CHAPTER THREE

TWENTY-SEVEN hours later nakarating na rin kami sa port ng Russia. Sobrang lamig ng temperature sa lugar. Mabuti na lamang at may hoody akong baon, kahit iilang piraso'y magagamit na. Yakap-yakap ko ang sarili ko ng bumaba ako ng barko.

Sinuot ko ang face mask at naglakad palayo doon. Mabilis akong yumuko ng sunod-sunod ang mga sasakyan ng pulis. Binilisan ko ang paglalakad ko dahil sa takot.

I saw a taxi kaya naman sumakay ako. Nagtatanong na tumingin sa'kin ang driver.

"Do blizhayshego mesta, gde mozhno poyest'," (To the nearest place to eat.) I said, ngingitian ko sana siya nang pinigil ko na. I almost forgot, some Russian have this thing about smiling.

"Khorosho," he said. Tumango ako.

Sumandal ako sa sandalan at tumingin sa labas ng bintana. Nag-umpisa ng umambon ng mahina.

Ang ganda-ganda ng paligid kahit ganoon ang weather ng lugar.

Mga thirty minutes ay nakarating kami sa isang sikat na restaurant. Naglabas ako ng pera sa wallet ko at nagbayad. I have Russian roubles kaya naibayad ko agad. Bumaba ako at sinarado ang pinto. I'm not gano'n ka-gutom pero kumukulo na ang tiyan ko kaya naman lumakad na ako papunta sa resto.

Pumasok ako sa loob at sinalubong ako ng isang waiter.

"Stol na skol'ko, madam?" (Table for how many, madam?)

"Dlya odnogo." (For one).

Tumango siya, "follow me." Like what he said. I follow him. Nakarating kami sa may mesa sa gitna, pang-dalawahan. Pinaghila niya ako ng upuan at inabutan ng isang menu. Kinuha ko 'yon at sinuri.

Hindi ako gaanong familiar sa pagkaing Russian pero may natitikman naman ako dito sa mga nasa menu.

Nag-angat ako ng tingin sa waiter.

"Na zakusku ya khochu salat Oliv'ye. Sup - borshch. Moye osnovnoye blyudo — shashlyk i chebureki, a garnir — kartofel' fri. YA lyublyu krasnoye vino i shokoladnoye morozhenoye na desert," ani ko. (For my appetizer, I want an Olivier Salad. The soup is Borscht. My main dish is shashlik and cebureki, and a side dish is French fries. I like red wine and chocolate ice cream for dessert.)

Sunod-sunod ang naging pagtango niya habang sinusulat ang mga sinabi ko. Tumalikod ang waiter sa'kin. Nilagay ko sa bakanteng upuan ang bag na yakap-yakap ko. Nilibot ko ang tingin ko sa paligid. Walang masyadong tao. Dahil siguro medyo maaga pa.

Unang dumating ang appetizer. It's a Potato salad. Boiled potato, vegetables with meat, mixed with mayonnaise. The serving is not that medyo madami, okay lang for one person. Nasa kalahati pa lang ako nang dumating na ang soup na in-order ko. Nag-thank you ako. Kinain ko rin ito and when the main dish came.

Ang sarap ng lasa, it's so good so much. Yummy. Ang sarap ng pagkain nila. Goods na dito ako dinala ng driver. Hanggang sa dumating ang side dish ko, wine and the dessert. Nabusog ako ng maayos. Kinagat ko ang labi ko. Sarap.

After a few minutes ng pagpabababa ng pagkain ay sinenyasan ko ang waiter na ibigay na sa'kin ang bill. Nagbayad ako't agad ring umalis. Hindi ako puwedeng mag-stay ng matagal dito dahil baka masundan pa nila ako. Hanggang maari ay magpapalipat-lipat ako ng bansa upang mataguan sila.

Sasakay na sana ako ng taxi pero naisipan kong maligo dahil nanlalagkit na ang pakiramdam ko. Naisipan ko ring maglibot-libot muna. This is my chance to explore kaya bakit ko pa papalagpasin?

Nakahanap agad ako ng isang hotel na pwede ko ng pagtiyagaan. Hindi siya gano'n kaganda pero okay na rin. Maliit lang din ang comfort room, and yung bed ay single lang.

I cannot afford to iwan my things here kasi baka may pumasok na magnanakaw. Uso pa naman 'yon kahit saang bansa. Naligo ako at pagkatapos nagpalit na rin ng appropriate na damit. And after that lumabas na ulit ako ng hotel room.

