A. LỜI NÓI ĐẦU

Việt Nam xác lập quan hệ quốc tế trong đầu tư là một tất yếu khách quan, là

đòi hỏi bức xúc của đất nước. Sau bao nhiêu năm đấu tranh chống Pháp rồi chống

Mĩ , cho đến khi giải phóng hoàn toàn Miền Nam, thống nhất đất nước về cơ bản

nền kinh tế Việt Nam vẫn là một nền kinh tế nghèo nàn, lạc hậu, sản xuất nhỏ,

manh mún, đời sống nhân dân vô cùng khó khăn , thu nhập bình quân đầu người

vào loại thấp nhất thế giới. Việt Nam đang rất cần nhiều thứ cho việc khôi phục và

phát triển kinh tế, cải thiện đời sống của người lao động. Để thoát khỏi tình trạng

khó khăn, tận dụng thế mạnh của hợp tác quốc tế đối với sự phát triển kinh tế - xã

hội của đất nwuwocs là hết sức cần thiết. Nhà nước Việt Nam cũng đã nhận thức

được sự cần thiết phải mở cửa nền kinh tế và từ sau đại hội Đảng Cộng Sản Việt

Nam lần thứ VI (1986) chính sách mở cửa của Việt Nam được thực hiện. Năm

1987, luật đầu tư nước ngoài của Việt Nam ra đời .

Trong thời gian gần đây, hoạt động FDI vào Việt Nam đã đạt được những

thành công đáng kể . Trong đề án này, em không đi sâu vào nghiên cứu những

thành công đạt được hay những tồn tại của hoạt động FDI tại Việt Nam trong

những năm qua nói chung mà chỉ nghiên cứu một khía cạnh của hoạt động FDI .

Đó là vấn đề Quản lí nhà nước đối với FDI. Đây là một yếu tố rất quan trọng

quyết định đến hiệu quả của FDI. Trong thời gian qua, việc thực hiện vai trò quản

lí nhà nước với FDI đã đạt được những kết quả nhất định, tuy nhiên vẫn còn tồn

tại một số tồn tại

Đề án này có thể có những thiếu xót, em rất mong các thầy cô giáo và các bạn

sinh viên cho ý kiến để em có thể sửa chữa, bổ sung nhằm hoàn thiện đề tài.

Em xin chân thành cảm ơn cô giáo Đinh Đào Ánh Thuỷ đã hướng dẫn em

hoàn thành đề tài !

Sinh viên : Nguyễn Thuỳ Thương

Lớp: Đầu tư 43A

Nguyễn Thuỳ Thương

1

Đầu tư 43A

Đề án môn học

Chương I : NHỮNG VẤN ĐỀ LÍ LUẬN CHUNG VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI

VỚI HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI.

I. Hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài ( FDI)

1. Khái niệm và tính tất khách quan của FDI

1.1.

Khái niệm

Đầu tư trực tiếp nước ngoài là hình thức đầu tư trong đó người bỏ vốn đầu tư

và người sử dụng vốn là một chủ thể. Có nghĩa là các doanh nghiệp, các cá nhân

người nước ngoài ( các chủ đầu tư ) trực tiếp tham gia vào quá trình quản lí, sử

dụng vốn đầu tư và vận hành các kết quả đầu tư nhằm thu hồi đủ vốn bỏ ra.

1.2

Tính tất yếu khách quan của đầu tư trực tiếp nước ngoài

Trong lịch sử thế giới, đầu tư nước ngoài đã từng xuất hiện ngay từ thời tiền tư

bản. Các công ty của Anh, Hà Lan, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha là những công ty đi

đầu trong lĩnh vực này dưới hình thức đầu tư vốn vào các nước châu Á để khai

thác đồn điền và cùng với ngành khai thác đồn điền là những ngành khai thác

khoáng sản nhằm cung cấp nguyên liệu cho các ngành côngn ghiệp ở chính quốc.

Trong thế kỷ XIX, do quá trình tích tụ và tập trung tư bản tăng lên mạnh mẽ,

các nước công nghiệp phát triển lúc bấy giờ đã tích luỹ được những khoản tư bản

khổng lồ, đó là tiền đề quan trọng đầu tiên cho việc xuất khẩu tư bản. Theo nhận

định của Lênin trong tác phẩm "chủ nghĩa đế quốc, giai đoạn tột cùng của chủ

nghĩa tư bản" thì việc xuất khẩu nói chung đã trở thành đặc trưng cơ bản của sự

phát triển mới nhất về kinh tế thời kỳ "đế quốc chủ nghiã". Tiền đề của việc xuất

khẩu tư bản là "tư bản thừa" xuất hiện trong các nước tiên tiến. Nhưng thực chất

của vấn đề đó là mnột hiện tượng kinh tế mang tính tất yếu khách quan, khi mà

quá trình tích tụ và tập trung đã đạt đến một mức độ nhất định sẽ xuất hiện nhu cầu

đầu tư ra nước ngoài. Đó chính là quá trình phát triển của sức sản xuất xã hội đến

đọ đac vượt ra khỏi khuôn khổ chật hẹp của một quốc gia, hình thành lên quy mô

sản xuất trên phạm vi quốc tế. Thông thường, nền kinh tế ở các nước công nghiệp

đã phát triển, việc đầu tư ở trong nước không còn nữa. Để tăng thêm lợi nhuận,

các nhà tư bản ở các nước tiên tiến đã thực hiện đầu tư ra nước ngoài, thương là

vào các nước lạc hậu hơn vì ở đó các yếu tố đầu vào của sản xuất còn rẻ hơn nên

lợi nhuận thu được thường cao hơn. Chẳng hạn như vào thời điểm đầu thế kỷ XX,

lợi nhuận thu được từ các hoạt động đầu tư ở nước ngoài ước tính khoảng 5%

trong một năm, cao hơn đầu tư ở trong các nước tiên tiến. Sở dĩ như vậy là vì

trong các nước còn lạc hậu, tư bản vẫn còn ít, giá đất đai tương đối thấp, tiên công

hạ và nguyên liệu rẻ. Mặt khác, các công ty tư bản lớn đang cần nguồn nguyên

liệu và các tài nguyên thiên nhiên khác, đảm bảo cung cấp ổn định và đáng tin cậy

Nguyễn Thuỳ Thương

2

Đầu tư 43A

Đề án môn học

cho viẹc sản xuất của họ. Điều này vừa tạo điều kiện cho các công ty lớn thu được

lợi nhuận cao, vừa giúp họ giữ vững vị trí độc quyền.

Theo Lênin thì "xuất khẩu tư bản" là một trong năm đặc điểm kinh tế của chủ

nghĩa tư bản, thông qua xuất khẩu tư bản, các nước tư bản thực hiện viêc bóc lột

đối với các nước lạc hậu và thường là thuộc địa của nó. Nhưng cũng chính Lênin

khi đưa ra "chính sách kinh tế mới" đã nói rằng: những người Cộng sản phải biêt

lợi dụng những thành tựu kinh tế và khoa học kỹ thuật của Chủ nhĩa Tư bản thông

qua hình thức " tư bản nhà nước". Theo quan điểm này nhiều nước đã "chấp nhận"

phần nào sự bóc lột của chủ nghĩa tư bản để phát triển kinh tế, như thế có thể còn

nhanh hơn là tự thân vận động hay đi vay vốn đẻ mua lại những kỹ thuật của các

nước công nghiệp phát triển. Mặt khác, mức độ "bóc lột" của các nước tư bản còn

phụ thuộc vào điều kiện kinh tế, chính trị của nước tiếp nhận đầu tư tư bản. Nếu

như trước đây, hoạt động xuất khẩu tư bản của các nước đế quốc chỉ phải tuân

theo pháp luật của chính họ thì ngày nay các nước tiếp nhận đầu tư đã là các quốc

gia độc lập có chủ quyền, hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài phải tuân theo

pháp luật, sự quản lý của chính phủ sở tại và thông lệ quốc tế. Nếu các chính phủ

của nước sở tại không phạm những sai lầm trong quản lý vĩ môt thì có thể hạn chế

được những thiệt hại của hoạt dộng thu hút đàu tư trực tiếp nước ngoài.

Muốn thực hiện đầu tư trực tiếp nước ngoài vào một nước nào đó, nước nhận

đầu tư phải có các điều kiện tối thiểu như: cơ sở hạ tầng đủ đảm bảo các điều kiện

cần thiết cho hoạt động sản xuất và hình thành một số ngành dịch vụ phụ trợ phục

vụ cho nhu cầu sản xuất và đời sống. Chính vì vây, các nước phát triển thường

chọn nước nào có điều kiện kinh tế tương đối phát triển hơn để đầu tư trước. Còn

khi phải đầu tư vào các nước lạc hậu, chưa có những điều kiện tối thiểu cho việc

tiếp nhận đầu tư nước ngoài thì các nước đi đầu tư cũng phải dành một phần vốn

cho việc xây dựng hệ thống cơ sở hạ tầng và một số lĩnh vực dịch vụ khác ở mức

tối thiểu đủ đáp ứng yêu cầu của sản xuất và một phần nào đó cho cuộc sống sinh

hoạt của bản thân những người nước ngoài đang sống và làm việc ở đó.

Sau mỗi chu kỳ kinh tế, nền kinh tế của các nước côngnhiệp phát triển lại rơi

vào một cuộc suy thoái kinh tế. Chính lúc này, để vượt qua giai đoạn khủng hoản

và tạo những điều kiện phát triển, đòi hỏi phải đổi mới tư bản cố định. Thông qua

hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài, các nước công nghiệp có thể chuyển các

máy móc, thiết bị cần thay thế, sang các nước kém phát triển hơn và sẽ thu hồi một

phần giá trị để bù đắp những khoản chi phí khổng lồ cho việc mua các thiết bị máy

móc mới. Những thành tựu khoa học kỹ thuật ngày càng phát triển mạnh mẽ và

nhanh chóng đi vào áp dụng trong sản xuất và đời sống, các chu kỳ kinh tế ngày

càng rút ngắn lại. Vì vậy, yêu cầu đổi mới máy móc, thiết bị ngày càng cấp bách

Nguyễn Thuỳ Thương

3

Đầu tư 43A

Đề án môn học

hơn. Ngày nay, bất kì trung tâm kỹ thuật tiên tiến nào cũng cần phải có thị trường

tiêu thụ công nghệ loại hai, có như vậy mới đảm bảo thường xuyên đổi mới kỹ

thuật- công nghệ mới.

Nguyên tắc lợi thế so sánh cho phép hoạt động đầu tư nước ngoài lợi dụng

được những ưu thế tương đối của mỗi nước, đem lại lợi ích cho cả hai bên: bên

đầu tư và bên tiếp nhận đầu tư. Những thuận lợi về kỹ thuật của các công ty cho

phép nó so sánh với các công ty con của nó ơ những vị trí khác nhau do việc tận

dụng tư bản chuyển dịch cũng như chuyển giao công nghệ sản xuất của nước

ngoài tới những nơi mà giá thành thấp.

Xu thế quốc tế hoá đời sống kinh tế xã hội, kết quả của quá trình phân công

lao động xã hội mở rộng trên phạm vi toàn thế giới đã lôi kéo tất cả các nước và

các vùng lãnh thổ từng bước hoà nhập vào nền kinh tế thế giới. Trong xu thế đó,

chính sách biệt lập đóng cửa là không thể tồn tại vì chính sách này kìm hãm quá

trình phát triển của xã hội. Một quốc gia hay vùng lãnh thổ khó tách biệt khỏi thế

giới vì những thành tựu khoa học kỹ thuật đã lôi kéo con người ở khắp nơi trên thế

giới xích lại gần nhau hơn và dưới tác động của quốc tế hoá khác buộc các nước

phải mở của với bên ngoài. Vì vậy, đầu tư trực tiếp nước ngoài là một trong

những hình thức kinh doanh quốc tế hữu hiệu nhất hiện nay, đã và đang trở thành

phổ cập như một phương thức tiến tạo.

Ngày nay, việc huy động vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào một quốc gia

hoặc một vùng lãnh thổ đã và đang trở thành phương thức hữu hiệu nhất, một yếu

tố quan trọng bậc nhất trong cơ cấu ngân sách phát triển của một quốc gia, một

hình thức quan trọng và phổ biến trong mối quan hệ kinh tế quốc tế. Đầu tư trực

tiếp nước ngoài sẽ bù đắp sự thiếu hụt về vốn, công nghệ và lao động giữa các

nước đang phát triển và các nước phát triển. Một nước đang phát triển sẽ khai thác

tiềm năng vốn có của mình một cách có hiệu qủa hơn khi nhận dược nguồn vốn và

công nghệ từ các nước phát triển thông qua việc liên doanh, hợp doanh và các

dạng đầu tư BOT,BT,BTO... Mặt khác, các nước phát triển sẽ thu được lợi nhuận

cao hơn khi bỏ vốn đầu tư ra nước ngoài- nơi có chi phí đầu vào thấp hơn trong

nước. Đầu tư trực tiếp nước ngoài còn góp phần cải thiện mối quan hệ chính trị

giữa các quốc gia, các quan hệ về hợp tác thương mại, vấn đề môi trường, các

quan hệ văn hoá xã hội khác, tạo lên tiếng nói chung giữa các cộng đồng và khu

vực. Như vây, đầu tư trực tiếp nước ngoài là một yếu tố khách quan.

2. Vai trò của FDI đối với các nước đang phát triển.

2.1

Các tác động:

- Tăng trưởng kinh tế:

Nguyễn Thuỳ Thương

4

Đầu tư 43A

Đề án môn học

Mục tiêu cơ bản trong thu hút FDI của nước chủ nhà là thúc đẩy tăng trưởng

kinh tế. Mục tiêu này được thực hiện thông qua tác động tích cực của FDI đến các

yếu tố quan trọng quyết định tốc độ tăng trưởng: Bổ sung nguồn vốn trong nước

và cải thiện cán cân thanh toán quốc tế; tiếp nhận chuyển giao công nghệ hiện đại,

kỹ xảo chuyên môn và phát triển khả năng công nghệ nội địa; phát triển nguồn

nhân lực và tạo việc làm; thúc đẩy xuất nhập khẩu và tiếp cận với thị trường thế

giới; tạo liên kết giữa các ngành công nghiệp.

- Vốn đầu tư và cán cân thanh toán quốc tế.

FDI là một trong những nguồn quan trọng để bù đắp sự thiếu hụt về vốn ngoại

tê của các nước nhận đầu tư đặc biệt là đối với các nước đang phát triển.

Hầu hết cac nước đang phát triển đều rơi vào cái "vòng luẩn quẩn" đó là: Thu

nhập thấp dẫn đên tiết kiệm thấp, vì vậy đầu tư thấp rồi hậu quả lại là thu nhập

thấp. Tình trạng luẩn quẩn này chính là "điểm nút" khó khăn nhất mà các nước

này phải vượt qua để hội nhập vào quỹ đạo tăng trưởng kinh tế hiện đại. Nhiều

nước lâm vào tình trạng trì trệ của sự nghèo đói bởi lẽ không lựa chọn và tạo ra

được điểm đột phá chính xác một mắt xích của "vòng luẩn quẩn" này. Trở ngại

lớn nhất để thực hiện điều đó đối với các nước đang phát triển đó là vốn đầu tư kỹ

thuật. Vốn đầu tư là cơ sở để tạo ra công ăn việc làm trong nước, đổi mới công

nghệ, kỹ thuật, tăng năng suất lao động... Từ đó tạo tiền đề tăng thu nhập, tăng

tích lũy cho sự phát triển của xã hội. Tuy nhiên, để tạo vốn cho nền kinh tế nếu chỉ

trông chờ vào tích lũy nội bộ thì hậu quả khó tránh khỏi sẽ là tụt hậu trong sự phát

triển chung của thế giới. Do đó vốn nước ngoài sẽ là một "cú hích" để góp phần

đột pá cái vòng luẩn quẩn đó. Đặc biệt FDI là một nguồn quan trọng để khắc phục

tình trạng thiếu vốn mà không gây nợ cho nước nhận đầu tư. Hơn nữa luông vốn

này có lợi thé hơn đối với vốn vay ở chỗ: Thời hạn trả nợ vốn vay thường cố định

và dôi khi quá ngắn so với một số dự án đầu tư, còn thời hạn của FDI thì thường

linh hoạt hơn.

Theo mô hình lý thuyết " hai lỗ hổng" của Cherery và Strout, có hai cản trở

chính cho sự tăng trưởng của một quốc gia đó là: (1) Tiết kiệm không đủ đáp ứng

cho nhu cầu đầu tư được gọi là: " lỗ hổng tiết kiệm". (2) Thu nhập của hoạt động

xuất khẩu không đủ đáp ứng nhu cầu ngoại tệ cho hoạt động nhập khẩu được gọi

là: " lỗ hổng thương mại". Hầu hết ở các nước đang phát triển hai lỗ hổng trên rất

lớn, vì vậy FDI còn là một nguồn quan trọng không chỉ để bổ sung nguồn vốn nói

chung mà cả sự thiếu hụt về ngoại tệ nói riêng bởi vì FDI góp phần nhằm tăng khả

năng cạnh tranh và mở rộng khả năng xuất khẩu của nước nhận đầu tư, thu một

phần lợi nhuận từ các công ty nước ngoài, thu ngoại tệ từ các hoạt dộng dịch vụ

phục vụ cho FDI.

Nguyễn Thuỳ Thương

5

Đầu tư 43A

Đề án môn học

- Chuyển giao và phát triển công nghệ:

FDI được coi là nguồn quan trọng để phát triển khả năng công nghệ của nước

chủ nhà. Vai trò này được thể hiện qua hai khía cạnh chính là chuyển giao công

nghệ sẵn có từ bên ngoài vào và phát triển khả năng công nghệ của các cơ sở

nghiên cứu, ứng dụng của nước chủ nhà. Đây là những mục tiêu quan trọng được

nước chủ nhà mong đợi từ các nhà đầu tư nước ngoài.

