ÿþ ---------------------------------------------------------------------------------  

lÝi tña  

ChÉ tr» con mÛi có thà SÑng H¿t Mình. Tr» con không sã sÑng con ng°Ýi th­t cça chúng. Chúng c£m ngh) th¿ nào, chúng s½ tho£i mái và công khai biÃu lÙ ra y nh° v­y. Chúng bi¿t r¥t rõ chúng th­t sñ là gì. Chúng không c£m nh­n theo s¯c d¡ng bÁ ngoài. Chúng không quan tâm ¿n chuyÇn mình là con gái hay con trai, mình thuÙc Kitô giáo hay HÓi giáo, mình giàu hay nghèo. ó là lý do t¡i sao tr» con r¥t nh¡y c£m và r¥t dÅ bË tÕn th°¡ng. ó cing là lý do t¡i sao éc Giêsu nói r±ng N°Ûc TrÝi thuÙc vÁ các tr» nhÏ.  

Tr» con cing giÑng các anh hÁ ß ch× Ñi vÛi chúng, nhïng iÁu c¥m kõ cça xã hÙi và nhïng qui t¯c thiêng thánh ch³ng có °ãc gÝ ram nào c£. Chúng nói huõch to¹t sñ th­t, và chúng bám ri¿t l¥y sñ th­t. Nhïng biÃu t°ãng vÁ Ëa vË và chéc quyÁn cça ng°Ýi lÛn ch³ng gây ¥n t°ãng gì cho mÙt éa tr». Nó chÉ l¯ng nghe ti¿ng nói trong lòng nó, và nó ch³ng l¥y làm quan trÍng nhïng gì mà th¿ giÛi ánh giá cao. Nh° v­y, c£ éa tr» và anh hÁ Áu là nhïng ngôn sé. GiÑng nh° éc Giêsu, ó là nhïng ngôn sé mang d¥u mâu thu«n (Lc 2,32) trong mÙt th¿ giÛi c£m th¥y bË e do¡ bßi cung cách ¡n s¡ và ngay th³ng cça nhïng ngôn sé này.  

iÁu dÅ th°¡ng n¡i mÙt éa tr» không chÉ n±m ß tính cách vui t°¡i tho£i mái cça nó mà còn ß tinh th§n l¡c quan lì lãm cça nó nïa. Tr» em là biÃu t°ãng cça hy vÍng. Chúng xây nhïng lâu ài cát trên bãi biÃn và chúng cé ti¿p tåc xây i xây l¡i hoài, m·c cho các ãt sóng liên tåc tràn vào quét s¡ch t¥t c£. Chúng ngÓi ó, lì lãm xây l¡i lâu ài cça mình, lì lãm hy vÍng r±ng nhïng con sóng s½ buông tha và công trình cça mình s½ éng vïng.  

Xem th¿, tr» em, các ngôn sé, các thánh và các anh hÁ là nhïng ng°Ýi sÑng h¿t mình, nhïng ng°Ýi sÑng dÓi dào Ýi mình. Thánh Irênê th­t có lý Ã kh³ng Ënh r±ng Thiên Chúa °ãc tôn vinh khi con ng°Ýi sÑng dÓi dào .  

Tôi yêu quí t­p sách SÑng H¿t Mình, mÙt quyÃn sách ­m tính ngôn sé cça Earnest, b¡n tôi. Tôi th¥y n¡i anh mÙt tâm hÓn cça éa tr» và mÙt phong cách cça anh hÁ vÛi kinh nghiÇm d¡n dày.  

Fr. Ruben J. Villote  

------------------------------------------------------------------------------------------------------------  

NØI DUNG  

lÝi tña 4  

lÝi giÛi thiÇu 6  

Ch°¡ng mÙt:  

TrÓng cây nào, n qu£ n¥y! 11  

Ch°¡ng hai:  

N¿u h¡t lúa mì không thÑi i 22  

Ch°¡ng ba:  

Hãy mß ra 33  

Ch°¡ng bÑn:  

DÑi trá! DÑi trá! Ai ai cing dÑi trá! 52  

Ch°¡ng nm:  

MÙt gi¥c m¡ cho cuÙc Ýi 71  

Ch°¡ng sáu:  

Kh£o sát lòng mình 84  

Ch°¡ng b£y:  

Þ ây và bây giÝ hay ß ó và lúc ¥y 94  

K¿t lu­n 104  

ôi dòng vÁ tác gi£ 107  

cùng mÙt tác gi£ 108  

lÝi giÛi thiÇu  

Tôi luôn c£m th¥y vui s°Ûng m×i khi tình cÝ g·p mÙt anh b¡n ci và °ãc anh ta khen r±ng mình trông phong Ù h¡n tr°Ûc nhiÁu. LÝi khen này càng có ý ngh)a khi chính tôi cing ý théc rõ r±ng mình ã th­t sñ lÛn lên h¡n - không chÉ vÁ thà lý mà c£ vÁ tâm c£m. Nhïng cuÙc g·p gá nh° v­y luôn luôn làm tôi nhÛ l¡i l§n nÍ tôi g·p mÙt anh b¡n là linh måc. Anh hÏi tôi hai câu hÏi, r¥t ¡n s¡ nh°ng cing r¥t cào céa. Earnest, c­u ang làm gì? à tr£ lÝi, tôi mau m¯n kà ra mÙt lo¡t nhïng công viÇc sáng giá mà mình ang làm nh°: t° v¥n, d¡y hÍc, iÁu hành các khoá hÙi nghË, hÙi th£o, vv... Qu£ là lúc b¥y giÝ, tôi ang £m nh­n r¥t nhiÁu ho¡t Ùng và t¥t c£ các ho¡t Ùng ¥y Áu mang ý ngh)a phåc vå. RÓi, anh b¡n tôi hÏi: Này, v­y c­u có ang h¡nh phúc không? Tôi Ùt nhiên c£m th¥y chóng m·t, lúng ta lúng túng. Giá chi tôi có thà mÉm c°Ýi và nói Có à tr£ lÝi anh ta. Nh°ng tôi không thÃ. Và chính lúc ¥y tôi chãt hiÃu ra r±ng h¡nh phúc không duy ß ch× mÙt Ýi sÑng §y ho¡t Ùng, dù là nhïng ho¡t Ùng thanh cao ¿n m¥y i nïa.  

Tôi b¯t §u bÙc b¡ch n×i lòng mình vÛi anh ta, giãi bày vÁ nhïng lý do làm cho mình không c£m th¥y h¡nh phúc. Tôi ánh liÁu dÑc c¡n cho anh t¥t c£ nhïng gì ang diÅn ra trong lòng mình, nhïng iÁu mà tr°Ûc ó v«n °ãc che ­y kù bßi cái vÏ bÍc là cuÙc sÑng §y ho¡t Ùng cça tôi. Tôi nhìn th³ng vào mÙt sÑ sñ th­t n¡i con ng°Ýi tôi. Và khi tôi thành thñc nhìn l¡i chính mình và trang tr£i câu chuyÇn cça mình nh° v­y, tôi b×ng nh­n ra r±ng à có thà sÑng h¿t mình, thì tr°Ûc h¿t chúng ta ph£i Ñi diÇn vÛi con ng°Ýi th­t cça mình và hÍc bi¿t t­n dång cách tÑt nh¥t nhïng gì cuÙc Ýi trao cho mình.  

HiÇn nay, tôi v«n d¥n mình vào bao công viÇc, dù áp lñc không cng nh° tr°Ûc. ôi khi, tôi ngëng l¡i và tñ hÏi: Mình có ang h¡nh phúc không? Và th­t thú vË, tôi có thà dÅ dàng nói Có dù v«n nhìn nh­n r±ng Có, tuy không trÍn v¹n! GiÝ ây, Ñi vÛi tôi, h¡nh phúc là mÙt tâm tr¡ng; và giÑng nh° mÍi tâm tr¡ng khác, nó ¿n rÓi nó i. Không ai có thà tñ nh­n r±ng mình h¡nh phúc tròn §y, nh° kiÃu nhïng o¡n k¿t r¥t có h­u cça các câu chuyÇn cÕ tích: ... và hÍ sÑng h¡nh phúc mãi mãi! HiÇn nay tôi h¡nh phúc bßi vì tôi c£m nh­n °ãc niÁm vui và an bình do ã dàn x¿p °ãc mÙt cái gì ó bên trong b£n thân mình. Nh°ng tôi không h¡nh phúc trÍn v¹n, bßi vì n¡i tôi còn nhiÁu iÁu ph£i thay Õi, nhiÁu iÁu ph£i lÛn lên, ph£i thành.  

CuÙc sÑng cça tôi bây giÝ có ý ngh)a bßi vì tôi ã hÍc bi¿t ón nh­n t¥t c£ nhïng gì cuÙc Ýi trao cho mình. Tôi hÍc hÏi, tôi lÛn lên, tôi trß thành xuyên qua t¥t c£ nhïng kinh nghiÇm tôi g·p trên °Ýng i. SÑng là thß, là c°Ýi mÉm, là c°Ýi vang, là khóc, là Ûn au, là cho, là nh­n, là hÍc t­p, là yêu th°¡ng, c§u nguyÇn, hy vÍng... Tr°Ûc ây, khi ch°a hiÃu °ãc nh° v­y, tôi th¥y Ýi sÑng chÉ là mÙt v¥n Á. Còn bây giÝ, tôi nh­n ra Ýi sÑng là mÙt c¡ hÙi à mình thay Õi và lÛn lên.  

Trong nhïng trang sách này, tôi muÑn chia s» vÛi b¡n mÙt sÑ suy t° cça mình vÁ nhïng iÁu kiÇn c¡ b£n à tr°ßng thành và à thay Õi nhân cách. Tôi °Ûc mong r±ng b¡n cing có thà hÍc bi¿t cách sÑng h¿t mình. NhiÁu suy t° trong sách này ã °ãc chia s» trong các khoá hÙi th£o ó ây. Nay vi¿t chúng ra trên gi¥y, mÙt àng tôi hy vÍng chúng s½ ti¿p c­n nhiÁu ng°Ýi h¡n, àng khác, tôi muÑn xác nh­n l¡i nhïng chÉ nam vÑn ã giúp ích không chÉ cho b£n thân tôi mà còn cho r¥t nhiÁu ng°Ýi khác nïa trong hành trình sÑng cça hÍ.  

T­p sách gÓm 7 ch°¡ng, m×i ch°¡ng trình bày mÙt iÁu kiÇn cn b£n cho sñ tr°ßng thành và thay Õi nhân cách. ó là:  

1) nh­n trách nhiÇm Ñi vÛi Ýi mình.  

2) ch¥p nh­n §u t° chính mình.  

3) bi¿t cßi mß.  

4) bi¿t thành thñc.  

5) bi¿t gi£i trë các nhãn hiÇu.  

6) bi¿t biÇn phân.  

7) bi¿t hoà hãp vÛi hiÇn t¡i.  

N¿u b¡n v­n dång °ãc các iÁu kiÇn ¥y mÙt cách nhu§n nhuyÅn vào cuÙc sÑng cça b¡n, thì t­p sách này ã trß nên hïu ích cho b¡n rÓi ó.  

Nhóm b¡n bè cça tôi th°Ýng tñ mÇnh danh là câu l¡c bÙ nhïng trái tim cô ¡n . Có l§n chúng tôi g·p nhau sau hai nm lu bu vÛi hàng núi công viÇc. Sau nhïng lÝi chào hÏi thông th°Ýng, chúng tôi b¥t chãt nh­n ra r±ng mình v«n còn cô ¡n y nh° tr°Ûc, th­m chí h¡n tr°Ûc. Chúng tôi nhìn nhau và tñ hÏi t¡i sao quãng thÝi gian hai nm ¥y ã ch³ng em l¡i mÙt thay Õi gì n¡i mình c£. CuÑi cùng, mÙt anh b¡n trong nhóm ã làm loé lên ánh sáng hy vÍng khi °a ra nh­n xét: Này, có v» tâm tr¡ng cô ¡n n¡i mình v«n y nguyên, nh°ng ch¯c ch¯n là thái Ù cça mình Ñi vÛi tâm tr¡ng ¥y ã thay Õi. Th­t v­y, bây giÝ mình Ñi diÇn vÛi cuÙc sÑng mÙt cách vïng vàng h¡n, và mình ch¥p nh­n cuÙc sÑng úng nh° sñ th­t cça nó! Nhïng chia s» ¥y ã làm thay Õi toàn bÙ b§u khí cça buÕi tÑi. Thay vì day dét vÛi n×i cô ¡n cça mình nh° thói th°Ýng cça chúng tôi chúng tôi b¯t §u nhìn l¡i nhïng gì cho phép mình có thà vui mëng trong hai nm qua. Chúng tôi b¯t §u chúc mëng nhau vì nhïng nghË lñc nÙi tâm mà mình ã nh­n °ãc, mëng vì mình ã chïng ch¡c h¡n, và mëng vì c£m théc hy vÍng ã sáng lên h¡n ngay giïa th¥t vÍng.  

TÑi hôm ó, tôi vÁ nhà v«n vÛi n×i cô ¡n thênh thang, nh°ng thêm vào ó còn có mÙt niÁm vui vì c£m nghiÇm °ãc sñ lÛn lên và tr°ßng thành mà nhóm b¡n bè chúng tôi ã nh­n ra n¡i nhau. Xin nói luôn, ó cing chính là iÁu mà t­p sách này muÑn em l¡i cho b¡n. T­p sách này không héa h¹n giúp b¡n thoát ra khÏi mÍi v¥n Á cça cuÙc sÑng, nó không tham vÍng gi£i phóng b¡n khÏi t¥t c£ mÍi gánh n·ng. Tuy nhiên, nó s½ h°Ûng d«n b¡n khám phá l¡i nng lñc bên trong mình và nh­n ra r±ng mình có thà tr°ßng thành h¡n xuyên qua nhïng n×i au và nhïng chi¿n ¥u trong cuÙc sÑng. Nói t¯t, nó muÑn giúp b¡n sÑng th­t h¿t mình.  

CH¯ NG I: TRÒNG CÂY NÀO, N QU¢ N¤Y!  

(iÁu kiÇn 1: nh­n trách nhiÇm Ñi vÛi Ýi mình)  

Ýi sÑng ó chç y¿u là mÙt c¡ hÙi à lÛn lên và thay Õi...  

Không ai có thà thay Õi chúng ta n¿u chúng ta không muÑn thay Õi. Không ai có thà d¡y chúng ta b¥t cé gì n¿u chúng ta không khao khát muÑn hÍc. Không ai có thà lÛn lên thay cho chúng ta; lÛn lên hay d­m chân t¡i ch×, ó là quy¿t Ënh cça riêng m×i ng°Ýi.  

TrÓng cây nào, n qu£ n¥y! Câu tuyên bÑ này cho th¥y rõ nÁn t£ng cça viÇc sÑng h¿t mình, ó là: Ta ph£i trách nhiÇm Ýi ta. H³n nhiên Ýi sÑng °ãc trao ban cho chúng ta, nh°ng còn chính viÇc sÑng cuÙc Ýi ¥y thì là do ta Ënh o¡t. Chúng ta chÉ h¡nh phúc trong cuÙc Ýi theo chëng mñc mà ta cho phép mình h¡nh phúc. Cing v­y, chúng ta chÉ khÑn khÕ theo méc Ù mà chính mình chÍn lña khÑn khÕ. Th¿ nh°ng, nhiÁu ng°Ýi không ý théc °ãc sñ th­t này. NhiÁu ng°Ýi c£m th¥y bË m¯c k¹t bßi nhïng áp lñc bça vây xung quanh và, do ó, Ã vuÙt m¥t quyÁn kiÃm soát trên cuÙc Ýi mình.  

Tôi nhÛ mÙt cô giáo mà tôi tëng g·p. Cô uà o£i ¿n tr°Ýng h±ng ngày, vÛi v» m·t thiÃu não. Cô ã bi¿n các hÍc sinh lÛp hai cça cô trß thành mÙt Ñng rác à cô trút vào ó nhïng xúc c£m tiêu cñc. Ngày nào cô cing la m¯ng chíi rça ám tr» ngây th¡ tÙi nghiÇp ¥y. Cung cách cça cô làm tôi th¯c m¯c và tôi muÑn tìm hiÃu nguyên nhân. CuÑi cùng tôi khám phá r±ng sß d) cô khÑn khÕ bßi vì cô ã ph£i d¡y hÍc suÑt hai m°¡i nm trong khi cô r¥t ghét nghÁ d¡y hÍc! MÙt hôm, không chËu nÕi sñ trái khoáy n¡i cô, tôi nói th³ng: Này cô, n¿u cô ghét d¡y hÍc, thì ai b¯t cô ph£i d¡y hÍc nh° v­y? Sao cô không nghÉ d¡y, tìm mÙt công viÇc khác? ChÉ ¡n gi£n v­y thôi mà!  

Cô trëng m¯t nhìn tôi và gào lên: ng bi¿t không, tôi ã không hÁ °ãc quyÁn chÍn lña!  

TÛi ây, không nh«n nhËn °ãc nïa, tôi ngán ng©m tr£ lÝi: À, có thà cô không hÁ chÍn lña viÇc d¡y hÍc, nh°ng ch¯c ch¯n r±ng chính cô ang chÍn lña cho mình n×i khÑn khÕ ngày này qua ngày khác!  

Vâng, có thà chúng ta không n¯m quyÁn kiÃm soát các c£nh ngÙ cça cuÙc Ýi, song còn thái Ù Ñi vÛi các c£nh ngÙ ¥y cuÑi cùng là thuÙc vÁ sñ Ënh o¡t cça chính chúng ta. Trong quyÃn Man s Search For Meaning cça mình, Viktor Frankl ã kà l¡i b±ng cách nào anh ã chËu ñng °ãc nhïng thí thách ghê gÛm trong mÙt tr¡i t­p trung, và qua ó anh ã khám phá °ãc ý ngh)a trong nhïng n×i thÑng khÕ cça mình. Anh chia s»: CuÑi cùng, ta không nên hÏi Ýi mình có ý ngh)a gì, nh°ng ph£i nh­n ra r±ng chính mình là ng°Ýi °ãc hÏi và chính mình ph£i °a ra câu tr£ lÝi. Nói t¯t, m×i ng°Ýi chúng ta Áu bË ch¥t v¥n bßi cuÙc Ýi; và chúng ta chÉ có thà tr£ lÝi cho Ýi b±ng cách tr£ lÝi cho chính chúng ta. Ta chÉ có thà tr£ lÝi cho Ýi sÑng nói chung mÙt khi ta bi¿t nh­n l¥y trách nhiÇm vÁ cuÙc Ýi cça riêng mình.  

MÙt áp phích cça tôi diÅn t£ iÁu này b±ng hình t°ãng: Khi Ýi trao cho b¡n qu£ chanh, hãy pha mÙt ly á chanh và uÑng! B¡n th¥y ó, không có sñ miÅn trë nào à ta khÏi ph£i sÑng h¿t mình.  

Không có cách nào khác, chúng ta ph£i nh­n trách nhiÇm và phát huy tÑt nh¥t cuÙc Ýi mình. Th¿ nh°ng, mÙt sÑ trong chúng ta l¡i chÍn sñ phàn nàn và qui gán mÍi n×i khÑn khÕ cça mình cho b¥t cé ai hay b¥t cé cái gì khác, còn mình thì vô can!  

Có l§n, t¡i mÙt buÕi trñc canh ám ma, tôi ã ph£i chËu ñng suÑt ba m°¡i phút à nghe mÙt ng°Ýi àn ông nÍ l£i nh£i nhïng lÝi ¯ng cay chua chát vÁ ç thé chuyÇn trên Ýi. ng ta phiÁn trách h¿t mÍi ng°Ýi, phiÁn trách c£ Thiên Chúa. ng nói thao thao vÁ nhïng cái áng chán cça cuÙc Ýi nào là ch³ng có ai nghèo m¡t rÇp nh° tui , nào là tui ch³ng °ãc may m¯n hÍc xong trung hÍc , nào là con cái tui ph£i i giúp viÇc nhà cho ng°Ýi ta, trong khi b¡n bè trang léa cça chúng nó Áu ã hÍc thành tài và có nghÁ nghiÇp Õn Ënh , nào là dân mình, nói cho cùng, là mÙt li ngu ngÑc , nào là chính phç mình chÉ toàn n h¡i , nào là Thiên Chúa th­t tàn ác ...  

Tôi chãt hiÃu r±ng còn có nhiÁu lý do h¡n nïa à cho con ng°Ýi này than van rên rÉ. Và tôi không thà t°ßng t°ãng ông ta có thà sÑng °ãc vÛi kiÃu suy ngh) nh° v­y. Tôi ngh) th­t khçng khi¿p cho nhïng ng°Ýi ph£i chung sÑng vÛi ông ta h±ng ngày. ChÉ ngÓi vÛi ông có ba m°¡i phút, mà tôi còn không chËu nÕi, huÑng chi...!  

CHÍNH B N KI¾N T O CUØC ÜI  

Chúng ta không thà i trong cuÙc Ýi và phiÁn trách mÍi ng°Ýi và mÍi sñ vÁ nhïng n×i khÑn khÕ cça mình. ành r±ng chúng ta không thà phç nh­n cái nghèo, nhïng iÁu không may, nhïng bi át trong Ýi sÑng. Nh°ng chúng ta có nghË lñc bên trong à ho·c cho phép chúng ti¿p tåc làm tÕn th°¡ng mình ho·c quy¿t Ënh v°ãt qua chúng. N¿u ta cé kh° kh° phiÁn trách, thì rÑt cåc ta chÉ nÕi gi­n và xót xa tçi ph­n mà thôi và iÁu này không có chút kh£ nng chïa trË nào. àng khác, n¿u chúng ta bi¿t cách v°ãt qua chúng, chúng ta s½ tìm th¥y °ãc sñ tñ do sâu xa và tìm th¥y °ãc séc m¡nh à nh­n lãnh trách nhiÇm.  

MÛi ây, tôi có vô tình làm cho mÙt ng°Ýi bË quê tr°Ûc m·t nhiÁu ng°Ýi khác. Dù ó chÉ là mÙt chuyÇn nhÏ và dù tôi không hÁ cÑ ý, song tôi r¥t áy áy vÁ hành Ùng ¥y cça mình. Bßi vì ó không ph£i là cung cách cça tôi. X°a nay tôi ã không bao giÝ làm mÙt iÁu nh° th¿, vì v­y tôi day dét hoài r±ng t¡i sao mình ã iên khùng nh° v­y. Tôi ao °Ûc giá chi mình có thà xoay ng°ãc thÝi gian à sía sai sñ viÇc, à hành Ùng l¡i mÙt cách úng ¯n. Nh°ng, iÁu gì ã x£y ra là ã x£y ra rÓi!  

TÑi hôm ¥y, oán bi¿t r±ng tôi b¥t an, mÙt ng°Ýi b¡n ã tìm cách xoa dËu tôi b±ng cách nh¯c ¿n nhiÁu iÁu tÑt ¹p n¡i tôi. Chúng tôi i xem hoà nh¡c. Nh°ng tôi ch³ng th°ßng théc °ãc gì vì cé ray rét hoài. B¡n tôi c£m th¥y b¥t lñc, không giúp °ãc tôi. Tôi còn ti¿p tåc d±n v·t nh° th¿ hai ba ngày sau ó nïa. Cho tÛi khi mÙt ý ngh) chãt sáng lên trong trí tôi r±ng ho·c mình ti¿p tåc tâm tr¡ng d±n v·t này mãi mãi và ti¿p tåc au khÕ, ho·c mình chÍn lña tha thé cho chính mình vÁ iÁu mình ã làm và d§n d§n khuây kho£. Óng thÝi tôi chãt hiÃu dù ng°Ýi khác có muÑn giúp mình bao nhiêu i nïa, thì rÑt cåc chính mình mÛi là ng°Ýi có thà céu l¥y mình. Chìa khoá th­t ¡n gi£n: Hãy tha thé cho chính b¡n vÁ nhïng sai l×i cça b¡n, và hãy rút ra bài hÍc të nhïng sai l×i ¥y.  

