ra sao?

T�i c�n gi? m?t b?c thu c?a m?t b?n tr? h?i t�i ph?i theo m?t chuong tr�nh n�o d? t? h?c c�c m�n t�m l�, ch�nh tr?, van chuong, t? ch?c v� c�c m�n v� tuy?n di?n n?a. B?n ?y chua th�ng ti?ng Ph�p v� hi?n duong theo m?t l?p c�n b? thanh ni�n, t? v? ch�n n?n v� th?y con du?ng di d�i qu�. Ai ? trong t�nh c?nh d� m� kh�ng ch�n n?n? M?c d�ch kh�ng r� r?t, mu?n nhi?u qu� m� kh�ng t? lu?ng s?c m�nh th� l�m sao th�nh c�ng du?c?

B?n ?y c�n kh�, c�n c� thi?n ch� th� �t nh?t cung d� mu?n h?c th�m, c�n bi?t bao thanh ni�n kh�c ch?ng bi?t mu?n g� c?, th?y ngu?i kh�c s?ng ra sao th� cung s?ng nhu v?y, ? tru?ng ra, t�m m?t vi?c l�m n�o d�, h?p v?i m�nh hay kh�ng, c� tuong lai hay kh�ng, kh�ng c?n bi?t, mi?n c� ti?n l� d?, r?i th� cu?i v?, c� con, d?c b�o m?i bu?i trua v� di coi h�t b�ng m?i t?i th? b?y� r?i l�o, r?i b?nh, r?i t?, th? l� h?t m?t d?i s?ng kh�ng m?c d�ch, m?t d?i s?ng v� nghia, v� v?, g?n nhu c�y c?.

N?u ? cu?i ban trung h?c, ngu?i ta r�t b?t chuong tr�nh m?t m�n n�o d� v� th�m m?i tu?n m?t gi? t?p cho h?c sinh di?u tra suy x�t d? quy?t d?nh l?a m?t ngh? h?p v?i h?, th� l?i cho h?, cho qu?c gia bi?t bao!

Ch?ng h?n ngu?i ta b?o h?c sinh k? t�n ba ngh? m� h?c sinh th�ch nh?t, r?i tra c?u trong c�c thu vi?n, ph?ng v?n c�c tru?ng d?y v? m?i ngh? v� c�c ngu?i d� l�m nh?ng ngh? d�, sau c�ng quy?t d?nh v� l?p chuong tr�nh d? th?c h�nh quy?t d?nh d�.

Nhu v?y h?c sinh t?p c� s�ng ki?n, nghi�n c?u, suy nghi, t�m hi?u m�nh v� bi?t mu?n, �ch l?i g?p m?y nh?ng b�i h?c thu?c l�ng v? tri?t l� ho?c sinh v?t h?c.

2. Ta mu?n c�i g�?

Bi?t mu?n l� bi?t t? h?i:

- Ta mu?n c�i g�?

- �i?u ta mu?n d�, th?c h�nh du?c kh�ng?

Nhu t�i m?i n�i, ph?n d�ng thanh ni�n s?ng kh�ng m?c d�ch. Trong s? d� t?t c� nhi?u ngu?i th�ng minh, ho?t d?ng, ki�n nh?n, ch? v� thi?u m?c d�ch m� kh�ng th�nh c�ng, kh�ng l�m du?c vi?c l?n. H? nhu nh?ng con t�u c� d?ng co r?t t?t m� thi?u b�nh l�i, theo gi� theo nu?c m� t�p qua d�ng, tr�i qua t�y, b?p b?nh tr�n d�ng, kh�ng mong g� t?i b?n.

Trong d?i chi?n v?a r?i, c� l�c khan qu?t, nhi?u ngu?i d�ng k�nh hi?n vi r?i v�o m?t ?ng b�ng g�n d? l?y l?a. Nh?ng tia s�ng m?t tr?i chi?u qua m?t k�nh, t?p trung c? v�o m?t di?m nh?, ch? trong muoi gi�y, l�m cho b�ng g�n ch�y den r?i b?c kh�i. Nh?ng ho?t d?ng c?a c�c b?n thanh ni�n ?y v� thi?u m?t s? t?p trung v�o m?t m?c d�ch, duy nh?t m� kh�ng c� k?t qu?. Cho n�n mu?n r�n ngh? l?c, mu?n th�nh c�ng, vi?c quan tr?ng nh?t l� v?ch cho d?i ta m?t m?c d�ch, c�ng s?m c�ng t?t. B?n mu?n l?a l� tu?ng n�o l�m m?c d�ch; tu? s? th�ch v� kh? nang c?a b?n: l� tu?ng anh h�ng, ho?c l� tu?ng b�c �i, van chuong, khoa h?c� mi?n l� tu?ng ph?i cao d?p v� th?c h�nh du?c, n?u kh�ng, n� kh�ng ph?i l� l� tu?ng n?a. V?ch du?c m?c d�ch l� b?n d� bi?t m�nh mu?n g� r?i d?y.

Lyautey, m?t v? anh h�ng c?a Ph�p, khi x�t vi?c g� cung t? h?i c�u n�y tru?c h?t �vi?c g� d�y?�. Trong d?i s?ng h�ng ng�y, ta cung n�n b?t chu?c �ng, tru?c khi l�m vi?c g� h�y t? h?i �Ta mu?n c�i g� d�y?�

M?t anh b?n t�i, m?i d?u d?nh c?t m?t c�i kho ch?a h�ng. C?t chua xong, anh d?i �, b?o th? ph� di m?t ph?n, s?a l?i d? l�m m?t ph�ng th� nghi?m, th? theo � anh; m?t tu?n sau anh l?i b?o h? ng?ng c�ng vi?c v� anh d� nghi l?i, kh�ng mu?n x�y ph�ng th� nghi?m m� mu?n c?t l?i m?t ph�ng gi?y. R�t c?c, t?n k�m nhi?u m� ph�ng gi?y c?a anh kh�ng ra v? m?t ph�ng gi?y ch? v� anh d� kh�ng bi?t m�nh mu?n g�.

M?t b� n? r?t gi�u c�, m?y nam tru?c s?ng t?i m?t t?nh nh? kh�ng du?c y�n ?n. Th?y kh�ng th�ng n�o kh�ng c� ngu?i b? b?t c�c, ph?i chu?c m?ng t?n c? ch?c, c? tram ng�n d?ng, b� an kh�ng du?c, ng? kh�ng du?c, d?c xong cu?n �Qu?ng g�nh lo di v� vui s?ng� c?a Dale Carnegie m� ch?ng b?t lo du?c ch�t n�o. M?t h�m g?p t�i, b� ph�n n�n r?ng c? nhu v?y b� s? di�n m?t.

T�i b?o b�:

- C� ti?n m� ? mi?n n�y t?t nhi�n ph?i lo. Sao b� kh�ng l�n S�i G�n cho y�n?

- L�n sao du?c �ng? C�ng vi?c l�m an c?a t�i ? d�y giao cho ai?

- N?u kh�ng ki?m ngu?i giao du?c th� t?m ngung di, l�n S�i G�n l�m c�ng vi?c kh�c.

- L�m an duong kh�, m� �ng b?o t�i b? di?

- Hay l�, l� b� th? nh? ngu?i ti?p x�c v?i c�c d?ng ph�i ?y v� r�ng l?y l�ng c�c v? ch? huy?

- Kh�ng du?c �ng ?, dua h? m?t l?n th� l?n sau h? d�i mu?i, ri?t r?i l�m bao nhi�u cung kh�ng d? c�ng c�c �ng ?y.

- Th? th� ch? c�n m?t c�ch n?a l� d? ph�ng th?c c?n th?n r?i m?c k?, t?i d�u th� t?i.

- �? ph�ng c?n m?t c�ch n�o du?c b�y gi?? H? c� c? ch?c c?p m?t r�nh m�nh ng�y v� d�m, m�nh chua l�m vi?c g� h? d� bi?t h?t, kh�ng sao tho�t h? du?c d�u.

T�i cu?i:

- T�i xin ch?u, kh�ng c� � ki?n g� gi�p b� th�m du?c n?a.

B� ?y cung l� ngu?i kh�ng bi?t m�nh mu?n g� v� b� v?a mu?n l�m gi�u l?i v?a mu?n s?ng y�n ?n ? m?t noi thi?u tr?t t?, gi?a th?i k? lo?n l?c. Tr�ch chi d?c cu?n �Qu?ng g�nh lo di� b� v?n ch?ng b?t lo du?c ch�t n�o? C� ph?i b� thi?u ngh? l?c d�u, nguy�n nh�n ch? l� do b� mu?n nhi?u th? qu�.

3. Ph?i mu?n c�ch n�o?

Ngu?i Ph�p n�i: �Mu?n l� du?c�. Kh�ng ph?i lu�n lu�n nhu v?y. H?i nh? ta mu?n �ng trang tr�n tr?i, l?n l�n ta mu?n th�nh Nguy?n Hu?, Nguy?n Du, m� c� du?c d�u? Ch? khi n�o ta mu?n nh?ng di?u c� th? du?c, s?c ta l�m n?i th� mu?n m?i l� du?c.

V?y khi mu?n, ta d?ng n�n mu?n nh?ng c�i tr�i ngu?c nhau ho?c nh?ng di?u ta l�m kh�ng n?i. Ta ph?i lu?ng s?c ta d�, d� l� c�ng vi?c c?a l� tr�.

Tuy nhi�n, cung c� vi?c ta tu?ng l�m kh�ng du?c m� n?u ta bi?t �p d?ng quy t?c c?a Descartes, chia n?i kh� th�nh nhi?u ph?n t? r?i tu?n t? gi?i quy?t t?ng ph?n t? m?t th� r?i ta cung th�nh c�ng.

V� d? m?c d�ch c?a b?n l� d?u du?c b?ng c?p k? su v� tuy?n di?n, v? nu?c ch? t?o nh?ng m�y v� tuy?n di?n r? ti?n cho nhi?u d?ng b�o du?c hu?ng s? ph�t minh d� c?a khoa h?c. B?n v� gia c?nh, ph?i th�i h?c khi m?i l�n nam th? ba ban cao ti?u; nhu v?y m� t? h?c d? d?t du?c m?c d�ch l� m?t vi?c kh� d?y. Nhi?u ngu?i ? trong t�nh c?nh ?y, nghi t?i c�ng phu h?c t?p c� l? c? ch?c nam (v� v?a l�m vi?c v?a h?c), t?t ph?i ch�n n?n. B?n c� ch� hon, mu?n th?c h�nh cho du?c, chia con du?ng d�i tham th?m d� ra l�m nhi?u ch?ng, ch?ng h?n:

- Ba nam d?u h?c h?t chuong tr�nh trung h?c d? nh?t c?p.

- B?n nam sau h?c ti?p chuong tr�nh trung h?c d? nh? c?p.

Trong b?y nam d�, b?n c? d�nh d?m d? khi d?u b?ng c?p t� t�i xong, c� d? ti?n xu?t duong h?c hai ba nam v? ng�nh v� tuy?n di?n.

�� l� nh?ng giai do?n l?n. B?n l?i tu?n t? l?p chuong tr�nh trong m?i nam h?c h?t nh?ng s�ch n�o, v? l?p n�o, r?i l?i l?p chuong tr�nh cho m?i th�ng, m?i tu?n.

L�m xong c�ng vi?c d� r?i, b?n kh�ng nghi t?i n?i du?ng tru?ng n?a, ch? ch� � v�o m?c d�ch g?n c?a m?i th�ng, m?i tu?n th�i. Nh?ng m?c d�ch nh? n�y cung nhu nh?ng b�ng ti�u ch? du?ng cho b?n ti?n t?i m?c d�ch xa l� d?u b?ng c?p k? su v� tuy?n di?n. B?n c? theo chuong tr�nh ?y m� ti?n l?n l?n t?ng bu?c, kh�ng th?y kh� khan g� c?.

Nh?t d?nh ph?i theo phuong ph�p d� th� m?i b?n gan l�m du?c vi?c l?n, n�n chang nh?ng x� nghi?p m� t?i ch�nh ph? c�c cu?ng qu?c cung l?p nh?ng chuong tr�nh, k? ho?ch d�i h?n, ng?n h?n; d�i th� nam, mu?i nam, ng?n th� nam ba th�ng.