Chuyển giao công nghệ thông qua FDI thường được thực hiện chủ yếu bởi các

TNCs, dưới các hình thức: Chuyển giao trong nội bộ giữa các chi nhánh của một

TNCs và chuyển giao giữa các chi nhánh của các TNCs. Những năm gần đây, các

hình thức này thường đan xen nhau với các đặc điểm rất đa dạng.

Phần lớn công nghệ được chuyển giao giữa các chi nhánh của TNCs sang

nước đang phát triển ở hình thức 100% vốn nước ngoài và doanh nghiệp liên

doanh có phần lớn vốn nuớc ngoài, dưới các hạng mục chủ yếu như những tiến bộ

công nghệ, sản phẩm công nghệ, công nghệ thiết kế và xây dựng, kỹ thuật kiểm tra

chất lượng, công nghệ quản lý, công nghệ marketting.

Nhìn chung, các TNCs rât hạn chế chuyển giao những công nghệ mới có tính

cạch tranh cao cho các chi nhánh của chúng ở nước ngoài vì sợ lộ bí mật hoặc mất

bản quyền công nghệ do việc bắt trước, cải biến hoặc nhái lại công nghệ của các

công ty nước chủ nhà. Mặt khác, do nước chủ nhà còn chưa đáp ứng được yêu cầu

sử dụng công nghệ của các TNCs.

Bên cạnh chuyển giao công nghệ sẵn có, thông qua FDI các TNCs còn góp

phần tích cực đối với tăng cường năng lực nghiên cứu và phát triển công nghệ của

nước chủ nhà. Các kết quả cho thấy phần lớn các hoạt động R&D của các chi

nhánh TNCs ở nước ngoài là cải biến công nghệ cho phù hợp với điều kiện sử

dụng của địa phương. Dù vây, các hoạt động cải tiến công nghệ của các doanh

nghiệp ĐTNN đã tạo ra nhiều mối quan hệ liên kết cung cấp dịch vụ công nghệ từ

các cơ sỏ nghiên cứu, ứng dụng công nghệ trong nước. Nhờ đó đã gián tiếp tăng

cường năng lực phát triển công nghệ địa phương. Mặt khác, trong qúa trình sử

dụng công nghệ nước ngoài, các nhà đầu tư và phát triển công nghệ nước ngoài,

các nhà đầu tư và phát triển công nghệ trong nước học được cách thiết kế, chế

tạo...công nghệ nguồn, sau đó cải biến cho phù hợp với điều kiện sử dụng của địa

phương và biến chúng thành công nghệ của minh. Nhờ có những tác động tích cực

trên, khả năng công nghệ của nước chủ nhà được tăng cường, vì thế nâng cao năng

suất các thành tố, nhờ đó thúc đẩy được tăng trưởng.

- Phát triển nguồn nhân lực và tạo việc làm

Nguồn nhân lực có ảnh hưởng trực tiếp tới các hoạt động sản xuát, các vấn đè

xã hội và mức độ tiêu dùng của dân cư. Việc cải thiện chất lượng cuộc sông thông

Nguyễn Thuỳ Thương

6

Đầu tư 43A

Đề án môn học

qua đầu tư vào các lĩnh vực: sức khoẻ, dinh dưỡng, giáo dục, đào tạo nghề nghiệp

và kỹ năng quản lý sẽ tăng hiệu quả sử dụng nguồn nhân lực, nâng cao được năng

suất lao động và các yếu tố sản xuất khác, nhờ đó thúc đẩy tăng trưởng.

Ngoài ra, tạo việc làm không chỉ tăng thu nhập cho người lao động mà còn

góp phần tích cực giải quyết các vấn đề xã hội. Đây là các yếu tố có ảnh hưởng rât

lớn dến tốc độ tăng trưởng.

FDI ảnh hưởng trực tiếp đến cơ hội tạo ra công việc làm thông qua việc cung

cấp việc làm trong các hãng có vốn đầu tư nước ngoài. FDI còn tạo ra những cơ

hội việc làm trong những tổ chức khác khi các nhà đầu tư nước ngoài mua hang

háo dịch vụe từ các nhà sản xuất trong nước, hoạc thuê họ thông qua các hợp đông

gia công chế biến. Thực tiễn ở một số nước cho thấy FDI đã đóng góp tích cực tạo

ra viẹc làm trong các ngành sử dụng nhiều lao đọng như ngành may mặc, điện tử,

chế biến.

Thông qua khoản trợ giúp tài chính hoặc mở các lớp đào tạo dạy nghề, FDI

còn góp phần quan trọng đối vơí phát triển giáo dục của nước chủ nhà trong các

lĩnh vực giáo dục đại cương, dạy nghề, nâng cao năng lực quản lý. Nhiều nhà

ĐTNN đã đóng góp vào quỹ phát triển giáo dục phổ thông, cung cấp một số thiết

biết giảng dạy cho các cơ sở giáo dục của nước chủ nhà, tổ chức các chương trình

phổ cập kiém thức có bản cho người lao động bản địa làm việc trong dự án (trong

đó có nhiều lao động được đi đào tạo ở nước ngoài).

FDI nâng cao năng lực quản lý của nước chủ nhà theo nhiều hình thức như các

khoá học chính quy, không chính quy, và hoc thông qua làm.

Tóm lai, FDI đem lại lợi ích về tạo công ăn việc làm. Đât là mọt tác dộng kép:

tạo thêm việc làm cũng có nghĩa là tăng thêm thu nhập cho người lao đông, từ đó

tạo điều kiện tăng tích luỹ trong nước. Tuy nhiên, sự đóng góp của FDI đỗi với

việc làm trong các nước nhận đầu tư phụ thuộc rất nhiều vào chính sách và khả

năng kỹ thuật của nước đó.

- Thúc đẩy xuất nhập khẩu và tiếp cận với thị trường thế giới

Xuất nhập khẩu có mối quan hệ nhân quả với tăng trưỏng kinh té. Mối quan hệ

này được thể hiện ở các khía cạnh" xuất nhập khẩu cho phép khai thác lợi thế so

sánh, hiệu quả kinh tế theo quy mô, thực hiện chuyên môn hoá sản xuất; nhập

khẩu bổ sugn các hàng hoá, dịch vụ khan hiếm cho sản xuất và tiêu dùng; xuất

nhập khẩu còn tạo ra các tác động ngoại ứng như thúc đẩy trao đổi thông tin dịch

vụ, tăng cường kiến thức marketting cho các doanh nghiệp nội địa và lôi kéo họ

vào mạng lưới phân phối toàn cầu. Tất cả các yếu tố này sẽ đẩy nhanh tốc độ tăng

trưởng.

Nguyễn Thuỳ Thương

7

Đầu tư 43A

Đề án môn học

Thông qua FDI, các nước đang phát triển có thể tiếp cận với thị trường thế giới

bởi vi, hầu hết các hoạt động FDI đều do các công ty xuyên quốc gia thực hiện, mà

các công ty này có lợi thế trong việc tiếp cận với khách hàng bằng những hợp

đồng dài hạn dựa trên cơ sở thanh thế và uy tín của họ về chất lượng, kiểu dáng

sản phẩm và giao hàng đúng hẹn.

- Liên kết các ngành công nghiệp

Liên kết giữa các ngành công nghiệp được biểu hiện chủ yếu qua tỷ trọng giá

trị hàng hoá (tư liệu sản xuất, nguyên vật liệu đầu vào), dịch vụ trao đổi trực tiếp

từ các công ty nước ngoài ở nước chủ nhà. Việc hình thành các liên kết này là cơ

sở quan trọng để chuỷen giao công nghệ, phát triển nguồn nhân lực và thúc đẩy

xuất nhập khẩu của nước chủ nhà.

Cụ thể: Qua các hoạt động cung ứng nguyên vật liệu, dịch vụ cho các công ty

nước ngoài sản xuất hàng xuất khẩu, các doanh nghiệp nội địa phát triển năng lực

sản xuất của mình (mở rộng sản xuất, bắt chước quy trình sản xuất và mẫu mã

hàng hoá...). Sau một thời gian nhât định các doanh nghiệp trong nước có thể tự

xuất nhập khẩu được.

- Các tác động quan trọng khác

Ngoài những tác động kể trên, FDI còn tác động đáng kể đến các yếu tố ảnh

hưởng đến tăng trưởng kinh tế như: chất lượng môi trường, cạnh tranh và độc

quyển, chuyển dịch cơ cấu nền kinh tế, hội nhập khu vực và quốc tế.

Mặc dù chất thải của các công ty nước ngoài, nhất là trong các ngành khai thác

và chế tạo, là một trong những nguyên nhân quan trọng gây nên tình trạng ô nhiễm

môi trường trầm trọng ở các nước đang phát triển tuy nhiên có nhiều nghiên cứu

cho thấy các TNCs rất chú trọng và tích cực bảo vệ môi trường hơn các công ty

nội địa. Bởi vì, quy trình sản xuất của họ thường được tiêu chuẩn hoá cao nên dễ

đáp ứng được các tiêu chuẩn bảo vệ môi trường của nước chủ nhà. Hơn nữa, các

TNCs thường có tiềm lực tài chính lớn do đó có điều kiện thuận lợi trong xử lý các

chất thải và tham gia góp quỹ, hỗ trợ tài chính cho các hoạt động bảo vệ môi

trường.

FDI tác động mạnh đến cạnh tranh và độc quyền thông qua việc thêm vào các

đối thủ cạnh tranh hoặc sử dụng sức mạnh của mình đẻ khống chế thị phần ở nước

chủ nhà. Từ thúc đẩy cạnh tranh, FDI góp phần làm cho nền kinh tế hoạt động có

hiệu quả hơn, nhờ đó đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng kinh tế.

Nhờ có FDI, cơ cấu nền kinh tế của nước chủ nhà chuyển dịch nhanh chóng

theo chiều hưóng tăng nhanh tỷ trọng các ngành công nghiệp dịch vụ và giảm tỷ

trọng các ngành nôngnghiệp, khai thác trong GDP.

Nguyễn Thuỳ Thương

8

Đầu tư 43A

Đề án môn học

FDI là một trong những hình thức quan trọng của các hoạt động kinh tế đối

ngoại và nó có liên quan chặt chẽ đến tất cả các hoạt động kinh tế, chính trị, văn

hoá- xã hội của các quốc gia, do đó sự phát triển của lĩnh vực này thúc đẩy sự hoà

nhập khu vuẹc và quốc tế của nước chủ nhà.

2.2

Các tác động đặc biệt

Bên cạnh tác động đến ác yếu tố quyết định tăng trưởng kinh tế, FDI còn tác

động đến các khía cạnh quan trọng khác của đời sống văn hoá, xã hội và chính trị

của nứoc chủ nhà.

- Văn hoá - xã hội

Văn hoá- xã hội là lĩnh vực rất nhạy cảm và mang đậm bản sắc của mỗi quốc

gia. Khi tiếp nhận FDI, có nghĩa là nước chủ nhà đã mở của giao lưu với nền văn

hoá các dân tộc trên thế giới. ĐTNN tác động mạnh vào mối quan hệ giữa giữ gìn

bản sắc của dân tộc và itếp nhận nền văn hoá bên ngoài ở các mặt quan trọng như:

đổi mới tư duy; thái độ và đạo đức nghề nghiệp; lối sống, tập quán; giao tiếp ứng

xử; bình đẳng giới và các vấn đề xã hội.

Chất lượng của tư duy là yếu tố quyết định sự phát triển của xã hội. Đổi mới tư

duy tức là đổi mới cách nghĩ, cách làm. FDI tác động rât tích cực vào quá trình

này thông qua trực tiếp đào tạo các nhà quản lý bản địa có kiến thức kinh doanh

hiện đại, những lao động làm việc trong các công ty nước ngoài, tiếp xúc với công

nghệ hiện đại và gián tiếp tạo ra trong xã hội, nhất là thế hệ trẻ, một lối nghĩ mới

có hiệu quả của nền kinh tế thị trường.

Thái độ và đạo đức nghề nghiệp có ảnh hưởng rất lứon đén hành vi và chất

lượng lao động của mỗi cá nhân. Do hoạt động trong môi trường cạnh tranh gay

gắt, những người làm việc trong cac dự án ĐTNN phải có thái độ nghjiêm túc với

công việc và đảm bảo uy tín cao đối với khách hàng. Nhờ đó, góp phần quan

trọng hình thành nên phong cách kinh doanh có văn hoá.

Đầu tư nước ngoài đã làm thay đổi đáng kể lối sống, tập quán của các tầng lớp

dân cư theo kiểu hiện đại, tiêu dùng công nghiệp. Tác phong công nghiệp đã buộc

người lao động phải tiết kiệm thời gian cho gia đình và sinh hoạt cá nhân

Đầu tư nước ngoài tác động tích cực đến văn hoá giao tiếp, ứng xử ở nước chủ

nhà. Những người làm việc trong khu vực ĐTNN hoặc có quan hệ với các công ty

nước ngàoi thường có phong cách giao tiếp lịch sự và thái độ ứng xử hoà nhã, tôn

trọng đồng nghiệp và khách hàng. Phong cách này dần đần lan toả ra các cá nhân

trong toàn xã hội.

- Chủ quyền an ninh quốc gia

ĐTNN chủ yếu được thực hiện bởi TNCs có tiềm lực mạnh về tài chính, khoa

học công nghệ và mạng lưới phân phối trên phạm vi toàn cầu. Do đó, khi tiếp nhận

Nguyễn Thuỳ Thương

9

Đầu tư 43A

Đề án môn học

ĐTNN các nước đang phát triển rất lo ngại trước sức mạnh của các công ty này có

thẻ can thiệp vào chủ quyền lãnh thổ, đe doạ đến an ninh chính trị và làm lũng

đoạn nền kinh tế của mình.

Về mặt lý thuyết, ĐTNN có đe doạ đên an ninh kinh tế của nước chủ nhà

thông qua thao túng một số ngành sản xuất quan trọng, những hàng hoá thiết yếu

hoặc đẩy mạnh đầu cơ, buôn lậu, rút chuyển vốn đi nơi khác... Vì mục tiêu theo

đuổi lợi nhuận cao, nên không loại trừ một số TNCs có thể can thiệp một cách

gián tiếp vào các vấn đề chính trị của nước chủ nhà. Do đó, đảm bảo tôn trọng chủ

quyền lãnh thổ là nguyên tắc quan trọng hàng đầu trong các chính sách, luật pháp

thu hút ĐTNN của nước chủ nhà. Hơn nữa, mặc dù có tiềm lực mạnh nhưng các

TNCs là những nhà kinh doanh và tài sản lịa bị phân tán ở nhiều nước, trong khi

đó nước chủ nhà lại có quân đội và các sức mạnh cần thiết để đảm bảo chủ quyền

quốc gia.

Tuy có những đóng góp tích cực không thể phủ nhận đối với những nước đang

phát triển như đã kể trên nhưng ĐTNN vẫn còn những hạn chế: chuyển giao công

nghệ cũ, công nghệ không phù hợp với điều kiện của các nước đang phát triển, giá

cả đắt hơn thực tế; sản xuất và quảng cáo sản phẩm ảnh hưởng tiêu cực đối với sức

khỏe con người như ( rượu, bia, nước giải khát có ga, thuốc lá, thực phẩm sử dụng

nhiều hoá chât...); xúc phạm nhân phẩm người lao động, khai thác cạn kiệt sức lao

động của người làm thuê; làm tăng khoảng cách giầu nghèo giữa các các nhân,

giữa các vùng.

II.Quản lý nhà nước đối với hoạt động đầu tư trực tiếp nước

ngoài.

1. Quản lý nhà nước đối với hoạt động đầu tư nói chung

1.1.

Khái niệm.

Quản lí đầu tư là sự tác động liên tục, có tổ chức, định hướng mục tiêu vào quá

trình đầu tư và các yếu tố đầu tư bằng một hệ thống đồng bộ các biện pháp kinh tế

- xã hội , tổ chức kĩ thuật và các biện pháp khác nhằm đạt được kết quả, hiệu quả

đầu tư, hiệu quả kinh tế - xã hội cao nhất trong điều kiện cụ thể xác định và trên

cơ sở vận dụng sáng tạo những quy luật khách quan vf quy luật đặc thù của đầu tư.

1.2.

Sự cần thiết phải có sự quản lí của nhà nước đối với hoạt động đầu tư

nói chung và các dự án nói riêng.

Đối với các dự án dân lập :

- Đầu ra của các dự án là sản phẩm, dịch vụ và chất thải các loại .Với đầu ra

là chất thải , rất có hại cho sức khoẻ của cộng đồng, nhà nước không thể bỏ qua.

Ngay cả những sản phẩm hoặc dịch vụ được tạo ra từ dự án cũng không đương

Nguyễn Thuỳ Thương

10

Đầu tư 43A

Đề án môn học

nhiên là có lợi cho cộng đồng mà vẫn có thể có hại. Vì vậy, nhà nước phải quản lí

dự án dân lập để ngăn ngừa các ảnh hưởng tiêu cực của đầu ra do dự án gây nên.

- Đầu vào của dự án là các yếu tố mà sự hoạt động dự án sẽ sử dụng : tài

nguyên, lao động, máy móc, thiết bị. Việc sử dụng các đầu vào đó của dự án sẽ

ảnh hưởng đến cộng đồng về nhiều mặt. Vì vậy, nhà nước cần phải quản lí các dự

án dân lập để cân đối các nguồn lực trong nền kinh tế, tránh rối loạn, thừa thiếu

trong nền kinh tế.

- Các đặc tính của mỗi công trình do dự án tạo ra, chỉ tiêu kiến trúc, kết cấu,

địa điểm phân bố... có ý nghĩa chính trị, kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh... rất

sâu sắc. Vì vậy, nhà nước củng phải quản lí các dự án dân lập trên các mặt quy

hoạch , xây dựng ...

- Nhà nước quản lí dự án dân lập để ngăn ngừa các hiện tượng áp bức, bóc

lột, bất công xảy ra trong lòng dự án tư nhân.