Không ai có thà thay Õi chúng ta trë phi chúng ta muÑn thay Õi. Không ai có thà d¡y chúng ta trë phi chúng ta khao khát muÑn hÍc. Không ai có thà lÛn lên thay cho chúng ta. LÛn lên hay khñng l¡i, iÁu ó tuó thuÙc vào quy¿t Ënh cça riêng m×i ng°Ýi.  

Bài hÍc này th­t khó. Th°Ýng thì chúng ta muÑn ng°Ýi khác ph£i trß thành cái mà hÍ không thà ho·c ch°a thÃ. Và vì th¿ chúng ta n¿m quá nhiÁu nhïng chán n£n trong các mÑi t°¡ng quan. Sñ thay Õi chÉ có thà x£y ra të bên trong. Chúng ta có thà khích lÇ, thuy¿t phåc, và th­m chí lôi kéo mÙt ng°Ýi nh°ng rÑt cåc, chÉ ng°Ýi ¥y mÛi là ng°Ýi quy¿t Ënh lÛn lên và thay Õi.  

TÔI C¦N THÜI GIAN Â S'N SÀNG,  

XIN êNG THÚC HÐI!  

Khi tôi nghe ng°Ýi ta xì xào r±ng mÙt giáo s° Óng nghiÇp cça tôi dính líu vào chuyÇn quan hÇ tình dåc vÛi mÙt nï sinh viên, tôi c£m th¥y r¥t °u t°. Vì là ch× b¡n bè, tôi th¥y mình c§n ph£i giúp á anh ta. Trong quá trình hÍc t­p à trß thành nhà t° v¥n, tôi °ãc d¡y r±ng mình không nên xét oán mÙt ai, nh°ng thay vào ó nên thông c£m và giúp ng°Ýi ta gi£i quy¿t v¥n Á riêng cça hÍ. Tôi ã làm y nh° v­y. Tôi phân tích v¥n Á cça anh b¡n ¥y và i tÛi k¿t lu­n r±ng anh ta th­t sñ không yêu thích cô sinh viên kia. Anh ta chÉ ang cÑ che ­y mÙt sÑ sñ th­t vÁ chính mình và mÑi quan hÇ kia chÉ là t¥m màn tuyÇt vÝi giúp anh trong công viÇc che ­y ó.  

VÛi t¥t c£ thiÇn chí, tôi mÝi anh ta i n tÑi. Tôi ngh), cách tÑt nh¥t là mÝi anh ta n uÑng. Sau bïa n tÑi, mÙt cách nhÏ nh¹, tôi nói vÛi anh ta: Mình ã nghe chuyÇn cça c­u. C­u ëng sã. Mình không xét oán c­u âu. Mình ngh) v¥n Á cça c­u là ..., và mình th¥y r±ng sß d) c­u dính líu vÛi cô sinh viên kia bßi vì ..., và mình tin r±ng mình có thà giúp á n¿u c­u ...  

Tôi ã nói nhïng lÝi ó vÛi t¥t c£ thiÇn chí và chân thành.  

Th¿ nh°ng, thay vì tÏ v» bi¿t ¡n Ñi vÛi cí chÉ cça tôi, anh b¡n tôi ã cñc lñc phç nh­n mÍi sñ và b¯t §u xù lông nhím . ó là mÙt d¥u hiÇu rõ ràng cho tôi bi¿t r±ng mình nên thinh l·ng và xin anh ta bÏ qua cho. Tñ nhiên tôi c£m th¥y buÓn. TiÁn m¥t t­t mang! (chí ít là tôi ã chi tr£ cho bïa tÑi ¥y và sñ tÑn tiÁn cça tôi ã không em l¡i k¿t qu£ gì!) Vì th¿, tôi m·c kÇ và không cÑ thuy¿t phåc anh ta nïa. K¿t qu£ là tôi b¯t §u bË bÑi rÑi vì hành Ùng cça mình. Anh b¡n tôi khó chËu vì nhïng lÝi tôi nói. Chúng tôi b×ng trß thành lúng túng vÛi nhau. Të hôm ó, chúng tôi tránh g·p m·t nhau và r¥t s°ãng sùng m×i khi b¥t ¯c d) ph£i g·p. Niên khoá ¥y, anh ta thôi viÇc.  

Ba nm sau, vào mÙt buÕi chiÁu, tôi tình cÝ g·p anh ta. L§n này, anh ta mÝi tôi vào quán (và anh ta tr£ tiÁn!). Sau vài câu chào hÏi thông th°Ýng, anh b¯t §u chia s» vÛi tôi. Anh nói: Trong ba nm nghÉ d¡y vëa qua, mình khám phá th¥y v¥n Á cça mình là ..., và mình ã dan díu vÛi cô sinh viên ¥y bßi vì ... L¯ng nghe anh ta nói, tôi h¡i bñc bÙi trong lòng và th§m ngh): Thì ¥y không ph£i úng nhïng iÁu tôi ã nói vÛi b¡n cách ây ba nm rÓi sao? T¡i sao lúc ¥y b¡n không chËu nghe tôi? áng l½ b¡n ã không ph£i m¥t ¿n ba nm mÛi nh­n ra nh° th¿!  

Nh°ng, tôi cing chãt nh­n ra mÙt iÁu. Có l½ anh b¡n tôi c§n quãng thÝi gian ba nm ¥y à mÙt mình anh và trong sñ sµn sàng cça chính anh anh có thà Ñi diÇn và °¡ng §u vÛi sñ th­t vÁ chính b£n thân mình. ành r±ng hÓi ¥y tôi nói úng, nh°ng hÓi ¥y anh ta ch°a ç sµn sàng à ón nh­n nhïng gì tôi nói. Tôi th¥y mình ph£i ghi kh¯c kù bài hÍc rút ra të chuyÇn này. Dù chúng ta nóng lòng muÑn giúp mÙt ai ó, chúng ta cing ph£i tôn trÍng kh£ nng cça °¡ng sñ trong viÇc xí lý các v¥n Á cça chính mình. Dù chúng ta có sÑt s¯ng muÑn giúp á ¿n m¥y i nïa, cing không °ãc phép quên r±ng cuÙc Ýi cça ng°Ýi ¥y là do chính ng°Ýi ¥y trách nhiÇm.  

Có l§n, ng°Ýi ta trông th¥y mÙt qu£ tréng s¯p nß. Quá hm hß, hÍ muÑn giúp mÙt tay b±ng cách bóc vÏ tréng ra. D) nhiên, chú gà con °ãc ra ngoài ngay l­p téc. Nh°ng chÉ °ãc vài phút, chú gà con tÙi nghiÇp ¥y ch¿t ngo»o!  

Bài hÍc ta rút ra ß ây là ph£i tôn trÍng nhËp Ù cça con ng°Ýi. Chúng ta không thà thay Õi nhïng gì ch°a thà thay Õi °ãc. Và chúng ta ph£i tin t°ßng r±ng ng°Ýi ta s½ lÛn lên mÙt khi hÍ nh­n lãnh trách nhiÇm vÁ chính b£n thân hÍ.  

Ch°¡ng này muÑn nh¯c b¡n r±ng à b¯t §u sÑng h¿t mình, b¡n ph£i bi¿t nh­n lãnh trách nhiÇm vÁ cuÙc Ýi mình. Vì th¿, b¡n c§n suy ng«m và tñ v¥n: Tôi có th°Ýng xuyên phiÁn trách ng°Ýi khác, phiÁn trách sÑ ph­n, phiÁn trách Thiên Chúa vÁ nhïng iÁu này iÁu nÍ x£y ra trong cuÙc Ýi mình không? Tôi có Õ tÙi cho ng°Ýi khác, và tñ miÅn cho mình khÏi nh­n trách nhiÇm vÁ cuÙc Ýi mình không? Tôi có ngh) mình chÉ là mÙt n¡n nhân cça các hoàn c£nh và do ó mình b¥t lñc không thà làm gì à xoay chuyÃn cuÙc Ýi mình không? Hay tôi thñc sñ c£m th¥y mình có nghË lñc và tñ do à nh­n lãnh trách nhiÇm vÁ Ýi mình và lèo lái l¡i cuÙc Ýi mình cho úng h°Ûng?  

B¡n hãy b¯t §u ngay bây giÝ i! Hãy nh­n l¥y trách nhiÇm! Các ch°¡ng k¿ ti¿p s½ giÛi thiÇu nhïng ph°¡ng cách giúp b¡n nh­n lãnh trách nhiÇm mÙt cách cå thÃ.  

CH¯ NG II: N¾U H T LÚA MÌ KHÔNG THÐI I  

N¾U H T LÚA MÌ  

KHÔNG R I XUÐNG ¤T  

VÀ KHÔNG THÐI I...  

(iÁu kiÇn 2: bi¿t §u t° chính mình)  

Nm nay tôi °ãc vinh dñ trß l¡i tr°Ýng ci cça mình và iÁu hành mÙt khoá hÙi th£o dành cho các th§y cô giáo mÙt sÑ trong các vË ¥y tëng là th§y cô cça chính tôi th­m chí të hÓi lÛp mÙt. Tôi vëa r¥t lo l¯ng vëa c£m th¥y thú vË. Trong nhïng gi¥c m¡ ngông cuÓng nh¥t cça mình tôi cing ch°a bao giÝ dám ngh) r±ng s½ có ngày mình có cái vinh dñ này. Ngày x°a, tôi luôn luôn c£m th¥y mình là mÙt k» khÝ kh¡o, ch­m ch¡p. Tôi vÑn ngh) mình s½ ch³ng ¡t °ãc cái gì ra trò. Th¿ nh°ng, hôm nay, tôi éng tr°Ûc m·t các th§y cô giáo cça mình và tÛi l°ãt tôi gi£ng d¡y cho các vË ¥y.  

Cô giáo lÛp nm cça tôi ng¡c nhiên thÑt lên: Ernesto, có ph£i úng là em ây không? Và cô nhÛ l¡i - tôi là c­u bé cé hÅ tÛi giÝ ra ch¡i là nhón mÙt mi¿ng bánh xng uých, rón rén b°Ûc i dÍc theo hàng rào phía sân bóng á, vëa n bánh mÙt mình vëa m m h°Ûng m¯t nhìn vÁ xa xm. HiÇu éng cô ¡n! cô mô t£ vÁ tôi nh° th¿. Và trong t° cách là cô giáo chç nhiÇm cça lÛp, cô ã chÉ Ënh các b¡n cùng lÛp ¿n ch¡i vÛi tôi. Nh°ng, l§n nào cing v­y, các b¡n ¥y quay trß vÁ, báo cáo r±ng: Th°a cô, b¡n Ernesto không muÑn ch¡i vÛi chúng em! Cô ành buông tay §u hàng, ngh) r±ng tr°Ýng hãp cça tôi là vô vÍng. Hôm nay, nhìn th¥y tôi trong mÙt con ng°Ýi hoàn toàn khác, cô tñ hÏi iÁu gì ã x£y ra.  

L¯ng nghe cô ôn l¡i chuyÇn ci, tôi mÉm c°Ýi. Vâng, tôi còn nhÛ rõ mÍi sñ. Tôi vÑn luôn luôn °ãc gÍi là mÙt hÍc trò ngoan chÉ theo ngh)a r±ng tôi không bao giÝ gây r¯c rÑi cho ai. Tôi r¥t tr§m l·ng. Nh°ng tôi không hÍc giÏi. Tôi là mÙt hÍc sinh trung bình, thuÙc lo¡i xoàng xoàng trong lÛp. Ò, làm sao mÙt hÍc sinh råt rè, nhút nhát, và xoàng xoàng nh° tôi l¡i cuÑi cùng có thà éng thuy¿t trình tr°Ûc mÙt cí to¡ ông £o nh° th¿ này nhÉ? Chính tôi cing không khÏi tñ hÏi: iÁu gì ã x£y ra giïa T I cça thuß ¥y và T I cça bây giÝ?  

Khi nhìn l¡i nhïng quãng Ýi mình, tôi nh­n ra r±ng mình ã tr°ßng thành h¡n lên chç y¿u là nhÝ ß sñ §u t° chính mình (self-investment). Khi tôi có can £m à §u t° chính b£n thân tôi vào nhïng c¡ hÙi cça cuÙc Ýi, ch³ng h¡n, §u t° vào các mÑi quan hÇ hay vào nhïng cÑ g¯ng hoà Óng, tôi b¯t §u mß rÙng t§m nhìn cça tôi vÁ th¿ giÛi và vÁ chính mình. M×i kinh nghiÇm ó Áu giúp °a tôi ra khÏi vÏ Ñc và giúp tái t¡o l¡i con ng°Ýi tôi. Tôi ã không ngëng b°Ûc tÛi.  

§u t° chính mình là mÙt chìa khoá à lÛn lên. Chúng ta càng §u t° nhiÁu trong cuÙc sÑng thì chúng ta s½ càng g·t hái °ãc nhiÁu. Nh° lÝi Thánh Kinh: N¿u h¡t lúa mì không r¡i xuÑng ¥t và không thÑi i, nó s½ không thà sinh bông h¡t và s½ không có sñ sÑng.  

CuÙc sÑng trao cho ta nhiÁu c¡ hÙi à §u t° chính mình:  

¨ Nhïng c¡ hÙi làm quen thêm nhiÁu ng°Ýi, vÛi mÙt sÑ ng°Ýi trong ó, ta có thà phát triÃn tình b¡n sâu xa .  

¨ C¡ hÙi à mài giia các kù nng cça mình qua viÇc £m nh­n nhïng trách nhiÇm mÛi, ch³ng h¡n, ch¥p nh­n mÙt chéc vå nào ó °ãc giao cho mình, dù tôi c£m th¥y lo sã.  

¨ C¡ hÙi à nói ra các ý ngh) và các tâm tr¡ng cça mình.  

¨ C¡ hÙi à thí nhïng cách éng xí mÛi, ch³ng h¡n thí Õi kiÃu tóc, kiÃu qu§n áo, Ùt phá sñ nhút nhát và éc ch¿ b±ng cách tham gia vào các nhóm sinh ho¡t t­p thÃ, hay làm mÙt iÁu gì ó mà mình không bao giÝ ngh) r±ng mình có thà làm.  

¨ D¥n thân vào các v¥n Á xã hÙi qua các phong trào và các tÕ chéc.  

¨ °a ra nhïng quy¿t Ënh cá nhân trong cuÙc sÑng và ki¿n t¡o mÙt sñ thay Õi nào ó.  

DÁM M O HIÂM  

T¥t c£ iÁu chúng ta c§n là sñ can £m à dám m¡o hiÃm. M¡o hiÃm là b¡n Óng hành cça sñ tr°ßng thành. ây không ph£i là chuyÇn dÅ. Th­t v­y, chúng ta th°Ýng khi¿p sã và không dám liÁu. Nh°ng nh° chúng ta th°Ýng nghe: Có gan, làm giàu! N¿u chúng ta cé loay hoay tính toán, cân nh¯c lãi h¡i vÁ mÍi hành Ùng, thì h§u ch¯c chúng ta s½ không bao giÝ tra tay vào làm mÙt cái gì.  

N¿u tôi ng§n ng¡i không dám ra khÏi nhà vì cé sã r±ng mình có thà bË xe cán, ho·c bË sét ánh, ho·c bË tr¥n lÙt..., thì tôi s½ mãi mãi không bao giÝ dám b°Ûc chân ra khÏi nhà. Không b°Ûc ra khÏi nhà, tôi có thà c£m th¥y an toàn. Nh°ng tôi cing s½ bË t°Ûc m¥t r¥t nhiÁu kinh nghiÇm mÛi m» c§n thi¿t à lÛn lên.  

Th­t v­y, tôi bi¿t mÙt phå nï r¥t hay lo sã, chË không bao giÝ rÝi khÏi nhà. Tôi nói th³ng vÛi chË ta: Qu£ là n¿u cé ß trong nhà, chË s½ th¥y an toàn h¡n, nh°ng th¿ giÛi cça chË rÑt cåc chÉ còn là kho£ng không gian bé nhÏ trong bÑn béc t°Ýng cça ngôi nhà chË.  

Không m¡o hiÃm, t§m nhìn cça b¡n vÁ th¿ giÛi s½ r¥t ch­t h¹p. Chúng ta chÉ có thà hÍc hÏi nhÝ dám xông pha tr­n m¡c mà thôi.  

Cing v­y, tôi ng¡i không dám làm quen vÛi ng°Ýi ta vì tôi sã mình s½ ph£i n¿m cái kinh nghiÇm bË të kh°Ûc và bË th°¡ng tÕn, tôi s½ không chç Ùng i ¿n vÛi ai nïa. Tôi s½ giï mÙt kho£ng cách an toàn. Th¿ nh°ng, khi làm th¿, tôi ch¯c ch¯n cing s½ bÏ m¥t nhiÁu c¡ hÙi à tr°ßng thành h¡n vÁ tâm c£m. Nh° Leo Buscaglia nói: Các mÑi quan hÇ r¥t c§n thi¿t, bßi vì n¿u không có các mÑi quan hÇ, b¡n s½ cô ¡n, khép kín và ánh m¥t chính b£n ngã cça mình. Và d¥u hiÇu tÑt nh¥t cho bi¿t tình tr¡ng lành m¡nh ít hay nhiÁu cça b¡n trong t° cách là con ng°Ýi, ó là cé xem thí b¡n có bao nhiêu các mÑi quan hÇ vïng bÁn, giàu ý ngh)a và sâu s¯c.  

Sñ chÍn lña hoàn toàn tuó thuÙc vào chúng ta. Có nhïng ng°Ýi chÍn mÙt cuÙc sÑng cô l­p và buÓn chán b±ng cách co rút l¡i trong chi¿c vÏ Ñc an toàn cça mình. Trong khi ó, có nhïng ng°Ýi chÍn thái Ù cßi mß h°Ûng vÁ ng°Ýi khác, ý théc r±ng sñ th°¡ng tÕn là mÙt ph§n t¥t y¿u cça ti¿n trình lÛn lên. HÍ không cho phép n×i sã bË th°¡ng tÕn trß thành y¿u tÑ duy nh¥t quy¿t Ënh cung cách éng xí cça hÍ.  

N¿u m¡o hiÃm là iÁu t¥t y¿u à có thà §u t° chính mình, thì chúng ta không thà không m¡o hiÃm. Tuy nhiên, chúng ta ph£i bi¿t biÇn phân giïa mÙt rçi ro thñc t¿ và mÙt rçi ro không thñc t¿. Th­t không khôn ngoan chút nào n¿u chúng ta °a §u ra khi bi¿t r±ng §u mình s½ bË ch·t. Trong khi ch¥p nh­n m¡o hiÃm, chúng ta c§n luôn luôn cân nh¯c: Ph£i chng sñ m¡o hiÃm này phù hãp hoàn toàn vÛi m«u ng°Ýi mà tôi phác ho¡ cho tôi? Có áng chËu nhïng hÇ luõ r¯c rÑi có thà x£y ra hay không? Tôi ã chu©n bË Ã ón nh­n nhïng h­u qu£ cça mÙt sñ m¡o hiÃm nh° th¿ này ch°a? N¿u có thà tr£ lÝi Có cho các câu hÏi ¥y, thì chúng ta có thà yên tâm mà m¡o hiÃm.  

Trong quyÃn Dám LiÁu cça ông, David Viscott ã cô Íng nhïng iÁu vëa nói trên nh° sau: ViÇc b¡n ch¥p nh­n m¡o hiÃm s½ tuó thuÙc vào m«u ng°Ýi mà b¡n phác ho¡ cho b¡n. N¿u b¡n i trong cuÙc Ýi mà không có mÙt lý t°ßng nào, thì h§u nh° không mÙt sñ m¡o hiÃm nào có thà em l¡i cho b¡n niÁm vui bÁn vïng. Nhïng m¡o hiÃm áng ch¥p nh­n là nhïng m¡o hiÃm có thà giúp b¡n t¡o l­p mÙt cuÙc Ýi tÑt nh¥t cho chính b¡n. Và ông k¿t thúc b±ng ghi nh­n sâu s¯c này: àng sau mÍi sñ m¡o hiÃm Áu có mÙt cuÙc sÑng áng m¡o hiÃm à Õi l¥y.  

MÍi sñ m¡o hiÃm Áu ph£i có måc ích và có Ënh h°Ûng. Chúng ta không m¡o hiÃm chÉ vì m¡o hiÃm. Chúng ta cing không m¡o hiÃm chÉ vì héng b¥t tí . Chúng ta m¡o hiÃm bßi vì chúng ta bi¿t r±ng sñ m¡o hiÃm này s½ d«n chúng ta ¿n ch× sÑng h¿t mình.  

Tôi ã nhiÁu l§n m¡o hiÃm trong Ýi tôi. Nh°ng tôi ý théc r±ng mình còn ph£i m¡o hiÃm thêm nhiÁu nïa, n¿u tôi muÑn trß thành con ng°Ýi mà Chúa muÑn tôi trß thành. Con °Ýng Ngài chÉ cho chúng ta, ó là tiêu diÇt h¿t mÍi sñ sã hãi n¡i ta, vì k» thù sÑ mÙt không cho phép chúng ta m¡o hiÃm và sÑng h¿t mình chính là n×i sã. Sñ sã hãi kìm hãm chúng ta, làm ta không thà kinh nghiÇm §y ç th¿ nào là sÑng và yêu th°¡ng. Bao lâu ch°a gii bÏ °ãc sñ sã hãi, chúng ta s½ v«n còn chôn chân ì mÙt ch×. Gerald Jampolsky ã vi¿t mÙt quyÃn sách vÁ sñ bình an trong tâm hÓn và th­t ý ngh)a khi quyÃn sách ¥y có tña Á là: Love is letting go of fear! (Yêu là xua i n×i sã!)  

Chúng ta thí nhìn l¡i xem ta ã sã hãi ¿n méc nào trong cuÙc sÑng mình. Bi¿t bao c¡ hÙi có thà giúp mình lÛn lên mà ta ã tñ t°Ûc m¥t khÏi mình cing chÉ vì sã hãi. Hãy hình dung, Ýi sÑng chúng ta r¥t có thà ã khác bi¿t bao n¿u sñ sã hãi ã không ¯p mô c£n lÑi ta i.  

Chúng ta ph£i nhÕ rÅ sñ sã hãi. Và chúng ta có thà c§m c°¡ng °ãc nó n¿u nh° chúng ta có niÁm tin vào chính mình, vào ng°Ýi khác, và vào Thiên Chúa. N¿u t¥t c£ chúng ta Áu c£m théc sâu xa r±ng con ng°Ýi nÙi tâm cça mình c¯m rÅ trong sñ thiÇn; r±ng mÍi ng°Ýi mà ta g·p gá cing th¿; và r±ng chúng ta °ãc thúc ©y bßi cùng mÙt tinh th§n trên cao; thì lúc ¥y mÍi sñ sã hãi s½ bi¿n m¥t.  

N¿u tôi quay l¡i vÛi ng°Ýi bên c¡nh mình và nh­n théc sâu s¯c r±ng anh ta cing lo sã bË kh°Ûc të nh° tôi v­y; r±ng cô ta c§n sñ nhìn nh­n không kém tôi, r±ng giïa tôi và anh ta/ cô ta cùng chia s» mÙt tinh th§n chung, dù chçng tÙc hay vn hoá cça chúng tôi khác nhau th¿ nào i nïa; thì chúng tôi có thà v°ãt qua sñ sã hãi và b°Ûc tÛi à g·p gá nhau.  

CÓ NHîNG CON NG¯ÜI  

¯âC BAN T¶NG CHO TA  

NhiÁu sñ m¡o hiÃm mà tôi £m nh­n trong Ýi ã trß nên dÅ dàng h¡n nhÝ có nhïng con ng°Ýi nêu g°¡ng cho tôi trong niÁm tin vào chính mình, vào ng°Ýi khác, và vào Thiên Chúa. Tôi nhÛ l¡i Jun, ng°Ýi b¡n thân nh¥t cça tôi hÓi ß trung hÍc. Tôi luôn luôn ng°áng mÙ anh vì tính cách tho£i mái và tñ tin cça anh trong giao ti¿p vÛi ng°Ýi khác, nh¥t là vÛi nhïng ng°Ýi có chéc trách. Tôi ã trß thành nh° chi¿c bóng cça anh suÑt thÝi trung hÍc và sang t­n nhïng nm §u ¡i hÍc. Anh giúp tôi bi¿t dám liÁu chui ra khÏi vÏ Ñc cça mình, bi¿t nhìn th³ng vào m¯t ng°Ýi khác, và không m·c c£m chút nào vÁ b£n thân mình.  