Xin b?n th? t? x�t di, d� c� th?y l?n n�o ng?i ng�ng tru?c m?t vi?c l�m kh�ng? N?u c�, b?n th? ph�n t�ch xem s? e ng?i do b?n thi?u ki�n nh?n, thi?u ngh? l?c hay ch? t?i b?n kh�ng chia s? kh� khan l�m nhi?u ph?n t?.

Bi?t chia ra nhu v?y th� mu?i vi?c b?n mu?n l�m, ch?c c� t�m, ch�n vi?c l�m du?c. Bi?t c�ch mu?n, mu?n cho h?p l�, t�m du?c phuong ph�p gi?i quy?t nh?ng kh� khan, t?c th? l� ngh? l?c tang l�n r?i d?y. Nhi?u khi ch�ng ta ch? v?ng suy x�t v� t�nh to�n m� c? l?m r?ng m�nh k�m ngh? l?c.

T�M T?T

1. Nhi?u ngu?i kh�ng l�m du?c vi?c g� m� c? tu?ng t?i m�nh thi?u ngh? l?c. S? th?c ph?n d�ng ch�ng ta kh�ng ho?t d?ng ho?c ho?t d?ng m� th?t b?i v� ta kh�ng bi?t ta mu?n c�i g�, ho?c mu?n nh?ng c�i tr�i ngu?c nhau, nh?ng c�i ngo�i s?c ta.

N?u d? s�ng su?t d? mu?n m?t c�ch h?p l�, r?i l?i bi?t chia s? kh� khan l�m nhi?u ph?n t? m� tu?n t? gi?i quy?t t?ng ph?n t? m?t, th� mu?i vi?c kh� c� th? l�m du?c t�m ch�n v� ngh? l?c c?a ta, ch?ng c?n r�n luy?n g� c?, cung t? nhi�n tang l�n r?t nhi?u.

2. N?u b?n chua v?ch m?c d�ch cho d?i b?n th� m?t tu?n n�y, b?n suy nghi k? m� l?a m?t m?c d�ch di r?i x�t xem n� h?p v?i kh? nang c?a b?n kh�ng, b?n th?c h�nh n� du?c du?c kh�ng.

M?c d�ch d?nh r?i, xin b?n l?p ngay m?t chuong tr�nh ho?t d?ng. Chuong tr�nh d� l� bao nhi�u nam? M?i nam l�m nh?ng g�? V� m?i th�ng trong nam l�m nh?ng g�?

Quy?t �?nh

C�i g� c� th? l�m b?t k? l�c n�o, th� kh�ng bao gi? du?c l�m h?t.

T?C NG? ANH

Chuong III: Quy?t �?nh

C�i g� c� th? l�m b?t k? l�c n�o, th� kh�ng bao gi? du?c l�m h?t.

T?C NG? ANH

Cham ch� r�nh co h?i, kh�n kh�o v� m?nh b?o n?m l?y n�, hang h�i v� ki�n nh?n d�ng n�, d� l� nh?ng d?c d? th�nh c�ng.

AUGUSTIN PHELPS

1. Ngu?i k�m ngh? l?c kh�ng bi?t quy?t d?nh mau

Ngu?i ta thu?ng cho nh?ng ngu?i do d? kh�ng bi?t quy?t d?nh l� k�m ngh? l?c. S? nh?n x�t d� r?t d�ng.

Tr? m?t s? �t ngu?i kh�ng bi?t t? suy nghi l?y v� lu�n lu�n d? ngu?i kh�c d?t d?n, c�n ph?n d�ng d?u mu?n t? l?a du?ng di, c� s�ng ki?n, mu?n l�m vi?c n�y vi?c kh�c song d?n khi quy?t d?nh th� mu?i ngu?i c� d?n b?y t�m quy?t d?nh v?ng v? ho?c ch?m ch?p, d? l? m?t co h?i.

V?y mu?n r�n ngh? l?c d? th�nh c�ng th� sau khi v?ch m?c d�ch nhu chuong tr�n t�i d� ch?, ph?i x�t h?t nh?ng phuong ti?n c� th? d�ng du?c r?i l?a m?t phuong ti?n t?t nh?t d? th?c hi?n. Ph?i suy nghi k? r?i ghi r� t?ng giai do?n, c�ch th?c trong chuong tr�nh th?c h�nh d? sau kh?i thay d?i � ki?n m� quy?t d?nh di, quy?t d?nh l?i ba b?n l?n, nhu anh b?n x�y c?t kho h�ng t�i d� k? ? tr�n.

1. Ngu?i k�m ngh? l?c kh�ng bi?t quy?t d?nh mau

Ngu?i ta thu?ng cho nh?ng ngu?i do d? kh�ng bi?t quy?t d?nh l� k�m ngh? l?c. S? nh?n x�t d� r?t d�ng.

Tr? m?t s? �t ngu?i kh�ng bi?t t? suy nghi l?y v� lu�n lu�n d? ngu?i kh�c d?t d?n, c�n ph?n d�ng d?u mu?n t? l?a du?ng di, c� s�ng ki?n, mu?n l�m vi?c n�y vi?c kh�c song d?n khi quy?t d?nh th� mu?i ngu?i c� d?n b?y t�m quy?t d?nh v?ng v? ho?c ch?m ch?p, d? l? m?t co h?i.

V?y mu?n r�n ngh? l?c d? th�nh c�ng th� sau khi v?ch m?c d�ch nhu chuong tr�n t�i d� ch?, ph?i x�t h?t nh?ng phuong ti?n c� th? d�ng du?c r?i l?a m?t phuong ti?n t?t nh?t d? th?c hi?n. Ph?i suy nghi k? r?i ghi r� t?ng giai do?n, c�ch th?c trong chuong tr�nh th?c h�nh d? sau kh?i thay d?i � ki?n m� quy?t d?nh di, quy?t d?nh l?i ba b?n l?n, nhu anh b?n x�y c?t kho h�ng t�i d� k? ? tr�n.

2. Trong nh?ng vi?c nh? ta thu?ng do d? nh?t

Nguy?t san Selection Reader�s Digest th�ng 5 nam 1955 dang m?t b�i tu? b�t l� th� c?a H. Ellis. Ch?c b?n d� bi?t, b�n �u, nh� n�o cung c� l� su?i thu?ng d?t b?ng c?i v� m?i nam m?t hai l?n ph?i g?i th? t?i c?o mu?i kh�i d�ng trong ?ng kh�i. M?t bu?i t?i n?, m?t �ng ch? nh� th?y kh�i v� t�n l?a b?c ? mi?ng ?ng kh�i l�n nhi?u kh�c thu?ng bi?t r?ng trong ?ng kh�i c� m?t c?c kh�i l?n duong ch�y. Ch? c?n d? m?t th�ng nu?c v�o mi?ng ?ng kh�i l� �m, nhung kh�ng c� c�ch n�o leo l�n d� du?c. �ng ta suy nghi, do d? kh�ng bi?t n�n g?i s? ch?a l?a hay kh�ng. Ti?ng n? l?p b?p tang trong ?ng kh�i, b� v? ho?ng, �ng ta ph?i k�u di?n tho?i; c�n duong do d? chua bi?t n�n n�i sao, v� chua ph?i l� d�m ch�y, th� nh�n vi�n s? Ch?a l?a h?i d?a ch? �ng ta r?i c?t li?n. M?t ph�t sau l?a d� t?t, kh�i g?n h?t tu�n th� m?t d?i l�nh r?m r? v?i xe hoi, v?i v�i r?ng �o t?i. �ng ta m?c c? qu�, ch? c�n c�ch l� cu?i xo� v� khui ru?u d�i d?i l�nh.

Truy?n kh�ng c� chi nhung vi?t b?ng m?t gi?ng h�i hu?c d?c bi?t c?a d�n t?c Anh v� ch?a m?t t�m l� r?t d�ng: trong nh?ng vi?c quan tr?ng, b?t k? ngu?i n�o cung quy?t d?nh mau du?c v� kh�ng c� c�ch g� l?a ch?n, c�n trong nh?ng vi?c l?ng nh?ng, ch? nh?ng ngu?i s�ng su?t, c� tu c�ch m?i tr�nh du?c t?t do d?. N?u can nh� d� ph�t ho? th� �ng ch? ?y d� k�u s? Ch?a l?a li?n; n� chua ch�y, ch? m?i c� th? ch�y du?c th�i, n�n �ng ta m?i kh� nghi. Trong d?i, nh?ng b�i to�n nh? l?i thu?ng khi kh� gi?i quy?t hon nh?ng b�i to�n l?n.

S�ng ch? nh?t, ng? d?y, chua bi?t l�m g� cho h?t ng�y, b?n ng?i lo mo suy nghi, n?a mu?n n?m nh� d?c n?t cu?n ti?u thuy?t, n?a mu?n di Th? �?c l?i. An s�ng xong, b?n v?n c�n lu?ng l?, sau t? nh?: �Th�i, di Th? �?c�. B?n b?n qu?n �o, nhung v?n kh�ng hang h�i di, l?i nghi d?n m?t b? phim ? r?p Casino, r?i b?n di ra di v�o, nam l?n b?y lu?t, m� v?n chua quy?t d?nh du?c l� di d�u. K? d� m?t ngu?i b� con t?i tham, b?n ti?p chuy?n, khi ngu?i d� ra v?, ng� d?ng h? th� qu� gi? coi h�t b�ng v� di Th? �?c, b?n b�n thay qu?n �o, n?m tr�n gh? du, m? ti?u thuy?t ra d?c.

Ai d� ch?ng c� nhi?u l?n do d? trong h�ng gi? trong nh?ng vi?c l?t v?t nhu v?y? Th�i d� c� h?i cho ngh? l?c, ta ph?i di?t n�.

Khi l?a m?t cu?n s�ch, m?t th? v?i may �o, ta t? cho ta v�i ph�t d? suy nghi th�i r?i quy?t d?nh ngay.

N?u c� ai h?i ta:

- Hai th? n�y, �ng th�ch th? n�o?

th� ta kh�ng du?c tr? l?i:

- Th? n�o cung du?c.

ho?c:

- Tu? � �ng.

C� l? s? l?a ch?n d� kh�ng quan tr?ng g� th?t v� l?y th? n�y hay th? kia th� cung v?y, nhung th�i d? kh�ng bi?t quy?t d?nh d� nh?t d?nh ph?i b?.

M?t c�ch c�ng hi?u n?a d? t?p quy?t d?nh l� m?i t?i, tru?c khi di ng?, l?p chuong tr�nh r� r�ng cho c�ng vi?c h�m sau r?i th?c h�nh cho du?c chuong tr�nh ?y.

3. B�n t�nh b�n hi?u

Tuy nhi�n cung c� nhi?u tru?ng h?p quan tr?ng l�m ta tr� tr? r?t l�u. Nh?ng l�c ?y, trong th�m t�m ta c� s? chi?n d?u gi?a hai ba t�nh c?m, th? d?c, v� ta dau kh? l?m. S? chi?n d?u d� thu?ng du?c d�ng l�m d? t�i cho nhi?u ti?u thuy?t, k?ch, tu?ng b?t h? d�ng v� t�y. Bi k?ch Le Cid c?a Corneille d?ng tr�n s? xung d?t gi?a hi?u v� t�nh, v� Nguy?n Du cung d� t? n?i do?n tru?ng c?a Thu� Ki?u khi b�n m�nh chu?c cha.

Tu? t�nh t�nh m?i ngu?i, tu? s? gi�o d?c trong gia d�nh v� tu? ho�n c?nh x� h?i m� hi?u th?ng ho?c t�nh th?ng, danh d? do�n th? th?ng hay h?nh ph�c c� nh�n th?ng, m� s? xung d?t - t?c s? do d? - k�o d�i h�ng tu?n, h�ng th�ng hay ch? trong m?t d�m, m?t bu?i. C�ng k�o d�i th� ch? hi?u ho?c danh d? do�n th? c�ng kh� th?ng. ? d�y, l� tr� gi? m?t d?a v? r?t nh?; th?ng hay b?i ph?n nhi?u do t�nh c?m, phong t?c, cho n�n t?p cho tr? theo con du?ng ch�nh t? h?i nh?, cho t�m h?n ch�ng th?m nhu?n nh?ng t�nh c?m cao d?p cung l� m?t c�ch r�n ngh? l?c cho ch�ng d? sau n�y ch�ng d? quy?t d?nh trong nh?ng s? xung d?t ?y.