Đối với dự án quốc gia

Dự án nhà nước là những dự án sử dụng vốn nhà nước bỏ ra hoặc coi nhu nhà

nước bỏ ra. Chính vì thế, mọi dự án quốc gia đều có một ban quản lý dự án kèm

theo. Các ban này có thể là lâm thời tồn tại cùng dự án nếu là dự án lớn, quan

trọng, kéo dài nhiều năm. Ban này cũng có thể thường nhiệm tồn tại ngay cả khi

không có dự án nào hoặc cùng lúc quản lý nhiều dự án. Nhưng sự quản lý của các

ban quản lý dự án chưa phải là tất cả sự quản lý của nhà nướcđối với dự án quốc

gia mà các ban quản lý này vẫn phải chịu sự quản lý của nhà nước bởi hai lý do

sau:

- Ban quản lý dự án chỉ chuyên quản với tư cách là chủ đầu tư. Họ là người

đại diện cho nhà nước về mặt vốn đầu tư, có sứ mạng làm cho vốn đó sớm biến

thành mục tiêu đầu tư. Cho nên các ảnh hưởng khác của dự án không được họ

quan tâm hoặc không có trách nhiệm và không đủ khả năng quan tâm. Do đó, nếu

không có sự quản lý của nhà nước với các ban quản lý này thì các dự án quốc gia

trong khi đeo đuổi các mục đích chuyên ngành có thể làm tổn hại đén quốc gia ở

các mặt họ không lường hết được hoặc không quan tâm.

- Bản thân các ban quản lý dự án cũng không thực hiện trọn vẹn trong trách

nhiệm đại diện sở hữu vốn. Từ đó, sử dụng vốn sai mục đích, kém hiệu quả, thậm

chí chiếm công vi tư.

2. Quản lý nhà nước đối với hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài

2.1.

Vai trò của quản lý nhà nước với FDI

Môi trường quốc tế là như nhau với mỗi quốc gia. Như vậy, cơ hội và khả

năng huy động vốn nước ngoài để phát triển kinh tế là nhu nhau. Nhưng thực tế

việc huy động vốn phụ thuộc có tính quyết định vào vai trò quản lý của nhà nước

Nguyễn Thuỳ Thương

11

Đầu tư 43A

Đề án môn học

đối với nền kinh tế nói chung, đặc biệt với hoạt động FDI. Vai trò đó trước hết thể

hiện ở khả năng tạo dựng môi trường đầu tư hấp dẫn. Sự hấp dẫn của môi trường

đối với các nhà đầu tư nước ngoài chính là sự ổn định chính trị, ổn định kinh tế vĩ

mô, môi trường pháp lý an toàn, các thủ tục hành chính đơn giản, cơ sở hạ tầng

kinh tế - xã hội phát triển và có những định hướng đúng đắn khuyến khích các nhà

đầu tư kinh doanh có hiệu quả và an toàn.

Nhà nước có vai trò hết sức quan trọng trong việc huy động và sử dụng có hiệu

quả nguồn vốn FDI. Chỉ có nhà nước với quyền lực và chức năng của mình mới có

khả năng tạo lập được môi trường đầu tư mang tính cạnh tranh cao so với các

nước trong khu vực và thế giới để khuyến khích các nhà đầu tư nước ngoài. Vai

trò quản lý nhà nước đối với FDI được thể hiện thông qua vai trò của nhà nước

trong việc hình thành phát triển và hoàn thiện môi trường đầu tư cho sự vận động

có hiệu quả FDI.

Ổn định chính trị và môi trường kinh tế vĩ mô cho sự vận động vốn FDI:

Các nhà đầu tư chỉ có thể sẵn sàng bỏ vốn vào kinh doanh tại một quốc gia mà

ở đó có sự ổn định chính trị và ổn định kinh tế vĩ mô. Ổn định chính trị là điều

kiện trước tiên đảm bảo an toàn cho sự vận động của các hành vi kinh tế. Vì vậy

ổn định chính trị là yêu cầu đặt ra đầu tiên đối vớicác nhà đầu tư nước ngoài khi

lựa chọn một nước là địa bàn đầu tư. FDI là hoạt động đầu tư tư nhân. Nhưng hoạt

động đầu tư dù trong nước hay nước ngoài đều được nhà nước hỗ trợ dưới nhiều

hình thức khác nhau. Hoạt động này hơn nữa còn tạo đựoc sự đảm bảo, hỗ trợ, tạo

điều kiện thuận lợi cua các tổ chức kinh tế và tổ chức quốc tế. Nhà nước có vai trò

quyết định trong việc lựa chọn , thực thi chính sách kinh tế và chương trình đối

ngoại theo hướng mở rộng các quan hệ song phương và đa phương với các nước

và các tổ chức quốc tế cũng như đảm bảo uy tín của các quốc gia trong cộng đồng

quốc tế. Quan hệ đối ngoại của nhà nước như chiếc chìa khoá mở cửa cho nhà đầu

tư nước ngoài tìm kiếm cơ hội để đầu tư cũng như để đảm bảo an toàn và hỗ trợ

cho hoạt động đầu tư của họ.

Một quốc gia kém phát triển ở giai đoạn đầu cảu quá trình phát triển kinh tế

thường phải đương đầu với những khó khăn và thử thách là cán cân thương mại và

cán cân thanh toán quốc tế luôn trong tình trạng thâm hụt nặng nề, mâu thuẫn giữa

khả năng thanh khoản thấp và nhu cầu đầu tư lớn , mất cân đối giữa thu chi ngân

sách. Ở đây thể hiện vai trò của nhà nước trong việc giải quyết những vấn đề lạm

phát, chính sách tài khoá, tiền tệ, tỉ giá hối đoái và xây dựng, củng cố hệ thống tài

chính vững mạnh, tạo lập cân đối cung cầu trong ba lĩnh vực trên để ổn định kinh

tế vĩ mô tạo thuận lợi cho hoạt động kinh doanh có hiệu quả của nhà đầu tư trong

Nguyễn Thuỳ Thương

12

Đầu tư 43A

Đề án môn học

và ngoài nước, duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế và tăng trưởng xuất khẩu cao, ổn

định trên cơ sở đó đảm bảo sự ổn định các cân đối vĩ mô.

Tạo lập môi trường pháp lý đảm bảo và khuyến khích FDI định hướng theo

chủ trương đường lối phát triển kinh tế của Đảng trong điều kiện kinh tế - xã hội

của Việt Nam, phù hợp với thông lệ và luật pháp quốc tế:

Cơ chế quản lý kinh tế hiện nay ở nước ta là cơ chế thị trường có sự quản lý

của nhà nước bằng pháp luật, kế hoạch và các công cụ quản lý khác. Nhà nước

đóng một vai trò điều hành kinh tế vĩ mô ( định hướng, điều tiết, hỗ trợ) nhằm phát

huy các mặt tích cực ngăn ngừa các mặt tiêu cực của hoạt động FDI. Các nhà đầu

tư nước ngoài, các công ty nước ngoài hoạt động ở Việt Nam mang tư cách pháp

nhân Việt Nam phải tuân thủ pháp luật Việt Nam. Do vậy, các định hướng kinh tế

quan trọng đối với hoạt động FDI để phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện

đại hoá, phát triển kinh tế của đất nước cần được thể hiện thông qua các quyết

định của luật pháp, chính sách của nhà nước. Khi luật pháp, chính sách được xây

dựng đúng đắn, phù hợp, công tác chỉ đạo điều hành thực thi nghiêm túc thì sẽ đạt

được các định hướng và mục tiêu quản lý của nhà nước đối với hoạt động FDI.

Ngược lại, nếu những định hướng và mục tiêu quản lý không được thực hiện đầy

đủ thì trước hết là do sự chưa hoàn chỉnh trong chế định pháp luật, chính sách và

trong công tác điều hành thực hiện các chế định được ban hành.

Hệ thống pháp luật càng hoàn chỉnh, phù hợp với các thông lệ của khu vực và

quốc tế, không có sự phân biệt giữa các doanh nghiệp trong hay ngoài nước, công

tác quản lý của nhà nước ngày càng đơn giản tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà

đầu tư thì môi trường đầu tư càng có tính cạnh tranh cao và càng có khả năng hấp

dẫn các nhà đầu tư nước ngoài.

Xây dựng và phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội và đảm bảo an toàn

cho sự vận động của FDI:

Cơ sở hạ tầng kinh tế- xã hội là một trong những yếu tố cơ bản ảnh hưởng đến

hiệu quả kinh doanh của nhà đầu tư, là cơ sở hình thành các chỉ tiêu kinh tế- kỹ

thuật của các dự án đầu tư. Cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội phát triển tạo điều kiện

cung cấp các dịch vụ thông tin để mở rộng quan hệ thương mại, giao lưu hàng hoá,

giảm chi phí sản xuất đầu vào, hạ giá thành sản phẩm, tăng lợi nhuận cho nhà đầu

tư. Vì vậy, đây là yếu tố tác động mạnh mẽ vào sự quyết định của nhà đầu tư khi

lựa chọn địa điểm đầu tư.

Đối với quốc gia đang phát triển, trình độ cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội yêu

kém. Vì vậy vai trò của nhà nước là hết sức quan trọng trong việc huy động và

phân bổ các nguồn vốn tập trung đầu tư để phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế - xã

hội.

Nguyễn Thuỳ Thương

13

Đầu tư 43A

Đề án môn học

Hoạt động đầu tư là hoạt động mang tính rủi ro và ở chừng mực nhất định có

tính mạo hiểm, càng rủi ro và mạo hiểm hơn, khi đầu tư ở nước ngoài. Vì vậy, một

đất nước có sự đảm bảo cao về trật tự an toàn xã hội sẽ làm cho các nhà đầu tư yên

tâm về sự an toàn tính mạng và tài sản của mình khi bỏ vốn kinh doanh ở một

quốc gia khác.

Nhà nước với vai trò quan trọng trong việc xây dựng một triết lý kinh doanh

hiện đại, tiến tiến mang bản sắc văn hoá Việt Nam, thấm nhuần tư tưởng của

đảng:" Việt Nam muốn là bạn và là đối tác tin cậy của các nước trong cộng đồng

quốc tế, phấn đấu vì hoà bình, độc lập và phát triển.

2.2.

Chức năng quản lý nhà nước với FDI

Dự báo

Chức năng dự báo được thể hiện trên cơ sở các thông tin chính xác và các kết

luận khoa học. Dự báo là điều kiện không thể thiếu trong việc xây dựng và thực

hiện công tác quản lý nhà nước đối với các dự án FDI và các doanh nghiệp có vốn

đầu tư nước ngoài. Có thể nói nếu thiếu chức năng dự báo, công tác quản lý nhà

nước đối với hoạt động FDI sẽ không mang đầy đủ tính chất của một hoạt động

quản lý khoa học cũng nhu không thể thực hiện có hiệu quả các mục tiêu quản lý.

Hoạt động dự báo bao gồm dự báo tình hình thị trường hàng hoá, dịch vụ, lao

động, thị trường vốn trong và ngoài nước, xu hướng phát triển, tình hình cạnh

tranh trong khu vực và thế giới, chính sách thương mại của các chính phủ ... Để

tiến hành tốt chức năng dự báo cần sử dụng các công cụ dự báo khác nhau và nên

tiến hành dự báo từ những nguồn thông tin khác nhau.

Định hướng

Kinh tế thị trường không đồng nghĩa với việc loại trừ vai trò của kế hoạch hoá

mà trái lại rất cần sự định hướng và điều tiết của nhà nước thông qua các công cụ,

chiến lược, mục tiêu, chương trình, kế hoạch, qui hoạch. Chức năng định hướng

của nhà nước trước hết thể hiện ở việc xác định đúng đắn chiến lược phát triển

kinh tế của đất nước, từ đó xác định phương hướng, nhiệm vụ kế hoạch phát triển

kinh tế xã hội trong từng thời kỳ. Trên cơ sở chiến lược phát triển dài hạn và kế

hoạch trong từng thời kỳ xây dựng các phương án, mục tiêu, chương trình hành

động quốc gia, qui hoạch và kế hoạch phát triển tổng thể nền kinh tế. Từ đó tiến

hành qui hoạch thu hút các nguồn vốn cho việc thực hiện các phương án, mục tiêu,

chương trình quốc gia. Công tác định hướng của nhà nước với FDI phải được cụ

thể hoá bằng việc xây dựng danh mục các dự án kêu gọi vốn đầu tư nước ngoài,

xác định các lĩnh vực ưu tiên, địa điểm ưu tiên FDI. Để đạt được mục tiêu định

hướng thu hút FDI vào các lĩnh vực ưu tiên, địa bàn ưu tiên thực hiện mục tiêu

Nguyễn Thuỳ Thương

14

Đầu tư 43A

Đề án môn học

phát triển kinh tế, nhà nước cần vận dụng các công cụ kinh tế để khuyến khích các

nhà đầu tư nước ngoài.

Bảo hộ và hỗ trợ

Nhà nước là chủ thể quản lý cao nhất là người đại diện cho quyền lợi của cả

cộng đồng quốc gia. Vì vậy chỉ có nhà nước mới có đủ tư cách, sức mạnh, tiềm

lực để bảo vệ cho quyền lợi chính đáng của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước

ngoài và của các nhân người nước ngoài. Chức năng bảo hộ của nhà nước được

thực hiện trước hết ở việc bảo hộ quyền sở hữu tài sản và lợi nhuận hợp pháp của

nhà đầu tư nước ngoài. Bởi vì sở hữu là nguồn gốc là động lực mạnh mẽ thúc đẩy

sự phát triển của nền kinh tế, thúc đẩy hoạt động đầu tư.

Trong nền kinh tế thị trường bên cạnh chức năng bảo hộ nhà nước còn có chức

năng hỗ trợ cho hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp có vốn đầu

tư nước ngoài. Mặc dù các nhà đầu tư nước ngoài đều là các nhà kinh doanh có

kinh nghiệm nhưng khi họ kinh doanh ở một quốc gia khác vẫn cần có sự hỗ trợ

của nước chủ nhà. Khi tiến hành sản xuất kinh doanh, thực hiện chuyển giao công

nghệ nhà đầu tư nước ngoài cần có sự hỗ trợ của nhà nước về thị trường tiêu thụ

sản phẩm, thị trường vốn, thị trường lao động.

Tổ chức và điều hành

Để thực hiện tốt chức năng này phải xây dựng thống nhất tổ chức bộ máy quản

lý thích hợp trên cơ sở phối hợp nhịp nhàng, ăn khớp và tối ưu các chức năng quản

lý của các bộ phận trong bộ máy quản lý hoạt động FDI. Đồng thời cần có sự phối

hợp tốt nhất trong hệ thống các cơ quan quản lý nhà nước trong việc ban hành các

qui phạm pháp luật điều chỉnh các hoạt động của các dự án và các doanh nghiệp

có vốn đầu tư nước ngoài nhằm bảo vệ lợi ích, bảo hộ sản xuất trong nước và

khuyến khích hoạt động FDI.

Kiểm tra và giám sát

Căn cứ vào chế độ, chính sách, kế hoạch và các qui định của pháp luật, các cơ

quan quản lý nhà nước kiểm tra phát hiện những sai sót, lệch lạc trong quá trình

đàm phán triển khai và thực hiện dự án đầu tư để có biện pháp đưa các hoạt động

này vận động theo qui định thống nhất. Hoạt động kiểm tra, giám sát còn là công

cụ phản hồi thông tin quan trọng để chính phủ đánh giá hiệu quả và mức độ hợp lý

của những chính sách, qui định đã được ban hành. Ngoài ra hoạt động kiểm tra,

thanh tra giám sát còn nhằm tạo điều kiện giúp đỡ các nhà đầu tư nước ngoài tháo

gỡ những khó khăn trong khi triển khai và đưa dự án vào hoạt động.

Các chức năng cơ bản của quản lý nhà nước về đầu tư nước ngoài không tồn

tại độc lập mà tác động qua lại lẫn nhau. Chỉ có thể quản lý tốt các hoạt động đầu

Nguyễn Thuỳ Thương

15

Đầu tư 43A

Đề án môn học

tư nước ngoài khi các chức năng quản lý được thực hiện một cách đồng bộ và

thuần nhất.

2.3.

Nội dung của quản lý nhà nước với FDI

Để đạt được mục tiêu, thực hiện vai trò, chức năng quản lý nhà nước trong

việc định hướng, tạo dựng môi trường, điều tiết hỗ trợ và kiểm tra kiểm soát các

hoạt động FDI, nội dung quản lý nhà nước đối với FDI bao gồm những điểm chủ

yếu sau:

Xây dựng và hoàn thiện hệ thống luật và các văn bản pháp luật liên quan

đến FDI bao gồm sửa đổi, bổ sung luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam các văn

bản hướng dẫn thực hiện cũng như các văn bản pháp qui các để điều chỉnh bằng

pháp luật các quan hệ đầu tư nước ngoài tại Việt Nam nhằm định hướng FDI theo

mục tiêuu đề ra.

Xây dựng quy hoạch theo từng ngành, từng sản phẩm, từng địa phương

trong đó có quy hoạch thu hút FDI đương nhiên phải dự trên qui hoạch tổng thể

phát triển kinh tế đất nước. Từ đó xác đinh danh mục các dự án ưu tiên kêu gọi

vốn đầu tư nước ngoài, ban hành các định mức kinh tế kĩ thuật, chuẩn mực đầu tư.

Vận động hướng dẫn các nhà đầu tư trong và ngoài nước trong việc xây

dựng dự án đầu tư, lập hồ sơ dự án, đàm phán, kí kết hợp đồng, thẩm định và cấp

giấy phép.

Quản lí các dự án đầu tư sau khi cấp giấy phép

- Điều chỉnh, xử lý các vấn đề cụ thể phát sinh trong quá trình hoạt động, giải

quyết những ách tắc của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

- Kiểm tra, kiểm soát việc tuân thủ theo pháp luật của các cấp các, các

nghành có liên quan đến hoạt động đầu tư, kiểm tra kiểm soát và xử lý những vi

phạm của các doanh nghiệp trong việc thực hiện theo qui định của nhà nước về

giấy phép đầu tư, các cam kết của các nhà đầu tư.

Đào tạo đội ngũ lao động Việt Nam đáp ứng nhu cầu của quá trình hợp tác

đầu tư từ đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý đầu tư ở các cơ quan quản lý nhà

nước về đầu tư đến đội ngũ các nhà quản lý kinh tế tham gia trong các doanh

nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài cũng như đội ngũ lao động kỹ thuật đáp ứng nhu

cầu sản xuất kinh doanh của khu vực này.