Tôi cing không thà quên Cha Francis, vË h°Ûng d«n cça tôi hÓi ß trung hÍc. Ngài mß ra cho tôi mÙt gi¥c m¡ b±ng cách chia s» gi¥c m¡ cça chính ngài. N¡i ngài tôi tìm th¥y °ãc sñ can £m à i theo mÙt con °Ýng mà tôi vÑn không bao giÝ ngh) r±ng mình có thà i. Cho tÛi lúc ó, tôi chÉ ngh) ¿n ngành hÙi ho¡, vì c£m th¥y r±ng ó là kh£ nng duy nh¥t cho nhïng con ng°Ýi nhút nhát và h°Ûng nÙi nh° tôi. Nh°ng Francis ã mß toang cánh cía. Tôi ã chÍn ngành tâm lý, vì muÑn theo iÁu tâm niÇm cça ngài là trß thành mÙt nhËp c§u . Th¿ là tôi ã trß nên h°Ûng ngo¡i và cßi mß nhiÁu h¡n.  

Tôi cing ph£i ghi nhÛ Belen, ng°Ýi luôn luôn tin vào tôi khi mà tôi h§u nh° không chút tñ tin vào chính mình. Tôi luôn luôn gÍi cô là giám Ñc ti¿p thË §u tiên cça mình. B±ng cách th°Ýng xuyên ©y tôi ra tr°Ûc sân kh¥u , cô b¯t tôi ph£i tin r±ng mình có r¥t nhiÁu tiÁm nng gi¥u ©n bên trong. Cô cho phép tôi to£ sáng trong khi cô éng nép l¡i trong h­u tr°Ýng . Cô là mÙt khí cå giúp tôi tìm °ãc sñ tñ tin à iÁu khiÃn nhïng cuÙc hÙi nghË và hÙi th£o.  

Khi chúng ta có nhïng con ng°Ýi nh° Jun, nh° Cha Francis, và nh° Belen, nhïng ng°Ýi tho£i mái tín nhiÇm và ch¥p nh­n chúng ta, thì sñ sã hãi n¡i ta s½ v¡i i. Chúng ta s½ tìm th¥y sñ can £m c§n thi¿t à dám m¡o hiÃm và §u t° chính mình. Nhïng con ng°Ýi ¥y qu£ là nhïng ân huÇ ·c biÇt. Tôi hy vÍng trong cuÙc sÑng chúng ta, chúng ta s½ ti¿p tåc g·p °ãc nhïng con ng°Ýi nh° th¿.  

Nói t¯t, nh° trong då ngôn cây v£ c±n c×i, chúng ta ëng nh° cây v£ ¥y, sau ba nm v«n cé c×i c±n - cuÑi cùng, bË ch·t xuÑng và trÑc rÅ lên. Hay tÇ h¡n, chúng ta bË nguyÁn rça và ch¿t khô. Trái l¡i, chúng ta hãy xin Chúa cho ta thêm thÝi gian, thêm c¡ hÙi, thêm phân bón (là nhïng con ng°Ýi hiÇn thân cça ân huÇ) à có thà b¯t §u và ti¿p tåc phát triÃn. Chúng ta hãy dám m¡o hiÃm h¡n, v°ãt qua n×i sã n¡i mình, và §u t° cuÙc Ýi chúng ta vào tình yêu và sñ sÑng. Vì n¿u h¡t lúa mì không r¡i xuÑng ¥t và không thÑi i, nó s½ không thà nào sinh bông h¡t!  

CH¯ NG III: HÃY MÞ RA  

(iÁu kiÇn 3: cßi mß)  

Hãy cßi mß?! Th­t v­y sao? B¡n muÑn nói r±ng tôi ph£i chia s» nhïng iÁu th§m kín cça tôi cho ng°Ýi khác à? Lá hÍ ph£n bÙi thì sao? Ng°Ýi ta r¥t th°Ýng ph£n éng nh° v­y m×i khi tôi nh¥n m¡nh r±ng cßi mß là mÙt y¿u tÑ c§n thi¿t à lÛn lên và thay Õi. D) nhiên, hÍ ang ph£n éng l¡i ý niÇm thông th°Ýng vÁ sñ cßi mß hiÃu r±ng cßi mß là chia s» mÙt cách không h¡n ch¿ mÍi ý ngh) và tâm tr¡ng cça mình cho ng°Ýi khác. Ngoài ý ngh)a trên, còn có hai hình théc khác nïa vÁ sñ cßi mß. Dù sao, trong ch°¡ng này, chúng ta s½ khám phá c£ ba lo¡i. ó là: cßi mß qua viÇc chia s» chính mình; cßi mß chÑng l¡i nhïng mi¿ng da che m¯t ngña; và cßi mß Ã mß rÙng mình ra.  

CÞI MÞ B°NG CÁCH  

CHIA Sº CHÍNH MÌNH  

Khi nói cßi mß , chúng ta ngay l­p téc liên t°ßng ¿n viÇc chia s» chính mình cho ng°Ýi khác. ây là ý ngh)a thông th°Ýng cça cßi mß. Nói cách khác, ß ây cßi mß °ãc hiÃu là viÇc tñ ý bÙc b¡ch vÁ mình hay kh£ nng chia s» mÙt sÑ thông tin riêng t° cách tñ nhiên tho£i mái, nh¥t là vÁ chính mình, cho ng°Ýi khác.  

Hình théc cßi mß này làm nhiÁu ng°Ýi trong chúng ta khi¿p sã. Chúng ta thí cßi mß nh° v­y, nh°ng d°Ýng nh° à rÓi cuÑi cùng ph£i n¿m mùi au khÕ. Chúng ta san s» con ng°Ýi th§m kín nh¥t cça mình cho ng°Ýi khác chÉ Ã rÓi khám phá ra r±ng nhïng gì mình chia s» ¥y ã °ãc sí dång à chÑng l¡i mình. BË ph£n bÙi và cay ¯ng, chúng ta thÁ s½ không bao giÝ l·p l¡i iÁu ó nïa. Thay vào ó, chúng ta quy¿t Ënh thu mình l¡i trong vÏ Ñc cça mình cho °ãc an toàn. Sñ m¡o hiÃm b¯t ta ph£i tr£ giá ¯t quá!  

Tôi ã g·p r¥t nhiÁu ng°Ýi óng khung nhÑt kín chính mình. Khi tôi mÝi hÍ thí cßi mß mÙt l§n nïa, hÍ c£m th¥y kinh sã. Nhïng n×i sã hãi cça hÍ l¡i hiÇn lên, d°Ýng nh° có mÙt chi¿c máy báo Ùng automatic bên trong hÍ b£o hÍ r±ng kh£ nng bË th°¡ng tÕn s½ l¡i x£y ¿n y nh° ci. HÍ quy¿t cñ tuyÇt.  

Tr°Ûc tình hình ó, tôi b£o £m vÛi hÍ r±ng sñ cßi mß nh° chúng ta Ënh ngh)a là mÙt cái gì có tính tñ nguyÇn. Không ai bË ép buÙc cßi mß. Nh°ng vì cßi mß là iÁu kiÇn t¥t y¿u cho sñ lành m¡nh tâm lý và tâm linh cça chúng ta, nên tôi ang muÑn khích lÇ hÍ mà thôi.  

T¥t c£ chúng ta Áu c§n °ãc l¯ng nghe và, nh¥t là, °ãc hiÃu. Bao lâu chúng ta ch°a dám liÁu à chia s» b£n ngã thâm sâu cça mình và °ãc nhìn nh­n bßi mÙt ai ó khác, chúng ta s½ g·p khó khn trong viÇc cçng cÑ con ng°Ýi nÙi tâm cça mình. Chúng ta s½ không °ãc tñ do à thà hiÇn tính cách cça mình, thà hiÇn mình là gì và mình không là gì. Chúng ta s½ không thà là mình tr°Ûc m·t ng°Ýi khác. Và chúng ta trß nên cô ¡n. Ng°Ýi ta cô ¡n bßi vì hÍ xây nhïng béc t°Ýng thay vì nhïng cây c§u!  

Pepe (không ph£i tên th­t cça anh ta) tham dñ khoá hÙi th£o 7 ngày cça chúng tôi. TÑi nào Pepe cing xin g·p và nói chuyÇn vÛi tôi mÙt lát. Yêu c§u cça anh nghe r¥t kh©n thi¿t. Nh°ng khi g·p tôi, anh nói huyên thiên nhïng chuyÇn linh tinh không âu vào âu c£. Anh làm tôi có ¥n t°ãng r±ng anh không có ç can £m à nói vÛi tôi vÁ iÁu ang gây b­n tâm cho anh. Sñ viÇc cé th¿ ti¿p tåc diÅn ra trong sáu buÕi tÑi. M×i l§n tôi muÑn ·t th³ng v¥n Á vÛi anh, anh luôn luôn l£ng tránh.  

Vào buÕi tÑi thé sáu, tôi thß dài và nói: Này Pepe, mình th­t sñ trân trÍng sñ chia s» cça c­u trong c£ tu§n qua. Tuy nhiên, mình c£m th¥y ch¯c h³n còn r¥t nhiÁu iÁu mà c­u ch°a Á c­p ¿n. Mình bn khon vì ngày mai mình ph£i i Manila rÓi. Mình không bi¿t có ai ß ây à c­u ti¿p tåc chia s» vÛi hay không?  

Không chút l°áng lñ, Pepe l¯c §u. Tôi ti¿p tåc thúc giåc anh ta thêm nïa. Hãy ngh) kù i, Pepe. Ch¯c ch¯n ph£i có ai ó mà c­u có thà ti¿p c­n và trang tr£i tâm sñ mÙt cách dÅ dàng.  

MÙt l§n nïa, Pepe l¡i l¯c §u và thú nh­n: Tôi ã thí, nh°ng mÍi ng°Ýi chÉ lên lÛp cho tôi mà thôi. HÍ không th­t sñ l¯ng nghe tôi. RÓi, nhìn vào m¯t anh ta, tôi nh­n th¥y mÙt tâm hÓn cô ¡n khçng khi¿p ang béc thi¿t c§n °ãc ti¿p xúc và °ãc l¯ng nghe. Tôi khích lÇ anh ti¿p tåc tìm ki¿m mÙt ai ó, Óng thÝi tôi cing Á nghË anh ti¿p tåc liên l¡c vÛi tôi b±ng th° të.  

Th¿ là thÉnh tho£ng Pepe vi¿t th° cho tôi. Sau mÙt nm, tôi có dËp g·p l¡i anh. L§n này, anh có ç can £m à vén mß mÍi sñ cho tôi. Tôi chm chú l¯ng nghe anh, ý théc r±ng mình ang °ãc anh ·c biÇt tin t°ßng à ph¡i tr§n t¥t c£ tâm hÓn anh. Trong khi t­p trung l¯ng nghe câu chuyÇn cça Pepe, tôi nh­n ra r±ng câu chuyÇn cça anh không chÉ là câu chuyÇn cça mÙt mình anh. ó cing là câu chuyÇn cça tôi nïa. NhÛ l¡i, ã bao l§n tôi th°Ýng nguõ biÇn r±ng vì cuÙc Ýi cça m×i ng°Ýi m×i khác, nên mình không thà Óng c£m °ãc vÛi b¥t cé ai!  

Sau khi Pepe thß dài, nh¹ nhõm vì cuÑi cùng thì anh ã trút °ãc gánh n·ng è nén b¥y lâu nay, tôi khích lÇ anh ta: Pepe, không sao âu. C­u không chi¿n ¥u mÙt mình âu. C­u không c§n ph£i mÙt mình vác l¥y gánh n·ng này.  

GiÑng nh° Pepe, chúng ta sã không dám m¡o hiÃm à cßi mß. ChÉ khi c£m th¥y tín nhiÇm thì viÇc m¡o hiÃm cßi mß mÛi trß nên dÅ dàng. Khi mÙt ng°Ýi khác cho chúng ta th¥y r±ng hÍ áng tin c­y không chÉ b±ng lÝi nói, mà nh¥t là b±ng hành Ùng chúng ta s½ th¥y dÅ dàng h¡n trong viÇc tñ nguyÇn bÙc b¡ch chính mình. R¥t ti¿c là sñ th¥t tín ché không ph£i sñ tín nhiÇm ang tràn lan trong xã hÙi chúng ta hôm nay.  

Chúng ta nghe nhiÁu cha m¹ nói r±ng hÍ thích con cái mình cßi mß trong gia ình. Nh°ng khi con cái hÍ chÛm có d¥u hiÇu cÑ g¯ng diÅn t£ nhïng quan iÃm nào ó, chúng l­p téc bË quß trách và bË t¯t ài . ëng cãi! Mày bi¿t là mày ang nói chuyÇn vÛi ai ché? Mày chÉ là mÙt éa con nít! , hay Chúng mày bi¿t không, con nhà gia giáo thì không bao giÝ cãi l¡i bÑ m¹ (cho dù chúng nó có lý!)  

Chúng ta cing th¥y nhiÁu th§y cô giáo khích lÇ sñ cßi mß trong lÛp hÍc. Nh°ng khi mÙt hÍc sinh công khai phát biÃu nhïng c£m ngh) tiêu cñc cça mình, hÍc sinh ¥y l­p téc bË uÕi ra khÏi lÛp: MÝi em lên g·p hiÇu tr°ßng!  

Ho·c chúng ta cing có thà nghe mÙt ông chç viÇc kêu gÍi r±ng các công nhân nên góp ý vÁ tình hình công ty. Nh°ng khi mÙt công nhân nào ó trong tinh th§n xây dñng dám nêu ra mÙt sÑ phê bình tiêu cñc, l­p téc công nhân ¥y s½ bË h¡ t§ng công tác vào nm tÛi.  

Th¿ thì, t¡i sao ta ph£i m¡o hiÃm khi mà cé óng kín mÍi sñ n¡i chính mình thì s½ an toàn h¡n? ây là thái Ù th°Ýng °ãc nh­n th¥y trong xã hÙi cça chúng ta. Th­t v­y, bao lâu chúng ta ch°a có ç nhïng kinh nghiÇm tích cñc vÁ sñ tín nhiÇm, thì b¥y lâu sñ cßi mß v«n còn là mÙt lý t°ßng xa vÝi.  

Tôi buÓn c°Ýi khi nghe chË kia nói: Ò °ãc, tôi s½ cßi mß vÛi iÁu kiÇn anh ta cßi mß vÛi tôi tr°Ûc. Và anh nÍ cing tr£ lÝi t°¡ng tñ: °ãc ché, tôi s½ cßi mß n¿u cô ¥y b¯t §u tr°Ûc! Th¿ là hai ng°Ýi chÝ nhau, ng°Ýi này chÝ ng°Ýi kia khßi Ùng, không ai dám i b°Ûc tiên phong.  

Chúng ta ph£i b¯t §u, cách này hay cách khác. Ho·c chúng ta giúp cho thêm nhiÁu ng°Ýi bi¿t cßi mß b±ng cách cho th¥y r±ng chúng ta là ng°Ýi áng tin c­y, ho·c chúng ta tiên phong i b°Ûc tr°Ûc trong viÇc cßi mß chính mình. Sñ cßi mß s½ làm phát sinh sñ cßi mß. Chúng ta ph£i dám làm ng°Ýi tiên phong.  

Chính tôi cing tëng n¿m c£m kinh nghiÇm bË th°¡ng tÕn do viÇc cßi mß. Khi mÙt trong nhïng ng°Ýi b¡n (mà tôi tín nhiÇm nhiÁu nm) b¥t ngÝ bÙi ph£n tôi qua viÇc sí dång nhïng chia s» cça tôi à bôi bác tôi, tôi tñ nhç: Chëng ó ç tßn tÛi già; mình s½ không bao giÝ bÙc b¡ch tâm sñ vÛi ai nïa! RÓi giÑng nh° bao ng°Ýi khác, tôi co l¡i và phòng thç.  

R¥t may là nhïng ng°Ýi b¡n khác nh­n ra thái Ù xây lô cÑt ¥y n¡i tôi, và hÍ cÑ g¯ng ti¿p c­n tôi. HÍ nói: ChÉ mÙt ng°Ýi ph£n bÙi c­u, mà sao c­u l¡i tr£ ia t¥t c£ bÍn mình?  

LÝi ch¥t v¥n ó làm tôi tÉnh ngÙ. úng v­y. Khi b¡n bË mÙt ng°Ýi làm tÕn th°¡ng, b¡n dÅ có khuynh h°Ûng nghi ngÝ h¿t mÍi ng°Ýi khác. Nh°ng n¿u do bßi chÉ mÙt ng°Ýi mà tôi ngëng tín nhiÇm h¿t mÍi ng°Ýi, thì ai thua trong cuÙc ch¡i này ây? Ch¯c ch¯n ó không ph£i là ng°Ýi ã ph£n bÙi tôi. Chính tôi mÛi là ng°Ýi thua l×.  

Tôi ph£i ti¿p tåc tín nhiÇm ng°Ýi ta. MÙt ng°Ýi th¥t tín vÛi tôi, iÁu ó d¡y tôi ph£i bi¿t cân nh¯c và c©n th­n h¡n. Tôi c§n ph£i bi¿t phân Ënh khi nào tôi nên cßi mß và khi nào thì không nên. Nh°ng chúng ta không nên tuyÇt Ñi b¿ quan to£ c£ng.  

B¡n hãy tñ hÏi: Trong cuÙc sÑng mình, mình có °ãc ít nh¥t ba hay bÑn ng°Ýi à có thà chia s» mÍi sñ mÙt cách tho£i mái không? Mình có thà chia s» nhïng n×i sã, nhïng th°¡ng tÕn và nhïng iÃm y¿u cça mình cing mÙt cách tñ nhiên không kém chi khi chia s» các niÁm vui, nhïng thành tñu vÛi mÙt ng°Ýi khác không? Mình có luôn luôn ß trong t° th¿ cßi mß và sµn sàng bÙc b¡ch chính mình cho ng°Ýi khác không?  

N¿u câu tr£ lÝi cça b¡n là Không , thì có l½ ã ¿n lúc b¡n c§n quan tâm nhiÁu h¡n ¿n hình théc cßi mß này.  

NHîNG MI¾NG DA CHE M®T NGðA  

Nhìn mÙt con ngña kéo xe, chúng ta có thà th¥y r±ng nhãn giÛi cça con ngña bË giÛi h¡n r¥t nhiÁu bßi hai mi¿ng da che m¯t nó. Xét mÙt ph°¡ng diÇn, mi¿ng da che m¯t ¥y phåc vå cho måc ích giï con ngña khÏi bË qu¥y rÑi. Nh°ng Óng thÝi nó cing t°Ûc m¥t khÏi con ngña kh£ nng nhìn th¥y các thñc t¡i chung quanh. T°¡ng tñ nh° nhïng mi¿ng da che m¯t ngña, t¥t c£ chúng ta Áu có nhïng tâm c£nh vÁ chính mình, vÁ ng°Ýi khác, vÁ th¿ giÛi, và vÁ Thiên Chúa. Chúng ta có nhïng tâm c£nh nhïng c£m nh­n, nhïng quan iÃm, nhïng thái Ù vÁ h§u nh° mÍi sñ. Và cing giÑng nh° nhïng mi¿ng da che m¯t ngña, n¿u chúng ta không c©n th­n, tâm c£nh cça chúng ta có thà che m¯t mình, không cho phép mình nhìn th¥y nhïng thñc t¡i mÛi và t°Ûc khÏi mình kh£ nng hÍc hÏi thêm.  

Vì th¿, chúng ta c§n thñc hành mÙt hình théc thé hai cça sñ cßi mß. Chúng tôi gÍi sñ cßi mß này là kh£ nng ­p vá tâm c£nh ang tÓn t¡i cça mình và cho phép ta kinh nghiÇm mÍi iÁu mÛi, Ã ¡t °ãc nhïng hiÃu bi¿t mÛi, Ã hÍc l¡i nhïng iÁu vÑn ã quên, và Ã ào th£i nhïng nh­n hiÃu sai l§m.  

Có mÙt anh chàng ¿n tham dñ të §u ¿n cuÑi mÙt khoá hÙi th£o, nh°ng chÉ l¯ng nghe mÙt cách nía vÝi bßi vì ngay të §u anh ta cho r±ng Á tài ang °ãc th£o lu­n không mÛi m» gì Ñi vÛi anh. Anh giï thái Ù này trong suÑt khoá, th­m chí anh còn tÏ ra cho th¥y r±ng mình r¥t am hiÃu. CuÑi cùng, anh ta vÁ nhà, mang theo vÛi mình nhïng gì mình ã bi¿t, ch³ng °ãc thêm gì. Cing ch³ng có gì thay Õi.  

àng khác, có mÙt phå nï tham dñ cùng khoá hÙi th£o ¥y. ó là l§n thé hai chË nghe tôi thuy¿t trình. Vì th¿, tôi ¿n g·p chË và nói nhÏ: ChË không c§n tham dñ khoá này nïa. Nói chung, nhïng iÁu mà chúng ta s½ th£o lu­n ß ây cing giÑng nh° nhïng gì chúng ta ã làm hÓi nm ngoái.  

Nh°ng chË tr£ lÝi: Ò, tôi ngh) viÇc mình tham dñ l¡i mÙt l§n nïa là iÁu r¥t tÑt. Tôi s½ có thà thu nh·t °ãc iÁu gì ó mÛi m», ho·c tôi cing có thà ôn l¡i nhïng gì mình ã hÍc hÏi °ãc.  

Sau mÙt buÕi th£o lu­n, tôi tò mò muÑn bi¿t l§n này chË nh­n Ënh th¿ nào vÁ bài thuy¿t trình cça tôi. Và chË ã tr£ lÝi nh° sau: Nm ngoái, khi tôi nghe anh nói, tôi không thà không b­t khóc bßi vì anh th°Ýng xuyên kh¡i l¡i n×i au cça tôi. Nm nay, tôi nh­n ra r±ng mình không bË au nh° th¿ nïa. Có l½, tôi ã chïa lành n×i au cça mình rÓi, và tôi ã trß thành m¡nh m½ h¡n. Và hôm nay, chÉ chëng ¥y cing ã ç lý do à tôi vui mëng rÓi!  

B¡n hãy ghi nh­n iÁu kó diÇu n¡i ng°Ýi phå nï này khi chË luôn sµn sàng ti¿p tåc lÛn lên và hÍc hÏi b±ng sñ cßi mß cça chË. Bßi vì chË cßi mß, mÍi kinh nghiÇm Áu là mÙt c¡ hÙi mÛi cho chË lÛn lên. ây úng là thái Ù mà chúng ta c§n ph£i có. N¿u ta không cßi mß, tâm c£nh cça mình có thà t°Ûc m¥t cça mình mÍi kinh nghiÇm mÛi và mÍi nh­n théc mÛi g¯n liÁn vÛi các kinh nghiÇm ¥y.  

Tôi có mÙt kinh nghiÇm thú vË vÁ nhïng mi¿ng da che m¯t ngña. Câu chuyÇn có liên quan tÛi mÙt viên giám thË ß tr°Ýng n¡i tôi làm viÇc. Þ ây chúng ta s½ gÍi anh ta là Bill. Khi l§n §u tiên tôi £m nh­n t° cách mÙt nhà h°Ûng d«n t° v¥n, tôi nghe vô sÑ nhïng lÝi phàn nàn vÁ anh ta. Bill không °ãc °a thích l¯m Ñi vÛi các hÍc viên, cing không chi¿m °ãc nhiÁu c£m tình cça các gi£ng viên và các vË qu£n lý. Vai trò cça anh ta trong t° cách mÙt giám thË càng làm tai ti¿ng cça anh ta thêm tÇ h¡i.  

Trong khi tôi ghi nh­n nhïng lÝi phàn nàn vÁ Bill, tôi cÑ th­n trÍng à không bË £nh h°ßng bßi thành ki¿n cça mÍi ng°Ýi. V£ l¡i, tôi là mÙt nhà t° v¥n và tôi d¡y vÁ sñ cßi mß nên tôi quy¿t Ënh r±ng mình ph£i ích thân g·p anh ta và tñ mình tìm hiÃu.  