I walk around muna to find a shop where I can buy a camera or a phone instead. I cannot use my old phone so I guess I have to get a new one. Ang binili ko ay camera na mismo. I can take videos and pictures. Hindi masyadong mahal ang binili ko sapat lang para may magamit ako.

Nag-ride ako ng taxi papunta sa Red Square, nag-enjoy ako sa paggagala. Super dami kong nakuhang pictures and videos. Sunod kong pinuntahan ay ang Moscos Kremlin. Malalim na ang gabi ng magtungo ako ulit sa Port para sumakay ng barko.

Ang mayroon na lang ticket ngayong gabi na paalis ay papunta sa Pilipinas. That's the place where my Mom born so I will go there. Kahit kaylan ay hindi pa kami nakapunta doon. Nang maikasal ang parents ko'y nag-decide silang manirahan na sa Santorini. Wala na rin kasing ibang kamag-anak si Mama doon kaya pumayag siya.

Kagaya ng mauna ay pinili ko ang lower deck, natulog lang ako buong byahe namin. May nagdadala ng pagkain kaya nang magising ako'y nagpa-room service na lang ako. Antok na antok pa ako pero pinilit kong bumangon.

******

ILANG ORAS ang byahe at nakababarin kami sa Manila, Philippines. Magulo. Mausok. At higit sa lahat ay maraming tao. Nakipagsiksikan ako sa daloy ng mga tao makalabas lamang sa barko, dahil sabay-sabay ang paglabas masok ng mga tao.

Nagbuntonghininga ako. I'm so hungry to the point na gusto ko ng mag-iiyak. Naguguluhan ako sa paligid ko.

Malaya, ginusto mo 'to kaya dapat ay go ka lang. Ikaw ang may gusto nito. Paalala ko sa sarili ko. Minsan kasi'y nakakalimot na.

Sobrang init dito! I'm not sure kung dahil ba sa usok ng madaming sasakyan o dahil sa sikat ng araw. Gusto kong magtampisaw sa dagat at malamig na shower.

Kinagat ko ang pang-ibabang labi ko. Huminga ako ng malalim before tumingin sa paligid. Ang daming kotse—Nanlaki ang mga mata ko nang may humabot sa dala-dala kong bag. Pinanood kong tinatakbo ang mga gamit ko. Nanigas ang buong katawan ko. Natauhan na lang ako nang may sumigaw na ale.

"MAGNANAKAW!!! TINANGAY YUNG BAG NG BABAE!"

Tumakbo ako at hinabol ang lalaking nagtangay ng bag ko.

"MAGNANAKAW!!! MAGNANAKAW!! GOSH! HELP ME MY BAG IS TAKEN AWAY BY THAT GUY!!!" I'm almost losing my breath. I run as fast as I can para maabutan ang lalaki pero nawala siya sa agos ng tao.

Tumingin ako sa paligid para makita siya pero wala na. Hindi ko na mahanap ang lalaking nagnakaw ng aking mga gamit. Nag-unahan sa pagtulo ang luha ko dahil sa frustration.

All of my money is in there. Lahat ng gamit ko. My passport, my phone, money, and clothes! Wala akong ibang dala-dala kundi ang camera na nasa bulsa ko.

"Hala, ineng! Anong nangyari!"

"Kow! Laganap ang nakawan dito dapat nag-iingat ka!"

"Nako! Porenjer! Dapat hinigpitan mo hawak mo sa bag mo!"

Marami pa silang sinabing kung ano-ano na hindi ko na maintindihan. All I know is I don't have money na. I don't have anything!

Napa-upo ako sa lapag.

"Tulungan niyo!"

"Wag nga! Ang tanga naman niyan di nag-iingat!!"

I don't have a money! Wala akong pera!! Wala akong mapupuntahan dito. Wala akong kakilala dito. This is a foreign country.

I cry.

And no one helped me. No one! I thought this country is beautiful but no pala. Akala ko kind ang mga tao dito. Why do they have to steal my bag?! If they want money I can lend some naman sa kanila para 'di sila magnakaw...

Dapat akong magsumbong sa pulis para malaman nilang nanakawan ako...but someone might know me.

Naiiyak akong tumayo at lumakad paalis do'n. Sobrang higpit na ng hawak ko sa natitirang gamit sa'kin. The camera. I'm holding it tightly para hindi talaga siya mawala—hindi siya manakaw ulit sa'kin.

Nag-uumpisa ng dumilim ang langit. Kalam na nang kalam ang sikmura ko dahil kanina pa kong madaling araw huling kumain. I can smell myself na. Pinagpapawisan na kasi ako dahil sa init.