Cán bộ quản lý là khâu trọng tâm của hoạt động quả lý, có vai trò cực kì quan

trọng trong quản lý về đầu tư. Mục tiêu đặt ra đối với FDI, chủ trương, đường lối,

chính sách của đảng và nhà nước, các quan hệ pháp luật có liên quan đên khu vực

FDI có được thực hiện hay không phụ thuộc vào năng lực tổ chức, điều hành, trình

độ hiểu biết về luật pháp, khả năng vận dụng sáng tạo và tâm huyết của đội ngũ

cán bộ quản lý nhà nước về đầu tư. Vì vậy, đội ngũ cán bộ này cần được tuyển

Nguyễn Thuỳ Thương

16

Đầu tư 43A

Đề án môn học

chọn phù hợp với yêu cầu và thường xuyên được đào tạo để nâng cao trình độ,

kiến thức chuyên môn và phẩm chất đạo đức, tinh thần tự hào, tự cường dan tộc,

dám hi sinh lợi ích cá nhân vì sự phát triển của đất nước.

2.4.

Hệ thống tổ chức quản lý hoạt động FDI

Quốc hội: là cơ quan quyền lực cao nhất, có trách nhiệm phê chuẩn và

ban hành hệ thống luật pháp có liên quan đến đầu tư, quyết định đường lối, chiến

lược và các chủ trương đầu tư.

Chính phủ: có trách nhiệm quản lý toàn diện và thống nhất lĩnh vực đầu

tư.

Các bộ:

- Bộ kế hoạch đầu tư:

+ Trình Chính phủ các dự luật, pháp lệnh, văn bản qui phạm có liên quan đến

đầu tư.

+ Xác định phương hướng và cơ cấu vốn đầu tư để đảm bảo sự cân đối giữa

đầu tư trong nước và nước ngoài.

+ Cấp giấy phép đầu tư và hướng dẫn với các dự án có vốn đầu tư nước ngoài.

+ Quản lý nhà nước về việc lập, kiểm tra,xét duyệt các dự án quy hoạch, phát

triển kinh tế-xã hội.

- Bộ xây dựng:

+ Thực hiện chức năng quản lý nhà nước về xây dựng, nghiên cứu các cơ chế,

chính sách về quản lý xây dựng, qui hoạch đô thị và nông thôn.

+ Ban hành các tiêu chuẩn qui phạm, qui chuẩn xây dựng.

+ Theo dõi, kiểm tra chất lượng các công trình

- Bộ tài chính:

+ Nghiên cứu cơ chế, chính sách quản lý nhà nước về tiền tệ, tín dụng ngân

hàng trong đầu tư và xây dựng.

+ Giám sát các tổ chức tín dụng và các tổ chức tài chính thực hiện các nhiệm

vụ, huy động vốn, cho vay vốn, bảo lãnh vay, bảo lãnh thanh toán, bảo lãnh thực

hiện hợp động, bảo lãnh dự thầu.

- Các bộ có liên quan:

+ Các bộ quản lý ngành về đất đai, tài nguyên, công nghệ, môi trường, thương

mại, bảo tồn bảo tàng di tích di sản văn hoá, quốc phòng, an ninh, phòng cháy

chữa cháy... Có trách nhiệm xem xét và có ý kiến bằng văn bản về các vấn đề có

liên quan đến dự án.

3. Kinh nghiệm quản lý nhà nước với FDI của một số nước trên thế giới

3.1.

Thái Lan

Nguyễn Thuỳ Thương

17

Đầu tư 43A

Đề án môn học

Thái Lan là một trong những nước có nhiều điểm tương đồng với Việt Nam về

điều kiện tự nhiên (đất đai, khí hậu, tài nguyên...), về xã hội (một số tập quán,

nhan văn, dân số đông và phần lớn sống ở nông thôn, dung lượng thị trường tiềm

năng lớn...) và về trình độ phát triển kinh tế (có ưu thế phát triển một nên nông

nghiệp nhiệt đới, công nghiệp còn ở trình độ phát triển thấp...).

Những thập niên gần đây, nền kinh tế Thái Lan đã đạt nđược sự phát triển

thuộc loại nhanh trong khu vực. Trong sự phát triển đó có sự đóng góp đáng kể

của đầu trực tiếp nước ngoài đối với sự phát triển kinh tế của Thái Lan có học giả

đã cho rằng:" nếu không có nguồn đầu tư trực tiếp nước ngoài trong 20 năm qua,

Thái Lan không thể xây dựng được một nền tảng kinh tế vững mạnh như hiện

nay"[17,381].

Chúng ta cũng thừa nhận rằng đầu tư trực tiếp nước ngoài là một trong những

yếu tố góp phần thúc đẩy nền kinh tế Thái Lan trở thành những "ngôi sao" mới

của khu vực Đông Á. Chính phủ Thái Lan đã rất khéo léo trong việc kết hợp đầu

tư trực tiếp nước ngoài với chiến lược công nghiệp hoá của từng thời kì. Để có thể

triển khai các dự án đầu tư nhanh, thuận lợi và có hiệu quả, Chính phủ Thái Lan đã

có chính sách khuyến khích mạnh các nguồn vốn tron nước cùng tham gia đâu tư

với các dự án có vốn đầu tư nước ngoài. Tỷ lệ vốn trong nước trong các dự án này

lên tới 71,7% (thời kì 1960-1985) và 71,6% (thời kì 1986-1995)[47,134]. Về chính

sách tiếp nhận đầu tư trực tiếp nước ngoài của Thái Lan được đánh giá là một

trong những chính sách khá thông thoáng và có sức hấp dẫn các nhà đầu tư.

3.2.

Trung Quốc

Sau 20 năm (1979-1999) thực hiện chính sách cải cách mở cửa, kinh tế Trung

Quốc đã dạt đựoc nhiều thành tựu to lớn, thu hút sự chú ý của nhiều ngwofi trên

thế giới. Thời kỳ 1979-1994 tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân 9,3%/năm; tổng

kim ngạch xuất nhập khẩu tăng bình quân 16,2%/năm; Sản lượng các sản phẩm

chủ yếu cũng đều tăng với tốc độ nhanh. Cho dến nay, tưong ứng với các thời kỳ,

nền kinh tế Trung Quốc vẫn dẫn đầu thế giới về tốc độ tăng trưởng. Vị thế và ảnh

hưởng của Trung Quốc đang ngày càng nâng lên rõ rệt. Nhiều nhà kinh tế nhận

định rằng, từ nay đến hết thập niên đầu thế kỷ XXI vẫn là thời kỳ phát triển mạnh

mẽ của kinh tế Trung Quốc. Một trong những yếu tố chi phối mạnh mẽ sự phát

triển kinh tế Trung Quốc 20 năm qua là sự thành công trong việc thu hút đầu tư

nước ngoài. Đối với Trung Quốc, đầu tư trực tiếp nước ngoài thực sự trở thành

động lực của sự phát triển và chính nó đã làm đẩy nhanh quá trình công nghiệp

hoá.

Nếu đến năm 1991, Trung Quốc chỉ đứng thứ 13 trên thế giới và thứ 3 trong

các nước đang phát triển về thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài thì chỉ 2 năm sau

Nguyễn Thuỳ Thương

18

Đầu tư 43A

Đề án môn học

(1993) Trung Quốc đã đứng thứ 2 trên thế giới ( sau Mỹ ) và đứng đầu các nước

đang phát triển về lĩnh vực này. Năm 1993 vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài đăng kí

vào Trung Quốc là 111,436 tỷ USD, trong đó vốn thực hiện là 33, 767 tỷ USD.

Đây là một kỷ lục chưa từng có trên thế giới. Nếu lượng vốn đầu tư trực tiếp thực

hiện ở Trung Quốc tính đến năm 1992 đạt mức 50,9 tỷ USD thì đến năm 1998 đã

lên tới 259,858 tỷ USD. Như vây, trong thời kỳ 20 năm (1979-1998) tính bình

quân ở Trung Quốc mỗi năm có tới gần 13 tỷ USD vốn đầu tư trực tiếp từ nước

ngoài được thực hiện ( bằng 11,8 lần vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài thực hiện

bình quân trong thời kì 1988-1999 tại Việt Nam).

Nói đến sự thành công của Trung Quốc trong những thập niên gần đây cũng có

nghĩa là nói đến sự thành công trong việc quản lý nhà nước về đầu tư trực tiếp

nước ngoài và việc thực hiện chính sách cải cách mở cửa của họ. Việc mở cửa với

bên ngoài được Trung Quốc xác định " là một quốc sách cơ bản lâu dài", nên họ

chủ trương " ra sức nâng cao mức độ mở cửa với bên ngoài", " tích cực lợi dụng

vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài một cách hiệu quả"... Thực tế cho thấy, nhờ có

chính sách mở cửa hợp lý nên việc thu hút và sử dụng đầu tư trực tiếp nước ngoài

của Trung Quốc rât hiệu quả.

Một số chủ trương, biện pháp lớn mà Trung Quốc đang sử dụng đối với đầu tư

trực tiếp nước ngoài hiện nay theo hướng sau:

- Tăng cường cải cách thể chế kinh tế trong nước phù hợp với tốc độ mở cửa

đối ngoại, tạo điều kiện cạnh tranh bình đẳng giữa các doanh nghiệp trong nước

với các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

- Lập qui hoạch ngành nghề và vùng lãnh thổ đối với đầu tư trực tiếp nước

ngoài.

- Tăng cường quản lý nhà nước đối với đầu tư trực tiếp nước ngoài. Đa dạng

hoá các hình thức đầu tư trực tiếp nước ngoài.

- Có chính sách thoả đáng để mở rộng việc thu hút các nhà đầu tư người Hoa

ở nước ngoài chuyển vốn về đầu tư tại Trung Quốc. Mở rộng địa bàn hoạt động,

tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, sử dụng các chính sách ưu đãi phù hợp với

yêu cầu phát triển của từng thời kỳ.

Nguyễn Thuỳ Thương

19

Đầu tư 43A

Đề án môn học

Chương II: THỰC TRẠNG VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI

VỚI HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI

I. Thực trạng về hoạt động FDI tại Việt Nam trong thời gian

qua.

1. Thực trạng thu hút FDI

Đến hết năm 2003 đã co 4986 dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài được cấp giây

phép đầu tư vào Việt Nam, với tổng số vốn đăng ký là 44.533 triệu USD. Tính

bình quân mỗi năm Việt Nam cấp phép cho 311 dự án với mức binh quân 1 dự án

2.783,3 triệu USD vốn đăng ký.

Đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam trong 16 năm qua biểu hiện khá rõ

nét của một động thái thiếu ổn định: Từ khi bắt đầu triển khai (1988) vận đông

theo xu hướng tăng nhanh đến 1995, 1996 ( cả về số dự án cũng như vốn đăng ký).

Nhưng bắt đầu từ năm 1997, đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam lại vận

động theo xu hướng giảm dần, cho đến năm 1999 là năm có lượng vốn FDI đăng

ký ở mức thấp nhất kể từ năm 1992. Đến năm 2000, năm 2001 tình hình FDI vào

Việt Nam tuy đã có sự chuyển biến theo chiều hướng tốt hơn, nhưng sang năm

2002 thì chiều hướng đó không những không được duy trì mà lại diễn biến xấu đi

một cách khá rõ. Năm 2002 tuy là năm đạt đỉnh cao về số lượng dự án nhưng lại là

đạt điểm "cực tiểu" về lượng vốn đầu tư. Vì vậy đây cũng là năm có qui mô bình

quân của dự án ở mức cực tiểu kể từ trước tới nay.

Vốn FDI đăng ký đầu tư vào Việt Nam năm 2002 bằng 49,55% mức bình quân

của cả thời ký 16 năm (1998-2003) và chỉ bằng 16,2% của năm có mức vốn đăng

ký cao nhất ( 1996). Nếu theo số lượng vốn đăng ký thì qui mô dự án bình quân

của thời kỳ 1998-2003 là hơn 8,93 triệu USD /1 dự án. Mặc dù đây cũng chỉ thuộc

loại qui mô trung bình nhưng lại có vấn đề rất đáng quan tâm là qui mô bình quan

dự án theo vốn đăng ký của nhiều năm vẫn ở mức thấp hơn, đặc biệt qui mô bình

quân của các dự án được phê duyệt năm 2002 lại nhỏ đi một cách đột ngột (1,99

triệu USD/ 1dự án). Về qui mô của các dự án FDI năm 2002, bằng 22,35% qui mô

bình quân của thời kỳ 1988-2003 và chỉ bằng 7,6% mức bình quân của năm cao

nhất (1996).

Năm 2003 tình hình đã có chuyển biến khả quan hơn năm 2002 (tuy số dự án

có giảm đi, nhưng số vốn đầu tư đã tăng lên), nhưng cũng chưa đạt được mức như

năm 2001 (năm 2003 so với năm 2001 tuy có số dự án đầu tư bằng 123,51%;

nhưng do tổng số vốn đăng ký chỉ bằng 61,93% nên quy mô bình quân của một dự

án cũng chỉ bằng 50,14%).

Nguyễn Thuỳ Thương

20

Đầu tư 43A

Đề án môn học

Quan sát bức tranh tổng thể về mức độ hấp dẫn của các ngành đối với FDI của

cả thời kì 1988-2003 ta thấy: Công nghiệp vẫn là lĩnh vực thu hút FDI nhiều nhất

(chiếm 56,8% tổng lượng vốn đăng ký, 66,8% tổng số dự án), trong đó chủ yếu là

công nghiệp nặng (chiếm 22,2% vốn đăng ký và 27,6% số dự án). Tiếp đến là dịch

vụ (chiếm 36,2% tổng số vốn đăng ký và 19,4% số dự án) và thấp nhất là nông-

lâm nghiệp, thuỷ sản (xem bảng 1)

Bảng 1: FDI tại Việt Nam 1988-2003 theo ngành kinh tế (Các dự án

còn hiệu lực)

Ngành

Số dự

án

Vốn đầu tư

(USD)

% tổng

vốn

% tổng

dự án

Vốn thực hiện

(USD)

% vốn

thực hiện

1.Công nghiệp

2.849 22.983.233.183

56,8

66,8

16.212.762.451

68

Dầu khí

29

1.931.109.730

4,8

0,7

4.552.178.963

19

CN nhẹ

CN nặng

1.155 6.050.109.730

1.177 8.981.951.724

14,9

22,2

27,1

27,6

2.712.071.794

5.462.140.476

11

23

CN thực phẩm

Xây dựng

2. Nông lâm nghiệp

Nông lâm nghiệp

Thuỷ sản

209

279

586

492

94

2.540.121.426

3.479.417.082

2.860.016.748

2.600.812.095

259.204.653

6,3

8,6

7,1

6,4

0,6

4,9

6,5

13,7

11,5

2,2

1.547.295.061

1.939.076.157

1.528.314.192

1.403.801.769

124.512.423

6

8

6

6

1

3. Dịch vụ

829 14.655.682.435

36,2

19,4

6.274.054.931

26

GTVT Bưu chính

Kh/sạn-Du lịch

115

143

2.585.280.396

3.283.535.635

6,4

8,1

2,7

3,4

1.036.128.951

2.007.161.210

4

8

Tài

hàng

chính-ngân

47

606.050.000

1,5

1,1

599.934.640

2

VH- Y tế - Giáo

dục

XD khu đô thị mới

XD văn phòng căn

hộ

XD hạ tầng KCN,

KCX

Dịch vụ khác

145

3

99

19

258

626.366.412

2.466.674.000

3.460.501.161

895.625.046

731.649.785

1,5

6,1

8,5

2,2

1,8

3,4

0,1

2,3

0,4

6,1

227.525.006

6.294.598

1.598.424.136

521.225.700

277.360.690

1

0,03

7

2

1

Tổng số

4.264 40.498.932.366

100

100

24.015.131.574

100

Nguồn: Cục đầu tư nước ngoài - Bộ Kế hoạch và đầu tư.

So sánh FDI vào các lĩnh vực ta thấy:

Về qui mô bình quân của dự án thì các dự án đầu tư vào lĩnh vực dịch vụ

thường có qui mô lớn hơn, tiếp đến là các dự án thuộc lĩnh vực công nghiệp, còn

các dự án trong lĩnh vực nông nghiệp thường có quy mô nhỏ hơn cả.

Nguyễn Thuỳ Thương

21

Đầu tư 43A

Đề án môn học

Về tiến độ thực hiện dự án cho thấy: các dự án thuộc lĩnh vực công nghiệp có

tiến độ thực hiện nhanh nhất, tiếp đến là các dự án thuộc lĩnh vực dịch vụ và chậm

nhất là các dự án thuộc lĩnh vực nông nghiệp .

Về địa bàn đầu tư: Đặc điểm tương đối nổi bật và có lẽ cũng giống một số

nước đang phát triển khác là các dự án đầu tư nước ngoài vẫn gthường tập trung

chủ yếu vào một số địa bàn có điều kiện thuận lợi về kết cấu hạ tầng vàmôi trưòng

kinh tế - xã hội. Mức độ chênh lệch giữa các vùng về thu hút vốn đầu tư trực tiếp

nước ngoài là tương đối lớn và đồng thuận với mức thuận lợi của các yếu tố kinh

tế- xã hội và cơ sở hạ tầng.