Sau mÙt thÝi gian, tôi có c¡ hÙi làm viÇc vÛi Bill. Tôi b¯t §u c£m th¥y r±ng mÍi ng°Ýi ã phàn nàn úng. Tôi cing không thích anh ta. Anh ta qu£ là mÙt ng°Ýi mà b¡n s½ khó chËu ñng. Tuy nhiên, tôi cÑ duy trì mÙt th¿ éng chuyên môn trong mÑi quan hÇ vÛi anh.  

Có mÙt l§n, tôi tình cÝ g·p mÙt ng°Ýi quen ci và té ra là b¡n chí cÑt cça Bill. HÍ gÍi nhau nh° th¿ bßi vì hÍ ã có mÙt mÑi g¯n bó sâu xa h¡n c£ quan hÇ ruÙt thËt. Khi ng°Ýi b¡n ¥y khám phá ra r±ng tôi ang làm viÇc vÛi Bill, anh c°Ýi th­t t°¡i và hÏi vÁ Bill.  

C­u có ch¯c là chúng ta ang nói vÁ cùng mÙt ng°Ýi không ¥y? Tôi hÏi. Þ tr°Ýng, không ai mÉm c°Ýi khi nh¯c ¿n tên cça Bill. a sÑ ng°Ýi ta s½ b)u môi và l¯c §u.  

Sau khi ng°Ýi b¡n tôi mô t£ Bill mÙt cách chi ti¿t, tôi hiÃu r±ng úng là anh ta ang nói vÁ Bill chÉ có iÁu là tâm c£nh cça anh ta vÁ Bill khác xa vÛi tâm c£nh cça chúng tôi. RÓi, b¡n tôi chia s» thêm nhïng thông tin §y b¥t ngÝ vÁ Bill. L¯ng nghe anh b¡n này nói chuyÇn, tôi chãt nh­n ra mình bi¿t vÁ Bill quá ít, mình ã ánh giá vÁ Bill quá vÙi vàng. GiÑng nh° mÙt con ngña ph£i eo hai mi¿ng da che m¯t, tôi ã cho r±ng sñ hiÃu bi¿t ít Ïi cça mình vÁ Bill chính là toàn bÙ sñ thñc vÁ anh ta. Và tôi tñ c£m th¥y x¥u hÕ.  

Tôi càng gi­t mình h¡n nïa khi ng°Ýi b¡n ¥y nói: C­u có bi¿t r±ng Bill là mÙt con ng°Ýi r¥t nghÇ s) không? Thú th­t, tôi ch°a bao giÝ bi¿t vÁ khía c¡nh ¥y n¡i Bill. Vai trò cça anh ta ß tr°Ýng có l½ ã không cho anh ta nhiÁu c¡ hÙi à bÙc lÙ tính cách này. Chính tôi cing là mÙt nghÇ s) b¥t ¯c chí, vì th¿ tôi có thà cùng chia s» mÙt iÃm chung vÛi anh ta trong lãnh vñc này.  

Khi trß l¡i tr°Ýng, tôi nhìn th¥y Bill të àng xa. Tôi ánh liÁu ti¿n ¿n ch× anh ta và gãi chuyÇn vÁ Á tài nghÇ thu­t. Th­t b¥t ngÝ, tôi c£m th¥y r¥t thú vË khi nói chuyÇn vÛi anh ta vÁ nghÇ thu­t. Tuy nhiên, tôi ph£i ch¥p nh­n r±ng chúng tôi cing v«n không nh¥t trí nhiÁu iÁu khi Á c­p ¿n công viÇc mà chúng tôi ang £m nh­n. Dù sao, c£m ngh) cça tôi vÁ Bill ã thay Õi bßi vì tâm c£nh cça tôi vÁ anh ta ã thay Õi. GiÝ ây, tôi không chÉ nhìn th¥y t¥t c£ nhïng iÃm tiêu cñc n¡i Bill, mà tôi ang ngày càng ý théc nhiÁu h¡n vÁ nhïng iÃm tích cñc cça anh ta nïa. iÁu này làm cho tôi dÅ dàng liên hÇ vÛi Bill mÙt cách khách quan h¡n.  

Tôi r¥t ti¿c vì nhïng ng°Ýi khác không có °ãc cùng c£m nghiÇm nh° tôi vÁ Bill. Khi anh ta nghÉ viÇc, mÍi ng°Ýi thß phào vui mëng. Tôi cing c£m th¥y vui mëng nh°ng vÛi mÙt lý do khác h³n. Tôi âm th§m mëng cho anh ta. Tôi ngh), n¿u mÍi ng°Ýi ã óng hÙp anh ta vào mÙt thành ki¿n céng nh¯c thì anh ta không có c¡ hÙi à °ãc nh­n bi¿t úng nh° sñ th­t cça anh và nh° v­y tÑt nh¥t là anh ta nên tìm mÙt ch× làm khác à có thà làm l¡i të §u. Ít nh¥t ß ch× mÛi, anh ta s½ có c¡ hÙi tÑt h¡n à thà hiÇn l¡i chính mình và bÙc lÙ rõ vÁ mình h¡n.  

Cing v­y, tôi ã lÛn lên vÛi tâm c£nh r±ng à trß thành mÙt Kitô hïu tÑt, tôi ph£i luôn luôn cho i. Tôi th°Ýng xuyên °ãc d¡y r±ng Cho thì tÑt h¡n là nh­n .  

Th¿ là, tôi i vào nghÁ t° v¥n, mÙt nghÁ nghiÇp có tính cách cho i. Tôi nói vâng vÛi mÍi ng°Ýi, và n¿u có lúc nào tôi ph£i nói không , thì tôi s½ c£m th¥y áy náy kinh khçng. Tôi d¥n mình vào mÍi v¥n Á cça mÍi ng°Ýi, mÙt cách tÑi a có thÃ.  

Cho tÛi mÙt l§n, tôi c£m th¥y mình bË quá t£i. Nå c°Ýi cça tôi trß thành g°ãng g¡o và tôi m¥t nhiÇt tình. Nh°ng tôi cé ti¿p tåc cho i, vì tôi muÑn trß thành mÙt Kitô hïu tÑt. Nh°ng rÓi, trong mÙt cuÙc t)nh tâm, tôi b×ng nh­n ra r±ng không ph£i hÅ mình không cho i thì ích thË là mình ang ích k÷ hay mình không tÑt. ViÇc ón nh­n, nh¥t là ón nh­n à áp éng mÙt sÑ nhu c§u cá nhân cça mình, cing là iÁu r¥t quan trÍng trong sñ quân bình tâm lý và rõ ràng là viÇc ón nh­n nh° v­y không nh¥t thi¿t là mÙt hành Ùng ích k÷. Trong khi phåc vå, chúng ta cing c§n ph£i bi¿t nghÉ ng¡i nh° iÁu kiÇn à có thà làm viÇc vÛi hiÇu nng nhiÁu h¡n.  

Sñ thay Õi ¥y trong tâm c£nh cça mình ã làm cho tôi tho£i mái h¡n và thñc tiÅn h¡n. ôi khi tôi ph£i hÍc bi¿t nói Không và nhìn nh­n nhïng giÛi h¡n cça mình. K¿t qu£ là, công viÇc phåc vå cça tôi trß thành có ý ngh)a h¡n và bÛt i tính gánh n·ng cça nó.  

ViÇc xoá bÏ mÙt tâm c£nh cÑ hïu, cça b¡n hay cça mÙt ng°Ýi khác, d) nhiên là mÙt viÇc không dÅ dàng chút nào. Tuy v­y, mÙt thái Ù sµn sàng cßi mß s½ làm cho iÁu ó trß thành dÅ dàng h¡n. Vì th¿, chúng ta c§n xét l¡i, xem mình ã có °ãc thái Ù cßi mß ¥y ch°a. ChÉ khi ¥y chúng ta mÛi có thà cho phép cuÙc sÑng mình thay Õi và mÛi có thà cho phép mình lÛn lên. MÙt nï gi£ng viên giáo lý l§n nÍ ã chia s» vÛi tôi: ChÓng tôi ã të chÑi i nhà thÝ kà të khi Công Óng Vatican II qui Ënh linh måc quay m·t vÁ phía cÙng oàn và dâng lÅ b±ng ti¿ng b£n xé! Tôi r¥t buÓn vì chÓng chË ¥y thi¿u kh£ nng thích nghi vÛi sñ thay Õi. B°Ûc vào m×i ngày mÛi và ón nh­n sñ mÛi m» cça nó, ó là mÙt quà t·ng cça cuÙc sÑng. N¿u không cßi mß ón nh­n nh° v­y thì ¥y là kh°Ûc të chính sñ sÑng.  

CÞI MÞ Â V¯ N RA  

John Powell, trong quyÃn Vision Therapy cça ông, ã giÛi thiÇu cho chúng ta ý niÇm v°¡n ra stretching . ng nói r±ng t¥t c£ chúng ta Áu hiÇn có nhïng ý niÇm nào ó vÁ chính mình và vÁ nhïng kh£ nng cça mình. Nhïng gì mà chúng ta ngh) r±ng thuÙc kh£ nng cça mình s½ l­p nên vùng dÅ chËu cça chúng ta. Vùng dÅ chËu này s½ Ënh giÛi h¡n cho các hành Ùng cça chúng ta. Chúng ta ít khi dám liÁu vñ¡t qua các vành ai cça vùng này. Nh° v­y, v°¡n ra có ngh)a là nÛi rÙng nh­n théc cça mình vÁ tiÁm nng cça b£n thân mình . Chúng ta càng tñ buÙc mình làm mÙt cái gì ó miÅn là iÁu ó úng ho·c có lý và dám të bÏ vùng dÅ chËu cça mình, thì chúng ta càng khám phá ra các tiÁm nng n¡i mình.  

ây chính là hình théc thé ba cça sñ cßi mß. Chúng ta ph£i có cái kh£ nng dám m¡o hiÃm mÙt méc nào ó, nh¥t là dám liÁu i ra khÏi vùng dÅ chËu cça mình à v°¡n ra và gi£i phóng các tiÁm nng n¡i mình .  

Ch³ng h¡n, tôi có thà nhìn nh­n r±ng tôi có thà ca hát, nh°ng chÉ ca hát trong ... phòng t¯m thôi! ó là vùng dÅ chËu cça tôi. Yêu c§u tôi hát tr°Ûc công chúng là mÙt iÁu v°ãt quá séc tôi và chÉ tÕ khi¿n tôi s°ãng Ï m·t. B¡n bi¿t ó, tôi hát có úng cung nhËp gì âu! Nh°ng nh° John Powell Á nghË, tôi có thà tñ gây áp lñc cho mình và khám phá ra r±ng mình hát cing không ¿n n×i... D) nhiên tôi không cho r±ng mình hát hay nh° ca s), nh°ng dù sao cing không là quá tÇ. Vì th¿, khi tôi thñc sñ v°¡n ra trong lãnh vñc này, dù chÉ là hát mÙt bài ca sinh ho¡t ¡n gi£n à làm nóng vào §u giÝ hÙi th£o, thì tôi cing nh­n th¥y r±ng mình hát không tÇ nh° mình t°ßng. Tôi có thà làm n¿u tôi muÑn làm. Và vÛi viÇc thñc hành, cái không dÅ chËu s½ bi¿n m¥t.  

Nhïng ng°Ýi thành công trong lãnh vñc cça hÍ s½ nhìn nh­n r±ng hÍ ¡t °ãc thành công là nhÝ ß ch× hÍ sµn sàng v°¡n ra. Các tiÁm nng cça hÍ không tñ Ùng phát triÃn. Chúng phát triÃn xuyên qua quá trình khó khn cça sñ trau giÓi và Ënh hình, ành r±ng ó cing là mÙt quá trình §y cng th³ng và không thi¿u nhïng th¥t b¡i.  

Tính råt rè n¡i tôi r¥t có thà ã làm ch¿t céng tiÁm nng n nói tr°Ûc công chúng cça tôi. Nh°ng tôi ã v°¡n ra b±ng cách ch¥p nh­n nhïng lÝi mÝi. §u tiên, viÇc v°¡n ra nh° v­y ã làm cho tôi ph£i nhiÁu êm m¥t ngç và th°Ýng xuyên suýt ái trong qu§n . éng tr°Ûc cí to¡, tôi c£m th¥y nh° bên trong mình có mÙt cuÙc nÙi chi¿n . Bên ngoài thì tôi làm ra v» nh° bình t)nh l¯m, nh°ng bên trong là c£ mÙt sñ cng th³ng ghê gÛm. Nh°ng khi ti¿p tåc thñc hành nh° v­y, tôi có °ãc sñ tñ tin nhiÁu h¡n. D§n d§n, tôi khám phá ra mình ngày càng có kh£ nng n nói h¡n.  

Nói tóm l¡i là ph£i có can £m à thí. Nh° th§y giáo d¡y toán cça tôi ß tr°Ýng trung hÍc th°Ýng nói m×i khi th§y nhìn th¥y c£ ám hÍc trò chËu §u hàng tr°Ûc mÙt bài toán hình hÍc hay ¡i sÑ: Các em ph£i cÑ i cÑ l¡i mãi, không ph£i cho ¿n khi thành công, nh°ng là cho ¿n ch¿t mÛi thôi! Ngh)a là, chúng ta ph£i có can £m à m¡o hiÃm trong suÑt c£ Ýi.  

D) nhiên sñ v°¡n ra cing ph£i ß trong méc Ù hãp lý. MÙt sÑ tiÁm nng s½ òi ta ph£i thñc hành nhiÁu h¡n nhïng tiÁm nng khác. Ch³ng h¡n, vÁ chuyÇn ca hát cça tôi tôi s½ không iên khùng à ngh) ¿n viÇc biÃu diÅn trong các buÕi hoà nh¡c. Trong thñc t¿, tôi chÉ có thà i xa ¿n méc ca hát s¡ s¡ à khßi Ùng §u giÝ sinh ho¡t. Tôi ch¥p nh­n r±ng mình v«n còn hát tr­t nhËp khá th°Ýng xuyên. Nh°ng tôi không nói r±ng mình hoàn toàn b¥t lñc. Tôi bi¿t tôi có thà hát khá tÑt n¿u tôi có iÁu kiÇn luyÇn giÍng.  

Có nhiÁu lãnh vñc chúng ta có thà v°¡n ra. Tuy nhiên, chúng ta cing ph£i tính ¿n quyÁn lãi và trách nhiÇm cça mình à bi¿t lña chÍn nhïng lãnh vñc phù hãp và thñc tiÅn. Nh° mÙt linh måc b¡n tôi nói: MÙt chi¿c xe có th¯ng thì tÑt h¡n nhiÁu so vÛi mÙt chi¿c xe không th¯ng! Chúng ta c§n b£o vÇ chính mình ngay c£ khi chúng ta v°¡n ra. Anh b¡n ¥y muÑn nh¯c tôi: ViÇc hành sí tñ do mà không có mÙt sñ kìm ch¿ nào s½ là iÁu nguy hiÃm ch¿t ng°Ýi.  

Nh°ng sñ c©n trÍng không hÁ ngn c£n chúng ta v°¡n ra. Chúng ta ph£i ti¿p tåc cßi mß Ã v°¡n rÙng tiÁm nng cça mình ra. Méc Ù phát triÃn trong các tiÁm nng cça chúng ta s½ là máy o méc Ù cßi mß mà ta có °ãc.  

Nói t¯t, ch°¡ng này có thà úc k¿t n¡i hai ti¿ng V¯ N RA ! V°¡n ra qua viÇc cßi mß chính mình vÛi ng°Ýi khác; v°¡n ra b±ng cách m×i ngày m×i ©y lùi mi¿ng da che m¯t ngña xa thêm mÙt chút; và v°¡n ra à gi£i phóng các tiÁm nng cça chúng ta.  

CH¯ NG IV: DÐI TRÁ! DÐI TRÁ! AI AI ChNG DÐI TRÁ!  

(iÁu kiÇn 4: ph£i thành thñc)  

HÓi nm 1951, bÙ phim Rashomon cça ¡o diÅn Nh­t Akira Kurosawa ã k¿t c¥u mÙt câu chuyÇn liên quan ¿n các tình ti¿t c°áng hi¿p, gây án m¡ng và lëa dÑi. Khi bÑn nhân v­t dính líu ¿n vå viÇc °ãc °a ra tr°Ûc toà án à cung khai, m×i ng°Ýi trong hÍ ã t°Ýng thu­t mÙt câu chuyÇn khác h³n. Sñ th­t bË bóp méo ¿n n×i mÙt quan sát viên bñc mình, hét lên: DÑi trá! DÑi trá! Các ng°Ýi dÑi trá à tñ lëa g¡t chính mình!  

iÁu chúng ta ghi nh­n qua bÙ phim ¥y là sñ thà hiÇn cça b£n tính con ng°Ýi. ViÇc chúng ta mang m·t n¡ là iÁu tñ nhiên, à ánh lëa không chÉ ng°Ýi khác mà nh¥t là ánh lëa chính mình. Nhïng m·t n¡ chúng ta mang th°Ýng không ph£n £nh úng con ng°Ýi thñc cça chúng ta. Nh°ng vì chúng ta sã sñ thñc vÁ mình, nên chúng ta dùng các m·t n¡ à che ch¯n. Các m·t n¡ b£o vÇ chúng ta, Á phòng ng°Ýi khác nhìn th¥y nhïng sñ th­t mà chính chúng ta không thà ch¥p nh­n và không dàn x¿p Õn tho£ °ãc.  

LÚP LÚP CÁC M¶T N  

Có nhiÁu lo¡i m·t n¡. MÙt sÑ có tính tích cñc và dÅ chËu. MÙt sÑ khác thì gây nhiÁu phiÁn toái, khó chËu.  

MÙt bà mÇnh phå giàu có nÍ eo chi¿c m·t n¡ xinh ¹p và thuó mË. Mái tóc cça bà r¥t kiÃu cách; khuôn m·t °ãc trang iÃm kù l°áng; y phåc r¥t iÇu . Bà cho th¥y mÙt v» tr§m l·ng, thanh thoát. SuÑt c£ ngày không ai có thà phát hiÇn ra mÙt d¥u hiÇu b¥n lo¡n nào n¡i ng°Ýi phå nï này. Khi t¥t c£ chúng tôi tho£i mái c°Ýi ha h£ , thì bà chÉ c°Ýi hi hi khe kh½. Và khi chúng tôi xuýt xoa vì xúc Ùng m¡nh thì bà chÉ h¡i nh¿ch miÇng à h°ßng éng. Sß d) th¿ chÉ vì bà không muÑn làm hÏng nhïng nét trang iÃm công phu trên khuôn m·t mình.  

Th¿ là, bà nh­n cái biÇt danh Nå C°Ýi ông L¡nh ! Vâng, bà trông có v» r¥t dÅ th°¡ng. Nh°ng bà không th­t là bà. Bà thành công trong viÇc kiÃm soát chính mình à luôn toát ra v» tr§m l·ng thanh thoát, nh°ng Óng thÝi bà cing không sÑng thñc sñ. Bà t°Ûc m¥t khÏi chính mình cái kh£ nng °ãc c°Ýi tho£i mái và khóc tñ nhiên khi xúc Ùng mà ó là mÙt ph§n cça kinh nghiÇm con ng°Ýi.  

Bà sã ng°Ýi khác nhìn th¥y úng sñ th­t vÁ bà. Bà là mÙt mÇnh phå và, vì th¿, không thà tÏ ra hÛ hênh tr°Ûc m·t ng°Ýi ta. CuÑi cùng, chÉ ¿n khi bà cho phép mình °ãc tho£i mái, bÛt b­n tâm ¿n chuyÇn ng°Ýi ta có thà ngh) gì và nói gì, bà mÛi có thà bi¿t c°Ýi và khóc th­t sñ. B¥y giÝ, bà mÛi sÑng thñc sñ.  

Cing may là m·t n¡ cça bà không gây dË éng l¯m cho ng°Ýi chung quanh. Chúng tôi th­m chí không nh­n th¥y r±ng bà eo mÙt m·t n¡. Bà dÅ dàng gây ¥n t°ãng cho chúng tôi b±ng bÙ d¡ng bên ngoài cça bà. Tuy nhiên, bây giÝ thì chúng tôi ã nh­n ra r±ng cái mình nhìn th¥y không h³n là cái có th­t!  

MÙt lo¡i m·t n¡ khác là lo¡i m·t n¡ cça nhïng ng°Ýi tí t¿ . HÍ tÏ ra nÓng nhiÇt và qu£ng ¡i mÍi n¡i mÍi lúc. HÍ luôn luôn hy sinh và chúng ta th¥y mình nh­n quá nhiÁu të hÍ. ChÉ ¿n khi mà hÍ ngëng l¡i, mÉm c°Ýi, nói Không , và b¯t §u òi hÏi thì mÛi té ra là àng sau cái m·t n¡ cça hÍ, hÍ cing tìm ki¿m sñ quan tâm sn sóc và tranh thç c£m tình.  

Tr°Ûc ây tôi có mÙt c­u sinh viên °ãc mÍi ng°Ýi yêu m¿n. C­u xÓng xÙc i vào vn phòng h°Ûng d«n, mÉm c°Ýi và ôm hôn mÍi ng°Ýi có m·t ß ó. C­u luôn luôn làm cho mÍi ng°Ýi c£m th¥y vui v». Nh°ng, mÙt hôm, tôi bË mÙt cú sÑc khçng khi¿p khi nghe th¥y r±ng c­u ta ã chém ét cÕ tay mình và nÑc nguyên mÙt chai winter-green. Thì ra, th­t áng sã khi eo mÙt m·t n¡ tích cñc, bßi vì chúng ta không th¥y °ãc r±ng ng°Ýi eo m·t n¡ ¥y ang bË th°¡ng tÕn bên trong.  

Cing v­y, có nhïng anh hÁ lì lãm . HÍ pha trò cho mÍi ng°Ýi °ãc vui. ôi khi hÍ th­m chí nh­n làm cái ích à ng°Ýi ta c°Ýi. Nh°ng khi hÍ nghiêm trang thì hÍ cing trß thành khó chËu. iÁu mà chúng ta có thà không nh­n ra, ó là r¥t có thà hÍ ang c°Ýi bên ngoài mà ang khóc trong lòng!  

Trên ây chÉ là mÙt sÑ ví då vÁ nhïng m·t n¡ có tính dÅ chËu. Chúng ta sµn sàng trân trÍng nhïng ph©m cách tÑt ¹p cça hÍ và nà phåc sñ tÑt lành n¡i hÍ. Chúng ta có thà xem ó nh° chuyÇn bình th°Ýng. Chúng ta có thà dÅ dàng bË các m·t n¡ cça hÍ che m¯t và không nh­n ra b£n tính con ng°Ýi n¡i hÍ hÍ cing có nhïng n×i sã, hÍ cing có nhu c§u c§n °ãc yêu th°¡ng và °ãc quan tâm sn sóc, hÍ cing quay qu¯t vÛi nhïng n×i cô ¡n...  

M·t khác, có nhïng m·t n¡ gây r¥t nhiÁu khó chËu. Tôi bi¿t mÙt phå nï h§u nh° lúc nào cing vÓ v­p khoe khoang. ChË thuÙc lo¡i ng°Ýi giành giñt sñ chú ý và bi¿t h¿t mÍi sñ !  

SÑ là tôi ang triÃn khai mÙt Á tài vÛi nhóm cça chË ta. Tôi hÏi mÍi ng°Ýi xem hÍ nhÛ gì vÁ Á tài cça buÕi hôm tr°Ûc ó. M×i ng°Ýi éng lên t¡i ch× cça mình, phát biÃu mÙt hay hai câu. Thình lình, chË ta gi¡ tay lên, nói lÛn: Tôi xin phát biÃu!  