4. �?ng s? s?ng

Mu?n quy?t d?nh mau v� d�ng, nhi?u khi ta ph?i bi?t d?ng s? s?ng .

M?t trong nh?ng vi?c quan tr?ng nh?t trong d?i l� l?a ngu?i b?n tram nam. �?i ta su?ng hay kh?, th�nh c�ng hay th?t b?i m?t ph?n l?n do s? quy?t d?nh ?y m� tru?ng h?c ch?ng hu?ng d?n du?c ch�t g� trong vi?c l?a ch?n ?y c?. Chuong tr�nh ban trung h?c c� d�nh m?t hai gi? lu�n l� d? gi?ng v? h�n nh�n, ch? t�nh c�ch thi�ng li�ng c?a n� v� nh?c h?c sinh n�n nghi d?n d?c h?nh, h?c th?c, s?c kho? c?a ngu?i m�nh mu?n ch?n, ch? d?ng nghi d?n s?c d?p, ti?n c?a� to�n l� nh?ng di?u v� b? v� h?c sinh n�o m� kh�ng bi?t l? d�?

�i?u quan tr?ng nh?t l� khi l?p gia d�nh ta kh�ng n�n s? s?ng m� n�n s?n s�ng ch?u tr�ch nhi?m v? cu?c s?ng chung c?a d�i b�n v� nh?n s? may r?i trong d?i, th� kh�ng s�ch n�o kh�ng chuong tr�nh n�o d?y c?, th�nh th? m?t s? d�ng thanh ni�n - ph?n nhi?u l� nh?ng ngu?i c� t�m h?n � e ng?i, do d? khi quy?t d?nh v? h�n nh�n d? d?n n?i b? l? nh?ng co h?i m� sau n�y ph?i �n h?n.

Nhi?u h?c sinh cu, th�n t�n c?a t�i t? ra t�m tr?ng d� v� vi?t nh?ng b?c thu th�nh th?c, c?m d?ng ph� b�y n?i lo s? r?t r� c?a m�nh v� nh? t�i ch? b?o n�n gi?i quy?t ra sao. �?c nh?ng b?c thu ?y, t�i th?y c�c b?n tr? d� d?u m?c t?t s? s?ng. H? s? v� nh?ng nguy�n nh�n kh�ng d�ng g� c?, s? v� �b�n ngu?i ta� ngh�o, v� gia d�nh ngu?i ta d�ng con, c�n cha m?, �ng b�, v� m�nh c�n m? gi�, ra ? ri�ng th� ai nu�i m?, v� �ngu?i ta� tuy ngay th?ng, t?t b?ng, c� ch� nhung t�nh t�nh c� l�c kh�ng du?c �n ho� m?y v� cu?i r?i s? ph?i theo ch?ng di xa, v� s?c y?u, s? sau n�y san s�c con c�i kh�ng du?c, v� �ngu?i ta� l� ngu?i Trung, ngu?i B?c ho?c Nam (Tr?i v?i d?t! tu?ng d�u nhu m?t ngu?i tr�n thu? tinh v?i m?t ngu?i tr�n ho? tinh ch?!)� th?t l� d? nh?ng nguy�n nh�n m� t�i kh�ng sao tu?ng tu?ng n?i!.

T�i d� khuy�n nh?ng b?n tr? d� d?c l?i chuong �M?t d?nh l? di?t du?c nhi?u n?i lo l?ng� trong cu?n Qu?ng g�nh lo di v� vui s?ng c?a Dale Carnegie . Trong chuong d�, t�c gi? th� r?ng �ng cung d� c� l�c s? nh?ng c�i r?t v� l�: �ng vi?t:

�H?i nh?, t�i s?ng ? m?t tr?i ru?ng t?i Missouri v� m?t h�m, trong l�c gi�p m� t�i l?y h?t anh d�o, t? dung t�i o� l�n kh�c. M� t�i h?i: �C�i g� m� kh�c v?y�. T�i s?t s�i d�p: �Con s? s?p b? ch�n s?ng�.

Th?i ?y �c t�i d?y nh?ng lo l?ng. Tr?i s?m s�t, t�i lo s? b? s�t d�nh. Tr?i l�m m?t m�a, t�i lo d�i. T�i lo s? s? ph?i xu?ng d?a ng?c. T�i ho?ng l�n khi nghe m?t d?a b?n l?n do? s? c?t m?t tai. T�i lo s? c�c c� g�i cu?i t�i khi t�i gi? n�n ch�o c�c c�. T�i lo s? sau n�y kh�ng c� c� n�o ung t�i. T�i lo l?ng kh�ng bi?t m?i nghinh h�n xong, s? n�i v?i v? t�i c�u g�. T�i tu?ng tu?ng s? l�m l? cu?i t?i m?t nh� th? th�n qu� r?i ng?i chi?c xe song m� c� di?m r? m� tr? v? tr?i. N�i chuy?n g� v?i v? t�i su?t qu�ng du?ng v? tr?i d�? L�m sao du?c? T�i suy nghi h?ng gi? t?i nh?ng v?n d? d?ng tr?i d� trong khi c�y ru?ng.

V� ng�y th�ng qua, t�i th?y r?ng ch�n muoi ch�n ph?n tram nh?ng n?i lo l?ng ?y kh�ng bao gi? x?y t?i�

Ph?i c� t?ng tr?i m?i th?y l?i d� l� d�ng v� h?u h?t nh?ng n?i lo l?ng c?a ta d?u do tu?ng tu?ng m� ra c?.

C�c b?n tr? tr�n kia cung tu?ng tu?ng nh?ng n?i kh� khan r?i nghi r?ng m? ch?ng c�n th� c?nh l�m d�u s? c?c kh?, ho?c h? c� ch?ng th� nh?t d?nh ph?i l?i d?o v?i m?, ho?c B?c, Trung, Nam kh�ng sao hi?u nhau du?c� m� s? th?c th� trong s? tram b� m? ch?ng th?i nay c� t?i ch�n ch?c b� chi?u con d�u hon con g�i, nhi?u ch�ng r? san s�c m? v? nhu m? m�nh v� B?c, Trung, Nam ch? l� nh?ng t�n tr�n b?n d? do s? �?a l� ? �� L?t v? t? h?i Ph�p thu?c.

C�c thanh ni�n ?y l?i c� t?t n�y l� u?c mong nh?ng ngu?i b?n tram nam ho�n to�n v? m?i phuong di?n, m� kh�ng t? x�t ch�nh m�nh c� ho�n to�n hay kh�ng. ? d?i, kh�ng c� g� ho�n to�n c?, ch?ng n�i chi trong vi?c h�n nh�n, d?n m?i vi?c l�m an cung v?y, d?i cho d� d? tram ph?n t?t th� su?t d?i ch?ng l�m du?c vi?c g� h?t.

T?i sao l?i tham lam v?y? T�i ch? c?n m?i vi?c du?c 60 ph?n t?t, c�n 40 ph?n x?u cung d? cho t�i quy?t d?nh r?i v� trong 40 ph?n tram x?u, t�i c�n mong ho�n c?nh s? gi�p t�i v� ch�nh t�i s? g?ng s?c d? d?i n� th�nh t?t du?c �t nhi?u.

T�i xin tr? l?i th� d? v? h�n nh�n. N?u b?n g�i n�o du?c m?t thanh ni�n c� h?c, d?ng d?n, c� ngh? nhung ngh�o, hay dau v?t, th� t�i cho l� 60 ph?n tram t?t r?i d?y. Ngu?i d� hay dau v?t nhung n?u d?i s?ng gia d�nh du?c vui v?, v? bi?t san s�c v� g?p du?c thu?c hay th� ngu?i d� s? m?nh, ph?n x?u s? th�nh t?t, v� nhu v?y ph?n t?t s? tang l�n du?c ch?ng h?n 10% n?a l� 70%. Ngh�o l� m?t di?u b?t l?i, nhung ch�nh nh?ng ngu?i ngh�o thu?ng c� ch� v� ch? nh?ng ngu?i ngh�o m?i c� ch� l?n, n?u kh�o khuy?n kh�ch ch?ng, c�ng nhau ra s?c l�m an th� ph?n t?t l?i tang th�m du?c n?a.

Ta ph?i can d?m ch?u tr�ch nhi?m v? d?i ta, th?n nhi�n nh?n di?u x?u r?i r�ng c?i thi?n n�. H?nh ph�c kh�ng t? nhi�n tr�n tr?i r?t xu?ng, ch�nh ta ph?i t?o n� ra v� ch? khi n�o ta t? t?o du?c h?nh ph�c cho ta th� ta m?i d�ng hu?ng n�, hu?ng n� du?c l�u. Th? h?nh ph�c tr?i cho ho?c ngu?i kh�c dem l?i kh�ng b?n, kh�ng k�ch th�ch, kh�ng n�ng cao t�m h?n con ngu?i.

V?y khi c�n do d? tru?c m?t vi?c quan tr?ng, b?n n�n chia t? gi?y l�m hai c?t, tr�n m?t c?t ghi nh?ng di?u t?t, nh?ng c�i l?i, tr�n m?t c?t ghi nh?ng di?u x?u, nh?ng c�i h?i, r?i so s�nh n?u ph?n x?u hon ph?n t?t th� quy?t d?nh ngay di, d?ng d? ph?n x?u �m ?nh b?n n?a, m� c? can d?m nh?n n� d? t�m c�ch th?ng n�, d?i n� th�nh t?t, chuy?n ho? th�nh ph�c.

Ta cho d?i ta l� m?t d?a ng?c th� n� l� m?t d?a ng?c; cho n� l� m?t tru?ng dua trong d� ngu?i n�o cung nh?m m?c d�ch H?NH PH�C, m� ch?y t?i, th� n� l� m?t tru?ng dua. B?n nghi sao? M?t tru?ng dua th�ch hon hay m?t d?a ng?c th�ch hon?

5. Khi h?i � ki?n ngu?i kh�c

Khi ta qu� do d?, nh?t l� khi c� s? xung d?t gi?a c�c th? d?c c?a ta ho?c gi?a l� tr� v� t�nh c?m, �c ta thu?ng k�m s�ng su?t, ta n�n h?i � ki?n nh?ng ngu?i th�n t?ng tr?i hon ta.

Tuy nhi�n, b?n n�n nh? hai di?u du?i d�y:

- �?ng h?i � ki?n c?a nhi?u ngu?i qu�, nh?ng � ki?n d� c� th? tr�i nhau v� b?n s? th�m ph�n v�n. C? nh�n khuy�n c?t nh� th� d?ng c?t b�n l? du?ng c�i v� ngu?i n�o di ngang cung d?ng l?i nh�n r?i k? ch� ch? n�y, ngu?i ch� ch? kia, ngu?i mu?n s?a b?c tu?ng ph�a tru?c, ngu?i mu?n ph� m�i hi�n ph�a sau� ri?t r?i b?n s? nh?c tai, hoang mang v� r�t c?c ng�i nh� ch?ng c�n c�i v? g� c?.

La Fontaine trong b�i ng? ng�n Hai cha con ngu?i xay b?t v� con l?a d� t? t�m tr?ng v� h�nh d?ng xu?n ng?c c?a m?t �ng gi� xay b?t c�ng khi�ng l?a v?i con d? dem t?i ch? b�n, nhu ta khi�ng heo v?y. M?t ngu?i tr�ng th?y, ph� l�n cu?i. �ng gi� bi?t m�nh kh?, c?i tr�i cho l?a d? l?a di. R?i �ng cho con cu?i l?a c�n m�nh l? m? theo sau. M?t ngu?i th? hai ch� �ng, gi� m� l�m m?i cho tr?. �ng b�n leo l�n lung l?a, d? con �ng cu?c b?. M?t b?n con g�i th?y v?y, tr�ch �ng kh�ng bi?t cung con, b?t con l?o d?o theo sau. �ng cung nghe, cho con c�ng cu?i l?a v?i �ng. �i du?c m?t qu�ng, m?t b?n ngu?i n?a b?o �ng di�n, b?t l?a ch? t?i hai ngu?i th� chua t?i ch?, l?a d� ch?t r?i, c�n d�u m� b�n. C? hai cha con l?i leo xu?ng, di b?. M?t ch�ng n? tr�ng th?y, cu?i l� c� l?a m� kh�ng bi?t cu?i, th?t ngu nhu l?a! �ng gi� t?c qu� d�p: �T�i ngu nhu l?a th?t, t�i nh?n v?y, t�i th� v?y, nhung t? nay, d� ai ch�, ai khen, ai n�i g� th� n�i ho?c ch?ng n�i g� cung m?c, t�i c? l�m theo � t�i th�i�.