Nếu tính theo số vốn đầu tư còn hiệu lực của cả thời kì 1988-2003, thì chỉ sáu

địa phương có điều kiện thuận lợi hơn đã chiếm tới 70,95% tổng số vốn đầu tư

nước ngoài vào Việt Nam [TP. Hồ Chí Minh với số vốn đăng ký 10.734 triệu USD

(chiếm 24,1% tổng số vốn đăng ký của cả nước) sốliệu tương ứng của các địa

phương tiếp theo như sau: Hà Nội: 7.578,9 (17,02%); Đồng Nai: 6.422,7

(14,42%); Bình Dương 3.357,4 (7,54%); Bà Rịa - Vũng Tàu: 2.051,4 (4,61%); và

Hải Phòng: 1.453,8(3,26%)

Về các hình thức đầu tư: Vào thời kì đầu Việt Nam thực thi chính sách kêu gọi

đầu tư trực tiếp nước ngoài, liên doanh là hình thức được các nhà đầu tư sử dụng

phỏ biến nhất. Hình thức này thường chiếm tới khoảng 40% số dự án và 59% vốn

đăng ký. Sở dĩ như vậy là do thời kỳ đầu, các thủ tục để triển khai thực hiện dự án

còn đòi hỏi nhiều giấy tờ, lại phải thông qua nhiều khâu, nhiều nấc, và rất phức

tạp, trong khi đó người nước ngoài còn ít hiểu biết về các điều kiện kinh tế- xã họi

và phát luật của Việt Nam, họ thường gặp khó khăn trong giao dịch, quan hệ cùng

một lúc với khá nhiều cơ quan chức năng của Việt Nam để có được đầy đủ các

điều kiện triển khai xây dựng cơ bản cũng như tổ chức thực hiện dự án đầu tư.

Tronghoàn cảnh như vậy, đa số các nhà đầu tư thích lụa chọn hình thức liên doanh

để đối tác bên Việt Nam đứng ra lo các thủ tục pháp lý cho sự hoạt động của

doanh nghiệp hiệu quả hơn.

Sau một thời gian hoạt động trong môi trường đâu tư ở Việt Nam, các nhà đầu

tư nước ngoài, đặc biệt là các nhà đầu tư châu á có điều kiện để hiểu biết hơn về

pháp luật, chính sách, phong tục tập quán và cách thức hoạt động kinh doanh ở

Việt Nam. Sự am hiểu của các nhà đầu tư được nâng lên trong điều kiện các thủ

tục cấp phép của Việt Nam đang từng bước được cải tiến theo hướng ngày càng

đơn giản hơn trước, và cùng với sự xuất hiện những tổ chức tư vấn giúp các nhà

đầu tư nước ngoài thực hiện cac thủ tục triển khai, tổ chức sản xuất kinh doanh

của các dự án tương đối có hiệu quả. Vì vậy, nhu cầu có đối tác có đối tác Việt

Nam để tiến hành thủ tục, đối với nhà đầu tư nước ngoài đã giảm đi một cách đáng

Nguyễn Thuỳ Thương

22

Đầu tư 43A

Đề án môn học

kể. Không những thế, khi tham gia liên doanh do khả năng của phía Việt Nam

thường yếu cả về vốn đóng góp lẫn cán bộ quản lý, mặt khác nhiều nhà đầu tư

nước ngoài không muốn chia sẻ quyền điều hành doanh nghiệp với bên VIệt Nam

nên họ thấy không cần thiết phải có đối tác Việt Nam trong hoạt động đầu tư. Do

đó, số dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam theo hình thức liên daonh

đã giảm xuống (chỉ còn 26,99% số dự án và 44,97% vốn đầu tư), đồng thời hình

thức doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài đang ngày càng có xu hướng tăng lên cả

tuyệt đối lẫn tương đối. Nếu thời kỳ đầu chỉ có gần 10% số dự án và vốn đăng ký

hoạt động theo hình thức doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài thì đến nay con số

đó đã tăng lên tới 69,21% số dự án và 42,10% vốn đăng ký.

Hình thức hợp đồng hợp tác kinh doanh đến nay chỉ chiếm 3,66% số dự án và

9,54% số vốn đầu tư, chủ yếu trong các lĩnh vực thăm dò, khai thác dầu khí và

dịch vụ viễn thông, in ấn và phát hành báo chí.

Từ năm 1993, Việt Nam bắt đầu áp dụng hình thức "hợp đồng xây dựng- kinh

doanh- chuyển giao (BOT), cho đến nay hình thức đầu tư này cũng chỉ chiếm

0,14% số dự án và 3,38 vốn đầu tư.

Về các đối tác nước ngoài đầu tư vào Việt Nam thời kỳ 1988 - 2003: Nếu tính

theo các dự án FDI còn hiệu lực thì đến nay hiện còn 64 nước và vùng lãnh thổ có

các dự án đầu tư đang hoạt động tại Việt Nam. Trong số đó, có bảy nước có tổng

số vốn đầu tư đăng ký và đã được cấp phép đầu tư vào Việt Nam trên 2 tỷ USD là:

Xinhgapo, Đài Loan, Nhật Bản, Hàn Quốc, Hồng Kông, Pháp, British Virgin

Islands. Tổng số vốn đầu tư của bảy đối tác này đã chiếm tới 71,43% tổng lượng

vốn FDI đăng ký đầu tư vào Việt Nam (trong đó Xinhgapo chiếm 18,18%, Đài

Loan chiếm 14,54%, Nhật Bản chiếm 11,04%, Hàn Quốc chiếm 9,97%, Hông

Kông chiếm 7,43%, Pháp chiếm 5,22%, British Virgin Islands chiếm 5,05%). Nếu

theo tổng mức đầu tư trên 1tỷ USD thì có thêm năm nước: Hà Lan, Thái Lan,

Vương quốc Anh, Hoa Kỳ, Malaixia (trong đó Hà Lan chiếm 4,35%, Thái Lan

chiếm 3,47%, Vương quốc Anh chiếm 2,91%, Hoa Kỳ chiếm 2,81%, và Malaixia

chiếm 2,73%). Như vậy nếu chỉ tính riêng 12 nước có vốn đầu tư trên 1 tỷ USD

trên đây đã chiếm tới 87,7% tổng số vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam.

Số liệu trên cho thấy đã có nhiều nhà đầu tư xuất phát từ các nước tương đối

phát triển có dự án đầu tư tại Việt Nam. Tuy nhiên, trong các doanh nghiệp có vốn

đầu tư nước ngoài ở Việt Nam hiện nay thì sự có mặt của các nhà đầu tư thuộc các

tập đoàn kinh tế lớn chưa nhiều. Đây chính là một trong những chỉ báo quan trọng

khi chúng ta thực thi các chính sách có liên quan đến việc cải thiện môi trường đầu

tư của Việt Nam.

Nguyễn Thuỳ Thương

23

Đầu tư 43A

Đề án môn học

2. Tình hình thực hiện của các dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt

Nam

Đến hết năm 2003, có 1.200 dự án sau một thời gian triển khai sản xuất kinh

doanh có hiệu quả đã đề nghị Chính phủ Việt Nam cấp phép tăng vốn, mở rộng

sản xuất. Tổng số vốn đã được phê duyệt tăng thêm là 8,825 triệu USD (bằng

19,82% tổng số vốn đăng ký và bằng 24,07% số dự án được cấp giấy phép)

Tổng số vốn của các dự án hết thời hạn thực hiện hợp đồng 628 triệu USD

(bằng 1,46% tổng số vốn đăng ký); số vốn thuộc các dự án đã giải thể là 9.974

triệu USD (bằng 23,2% tổng số vốn đăng ký).

Đến hết năm 2003 tổng số vốn đã thực hiện bằng 53,58% của tổng số vốn

đăng ký. Trong điều kiện của một nền kinh tế kém phát triển, kết cấu hạ tầng lạc

hậu, ccác nguồn lực cũng như chính sách đối với đầu tư nước ngoài còn nhiều biến

động, thị trường phát triển chưa đầy đủ....... thì tỷ lệ vốn đầu tư trực tiếp nước

ngoài thực hiện được ở mức như vậy là không thấp. Về tình hình hoạt động, các

dự án trong lĩnh vực thăm dò, khai thác dầu khí theo hình thức hợp đồng phân chia

sản phẩm và dịch vụ viễn thông theo hình thức hợp đồng hợp tác kinh doanh là

những dự án hoạt động đạt kết quả tốt nhất. Sở dĩ như vậy là nhờ các dự án loại

này, các nhà đầu tư không phải mất nhiều thời gian giải quyết các thủ tục đất đai,

xây dựng,... còn về năng lực thì hầu hết các dự án loại này đều do các nhà đầu tư

là các công ty xuyên quốc gia có thế mạnh về tài chính và công nghệ. Về loại hình

doanh nghiệp, các dự án Hợp đồng hợp tác kinh doanh có tiến độ thực hiện nhanh

hơn cả, tiếp đến là các doanh nghiệp liên doanh, còn các doanh nghiệp thuộc các

hình thức BOT và các doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài có tiến độ thực hiện

chậm nhất .

II. Thực trạng về việc thực hiện vai trò quản lý nhà nước với FDI

1. Nhà nước tạo lập môi trường đầu tư

1.1.

Tạo lập môi trường chính trị ổn định.

Đứng trước khó khăn, thách thức, những biến động phức tạp của tình hình thế

giới và khu vực, Đảng và nhà nước ta đã luôn kiên định mục tiêu cách mạng và

vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mac-Lênin , tư tưởng Hồ Chí Minh, trên cơ sở đó

xây dựng các chủ trương, chính sách đổi mới. Đảng và Nhà nước đã không ngừng

củng cố quốc phòng giữ vững an ninh quốc gia trên cơ sở phát huy sức mạnh tổng

hợp của khối Đại đoàn kết toàn dân, của cả hệ thống chính trị dưới sự lãnh đạo của

Đảng. Chính vì vây, theo đánh giá của các chuyên gia trong và ngoài nước, Việt

Nam có đường lối chính trị, chính sách kinh tế nhất quán, nội bộ lãnh đạo , Đảng

và nhà nước đoàn kết nhất trí ( khác với một số nước trong khu vực có những thời

Nguyễn Thuỳ Thương

24

Đầu tư 43A

Đề án môn học

đỉêm khác nhau trong tiến trình phát triển, các phe phái lãnh đạo tiến hành lật đổ

bắt bớ gây mất ổn định cho sự phát triển chung). Đây là yếu tố có tính chất quyết

định cho sự thành công của quá trình cải cách nền kinh tế, cải tiến cơ chế quản lý,

cải tổ bộ máy hành chính, thực hiện nhất quán các chính sách kinh tế vĩ mô nhằm

tạo ra môi trường đầu tư hấp dẫn đối với các nhà đầu tư trong nước và nước ngoài.

1.2.

Môi trường pháp luật

Qúa trình hình thành hệ thống văn bản pháp luật về FDI.

Văn bản đầu tiên của chính phủ nước cộng hoà xã hội chủ nghiã Việt Nam quy

định các nguyên tắc cơ bản điều chỉnh bằng pháp luật các quan hệ FDI tại Việt

Nam là điều lệ đầu tư của nước ngoài tại Việt Nam ( ban hành kèm nghị dịnh 115-

CP ngày 18/4/1977).

Bước sang giai đoạn cải cách nền kinh tế theo cơ chế thị trường mở quốc hội

khoá 8 đã thông qua luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam vào ngày 29/12/1987.

Thời kỳ đẩy mạnh CNH-HĐH đất nước, việc thu hút FDI vào Việt Nam càng có ý

nghĩa quan trọng. Hoạt động hợp tác đầu tư với nước ngoài đứng trước những cơ

hội và thách thức mới. Luật đầu tư nước ngoài tiếp tục được hoàn thiện và được

quốc hội khóa IX nước cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua ngay

12/11/1996.

Cùng với quá trình hoàn thiện luật đầu tư nước ngoài, nhà nước Việt Nam đã

ban hành các văn bản luật như: luật dầu khí, luật đất đai, luật dân sự, luật ngân

sách, luật bảo vệ môi trường, luật thương mại..., pháp luật về quyền và nghĩa vụ

tổ chức của cá nhân nước ngoài thuê đất tại Việt Nam, đồng thời ban hành các văn

bản pháp quy hướng dẫn thi hành pháp luật như các nghị định quy định chi tiết thi

hành luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam, các thông tư hướng dẫn của bộ, ngành.

Đặc biệt trong những năm từ 1997-2000, trước tình hình FDI vào Việt Nam

liên tục suy giảm, nhà nưỡ tiếp tục đổimới cơ chế, chính sách tạo điều kiện thuận

lợi cho việc thu hút và triển khai FDI. chính phủ đã ban hành nghị định 12/CP

ngày 18/2/1997 quy định chi tiết thi hành luật đàu tư nước ngoài tại Việt Nam năm

1996, nghị định 10/CP/1998 ngày 23/11/1998 về một số biện pháp khuyến khích

và đảm bảo hoạt động FDI tại Việt Nam kèm theo danh mục các lĩnh vực, địa bàn

khuyến khích và đặc biệt khuyến khích đàu tư, nghị định 62/1998/NĐ-CP ngày

15/8/1998 về đầu tư theo hợp đồng BOT -BTO -BT áp dụng đới với hoạt động

FDI.

Để nâng cao hơn nữa hiệu lực quản lý của các chính sách đảm bảo và chính

sách đầu tư, cải cách các thủ tục hành chính , tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc

và giảm thiểu rủi ro trong hoạt động kinh doanh của các doanh nghiêp có vốn đầu

tư nước ngoài, xoá bỏ sự can thiệp không cần thiết cảu các cơ quan nhà nước vào

Nguyễn Thuỳ Thương

25

Đầu tư 43A

Đề án môn học

hoạt động của doanh nghiệp nhằm tăng cường tính hấp dẫn và cạnh tranh của môi

trường đầu tư Việt Nam.

Cho đến nay, có trên 100 văn bản pháp quy cụ thể hoá hướng dẫn luật đầu tư

nước ngoài. ngoài các văn bản luật và văn bản pháp quy trong nước quản lý về

FDI, nhà nước đã ký kết những điều ước liên quan. Đáng chú ý là các hiệp định

cấp chính phủ về tránh đánh thuế 2 lần, công ước thành lập tổ chức đảm bảo đầu

tư đa biên ( MIGA), công ước Niuoóc năm 1958 về công nhận thi hành các quyết

định của trọng tài nước ngoài, các hiệp định tín dụng, tài chính kí kết giữa chính

phủ Việt Nam với các tổ chức tài chính ngân hàng quốc tế hoặc với chính phủ

nước ngoài. Việt Nam gia nhập ASEAN, APEC , tham gia AFTA và ký kết hiệp

định khung về đầu tư ASEAN, ký hiệp định thương mại Việt-Mỹ và đệ đơn xin

gia nhập WTO, tất cả những cố gắng đó của Việt Nam nhằm nâng cao tính pháp lý

của môi trường đầu tư ở Việt Nam hoà nhập với thông lệ quốc tế.

Thời kỳ vừa qua, như nhận xét của ngân hàng thế giới, Việt Nam đã có những

bước đi vững chắc trong cải cách pháp luật và tạo ra khung pháp lý phục vụ cho sụ

nghiệp đổi mới kinh tế, trong đó có khung pháp luật đối với FDI.

Tình hình thực hiện.

Cùng với các hoạt động tạo lập môi trường chính tri, kinh tế vĩ mô ổn định,

xây dựng cơ sở hạ tầng kinh tế-xã hội, các hoạt động điều hành trực tiếp (như quy

hoạch thu hút FDI, xúc tiến đầu tư, thẩm định cấp giấy phép đàu tư và tạo điều

kiện để triển khai thực hiện dự án đầu tư), quá trình xây dựng và phát triển hệ

thống pháp luật Việt Nam đã tạo ra khung pháp lý đảm bảo và khuyến khích cho

các nhà đầu tư nước ngoài vào Việt Nam theo mục tiêu và định hướng của nhà

nước.

Các kết qủa đạt được về số dự án được cấp phép đầu tư, tổng số vốn đầu tư,

địa bàn đầu tư, các đối tác nước ngoài đầu tư vào Việt Nam là khá khách quan.

Về quan hệ pháp luật hình thành với các dự án đầu tư:

Luật đầu tư nước ngoài quy đinh ba hình thức đầu tư chủ yếu. Đó là: hợp đồng

hợp tác kinh doanh, doanh nghiệp liên doanh, doanh nghiệp 100% vốn nước

ngoài. Cả ba hình thức trên đều đước các nhà đầu tư nước ngoài lựa chọn vận

dụng.

Trong những năm gần đây có hiện tượng là nhiều doanh nghiệp liên doanh

chuyển đổi thành doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài hoặc 100% vốn trong nước.

Trong thời gian qua, FDI đầu tư dưới hình thức 100% vốn nước ngoài có xu

hướng tăng lên cùng với sự chuyển đổi hình thức đầu tư nước ngoài liên doanh

sang loại hình 100% vốn nước ngoài. Điều đó phần nào phản ánh môi trường kinh

doanh ở nước ta là khá thuận lợi. Bởi vì thông thường khi môi trường kinh doanh

Nguyễn Thuỳ Thương

26

Đầu tư 43A

Đề án môn học

khó khăn phức tạp về thủ tục hành chính, độ rủi ro cao, nhà đầu tư nước ngoài

thường lựa chọn hình thức liên doanh để phía đối tác nước chủ nhà đứng ra giải

quyêt các thủ tục hành chính và chia sẻ rủi ro. Còn khi môi trường kinh doanh

thuận lợi hơn, đảm bảo kinh doanh có lãi, nhà đầu tư nước ngoài lựa chọn hình

thức kinh doanh 100% vốn nước ngoài.

Theo bộ kế hoạch - đầu tư, hầu hết các doanh nghiệp liên doanh sau khi

chuyển thành doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài đều tiếp tục triển khai thực hiện

dự án. Ví dụ: công ty Cocacola Chương Dương chuyển đổi hình thức đầu tư từ

tháng 10/1998, năm 1999 tăng trưởng 30%, nộp ngân sách trên 3 triệu USD. Công

ty bia Poster Đà Nẵng ( trước đây là công ty bia BGI Đà Nẵng) sau khi chuyển đổi

vẫn tiếp tục tăng trưởng 60%/năm đang chiếm lĩnh thị trường Đà Nẵng và Miền

Trung. Việc chuyển đổi doanh nghiệp liên doanh sang doanh nghiệp 100% vốn

nước ngoài đều xảy ra ở các doanh nghiệp liên doanh kém hiệu quả, thua lỗ kéo

dài. Nguyên nhân chủ yếu dẫn đền thua lỗ trong các doanh nghiệp liên doanh là do

đối tác nưóc ngoài đeo đuổi những mục tiêu chiến lược dài hạn, do trình độ quản

lý của cán bộ Việt Nam trong liên doanh chưa đáp ứng yêu cầu của công tác quản

lý dẫn đến tình trạng hoặc là không nắm bắt được tình hình sản xuất kinh doanh

của doanh nghiệp nên không bảo vệ được lợi ích của phía Việt Nam hoặc là đấu

tranh bất hợp tác với nước ngoài. Nhưng dù thua lỗ do nguyên nhân nào thì đồng

vốn của đối tác Việt Nam mà chủ yếu là doanh nghiệp nhà nướcvẫn bị tiêu hao và

ngan sách nhà nước phải gánh chịu hậu quả của các liên doanh sau khi chuyển đổi

trong khi doanh nghiệp 100% vốn nứoc ngoài sau chuyển đổi đều tiếp tục triển

khai thực hiện dự án và mở rộng sản xuất.