Khi tôi ra hiÇu cho chË ta nói, chË éng d­y, b°Ûc tÛi tr°Ûc lÛp và gi­t l¥y micrô të tay tôi. RÓi chË b¯t §u làm mÙt bài thuy¿t trình dài úng nía ti¿ng Óng hÓ. ChË dõng d¡c nói vÛi mÍi ng°Ýi trong lÛp: ây là nÙi dung CHÚNG TA hÍc hôm qua ... ChË n nói vÛi cung cách §y uy quyÁn, thÉnh tho£ng chen vào nhïng gi£i thích nh°: Tôi n¯m rõ iÁu này vì tôi ã l¥y b±ng ti¿n s) trong ngành X... Tôi bi¿t rõ iÁu này vì tôi ã tëng có mÙt công trình nghiên céu liên quan ¿n Á tài này hÓi tôi hÍc cao hÍc ß Y... Tôi bi¿t iÁu này vì tôi là tr°ßng ban Z...  

§u tiên, tôi nhìn chË vÛi sñ Óng c£m. Có nhïng ng°Ýi không °ãc ng°Ýi khác chú ý ç, do ó hÍ ph£i cÑ ki¿m tìm và chË là mÙt trong sÑ nhïng ng°Ýi nh° v­y. GiÑng nh° nhiÁu ng°Ýi chúng ta, chË ang lôi kéo ng°Ýi ta chú ý ¿n chË. Vì th¿, sau bài nói chuyÇn cça chË, tôi khen ngãi: Ò, chË có kh£ nng tÕng hãp r¥t tÑt! (ch°a kà cái tài khoe khoang, d) nhiên) Tôi r¥t thành thñc khi nêu nh­n xét nh° v­y. M¯t chË sáng lên ánh sung s°Ûng và mãn nguyÇn. Có iÁu, vÁ sau tôi mÛi th¥y r±ng lÝi khen ngãi ¥y cça mình xem ra có ph§n tai h¡i. Nó thúc ©y chË ti¿p tåc phát huy thêm cái cÑt cách ¥y. Cé hÅ có dËp, chË l¡i gi­t l¥y micrô të tay tôi và thuy¿t mÙt bài ra trò. Ngày hôm ¥y chË ã làm °ãc ba hay bÑn bài nh° v­y!  

iÁu làm tôi lo l¯ng là c£ nhóm ang công khai tÏ ra khó chËu Ñi vÛi chË. HÍ dË éng tr°Ûc cung cách cça chË. Tôi lâm vào th¿ k¹t, không bi¿t ph£i làm sao à vëa áp éng nhu c§u °ãc khoe khoang cça chË vëa Óng thÝi cing áp éng nhu c§u cça lÛp là không cho chË phát biÃu. Tôi cÑ kiÃm soát chË mÙt cách sít sao. ¿n cuÑi ngày thì tôi mÇt rã r°ãi. Khi tôi ngÓi xuÑng nghÉ, mÙt b¡n Óng sñ cça chË khÁu tôi và nói: Bây giÝ thì ông b¯t §u thñc sñ bi¿t chË ¥y rÓi ¥y. ChË ¥y là chç tËch HØI Tð TIN cça chúng tôi ß ây.  

Tôi hÏi sao gÍi là HØI Tð TIN. Cô ¥y nói vì ó là hÙi cça nhïng ng°Ýi quá tin vào chính mình. Tôi phá lên c°Ýi. Rõ ràng là n¡i ng°Ýi phå nï kia có r¥t nhiÁu tính cách hoàn toàn phù hãp vÛi cái danh hiÇu ¥y. Nh°ng tôi v«n bn khon suy ngh). CuÑi cùng tôi quay l¡i vÛi ng°Ýi ang nói chuyÇn vÛi tôi và ph£n Ñi: Này cô, tôi ngh) là chË ¥y không tñ tin chút nào c£. úng ra, chË ¥y nghi ngÝ các kh£ nng cça chính chË ¥y. Hãy xem chË ¥y ph£i v¥t v£ bi¿t bao à thuy¿t phåc mÍi ng°Ýi tin r±ng chË ¥y giÏi giang. Tôi cho r±ng chính trong lòng chË ¥y, chË ¥y cing không tin r±ng mình giÏi m¥y!  

Tôi sñc nhÛ l¡i, mÙt nhà trË liÇu tâm lý b¡n tôi ã tëng nói vÛi tôi: N¿u trong áy lòng mình, b¡n xác tín r±ng b¡n tÑt, thì b¡n s½ ch³ng th¥y c§n ph£i chéng minh iÁu ó cho b¥t cé ai. B¡n cé tho£i mái là chính b¡n!  

Ng°Ýi phå nï cça câu chuyÇn trên là mÙt tr°Ýng hãp bÇnh ho¡n. Sau nhiÁu tháng nm, chË ã i ¿n k¿t lu­n r±ng cách duy nh¥t à chË tin ch¯c vào các kh£ nng cça mình, ó là kà i kà l¡i vÛi ng°Ýi khác vÁ nhïng b±ng c¥p và nhïng thành ¡t cça chË và chË không thà ngÝ r±ng b±ng cách ¥y chË chÉ có thà gây ác c£m n¡i ng°Ýi ta. MÍi ng°Ýi Áu xa tránh chË. Ngay c£ khi chË nh­n ra °ãc v¥n Á, thì chË cing ã m¯c vào mÙt cái b«y tâm lý. Fitzhugh Dodson, mÙt chuyên gia vÁ tâm lý tr» em, ã nh­n ra iÁu này và ã gÍi ó là qui lu­t cça nhïng mi¿ng khoai tây chiên °Ût sing . ¯Ût cing không sao, miÅn có khoai tây chiên là °ãc rÓi! Có còn h¡n không mà! Þ ây ng°Ýi phå nï ¥y chÉ c§n °ãc thiên h¡ chú ý, chË không c§n b­n tâm vÁ chuyÇn ng°Ýi ta ang chú ý à yêu hay ghét mình.  

iÁu mà ng°Ýi phå nï nói trên và nhiÁu ng°Ýi trong chúng ta thi¿u, ó là tính thành thñc tâm lý (psychological honesty). Chúng ta không có °ãc cái kh£ nng Ñi diÇn vÛi sñ th­t vÁ chính mình, c£ nhïng sñ th­t tích cñc l«n tiêu cñc, c£ nhïng iÃm m¡nh và iÃm y¿u. Vì n¿u chúng ta có °ãc kh£ nng ¥y, chúng ta s½ không th¥y có lý do gì à mình ph£i n¥p sau mÙt m·t n¡. Chúng ta s½ th¥y viÇc xây dñng cho mình mÙt hÇ thÑng phòng thç là vô ngh)a. Mình ra sao, mình cé thà hiÇn ra nh° v­y. Th¿ thôi!  

MØT CUØC HOÀ GI¢I BÊN TRONG  

Tuy nhiên, tính thành thñc tâm lý không thà tÓn t¡i trong mÙt môi tr°Ýng mà sñ dÑi trá - ché không ph£i sñ th­t chi¿m nhiÁu °u th¿ h¡n. R¥t nhiÁu ng°Ýi trong chúng ta không nh­n ra °ãc sñ th­t vÁ nhïng iÁu tÑt lành n¡i mình, vì chúng ta ß trong mÙt xã hÙi bË què qu·t bßi quan niÇm lÇch l¡c r±ng hÅ ai nhìn nh­n các ph©m ch¥t tích cñc n¡i mình thì rõ ràng ó là k» kiêu ng¡o. RÑt cåc, n×i sã ph¡m tÙi kiêu ng¡o ã ngn c£n không cho chúng ta ý théc các kh£ nng °ãc ban cho mình. RÓi, sñ b¥t lñc không hoà gi£i °ãc trong chính mình ¥y, ¿n l°ãt nó, s½ làm chúng ta khÕ sß và không thà phát huy tÑi a nng lñc cça mình.  

Tôi Óng ý r±ng mÙt sÑ trong chúng ta có thà r¡i vào cám d× kiêu ng¡o khi chúng ta quá loay hoay vÛi nhïng ph©m ch¥t tÑt ¹p cça mình. Song mÙt sÑ ng°Ýi có thà c£m nghiÇm mÙt cách khác h³n, và chúng ta không °ãc phép phç nh­n kinh nghiÇm tâm linh này cça hÍ. Thay vì tñ mãn vÁ các kh£ nng cça mình, hÍ trß nên khiêm tÑn. Các kh£ nng cça hÍ trß thành mÙt d¥u chÉ rõ ràng cho hÍ th¥y tình yêu cça Thiên Chúa. HÍ khám phá r±ng hÍ °ãc ban cho nhïng kh£ nng mà hÍ vÑn không áng °ãc. Phç nh­n nhïng kh£ nng ¥y, ¥y s½ ch³ng khác nào phç nh­n chính tình yêu cça Thiên Chúa. Và viÇc phç nh­n nh° v­y s½ là mÙt hình théc kiêu ng¡o còn khçng khi¿p h¡n.  

Cing v­y, chúng ta không °ãc d¡y à ch¥p nh­n nhïng iÃm y¿u nh° mÙt ph§n cça thân ph­n con ng°Ýi chúng ta. Hãy xem sñ hoàn h£o °ãc Á cao bi¿t bao, và sñ sai sót bË t©y chay bi¿t bao! Chúng ta có khuynh h°Ûng che gi¥u không cho ng°Ýi khác th¥y các sai l§m và b¥t toàn cça mình; th¿ nh°ng, cách duy nh¥t à v°ãt qua chúng là tiên vàn ph£i nh­n bi¿t chúng. ChÉ khi ¥y chúng ta mÛi có °ãc kh£ nng à iÁu chÉnh chúng.  

Chính Chúa Giêsu ã ki¿n t¡o mÙt b§u khí phù hãp cho sñ thành thñc tâm lý. Ngài kéo các tÙi nhân ¿n vÛi Ngài. Ngài nói: Ta ¿n không ph£i à xét xí nh°ng là à céu các tÙi nhân. Khi chúng ta ph¡i tr§n các tÙi l×i cça mình tr°Ûc m·t Ngài và kinh nghiÇm °ãc sñ ón nh­n và tha thé cça Ngài, thì chúng ta s½ có °ãc sñ tñ do và séc m¡nh lÛn lao h¡n à v°ãt qua nhïng y¿u hèn và b¥t toàn n¡i mình. B±ng cách này hay cách khác, nhïng iÃm tiêu cñc cça chúng ta s½ trß thành nhïng c¡ hÙi và nhïng kinh nghiÇm ân sçng, të ó chúng ta có thà tr°ßng thành h¡n lên vÁ tâm lý và tâm linh.  

Ñi diÇn vÛi sñ th­t vÁ chính mình téc sñ thành thñc tâm lý là £m nh­n l¥y nhân tính cça chúng ta. BÓi d°áng các kh£ nng cça mình và gi£i phóng nhïng hèn y¿u n¡i mình, ó chính là chúng ta ang hiÇn lÙ d§n ra vÛi th§n tính n¡i mình.  

Khi chúng ta g·p mÙt ng°Ýi trên °Ýng, chúng ta ph£i nh­n ra nhân tính và th§n tính tiÁm tàng n¡i ng°Ýi ¥y. MÍi con ng°Ýi, d°Ûi lÛp vÏ cça hÍ, d°Ûi nhïng m·t n¡ và nhïng hÇ thÑng tñ vÇ cça hÍ, Áu có sñ thành thñc trong các ý h°Ûng. Trong sâu th³m, hÍ có mÙt tình yêu cn b£n Ñi vÛi nhïng ng°Ýi khác. M·c dù trong mÙt sÑ tr°Ýng hãp, tình yêu này không tñ nó bÙc lÙ ra ngoài cách rõ rÇt.  

Khi iÁu hành mÙt cuÙc HÙi Th£o Phòng ChÑng HIV dành cho nam giÛi m¡i dâm, t¥t c£ chúng tôi bË khó chËu bßi mÙt thành viên xu¥t hiÇn nh° mÙt tay l°u manh. ChÉ t°Ûng m¡o anh ta cing ç th¥y dï d±n . Anh ta có tính cách trËch th°ãng, khoe khoang, k» c£. Nh°ng khi chúng tôi giÛi thiÇu cho các tham dñ viên mÙt bài thñc hành vén mß câu chuyÇn cuÙc Ýi mình, tôi mÛi nh­n ra bên trong anh chàng này là mÙt c­u bé bË bË bÏ r¡i và bË th°¡ng tÕn .  

Thì ra, cha anh ã bÏ gia ình lúc anh còn r¥t nhÏ. M¹ anh, sau ó, bÏ i theo mÙt ng°Ýi n°Ûc ngoài. Anh và các em mình ph£i sÑng vÛi bà ngo¡i mÙt tay máu mê cÝ b¡c. Ngh)a là, m¥y éa nhÏ ph£i b¯t §u tñ lo nuôi thân. Là anh c£, anh ph£i ùm bÍc các em. Anh b¯t §u bán hàng rong ngoài °Ýng phÑ và d§n d§n d¡n dày s°¡ng gió . Tr°Ýng Ýi trui anh trß thành mÙt con ng°Ýi céng r¯n.  

Nh°ng khi chia s» câu chuyÇn cça mình, anh ã khóc néc nß nh° mÙt éa tr». Anh nói trong n°Ûc m¯t ràn råa: Tôi ã sn sóc các em trai, em gái mình të ó ¿n nay. Nh°ng còn b£n thân tôi? Nhïng ng°Ýi áng ra ph£i sn sóc chúng tôi ang ß âu rÓi?  

Chúng ta có thà dÅ dàng oán xét anh qua lo¡i công viÇc anh làm và qua các hành Ùng cça anh. Th¿ nh°ng, trong nh­n théc vÁ anh nh° mÙt nhân vË, chúng ta ph£i th¥y r±ng thñc ra anh là mÙt n¡n nhân. Qu£ chúng tôi ã °ãc mÙt m¡c kh£i lÛn khi chéng ki¿n éa tr» dÅ xúc Ùng bên trong anh.  

LÜI TRÞ THÀNH XÁC THÊT  

MÙt thách Ñ ·t ra cho chúng ta, ó là chúng ta ph£i là nhïng lÝi trß thành xác thËt . KiÃu nói này m°ãn ß Thánh Kinh, qui chi¿u ¿n ngôi vË éc Kitô. éc Kitô là LÝi Trß Thành Xác ThËt bßi vì n¡i ngôi vË cça Ngài, tình yêu cça Chúa Cha °ãc tÏ lÙ và trß nên cå thÃ. Không giÑng nh° thé tri¿t lý nào ó nói: Tôi yêu nhân lo¡i, chÉ có iÁu tôi không chËu nÕi li ng°Ýi xung quanh tôi! , Cha chúng ta không trao cho chúng ta nhïng lÝi héa và nhïng thiÇn chí suông. Ngài ã hoàn thành các lÝi héa cça Ngài qua viÇc trao ban cho chúng ta chính Con cça Ngài, ¥ng làm cho tình yêu cça Ngài hiÇn diÇn thñc sñ vÛi chúng ta.  

Chúng ta ph£i theo cách cça Ngài. Bi¿t bao l§n chúng ta nghe lÝi phân tr§n: Ò, xin l×i! Tôi không có ý nh° v­y. Tôi không hÁ có ý muÑn gây th°¡ng tÕn cho b¡n. Ho·c bi¿t bao l§n chúng ta làm th°¡ng tÕn ng°Ýi khác chÉ bßi vì chúng ta bË th°¡ng tÕn. Th°Ýng có mÙt kho£ng cách giïa mÙt bên là hành vi thái Ù và bên kia là các ý h°Ûng cça chúng ta.  

Tôi xin minh ho¡ iÁu này b±ng m©u chuyÇn sau ây. MÙt c­u bé, l§n nÍ, t­p trung h¿t can £m à hÏi m¹: M¹ ¡i, sao m¹ ánh òn con hoài th¿ hß m¹?  

Con à, ng°Ýi m¹ tr£ lÝi, M¹ ánh òn con vì m¹ th°¡ng con. N¿u m¹ không quan tâm ¿n con, thì m¹ ch³ng c§n m¥t công sía trË con.  

Nghe v­y, th±ng bé nhíu mày. Nó °a tay gãi gãi §u và nói: M¹ à, v­y thì xin m¹ vui lòng bÛt th°¡ng con i mÙt chút ... M¹ th¥y ó, tình th°¡ng cça m¹ làm con au khçng khi¿p!  

Dù các ý h°Ûng cça ng°Ýi m¹ tÑt ¿n m¥y i nïa, thì iÁu mà éa con cça bà c£m th¥y v«n là nhïng ngÍn roi qu¥t vào mông ít nó. Th¿ ó, th°Ýng các ý h°Ûng cça chúng ta không n khÛp vÛi cách mà chúng ta hành Ùng.  

Câu chuyÇn cuÑi cùng cça tôi trong ch°¡ng này là câu chuyÇn liên quan ¿n mÙt ng°Ýi àn ông 63 tuÕi mà chúng ta s½ gÍi là Phil. Phil thuÙc vÁ t§ng lÛp nhïng ông chç lÛn, vì th¿ tôi ngh) r±ng ông ta s½ r¥t éng ¯n chÉnh tÁ. Th¿ nh°ng thñc t¿ hoàn toàn ng°ãc l¡i. ng kh¡c nhÕ bëa bãi b¥t cé ch× nào. Lúc ó chúng tôi ang ß trong mÙt nhà t)nh tâm xinh ¹p, và ông ã làm mÍi ng°Ýi khó chËu b±ng cách liên tåc nói chuyÇn Ón ào vÛi ng°Ýi ngÓi bên c¡nh trong khi diÅn gi£ ang thuy¿t trình. ng không bao giÝ l¯ng nghe, nh°ng ông thích xÏ lá b±ng cách hÏi diÅn gi£ nhïng câu hÏi vÛ v©n. Gai m¯t nh¥t là ông luôn luôn ve vãn các phå nï trong nhóm Tôi không thà hiÃu t¡i sao vã tôi không chËu nÕi viÇc tôi quan hÇ lung tung vÛi phå nï. Tôi là mÙt ng°Ýi àn ông kia mà! (cñc kó sô vanh àn ông!) Nói t¯t, ông là mÙt con ng°Ýi r¥t khó °a.  

Thái Ù và hành vi cça Phil gây phiÁn toái r¥t nhiÁu cho tôi trong t° cách là ng°Ýi iÁu hành nhóm. Vài l§n, tôi th§m ngh) giá chi ông ta nh­n °ãc mÙt cú iÇn tho¡i kh©n c¥p và cút xéo i thì hay bi¿t bao! Ho·c gi£, tôi c£m th¥y muÑn túm cÕ ông ta và liÇng phét qua cía sÕ cho r£nh nã! Th­t v­y, tôi tñ hÏi t¡i sao ông ta ph£i m¥t công ß l¡i dñ khoá hÙi th£o này khi mà rõ ràng ông ch³ng cho th¥y mÙt chút quan tâm!  

Trong mÙt buÕi nói chuyÇn, tôi th£o lu­n vÁ Á tài Cháy máy (Burn-out). ng ta b¯t §u t¥n công tôi, tÑ cáo r±ng tôi theo thñc dân, r±ng Cháy máy không ph£i là mÙt kinh nghiÇm cça ng°Ýi Philippines, r±ng tôi vay m°ãn ý niÇm ¥y të sách vß Mù. Tôi kiên nh«n gi£i thích r±ng úng là tôi ang th£o lu­n nhïng ý niÇm të các tài liÇu Mù, nh°ng Cháy máy là mÙt kinh nghiÇm phÕ quát cça con ng°Ýi. Theo nh° Ënh ngh)a, Cháy máy là tình tr¡ng bË rút s¡ch nng lñc do cho i quá nhiÁu hay do kó vÍng quá nhiÁu vào chính mình. Vì th¿, kinh nghiÇm này cing g§n gii vÛi ng°Ýi Philippines không kém chi so vÛi ng°Ýi Mù. Nh°ng, theo cÑt cách cÑ hïu cça ông, ông v«n kh° kh° bào chïa cho quan iÃm cça mình.  

Th¿ là tôi bË trôi vào cuÙc tranh lu­n vÛi ông ta. Không ai trong chúng tôi chËu l¯ng nghe c£. ng ta mÙt mñc b°Ûng bÉnh cÑ ch¥p. Còn tôi thì quy¿t tñ vÇ. C£ nhóm bË ·t trong tình tr¡ng bÑi rÑi. BuÕi làm viÇc xem nh° hÏng hoàn toàn. CuÑi cùng, tôi nói: N¿u ông không Óng ý, thì ó là quyÁn cça ông! - và cuÙc th£o lu­n t¡m dëng.  

Tôi vÑn có tính nh«n n¡i và ôn hoà vÛi ng°Ýi ta. Vì th¿ tôi r¥t áy náy, vì trong tr°Ýng hãp này mình ã thi¿u nh«n n¡i vÛi Phil. Ngh) kù, tôi nh­n th¥y r±ng mình ã ph£n éng l¡i ng°Ýi àn ông ¥y dña theo nhïng tâm c£nh tiêu cñc tr°Ûc ó cça mình vÁ ông ta. Tôi vi¿t cho ông mÙt th° ng¯n, xin l×i vì cuÙc cãi vã ã x£y ra và vì mình ã không l¯ng nghe ông ta. Nh°ng tôi cing v¡ch cho ông th¥y nhïng cung cách cça ông ã ©y tôi tÛi ch× ph£n éng nh° th¿.  

Sau khi Íc m£nh gi¥y cça tôi, Phil thinh l·ng suÑt thÝi gian còn l¡i cça ngày hôm ¥y. Sáng hôm sau, chúng tôi l¡i giáp m·t nhau trong giÝ gi£i lao. Thay vì tránh m·t, Phil ã làm tôi ng¡c nhiên qua viÇc tñ nguyÇn cßi bÏ m·t n¡ cça ông ra và bÙc b¡ch câu chuyÇn cuÙc Ýi mình cho tôi nghe. L¯ng nghe ông nói, các c£m ngh) cça tôi vÁ ông b¯t §u thay Õi. Tôi không kinh tßm ông nïa, thay vào ó, tôi b¯t §u c£m th¥y tÙi nghiÇp cho ông, tôi Óng c£m vÛi ông.  

Thì ra, ß tuÕi sáu m°¡i ba cça mình, Phil ã xây dñng cho mình mÙt tiêu chu©n giá trË dña trên hai iÁu. Thé nh¥t, ông c£m th¥y mình có th¿ giá bßi vì ông có sñ nghiÇp Õn Ënh và °Ýng °Ýng là mÙt giám Ñc. Tuy nhiên, ông sã r±ng trong hai nm nïa, ông s½ bË yêu c§u nghÉ h°u. ng th°Ýng tñ hÏi liÇu mai mÑt khi không còn Ëa vË này nïa thì mình s½ th¿ nào. ng không thà t°ßng t°ãng °ãc viÇc ông ánh m¥t cái mà ông ang bám vào nh° mÙt phao an toàn .  

Thé hai, ông luôn luôn tin r±ng giá trË cça ông trong t° cách là mÙt àn ông °ãc o l°Ýng b±ng con sÑ nhïng ng°Ýi àn bà mà ông chinh phåc °ãc. Vã ông càng ghen, thì có ngh)a là tính cách àn ông n¡i ông càng °ãc kh³ng Ënh và nh° v­y cing có ngh)a r±ng ông là mÙt con ng°Ýi có giá trË. Nh°ng, càng ti¿n tÛi tuÕi già, ông càng bË ám £nh bßi n×i sã ánh m¥t tính àn ông n¡i mình. Và mÙt l§n nïa, ông bn khon không bi¿t sÑ ph­n và giá trË cça mình s½ ra sao khi mình không còn nhiÁu tính àn ông nïa.  

MÑi e do¡ vÁ viÇc m¥t Ëa vË và m¥t tính àn ông là mÙt mÑi e do¡ r¥t thñc và r¥t mãnh liÇt Ñi vÛi Phil. iÁu này gi£i thích t¡i sao n¡i ông có nhïng kích Ùng trái khu¥y. HiÃu °ãc iÁu này, tôi chç Ùng cßi mß và trao Õi quan iÃm vÛi ông vÁ t§m quan trÍng cça viÇc tìm ra giá trË bên trong con ng°Ýi mình.  

iÁu thú vË trong câu chuyÇn này là sau ó Phil ã cÑ nài chúng tôi tÕ chéc mÙt khoá hÙi th£o t°¡ng tñ cho các nhân viên cça ông vào tu§n ti¿p sau ó. Tôi không thà hiÃu °ãc t¡i sao ông yêu c§u béc thi¿t nh° v­y. Tôi ti¿p tåc tìm hiÃu, và ông thú nh­n: N¿u tôi trß vÁ sß cça mình, vÛi mÙt tính cách ã thay Õi nh° bây giÝ, các nhân viên cça tôi s½ không tin tôi. Bßi v­y, n¿u anh chia s» kinh nghiÇm này cho t¥t c£ chúng tôi, thì hÍ s½ dÅ nh­n hiÃu và sµn sàng nâng á nhïng thay Õi n¡i tôi h¡n.  

