Ang Nakaraan . . .

Tagaktak ang pawis ni Alberto habang patuloy siyang nagbubungkal ng lupa. Bawat hagod ng pala ay nagpapadama sa kanya ng bigat—hindi lang ng matigas na lupa kundi pati na rin ng bigat ng kanyang konsensya. Ang hangin sa paligid ay malamig, ngunit hindi iyon sapat upang pahupain ang init ng kanyang katawan, na pinaghalong pagod, takot, at pagkabalisa.

Matigas ang bahagi ng lupa na pinapala niya, parang tumatangging paghimlayan ng kanyang anak. Ilang ulit niyang isinaksak ang pala, pinipilit paluwagin ang lupang tila nanlaban. Nanginginig ang kanyang mga kamay, hindi lamang dahil sa pagod kundi dahil sa katotohanang hindi na niya mababawi ang kanyang nagawa.

Wala na siyang lakas upang dalhin pa sa malayo ang bangkay ni Lengleng. Ni wala siyang lakas ng loob upang tingnan pa ito nang matagal. Ang katawan ng kanyang anak ay nakahandusay sa tabi—malamig, wala nang buhay, at ang dating masayahing mukha ay ngayo'y hindi na makilala, isang durog na labi ng kanyang sariling kasalanan.

Hindi niya sinasadya ang nagawa niyang pagpatay kay Lengleng. Hindi niya ito ginusto, hindi niya ito pinangarap, ngunit sa huli, siya mismo ang nagpatay sa sariling dugo’t laman. Pilit niyang isinasara ang kanyang isipan sa katotohanang iyon, ngunit parang huni ng kuliglig sa dilim, hindi niya ito matakasan.

Habang patuloy sa pagbubungkal, narinig niya ang malamlam na sipol ng hangin, at saglit siyang natigilan. Isang saglit ng katahimikan, isang iglap ng pangamba. Tumingala siya, pilit inaaninag ang kakahuyan sa paligid, ngunit wala siyang nakita.

Muli niyang ipinagpatuloy ang pagbubungkal, mas mabilis, mas desperado. Kailangang matapos niya ito bago may makakita, bago may makahalatang may mali, bago lumalim ang gabi at magsimulang magsalita ang kadiliman.

Ngunit sa bawat paghampas ng pala sa lupa, tila may bumubulong sa kanyang tainga. Mahina. Malamig. Nakakakilabot.

At sa isang iglap, napansin niyang hindi na siya nag-iisa.

Hindi niya kailanman ginalaw ang kanyang anak—hindi niya ito hinawakan, hindi niya ito binuhat. Sa halip, pinatayo niya ito sa gitna ng kakahuyan, pinatagilid sa direksyon ng langit, habang siya naman ay nag-aalay ng dasal.

Iyon ang nais ng elemento.

Iyon ang kondisyon nito.

Noon pa man, naniniwala na si Alberto na may mga nilalang na matagal nang naninirahan sa mundong ito—mga nilalang na hindi kayang ipaliwanag ng agham. Matagal niyang pinag-aralan ang kanilang mga paniniwala, sinunod ang kanilang mga utos, at isang araw, nagsimula siyang makarinig ng mga bulong.

Hindi ito basta bulong.

Ito ay sipol—mahaba, banayad, ngunit may hatid na pangakong walang kamatayan at kasaganahan.

Iisa lang ang misyon ni Alberto sa buhay: ang makamtan ang kapangyarihang hindi matitinag ng panahon.

Habang patuloy siya sa kanyang ritwal, isang malamig na hangin ang lumigid sa kanya, at narinig niya ang isang sipol na hindi pangkaraniwan. Alam niyang ito ang hudyat. Nanginginig siya, ngunit hindi siya umatras. Pinanindigan niya ang kanyang kagustuhan.

Habang nakatalikod si Lengleng, dahan-dahan siyang pumulot ng isang malaking bato. Alam niyang sandali na lang at matatapos na ito.

Nang magsimula nang lumingon ang bata, kumaripas ng takbo si Alberto, at kasabay noon, isang malakas na sigaw ang gumapang sa buong kakahuyan. Nagliparan ang mga uwak, at ang kanyang kaba ay umabot sa sukdulan.

Dahil sa takot na magbago ang isip, buong pwersang hinampas ni Alberto ang mukha ni Lengleng gamit ang bato. Pumutok ang kanyang bungo. Humalo ang dugo sa lupa, at isang kalunos-lunos na tanawin ang bumungad sa kanya. Wala nang mukha ang kanyang anak—dugo at basag na laman na lamang ang natira.

Ngunit hindi pa rito nagtatapos ang kanyang sakripisyo.

Ang huling sangkap sa kanyang ritwal? Ang kanyang asawa.

Alam niyang paparating si Lusiana. At nang marinig niya ang kanyang mga yabag, isang mapait na ngiti ang gumuhit sa kanyang labi.

Itinago niya ang sarili sa likod ng isang matandang puno. Mahigpit niyang hinawakan ang pala, pinapanood ang asawa niyang desperadong tumatakbo sa kakahuyan, tinatawag ang pangalan ng kanilang anak.

"Lengleng! Anak! Nasaan ka?!" sigaw ni Lusiana, hapong-hapo at umiiyak.

Dahan-dahang lumapit si Lusiana sa duguang katawan ng bata. Paluhod siyang gumapang papalapit, nanginginig at hindi makapaniwala. Nang matitigan niya ang suot ng bata, humulagpos ang isang matinding hikbi mula sa kanyang lalamunan.

Si Lengleng.

Ang kanyang anak.

Bago pa siya nakapag-isip ng kahit ano, isang malakas na hampas ng pala ang dumapo sa kanyang pisngi.

Napahandusay siya sa lupa.

Nanginginig siya, pilit bumabangon, ngunit muling bumagsak nang muling ihataw ni Alberto ang pala sa kanyang mukha.

Narinig niya ang tunog ng nabaling buto.

Nararamdaman niya ang pagkalas ng laman sa kanyang balat.

At bago pa siya tuluyang mawalan ng ulirat, ang huling tunog na kanyang narinig ay ang sipol—mahaba, banayad, at may hatid na pangakong hindi niya kailanman maunawaan.

Sa huli, nanatiling nakatayo si Alberto sa ibabaw ng duguang katawan ng kanyang asawa.

Wala siyang nararamdamang pagsisisi.

Dahan-dahan niyang isinilid sa sako ang katawan ni Lusiana at Lengleng, pati na ang mga kalat na laman-loob sa lupa.

Habang naglalakad pabalik sa kanilang bahay, humihithit siya ng sigarilyo, nakangiti, at patuloy na sumisipol sa ilalim ng liwanag ng buwan.

"Makukuha ko na rin ang para sa akin."