Về tình hình htực hiện pháp luật trong quảnlý tài chính, ngoại hối, chuyển

giao công nghệ và bảo vệ môi trưòng, quản lý sử dụng lao động... cũng đã đạt

được những kết qủa nhất định nhưng vẫn tồn tại nhiều bất cập. Điều nay sẽ được

nêu kỹ hơn trong thực trang về quản lý nhà nước trong quá trình triển khai dự án.

1.3.

Môi trường kinh tế vĩ mô

Kiềm chế có hiệu quả nạn lạm phát, ổn định giá trị đồng tiền.

Chỉ số lạm phát là chỉ tiêu tổng quát đánh giá mức độ ổn định kinh tế vĩ mô.

sau một thập niên lạm phát cao( 2 con số) liên tục trong 3 năm (1986 - 1989) lạm

phát 3 con số với hiệu quả tiêu cực, nền kinh tế nước ta lâm vào khủng hoảng kéo

dài những năm 1980. Từ năm 1989 đã chuyển sang một giai đoạn mới được đặc

trưng bởi hai cơn sốt lạm phát. Cho đến nay lạm phát đã giảm xuống còn một con

số. Điều đáng chú ý là nhà nước có thể kiểm soát được lạm phát. So với năm

1996, mức tăng giá năm 1997 chỉ là 3,6%. Năm 1998 tuy gặp những khó khăn về

Nguyễn Thuỳ Thương

27

Đầu tư 43A

Đề án môn học

thiên tai mức lạm phát chỉ dừng lại ở 9,2%. Trong đó yếu tố chủ yếu làm tăng giá

năm 1998 là do tăng giá lương thực (+23,1%) tăng giá USD (+16,2%)

Như vậy cho đến năm 1998 chúng ta đã đạt được mục tiêu khống chế và kiểm

soát lạm phát. Mức lạm phát giá cả hàng hoá tiêu dùng và dịch vụ năm 1999 chỉ ở

mức 2%, ở khía cạnh ổn định kinh tế vĩ mô, hầu hết các chỉ tiêu đều đạt và thậm

chí vượt kế hoạch dự kiến. Bội chi ngân sách giữ ở mức dưới 5% GDP, cán cân

xuất khẩu gần như cân bằng. Trong đó kim ngạch xuất khẩu đạt mức 11,2 tỷ USD,

tăng hơn 20% so với năm 1998. có thể nói trên bề nổi của đời sống kinh tế - xã

hội những chỉ tiêu phản ánh sự ổn định kinh tế vĩ mô dường như rất vững vàng.

Tuy nhiên, đằng sau sự ổn định đó lại ẩn chứa những nguy cơ xuất hiện triệu

chứng thiểu phát, một căn bệnh chưa từng gặp ở Việt Nam. Thật ra, tình hình giảm

giá cũng đã từng xuất hiện từ vài ba năm nay nhưng trong thời gian rất ngắn và

tổng mức lạm phát cả năm cao, duy năm 1999 thời gian rớt giá liên tục kéo dài

hơn 8 tháng , lại gắn liền với tình trạng giá cả hầu hết mọi loại hàng hoá ( trừ dầu

mỏ) trên thị trường thế giới đều giảm còn ở trong nước hàng hoá tồn kho khá

nhiều. Sự nguội lạnh của thị trường và giá cả gây ra những khó khăn về mặt công

ăn việc làm, thu nhập và đời sống. Nhà nước đã thực hiện một số các biện pháp

khuyến khích cầu như hạ lãi suât ngân hàng, thực hiện chính sách đại đầu tư thông

qua các chương trình được nhà nước tài trợ... nhưng vẫn chưa khắc phục được

hiện tượng thiểu phát. Đây là vấn đề cần sớm có các biện pháp giải quyết để khởi

động lại nhịp độ đầu tư, duy trì tốc độ tăng trưởng và phát triển kinh tế.

Thực thi chính sách tỷ giá hối đoái linh hoạt có sự kiểm soát của nhà nước

Trong nhiều thập niên ( đặc biệt là những năm đầu thập niên 80) nhà nước

Việt Nam đã thực thi một chính sách tỉ giá cố định và cố gắng ổn định theo tỉ giá

danh nghĩa đã làm cho tỉ giá hối đoái phản ánh giá trị đồng tiền dân tộc quá cao so

với giá trị thực tế dẫn đến việc hạn chế xuất khẩu, kìm hãm xuất khẩu phát triển.

Đây là một bài học thực tiễn trong thập niên 80 của nước ta.

Từ năm 1989 Việt Nam đã thực thi một cơ chế tỉ giá thả nổi có sự điều tiết của

nhà nước, tức là không cứng nhắc theo một tỉ giá cố định và cũng không để tỉ giá

biến động một cáchd đột ngột gây tác hại cho hoạt động kinh tế đối ngoại. việc

thực thi một chính sách tỉ giá hối đoái như vậy. đã thực sự giúp các nhà xuất nhập

khẩu có hiệu quả trong hoạt động kinh doanh, khuyến khích sản xuất kinh doanh

phát triển. Từ đó tạo triển vọng cho vấn đề huy động vốn nước ngoài.

Giải quyết thâm hụt ngân sách

Trong thời gian qua. đối với Việt Nam việc giải quyết vấn đề thâm hụt ngân

sách đã được nhà nước đặt lên hàng đầu trong nỗ lực của chính phủ nhằm từng

bước thực hiện có hiệu quả chính sách ổn định kinh tế vĩ mô.

Nguyễn Thuỳ Thương

28

Đầu tư 43A

Đề án môn học

Nhà nước đã thực hiện chủ trương kiểm soát chặt chẽ ngân sách. Biểu hiện

sinh động là việc ban hành luật ngân sách - là cơ sở pháp luật cho hoạt động thu

chi ngân sách, từng bước cố gắng giảm mức thâm hụt ngân sách. Đặc biêt trong

năm 1997 và 1998 trước tình trạng hết sức khó khăn của hoạt động thu ngân sách

trong bối cảnh đang xảy ra khủng hoảng kinh tế trong khu vực, nhà nước đã liên

tục có các giải pháp để đảm bảo đủ vốn cho đầu tư phát triển, kinh tế tăng trưởng

ở mức tối đa.

Tuy tình hình thâm hụt ngân sách có giảm đi nhưng vẫn ở mức cao. Để bù đắp

bội chi ngân sách nhà nước, chính phủ đã phải tăng cường vay vốn trong và ngoài

nước, trong đó vay vốn nước ngoài chiếm một tỉ trọng tương đối lớn. Tuy nhiên,

về dài hạn, biện pháp vay vốn nước ngoài để đầu tư nếu không quan tâm đến hiệu

quả toàn diện của đầu tư, không có biện pháp thu hồi vốn một cách kiên quyết thì

sẽ làm cho nợ nước ngoài tăng dẫn đến mất uy tín trong thanh toán quốc tế và

cũng có thể là một trong những nguyên nhân dẫn đến khủng hoảng tiền tệ. Khi đó

sẽ không thể vay tiếp để bù đắp bội chi ngân sách.

Phát triển hệ thống tài chính làm cơ sở ổn định kinh tế vĩ mô

Hệ thống tài chính có một vài trò quan trọng trong việc huy động các khoản

tiết kiệm từ các nguồn dư thừa và phân bổ các nguồn vốn cho các đối tượng sản

xuất kinh doanh, tạo điều kiện cho các nhà đầu tư, trong đó có các nhà đầu tư nước

ngoài.

Trong thời gian qua ở Việt Nam cùng với quá trình đổi mới nền kinh tế, hệ

thống tài chính chủ yếu là hệ thống ngân hàng được cải cách thành hai cấp

1.4.

Xây dựng cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội cho sự vận động FDI

Tăng tỷ trọng ngân sách cho XD cơ sở hạ tầng

Trong những năm qua nhà nước đã đóng một vai trò quan trọng trong việc mở

rộng các mối quan hệ ngoại giao với chính phủ các nước, tạo mối quan hệ thiện

cảm với Việt Nam trong cộng đồng tổ chức quốc tế. Vì vậy, nguồn ODA mà các

nước và các tổ chức quốc tế tài trọ cho nước ta ngày càng tăng. Do đó, nguồn vốn

trực nước ngoài đầu tư vào nền kinh tế không ngừng tăng lên.

Nếu năm 1990, vốn đầu tư xây dựng cơ bản của nhà nước chỉ là 2418,6 tỉ

VND thì năm 1999 tăng lên 48720,5 tỉ VND. Tốc độ tăng vốn đầu tư xây dựng cơ

bản của nhà nước bình quân trong thời kì này là 118,4%/năm. Có những năm tốc

độ tăng tới 170,9% so với năm trước.

Tuy nhiên phần lớn vốn đầu tư của nhà nước là dành cho khu vực đô thị và các

khu công nghiệp, các công trình xây dựng cơ bản khác. Chính vì vậy các khu vực

đô thi của nước ta có nhiều điều kiện để phát triển và phồn vinh. Trong khi đó

nguồn vốn ngân sách đầu tư cho nông thôn tuy tăng về mặt tuyệt đối nhưng tỷ

Nguyễn Thuỳ Thương

29

Đầu tư 43A

Đề án môn học

trọng ngày càng giảm. Nếu tỷ trọng vốn đầu tư xây dựng cơ bản cho nông nghiệp

năm 1998 là 15,2% trong tổng vốn đầu tư xây dựng cơ bản của nhà nước thì năm

1999 chỉ còn 9,7%. Trong khi đó tốc độ tăng của tổng vốn đầu tư xây dựng cơ bản

của cả nước là hơn 20 lần. Sự sút giảm này là nguyên nhân của sự trì trệ, kém phát

triển về cơ sở hạ tầng nông thôn trong những năm qua so với đô thị. Đồng thời đó

cũng là nguyên nhân của sự kém hấp dẫn đối với các nguồn vốn đầu tư khác của

xã hội trong đó có FDI.

Tăng cường huy động FDI cho ĐT XDCB dưới hình thức BOT

Để tăng cường huy động vốn đầu tư cho xây dựng kết cấu hạ tầng, nhà nước

đã không ngừng hoàn thiện chính sách khuyến khích các nhà đầu tư nước ngoài

đầu tư vào cơ sở hạ tầng kỹ thuật dưới hình thức BOT.

Đầu tư dưới hình thức BOT được nhà nước cho phép từ khi ban hành luật sửa

đổi, luật đầu tư nước ngoài năm 1992 và được cụ thể hoá bằng nghị định số 27/CP

ngày 23/11/1993 của chính phủ ban hành qui chế đầu tư theo hình thức hợp đồng

xây dựng- kinh doanh- chuyển giao.

Để khuyến khích hơn nữa các nhà đầu tư vào xây dựng cơ sở hạ tầng, luật đầu

tư nước ngoài 1996 đã đa dạng hoá các hình thức đầu tư theo loại hình này. Đó là

hình thứ BOT, BTO, BT. Trong nghị định 62/1998/NĐ- CP ngày 15/8/1998 ban

hành quy chế đầu tư theo hình thức hợp đồng xây dựng- kinh doanh - chuyển

giao, hợp đồng xây dựng- chuyển giao-kinh doanh và hợp đồng xây dựng -

chuyển giao áp dụng cho đầu tư nước ngoài tại Việt Nam.

Theo quy chế này những điều kiện ưu đãi nhất đối với hoạt động FDI đã được

giành cho nhà đầu tư dưới hình thức này.

Do những điều kiện ưu đãi và đa dạng hoá hình thức đầu tư cùng với những

điều kiện khác về đầu tư, ngày càng có nhiều nhà đầu tư nước ngoài đầu tư theo

hình thức BOT.

Xây dựng KCX - KCN để khuyến khích đầu tư

Nhận thức được sự cần thiết và vai trò quan trọng của hình thức đầu tư này,

ngay từ những năm đầu mở cửa, nhà nước đã chú trọng quan tâm hoàn thiện môi

trường pháp lý, quy hoạch phát triển và tổ chức xây dựng KCX-KCN.

Tính đến hết tháng 12 năm 1999, cả nước có 67 KCN, KCX và KCNC được

thành lập với diện tích là 10454 ha( chưa kể KCN Dung Quất có diện tích là

14000 ha) trong đó:

+ 3 KCX ( Tân Thuận-Linh Trung - Hải Phòng)

+ 1 KCNC Hoà Lạc

+ 63 KCN.

Nguyễn Thuỳ Thương

30

Đầu tư 43A

Đề án môn học

KCN được cấp giấy phép tập trung cả 3 miền, nhiều nhất là Nam Bộ 40 còn

Miền Bắc chỉ có 13 và Miền Trung có 14 KCN. 27 trong 61 tỉnh thành phố có

KCN trong đó tập trung nhiều ở vùng tứ giác kinh tế trọng điểm phía nam thành

phố HCM, Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu và Bình Dương.

Có thể nói, đến nay các KCN đã trở thành một bộ phận không thể thiếu trong

cơ cấu kinh tế Việt Nam. Hoạt động của nó đã và đang đem lại những kết quả

đáng khích lệ cả về kinh tế và xã hội.

Trong cac KCN và KCX hiện đã có 548 doanh nghiệp có vốn đầu tư nước

ngoài, tổng số vốn đầu tư đăng ký là 6363 triệu USD (chưa kể dự án liên doanh

với Nga xây dựng nhà máy lọc dầu số 1 Dung Quất có số vốn đầu tư 1,3 tỉ USD),

vốn thực hiện khoảng 2820 triệu USD, một số chi nhánh của doanh nghiệp có vốn

đầu tư nước ngoài và gần 250 doanh nghiệp tư nhân với vốn đầu tư 13 nghìn tỉ

VND.

Ngoài ra, khu công nghiệp và khu chế xuất còn tạo ra sự tác động qua lại với

doanh nghiệp ngoài KCN và KCX. Quan hệ kinh tế giữa hai khu vực này la quan

hệ cung ứng vật tư, nguyên vật liệu và hàng hoá tiêu dùng. Mối quan hệ này ngày

càng phát triển.

Tuy nhiên sự phát triển của KCN, KCX ở nước ta hiện nay còn nhiều hạn chế:

+ Trước hết, quy hoạch KCN, KCX chưa hợp lý dẫn đến việc xây dựng và

phát triển không theo quy hoạch phát triển chung mà chạy theo số lượng, phong

trào, chưa tính đến hiệu quả, dẫn đến tỉ lệ diện tích đất quy hoạch và cơ sở hạ tầng

cho thuê thấp, khoảng 20% so với diện tích đất quy hoạch (2000ha/10000ha) và

32% so với quỹ đất dành cho KCN. Tình trạng này kéo dài nhiều năm dẫn đến gây

lãng phí và ứ đọng vốn đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, lãng phí nguồn nhân lực.

Trong 25 ban quản lý KCN được thành lập thì chỉ có 10 ban quản lý được đi vào

hoạt động số còn lại không có việc làm.

Vẫn còn tình trạng cạnh tranh không lành mạnh giữa các tỉnh, các vùng trong

nước và ngay cả trong cùng tỉnh cũng có sự cạnh tranh giữa các cơ quan cấp giây

phép cho các dụ án trong và ngoài KCN. Với tình hình cạnh tranh như vậy , có thể

làm giảm căn bệnh quan liêu, thủ tục rườm rà của các cấp chính quyền địa

phương, tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư trong và ngoài nước. Tuy nhiên

vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu chính đáng của nhà đầu tư. Mặt khác sự cạnh

tranh không lành mạnh cũng có thể phá vỡ quy hoạch đầu tư của tình, của vùng và

cả nước nếu không có sự chỉ đạo chặt chẽ từ các cơ quan quản lý cấp trung ương.

+ Quy hoạch phát triển KCN không gắn với quy hoạch đầu tư nguôn nhân lực

và bảo vệ môi trường, quy hoạch xây dựng cơ sở hạ tầng cho các khu ngoài KCN

phục vụ ăn ở, sinh hoạt, vui chơi, giải trí, học tập... của người lao động. Vì vậy

Nguyễn Thuỳ Thương

31

Đầu tư 43A

Đề án môn học

phát sinh các vấn đề như: thiếu lao động cung cấp cho KCN, KCX gây ô nhiễm

môi trường, gây tác động tiêu cực nhiều mặt.

Phát triển nguồn nhân lực, tạo cạnh tranh cho môi trường đầu tư

Trong những năm vừa qua, Đảng và nhà nước đã không ngừng quan tâm phát

triển nguồn nhân lực. Trước hết, được thể hiện ở việc tăng tỉ lệ chi ngân sách cho

giáo dục-đào tạo từ 1% (năm 1991) lên 2,3% (năm 1996) và 2% trong các năm từ

1997-1999.