ành r±ng yêu c§u cça Phil có d¥u v¿t ích k÷, nh°ng ó cing là mÙt yêu c§u có c¡ sß vïng ch¯c. ôi khi chúng ta thay Õi nh°ng l¡i bË bÑi rÑi vÁ sñ thay Õi cça mình. Bao lâu nhïng ng°Ýi khác không çng hÙ sñ thay Õi n¡i chúng ta, thì chúng ta không thà t¡o ra °ãc và giï °ãc sñ thay Õi ¥y.  

Câu chuyÇn cça Phil d¡y chúng ta r±ng dù bÁ ngoài cça mÙt ng°Ýi nào ó có v» tiêu cñc ¿n m¥y, n¿u ng°Ýi ¥y °ãc trao cho c¡ hÙi, chúng ta s½ th¥y hiÇn lÙ tính cách tÑt lành n¡i ng°Ýi ¥y. T¥t c£ nhïng gì ng°Ýi ¥y c§n là sñ can £m à cßi bÏ các m·t n¡ và hÇ thÑng tñ vÇ cça mình, à bÙc lÙ chính con ng°Ýi thñc cça mình ra.  

Ch°¡ng này muÑn nh¥n m¡nh r±ng chúng ta ph£i éng vÁ phía sñ th­t à chÑng l¡i nhïng sñ dÑi trá, ta ph£i có sñ thành thñc tâm lý à chÑng l¡i nhïng m·t n¡ và nhïng hÇ thÑng tñ vÇ. ó là nhïng b°Ûc quy¿t Ënh à lÛn lên. Þ ây chúng ta °ãc d¡y ëng sã £m nh­n l¥y tính ng°Ýi cça mình, vì chính tính ng°Ýi s½ lát °Ýng cho chúng ta ti¿n lên và hiÇn lÙ trong th§n tính. Chúng ta °ãc b£o £m r±ng trong sâu th³m m×i con ng°Ýi Áu có tÓn t¡i tính b£n thiÇn hiÃu là ai cing có nhïng ý h°Ûng thành thñc. T¥t c£ nhïng câu chuyÇn minh ho¡ trên ây cça chúng ta Áu nêu b­t iÁu ó.  

B¡n hãy nhìn l¡i cuÙc sÑng cça b¡n và kiÃm tra các m·t n¡ và các hÇ thÑng tñ vÇ. B¡n ã bám ch·t vào chúng ¿n méc nào? B¡n ã sí dång lo¡i m·t n¡ nào? MÙt con ng°Ýi tí t¿ ? MÙt anh hÁ? MÙt ông bi¿t h¿t ? Và âu là nhïng sñ thñc vÁ chính b¡n, c£ tích cñc l«n tiêu cñc? B¡n có g·p khó khn trong viÇc hoà gi£i vÛi nhïng sñ th­t n¡i mình không ¿n n×i b¡n ph£i tránh né d°Ûi mÙt m·t n¡? B¡n có thà làm nhïng gì à hoà gi£i vÛi nhïng sñ th­t này?  

Chúng ta th°Ýng nghe câu châm ngôn: Thành thñc là th°ãng sách! Trong ti¿n trình tr°ßng thành, chúng ta cing s½ áp dång câu châm ngôn t°¡ng tñ: Thành thñc (tâm lý) là th°ãng sách!  

CH¯ NG V: MØT GI¤C M CHO CUØC ÜI  

(iÁu kiÇn 5: lÙt bÏ nhãn hiÇu)  

Tôi có mÙt gi¥c m¡. Tôi m¡ ¿n mÙt thÝi mà trong th¿ giÛi này ng°Ýi ta s½ liên hÇ vÛi nhau nh° nhïng con ng°Ýi, không ph£i nh° nhïng nhãn hiÇu. Tôi °Ûc m¡ cuÑi cùng chúng ta s½ thanh toán °ãc n¡i mình nhïng ¥n t°ãng, nhïng ánh giá, nhïng thành ki¿n g¯n liÁn vÛi các nhãn hiÇu mà chúng ta dán cho ng°Ýi ta. Tôi °Ûc m¡ chúng ta bi¿t khôn ngoan h¡n à khi nhìn mÙt con ng°Ýi, chúng ta có thà nhìn quá nhïng nhãn hiÇu nh° àn ông hay àn bà, k¿t hôn hay Ùc thân, Óng tính ái hay dË tính ái , giàu hay nghèo, tu s) hay giáo dân, ng°Ýi kinh hay ng°Ýi th°ãng, ng°Ýi b£n xé hay ng°Ýi n°Ûc ngoài, Công giáo hay Ph­t giáo ... Thay vào ó, chúng ta s½ g·p gá m×i ng°Ýi trong chính tính Ùc áo cça con ng°Ýi ¥y.  

BÊ LUNG L C BÞI NHîNG NHÃN HIÆU  

Thñc t¿ là chúng ta bË £nh h°ßng r¥t nhiÁu bßi nhïng nhãn hiÇu. Hãy cho phép tôi minh ho¡ iÁu này b±ng mÙt kinh nghiÇm mà tôi mÛi g·p cách ây kho£ng hai nm. Tôi và ba ng°Ýi phå nï b¡n tôi l§n ¥y mÛi të xa vÁ, vëa ·t chân ¿n Manila. Vì lúc ó khó tìm th¥y taxi, chúng tôi quy¿t Ënh chÉ gÍi mÙt chi¿c và cùng i chung. Tôi °a ba ng°Ýi b¡n ¥y l§n l°ãt vÁ ¿n nhà cça hÍ. CuÑi cùng, trên °Ýng vÁ nhà tôi, ng°Ýi tài x¿ taxi chãt lên ti¿ng mß chuyÇn b±ng mÙt câu nh­n Ënh: Ba ng°Ýi b¡n ¥y cça anh, ch¯c h³n hÍ là nhïng cô giáo, ph£i không?  

Tôi ng¡c nhiên không bi¿t t¡i sao anh ta oán °ãc nh° th¿. Vì v­y tôi hÏi: Làm sao anh bi¿t?  

Anh ta áp gÍn lÏn: Vì hÍ nói chuyÇn b±ng ti¿ng Anh!  

Ò! MÙt suy lu­n r¥t thú vË. Tôi th§m ngh). Nh°ng ngay l­p téc anh ta nói thêm: Ch¯c h³n hÍ ch°a có chÓng, ph£i không?  

L§n này, anh ta ã suy lu­n r±ng vì các b¡n tôi là nhïng cô giáo, nên ch¯c h³n hÍ ang còn Ùc thân. Th­t tình cÝ, qu£ là c£ ba ng°Ýi b¡n ¥y cça tôi Áu Ùc thân. Vì th¿, tôi chÉ ¡n gi£n nói Vâng, úng th¿ . RÓi, anh ta ti¿p tåc: Ch¯c hÍ hay cáu kÉnh l¯m ph£i không?  

TÛi ây thì tôi ph£n éng. Và iÁu tôi muÑn rút ra cing n±m ß ây. Ng°Ýi tài x¿, dù chÉ bi¿t các b¡n tôi qua vài nhãn hiÇu cô giáo, Ùc thân song anh ta ã có nhïng qui gán vÁ hÍ. Tôi ã ph£i gi£i thích: Này anh b¡n, cáu kÉnh không ph£i là ·c tính chÉ dành riêng cho nhïng ng°Ýi phå nï Ùc thân. Xem ra mÙt trong ba ng°Ýi b¡n ¥y cça tôi th°Ýng tÏ ra cáu kÉnh h¡n hai ng°Ýi kia. Nh°ng tôi bi¿t có nhiÁu cô giáo khác tuy có gia ình nh°ng th­m chí còn cáu kÉnh h¡n nhiÁu (nh¥t là khi hÍ không thích chÓng hÍ!) Ngoài ra, không ph£i mÍi cô giáo Áu nói ti¿ng Anh và Áu Ùc thân c£ âu.  

Té ra, anh tài x¿ ã có nhïng suy oán nh° v­y bßi vì dña trên mÙt kinh nghiÇm cça b£n thân anh. Anh có mÙt bà cô là cô giáo, Ùc thân, và r¥t cáu kÉnh. Óng thÝi, chúng tôi bË chìm ng­p trong mÙt xã hÙi có não tr¡ng xem các phå nï không chÓng nh° Ñi t°ãng cça nhïng lÝi nói vào nói ra. Tôi không thà không th°¡ng h¡i cho nhïng phå nï ph£i chËu ñng iÁu ó. Cing nh° anh tài x¿ taxi này, ng°Ýi ta chåp mi các phå nï ¥y ngay c£ tr°Ûc khi ng°Ýi ta bi¿t (và hiÃu) hÍ.  

Tôi ang nh¯c b¡n vÁ mÑi nguy cça viÇc dán nhãn hiÇu cho ng°Ýi ta qua câu chuyÇn vÁ anh tài x¿ taxi nói trên. Nh°ng tôi sñc nhÛ cing có l§n chính tôi ã m¯c cái tÙi dán nhãn hiÇu nh° v­y. L§n ó, cing trên mÙt chuy¿n taxi, tôi nh­n th¥y anh tài x¿ là mÙt con ng°Ýi có tính cách r¥t vui t°¡i cßi mß. Th­t tuyÇt vÝi khi i xe cça anh ta, nh¥t là i vào giÝ k¹t xe buÕi sáng sÛm nh° hôm ¥y. Tôi ít khi g·p °ãc mÙt tài x¿ dÅ th°¡ng nh° v­y. Vì th¿ tôi muÑn chia s» ý ngh) ¥y vÛi anh.  

Khi chúng tôi g§n ¿n n¡i, anh ta tñ giÛi thiÇu anh ta là ng°Ýi gÑc ß tÉnh Iloilo. Tôi vÑn có nhiÁu ¥n t°ãng tÑt ¹p vÁ nhïng ng°Ýi ¿n të Iloilo, nên ngay l­p téc tôi nói vÛi anh: Anh là ng°Ýi ß Iloilo. Th£o nào anh th­t dÅ m¿n!  

Câu tr£ lÝi cça anh tài x¿ ã làm tôi m¯c cá vô cùng. Anh chÉ áp r¥t rõ ràng và ¡n gi£n: Không, th°a ông. ChuyÇn ó còn tuó ß m×i ng°Ýi.  

Þ ây tôi ang d¡y vÁ viÇc gi£i trë các nhãn hiÇu và câu chuyÇn trên cho th¥y tôi ã v°Ûng vào cái sai l§m cça viÇc khái quát hóa mÙt nhãn hiÇu. Ng°Ýi tài x¿ này ã úng. Không ph£i mÍi ng°Ýi dân Iloilo Áu dÅ m¿n. iÁu ó còn tuó ß m×i ng°Ýi. Có l½ s½ thích áng h¡n n¿u tôi nói: Các kinh nghiÇm cça tôi vÁ ng°Ýi Ëa ph°¡ng Iloilo r¥t là tích cñc. Bây giÝ, vÛi anh, kinh nghiÇm ¥y cça tôi l¡i °ãc xác nh­n mÙt l§n nïa vì anh là mÙt ng°Ýi r¥t dÅ m¿n. Thay vì khái quát hóa, áng ra tôi nên tuyên bÑ mÙt sñ kiÇn (r±ng tôi có nhïng kinh nghiÇm r¥t tÑt vÁ ng°Ýi Ëa ph°¡ng Iloilo) và diÅn t£ mÙt c£m ngh) cça mình (r±ng tôi thích anh ta vì anh ta r¥t dÅ m¿n). N¿u v­y thì r¥t có thà tôi ã vëa phåc vå °ãc cho måc ích ban §u cça mình là bày tÏ các c£m ngh) tích cñc cça mình vÁ anh, vëa không sa vào cái tÙi khái quát hoá mÙt nhãn hiÇu.  

êNG KHÁI QUÁT HOÁ  

Bßi vì các nhãn hiÇu là thông tin trñc ti¿p nh¥t mà chúng ta có °ãc vÁ mÙt ng°Ýi, nên chúng ta th­t dÅ sa vào cái b«y khái quát hoá nhãn hiÇu và qui chåp này nÍ cho ng°Ýi ¥y. ó là lý do t¡i sao chúng ta c§n trau giÓi mÙt kh£ nng nh¡y bén à phân biÇt giïa nhãn hiÇu và con ng°Ýi. ành r±ng các nhãn hiÇu là cái r¥t c§n thi¿t, vì chúng phåc vå cho måc ích làm sáng tÏ các chéc nng và các mÑi quan hÇ, nh°ng không °ãc ánh Óng chúng vÛi con ng°Ýi.  

Vì th¿, viÇc gi£i trë nhãn hiÇu °ãc Ënh ngh)a là kh£ nng chúng ta không cho phép các nhãn hiÇu h¡n Ënh kinh nghiÇm cça chúng ta vÁ nhân vË tính cça mình và cça ng°Ýi khác. Tôi có thà là mÙt giáo viên, nh°ng nhân vË tính cça tôi không bË h¡n Ënh ß ó. Tôi KH NG CHÈ LÀ mÙt giáo viên. ó là lý do tôi c£m th¥y ngán ng©m khi nghe câu chuyÇn r±ng các giáo viên cça tr°Ýng nÍ, khi xem các pha bóng h¥p d«n trong gi£i bóng á nhà tr°Ýng, ã r¥t muÑn nh£y chÓm lên và la hét tho£ thích. Nh°ng các vË lãnh ¡o nghiêm kh¯c nh¯c nhß: ëng quên r±ng các anh là giáo viên. Các anh ph£i có t° cách mô ph¡m cça mÙt giáo viên ché! Th¿ ¥y, cái nhãn giáo viên n¡i hÍ ã t°Ûc m¥t cça hÍ cái quyÁn °ãc vui t°¡i tho£i mái.  

Cing v­y, mÙt linh måc ¤n Ù l§n nÍ ¿n g·p tôi, chia s»: Þ giáo xé cça tôi bên ¤n Ù, các giáo dân kó vÍng tôi gi£i quy¿t t¥t c£ các v¥n Á cça hÍ vì tôi là linh måc. Nh°ng khi chính tôi có nhïng v¥n Á và tôi c§n có ai ó l¯ng nghe mình, thì ch³ng tìm ra ai c£! HÍ không thà ch¥p nh­n ý t°ßng r±ng linh måc cing có nhïng v¥n Á khó khn, hÍ không thà hình dung linh måc mà l¡i c§n giáo dân giúp á. Vì th¿, làm linh måc ß ó là £m nh­n mÙt vai trò r¥t cô ¡n. Ng°Ýi ta ·t tôi lên mÙt cái bÇ và bÏ m·c tôi mÙt mình ß ó!  

Chúng ta nghe vô sÑ câu chuyÇn trong ó ng°Ýi ta khái quát hoá các nhãn hiÇu. MÙt sÑ tr°Ýng hãp, sñ khái quát hoá ¥y có tính b¥t công và kó thË. Juan là mÙt ng°Ýi àn ông nghèo sÑng ß khu Õ chuÙt. Th¿ là khÑi ng°Ýi s½ k¿t lu­n r±ng ¥y bßi vì anh ta l°Ýi bi¿ng và thi¿u trách nhiÇm, và r±ng ch³ng bao lâu nïa anh ta s½ trß thành mÙt tay ma cô hay ¡o chích.  

Celia làm viÇc trong bÙ máy chính phç. Th¿ là chúng ta dÅ l­p téc dán cho cô ta nhãn hiÇu b¥t tài và n hÑi lÙ.  

Soeur Marie Kim là mÙt nï tu. Chúng ta l­p téc dành cho Soeur sñ Ñi xí ·c biÇt ân c§n. Þ ây tôi không có ý nói r±ng ta không nên ·c biÇt ân c§n vÛi các nï tu. Tôi chÉ muÑn nh¯c r±ng chúng ta nên dành cho c£ nhïng ng°Ýi không ph£i là nï tu sñ c° xí bình ³ng nh° v­y.  

Mike là mÙt ng°Ýi HÓi giáo. Chúng ta có khuynh h°Ûng t©y chay anh ta nh° mÙt k» nguy hiÃm và chúng ta th¥y không có mÙt kh£ nng nào à có thà làm b¡n vÛi anh ta.  

Juan, Celia, Soeur Marie Kim, và Mike là nhïng con ng°Ýi. T¥t c£ hÍ ph£i °ãc c° xí nh° nhïng con ng°Ýi. ChÉ khi chúng ta g·p gá hÍ nh° nhïng con ng°Ýi thì chúng ta mÛi có thà kh³ng Ënh hay phç Ënh nhïng iÁu chi ó vÁ hÍ.  

BA CÂU CHUYÆN  

Ba tr°Ýng hãp buÓn c°Ýi sau ây ã x£y ra vÛi tôi và liên quan tÛi viÇc dán nhãn hiÇu. Câu chuyÇn §u tiên là khi tôi làm mÙt chuy¿n i lên phía b¯c à có mÙt bài thuy¿t trình t¡i mÙt hÙi nghË cça miÁn ó. Tôi °ãc h°Ûng d«n ón chuy¿n xe buýt công cÙng s½ dëng ngay tr°Ûc khu vñc tÕ chéc hÙi nghË. Vì ây là l§n §u tiên ·t chân tÛi ó nên tôi r¥t bÓn chÓn. TÛi n¡i, tôi nghe nh¹ nhõm khi trông th¥y mÙt nhóm các chË ang nâng mÙt vòng hoa và mÙt ruy-bng. Tôi ngh) r±ng vòng hoa và ruy-bng ¥y là dành à ón chào mình. Vì th¿ tôi b¯t §u ti¿n vÁ phía hÍ. Trông th¥y tôi, hÍ cing ti¿n vÁ phía tôi. TÛi khi tôi mß miÇng s¯p b­t ra lÝi chào thì hÍ i qua khÏi tôi và g¯n d£i ruy-bng Óng thÝi trao hoa cho mÙt ng°Ýi àn ông cao niên ±ng sau l°ng tôi. Và các chË Óng thanh hô to: Welcome, Mr. Tan! (Chào mëng ng Tan).  

Tôi ph£i cÑ nín c°Ýi. HÍ t°ßng l§m ng°Ýi àn ông ¥y là tôi bßi vì ông ta ang diÇn mÙt kiÃu tóc r¥t bóng láng và v­n y phåc r¥t lËch lãm. Nói t¯t, ông ta trông có nét cça mÙt diÅn gi£ h¡n tôi nhiÁu. Còn tôi chÉ ang m·c qu§n tây vÛi s¡ mi dài tay và trông quá tr» so vÛi ông ¥y. D) nhiên là các chË vô cùng bÑi rÑi khi nh­n ra r±ng ng°Ýi àn ông lËch lãm ¥y là mÙt tham dñ viên cça hÙi nghË. HÍ l­p téc xin l×i tôi. Tôi chÉ c°Ýi và ghi nh­n câu chuyÇn ¥y nh° mÙt bài hÍc thú vË vÁ viÇc gi£i trë nhãn hiÇu.  

Câu chuyÇn thé hai là khi tôi ang ãi mÙt chuy¿n xe buýt à i Cotabato City vào sáng sÛm. Tôi ang ngÓi trên gh¿ bng bên c¡nh ba ng°Ýi hai phå nï và mÙt àn ông t¡i mÙt tr¡m xe buýt ß Davao City. Lúc ó tôi c£m th¥y buÓn ngç, vì th¿, à xua uÕi c¡n buÓn ngç cça mình, tôi nhìn quanh và t­p trung chú ý hành vi thái Ù cça ng°Ýi ta.  

Nhìn xuôi theo con °Ýng, tôi chú ý ¿n mÙt c­u bé bán báo. Khi c­u bé phát hiÇn ra bÑn ng°Ýi chúng tôi ang ngÓi chÝ xe buýt, c­u l­p téc ti¿n vÁ phía chúng tôi. §u tiên c­u nhìn ng°Ýi phå nï ß phía cuÑi gh¿. Tôi chú ý th¥y c­u không °a ngay tÝ t¡p chí nào ra à mÝi c£. C­u nhìn ng°Ýi phå nï të §u ¿n chân và có v» nghiên céu chË ta. RÓi, c­u lña mÙt tÝ, rút ra, trao cho chË Ã mÝi chào. Không may, tÝ t¡p chí mà c­u rút ra là mÙt tÝ lá c£i . Ng°Ýi phå nï l¯c §u ra d¥u không thích.  

C­u bé thí thÝi v­n vÛi ng°Ýi phå nï thé hai. C­u không mÝi chào tÝ lá c£i ¥y nïa. C­u c¥t tÝ báo vào trong x¥p, rÓi nghiên céu ng°Ýi phå nï này të §u tÛi chân. L§n này, c­u rút ra mÙt tÝ t¡p chí phå nï. Nh°ng, mÙt l§n nïa, c­u bË të chÑi.  

TÛi ây, tôi ã theo dõi °ãc sách l°ãc cça c­u bé bán báo này. C­u bé ang cÑ ráp lo¡i t¡p chí cho hãp vÛi ¥n t°ãng mà c­u có vÁ con ng°Ýi. Nói t¯t, c­u ang dán nhãn hiÇu cho ng°Ýi ta. Tôi b¯t §u toát mÓ hôi vì hÓi hÙp không bi¿t ¿n phiên mình thì c­u bé này s½ rút ra tÝ t¡p chí nào.  

C­u bé ti¿p tåc l¥y mÙt tÝ, l§n này là mÙt tÝ thà thao à mÝi ng°Ýi àn ông ngÓi k¿ bên tôi. L¡i mÙt l§n nïa, c­u bË të chÑi. CuÑi cùng, ¿n phiên tôi! Tôi nhìn l£ng i ch× khác, gi£ bÙ không chú ý ¿n c­u bé. Kó thñc, tôi r¥t cng th³ng. C­u bé nhìn tôi, thm dò mÙt hÓi, rÓi låc l¡o trong x¥p báo, rút ra mÙt tÝ. Kìa! C­u bé rút ra tÝ Free Press. Tôi b¥t giác thß phào nh¹ nhõm. Free Press! MÙt tÝ báo có tính chính lu­n, trí théc! Tôi c£m th¥y bi¿t ¡n c­u bé.  

Nh°ng khi ng«m l¡i, tôi nh­n ra r±ng vì mình ã quá quan tâm ¿n lo¡i nhãn hiÇu mà c­u bé có thà gán cho mình ¿n n×i tôi th­m chí ã không xét xem mình thñc sñ ang muÑn xem lo¡i t¡p chí nào. Xem chëng lúc ¥y tôi l¡i thích xem mÙt tÝ lá c£i h¡n. Nói cho cùng, ai l¡i thích Íc các bài chính lu­n vào buÕi sáng sÛm! Íc nhïng chuyÇn tào lao vÛ v©n nghe á mÇt óc h¡n ché!  

Qua ó tôi c£m nghiÇm r±ng thiên h¡ dán nhãn hiÇu cho chúng ta dña theo cách mà chúng ta g·p hÍ. Vì th¿, chúng ta có bÕn ph­n ph£i bÙc lÙ vÁ mình, cho bi¿t mình muÑn °ãc hiÃu và °ãc Ñi xí nh° th¿ nào.  

Câu chuyÇn thé ba x£y ra khi tôi ghé thm mÙt ng°Ýi b¡n t¡i vn phòng cô ta ß Makati. B§u khí ß ó th­t trËnh trÍng. Tôi th¥y ng°Ýi ta d°Ýng nh° r¥t chú ý ¿n Ëa vË và c¥p b­c. Vì th¿, chi¿c qu§n jeans và áo T-shirt cça tôi xem ra không phù hãp vÛi ch× này.  

