Đặt văn bản tại đây...Rò hậu môn

(Yduocvn.com) - Rò hậu môn

II. Mục tiêu:

1. Nêu được nguyên nhân và phân loại rò hậu môn.

2. Trình bày được triệu chứng và chẩn đoán được rò hậu môn

3. Nêu được các phương pháp điều trị rò hậu môn

4. Nêu được các biện pháp phòng tránh rò hậu môn tại cộng đồng

III. Nội dung:

1. Đại cương

- Rò hậu môn là một nhiễm khuẩn mãn tính ở vùng hậu môn trực tràng. Rò hậu môn là giai đoạn tiếp diễn của một áp xe quanh hậu môn trực tràng. Đường rò thường tạo thành một áp xe vỡ hoặc được trích nhưng không khỏi. Đường rò là một đường hầm. Thành của nó là một chất xơ, phía trong là một tổ chức hạt do quá trình viêm mãn tính tạo nên.

- Rò hậu môn ít gây nguy hiểm đến tính mạng nhưng nó làm bệnh nhân rất phiền phức và khó chịu, ảnh hưởng đến sinh hoạt và sức khoẻ.

2. Nguyên nhân

Nguyên nhân thường gặp là do viêm nhiễm từ các hốc Morgagni sau đó áp xe và phá vỡ ra ngoài tạo thành đường rò. Vi khuẩn gây nên thường gặp là trực khuẩn E. Coli. Ngoài ra còn có thể do tụ cầu trùng, liên cầu trùng và trực khuẩn lao.

3. Phân loại

3.1. Theo tính chất của đường rò:

* Rò hoàn toàn và rò không hoàn toàn:

- Rò hoàn toàn: Đường rò có hai lỗ thông, lỗ trong ở trong lòng hậu môn (lỗ tiên phát) và lỗ ngoài ở ngoài do đường rò có nhiều ngóc ngách phá ra ngoài tạo thành những lỗ rò phụ.

- Rò không hoàn toàn: Đường rò chỉ có lỗ (lỗ chột). Lỗ rò có thể ở trong ống hậu môn hoặc chỉ ở ngoài da (thực ra vẫn có 2 lỗ nhưng trong quá trình tiến triển 1 lỗ bị tạm thời bịt lại).

* Rò phức tạp và rò đơn giản:

- Rò phức tạp: Đường rò nhiều ngóc ngách, có chỗ phình to thành một túi, có khi nhiều đường rò thông với nhau và vòng sang bên kia ống hậu môn (rò móng ngựa).

- Rò đơn giản: Đường rò đi thẳng và ít ngóc ngách.

3.2. Theo sự liên quan với cơ thắt

- Rò trong cơ thắt ( là loại rò nông, còn gọi là rò dưới niêm mạc hay rò dưới niêm mạc - da). Đây là hậu quả của một áp xe dưới da và niêm mạc.

- Rò xuyên qua cơ thắt: Đường rò xuyên qua cơ thắt ở phía trên hay ở phía dưới. Đây là hậu quả của áp xe hố ngồi trực tràng.

- Rò ngoài cơ thắt: còn gọi là rò trên cơ thắt, đó là hậu quả của áp xư chậu hông trực tràng đường rò đi qua phần trên cơ thắt hậu môn.

4. Triệu chứng

- Sau khi một áp xe xung quang hậu môn bị vỡ hoặc được trích rạch thì miệng vết thương không liền và để lại một lỗ nhỏ. Từ lỗ đó nước vàng hoặc mủ rỉ ra có mùi hôi. Cũng có khi miệng lỗ đóng vẫy, sau đó bị viêm tấy và lại bục mủ và nước vàng ra. Cá biệt khi bệnh nhân trung tiện có hơi xì qua đó.

- Bệnh nhân có triệu chứng ngứa hậu môn dai dẳng.

- Khám hậu môn trực tràng: Có thể bệnh nhân nằm ở tư thế sản khoa hoặc chổng mông:

+ Lỗ thứ phát: Cạnh hậu môn thấy có một chỗ sần, giữa có một lỗ, ở lỗ có dính chút mủ hay đóng vẫy khô . Cần quan sát thêm lỗ đó gần hay xa lỗ hậu môn, phía trên hay sau đường cắt ngang qua lỗ hậu môn để biết hướng đi của đường rò

+ Lỗ nguyên phát:

Định luật Goodsall: Những lỗ ngoài nằm ở nửa trên của đường kẻ ngang qua giữa lỗ hậu môn thì đường rò đi trực tiếp vào lỗ nguyên phát ở hốc hậu môn tương ứng. Ngược lại những lỗ ngoài nằm dưới của đường này thì đường rò sẽ vòng ra sau để đổ vào lỗ nguyên phát ở hốc hậu môn phía sau gần đường giữa. Tuy nhiên không thể dựa hoàn toàn vào định luật này để tìm lỗ nguyên phát được vì tỷ lệ sai là 20%

Thăm bằng tay: Ngón trỏ ở trong ống hậu môn, ngón cái ở ngoài khi nắm thấy 1 thừng xơ, to hay nhỏ, nằm gần hay xa lỗ hậu môn. Cũng có khi thấy một đoạn cứng nằm ở phía trên cao trong thành trực tràng do trước kia áp xe lách vào các lớp của thành trực tràng tạo nên.

