Nhắc đến thơ tình chúng ta đặc biệt không thể không nhắc đến Xuân Quỳnh. Nếu tình yêu là hương vị đẹp đẽ của cuộc sống thì thơ Xuân Quỳnh như một thế giới thu nhỏ tham lam chứa đựng tất thảy những hương vị ấy. Xuân Diệu cũng đã từng khao khát một cuộc đời sống đẹp với cách sống vội vã để tận hưởng hương sắc "thời tươi" của cuộc đời. Còn với Xuân Quỳnh bà lại ấp ủ trong mình khát vọng muốn tan ra muốn hòa vào hương vị tình yêu để được bất tử với cuộc đời. Khi những tư tưởng lớn gặp nhau, những khao khát của họ đều là một quan niệm nhân văn cao cả. Xuân Quỳnh đốt cháy cảm xúc của những trái tim đang yêu, làm bùng lên khát vọng về một tình yêu cao cả và qua bài thơ "Sóng" đã làm rõ những điều đó để từ hình tượng sóng như một nét tương đồng trong việc thể hiện cảm xúc của nhân vật "em" .

 Chẳng phải tự nhiên mà Xuân Quỳnh được mệnh danh là nữ hoàng thơ tình. Cùng viết về tình yêu trong dân ca, ca dao đã có rất nhiều, thế nhưng khi đến với ngòi bút của Xuân Quỳnh, người ta có thể như mường tượng ra sự rạo rực trong lòng và nỗi nhớ cồn cào sâu thẳm trong tâm khảm. Đó có thể là sự độc đáo khi bà chọn hình tượng sóng làm hình ảnh ẩn dụ cho hình ảnh em. Đầu đề bài thơ là Sóng và cả bài thơ được dệt bằng hình tượng trung tâm ấy. Cùng với hình tượng sóng còn có một hình tượng nữa là em – cái tôi trữ tình của nhà thơ. Sóng là hình ảnh ẩn dụ nói về tâm trạng người con gái đang yêu, là sự hóa thân, phân thân của cái tôi trữ tình. Sóng và em tuy hai mà mà một, có lúc phân đôi để soi chiếu vào nhau, làm nổi toát sự tương đồng; có lúc lại hòa nhập vào nhau để tạo nên sự âm vang, cộng hưởng. Hai hình tượng này đan cài, quấn quýt với nhau như hình với bóng, song song tồn tại từ đầu đến cuối bài thơ, soi sáng, bổ sung cho nhau nhằm diễn tả một cách mãnh liệt, sâu sắc và thấm thía hơn khát vọng tình yêu đang cuồn cuộn trào dâng trong trái tim người con gái.

Là một người trải qua nhiều đổ vỡ trong tình cảm vì thế mà thơ bà gợi nhiều những khát khao tình cảm của người phụ nữ. Qua bài thơ Sóng được viết ở cửa biển Diêm Điền đã thể hiện rất rõ những khát khao ấy. Sử dụng linh hoạt giữa hai hình tượng "sóng-em" đã tăng tính hình tượng, cảm xúc cho bài thơ :

" Dữ dội và dịu êm 

Ồn ào và lặng lẽ

Sông không hiểu nổi mình

Sóng tìm ra tận bể"

Những trạng thái đối lập của sóng được thể hiện cụ thể qua 4 tính từ liên tiếp "dữ dội" >< "dịu êm" ; "ồn ào" >< "lặng lẽ". Đây là một chi tiết rất thực từ sự quan sát của Xuân Quỳnh.Khi biển bình yên thì sóng dịu êm lặng lẽ, còn khi biển động thì sóng dữ dội, ồn ào - đây là đặc điểm muôn đời của sóng, là uuy luật tất yếu của tự nhiên. Xuân Quỳnh không sử dụng những từ biểu đạt quan hệ tương phản như "tuy-nhưng" mà dùng từ "và" như một sự nối tiếp không ngừng. Trạng thái ấy không chỉ đối lập mà cộng hưởng nối tiếp. Những cái tương phản lại là thống nhất, trong cái "dữ dội" lại có cái "dịu êm", trong cái "ồn ào" vẫn có sự "lặng lẽ" đã ẩn dụ  cho tâm trạng phức tạp của người con gái đang yêu.Mượn sóng để nói chuyện lòng mình, XQ đã diễn tả cụ thể trạng thái vô cùng phong phú, phức tạp của trái tim người đang yêu. Tình yêu là quà tặng vô giá mà thượng đế ban cho con người. Với người con gái yêu là mong ngóng giận dỗi, hờn ghen, nhớ nhung. Những đối cực ấy rất phổ biến giống như một nhà thơ Đức đã viết :

" Em bảo anh đi đi

Sao anh không đứng lại

Em bảo anh đừng đợi

Sao anh vội về ngay"