Kinagat ko ang pang-ibabang labi ko ng tumapat ako sa isang public restaurant? I don't know what it's called. Mabango ang amoy na nanggagaling from inside, there's a lot of tao but I don't know if its clean or not. Besides, wala akong money.

Bagsak ang balikat na tumalikod ako. Akmang hahakbang ako nang biglang umikot ang paningin ko. I don't know kung kanino ako nakahawak, I just hold to something—or someone na malapit sa'kin.

"Uy, Miss! Okay ka lang?!"

Nagdilat ako. I saw a lady, with a worried face looking at me. Sa kanya ako nakahawak at nakaalalay naman siya sa'kin.

Umiling ako. "No. I'm h-hungry, t-tired and s-sleepy. I-I feel dirty too!" Hindi ko na napigilang magsumbong.

Umawang ang labi ng babae at naiiritang nagbuntonghininga. Mukhang alam na yata niya ang nangyari sa'kin.

"Bago kang salta dito, noh?! Nanakawan ka?!" malakas niyang tanong.

Tumango ako. "Yes! I-I just got out from the cruise ship t-tapos—" Napa-iyak ako ng sobra. In this moment I want to go back to my mom and cried.

"Hay na ko naman! Malas!!"

Kinuha ng babae ang kamay ko't hinila ako papunta sa public restaurant. May table na walang naka-upo kaya doon kami umupo. Tiningnan niya ako.

"Mukha kang porenjer, girl! Talagang magiging target ka ng magnanakaw! Ganda mo pa naman! Mabuti hindi ka binastos!"

Nanlaki ang mga mata ko. I know what binastos mean!

"Sana hindi ka maarte sa pagkain dahil wala akong pera para pakainin ka sa mamahaling restorant! Hanggang dito lang tayo sa may karenderya!" aniya at tumayo. "Ano bang pangalan mo muna? Pipi ka ba? Naiintindihan mo ang sinasabi ko?!"

Dahan-dahan kong tinango ang ulo ko. Parang may barang bato sa lalamunan ko.

"I-I'm Malaya Vasi—Vallero...s-salamat..." mahinang ani ko.

Nginisihan niya ako. "Wow! Ganda ng pangalan mo 'teh ah! Tagalog na tagalog! Ako naman si Liza!" nilahad niya ang palad niya sa harapan ko. Tinanggap ko ang kamay niya at nag-shake hands kami.

Hindi ko mapigilang mapangiti ng maliit, ang bait niya. Binabawi ko na yung sinabi ko kanina. She is kind naman pala.

"Liza, it's nice to know you!"

It's nice. After namin makipagkilala sa isa't isa tumayo na rin si Liza. Nag-order yata siya ng pagkain namin.

Nakatingin ako sa paligid. I kinda feel conscious, pinagtitinginan kasi ako ng mga taong nasa loob rin at kumakain. Yumuko ako. I don't like the attention, it weird. Why do they have to look at me like that? Is it because of my skin color?

I sigh, hinintay kong magbalik si Liza. Hindi naman siya nagtagal. Umupo siya sa may pwesto kanina.

"Wait ka lang ha. Dadalhin na dito yung order natin. Magtubig ka muna," aniya at sinalinan ng tubig ang basong nasa tabi. Kinuha ko iyon.

"Salamat ng madami." Tinanggap ko ito. Uminom ako. The taste is something...like rust.

I still drink it after all. Uhaw na uhaw na ako.

"May matitirhan ka ba dito sa Manila?" tanong niya pagkaraan ng ilang minuto.

Umiling ako. "Wala...d-dapat sa Hotel or condominium pero nanakaw yung pera ko kaya wala."

Hindi ko alam kung saan ako pupunta. Wala akong kakilala dito. If I call to my parents they will just say 'I told you so' and baka mas humigpit pa ang bantay nila sa'kin kapag ka gano'n. And I will not let that happen. If I have to work to have a rented room, so be it.

Nagbuntonghininga si Liza sa'kin. "Alam mo, gusto kitang pabayaan kasi hindi naman kita kargo pero naawa ako sa'yo. Ayokong one day mabalitaan ko na lang na lumulutang ka na sa Manila Bay kaya sumama ka na sa'kin,' aniya.

Nanlaki ang mata ko dahil sa 'Lumulutang sa Manila Bay'. Is that mean I will be dead?!

"Ay sorry! Hindi ka nga pala sanay sa gano'ng term! Ibig sabihin ko lang do'n ayaw kitang mapahamak! Wag kang matakot!" biglang bawi niya.

"Thank you k-kung gano'n. I don't want na mapahamak rin, pero wala lang talaga akong mapuntahan ngayon. Ayok namang makaabala but I need to."