Kh�ng nghe l?i ngu?i kh�c, kh�ng ph?i l� kh�n. Ta v?n n�n h?i � ki?n c?a nh?ng ngu?i m� ta tin l� s�ng su?t, nhung ta d?ng n�n l�m theo � m?i ngu?i, m� ph?i suy nghi r?i quy?t d?nh l?y, kh�ng du?c d? ngu?i kh�c quy?t d?nh thay m�nh, b?t k? trong vi?c l?n, vi?c nh?; n?u kh�ng ta s? m?t c� t�nh v� ngh? l?c ta s? suy gi?m.

T�i quen m?t ngu?i di mua c�i n�n, c�i c� v?t cung d? v? l?a cho, vi?t m?t b?c thu thu?ng tham b?n cung h?i v? �nhu v?y du?c kh�ng�, th?m ch� d?n l�m c�i don khi?u n?i cung c?y v? l�m �qu�n su�, v?ng v? th� h?i � con, � ch�u, m� �ng ta l� m?t v? th?m ph�n ch?, c�n b� v? kh�ng c� b?ng c?p ti?u h?c. Nh?ng ngu?i nhu v?y l�m sao m� t? l?p du?c.

6. Ph?i bi?t n?m l?y co h?i

Quy?t d?nh mau v� d�ng r?i th� n?m l?y co h?i l� m?t di?u ki?n d? th�nh c�ng.

Ngu?i La M� h�nh dung co h?i l� m?t v? th?n ch? c� t�c ? ph?n tr�n, c�n ph�a sau d?u h�i, n�n mu?n n?m co h?i th� khi n� v?a t?i, ph?i ch?p l?y li?n, k?o n� ch?y tho�t m� kh�ng sao du?i k?p.

Trong d?i, bi?t bao tai n?n x?y ra ch? v� ngu?i ta ch?n ch?, b? l? co h?i. M?t thuy?n tru?ng n? k? chuy?n c� m?t l?n gi?a con d�ng to, g?p m?t t�u nh? l�m nguy. �ng b?o thuy?n tru?ng chi?c t�u nh? d� cho h�nh kh�ch qua t�u �ng. Ngu?i kia do d?, xin �ng d?i t?i s�ng xem sao d�. �ng d?i, t?i s�ng th?y chi?c t�u nh? d� ch�m l?m t? h?i n�o r?i.

M?t chuy?n xe l?a ch?t m�y ? gi?a du?ng. Ngu?i s?p xe bi?t s?p c� m?t chuy?n kh�c ch?y t?i, b?o ngu?i th? m�y d?t d�n d? ra hi?u cho chuy?n ?y bi?t m� ng?ng. Ngu?i th? m�y tr�ng tr�nh, b?n th�m chi?c �o l?nh, u?ng m?t ly ru?u r?i m?i th?ng th?ng d?t d�n, xu?ng xe, dem d?t tr�n du?ng r?y c�ch d?u xe tram thu?c, nhung v?a m?i bu?c du?c muoi bu?c th� chuy?n xe sau d� ?m ?m t?i v� d�m v�o chuy?n tru?c. H�ng tram h�nh kh�ch ch?t v� b? thuong. Ngu?i th? m�y ho� di�n, t? d�, su?t ng�y d�m, c?m chi?c d�n di lang thang ph? phu?ng, mi?ng lu�n lu�n l?m b?m: �Tr?i oi! N?u t�i bi?t v?y!�.

Nguy?n Hu? kh�ng bi?t n?m co h?i qu�n Thanh duong say sua an t?t, ch?ng d? ph�ng g� c? m� t?n c�ng nhu vu nhu b�o ? tr?n �?ng �a th� �ng c� du?c d�n t?c suy t�n l� d? nh?t anh h�ng kh�ng? C? d?i �ng c� c�ng d� d�ng ghi nh?t v� ch? trong c� m?y ng�y, �ng d� chi?m du?c l�ng t�n s�ng c?a h?u th?.

N� Ph� Lu�n cung c� chi?n thu?t nhu �ng, coi nh?ng ph�t c� l?i cho m�nh l� nh?ng ph�t quan tr?ng nh?t trong m?i tr?n. Bi?t n?m l?y nh?ng ph�t d� th� th?ng, b? qua th� b?i. �ng b?o �ng d� th?ng du?c qu�n �o v� qu�n �o kh�ng bi?t gi� tr? c?a nam ph�t. V?y m� c� l?n �ng d� l?m l?. S�ng ng�y cu?i c�ng c?a tr?n Waterloo, �ng d� t?n c�ng tr? m?t m?t l�c, �ng thua, ph?i b? d�y qua d?o Sainte Hel�ne, l�m cho v?n m?ng nu?c Ph�p thay d?i h?n.

Th?i gian tr�i ch?y d?u d?u, nhung c� nh?ng ph�t quan tr?ng hon m?t nam, d?nh do?t du?c d?i c?a m?t ngu?i, c� khi c?a h�ng ch?c, h�ng tram tri?u ngu?i n?a.

T�M T?T

1. Mu?n r�n ngh? l?c, ph?i t?p quy?t d?nh mau v� d�ng. Trong nh?ng vi?c nh? h?ng ng�y ta thu?ng hay do d?. T?t d� c� h?i cho ngh? l?c, n�n trong nh?ng tru?ng h?p ?y, ta ph?i t? d?t ph�p t?c n�y: ch? du?c suy nghi trong v�i ph�t th�i r?i quy?t d?nh ngay.

2. Trong nh?ng vi?c quan tr?ng, s? xung d?t gi?a c�c th? d?c c� th? l�m cho ta lu?ng l? r?t l�u. Nh?ng l�c d�, ngu?i n�o d� quen theo con du?ng ch�nh, bi?t hy sinh �t nhi?u h?nh ph�c c� nh�n, thu?ng d? quy?t d?nh s�ng su?t v� l? l�ng hon c?. �� l� c�ng c?a gi�o d?c, c?a s? tu luy?n trong l�u nam.

3. Ta d?ng n�n s? s?ng, d?ng d?i nh?ng co h?i r?t t?t r?i m?i ho?t d?ng. Nh?ng co h?i d� r?t hi?m, c� khi d?i su?t d?i kh�ng g?p. V?y h? g?p m?t co h?i hoi t?t, ta cung n�n n?m ngay l?y n�, r?i c?i thi?n n�, t? t?o ra co h?i t?t hon, nhu th? th�nh c�ng m?i d�ng qu�.

4. Ta c� th? h?i � ki?n ngu?i kh�c tru?c khi quy?t d?nh, nhung ch? n�n h?i v�i ngu?i th�n t?ng tru?c hon ta; d?ng h?i nhi?u ngu?i qu�, s? � ki?n m?i ngu?i m?t kh�c m� ta th�m hoang mang.

H?i � ki?n r?i ch�nh ta quy?t d?nh l?y, nh?t d?nh kh�ng du?c d? ngu?i kh�c quy?t d?nh gi�m m�nh.

5. Bi?t n?m l?y co h?i l� m?t di?u ki?n d? th�nh c�ng. C� nh?ng ph�t quan tr?ng hon m?t nam, d?nh do?t du?c d?i c?a m?t ngu?i, c� khi c?a h�ng ch?c, h�ng tram tri?u ngu?i n?a.

H�nh �?ng

H�nh d?ng l� ph�t bi?u, tuy�n b? ngh? l?c c?a ta

J. PAYOT

B?n y�u d?i kh�ng? N?u c�, th� d?ng ph� th� gi?, v� d?i s?ng l�m b?ng th� gi?.

FRANKLIN

1. Kh�ng c� ng�y mai. Ph?i d?p s?t trong khi n� c�n n�ng

QUY?T d?nh d� ph?i mau � mau ch? kh�ng v?i v�ng � m� h�nh d?ng cung ph?i t?c th�. N?u quy?t d?nh r?i m� d? l�u m?i th?c h�nh th� cung v� �ch v� c�ng ch?n ch?, ta c�ng m?t hang h�i, c�ng th?y c�ng vi?c kh� khan r?i ch?ng bao gi? l�m n?a.

Maria Edgeworth n�i: �Kh�ng c� l�c n�o b?ng du?c l�c hi?n t?i. Hon v?y n?a, ch? trong l�c hi?n t?i m?i c� nang l?c. Ngu?i n�o kh�ng th?c h�nh ngay nh?ng quy?t d?nh c?a m�nh th� kh�ng c� hy v?ng g� th?c h�nh n� v? sau. Nh?ng quy?t d?nh d� s? b? ti�u tan trong s? g?p r�t c?a d?i s?ng h�ng ng�y v� s? ch�m trong vung b�n c?a t�nh u? o?i.

Th?c v?y, m?t c�ng vi?c l�m du?c h�m nay m� kh�ng l�m th� ng�y mai kh� m� l�m du?c v� ng�y mai c�n c� nh?ng c�ng vi?c c?a ng�y mai. Nh?ng ngu?i th�nh c�ng nh?t, l�m du?c nhi?u vi?c nh?t chua ch?c d� th�ng minh, t�i gi?i nh?t m� m?t ph?n l?n ch? nh? d?c mau m?n, l�c n�o cung s?n s�ng l�m ngay m?t c�ng vi?c ph?i l�m.

C� ngu?i h?i Walter Raleigh: ��ng c� c�ch n�o m� trong m?t th?i gian ng?n nhu v?y l�m du?c nhi?u vi?c nhu v?y?� �ng d�p: �H? c� vi?c th� t�i l�m ngay�.

M?t ch�nh kh�ch Ph�p, n?i ti?ng l� l�m vi?c nhi?u, cung tuy�n b? tuong t? nhu v?y: �T�i kh�ng bao gi? d? d?n ng�y mai c�ng vi?c g� t�i c� th? l�m du?c h�m nay�.

Ta d?ng t?n c�ng theo du?i c�i ng�y mai, n� h?a h?n nhi?u l?m m� gi? du?c r?t �t. �Ng�y mai l� l?i c�m d? c?a Ma vuong. L?ch s? d?y nh?ng n?n nh�n c?a n�, nh?ng k? ho?ch ph?i b? d?, nh?ng quy?t d?nh kh�ng th?c h�nh du?c.� �Ph?i d?p tan s?t trong khi n� c�n n�ng�. Nh?ng c�u d� ph?i l� ch�m ng�n c?a nh?ng ngu?i mu?n th�nh c�ng.

2. T?p trung tinh th?n v�o c�ng vi?c

Trong khi l�m vi?c ph?i t?p trung tinh th?n v�o c�ng vi?c.

? m?t chuong tr�n t�i d� l?y vi?c d�ng k�nh hi?n vi m� l?y l?a d? ch? hi?u qu? c?a s? t?p trung tu tu?ng; l?i cung d� k? guong c?a Coleridge v� kh�ng bi?t ch� � v�o vi?c m� b? ph� thi�n t�i c?a m�nh. Con ngu?i d� l�c n�o cung mo m?ng, khi ch?t d? l?i b?n v?n c�ng vi?c nghi�n c?u v? si�u h�nh h?c v� th?n h?c m� kh�ng c�ng vi?c n�o ho�n th�nh c?!