Dù sao, cô b¡n cça tôi quá b­n rÙn, không thà ti¿p tôi mÙt cách tho£i mái °ãc. Thay vào ó, tôi tình nguyÇn giúp cô ta mÙt tay. Tôi b¯t §u ngÓi vào phå giúp cô ta vài công viÇc ánh máy. Sau mÙt chÑc, vË phó chç tËch b°Ûc tÛi và nhìn tôi vÛi ánh m¯t trëng trëng dò xét. Tôi ng°Ûc lên, tñ giÛi thiÇu b±ng cách nói vui vui: Chào ngài! Tôi là Earnest. Tôi là th° ký cça Mel.  

Nghe th¿, ông ta hé mÙt ti¿ng rÓi b°Ûc i, ti¿p tåc công viÇc th°Ýng lÇ cça ông. Khi Mel, b¡n tôi, trß l¡i và nhìn th¥y vË phó chç tËch, cô l­t ­t °a ông ta l¡i ch× tôi. L§n này, cô giÛi thiÇu tôi nh° sau: Th°a ngài phó chç tËch, không bi¿t ngài ã g·p Earnest ch°a nhÉ? Anh ¥y là ng°Ýi mà tôi ã nói tÛi khi bàn vÁ viÇc tÕ chéc các khoá hÙi th£o. Ch¯c ngài nhÛ tôi ã nói gì vÛi ngài. Anh ¥y r¥t tÑt và chúng ta ang cÑ g¯ng mÝi anh ¥y cho mÙt sÑ dñ án cça chúng ta.  

VÛi thông tin mÛi này, thái Ù cça ông phó chç tËch Ñi vÛi tôi hoàn toàn thay Õi. ng ta b¯t §u kéo gh¿ ngÓi và nói chuyÇn vÛi tôi. iÁu thú vË là khi cô b¡n tôi mang tÛi mÙt khay kem (ngày hôm tr°Ûc là sinh nh­t cça cô!), vË phó chç tËch ã gi­t l¥y chi¿c khay të tay Mel và tuyên bÑ: Bây giÝ, tÛi phiên tôi là ti¿p viên cça Mel.  

Câu chuyÇn này có iÃm Ùc áo ß ch× nó cho bi¿t r±ng chúng ta luôn luôn có thà cÑ g¯ng Án bù sai sót cça mình. Không bao giÝ quá muÙn. Trong tr°Ýng hãp cça ngài phó chç tËch ß ây, ông m¯c cái l×i dán nhãn hiÇu. Nh°ng ông ã céu vãn b±ng cách giành l¥y chi¿c khay và phåc vå chúng tôi. ó là cách gián ti¿p à ông nh­n l×i và làm mÙt iÁu chi ó à bù ¯p.  

Të t¥t c£ nhïng minh ho¡ ó, tôi hy vÍng r±ng iÃm nh¥n m¡nh ß ây ã hiÇn lÙ rõ ràng. Chúng ta ph£i ngëng l«n lÙn nhãn hiÇu vÛi con ng°Ýi. Chúng ta không chÉ là các nhãn hiÇu cça chúng ta. Chúng ta c§n ph£i °ãc nh­n bi¿t sâu xa h¡n th¿. Và chúng ta thi¿u nã iÁu này vÛi nhau.  

Tôi hy vÍng b¡n cùng h°ßng éng gi¥c m¡ nhÏ bé cça tôi vÁ cuÙc sÑng. Chúng ta s½ hÍc nhïng nghÇ thu­t và kù nng gi£i trë nhãn hiÇu. Chúng ta ph£i c£nh giác mình h±ng ngày cho khÏi bË làm mù quáng bßi các nhãn hiÇu. Chúng ta ph£i trao cho nhau lòng kính trÍng mà t¥t c£ chúng ta Áu áng nh­n °ãc.  

Khi ng°Ýi ta hÏi tôi muÑn °ãc giÛi thiÇu nh° th¿ nào vÛi các cí to¡ cça mình, tôi luôn luôn tr£ lÝi ¡n gi£n: Hãy giÛi thiÇu: ây là Earnest! Không c§n kèm theo mÙt chéc danh nào, mÙt hÍc vË nào. Không c§n nhïng të hoa mù. Tôi muÑn ng°Ýi ta bi¿t tôi nh° sñ th­t cça tôi. Và tôi °Ûc m¡ r±ng mÍi ng°Ýi chúng ta s½ g·p nhau nh° sñ th­t cça nhau, không c§n n¥p d°Ûi nhïng nhãn hiÇu này nÍ nïa.  

CH¯ NG VI: KH¢O SÁT LÒNG MÌNH  

(iÁu kiÇn 6: mÙt thái Ù biÇn phân)  

Tôi có mÙt ghi nh­n chung chung m×i khi các sinh viên °ãc Á nghË làm mÙt b£n l°ãc sí cá nhân cho mình. ó là r¥t nhiÁu ng°Ýi có kh£ nng vi¿t th­m chí vi¿t r¥t hay vÁ các bi¿n cÑ ã x£y ra trong cuÙc sÑng cça hÍ. HÍ có thà t°Ýng thu­t m¡ch l¡c các chi ti¿t. Nh°ng, r¥t ti¿c là hÍ dëng l¡i ß ó. ChÉ mÙt ít ng°Ýi i sâu h¡n và b¯t §u suy t° vÁ £nh h°ßng cça m×i bi¿n cÑ ¥y trên Ýi sÑng cça mình nhïng £nh h°ßng tích cñc cing nh° tiêu cñc. ChÉ mÙt sÑ ít ng°Ýi dám ào sâu công viÇc phân tích b£n thân. iÁu này d«n tôi tÛi k¿t lu­n r±ng chúng ta thi¿u sñ thñc hành biÇn phân bi¿t bao.  

Ng°Ýi ta th°Ýng bào chïa ch³ng h¡n, nh°ng tôi không có giÝ Ã suy t°, tôi ít khi có thÝi giÝ cho chuyÇn riêng cça mình! Ýi sÑng cça hÍ bË chen kín bßi nhïng ho¡t Ùng khi¿n hÍ không còn phút nào à thß. RÓi, khi có dËp nào ó à dëng l¡i và suy ngh), hÍ th°Ýng nh­n ra r±ng có nhiÁu thé mình ã không ánh giá úng t§m méc. Trong mÙt sÑ tr°Ýng hãp, hÍ ph£i m¥t hàng chåc nm à khám phá ra quá trÅ r±ng l½ ra mình ã có thà làm nhïng iÁu gì ó à tháo gá nhïng gánh khÑn khÕ không c§n thi¿t do chính mình t¡o ra. Nhïng khÑn khÕ này xu¥t phát të mÙt bi¿n cÑ nào ó, n¿u °ãc °¡ng §u và gi£i quy¿t cách thích áng, thì ã không » ra bi¿t bao hÇ luõ lôi thôi. Th¿ là, hÍ th¥m thía mÙt n×i ân h­n: Giá chi mình ã nh­n ra iÁu này sÛm h¡n!  

NHîNG NM AU KHÔ KHÔNG C¦N THI¾T  

ây là kinh nghiÇm cça Elsa. ChË lo l¯ng bßi tâm tr¡ng ngày càng l¡nh nh¡t Ñi vÛi các con cái mình. iÁu này làm cho chË tính ¿n chuyÇn xin mÙt công viÇc làm ß n°Ûc ngoài. §u tiên, quy¿t Ënh này có v» là vì các con chË. Ñi vÛi chË, ó là mÙt cách à tránh xa khÏi con cái. D) nhiên, m·c c£m tÙi l×i cé day dét ám £nh chË. ChË bi¿t r±ng n¿u mình là mÙt ng°Ýi m¹ tÑt thì mình không nên toan tính nh° v­y. V£ l¡i chË là mÙt phå nï goá chÓng và các con ang trông c­y vào chË.  

Nhïng gi±ng co ¥y ã d«n Elsa ¿n vÛi tôi. Cùng nhau, chúng tôi cÑ g¯ng dò tìm nhïng bi¿n cÑ ã °a ©y chË ¿n tình huÑng hiÇn t¡i. Chúng tôi khám phá th¥y n×i au cça chË ã b¯t §u tr°Ûc ó m°Ýi nm, khi chÓng chË mÛi qua Ýi. Trong khi thi hài ng°Ýi chÓng mình v«n còn n±m ó, bÑ chÓng chË ng°Ýi mà të ó ¿n nay chË không bao giÝ chËu ñng °ãc ã tÑ cáo chË. ng nói: Bây giÝ, con trai tôi ã ch¿t, ch¯c r±ng cô s½ tìm mÙt ng°Ýi àn ông khác và bÏ ám cháu nÙi cça tôi.  

Nhïng lÝi ¥y cça bÑ chÓng ã xúc ph¡m và gây th°¡ng tÕn cho chË. KÃ të ó, chË thÁ s½ chéng tÏ cho ông bÑ chÓng th¥y r±ng chË s½ là ng°Ýi m¹ h¿t séc £m ang cça các con mình. Dù chË làm viÇc nhà n°Ûc và chÉ nh­n °ãc mÙt món l°¡ng còm, chË v«n £m nh­n vai trò mÙt trå cÙt duy nh¥t nuôi sÑng gia ình. ChË không bao giÝ xin sñ giúp á të phía gia ình bên chÓng. ChË g¯ng làm thêm ngoài giÝ Ã ki¿m thêm tiÁn. ChË b£o £m mÍi nhu c§u cça các con Áu °ãc áp éng. Có iÁu, trong khi ó các nhu c§u cça chính chË thì ph£i hy sinh.  

Sau vài nm, giÝ ây chË c£m th¥y mÇt mÏi và kiÇt lñc. Tôi chÉ ra r±ng të ngï úng nh¥t à mô t£ tình tr¡ng cça chË hiÇn nay là cháy máy (burn-out). Vì chË ã không quân bình giïa viÇc cho i và viÇc áp éng các nhu c§u cça riêng mình, nên chË ã v¯t kiÇt nng lñc n¡i chË. ó là lý do t¡i sao chË càng ngày càng c£m th¥y díng d°ng Ñi vÛi con cái. Trong nhïng tr°Ýng hãp nh° v­y, triÇu chéng này r¥t th°Ýng x£y ra.  

ChÉ lúc ¥y chË mÛi nh­n ra r±ng chË ã óng quá méc vai trò cça ng°Ýi m¹ Ñi vÛi các con mình, nh° mÙt cách gián ti¿p à tr£ ia ông bÑ chÓng. Tuy nhiên, chË ã làm th¿ ¿n méc tác h¡i ¿n các con chË. ChË ã cung éng cho chúng nhïng thé v°ãt ngoài kh£ nng thu nh­p cça chË. ChË mÙt mình làm h¿t mÍi công viÇc trong nhà, ·t các con vào th¿ phå thuÙc vào chË - và chË tñ té¡c m¥t khÏi b£n thân mình nhïng nhu c§u cn b£n nh° i l¡i g·p gá b¡n bè. ChË ã tñ ©y mình vào tình tr¡ng khÑn khÕ không áng có.  

Khi Elsa nh­n ra r±ng chË ang ph£n éng l¡i ông bÑ chÓng, chË b¯t §u suy xét r±ng s½ hay h¡n bi¿t bao n¿u chË quy¿t Ënh áp éng (respond) h¡n là ph£n éng (react). Thay vì chéng tÏ chính mình, l½ ra chË chÉ c§n diÅn t£ n×i au cça b£n thân và tìm sñ n°¡ng tña n¡i bÑ chÓng.  

GiÑng nh° Elsa, chúng ta th°Ýng dÅ ph£n éng h¡n là áp éng các tình huÑng trong cuÙc sÑng. à có thà áp éng, chúng ta c§n ph£i dëng l¡i và kh£o sát lòng mình tr°Ûc khi chúng ta tra tay vào b¥t cé hành Ùng nào xa h¡n. ây cing là mÙt thái Ù biÇn phân. Thái Ù này d¡y chúng ta Ñi diÇn, °¡ng §u và làm chç t¥t c£ các kinh nghiÇm trong cuÙc Ýi mình và suy ng«m vÁ ý ngh)a cça chúng Ñi vÛi cuÙc Ýi chúng ta.  

MÍi kinh nghiÇm Áu có mÙt ý ngh)a riêng t° cho ta. Trong tr°Ýng hãp cça Elsa, nhïng lÝi nói cça ông bÑ chÓng mang ý ngh)a cça mÙt cái gì gây xúc ph¡m và th°¡ng tÕn. Và chË ã tr£ ia b±ng cách tñ chéng tÏ mình. RÓi té ra là cung cách ¥y cça chË vëa không lành m¡nh vëa không c§n thi¿t. ChË b¯t §u bi¿t biÇn phân khi chË kinh nghiÇm các h­u qu£ cça tình tr¡ng cháy máy n¡i mình.  

SAO ÀNH NH®M M®T ¯A CHÂN?  

Không bi¿t biÇn phân, chúng ta s½ trß thành n¡n nhân cça các hoàn c£nh. Chúng ta à cho các bi¿n cÑ thao túng chúng ta. Trái l¡i, vÛi sñ biÇn phân, chúng ta s½ tìm l¡i °ãc nng lñc à lãnh trách nhiÇm và à hành Ùng trong cuÙc sÑng mình.  

Xin minh ho¡ ß ây b±ng câu chuyÇn cça Manny. Manny kà là r±ng anh b¥t lñc không thà kiÃm soát các c£m ngh) tiêu cñc cça mình Ñi vÛi vã và các con mình. Anh nhìn nh­n r±ng anh dÅ qu¡u quÍ và nóng n£y, vì th¿ lúc nào anh cing c±n nh±n chì chi¿t. Bao l§n hÑi h­n, rÓi anh v«n cé l·p l¡i hoài kiÃu c° xí tÇ h¡i ¥y. Và iÁu này làm anh chán ch°Ýng.  

Nhìn l¡i cuÙc Ýi mình, Manny khám phá r±ng thái Ù ¥y cça anh b¯t §u bÙc phát sau khi anh bË m¥t công viÇc làm tr°Ûc ó vài nm. ó là mÙt kinh nghiÇm kinh hoàng Ñi vÛi anh. Anh bË xô vào trong nhïng toan tính ng§m cça công ty và bË bi¿n thành con dê t¿ th§n. Tên tuÕi cça anh bË bôi b©n và mÍi n× lñc minh oan Áu th¥t b¡i. Anh không dám g·p ng°Ýi ta, và vì th¿ ành bÏ viÇc. Vã anh, vì th¿, ph£i gánh trên vai trách nhiÇm nuôi sÑng gia ình.  

Tình hình này làm Manny lúng túng và anh b¯t §u có nhïng ý ngh) r¥t tiêu cñc vÁ b£n thân anh. Tôi là mÙt k» vô dång! Tôi là mÙt tên àn ông không nuôi nÕi vã con. Tôi là mÙt anh chÓng ph£i à vã i làm lo c¡m g¡o. Tôi th­t x¥u hÕ khi nhìn vã con. Tôi th­t dß. Tôi không có can £m à nhìn mÍi ng°Ýi...  

Nhïng k¿t lu­n ¥y vÁ chính mình càng è n·ng thêm n×i au n¡i anh. Càng b¥t mãn chính mình, anh càng b¥t mãn ng°Ýi khác, nh¥t là nhïng ng°Ýi g§n gii anh. GiÑng nh° mÍi ng°Ýi àn ông, anh thi¿u lòng khiêm tÑn à ch¥p nh­n th¿ y¿u và cho phép vã mình n¯m giï th¿ m¡nh. Trái l¡i, anh ph£n Ñi iÁu ó và c£m th¥y tình tr¡ng nh° v­y s½ làm cùn nhåt chí khí nam nhi n¡i anh. Anh trß nên th°Ýng xuyên bñc dÍc và hay gây gÕ. à có thà thoát ra, Manny s½ ph£i s¯p x¿p l¡i nhïng ý ngh) tiêu cñc vÁ chính mình và ph£i ch¥p nh­n chính mình mÙt cách thñc tiÅn h¡n.  

Manny không nh­n ra °ãc iÁu này tr°Ûc ây bßi vì anh ta không dám l¯ng nghe nhïng ti¿ng nói bên trong mình. Anh bi¿t r±ng mình s½ au Ûn. Chính n×i sã au ã c£n trß không cho anh làm công viÇc biÇn phân.  

Chúng ta muÑn quên i c¡n au. Vì th¿ chúng ta hùng håc c¯m cÕ làm viÇc. Chúng ta làm tê liÇt các c£m giác cça mình, hy vÍng s½ v)nh viÅn nh­n chìm nhïng ti¿ng nói tiêu cñc bên trong mình, trong khi n×i khÕ sß v«n kéo dài trong tiÁm théc. Nh°ng, au Ûn có thà là mÙt vË th§y tuyÇt vÝi. Nh° Leo Buscaglia nói: ôi khi mÙt phút au khÕ d¡y cho ta °ãc nhiÁu h¡n là m°Ýi nm huy hoàng.  

NHîNG C N AU RNG  

Vâng, nhïng c¡n au rng có thà là mÙt hình £nh lo¡i suy r¥t hay à minh ho¡ ß ây. H³n b¡n không chÑi r±ng ngay c£ khi chúng ta bi¿t mình bË sâu rng, chúng ta th°Ýng v«n không i g·p nha s) bao lâu cái rng sâu ¥y cça mình ch°a au nhéc. RÓi khi nó b¯t §u au nhéc, chúng ta v«n n¥n ná, ù lì ché ch°a chËu i g·p nha s) ngay. Chúng ta Õ d§u khuynh diÇp, ho·c cÓn, ho·c th­m chí Õ c£ xng vào ch× rng sâu ... chÉ Ã làm gi£m au t¡m thÝi. ChÉ ¿n khi nó nhéc nhÑi quá l¯m, không chËu nÕi nïa thì chúng ta mÛi chËu i g·p nha s). B¥y giÝ, vË nha s) s½ phát hiÇn ra r±ng sñ trÅ nãi cça chúng ta ã không chÉ £nh h°ßng ¿n chi¿c rng này - mà c£ nhïng chi¿c rng chung quanh nó cing ã bË £nh h°ßng nïa.  

Chúng ta cing th°Ýng có thái Ù nh° v­y tr°Ûc n×i au cuÙc sÑng. Trong ng§n nào có thÃ, chúng ta th°Ýng cÑ tránh né các v¥n Á, thay vì Ñi m·t vÛi chúng. Khi không thà tránh né °ãc nïa, b¥y giÝ chúng ta bË buÙc ph£i làm mÙt iÁu gì ó. Và cho tÛi lúc này thì v¥n Á ã phình lên và gieo tai r¯c ho¡ cho bi¿t bao ng°Ýi rÓi!  

Dù các kinh nghiÇm cça chúng ta có tính tích cñc hay tiêu cñc, chúng ta cing ph£i Ñi diÇn vÛi chúng và rút ra bài hÍc të chúng. Chúng ta ph£i Áu ·n dành thÝi giÝ Ã xem xét l¡i tëng kinh nghiÇm cça mình và suy ng«m vÁ cách mà các kinh nghiÇm ¥y ang hình thành nên con ng°Ýi hiÇn t¡i cça chúng ta. Chúng ta ph£i c£nh giác à không mù loà tr°Ûc sñ th­t do bßi n×i sã au Ûn. Chúng ta ph£i ti¿p tåc kh£o sát lòng mình.  

Có l§n tôi nói chuyÇn vÛi mÙt nhóm h×n hãp các thành viên cça các khoa vÁ ý ngh)a cça sñ cßi mß, nhiÁu ng°Ýi trong hÍ ã phát biÃu nh° sau: iÁu mà anh ang nói qu£ hoàn toàn úng ¯n. Chúng tôi th­t sñ thích thú và chúng tôi nh¥t trí r±ng c§n ph£i cßi mß. Nh°ng, chúng tôi tñ hÏi nó có thñc tiÅn không. Chúng tôi nhìn quanh và tñ hÏi liÇu có ai ß ây à cho mình thñc hành sñ cßi mß nh° th¿ không.  

HÍ nêu dÓn d­p nhïng nghi ngÝ nh° th¿ vÛi tôi. Tôi b¯t §u tìm hiÃu và phát hiÇn ra r±ng các thành viên cça hai khoa này có mÙt quá trình c¡nh tranh và xung kh¯c. Vì th¿, tôi thách théc hÍ. Tôi nói: Các b¡n không nh­n ra r±ng trong quá trình quan hÇ vÛi nhau, các b¡n ã d¡y nhau r±ng ëng tin t°ßng hay sao? Th¿ t¡i sao các b¡n không nhân c¡ hÙi mÛi này à d¡y nhau l¥y l¡i niÁm tin t°ßng? Th­t áng thí l¯m ché, và các b¡n ch¯c ch¯n s½ chéng tÏ là mình rút °ãc ích lãi thi¿t thñc h¡n b¥t cé ai.  

Tôi bi¿t mình ang °a ra mÙt òi hÏi quá cao. Nh°ng, vì tôi n¡i ¿n tính b£n thiÇn cça hÍ, hÍ ã d§n d§n cho th¥y sñ sµn sàng và hÍ xác nh­n r±ng hÍ hoàn toàn có thà l¥y l¡i niÁm tin t°ßng n¡i nhau.  

Chúng ta luôn luôn còn b¥t ngÝ thú vË m×i khi th¥y mÙt tia sáng nào ó ç kh£ nng em l¡i mÙt sñ thay Õi tích cñc. ChÉ c§n chúng ta dành thÝi giÝ Ã dëng l¡i và kh£o sát lòng mình, chúng ta s½ lÛn lên thêm r¥t nhiÁu trong t° cách là nhïng con ng°Ýi. Vì th¿, b¡n hãy b¯t §u bây giÝ. Hãy phát triÃn mÙt thái Ù biÇn phân trong cuÙc sÑng cça b¡n. Hãy kiÃm tra th°Ýng xuyên Này, tôi ang trß nên khá h¡n hay ang ngày càng tÇ h¡n?  

CH¯ NG VII: Þ ÂY VÀ BÂY GIÜ HAY Þ Ó VÀ LÚC ¤Y?  

(iÁu kiÇn 7: hoà hãp vÛi hiÇn t¡i)  

Khi tôi nhìn l¡i quá khé cça mình vÛi thái Ù ch¥p nh­n và tha thé, t°¡ng lai cça tôi d°Ýng nh° xanh lên màu hy vÍng nhiÁu h¡n. Và b¥y giÝ, tôi c£m nghiÇm °ãc niÁm vui và an bình sâu xa h¡n trong hiÇn t¡i.  

MÙt sÑ trong chúng ta chìm ¯m quá nhiÁu trong quá khé; trong khi mÙt sÑ khác l¡i phóng mình quá nhiÁu vào t°¡ng lai. C£ hai tr°Ýng hãp chúng ta Áu ánh m¥t hiÇn t¡i và nhïng c¡ hÙi mà hiÇn t¡i cung éng cho mình.  

Tôi có mÙt anh b¡n là bÑ » éa con á §u cça tôi. Khi anh nghe tin °ãc tuyÃn i làm ß n°Ûc ngoài, anh sung s°Ûng tuyên bÑ: GiÝ ây mình có thà s¯m cho con cái mình nhïng gì mà mình không bao giÝ có °ãc hÓi mình còn bé.  

Qu£ th¿, sau vài tháng làm viÇc ß xé ng°Ýi, anh l­p téc gíi vÁ Manila mÙt thùng hàng gÓm nhïng món Ó ch¡i ¯t tiÁn: nhïng chi¿c máy bay ch¡y b±ng pin và nhïng xe ua iÇn tí. ây là nhïng món Ó ch¡i mà anh ta r¥t thích bßi vì hÓi còn bé anh ã ao °Ûc nh°ng không có °ãc.  

éa con á §u cça tôi, chÉ mÛi ba tuÕi, tÏ ra r¥t thích thú vÛi nhïng món Ó ch¡i ó. éa bé nào mà ch³ng thích thú vÛi nhïng cái mÛi l¡! Nó b¯t §u ch¡i vÛi các món ¥y cho ¿n mÙt hay hai tu§n sau, do óc tò mò, nó b¯t §u táy máy tháo tung mÍi thé ra à xem thí chúng ho¡t Ùng làm sao. RÑt cåc, t¥t c£ chÉ còn là nhïng m£nh vån vung vãi kh¯p nhà.  