"Naiintindihan ko naman siya. Kaya nga sasama na kita sa'kin, okay? Pero hindi ako mayaman, ha? Ang bahay ko hindi malaki pero sapat na sa'ting dalawa. 'Yung pagkain rin, syempre, tipid-tipid tayo dahil mahirap ang buhay ngayon, unless na lang kung may work ka rin, edi pareho tayong happy!" aniya.

Sunod-sunod akong tumango. "I understand. Magwo-work naman ako pero kasi...wala akong—" How can I say na wala akong valid or important files sa'kin? Nag-iwas ako ng tingin.

"Nanakawan ka nga pala! Okay lang 'yan! Kukuha na lang tayo ng mga bago mong papeles."

"Thanks...pero saan tayo kukuha?" nagtatakang tanong ko.

Sasagot sana siya pero saktong dating naman ng pagkain naming dalawa. Inabot niya ang plato ng kanin sa'kin.

"Kain ka na. Ako nang bahala kung saan tayo kukuha. Basta kalma ka lang, okay?" may paninigurado sa tono niya.

Kahit na may kaunting duda sa isipan ko'y iwinaksi ko na 'yon. Kumain ako tulad ng nais niya. Dala na rin siguro ng gutom kaya halos maubos ko ang dalawang cup ng kanin. Masarap naman ang ulam, I think its chicken with soysauce and sugar? Plus some fried fish and vegetables.

After we ate I feel so full. Grabe. Sobrang busog ako.

Hindi ko na nga knows kung makakalakad pa baa ko sa pagkabusog. Nag-order pa kasi si Liza for me ng ilang putahe. Super thankful ako dahil do'n.

Nang magbabayad na ay lumabas kami. Tumayo siya sa tabi ko.

"Pupunta na tayo ng Recto ngayon para makakuha ng mga papeles mo. Sorry kung doon muna ha. Wala pa kong datung para ikuha ka ng legal."

Tumango ako. Sinabayan ko siya sa paglalakad. "Okay lang 'yon, naiintindihan ko naman. Ahm...okay na rin 'yon para makapaghanap ako ng trabaho. Ma-may maisu-suggest ka ba?"

Natigilan sandali ang babae. Mukhang nag-iisip rin kung anong trabaho ang pwede sa'kin.

"Mukha ka namang edukada at nakapagtapos ng pag-aaral. Pwede ka siguro sa mga company-company gano'n! Kaya mas kaylangan nating makakuha ng gamit mo ngayon." Hinawakan niya ko sa braso at hinila nang mabilis.

*****

NAKARATING kami sa Recto ay isang shop na lang yata ang bukas. Magkakilala yata ang may-ari at si Liza dahil nang makita nito ang babae ay agad ring pinapasok.

Panay ang libot ko ng tingin ko sa buong paligid. Amoy old papers ang buong lugar, matapang rin ang amoy ng mga ink at pintura. Hindi ba masama sa katawan ng tao ang ganito? Baka magkasakit pa kami kapag nag-stay kami ng matagal rito.

"Nako, Liza! Trouble na naman yang pinapasok mo! Sino ba kasi yan?!"

"Wag kang maingay, gago! Basta! Gawan mo ng papeles yan!"

Napalingon ako sa dalawa na nasa gilid at nag-uusap ng mahina, pero naririnig ko naman. Are they fighting because of me? Mapapahamak ba si Liza dahil sa'kin?

"Bahala ka nga! Sige-sige! Kuhanan mo na nang picture yan at magawa na ng papel!" asik ng lalaking kalbo pagkatapos ay tumalikod. Si Liza naman ay lumakad palapit sa'kin.

"Halika na. Kukuhanan ka muna ng pictures bago yung ibang gamit mo." Inabot niya ang kamay ko at dinala ako sa harap ng isang puting dingding. Nasa harapan ang camera. "Tingin ka lang dito and smile!!"

I smiled and looked at the camera. After that madami pa silang ginawa. May kung ano-anong tinanong sa'king agad ko namang sinagot. Maybe I waited for three hours for everything. Sinamahan kami ng lalaking kalbo na lumabas ng shop nito.

"Sa makalawa makukuha lahat. Nasa tatlong libo kaya maghanda ka ng pera, Liza. Ayoko ng utang," paalala ng lalaki.

"Tsk! Oo na! Asar mo!" Inirapan ni Liza ang lalaki at hinila ako paalis. Ngumiti siya sa'kin. "Sorry kay Kenneth, ha, mabait 'yon pero gago lang talaga."