C� s?c th�ng minh tuy?t v?i nhu �ng, �ch l?i g� d�u, n�n Carlyle n�i r?t d�ng: �Ngu?i m?nh nh?t, kh�o nh?t m� t?n m�t s?c l?c c?a m�nh v�o nhi?u vi?c qu� th� cung kh�ng l�m du?c g� c?; c�n m?t ngu?i y?u nh?t, t?p trung t?t c? kh� l?c v�o m?t vi?c th� cung l�m du?c vi?c l?n. M?t gi?t nu?c r?t ho�i v�o m?t ch?, l�u cung d?c th?ng du?c d� c�n c? m?t ng?n th�c �o �o tr�n qua phi?n d� c� d? l?i du?c d?u v?t n�o d�u?�

M?t ngu?i h?i Charles Dickens b� quy?t th�nh c�ng c?a �ng. �ng d�p: �T�i l�m vi?c g� cung d? h?t t�m tr� v�o n�.�

Edwad Bulwer Lytton cung n�i: �Nhi?u ngu?i h?i t�i �T?i sao �ng vi?t du?c nhi?u s�ch nhu v?y?�. C�u tr? l?i c?a t�i s? l�m cho b?n ng?c nhi�n. T�i d�p h? r?ng: �T�i vi?t du?c nhi?u s�ch l� nh? l�m nhi?u vi?c m?t l�c (�) T�i d� d?c nhi?u s�ch b?ng ph?n d�ng nh?ng nh� tr� th?c duong th?i. T�i cung di du l?ch nhi?u, t�i l�m ch�nh tr? v� nhi?u vi?c kh�c, ngo�i ra t�i c�n xu?t b?n kho?ng s�u ch?c cu?n s�ch trong s? d� v�i cu?n c?n nghi�n c?u d?c bi?t m� t�i d� b? ra bao nhi�u th� gi? d? h?c, d? d?c, d? vi?t? Ch? c� ba gi? m?i ng�y th�i, c� khi c�n �t hon, nhu trong nh?ng k? h?p Qu?c h?i. Nhung trong ba gi? d� t�i ch� h?t tinh th?n v�o c�ng vi?c c?a t�i�.

C�ch l�m vi?c d�, d?ng l�m nhi?u vi?c m?t l�c, ch� h?t � v�o c�ng vi?c � l� c�ch c� hi?u qu? nh?t, c�ch c?a N� Ph� Lu�n, c?a Foch: hai v? danh tu?ng n�y chia m?i vi?c l�m nhi?u ph?n r?i cham ch� gi?i quy?t l?n l?n t?ng ph?n m?t.

L�m nhi?u vi?c m?t l�c d? sinh m?t �c v� �c b? n�u k�o m?i ph�a. Michelet trong m?t b?c thu g?i cho Goncourt n�i, h?i �ng ba muoi tu?i, b? ch?ng nh?c d?u d? d?i kinh ni�n, v� �ng ph?i lo nghi nhi?u vi?c m?t l�c. Sau �ng quy?t d?nh vi?t s�ch. T? d� �c �ng ch? cham ch� v�o m?t vi?c v� �ng kh?i b?nh.

T?p trung tu tu?ng l� m?t th�i quen d? luy?n. Ta l?a m?t vi?c say m�, ch?ng h?n v?, l�m to�n, d�nh c?, choi d? ch? d?c ngang d?c d?c d? t?p trung tinh th?n. M?i d?u t?p trung muoi, mu?i lam ph�t, sau tang d?n l�n v� l�m nh?ng vi?c �t say m� hon nhu vi?t van, h?c ngo?i ng?�

P. C. Jagot trong cu?n M�moire (K� t�nh) b?o nh?ng th�i quen nhu hu�t s�o, rung d�i, g� xu?ng b�n� trong khi l�m vi?c gi�p ta d? ch� �: khi n�o ta s?p d�ng tr� th� nh?ng c? d?ng d� nh?c �c ta tr? l?i c�ng vi?c. Theo t�i, d� ch? l� ?c thuy?t , v? t?t d� d�ng; nh?ng th�i quen d� cung nhu t?t nghi�ng d?u, m?m m�i m?i khi vi?t c?a c�c em b�, b? du?c th� c�ng hay.

L?i khuy�n sau d�y c?a J. de Caurberive d�ng theo hon. �ng b?o sau m?t l�c l�m vi?c, ta th?y d? d�ng tr� l� �c ta d� b?t d?u m?t r?i, n�n cho n� ngh? m?t ch�t v� trong khi ngh?, n�n th�m h� h?p . Th�m h� h?p nh?ng l�c d� c� hai c�i l?i: tru?c h?t l� qu�n c�ng vi?c di d? �c ngh? ngoi; sau n?a, ta h�t th? du?c nhi?u kh�ng kh� hon, m�u ta s? th�m du?ng kh� m� ch?y l�n �c, l�m �c th�m minh m?n.

Ta l?i n�n t?p cho �c ngh? ngoi l�c n�o tu? � ta, nghia l� h? ngung l�m th� c� th? qu�n h?n c�ng vi?c di. �i?u d� kh� hon t?p trung tu tu?ng. B?n n�o thu?c h?ng th?n kinh ch?t, t?t d� nh?n th?y m?i khi l�m vi?c tr� �c hoi khuya th� tr?n tr?c kh� ng? l?m. �c nhu b? c�ng vi?c �m ?nh ho�i. Nhu v?y mau m?t s?c m� l�m vi?c kh�ng du?c nhi?u. Ngu?i ta n�i N� Ph� Lu�n c� t�i d� ? ch?n ba qu�n h? th?y m?t, mu?n ng? l� c� th? ng? ngay tr�n lung ng?a du?c, d?nh ng? nam, mu?i ph�t th� nam, mu?i ph�t sau, kh�ng c?n ai d�nh th?c, cung t?nh d?y. T�i d� do tr?i ph�, t�i chua nghe n�i ai t?p du?c m� cung chua th?y s�ch n�o ch? c�ch t?p.

3. Ph?i di?t th�i mo m?ng

Mu?n ch� �, ta ph?i di?t th�i mo m?ng, nh?t l� th�i mo m?ng t�nh �i c?a thanh ni�n, n� g?i th� nh?c d?c v� l�m cho con ngu?i bi?ng nh�c, uon h�n. Kh�ng g� h?i ngh? l?c b?ng n�.

Cu?i th? k? tru?c, th? k? l�ng m?n ? Ph�p, Jules Payot, trong cu?n L�education de la volont� (Hu?n luy?n ngh? l?c) d� nhi?t li?t m?t s�t phong tr�o mo m?ng. �ng mu?n do?n du?i d�y trong k?ch Le mariage de Figaro (��m cu?i Firago) c?a Beaumarchais d? t? thanh ni�n th?i ?y.

�Ch�rubin la: T�i kh�ng c�n bi?t t�i l� c�i g� n?a; �t l�u t�i th?y ng?c t�i r?o r?c, ch? tr�ng th?y m?t ngu?i d�n b� l� tim t�i d?p m?nh, nh?ng ti?ng �i t�nh v� kho�i l?c l�m cho n� rung d?ng, xao xuy?n. T�i th?y c?n ph?i n�i v?i m?t ngu?i n�o d�: �Ngu?i oi! T�i y�u ngu?i�! Nhu c?u d� kh?n thi?t t?i n?i t�i v?a ch?y v?a n�i trong vu?n, n�i m?t m�nh, n�i v?i (�) anh, v?i c�y, v?i gi�� H�m qua t�i g?p Mareeline�

Suzanne cu?i: Ha! Ha! Ha! Ha!

Ch�rubin: T?i sao kh�ng? Ch? ?y l� d�n b�, ch? ?y chua ch?ng. M?t ngu?i d�n b�! Chao �i!

Nh?ng ti?ng ?y sao m� �m d?m d?n th?!�

T�m tr?ng thanh ni�n Ph�p sau khi thua Ph? nam 1870 d?n m?t nhu v?y d�! Do van chuong Ph�p, n� truy?n qua nu?c ta v� trong kho?ng mu?i lam nam, t? 1925 d?n 1939, thanh ni�n ta cung mo m?ng kh�ng k�m. G�i trai d?u ng�m nh?ng b�i Kh�c thu c?a Truong Ph?, d?u say m� Attala, Ren� c?a Chateaubriand, Tuy?t H?ng l? s? c?a T? Tr?m �, T? T�m c?a Ho�ng Ng?c Ph�ch, H?n bu?m mo ti�n c?a Kh�i Hung v� thu?c l�ng nh?ng c�u tho c?a Xu�n Di?u.

L� thi si nghia l� run v?i gi�

Mo theo trang v� vo v?n c�ng m�y

�? linh h?n r�ng bu?c b?i mu�n d�y

Hay chia s? b?i tram t�nh y�u m?n

Ngu?i ta dua nhau nh?y d?m, �xu?ng x�m�, u?ng ru?u, h�t thu?c phi?n, n?m tay nhau di ch?t ph? phu?ng, ca vang l�n nh?ng di?u nhu Jai deux amours, mon pays et Paris (!), r?i hiu hiu t? d?c r?ng s?ng nhu v?y m?i l� s?ng, c� �b?c d?ng� nhu v?y m?i l� vui v? tr? trung, m?i kh�ng ph?i l� c? L� ��nh D�, m?i d�ng m?t l� thanh ni�n c?a th? k?. Ngu?i ta y�u nhau r?i xa nhau, r?i than, r?i kh�c, r?i t? t? ? h? Ho�n Ki?m v� h? Tr�c B?ch, t? t? m� l?a nh?ng ch? nu?c n�ng nh?t, v� g?n nh?ng qu�ng du?ng d�ng ngu?i qua l?i nh?t.

M?y nam tru?c, phong tr�o ?y c� l�c mu?n t�i ph�t. Nh?ng ngu?i c� nhi?t t�m h� h�o d? d?o, c?m ng?t nh?ng ti?u thuy?t khi�u d�m; nhung nh?ng truy?n d�i truy?n ng?n �anh anh em em� th� hi?n nay v?n c�n nhan nh?n d?y c�c qu�n s�ch. Nh?ng ti?u thuy?t n�y tuy kh�ng qu� tru? l?c nhung v?n c� h?i l?n v� v?n l�m cho thanh ni�n mo m?ng �i t�nh.

T�i bi?t r?ng �i t�nh c?n thi?t cho d?i ngu?i, song l�c n�o n� cung th?a th�i r?i, c�n nh?c di nh?c l?i t?i n� l�m chi, ch? th�m n?i gi�o cho gi?c. C�n nhi?u t�nh c?m cao thu?ng nhu l�ng thuong ngu?i, b�nh v?c k? y?u, l�ng khoan h?ng, t�nh nh?n n?i, t�nh do�n k?t� sao ngu?i ta kh�ng d�ng l�m d? t�i d? x�y d?ng nh?ng c?t truy?n c� �ch cho s? gi�o d?c thanh ni�n?

Kh�ng s�ng t�c du?c th� d?ch. Nhi?u ti?u thuy?t c?a J. London, Tolstoi, A. J. Cronin, Dickens, A. Gide, A. Daudet, J. Steinbeck� d� l�m cho thanh ni�n kh?p th? gi?i say m�, t?i sao l?i kh�ng du?c thanh ni�n Vi?t Nam thu?ng th?c?

�?c s�ch l� m?t nhu c?u nhu an u?ng, m� d?c ho�i m?t lo?i s�ch n�o th� ta cung s? quen v?i n�, cung nhu quen an ?t th� th?y ?t ngon, quen u?ng ru?u th� th�nh nghi?n ru?u. Ch�nh ph?, c�c nh� van ngh? v� c�c nh� gi�o n�n t?p cho thanh ni�n thu?ng d?c r?i th�ch d?c nh?ng t�c ph?m b? �ch l�nh m?nh. Ngu?i ta d� c?m b�n thu?c phi?n, nhi?u nu?c d� c?m b�n ru?u m?nh; c�n th? thu?c phi?n v� ru?u d?c tinh th?n sao kh�ng c?m tuy?t di?

Ta l?i n�n t?p cho thanh ni�n m?i khi t? b?t g?p m�nh mo m?ng th� l�m ngay m?t vi?c g� cho �c kh?i b?n nghi; n?u kh�ng th� di t?m nu?c l?nh ho?c v?n d?ng th? d?c.

Nh?ng vi?c d�, thanh ni�n n�o l�m cung du?c m� kh�ng c?n c� m?t ngh? l?c phi thu?ng. Kh�ng l�m du?c l� t?i kh�ng quy?t ch� mu?n l�m d?y th�i.

4. Nh?ng l�c b? di

T�i du?c bi?t m?t ngu?i d� ki�n nh?n b? ra d�ng m?t tu?n l? d? mua m?t c�y d� den. �ng ta di h?i h?t nh?ng ti?m b�n d� trong ch�u th�nh, t�m du?c m?t ti?m gi� h? nh?t, nhung d� mua ngay cho d�u, c�n tr? di tr? l?i, m?i ng�y m?t l?n d? tr? gi� b?n nam lu?t, l�m cho ch? ti?m b?c m�nh, ph?i b�n r? cho �ng d? �kh?i th?y b? m?t �ng n?a�. T�nh ra �ng d� t?n �t nh?t l� mu?i gi? d? mua r? du?c b?y d?ng.