M¹ th±ng bé hÑt ho£ng, vì chË bi¿t chÓng mình s½ ph«n nÙ vÁ chuyÇn này. Th¿ là të ó, hÅ nh­n °ãc món Ó ch¡i nào do chÓng gíi vÁ, chË Áu c¥t vào tç kính, ngoài t§m vÛi cça th±ng nhóc. Th±ng nhóc ành ph£i ch¥p nh­n chÉ éng nhìn các Ó ch¡i qua tç kính.  

Sau mÙt nm, anh b¡n ¥y cça tôi trß vÁ. Anh ùng ùng nÕi gi­n khi nhìn th¥y mÙt sÑ Ó ch¡i ã tan tành. Anh lôi th±ng nhóc ra và ánh òn. C£ Ýi tao, tao không bao giÝ có °ãc nhïng món Ó ch¡i nh° th¿ này. Bây giÝ mày °ãc s¯m cho §y ç chÉ có m×i chuyÇn giï gìn mà cing không xong. M§y h° quá! C£m th¥y lÝi tÑ cáo cça anh ta quá vô lý Ñi vÛi mÙt éa bé ba tuÕi, tôi chen vào bênh vñc nó: Này, v¥n Á n±m ß n¡i c­u ¥y ché! Các món Ó ch¡i c­u mua không hãp vÛi mÙt éa bé ba tuÕi. Th±ng nhóc nào mà không muÑn tháo tung các thé ra vì tò mò. Vì th¿, l½ ra c­u nên mua cho nó nhïng bÙ Ó ch¡i tháo ráp, ch³ng h¡n. Còn nhïng món nào mà c­u thích, thì c­u nên mua cho chính c­u và cé Ã l¡i bên Saudi mà ch¡i. Nói cho cùng, ây chÉ là nhïng thé mà C¬U ã ao °Ûc mà không có °ãc hÓi còn bé.  

NHîNG V¤N À CÒN DANG DÞ  

Th°Ýng chúng ta ai cing có nhïng v¥n Á trong quá khé còn dang dß, ch°a gi£i quy¿t xong. Chúng ta phóng chúng vào hiÇn t¡i, cho dù sñ phóng chi¿u này không t°¡ng hãp và phi thñc t¿ ¿n m¥y i nïa. Câu chuyÇn cça anh b¡n nói trên cça tôi cho th¥y mÙt iÃm y¿u thông th°Ýng n¡i các b­c cha m¹, ó là hÍ bi¿n con cái mình thành cái mà tôi gÍi là nhïng sñ bành tr°Ûng b£n ngã cça hÍ. HÍ muÑn nhìn th¥y n¡i con cái hÍ nhïng gì mà b£n thân hÍ ã không có °ãc trong quá khé. K¿t qu£ là, nhïng éa con cça hÍ bË t°Ûc m¥t cá thà tính cça riêng chúng.  

Trong t° cách là mÙt nhà t° v¥n cho các thi¿u niên, tôi th°Ýng xuyên nghe nhïng tr°Ýng hãp trong ó các cha m¹ quy¿t Ënh cuÙc Ýi cho con cái mình. BÑ ã tëng muÑn làm mÙt lu­t s°, nh°ng không thành, bÑ muÑn con trß thành lu­t s°! BÑ ã i tu nh°ng °Ýng tu cça bÑ không thành; này con, con trai cça bÑ, hãy trß thành linh måc à bi¿n gi¥c m¡ cça bÑ thành hiÇn thñc. Con hãy tránh t¥t c£ nhïng sai l§m mà m¹ ã m¯c ph£i trong quá khé! Ngh)a là, nhïng éa con tÙi nghiÇp ¥y bË m¯c k¹t trong nhïng v¥n Á ch°a °ãc gi£i quy¿t cça bÑ m¹ chúng.  

Þ ây tôi không có ý nói r±ng các b­c cha m¹ không °ãc phép khích lÇ con cái Á cao các giá trË cça hÍ. iÁu tôi muÑn c£nh giác ó là mÑi nguy cça viÇc ©y con cái vào trong quá khé cça cha m¹ và t°Ûc m¥t cuÙc sÑng riêng cça chúng.  

Tôi có g·p mÙt ng°Ýi k¿ toán mà chúng ta s½ gÍi là Cesar. Các Óng nghiÇp cça anh ã gÍi anh là mÙt k» bçn xÉn phi th°Ýng. Anh ít khi tham gia nhïng sinh ho¡t có òi hÏi ph£i óng góp tiÁn b¡c. Anh viÇn l½ r±ng mình không có tiÁn. RÓi, ng°Ýi ta th°Ýng nghe anh d¡y m¥y éa con cça anh vÁ chuyÇn tiÁn b¡c nh° sau: C£ Ýi bÑ, bÑ ã ph£i sÑng vÛi 50 xu m×i tu§n. Các con cing ph£i b¯t ch°Ûc bÑ nh° v­y.  

Thñc ra, Cesar hiÇn nay không nghèo. C£ anh và vã anh Áu là nhïng ng°Ýi có tay nghÁ chuyên môn và có thu nh­p khá. Không có lý do gì Ã anh ph£i quá lo l¯ng vÁ tiÁn b¡c nh° v­y. Nhìn anh ky cóp tëng Óng, ng°Ýi ta dÅ t°ßng r±ng anh muÑn s°u t§m các lo¡i xe Mercedes Benze! Rõ ràng n¡i anh có tÓn t¡i mÙt xung Ùng r¥t vô lý.  

Khi tôi Á nghË Cesar nhìn l¡i và phân tích cuÙc Ýi riêng cça anh, tôi mÛi hiÃu rõ h¡n vÁ cÛ sñ. Cái méc Ù mà Cesar bám ch·t vào tiÁn b¡c cing chính là méc Ù khÑn khÕ do tình tr¡ng túng qu«n mà anh ã tr£i qua trong quá khé. Trong khi sñ nghèo túng có thà là mÙt th§y d¡y tÑt Ñi vÛi mÙt sÑ ng°Ýi; thì ß ây, Ñi vÛi Cesar, nghèo túng chÉ là mÙt kinh nghiÇm nghiÇt ngã, hÕ nhåc và kinh tßm. Vì th¿, anh t­p trung mÍi nng lñc cça mình cho måc ích duy nh¥t là giï gìn sñ Õn Ënh cho c£ Ýi mình.  

Tuy nhiên, anh khám phá ra r±ng bao lâu anh ch°a chïa trË °ãc v¿t th°¡ng cça quá khé v¿t th°¡ng cça n×i sã nghèo túng thì anh s½ không bao giÝ dàn x¿p °ãc các v¥n Á cça hiÇn t¡i. Nh° thñc t¿ r¥t rõ ràng ¥y, trong hiÇn t¡i anh ch³ng ph£i éng tr°Ûc mÑi e do¡ nghèo túng nào, nh°ng anh v«n hành Ùng nh° thà là ang có thñc mÙt mÑi e do¡ nh° v­y. RÑt cåc, anh ang vô tình t¡o ra cùng mÙt lo¡i khÑn khÕ mà mình ph£i chËu tr°Ûc ây cho con cái mình bây giÝ!  

TOÀN LÀ NHîNG CHî N¾U  

àng khác, mÙt sÑ ng°Ýi qui h°Ûng cuÙc sÑng hiÇn t¡i cça mình quá nhiÁu vào t°¡ng lai. Ýi sÑng cça hÍ bË chi phÑi bßi nhïng chï N¾U ! Ýi tôi s½ mãn nguyÇn n¿u tôi leo lên °ãc tÛi chéc vå ó. Tôi s½ không còn gì Ã phàn nàn n¿u tôi ki¿m °ãc mÙt ngôi nhà và mÙt m£nh v°Ýn. Ýi tôi s½ tÑt h¡n n¿u tôi g·p °ãc mÙt ng°Ýi lý t°ßng làm b¡n Ýi cça mình. Tôi s½ hoàn toàn h¡nh phúc n¿u không có v¥n Á gì x£y ra cho tôi nïa. Th¿ là, khi ch°a °ãc thng chéc, khi ch°a có °ãc nhà và ¥t, khi ch°a g·p °ãc mÙt ng°Ýi b¡n lý t°ßng, và khi ch°a có °ãc mÙt cuÙc sÑng gii s¡ch mÍi v¥n Á, thì hÍ ngåp l·n trong khÑn khÕ.  

Chúng ta không xa l¡ gì vÛi nhïng ng°Ýi mà tôi gÍi là nhïng cha m¹ cça th¿ chi¿n thé ba . HÍ t­p trung t¥t c£ mÍi nng lñc cça hiÇn t¡i à chu©n bË cho t°¡ng lai. Và trong quá trình ¥y, hÍ t°Ûc m¥t khÏi chính mình và con cái mình nhïng niÁm vui hiÇn t¡i. ¯u t° cça hÍ vÁ t°¡ng lai ã làm cho hÍ bË nhá m¥t chính cuÙc sÑng.  

MÛi ây, tôi nghe kà câu chuyÇn vÁ mÙt ng°Ýi àn ông quá lo sã khi nghe mÙt sÑ tin téc vÁ các vå c°Ûp. ng quy¿t Ënh hy sinh c¯t bÛt gi¥c ngç à £m b£o an toàn cho nhà mình. Th¿ là, êm nào cing v­y, ông chÉ ngç ¿n nía êm, rÓi théc d­y canh gác ngôi nhà cho tÛi sáu giÝ sáng.  

Tôi th¥y câu chuyÇn này vëa téc c°Ýi vëa iên rÓ. iÁu tôi cho là vô lý trong cung cách cça ông ta, ó là ông tñ t°Ûc m¥t cça mình mÙt cái gì cn b£n (= gi¥c ngç) à Õi l¥y viÇc canh chëng mÙt tên trÙm có thà s½ không bao giÝ xu¥t hiÇn. Theo tôi, ông chÉ c§n kiÃm tra l¡i các cía tr°Ûc, cía sau, gài chÑt và khoá c©n th­n ... là ç. Còn viÇc ch¥p nh­n m¥t thÝi gian, m¥t gi¥c ngç là iÁu mà tôi không thà nh¥t trí °ãc!  

Nhïng bn khon cça chúng ta vÁ t°¡ng lai ôi khi làm cho chúng ta hành Ùng mÙt cách iên rÓ trong hiÇn t¡i.  

Tôi nhÛ mãi mÙt phim Trung QuÑc mang tña Á B¡n Gái . Câu chuyÇn xoay quanh mÙt anh chàng nÍ m¡ mÙng mÙt phå nï và dành h¿t thÝi giÝ Ã theo uÕi nàng. M·c dù rõ ràng là tình yêu cça anh không °ãc áp l¡i, anh v«n mù quáng trong £o mÙng lãng m¡n cça mình. Anh có mÙt cô b¡n gái, và cô này yêu anh. Cô kiên trì ß bên anh trong khi anh m£i mi¿t theo uÕi ng°Ýi phå nï kia. Và tr°Ûc sau, anh ch³ng có mÙt chút quan tâm nào ¿n cô b¡n này.  

Vào hÓi k¿t cça chuyÇn phim, anh chàng ¥y chãt bëng tÉnh và nh­n ra sñ thñc r±ng ng°Ýi phå nï mà mình yêu ã không bao giÝ thñc sñ quan tâm ¿n mình. KhÑn khÕ, anh éng nh° m¥t hÓn giïa trÝi m°a, °Ût sing. Cô gái b¡n anh l¡i xu¥t hiÇn të lâu nay cô v«n kiên trì nh° th¿ và l¥y dù che m°a cho anh. Chính lúc ó anh mÛi nh­n ra mình th­t iên rÓ. Anh ã m£i eo uÕi mÙt mÙt phå nï lý t°ßng cça mình. Anh không nh­n ra r±ng tình yêu th­t sñ ang ß ó, bên anh.  

ChuyÇn phim th­t lãng m¡n. Nh°ng sé iÇp thì r¥t rõ ràng: Khi chúng ta loay hoay quá nhiÁu vÁ t°¡ng lai, chúng ta s½ håt m¥t hiÇn t¡i.  

Trong quyÃn sách mang tña Á Stress, Sanity, and Survival cça mình, Woolfalk và Richardson ã °a ra hai chÉ d«n à gi£i phóng cng th³ng nh° sau:  

Nhïng cuÙc chi¿n ¥u trong Ýi chÉ thay Õi ché không bao giÝ ch¥m dét. B¡n hãy ngëng ngay viÇc chÝ ãi cái ngày mà mình có thà an nhàn th£nh th¡i hay cái ngày mà mÍi v¥n Á cça mình s½ không còn . Cái ngày ¥y s½ không bao giÝ x£y ¿n âu! Kìa, ph§n lÛn các iÁu tÑt lành trong cuÙc sÑng cça b¡n ang l°Ût qua hôm nay - và chúng ng¯n ngçi l¯m. B¡n hãy th°ßng théc chúng, c£m n¿m chúng. ëng phí thÝi gian ng°áng vÍng mÙt hÓi k¿t cåc cça mÍi mÑi phiÁn não!  

Quá khé cça chúng ta °ãc chi¿m l)nh ph§n lÛn bßi nhïng bóng ma vÑn không ích dång gì cho cuÙc sÑng hiÇn t¡i cça chúng ta. Th°Ýng ó là nhïng tr°Ýng hãp bË chúng ta Õ l×i là cÛ sñ cça nhïng thi¿u thÑn cça mình, ó cing có thà là nhïng chu©n mñc cça cha m¹ mà chúng ta cÑ sÑng theo mÙt cách triÇt Ã, ho·c ó cing có thà là nhïng hoài niÇm không chính xác vÁ ngày x°a huy hoàng ¥y . Nói t¯t, dÓn h¿t tâm lñc vào quá khé là c°Ûp m¥t cça hiÇn t¡i niÁm vui và séc sÑng.  

Tôi nhÛ có l§n khi mình chán n£n, mÙt ng°Ýi b¡n ã nói vÛi tôi: Có l½ c­u khÑn khÕ vì c­u nhìn vÁ quá khé vÛi quá nhiÁu oán gi­n và cay ¯ng, và vì th¿, t°¡ng lai cça c­u d°Ýng nh° mËt mù vô vÍng. ó là lý do t¡i sao c­u ang c£m th¥y b¥t h¡nh và chán ch°Ýng.  

Nhïng lÝi ¥y chéa ñng r¥t nhiÁu sñ th­t. VÁ sau, khi tôi ã chïa trË °ãc các v¿t th°¡ng cça mình trong quá khé, tôi nh­n ra c£m ngh) cça mình vÁ cuÙc sÑng hiÇn t¡i b×ng thay Õi r¥t nhiÁu. Lúc này, khi tôi nhìn trß l¡i quá khé vÛi thái Ù ch¥p nh­n và tha thé, thì t°¡ng lai cça tôi xanh lên màu hy vÍng d¡t dào. Óng thÝi, tôi c£m nghiÇm °ãc nhiÁu niÁm vui và nhiÁu sñ an bình h¡n trong cuÙc sÑng hiÇn t¡i.  

Chúng ta không °ãc phép quên quá khé, cing không °ãc phép l£ng tránh t°¡ng lai. Nh°ng chúng ta ph£i luôn luôn nhìn quá khé và t°¡ng lai trong qui chi¿u ¿n hiÇn t¡i. Þ l¡i trong quá khé hay m¥t hút trong t°¡ng lai, téc hiÇn hïu ß ó và lúc ¥y thay vì ß ây và lúc này , iÁu này s½ c°Ûp m¥t séc sÑng cça chúng ta. Vì th¿, ch°¡ng này nêu iÁu kiÇn cuÑi cùng là chúng ta ph£i hoà hãp vÛi hiÇn t¡i, ph£i sÑng ß ây và bây giÝ . Quá khé cça chúng ta nên °ãc nhìn l¡i të nhãn giÛi cça hiÇn t¡i. B¥t cé v¥n Á gì còn tÓn Íng, ch°a gi£i quy¿t, chúng ta ph£i l­p téc gi£i quy¿t chúng ngay. Và t°¡ng lai cça chúng ta nên °ãc phác ho¡ cing trong bÑi c£nh thñc t¿ cça hiÇn t¡i. B¥t cé iÁu gì x£y ¿n s½ tuó thuÙc ph§n lÛn vào cách mà chúng ta xây dñng trong hiÇn t¡i này.  

SÑng h¿t mình là sÑng h¿t cái hiÇn t¡i cça mình!  

K¾T LU¬N - ÔI DÒNG VÀ TÁC GI¢  

Khi vi¿t t­p sách này, tôi c£m th¥y r¥t phân vân. Tôi nghi ngÝ kh£ nng cça mình, nh¥t là trong viÇc vi¿t mÙt quyÃn sách vÁ viÇc sÑng h¿t mình. Vì th¿, nh° th°Ýng lÇ, tôi g·p mÙt sÑ b¡n hïu và tìm ki¿m sñ nâng á n¡i hÍ. Tôi cÑ g°ãng c°Ýi và nói: C­u bi¿t không? Mình ang vi¿t mÙt cuÑn sách vÁ Á tài sÑng h¿t mình. C­u ngh) sao? oán °ãc r±ng tôi không ç tñ tin, mÙt trong các b¡n tôi ã nói th³ng th¯n: C­u không ngh) r±ng nguyên viÇc cÑ g¯ng vi¿t vÁ Á tài ó thì cing ã là mÙt cÑ g¯ng sÑng h¿t mình rÓi sao?  

Nh­n xét ó ã có séc ch·n éng n×i nghi ngÝ chính mình n¡i tôi. Tôi nh­n ra r±ng mình có khuynh h°Ûng ánh giá không úng méc vÁ các tiÁm nng cça mình. Th­t may m¯n khi ng°Ýi b¡n ¥y ã giúp tôi bi¿t nhìn sñ viÇc b±ng mÙt cách khác. Chính quá trình vi¿t quyÃn sách này là mÙt kinh nghiÇm giúp thanh toán cái tâm c£nh tiêu cñc cça tôi vÁ chính b£n thân tôi.  

Nh­n xét ¥y cing nh¯c tôi nhÛ l¡i mÙt nh­n théc mà mình tëng b¯t g·p. MÙt trong nhïng d¥u hiÇu lÛn nh¥t cho th¥y mÙt con ng°Ýi ang sÑng h¿t mình, ó là °¡ng sñ có can £m à dám °a ra nhïng tuyên bÑ và nhïng hành Ùng h­u thu«n cho sñ sÑng. Theo mÙt ngh)a nào ó, quyÃn sách này là k¿t tinh cça nhïng tháng nm chi¿n ¥u trong Ýi tôi. GiÝ ây, tôi chia s» nhïng suy t° cça mình vÛi b¡n trong niÁm hi vÍng r±ng mÙt cách nào ó tôi có thà giúp b¡n sÑng h¿t mình h¡n.  

MÙt cách chç y¿u, quyÃn sách này khích lÇ b¡n ëng sã °¡ng §u vÛi chính mình và ëng sã m¡o hiÃm à thà hiÇn mÙt sÑ n× lñc nh±m bi¿n Õi mình trß thành nhïng con ng°Ýi tÑt h¡n. MÍi sñ s½ dÅ dàng h¡n n¿u chúng ta áp éng các iÁu kiÇn ·t ra cho cuÙc sÑng mình ó là lãnh nh­n trách nhiÇm vÁ Ýi mình; ó là ti¿p tåc §u t° vào nhïng c¡ hÙi à phát triÃn; ó là bi¿t cßi mß Ã vén mß con ng°Ýi mình ra, à thay Õi các tâm c£nh và phát huy các tiÁm nng cça mình; ó là có °ãc sñ thành thñc tâm lý; ó là tránh dán nhãn hiÇu cho mình và cho ng°Ýi khác; ó là không ngëng biÇn phân t¥t c£ các kinh nghiÇm sÑng cça mình và rút ra bài hÍc të m×i kinh nghiÇm ¥y; và ó là nhìn mÍi sñ trong nhãn giÛi cça ß ây và bây giÝ , cça chính hiÇn t¡i này.  

Tôi tin r±ng quyÃn sách này thành công hay không là tuó ß méc Ù mà nó ©y °ãc b¡n vào sâu h¡n trong cuÙc sÑng. ó là måc ích cça quyÃn sách. Tôi muÑn nh¯c l¡i vÛi mình và vÛi b¡n r±ng chúng ta không °ãc phép phung phí cuÙc sÑng này, cuÙc sÑng ã °ãc trao ban cho chúng ta. B¡n hãy cho phép tôi ch¥m dét vÛi mÙt trích d«n cça Leo Buscaglia, mÙt con ng°Ýi tràn §y séc sÑng và tình yêu. ng nói:  

SÑng là mÙt ti¿n trình nng Ùng. Vì th¿, nó chào mëng b¥t cé ai ón nh­n lÝi mÝi à trß nên mÙt thành ph§n nng Ùng cça nó. iÁu mà chúng ta gÍi là bí quy¿t h¡nh phúc chung qui chÉ là thái Ù chúng ta sµn lòng chÍn lña sñ sÑng.  

ôi dòng vÁ tác gi£  

Earnest L. Tan ang làm viÇc trong t° cách là mÙt iÁu phÑi viên tñ do, chuyên tÕ chéc nhïng khoá hÙi th£o vÁ TR¯ÞNG THÀNH và LÀNH M NH. Anh cing là mÙt gi£ng viên chính théc t¡i HÍc ViÇn Måc Vå ông Aù (EAPI), ViÇn Xã HÙi Á Châu (ASI), và HÍc ViÇn Cao HÍc Miriam (MGS). Anh tëng là chuyên viên cÑ v¥n và £m nh­n công viÇc hu¥n luyÇn cho Dñ Án ào T¡o Các Nhà ào T¡o thuÙc Ch°¡ng Trình Phát TriÃn Giáo Dåc Trung HÍc cça DECS. Anh ã vi¿t mÙt sÑ tài liÇu nòng cÑt cho dñ án nói trên.  

Nguyên là mÙt giáo s° tâm lý và là nhà h°Ûng d«n t° v¥n, anh ã phåc vå t¡i nhiÁu c¡ sß giáo dåc nh° ¡i HÍc Ateneo de Manila, Chçng ViÇn St. Camillus, Ch°¡ng Trình Giáo Dåc Ng°Ýi LÛn Miriam, ¡i HÍc Holy Spirit, ¡i HÍc San Beda, vv...  

Sinh t¡i Binondo, mang hai giòng máu Phi-lu­t-tân và Trung Hoa, anh lÛn lên trong nÁn giáo dåc cça Dòng Tên, nh¥t là cça Tr°Ýng Xavier và ¡i HÍc Ateneo de Manila. Anh chÍn d¥n thân vào lãnh vñc t° v¥n và ào t¡o phát triÃn con ng°Ýi.  

SÑng H¿t Mình (Living Life Fully, b£n hiÇu ính) và nhiÁu tác ph©m khác cùng lo¡i ã °ãc anh giÛi thiÇu mÛi ây ·t nÁn cho tç sách SPIRITUS WORKS PUBLICATION, mÙt hoài bão mÛi cça anh.  

Other Earnest L. Tan Books  

-HUMAN INTIMACY - An introduction to a process of journeying inward to understand the dynamics involved in personal growth and integration.  

-THE CLARIFICATION AND INTEGRATION OF VALUES - A manual that explains the valuing process and the strategies used in clarifying and integrating personal values.  

-HUMAN CREATIVITY - An overview and exploration of our creative potentials and accompanying exercises to release these potentials.  

-THE DEVELOPMENT OF SELF CONCEPT - An activity book on the dynamics of self-concept and on how we can build people and their sense of self-worth.  

-INSTRUMENTAL SKILLS IN THE VALUES DEVELOPMENT PROCESS (with Belen Mandin) - A resource book introducing the concept and significance of life skills as part of our basic education.  

-THE EMERGING FILIPINO (Integration) Book 4 - A Resource Book written by Earnest L. Tan that delightfully invites the readers to work out four essential aspects in their self: Personal Power, Possibilities, Passion for Life, and Perspective to Life Meaning. Refer to accompanying volumes Books 1 to 3: Journeying, Breakthrough, Reaching Out.  

-HOW TO ATTRACT LOVE - A book of reflections on the factors that either facilitate or hinder us from attracting love in our lives, whether romantic or otherwise.  

-GENTLE PRESENCE - A meditative book to help you reflect more deeply on how we as persons significantly influence each other.  

Tác gi£ Lê Công éc, Lm.