Cùng với việc tăng tỉ lệ chi ngân sách cho giáo dục- đào tạo, nhà nước đã có

cơ chế chính sách để huy động nguồn vốn trong dân cũng như của nhà nước để

đầu tư cho giáo dục-đào tạo. Có biện pháp nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên,

giành những ưu tiên thích đáng đối với đội ngũ cán bộ làm công tác giáo dục - đào

tạo để có được đội ngũ giáo viên yêu nghề và không ngừng nâng cao trình độ

chuyên môn nhằm nâng cao chất lượng giáo dục- đào tạo. Chính vì vậy, chất

lượng lao động nước ta được nâng cao đáp ứng phần nào nhu cầu về lao động có

chuyên môn, kỹ thuật cho nền kinh tế nói chung cũng như khu vực có vốn đầu tư

nước ngoài nói riêng. Tuy nhiên, phát triển nguồn nhân lực nước ta còn có những

vấn đề bất cập sau:

+ Thứ nhất, nguồn nhân lực tăng nhanh, cơ cấu trẻ nhưng chất lượng không

cao: dân số tuổi lao động nước ta tăng nhanh từ 33,9 triệu người năm 1999 lên gần

50 triệu năm 2003 bình quân mỗi năm tăng 1,1 triệu người ( gần 2,65%/năm) tạo

mức cung lớn về lực lượng lao động. Trong số lao động có trên 26 triệu người

thuộc nhóm từ 15-34 tuổi (nhóm có nhiều ưu thế về sức khoẻ, học vấn, tính năng

động). Đây là một yếu tố lợi thế trong phân công lao động quốc tế.

Tuy nhiên, chất lượng nguồn lao động còn thấp, chưa đáp ứng nhu cầu phát

triển kinh tế-xã hội. Tình trạng thể lực, trình độ học vấn và kỹ năng lao động của

người lao động còn nhiều bất cập. Trình độ học vấn của dân số trong tuổi lao động

đã tăng lên và ở mức khá nhưng có sự chênh lệch đáng kể giữa thành thị và nông

thôn, giữa các vùng. Tỷ lệ biết chữ chung của cả nước là tương đối cao, số năm đi

học văn hoá phổ thông đã tăng nhưng số năm đào tạo nghề lại rất thấp nên lao

động có chuyên môn kỹ thuật (gồm từ sơ cấp đến chuyên môn sau đại học) tuy có

xu hướng tăng lên hàng năm (4.4 triệu năm 1996 đến 5.2 triệu năm 1999) nhưng tỷ

lệ đó so với tổng số lao động lại thấp ( 12.29% năm 1996 và13.87% năm 1999).

Điều đó cho thấy sau 4 năm, tỉ lệ lao động có chuyên môn kĩ thuật chỉ tăng được

thêm 1.56%. Như vậy cho đến nay vẫn còn gần 86% lao động không có chuyên

môn kĩ thuật. Tỉ lệ lao động không qua đào tạo so với tổng lao động làm việc

trong nền kinh tế nước ta con quá thấp.

Nguyễn Thuỳ Thương

32

Đầu tư 43A

Đề án môn học

Tóm lại, trình độ kĩ thuật, tay nghề kĩ năng, kinh nghiệm quản lý của đội ngũ

lao động Việt Nam còn rất thấp đồng thời ý thức kỷ luật và tinh thần hợp tác làm

việc tập thể chưa cao. Đội ngũ cán bộ khoa học tuy có tiềm năng trí tuệ cao, tiếp

thu nhanh tri thức mới nhưng còn thiếu sự liên kết, thiếu tinh thần hợp tác và thiếu

cán bộ đầu đàn, cán bộ giỏi về kinh tế, quản lý, tài chính, ngân hàng, những công

trình sư, kỹ sư thực hành giỏi...

+ Thứ hai, cơ cấu nguồn nhân lực nước ta phát triển không phù hợp với nhu

cầu về cơ cấu lao động của nền kinh tế cũng như không đáp ứng nhu cầu về lao

động của khu vực có vốn đầu tư nước ngoài.

Một nghịch lý là: trong khi tỉ lệ lao động thất nghiệp của nền kinh tế cao, hàng

năm số sinh viên tốt nghiệp ra trường không tìm được việc làm thì rất nhiều doanh

nghiệp (cả doanh nghiệp có vốn đầu tư trong nước và nước ngoài) có nhu cầu

tuyển dụng lao động kỹ thuật và quản lý có trình độ nhưng không được đáp ứng.

Ví dụ: KCN Đồng Nai mỗi năm cần 60000 lao động có tay nghề trong đó 10% là

trung cấp kỹ thuật, 60% là thợ lành nghề, 25-30% là lao động phổ thông nhưng

trên thực tế chỉ đáp ứng 9,2% lao động kỹ thuật. ở Đồng Nai các doanh nghiệp cần

tuyển 35000 lao động làm việc nhưng 6 trung tâm xúc tiến việc làm chỉ giới thiệu

10000 người. ở thành phố HCM, theo điều tra của viện kinh tế ở 400 doanh nghiệp

và của sổ lao động thương binh xã hội tại 650 doanh nghiệp về nhu cầu lao động

năm 1998-2000 cho thấy thiếu trên 27% chuyên gia kỹ thuật và 33% công nhân kỹ

thuật. Trong khi đó, doanh nghiệp thừa 17% lao động không có tay nghề, riêng

doanh nghiệp nhà nước thừa trên 30%.

Nguyên nhân của tình hình trên là do công tác dự báo của nhà nước về nhu cầu

lao động kể cả số lượng và cơ cấu chưa tốt dẫn đến việc qui hoạch đào tạo nguồn

nhân lực cho nền kinh tế chưa hợp lý, đặc biệt là quy hoạch đào tạo bồi dưỡng cán

bộ quản lý trong các cơ quan quản lý nhà nước về FDI. Số cán bộ có năng lực

trong lĩnh vực này càng thiếu do nhà nước thực hiện chủ trương uỷ quyền cấp giấy

phép đầu tư, quản lý hoạt động đầu tư nước ngoài cho các tỉnh thành phố trực

thuộc trung ương và ban quản lý các KCN-KCX.

Không chỉ thiếu cán bộ quản lý nhà nước có trình độ chuyên môn năng lực và

phẩm chất trong các cơ quan quản lý nhà nước về đầu tư nước ngoài, số lao động

tham gia quản lý trong các doanh ngiệp có vốn đầu tư nước ngoài cũng như lao

động kỹ thuật, đội ngũ công nhân lành nghề cũng không dáp ứng được nhu cầu

của khu vực có vốn đầu tư nước ngoài. Đó chính là một trong những nguyên nhân

dẫn đến những thiệt hại lớn của đối tác Việt Nam trong các doanh nghiệp có vốn

đầu tư nước ngoài khi tiếp nhận chuyển giao công nghệ, hạch toán kinh doanh...

Người lao động chỉ được hưởng lương thấp vì do năng suất lao động thấp vì không

Nguyễn Thuỳ Thương

33

Đầu tư 43A

Đề án môn học

có trình độ chuyên môn cao. Cũng chình vì vậy, doanh nghiệp có vốn đầu tư nước

ngoài phải sử dụng lao động nước ngoài và họ được hưởng lương cao hơn so với

lao động Việt Nam rất nhiều. Cuối cùng là sự thiệt hại của nhà nước Việt Nam về

thất thu ngân sách. Nhìn một cách tổng thể là sự thiệt hại của đất nước Việt Nam

khi tham gia hợp đầu tư với nước ngoài.

2. Quản lý nhà nước trong quá trình thực hiện dự án FDI

Đầu tư trực tiếp nước ngoài hoạt động dưới hình thức dự án đầu tư. Như vậy,

dự án đầu tư là đối tượng quản lý trực tiếp của các cơ quan quản lý nhà nước về

đầu tư nước ngoài. Quản lý dự án đầu tư được thực hiện theo một chu kỳ từ quản

lý khâu hình thành dự án đầu tư đến khâu thẩm định cấp giấy phép, triển khai thực

hiện dự án theo giấy phép đã được cấp, quản lý khi dự án đi vào hoạt động và kết

thúc dự án. trong những năm qua, hoạt động quản lý trực tiếp của nhà nước với

FDI đã tạo điều kiện thuận lợi cho sự vận động của các dự án có vốn đầu tư nước

ngoài nhằm thực thi chính sách pháp luật của Đảng và nhà nước về FDI.

2.1.

Giai đoạn chuẩn bị đầu tư

Ban hành danh mục dự án kêu gọi hợp tác đầu tư với nước ngoài:

Xây dựng và ban hành danh mục dự án kêu gọi hợp tác đầu tư với nước ngoài

là hoạt động cực kỳ quan trong của các cơ quan quản lý nhà nước để định hướng

hoạt động FDI phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế.

Theo đánh giá chung, danh mục dự án do bộ kế hoạch - đầu tư, cách ngành, sở

kế hoạch đẩu tư, địa phương xây dựng còn ở dạng sơ sài chưa đủ hấp dẫn để thu

hút các nhà đầu tư nước ngoài. Nội dung của các dự án đầu tư còn quá chung

chung, chưa đưa ra được thông số kỹ thuật chính xác để tạo điều kiện cho các nhà

đầu tư nước ngoài tìm hiểu cơ hội đầu tư. Các dự án mới chỉ dừng lại ở việc đánh

giá sơ bộ, nêu lên cơ hội đầu tư.

Do thiếu qui hoạch đồng bộ và chính sách bảo hộ trong nước, không có chính

sách định hướng rõ ràng, FDI chỉ tập trung vào một số ngành có khả năng sinh lợi

nhanh, những ngành không thực sự cần thiết, những ngành mà trong nước đã có

khả năng sản xuất và đáp ứng nhu cầu. Vì vậy, đã tạo ra áp lực không đáng có của

các doanh nghiệp Việt Nam sản xuất và kinh doanh trong lĩnh vực này như ngành

sản xuất thực phẩm, đồ uống, bột giặt, lắp ráp điện tử. Trong cuộc cạnh tranh với

các chàng khổng lồ, doanh nghiệp trong nước nếu không được chuẩn bị sẽ bị mất

thị phần của mình. Ví dụ: công nghiệp điện tử liên doanh với nước ngoài tăng

30%, lập tức khu vực trong nước giảm 5 % và tương tự như vậy với các ngành

khác.

Nguyễn Thuỳ Thương

34

Đầu tư 43A

Đề án môn học

Như vậy công tác ban hành danh mục dự án kêu gọi đầu tư nước ngoài đã có

những biến chuyển nhưng chưa theo kịp yêu cầu thực tiễn. Hiện trạng đầu tư nước

ngoài ở Việt Nam đòi hỏi công tác này phải có sự chuyển biến về chất.

Xúc tiến đầu tư, và hướng dẫn hợp tác đầu tư nước ngoài

- Xúc tiến đầu tư là hoạt động của các cơ quan quản lí nhà nước về đầu tư

nước ngoài để gọi vốn cho các dự án đầu tư theo dự định. Nó bao gồm hoạt động

tuyên truyền, quảng cáo về chính sách thu hút đầu tư của nhà nước Việt Nam, các

dự án kêu gọi vốn đầu tư của Việt Namđối với các nhà đầu tư nước ngoài.

Trong thời gian qua, bộ kế hoạch đầu tư đó tổ chức nhiều hoạt động xúc tiến

đầu tư một cách độc lập hoặc phối hợp với các bộ các ngành có liên quan như bộ

Thương Mại, bộ Khoa Học Công Nghệ Và Môi Trường, phũng cụng nghệ và

thương mại Việt Nam, báo đầu tư, đài truyền hỡnh Việt Nam, mang internet để tổ

chức các diễn đàn, hội thảo và triển lóm, tuyờn truyền, giới thiệu cỏc văn bản đầu

từ nước ngoài, sách hưỡng dẫn đầu tư nước ngoài.

Năm 1999 triển khai thành lập bộ phận xúc tiến đầu tư tại các bộ, ngành, tổng

công ty, các cơ quan đại diện của nước ta tại một số địa bàn trọng điểm của nước

ngoài để chủ động vận động thu hút FDI.

- Hướng dẫn phía Việt Nam hợp tác đầu tư nước ngoài

Để hoạt động hớp tác đầu tư nước ngoài tiến hành nhanh chóng và có hiệu

quả, quản lý nhà nước phải hướng dẫn phía Việt Nambao gồm các bộ, ngành,

UBND cấp tỉnh, doanh nghiệp Việt Namđược phép hợp tác đầu tư nước ngoài.

Theo quy đinh tại điều 2 nghị định 12/CP ngày 18-2-1997, các doanh nghiệp

Việt Namthuộc mọi thành phần kinh tế và các tổ chức của Viêt Nam thuộc đối

tượng nêu tại điều 65 của luật đầu tư nước ngoài tại Việt Namđáp ứng các điều

kiện do chính phủ quy định đựơc quyền chủ động tỡm kiếm, lựa chọn đối tác nước

ngoài. Đối với những dự án quan trọng, các bộ, UBND cấp tỉnh chịu trách nhiệm

lựa chọn, bố trí đối tác Việt Namđủ năng lực chuyên môn và tài chính để hợp tác

với đối tác nước ngoài, cần phải tổ chức tốt việc lựa chọn đối tác nước ngoài bằng

các biện pháp thích hợp như đấu thầu, lựa chọn, sử dụng nhiều biện pháp để kiểm

tra năng lực tài chính, tư cách pháp lý của đối tác.

Nhà nước quy định các điều kiện về tư cách pháp nhân, sở hữu tài sản góp

vốn, trỡnh độ quản lý với doanh nghiệp nhà nước thuộc các thành phần kinh tế

hợp tác với nước ngoài. Đối với một số ngành nghề đũi hỏi chuyờn mụng sõu như

tài chính, ngân hang và một số ngành công nghiệp then chốt, doanh nghiệp Việt

Namphải có kinh nghiệm và có khả năng sản xuất kinh doanh trong lĩnh vực này.

* Nhà nước thực hiện thẩm định và cấp giấy phép đầu tư nhằm định hướng

hoạt động FDI theo chiến lược phát triển kinh tế.

Nguyễn Thuỳ Thương

35

Đầu tư 43A

Đề án môn học

Công tác thẩm định hồ sơ dự án là hoạt động của cơ quan quản lý nhà nước có

thẩm quyền tiến hành nhằm xem xét một cách khách quan khoa học và toàn diện

các nội dung của dự án ảnh hưởng trực tiếp tới tính hớp pháp, khả thi và tỡnh hiệu

quả của dự ỏn để ra quyết định đầu tư.

Để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các nhà đầu tư nước ngoài, nhà nước có

những cải tiến về thủ tục thẩm định, cấp giấy phép đầu tư, quy định rừ trỏch nhiệm

quyền hạn và thời gian cụ thể đối với từng cấp được quyền thẩm định cấp giấy

phép đầu tư với dự án FDI. Quản lý nhà nước trong lĩnh vực này đó cú những cải

cỏch mang tớnh đột phá. Việc cấp giấy phép đầu tư được thực hiện theo một trong

hai quy trỡnh:

+ Đăng kí cấp giấy phép đầu tư

+ Thẩm định cấp giấy phép đầu tư

2.2.Điều hành của nhà nước trong giai đoạn thực hiện dự án .

Trong giai đoạn này, hoạt động quản lý nhà nước nhằm tạo điều kiện cho các

nhà đầu tư đó được cấp giấy phép tổ chức triển khai dự án đầu tư. Trong thời gian

qua, hoạt động diều hành của cơ quan quản lý nhà nước trong giai đoạn này cũn

nhiều bất cập. Do phõn cụng trỏch nhiệm khụng rừ rang, lỳng tỳng dẫn đến buông

lỏng quản lý làm cho dự án hoạt động không đúng mức, gấy khó khăn phiền hà

cho triển khai dự án. Hoạt động quản lý nhà nước cũn thiếu hoặc chưa chú ý tới

việc sử dụng cỏc cụng cụ quản lý hữu hiệu như kiểm toán giám định, nghiệm thu,

đấu thầu. Một số vấn đề về thủ tục cấp đất, thủ tục xõy dựng cũng là những nổi

cộm gõy chậm chễ trong triển khai dự ỏn.

Về tổ chức bộ mỏy nhõn sự:

Quản lý nhà nước liên quan đến tổ chức nhân sự của doanh nghiệp và đại diện

cho các bên trong hợp doanh thông qua hoạt động của phía Việt Nam trong liên

doanh, đặc biệt là khi phía Việt Nam là cơ quan hoặc doanh ghiệp nhà nước.

Thành viên bên Việt Nam trong hội đồng quản trị doanh nghiệp và trong điều

phối hợp tác kinh doanh chịu trách nhiệm trước doanh nghiệp Việt Nam hợp tác

với nước ngoài về việc thực thi các quyết định của doanh nghiệp và của cơ quan

nhà nước có thẩm quyền liên doanh, trong việc thực thi pháp luật và theo dừi kiểm

tra hoạt động của liên doanh theo đúng quy định của giấy phép đầu tư, của pháp

luật vn .

Thành viờn của Việt Nam trong liên doanh giữ trọng trách lớn, vùa phái cùng

đối tác nước ngoài điều hành sản xuất kinh doanh có hiệu quả, vừa phải đại diện

cho Việt Nambảo vệ quyền lợi phía Việt Nam và của nhà nước VN .

Nguyễn Thuỳ Thương

36

Đầu tư 43A

Đề án môn học

Việc bố trí nhân sự là thành viên của bên Việt Nam trong hội đồng quản trị của

doanh nghiệp liên doanh là do đề bạt từ doanh nghiệp hoặc do từ cơ quan Việt

Namđược nhà nước cho phép góp vốn bằng quyền sử dụng đất. Đối với nhiều dự

án bên Việt Nam liên doanh hoạt động trọng lĩnh vực không liên quan đến hoạt

động sản xuất kinh doanh với nước ngoài. Mặt khác lĩnh vực hợp tác đầu tư với

nước ngoài là một lĩnh vực hoàn toàn mới mẻ, các nhà đầu tư nước ngoài là những

người vừa giàu kinh nghiệm trong quản lý điều hành, vừa lắm thủ thuật. Vỡ vậy,

cỏn bộ Việt Namđược bố trí nhiều người nhưng không đáp ứng được nhu cầu và

không làm trũn được nhiệm vụ.

Cho thuê đất để thực hiện dự án đầu tư.

Doanh nghiệp Việt Nam có vốn đầu tư nước ngoài nộp hồ sơ xin phép sử dụng

đất theo quy định tại chương IV nghị định 12/CP và thông tư 679/TT của tống cục

địa chính ngày 15/5/1997. Vấn đề cho thuê đất thực hiện dự án đầu tư theo phản

ánh của nhà đầu tư nước ngoài cũn cú những tồn tại sau:

+ Giá thuê đất ở Việt Namcũn ở mức cao so với nhiều nứơc trong khu vực.