Ai cung b?o th� gi? l� ti?n b?c nhung r?t �t ngu?i bi?t coi th� gi? l� ti?n b?c nhu Franklin. Ngu?i ta k? chuy?n c� h?i �ng m? m?t nh� in nh? v� b�n s�ch. M?t ngu?i l?i h?i gi� m?t cu?n. Ngu?i b�n h�ng d�p: �M?t d?ng�. Ngu?i d� xin b?t gi�, ngu?i b�n kh�ng ch?u. Kh�ch h�ng l?t coi cu?n s�ch m?t l�c, r?i h?i: ��ng Franklin c� d�y kh�ng?� ��p: �C�, nhung �ng ?y b?n vi?c trong nh� in�. Ngu?i kia d�i g?p Franklin cho k? du?c. Ngu?i b�n ph?i chi?u l�ng.

Khi Franklin ra, ngu?i mua h?i:

- Xin �ng cho bi?t gi� h? nh?t �ng c� th? d? cho t�i l� bao nhi�u?

Franklin d�p:

- M?t d?ng hai c?c ru?i.

- Sao l? v?y? Ngu?i b�n h�ng b?o t�i l� m?t d?ng?

- Ph?i. Ch?ng th� l� l�c n�y b�n m?t d?ng, c�n hon l� b�y gi? b? c? c�ng vi?c c?a t�i m� ra d�y d? thu du?c m?t d?ng hai c?c ru?i.

Ngu?i mua ng?c nhi�n, nhung v?n h?i th�m:

- Th�i, b�y gi? xin �ng cho gi� nh?t d?nh di.

- Nh?t d?nh l� d?ng ru?i.

- �ng m?i n�i m?t d?ng hai c?c ru?i?

- ��ng. Nhung b�y gi? th� ph?i d?ng ru?i.

�ng b?n mua d� t�i k? tr�n kia c� du th?i gi? d? ph� nhu v?y � v� �ng l� m?t c�ng ch?c trong m?t s? kh�ng c� vi?c, mu?n b? s? l�c n�o cung du?c � nhung b?n mu?n r�n ngh? l?c d? l?p th�n th� xin d?ng theo �ng ta m� ph?i noi guong Franklin.

�?i v?i b?n, kh�ng c� ch�t n�o l� ph�t b? di c?. V� hai l?. L? th? nh?t: b? ph� l�c n�o d� l� ch? nam, mu?i ph�t ch?ng h?n tru?c khi di l�m, ho?c tru?c b?a an, tru?c khi di ng?, l� c� h?i cho ngh? l?c l�c d�, l� d? cho t�nh l�m bi?ng th?ng � ch� c?a b?n. L? th? nh�: phung ph� m?i l�c l� b? l? m?t co h?i. C?a c?i m?t di, ta c�n l�m vi?c m� ki?m ra du?c, s?c kho? suy gi?m, ta c�n b?i b? l?i du?c, c�n th?i gian tr�i di th� kh�ng sao n�u l?i du?c n?a.

M?t th?i gian nh? c� th? kh�ng d�ng gi� bao nhi�u, song g?m nhi?u th?i gian nh? l?i th� d? l�m du?c nh?ng vi?c vi d?i.

Marion Harland d�ng nh?ng ph�t r?nh trong c�ng vi?c n?i tr? d? vi?t s�ch, vi?t b�o. Harriet Beecher Stove cung nh? c�ch d� m� tru?c t�c du?c ti?u thuy?t b?t h?: �C�i ch�i c?a ch� Tom�. Longfellow d?ch cu?n Inferno trong khi d?i c� ph� ng?m. Charles C. Frost, m?t anh th? d�ng gi�y b? ra m?i ng�y 1 gi? d? h?c m� th�nh 1 nh� khoa h?c tr? danh.

M?i ng�y ch? b? ra m?t gi? d? l�m ho�i ho�i m?t vi?c d� d?nh s?n, th� sau mu?i nam nh�n l?i c�ng vi?c d� l�m du?c, s? ph?i ng?c nhi�n. Ch?ng h?n m?i ng�y m?t gi? d?c du?c hai muoi trang s�ch, ho?c vi?t du?c hai trang; th� mu?i nam d?c du?c 72.000 trang s�ch, kho?ng 300 cu?n, ho?c vi?t du?c 7.200 trang, kho?ng 36 cu?n, m?i cu?n 200 trang. Trong s? c�c van si nu?c nh� t? tru?c t?i nay d� m?y ngu?i vi?t du?c 36 cu?n?

H?t th?y nh?ng vi nh�n d?u ti?t ki?m d?n b?n x?n th?i gi? c?a m�nh. C�c v? ?y kh�c ngu?i ch? ? ch? bi?t d�ng nh?ng l�c m� ngu?i kh�c g?i l� b? di, bi?t b? ra m?i ng�y m?t v�i gi? d? l�m d?u d?u h�ng ch?c nam nh?ng c�ng vi?c �ch l?i. Tr?i cho m?i ngu?i hai muoi b?n gi? m?t ng�y, trung b�nh ch�ng ta ph?i ng? t�m gi?, b? ra t�m gi? n?a d? tr? n? com �o, r?i th�m ba b?n gi? d? an u?ng, t?m r?a, lo vi?c nh� c?a, ngo�i ra c�n nh?ng b?n ph?n giao thi?p v?i d?i, b?n ph?n l�m c�ng d�n� h? ai ti?t ki?m du?c m?t hai gi? m?t ng�y v� bi?t c�ch d�ng n� l� th�nh c�ng, l� n?i danh; ch�nh c�i th?i gian m?t hai gi? d� d�nh gi� con ngu?i.

H?i c�n di h?c, m?i l?n so?n l?i ngan k�o, t�m du?c m?t hay hai c?c b? qu�n trong d�, ch�ng ta h� h?ng bi?t bao, nhu tr�ng s? m?t c�i xe hoi v?y. N�o h�m nay ta th? so?n l?i ngan k�o th?i gian c?a ta xem c� gom du?c �t th?i gian vung v�i n�o kh�ng? S�ng t? l�c th?c d?y t?i khi di l�m, b? ph� m?t m?y ph�t? trong khi ng?i xe t?i h�ng c� d�ng th� gi? v�o du?c vi?c g� kh�ng? r?i tru?c v� sau m?i b?a an, r?i c? bu?i trua, bu?i t?i� gom h?t nh?ng l�c b? di v� c?ng l?i xem c� du?c �t nh?t l� m?t, hai gi? kh�ng? V� b?n d� d?c cu?n How to live on 24 hours a day (S?ng 24 gi? m?t ng�y) c?a Arnold Bennett chua nh?? N?u chua th� xin b?n d?c di, cu?n d� h?p d?n nhu m?t ti?u thuy?t m� v? gi� tr? th� ch�nh Dale Carnegie, t�c gi? cu?n �?c nh�n t�m, cung ph?i nh?n l� qu� nhu v�ng.

5. Ki�n t�m

Ph?i ki�n nh?n m?i l�m d?u d?u m?t c�ng vi?c trong h�ng nam, h�ng ch?c nam du?c. Ph?n d�ng ch�ng ta kh�ng s? g?ng s?c trong m?t l�c m� s? s? b?n ch�. Ngay trong s? gi�p d? ngu?i kh�c cung v?y, r�ng gi�p m?t l?n m?t s? ti?n l?n kh�ng ng?i b?ng c? d?u d?u m?i th�ng dua m?t s? nh?.

�?c ki�n nh?n d� x�y d?ng nh?ng k? quan ? th? gi?i, t?ng ta nh?ng ph�t minh c?a khoa h?c v� luu l?i nh?ng t�c ph?m ngh? thu?t b?t h?. Kim t? th�p Ai C?p l� c�ng tr�nh c?a h�ng ch?c nam; Watt c?i thi?n m�y hoi nu?c trong hai ch?c nam; Edison th� nghi?m c? ng�n l?n m?i ch? t?o du?c b�ng d�n di?n; Newton suy nghi ba ch?c nam - ch? kh�ng ph?i ch? nh�n m?t tr�i t�o r?t, nhu c� k? n�i - m?i t�m du?c l?c h?p d?n c?a v?n v?t; Gibbon s?a di s?a l?i cu?n �? qu?c La M� t�n t? trong hai ch?c nam; nh?c si Geradini b? ra mu?i hai gi? m?i ng�y trong hai ch?c nam d? h?c d?n violon; Virgile so?n cu?n En�ide trong mu?i hai nam; Montesquieu vi?t cu?n V?n ph�p tinh l� trong hai muoi lam nam; Arisote m?t mu?i nam d? vi?t cu?n Orlande Furtoso m� ch? b�n du?c tram b?n.

Carlyle so?n xong cu?n L?ch s? c�ch m?ng Ph�p dua cho b?n d?c, ngu?i n�y so � d? gia nh�n lu?m r?i dem nh�m b?p. �ng r?t bu?n, nhung kh�ng th?t v?ng, vi?t l?i li?n.

Adubon, m?t nh� sinh v?t h?c, v�o r?ng ? hai nam d? v? nh?ng gi?ng chim l?, v? xong, c?t h�nh trong h?p, r?i di du l?ch; khi tr? v?, chu?t d� d?c h?p m� nh?m h?t h�nh. �ng cung kh�ng n?n ch�, tr? v�o r?ng, v? l?i.

Ki�n nh?n nhu nh?ng v? d� th� vi?c g� m� kh�ng th�nh? N�n Burke d� n�i: �Mu?n th�nh c�ng th� d?ng bao gi? th?t v?ng; nhung n?u c� l�c th?t v?ng th� cung c? l�m vi?c trong s? th?t v?ng di�.

T�M T?T

1. Ph?i d?p s?t trong khi c�n n�ng.

�?ng d? t?n c�ng theo du?i c�i ng�y mai, n� h?a h?n nhi?u m� gi? l?i r?t �t.

2. �?ng l�m nhi?u vi?c m?t l�c, nhung l�m vi?c n�o th� h�y ch� � v�o vi?c ?y.

3. H�y di?t th�i mo m?ng n� l�m h?i ngh? l?c ta.

4. Kh�ng c� l�c n�o g?i l� l�c b? di c?. Vi nh�n ch? kh�c ngu?i thu?ng ? ch? bi?t d�ng nh?ng l�c b? di trong m?i ng�y d? l�m d?u d?u trong h�ng ch?c nam m?t c�ng vi?c h?u �ch.

5. �Mu?n th�nh c�ng th� d?ng bao gi? th?t v?ng; nhung n?u c� l�c th?t v?ng th� cung c? l�m vi?c trong s? th?t v?ng di�.

Tang Cu?ng Ngh? L?c

Chua ai d?nh du?c t?i d�u l� c�ng c?c c?a s? m?t nh?c v� t?i d�u l� b?t d?u s? l�m bi?ng.

(L?i khuy�n h?c sinh c?a m?t tru?ng h�m th? ? Ph�p)

1. �t c�ch t?p h�ng ng�y

Ngay t? h�m nay, d?u d?u m?i ng�y, b?n t? b?t bu?c m�nh l�m v�i h�nh d?ng c?n d�ng t?i ngh? l?c d? t?p nh?ng th�i t?t v� di?t nh?ng th�i x?u.

Ch?ng h?n:

- B?n quen d?y tr? th� s�ng mai nh?t d?nh d?y tru?c gi? di.

- B?n quen n?m r?n tr�n giu?ng n?m, mu?i ph�t sau khi th?c d?y th� s�ng mai b? t?t d� di m� nh?y xu?ng s�n li?n.

- B?n kh�ng t?p th? d?c m?i s�ng v� m?i t?i u? T?i nay b?n s? t?p mu?i ph�t tru?c khi di ng?.

- An xong, b?n thu?ng h�t m?t di?u thu?c? Sau b?a com trua nay, th? b? l? d� xem du?c kh�ng? R?i ng�y mai, b? h�t sau b?a an t?i; ng�y m?t, sau b?a di?m t�m, c? thay d?i nhu th? d? di?t th�i quen.