Thăm bằng dụng cụ: Dùng que thăm kim loại (Styler) đưa vào lỗ ngoài và đẩy nhẹ nhàng để tìm đường rò và lỗ trong (chỉ nên áp dụng trong lúc mổ tìm đường rò). Thường là thấy lỗ trong ở các hốc tuyến Morgani. Trên đường răng lược và lỗ trong hay gặp ở nửa phía sau của ống hậu môn.

Ngoài ra có thể dùng hơi, xanh Methylen để tìm đường rò, nếu đường rò phức tạp có thể chụp đường rò bằng thuốc cản quang.

Thăm khám toàn thân để phát hiện các bệnh: Lao, Crohn hoặc ung thư trực tràng mà rò hậu môn chỉ là một biểu hiện của nó.

5. Chẩn đoán

5.1. Chẩn đoán xác định: Dựa vào triệu chứng lâm sàng trên, việc chẩn đoán xác định khá dễ và đơn giản.

5.2. Chẩn đoán phân biệt:

- Rò do lao: Thường có lỗ rò rộng, bờ nham nhở, đáy nhợt nhạt, mủ thường loãng, chỗ rò thường mềm và co rúm như trong rò mủ bình thường cần thiết có thể làm thêm các xét nghiệm đặc hiệu để chẩn đoán.

- Bệnh Verneiul (bệnh viêm mủ da): rất nhiều ổ áp xe nhỏ nông trên mặt da, thường là một diện rộng. Nhiều trường hợp rò hậu môn kèm theo với bệnh Verneiul và bệnh Verneiul chỉ là biến chứng. Điều trị cần lấy cả vùng da và nang lông bị nhiễm khuẩn

- Rò do biến chứng của các bệnh khác: Rò trong bệnh Crohn, viêm xương cùng cụt, rò niệu đạo, viêm mủ tuyến Bartholin...

6. Điều trị

Rò hậu môn chỉ có thể điều trị khỏi bằng ngoại khoa, yêu cầu của ngoại khoa phải đạt được 2 mục đích:

- Phá huỷ, cắt bỏ đường rò

- Bảo vệ an toàn cơ thắt để tránh xón phân sau mổ

Tuỳ theo từng loại đường rò mà áp dụng các phương pháp khác nhau:

6.1. Mở đường rò: Là rạch banh đường rò theo suốt chiều dọc từ lỗ ngoài đến lỗ trong (áp dụng cho đường rò nông dưới da và niêm mạc). Quá trình liền sẹo sẽ bắt đầu từ đáy đường rò.

6.2. Cắt bỏ đường rò: Là cắt bỏ toàn bộ đường rò và các nhánh phụ của nó lưu ý không làm tổn thương cơ thắt (nếu không may đứt cơ thắt phải khâu lại ngay). Trong trường hợp không tìm được lỗ trong thì nên áp dụng định luật Good Sall.

6.3. Cắt dần cơ thắt: Đây là phương pháp đã được áp dụng từ thời Hypocrat. Nguyên tắc của nó là cắt đứt dần đường rò và cơ thắt từ trong ra ngoài bằng sợi dây luồn qua đường rò và thắt dần đường dây lại để khi thắt sợi dây cơ thắt sẽ đứt dần và đứt tới đây thì quá trình liền sẹo dần theo tới đó

Ta tìm lỗ ngoài, lỗ trong của đường rò sau đó luồn một sợi dây cao su và thắt lại (có thể vừa luồn vào đó 7 sợi chỉ và cứ 2 ngày thắt 1 sợi).

Thủ thuật này đơn giản và không có nguy cơ nhưng ngày nay ít áp dụng vì kéo dài thời gian điều trị và không triệt để.

Đối với những rò hâu môn phức tạp như ro trên cơ thắt, rò giữa cơ thắt, rò móng ngựa có thể phẫu thuật 2 thì hoặc 3 thì

7. Các biện pháp phòng tránh rò hậu môn ở cộng đồng.

Tuyên truyền trên các phương tiện thông tin quần chúng để mọi người dân có ý thức phòng tránh rò hậu môn.

Phải giữ gìn vệ sinh thật tốt vùng hậu môn nhất là sau khi đi đại tiện

Khi có biểu hiện bất thường ở vùng hậụ môn: đau, ngứa... phải đến khám ngay tại các cơ sở y tế.