Miệng bảo đi nhưng trong lòng vẫn mong người đứng đợi, giục đừng đợi rồi lại trách sao nỡ vội về. Nét đối nghịch này đã tạo nên sự đáng yêu nữ tính của người con gái. Đâu đó, ta gặp một tư tưởng tương đồng :

" Anh yêu em như anh yêu đất nước

Vất vả, đau thương, tươi thắm, vô ngần"

                              ( Nguyễn Đình Thi )

Chỉ hai câu, bốn tính từ cùng phép đối nhưng thứ mà XQ gợi ra đâu chỉ là hình tượng con sóng mà đã gợi ra cả một trời xúc cảm, những cung bậc trong tình yêu. Sức mạnh của câu thơ nằm ở sức gợi trong từng ngôn từ cấu thành, kết tinh thành mạch tư tưởng mang tính hiện thực nào phải xa xôi. XQ đưa người đọc chứng kiến một nhân vật "em" hoàn toàn mới mẻ và mang một vẻ đẹp của người con gái hiện đại :

Sông không hiểu nổi mình

Sóng tìm ra tận bể "

Bằng phép tu từ nhân hóa " Sông" vì "không hiểu nổi mình" nên "Sóng" đã "tìm ra tận bể" . Sông chỉ là một phạm vi nhỏ hẹp cũng như sóng muốn vươn tới bể rộng để thỏa sức vẫy vùng. Sông và bể là hình ảnh ẩn dụ cho những không gian sống, không gian yêu, những giới hạn. Người con gái hay cũng chính là "sóng" muốn tìm tới một cái lớn lao, không chịu chấp nhận cái tầm thường chật hẹp. Một tư tưởng thoát li hẳn với tư tưởng phong kiến, người con gái trong thơ cổ vẫn luôn nằm trong thế bị động :

" Thân em như tâm lụa đào

Phất phơ giữa chợ biết về tay ai "

Nay đã được đứng ở thế chủ động với hành động "tìm" quyết theo đuổi khát vọng của mình đến cùng dẫu có thế nào chăng nữa.Vốn dĩ, sông chạy ra biển vì thế mà sóng mới theo ra xa nhưng ở đây sóng chủ động vươn tới, tách biệt với sông cho thấy một sức mạnh, khát vọng mãnh liệt đạt tới tình yêu đích thực. Phút chốc người đọc nhớ lại những định kiến xưa đã cản trở nguyện ước hạnh phúc tình yêu của người con gái :

"Yêu anh chẳng dám nói ra

Sợ mẹ bằng đất, sợ cha bằng trời"

Nay XQ thổi vào hồn thơ một động lực mới, phải chủ động hơn trong tình yêu, vì :

" Suốt cuộc đời biển gọi những ước mơ

Nỗi khát vọng những chân trời chưa đến "

Nói như Xuân Diệu :

" Yêu tha thiết thế vẫn còn chưa đủ

Phải nói yêu anh đến trăm bận nghìn lần "

Như vậy bằng nghệ thuật nhân hóa, ẩn dụ, từ ngữ chọn lọc chính xác tinh tế đã gợi cho ng đọc những cung bậc cảm xúc chân thực nhất trong tình yêu của người con gái cùng niềm khát khao chủ động vươn tới một tình yêu đích thực . Chỉ với 4 câu thơ nhưng với nội lực của nó đã đủ mở ra một tư tưởng mới, xua tan những định kiến về tình yêu của người phụ nữ. "Vùng ánh sáng" của ngôn từ, của quan niệm về tình yêu đã lan tỏa ra như tiếng hét của XQ đang đau xót cho tình cảm có nhiều trắc trở : tôi và những người phụ nữ này cần được yêu thương, sẵn sàng tìm đến tình yêu đích thực của trái tim.

Mỗi một nhà thơ là một phong cách, mỗi một tư tưởng đều được dệt nên bằng những quan điểm riêng. XQ đứng vững trong lòng người đọc cũng chính vì những điều ấy, mà thơ của XQ lại rất thành thật chẳng chút phô trương. Chính bởi vậy mà hình tượng em cũng hiện lên chân thật như vậy, mới gần gũi với xúc cảm của mỗi một trái tim đang yêu như thế. giống như Diệp Tiếp đã từng nói :" Thơ là tiếng lòng " quả thực bài thơ Sóng cũng chính là nỗi suy tư, là tiếng lòng trăn trở không dứt của nữ thi sĩ về hạnh phúc lứa đôi. Thơ được nung nấu từ tình cảm, xuất phát từ tâm hồn, thơ thật sự tràn ra khi lòng mình ứ đầy những xúc cảm. Qua khổ thơ đầu tiên, người đọc cảm nhận rõ hơn về những tâm trạng của người con gái đang yêu và khát vọng muốn vươn tới nơi bao la rộng lớn.