- M?i ng�y b?n h�t bao nhi�u di?u? H?t m?t g�i? C�c y si cho nhu v?y l� nhi?u qu�. Sao kh�ng r�t l?n l?n di? Ch?ng h?n trong b?n, nam ng�y d?u, b?t m?i ng�y hai di?u, r?i c? m?i tu?n sau; b?t th�m hai di?u n?a, cho t?i khi ch? c�n h�t m?i ng�y nam, s�u di?u? N?u b? du?c lu�n th� c�ng hay, ngh? l?c c?a b?n l�c d� d� tang l�n nhi?u l?m d?y.

- B?n thu?ng tr? trong vi?c h?i �m cho b?n b�, b� con? L?n sau, nh?n du?c thu c?a ai, b?n nh? tr? l?i li?n. �?ng d? d?n ng�y mai vi?c g� c� th? l�m h�m nay du?c.

- B?n l?i c� th�i nh?n du?c thu th� x� ra coi ngay, nhi?u khi tru?c m?t nh?ng ngu?i l?, nhu v?y c� v? kh�ng l?ch s?. R�ng t? ch? m?t ch�t n�o, d� nh?n du?c thu m� b?n mong d?i t? l�u th� cung d? d�, mu?i lam ph�t sau s? d?c.

- B?n ph?i �m g?i d�i m?i ng? du?c u? H?i t?n cu b?n c� v�c theo g?i d�i d? �m kh�ng?

- T? ng�y mai ch�ng ta d�nh gi?y l?y, d�nh cho th?t b�ng, kh�ng c?n mu?n ngu?i ? n?a, b?n d?ng � ch??

- B?n b?o trua kh�ng c� b�o d? d?c th� ng? kh�ng du?c? �� cung l� m?t th�i quen, kh�ng h?i l?m, nhung di?t di th� ch? c� l?i.

- B?n hay chen ti?ng Ph�p v�o gi?a m?t c�u ti?ng Vi?t? B�y gi? ngu?i ta kh�ng th�ch c�i th�i d� n?a r?i, n� t? r?ng �c ta l�m bi?ng t�m ti?ng v� ta kh�ng ch?u kh� luy?n ti?ng m?.

N?u t? x�t m?t c�ch nghi�m ng?t ta s? th?y b?n m�nh ai cung c� h�ng ch?c t?t x?u nh?, l?n l?n b? du?c d? ba ph?n tu l� c� m?t tu c�ch d�ng khen r?i. Khi b? m?t t?t, m?i d?u ta th?y kh� khan, sau nh? th�i quen, ta s? th?y d? d�ng. Tuy nhi�n, nhu t�i d� n�i trong m?t chuong tr�n, ta ph?i d? ph�ng th�i quen, n� l�m cho ta kh�ng ph?i g?ng s?c n?a m� ngh? l?c c?a ta kh�ng c� d?p d�ng t?i. V� v?y, khi d� t?p du?c m?t th�i t?t, n�n t?p th�m m?t th�i kh�c d? t? b?t ta ph?i g?ng s?c.

Trong cu?n B?y bu?c d?n th�nh c�ng, Gordon Byron khuy�n ta:

- �?t tr? l?i trong h?p m?t tram c�y qu?t ho?c m?t tram mi?ng gi?y nh?, l�m r?t t? t?, d?u d?u v� ch� � v�o c�ng vi?c.

- �?m di d?m l?i trong nam ph�t v�i ch?c v?t nh?.

- Khoanh tay d?ng tr�n m?t gh? trong nam ph�t. Nhu v?y c� v? di�n, nh?t l� khi c� ai tr�ng th?y, nhung n?u r�ng gi? du?c di?u b? ?y m?c d?u c� ngu?i ph� th� d?c t? ch? d� kh� m?nh r?i d?y.

Nh?ng h�nh d?ng ?y k? c?c th?t, song ch�nh v� k? c?c m� n� b?t ta ph?i v?n d?ng d?n ngh? l?c.

2. �t quy t?c n�n nh?

Khi t?p luy?n, b?n n�n nh? nh?ng quy t?c n�y:

- Mu?n di?t m?t th�i x?u th� d?ng ng?n ng?i, ph?i x?n tay t?n c�ng n� li?n, cung nhu ngu?i mu?n t?p l?i ph?i nh?y �m xu?ng nu?c, c�ng do d? c�ng h?i cho ngh? l?c.

- Ph?i ti?n ch?m ch?m, d?ng qu� hang h�i m� v?i v�ng l�m nh?ng vi?c kh� ngay, nhu v?y l? th?t b?i th� ho� n?n ch� m� b? d? chuong tr�nh.

V� l? d�, Arnold Bennett, trong cu?n S?ng 24 gi? m?t ng�y d� khuy�n ta:

�� Xin b?n d?c d? ph�ng l�ng hang h�i c?a b?n. N� c� th? ph?n b?n v� l�m b?n l?c l?i d?y. N� la l?n l�n d? b?n d�ng n�, m?i d?u b?n kh�ng l�m tho? m�n n� du?c, n� d�i h?i nhi?u hon, nhi?u hon n?a; n� n�ng n?y mu?n d?i n�i l?p s�ng. H? l�m kh�ng d? m? h�i th� n� kh�ng b?ng l�ng. R?i khi n� th?y b?n d? m? h�i tr�n, th�nh l�nh n� lan d�ng ra, ch?t m� kh�ng k?p tr?i:

�T�i ch?u kh�ng du?c n?a r?i�.

V?y l�c d?u, xin b?n t?p m?i ng�y m?t ph�t th�i v� l�m nh?ng vi?c d?, l?n l?n s? tang l�n nam ph�t n?a v� l�m nh?ng vi?c kh� hon. Ph?i tr�nh m?i s? th?t b?i trong vi?c r�n ngh? l?c.

�M?t s? th?t b?i t? n� c� d�ng k? g� d�u, n?u n� kh�ng l�m m?t l�ng t? �i v� t? tin c?a ta (�). T�i kh�ng cho r?ng m?t th?t b?i v? vang c�n hon m?t th�nh c�ng nho nh?. T�i r?t th�ch nh?ng th�nh c�ng nho nh?. M?t th?t b?i v? vang kh�ng dua t?i d�u c?; m?t th�nh c�ng nho nh? s? dua t?i m?t th�nh c�ng kh�c kh�ng nh? d�u�.

Ph?i l�m d?u d?u, kh�ng ngh? ng�y n�o v� m?i ng�y ph?i ti?n th�m m?t ch�t. T�i d� c� l?n th?y m?t b� gi� g?n s�u ch?c tu?i, g?y ?m m� �m m?t con heo n?ng c� l? g?p ru?i b�, t? trong nh� xu?ng s�ng d? t?m cho n�. T�i khen b� m?nh qu�, b� d�p:

- T�i nu�i n� t? h?i m?i sanh, ng�y n�o cung �m n� dem t?m, n�n quen di.

L?i n�i d� ch?a c? c�i b� quy?t d? th�nh c�ng trong vi?c luy?n s?c, luy?n tr� v� luy?n d?c.

- M?i khi th?y mu?n ngh?, ta n�n g?ng s?c th�m m?t ch�t, m?t ch�t th�i. Ch?ng h?n b?n d� h?c m?t gi? Anh ng?, th?y h?c mu?n �kh�ng v�� n?a, b?n d?nh g?p s�ch l?i di choi, nhung h�y khoan, xin b?n h�y r�ng ng?i th�m nam ph�t n?a, �n l?i b�i cu d�. Nam ph�t th�m d� c� l? kh�ng l?i g� m?y cho s? h?c c?a b?n, nhung r?t c� l?i cho s? r�n ngh? l?c. Th?t d�ng nhu m?t tru?ng h�m th? n? ? Ph�p d� b?o h?c sinh: �Chua ai d?nh du?c t?i d�u l� c�ng c?c c?a s? m?t nh?c v� t?i d�u l� b?t d?u c?a s? l�m bi?ng�.

3. T? ki?m so�t v� t? ph?t m�nh

H?i nh?, c�n c?p s�ch t?i tru?ng, n?u kh�ng v� gia c?nh b� bu?c, th� ai cung h?c d?n noi d?n ch?n. L?n l�n, theo m?t l?p h�m th? th� tram ngu?i ch? du?c hai muoi ngu?i th�nh c�ng. S? di v?y ch? t?i h?i nh? c� cha m? r?y, c� th?y gi�o ph?t, m� l?n l�n ta du?c t? do, mu?n h?c th� h?c, mu?n ngh? th� ngh?. Cho n�n mu?n c� k?t qu?, ta ph?i t? ki?m so�t r?i ph?t. V?y m?i bu?i t?i, tru?c khi di ng?, ho?c �t nh?t cung m?i tu?n m?t l?n, ta t? x�t xem:

- Trong ng�y d� c� l�m d�ng theo chuong tr�nh d� d?nh kh�ng.

- C� ch� � v�o m?i c�ng vi?c kh�ng.

- �� di?t du?c th�i x?u n�o.

- �� t?p th�m du?c th�i t?t n�o.

- H?c du?c nh?ng g�.

- L�m du?c nh?ng vi?c g� c� �ch.

- C� theo d�ng nh?ng l?i khuy�n trong cu?n n�y kh�ng.

Ta n�n ghi nh?ng th?t b?i v� th�nh c�ng v�o m?t cu?n s? tay v� m?i th�ng t?ng c?ng l?i xem ti?n hon th�ng tru?c du?c bao nhi�u.

N?u ti?n du?c nhi?u th� ta t? thu?ng m?t c�i g� d�; n?u th?t l�i th� ph?i t? ph?t b?ng c�ch n�y hay c�ch kh�c, ch?ng h?n, lu�n trong m?t tu?n ph?i d?y s?m hon mu?i ph�t, ho?c m?i ng�y h�t b?t di hai di?u thu?c.

Kh�ng n�n khoan h?ng m� cung kh�ng n�n qu� nghi�m kh?c v?i m�nh. N?u ta t? ph?t m?t c�ch n?ng qu�, theo kh�ng n?i, th� ta s? b? h?t, c�ng phu luy?n t?p s? m?t, v� ta d�m li?u, d� l? r?i, cho l? lu�n.

T�i c�n nh?, h?i t�m, ch�n tu?i d?c trong Qu?c van gi�o khoa thu truy?n m?t ngu?i r�n r�n t?ng bu?c tr�n m?t qu�ng du?ng l?y l?i nhung ngu?i ?y l? d?m nh?m m?t vung nu?c, b�n tung to� l�n l?m h?t qu?n �o, t? d� kh�ng c�n gi? � g� n?a, bu?c c�n tr�n du?ng. T�i kh�ng hi?u t?i sao b�i h?c d� d?p m?nh v�o �c t�i d?n n?i b�y gi? nh?m m?t l?i, t�i c�n th?y d? chi ti?t c?a t?m h�nh tr�n b�i: m?t ngu?i d�n �ng b?n �o d�i den, d?i khan den, di d�i gi�y ta, khom khom bu?c tru?c c?a � Quang Chu?ng, d?u ph? H�ng Chi?u t?i H� N?i.

B�i d� ch?a m?t t�m l� r?t d�ng v� m?t l?i khuy�n d�ng ghi: ph?i gi? sao cho d?ng c� di?u g� d? t? khinh minh du?c, m?t ngu?i d� t?i nu?c t? khinh m�nh r?i l� m?t ngu?i b? di. T? d?t h�nh ph?t cho m�nh m� r?i b? kh�ng theo, t?c th� l� t? khinh m�nh r?i v?y.

4. V? sinh th�n th?

Th�n th? c� kho? m?nh th� tinh th?n m?i s�ng su?t m� ngh? l?c m?i c?ng r?n, n�n vi?c quan tr?ng nh?t l� ph?i gi? v? sinh. �� c� nhi?u s�ch b�n k? v? v?n d? d� m� trong cu?n B?y bu?c d?n th�nh c�ng cung d� c� m?t chuong tr�nh v? c�ch luy?n t?p v� gi? g�n th�n th?, ? d�y t�i ch? xin nh?c qua l?i v�i di?u ch�nh:

- �?ng an nhi?u qu�, m� ch? n�n an nh?ng ch?t d? ti�u v� l�nh

- Tr�n b?n muoi tu?i, b?a t?i n�n an �t di v� trong khi ta ng?, b? ti�u ho� g?n nhu ngh? h?n, kh�ng v?n d?ng n?a, n?u an nhi?u, s? kh�ng ti�u, s�ng d?y th?y d?ng mi?ng, kh�ng vui v?.

