Bandang alas-tres ng hapon...

Nakaupo si Lusiana malapit sa bintana, pinagmamasdan ang bakuran habang tinatamasa ang dampi ng sariwang hangin. Isang malalim na buntong-hininga ang kanyang pinakawalan, kasabay ng pagdaloy ng pangungulila sa kanyang puso. Dalawa na lamang silang magkasama ng kanyang anak, at ang pangarap niyang buo at masayang pamilya ay tila isang guniguni na lamang.

Nagpapakalma ang haplos ng hangin, tila isang ina na niyayakap siya upang dalhin sa mundo ng panaginip, nang biglang...

"Mama! Mama!"

Ang pag-iyak at pagsigaw ng kanyang anak ang nagpatayo kay Lusiana sa kanyang kinauupuan. Nanginginig at butil-butil ang pawis ni Lengleng, putlang-putla ang mukha nito habang humahangos sa kanyang harapan.

"Leng, bakit? Ano'ng nangyari? Bakit ang lamig ng mga kamay mo?" tanong niya habang hinahaplos ang nanginginig na mga palad ng bata.

Nagtagpo ang kanilang mga mata—mga matang punong-puno ng takot at pangamba. Mas lalong kinabahan si Lusiana. Hinapit niya ang anak sa kanyang dibdib, hinayaan itong huminga nang malalim bago siya muling nagtanong.

"Ano iyon, anak? Ano'ng nakita mo?"

Napalunok si Lengleng bago tuluyang makapagsalita. "Mama... may kumakanta sa kwarto ko."

Napakunot-noo si Lusiana. "Ano?"

Nilingon niya ang direksyon ng kwarto, bukas pa ang pinto nito. Huminga siya nang malalim bago muling ibinalik ang tingin sa anak. "Lengleng, ito ba'y isa na naman sa iyong mga biro?"

Ngunit hindi nagsisinungaling ang takot sa mga mata ng kanyang anak.

"Mama... si Papa yung naririnig ko."

Para bang huminto ang mundo ni Lusiana. Nanlamig ang kanyang buong katawan, dumagundong ang kanyang dibdib. Hindi. Hindi maaari.

"Leng, masamang biro 'yan! Huwag kang magbiro tungkol sa patay, lalo na sa iyong ama!" Napalakas ang kanyang boses, ngunit hindi niya napigilan.

Napangilid ang luha ni Lengleng at mahigpit na pinakawalan ang isang pahayag na nagpatayo ng balahibo ni Lusiana.

"Mama, sabi ni Papa sa kanta niya... pinatay niya raw tayo."

Nalaglag ang kanyang panga. Napatitig siya sa kanyang anak, hindi makapaniwala sa kanyang narinig. Nang biglang—

Sa gilid ng kanyang paningin, may dumaan na anino sa bukas na pinto ng kwarto ni Lengleng.

Dahan-dahan niyang inabot ang itak na nasa ilalim ng mesa. "Leng... kunin mo ang lubid sa kusina."

Ngunit hindi gumalaw ang kanyang anak.

"Ma... sabi ni Papa... huwag kang lalapit."

Hindi niya alam kung bakit, pero hindi niya kinaya ang titig ng kanyang anak. Nanginginig ang kanyang kamay habang sinisiguro ang hawak sa itak. Hindi siya maaaring matakot. Kailangan niyang siguruhin na wala sa kwarto ng kanyang anak ang kung sino mang naroon.

Dahan-dahan siyang humakbang papunta sa pinto.

Ang malamig na hangin ay biglang naglaho.

Ang ingay ng mga kuliglig ay tila naputol.

Bawat hakbang ay parang kumakalansing sa sahig, isang tunog na para bang hindi kanya ang mga paa niyang gumagalaw. Mas lumakas ang kabog ng kanyang dibdib. Hindi niya alam kung ano ang nasa loob ng kwartong iyon, pero ang isang bagay ay sigurado siya—may nakatingin sa kanya.

Dahan-dahan niyang pinihit ang pinto.

Bukas na ito, ngunit ang loob ay madilim. Napasikip ang kanyang dibdib.

Isang hakbang pa. Isa pa.

Hanggang sa... isang malamig na hangin ang dumaan sa kanyang batok, kasabay ng pagbulong ng isang tinig na matagal na niyang hindi naririnig.

"Nahanap mo na ba ako?"

Napapikit siya sa tindi ng kilabot na lumukob sa kanya. Napatalon siya nang may humawak sa kanyang braso—

Si Lengleng. Nanginginig at takot na takot.

"Mama... hanapin natin ang libingan ni Papa."

Hindi niya alam kung anong sumapi sa kanya. Pero isang bagay lang ang sigurado niya—kailangan nilang malaman ang totoo.

Mabilis nilang hinanda ang mga gamit. Isang lampara, isang itak, at isang piraso ng lubid. Itinali ni Lusiana ang lubid sa baywang ng kanyang anak at sa kanya, upang hindi sila magkahiwalay.

Malapit nang lumubog ang araw nang tumahak sila sa madilim na kakahuyan.

Habang naglalakad, hindi mawala ang bigat sa dibdib ni Lusiana.

"Bakit hindi ko maalala kung saan siya inilibing...?" bulong niya sa sarili.

Ang paligid ay tahimik. Masyadong tahimik.

"Mama..." Mahinang tawag ni Lengleng.

"Huwag kang magsalita, anak."

Ngunit hindi nakinig si Lengleng. Lumapit ito sa kanyang tainga at bumulong—

"Mama... may nakatingin sa atin."

Nanigas ang kanyang katawan. Hindi siya makalingon. Hindi siya makagalaw. Ngunit dama niya ang malamig na presensyang bumabalot sa kanila.

Dahan-dahang itinuro ni Lengleng ang isang sulok ng kakahuyan.

Hindi niya iyon nakita, pero alam niyang mayroong naroon. Isang bagay. Isang nilalang. Isang aninong matagal nang nagmamasid sa kanila.

Naputol ang kanyang pag-iisip nang marinig niya ang isang bagay na nagpatayo ng kanyang balahibo.

Isang sitsit.

Mahaba. Mabagal. Pasuray-suray na dumaan sa hangin.

Kasabay nito, bumigat ang paligid. Ang pakiramdam na parang may humihila sa kanya pababa.

Napasigaw si Lusiana nang maramdaman niyang nawawala ang lubid sa kanyang baywang.

"Lengleng?"

Wala na ang kanyang anak sa tabi niya.

Lumakas ang kanyang sigaw.

"Leng! Leng! Anak ko!"

Ngunit isang malamig na tinig ang lumutang sa dilim.

"Huli ka na, Lusiana..."