- N�n di b? nhi?u.

- N�n t?p th? d?c m?i ng�y, nh?t l� t?p th�m h� h?p. S�ng, khi m?i t?nh d?y v� t?i, tru?c khi di ng?, h�t t? t? kh�ng kh� trong s?ch cho d?y ph?i, n�n th? trong t�m hay mu?i gi�y, r?i t? t? th? ra, nhu v?y hai ch?c l?n.

- M?i an no d?ng n�n l�m nh?ng vi?c c?n suy nghi nhi?u, k?o d? sinh b?nh dau bao t?.

- Sau t�m gi? t?i cung n�n d? �c ngh? ngoi, su?t ng�y b?n d� l�m nhi?u vi?c tinh th?n v� n?u b?n thu?ng kh� ng?.

- Tr�n kia t�i d� khuy�n n�n t?p g?ng s?c, m?i ng�y th�m m?t ch�t; tuy nhi�n d?ng l�m vi?c qu� d?. S? ngh? ngoi cung c?n nhu s? l�m vi?c v� c� ngh? ngoi m?i l�m vi?c du?c.

5. V? sinh tinh th?n

V? sinh tinh th?n cung quan tr?ng nhu v? sinh th�n th?. N�n:

- Tr�nh nh?ng tu tu?ng h?c �m, ch�n n?n.

- G?n nh?ng ngu?i t? t�n, c� ngh? l?c, m� d?ng giao du v?i nh?ng k? bi quan.

- �?c nhi?u ti?u s? danh nh�n.

Trong cu?n T? h?c d? th�nh c�ng, t�i d� gi?i thi?u nh?ng s�ch trong m?c �Voici les meilleurs livres de culture humaine et biographie� c?a nh� France Efficience. N?u b?n bi?t d?c ti?ng Ph�p th� trong t? s�ch kh�ng n�n thi?u nh?ng cu?n ?y.

Nhi?u cu?n Danh nh�n k� s? nhu cu?n Tolstoi c?a Stephan Zweig, Mahatma Gandhi c?a Louis Fischer, Lincoln c?a Dale Carnegie, Van Gogh c?a Irving Stone, nh?t l� ti?u s? c�c v? gi�o ch? nhu Th�ch Ca, Gi�su d?c d� h?p d?n nhu ti?u thuy?t m� b? �ch th� v� ng?n.

X�t d?i c�c vi nh�n, ta th?y c�c v? ?y tuy ch� kh�, t�i d?c hon ta, nhung sinh ra cung c� nh?ng t?t x?u nhu ta, nh?ng nhu nhu?c nhu ta v� trong d?i g?p nh?ng ho�n c?nh kh� khan g?p tram ta, m� ch? nh? ngh? l?c, d� th?ng du?c m?i tr? ng?i, tr? n�n nh?ng b?c anh h�ng ho?c �n nh�n c?a lo�i ngu?i. B�i h?c d� k�ch th�ch ta bi?t bao!

D�mosth�me ch?ng h?n, h?i nh? ch? l� m?t anh ch�ng c� lam, an n�i ?p a ?p �ng. Nhung �ng y�u nu?c m?t c�ch n?ng n�n, m� bi?t nu?c �ng s?p b? vua Philippe x? Mac�doine x�m chi?m. �ng t? nh?n b?n ph?n h� h�o d?ng b�o ch?ng Philippe d? c?u nu?c kh?i b? c�i ho? l�m n� l? ngo?i nh�n. H� h�o l�m sao du?c, khi �ng c� t?t c� lam? C� lam th� ai th�m nghe?

�ng nh?t d?nh th?ng t?t ?y, ra b? bi?n ng?m cu?i trong mi?ng r?i t?p h� h�t dua v?i ti?ng s�ng d?i duong. R?i ng�y d�m �ng suy nghi, t�m nh?ng ch?ng c? d? v?ch c�i d� t�m c?a Philippe, nh?ng l?i l? d? do�n k?t d?ng b�o ch?ng l?i k? th� chung.

Khi d� t?p luy?n thu?n th?c r?i, �ng b�n di chu du kh?p nu?c k�ch th�ch l�ng �i qu?c c?a d�n ch�ng, l�i cu?n h�ng ng�n, h�ng v?n th�nh gi?. Di?n van c?a �ng h�ng h?n d?n n?i vua Philippe d?c xong ph?i khen:

�N?u tr?m du?c nghe D�mosth�me di?n thuy?t th� ch?c tr?m cung d� c?m kh� gi?i ch?ng l?i tr?m r?i�. Nh?ng di?n van ?y c�n luu truy?n d?n ng�y nay v� du?c li?t v�o nh?ng �ng van b?t h? c?a nh�n lo?i.

Gandhi g?y nhu con m?m, c�n s? kh�ng du?c b?n ch?c kil�. Tr�ng b?c h�nh ch?p �ng ng?i ? �H?i ngh? b�n tr�n� b�n c?nh nh?ng ngu?i Anh cao l?n, ph?p ph�p, ta c� c?m tu?ng �ng l� m?t ngu?i ?m d�i, ch? c�n da b?c xuong. V?y m� s?c m?nh tinh th?n c?a �ng kinh thi�n, l�m c? th? gi?i kh�m ph?c. �ng c?m d?u m?t phong tr�o ch?ng th?c d�n l?n nh?t ? d?u th? k? n�y, phong tr�o b?t h?p t�c v?i Anh v? m?i phuong di?n: ch�nh tr?, kinh t?, x� h?i.

Phong tr�o lan r?t mau, nhi?u th?m ph�n, lu?t su ?n kh?ng kh�i d?t h?t �u ph?c, x�t n�t b?ng c?p r?i qu?n cho�ng di ch�n kh�ng, d?t v?i, c�y ru?ng d? s?ng. Nhi?u ngu?i ?n r�t ti?n g?i trong c�c ng�n h�ng Anh ra, nhi?u tru?ng h?c Anh d�ng c?a v� h?c sinh b? h?c g?n h?t, nhi?u c?a h�ng ngo?i ho� ph� s?n v� kh�ng ai mua, h�ng v?n ngu?i kh�ng ch?u d�ng thu?, kh�ng ch?u di l�nh cho Anh.

Ch�nh ph? Anh gi?n d?, h? ng?c �ng. �ng vui v? v�o t� v� m?i l?n ngu?i Anh x? ?c th� �ng tuy?t th?c d? ph?n kh�ng. Tru?c sau �ng n?m kh�m c? ch?c l?n, nh?n an non hai ch?c l?n, nhi?u l?n t?i b?t t?nh.

M?i l?n ? ng?c ra, �ng l?i di kh?p noi, h� h�o d�n ch�ng do�n k?t v?i nhau, y�u m?n l?n nhau v� c�ng t?y chay ngu?i Anh. T?i d�u �ng cung du?c h�ng do�n ngu?i d�ng nhu ki?n bao v�y �ng d? nh�n m?t �ng, h�n ch�n �ng. Ch�nh ph? Anh s? �ng, kh?p th? gi?i t?ng �ng ch?c th�nh s?ng.

Nam 1946 ?n �? du?c d?c l?p, nhung �ng v?n chua cho b?n ph?n �ng d?i v?i d?ng b�o l� h?t. �ng kh�ng v? vu?n tr?ng c�y, c�u c� nhu Washington; �ng v?n ti?p t?c hy sinh cho qu?c gia, l?i lang thang kh?p noi, dem l�ng ch� nh�n, ch� th�nh d? r�ng ho� gi?i nh?ng xung d?t gi?a ngu?i H?i v� ngu?i ?n v� b? m?t thanh ni�n cu?ng nhi?t �m s�t trong l�c �ng gi?ng d?o tuong th�n, tuong �i. C? th? gi?i b�i ng�i khi hay tin t�m h?n thanh cao d?y d?c hy sinh ?y kh�ng c�n ? nh�n gian n?a.

Jack London v? d?c d? kh�ng th? v� du?c v?i Gandhi, nhung v? ki�n nh?n th� cung l� c? kim hi h?u. Kh�ng c� ai m� h?i tr? long dong nhu �ng, l�m c� t?i h�ng ch?c ngh?: b?i b?p, thu? th?, phu b?n t�u, th? m�y, theo b?n cu?p bi?n, di t�m v�ng, san h?i c?u, c� h?i di an m�y, ng? trong c�c toa xe ch? h�ng, trong c�c c�ng vi�n ho?c ? gi?a d?ng ru?ng. �ng d� b? nh?t kh�m c? tram l?n ? M?, ? M? T�y Co , ? Trung Hoa, Nh?t B?n, Tri?u Ti�n v� c�i t?i v� gia cu, v� ngh? nghi?p.

Nhung m?t h�m d?c cu?n Robinson Crusoe �ng m� t?i n?i qu�n an, r?i t? d� ng�y n�o cung l?i thu vi?n d?c s�ch, m?i ng�y d?c mu?i, mu?i lam gi?, g?p c�i g� d?c c�i n?y, t? Shakespeare t?i Karl Marx.

R?i h?i mu?i ch�n tu?i, ch�n nh?ng ngh? tay ch�n, ch�n di an xin, d? b? d�nh d?p, nh?t kh�m, �ng xin v�o h?c m?t tru?ng trung h?c, h?c ng�y h?c d�m, v� k?t qu? l�m cho c�c gi�o su tr? m?t: chuong tr�nh b?n nam, �ng ch? h?c c� ba th�ng r?i thi d?u v�o tru?ng �?i h?c Californie.

�ng nghi�n c?u nh?ng ti?u thuy?t n?i danh nh?t th? gi?i d? h?c thu?t vi?t r?i b?t d?u nhi?t cu?ng vi?t: m?i ng�y nam ng�n ch?, nghia l� hai ch?c ng�y th� xong m?t ti?u thuy?t. M?i d?u nh?ng truy?n ng?n c?a �ng b? c�c nh� xu?t b?n g?i tr? l?i, �ng kh�ng th?t v?ng, c? ti?p t?c vi?t. T?i khi cu?n �Ti?ng g?i c?a r?ng� du?c hoan ngh�nh th� danh �ng m?i ng�y m?i l�n nhu di?u. Trong kho?ng mu?i lam nam � �ng m?t h?i 40 tu?i � tr�n nam ch?c t�c ph?m ra d?i, nhi?u cu?n du?c d?ch ra hon hai ch?c th? ti?ng, b�n du?c h�ng tri?u b?n v� l�m kh?p th? gi?i say m�. T? d?u th? k? t?i nay kh�ng c� nhi?u ti?u thuy?t gia n�o tru?c ngh�o h�n nhu �ng m� sau th�nh c�ng r?c r? nhu �ng. �ng du?c v?y l� nh? d?c ki�n nh?n th?ng h?t m?i ngh?ch c?nh, r?i l?i d?ng ngh?ch c?nh v� ch�nh cu?c d?i lang thang kh?p th? gi?i c?a �ng d� gi�p �ng t�i li?u d? tru?c t�c.

T�M T?T

1. M?i ng�y n�n b? ra v�i l�c t?p nh?ng th�i t?t v� di?t nh?ng th�i x?u.

Khi di?t m?t th�i x?u, d?ng n�n ng?n ng?i m� ph?i t?n c�ng li?n.

Ph?i ti?n ch?m ch?m, m?i d?u d?ng hang h�i, v?i v�ng qu�; r?i m?i ng�y ti?n l?n l?n, t?p l�u hon, l�m nh?ng vi?c kh� hon.

Ph?i l�m d?u d?u, kh�ng du?c ngh? ng�y n�o.

M?i ng�y th?y mu?n ngh? th� n�n g?ng th�m m?t ch�t.

2. Ph?i t? ki?m so�t m�nh m?i ng�y ho?c m?i tu?n r?i d?t ra l? t? thu?ng ph?t m�nh. �?ng qu� khoan h?ng m� cung d?ng qu� nghi�m kh?c v?i m�nh. Ph?i bi?t t? lu?ng s?c.

3. N�n gi? v? sinh th�n th? - Ngu?i kho? m?nh th� ngh? l?c m?i c?ng r?n - nh?t l� v? sinh v? tinh th?n, nghia l� nu�i nh?ng tu tu?ng l?c quan, g?n gui nh?ng ngu?i t? tin, cuong ngh? v� d?c nhi?u ti?u s? vi nh�n.