Nếu tính cả chi phí đền bù, giải toả thỡ giỏ đất bị đấy lên cao. Đây là một yếu tố

làm giảm sực cạnh tranh thu hút đầu tư.

+ Thủ tục cấp đất cũn phức tạp, kộo dài. Theo sự phản ỏnh của một số doanh

nghiệp tại Hà Nội, để có được giấy chứng nhận quyền sử dụng đất phải qua 11 cơ

quan với 8 chữ kí, trựng lặp nhiều lần của cỏc nhà lónh đạo cơ quan chức năng

thành phố như phó chủ tịch thành phố (2 người) - 3 lần, giám đốc sở địa chính - 3

lần, kiến trúc sư trưởng thành phố - 2 lần.

2.2.Điều hành của nhà nước khi dự an FDI đi vào hoạt động.

* Điều hành của nhà nước về xuất nhập khẩu đối với dự án FDI.

Công tác quản lý xuất nhập khẩu đối với doanh nghiệp có vốn đầu tư nước

ngoài đó đảm bảo thực hiện được chính sách xuất nhập khẩu của nhà nước đối với

khu vực FDI, đảm bảo được những ưu đói khuyến khớch của nhà nước về nhập

khẩu thiết bị, máy móc, vật tư và các phương tiện vận tải chuyên dùng phục vụ

cho hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước

ngoài cũng như ngày càng tạo điều kiện thuật lợi hơn cho hoạt động nhập khẩu

nguyên phụ liệu để sản xuất và xuất khẩu hàng hoá.

Trong những năm qua, công tác điều hành xuất nhập khẩu của Việt Namđó cú

những cải tiến đáng kể như xoá bỏ giấy phép xuất nhập khẩu theo từng chuyến

hang, cho phép các doanh nghiệp kể cả các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước

ngoài chỉ cần có giấy phép kinh doanh là có thể tham gia xuất nhập khẩu hang hoá

theo giấy phép chứng nhận đăng kí kinh doanh sau khi đó đăng kí mà số doanh

nghiệp kinh doanh xuất nhập khẩu tại các cục hải quan tỉnh, thành phố. Các doanh

Nguyễn Thuỳ Thương

37

Đầu tư 43A

Đề án môn học

nghiệp có đăng kí kinh doanh có thể xuất khẩu mặt hàng mới không nằm trong

giấy phép kinh doanh. Các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài mở rộng cơ hội

kinh doanh của mỡnh và cú thể phỏt huy được thế mạnh về khai thác thị trường

xuất khẩu.

Mặt khỏc cựng với việc phõn quyền cấp giấy phộp kinh doanh và quản lý FDI

của bộ kế hoạch - đầu tư cho uỷ ban nhân dân tỉnh, thành phố, ban quản lý khu

cụng nghiệp, bộ thương mại và tổng cục hải quan cùng thực hiện phân quyền, điều

hành xuất nhập khẩu cho các cơ quan địa phương tạo điều kiện giải quyết nhanh

chóng các thủ tục xuất nhập khẩu cho các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

Công tác điều hành xuất nhập khẩu trong những năm qua đó ngày càng tạo

điều kiện thuận lợi cho hoạt động xuất nhập khẩu của khu vực FDI, đó phat huy

được phần nào lợi thế trong xuất khẩu của khu vực này. Chính vỡ vậy, hoạt động

xuất khẩu của khu vực FDI đó gúp phần tăng nhanh kim ngạch xuất nhập khẩu của

cả nước.

Nếu như ở giai đoạn 1988-1991, các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài

mới xuất khẩu được 52 triệu USD thỡ năm 1995 là 400 triệu USD và năm 1999 là

2577 triệu USD, nâng tỉ trọng giá trị kim ngạch xuất khẩu của khu vực FDI trong

tổng giá trị kim ngạch xuất khẩu của Việt Namtừ 2,5% năm 1991, 4,3% năm 1992

lên 22,4% năm 1999.

Điều đáng chú ý là trong giai đoạn vừa qua nhiều doanh nghiệp có vốn đầu tư

nước ngoài đang trong quá trỡnh xõy dựng, chuẩn bị sản xuất hoặc sản xuất thử

nờn ở khu vực này vẫn cũn tỡnh trạng nhập siờu. Hai năm 1995, 1996 mỗi năm

nhập siêu trên 1 tỉ USD, từ năm 1997 nhập siêu giảm: Năm 1997 là 900 triệu

USD, năm 1998 là 686 triệu USD, 1999 là 825 triệu USD. Tỷ trọng nhập siêu khu

vực FDI thường chiếm trên 30% tổng nhập siêu của Việt Nam.

Hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đang có

những biểu hiện sản xuất kinh doanh theo hướng sản xuất hang hoá thay thế hang

nhập khẩu. Theo thống kê chính thức của bộ thương mại, tổng giá trị kim ngạch

xuất khẩu của FDI năm 1999 là 2,577 tỉ USD so với doanh thu là 4,6 tỷ USD thỡ tỉ

lệ giỏ trị kim ngạch xuất khẩu chiếm 56% so với doanh thu. Nhưng trong tổng kim

ngạch xuất khẩu thỡ xuất khẩu dầu thụ là 2,019 tỉ USD. Như vậy tỷ lệ xuất khẩu

các mặt hang cũn lại (0.558 tỷ USD) chỉ là 21,6%. Như vậy gần 80% sản phẩm

của khu vực có vốn đầu tư nước ngoài được tiêu thụ trên thị trường nội địa.

Nguyễn Thuỳ Thương

38

Đầu tư 43A

Đề án môn h ọ c

N ă m

1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999

1. Giá tr ị kim ng ạ ch xu ấ t kh ẩ u c ủ a khu

v ự c có FDI

2. Giá tr ị kim ng ạ ch nh ậ p kh ẩ u c ủ a khu

v ự c có FDI

3. Chênh l ệ ch xu ấ t nh ậ p kh ẩ u c ủ a khu

v ự c có FDI

52 122 257 232 440 1790 1982 2577 3220

- - - 600 1468

- - - -368 -1028

2890 2668 3398 4350

-900 -286 -821 -1030

4. Giá tr ị kim ng ạ ch xu ấ t kh ẩ u c ủ a Vi ệ t

Nam

5. Giá tr ị kim ng ạ ch nh ậ p kh ẩ u c ủ a

Vi ệ t Nam

2089 2580 2985 4054 7255 9185 9361 11523 14300

2338 2540 3924 5825 11143 11592 11445 11636 15200

6. Chênh l ệ ch xu ấ t nh ậ p kh ẩ u c ủ a Vi ệ t

Nam

7. T ỷ tr ọ ng giá tr ị xu ấ t kh ẩ u khu v ự c

có v ố n đầ u t ư FDI / t ổ ng giá tr ị xu ấ t

kh ẩ u vi ệ t nam (%)

8. T ỷ tr ọ ng giá tr ị nh ậ p kh ẩ u khu v ự c

có v ố n đầ u t ư FDI / t ổ ng giá tr ị nh ậ p

kh ẩ u vi ệ t nam (%)

9. T ỷ tr ọ ng nh ậ p siêu c ủ a khu v ự c FDI

/ t ổ ng nh ậ p siêu Vi ệ t Nam

-251 40 -963

2.5 4.35 8.6 5.7 10.8

- - -

- - - 20.7 32.3

-1771

10.3

-3888 -2407 -2134 -113 -900

19.5 21.7 22.4 23.2

18.3 24.9 23.2

37.4 32.1 72.6 114.4

-29.2

32.9

Ngu ồ n : Niên giám th ố ng kê 1998- NXB Th ố ng kê Hà N ộ i, T ạ p chí kinh t ế và d ự báo tháng1 n ă m 2001.

Nguy ễ n Thu ỳ Thươ ng

39

Đầ u t ư 43A

Đề án môn h ọ c

Nguy ễ n Thu ỳ Thươ ng

40

Đầ u t ư 43A

Đề án môn học

Như vậy việc cân bằng xuất nhập khẩu và tiến tới xuất siêu là mục tiêu mang

tính nguyên tắc mà các nhà quản lý vĩ mụ phải kiờn quyết đeo đuổi trong hoạt

động điều tiết của mỡnh đối với hoạt động kinh doanh của khu vực có vốn đầu tư

nước ngoài. Bởi vỡ nú là một trong những yếu tố đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô

lâu dài.

- Quản lý nhà nước về sử dụng lao động trong khu vực FDI.

Tính đến tháng 9 năm 2003 các doanh nghiếp có vốn đầu tư nước ngoài đó

thu htỳ trờn 40 vạn lao động Viẹt Nam trực tiếp làm việc tại khu vực này với thu

nhập hang trăm triệu USD. Đồng thời tạo việc làm và thu nhập cho hàng chục vạn

lao động trong các ngành phục vụ và dịch vụ khác.

Theo dự toán sơ bộ của các nhà kinh tế, số vốn cần có để tạo ra một chỗ làm

của khu vực trong nước là 20 đến 25 triệu đồng (tương đương với 2000$) trong

khi đó ở khu vực có vốn đầu tư nước ngoài chỉ số vốn thực hiện trên một lao động

lớn hơn nhiều lần: năm 1994 là 32.000 $, năm 1996 là 59.000$. Điều này phản ánh

là việc làm trong khu vực có vốn đầu tư nước ngoài sử dụng ngày càng nhiều công

nghệ tiên tiến hơn so với các khu vực kinh tế khác. Đây là cơ sở để nâng cao năng

suất lao động.

Một số kết quả về số lượng và chất lượng việc làm mà khu vực FDI tạo ra

cũng như thu nhập của người lao động Việt Namlàm việc trong các doanh nghiệp

có vốn đầu tư nước ngoài thể hiện những thành công trong công tác quản lý nhà

nước về sử dụng lao động trong lĩnh vực này:

+ Công tác quản lý đào tạo nâng cao tay nghề cho người lao động được chấp

hành tốt. Đa số lao động Việt Namlàm việc trong khu vực này đều được đào tạo

tại doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài hoặc được gửi đi đào tạo lại ở nước

ngoài để đáp ứng nhu cầu sử dụng các thiết bị công nghệ sản xuất mới, ngành

nghề mới.

+ Quan hệ lao động trong các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài từng

bước được cải thiện. Phần lớn các nhà đầu tư nước ngoài đều nhận thức được rằng

muốn phát triển sản xuất kinh doanh, làm ăn lâu dài ở Việt Namphải quan tâm đến

quyền lợi và điều kiện làm việc của người lao động, phải hợp tác với người lao

động, nhất là các tổ chức công đoàn cơ sở tại các doanh nghiệp.

Tuy nhiên sử dụng lao động trong khu vực FDI cũn cú những hiện tượng chưa

tuân thủ theo pháp luật như vi phạm vấn đề trả lương, thời gian lao động, về sử

dụng lao động không kí hợp đồng lao động và đặc biệt vi phạm về nhân phẩm.

Một trong nhưng nguyên nhân của những tồn tại đó là do công tác quản lý nhà

nước về vấn đề này cũn cú hạn chế:

Nguyễn Thuỳ Thương

41

Đầu tư 43A

Đề án môn học

+ Hệ thống văn bản pháp luật về quản lý sử dụng lao động trong khu vực FDI

tuy được ban hành đầy đủ nhưng những quy định này được thể hiện ở những văn

bản khác nhau khiến việc tỡm hiểu và vận dụng gặp nhiều khú khăn, đặc biết với

người nước ngoài và người lao động Việt Namvới trỡnh độ kiến thức chuyên môn

cũn thấp, mức độ am hiểu pháp luật cũn hạn chế.

+ Cụng tác tổ chức bộ máy quản lý về sử dụng lao động trong khu vực này

chưa hợp lý.

Hiện nay, theo dừi, xử lý mối quan hệ lao động và người sử dụng lao động do

công đoàn - Một tổ chức do ngừơi lao động thành lập nhưng chi phí hoạt động lại

do người sử dụng lao động cấp. Thực tế ở nhiều doanh nghiệp có vốn đầu tư nước

ngoài tổ chức công đoàn không được thành lập. Vỡ vậy ở một mức độ nhất định

nào đó công đoàn không thể bảo vệ quyền lợi cho người lao động.

* Điều hành của nhà nước với hoạt động chuyển giao công nghệ và bảo vệ môi

trường trong hoạt động FDI.

Công tác quản lý nhà nước về chuyển giao công nghệ và bảo vệ môi trường

thực tế đã được tiến hành ở giai đoạn thẩm định dự án. Nhưng kết quả của công

tác thẩm định có được thực hiện hay không lại phụ thuộc vào khâu quản lý thuẹc

hiện chuyển giao công nghệ gắn với việc quản lý nhập khẩu thiết bị máy móc công

nghệ.

Trong những năm qua, cùng với sự hoàn thiện về môi trường pháp lý điều

chỉnh hoạt động chuyển giao công nghệ, công tác điều hành hoạt động chuyển

giao công nghệ đã đạt được những thành công đáng kể. Thông qua hoạt động

chuyển giao công nghệ, các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đã tạo ra

những ngành nghề mới, sản phẩm mới, nguồn lực sản xuất mới, công nghệ mới.

Tuy nhiên hoạt động chuyển giao công nghệ trong khu vực này còn nhiều bất

cập như chuyển giao công nghệ với trình độ chưa đạt mong muốn, chuyển giao

công nghệ chưa gắn với mục tiêu bảo vệ môi trường.

Việc chuyển giao công nghệ lạc hậu, thiếu tính đồng bộ đang báo động nguy

cơ nước ta trở thành "bãi rác thải" công nghệ của các nước phát triển hơn, do vậy

đã làm tăng chi phí sản xuất, giảm khả năng cạnh tranh của sản phẩm trên thị

trường, nguy cơ gia tăng mức độ lạc hậu đồng thời gây ô nhiễm môi trường và ảnh

hưởng sức khỏe người lao động.

Nguyên nhân dẫn đến những bất cập đó có những vấn đề ở khâu quản lý nhà

nước:

+> Thứ nhất: môi trường pháp lý về hoạt động chuyển giao công nghệ chưa

theo kịp với thực tiễn của hoạt động chuyển giao công nghệ trong lĩnh vực FDI.

Nguyễn Thuỳ Thương

42

Đầu tư 43A

Đề án môn học

+> Thứ hai: công tác điều hành của nhà nước đối với hoạt động chuyển giao

công nghệ trong hoạt động FDI chưa tuân theo qui định của pháp luật.

+> Thứ ba: công tác thẩm định phê duyệt hợp đồng chuyển giao công nghệ là

vấn đề khó khăn phức tạp trong khi điều kiện của đội ngũ cán bộ khoa học kinh tế

của nước ta chưa đáp ứng kịp sự phát triển của tiến bộ kỹ thuật. Có thể nói chúng

ta chưa làm chủ được công nghệ được chuyển giao trong khi hoạt động chuyển

giao công nghệ diễn ra rộng khắp các ngành, các cơ sở sản xuất kinh doanh.

+> Thứ tư : Công tác hổ trợ hoạt động chuyển giao công nghệ còn hạn chế

+> Thứ năm: Chưa có cơ sở pháp lí để xử lí hành vi vi phạm về bảo vệ môi

trường với hoạt động FDI .

Theo đánh giá, tiêu chuẩn bảo vệ môi trường theo quy định pháp luật Việt

Nam là tương đối cao so với một số nước trong khu vực. Nhưng thực tế thực hiện

còn nhiều hạn chế. Do đội ngũ chuyên gia về lĩnh vực môi trường của chúng ta

chưa đầy đủ về số lượng, kiến thức và trình độ chuyên môn nghiệp vụ chưa cao,

cơ sở vật chất kỹ thuật để kiểm tra đánh giá hoạt động môi trường vẫn lạc hậu. Vì

vậy, thực trạng vẫn còn có các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài vi phạm về

bảo vệ môi trường. Vấn đề đó được xử lý tuỳ tiện, không có cơ sở pháp lý để xử lý

hành vi này.

* Quản lý nhà nước về tài chính và ngoại hối đối với dự án FDI.

Công tác quản lý nhà nước về tài chính và ngoại hối đã tạo điều kiện thuận lợi

cho các nhà đầu tư nước ngoài góp vốn và chuyển vốn vào đầu tư ở nước ta. Nhà

nước đã có sáng tạo cho phép bên Việt Nam góp vốn bằng giá trị quyền sử dụng

đất để nâng tỉ lệ vốn góp của bên Việt Nam. Trong điều kiện góp vốn của Việt

Nam còn hạn chế do tỉ lệ tích luỹ thấp và thị trường vốn của Việt Nam còn chưa

phát triển ảnh hưởng đến khả năng huy động vốn. Công tác quản lý nhà nước

trong lĩnh vực này cũng đã đảm bảo được những ưu đãi của nhà nước trong thực

hiện chính sách thuế đối với những doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài theo

định hướng ưu tiên, ưu đãi cho các doanh nghiệp xuất khẩu, sử dụng lao động Việt

Nam, có số vốn đầu tư lớn, đầu tư vào cơ sở hạ tầng...

Nộp ngân sách của khu vực FDI năm 1994 là 128 triệu USD, 1995: 195 triệu

USD, 1996: 263 triệu USD, 1998: 320 triệu USD, 1999: 271 triệu USD, 2000: 200

triệu USD. FDI đã đong góp đáng kể vào nguồn thu ngân sách hàng năm là trên 1/

4 ngân sách cả nước.

Tuy nhiên hoạt động tài chính và ngoại hối trong khu vực có vốn đầu tư nước

ngoài còn nhiều bất cập như:

+ Trong quá trình góp vốn bên nước ngoài đã khai vống giá trị thiết bị máy

móc để nâng tỷ lệ vốn góp trong liên doanh.

Nguyễn Thuỳ Thương

43

Đầu tư 43A

Đề án môn học

+ Bên Việt Nam nhận nợ của nước ngoài từ giá trị quyền sử dụng đất và từ các

nguồn khác từ ngân sách nhà nước để góp vốn liên doanh đã không đảm bảo trả nợ

mà kinh doanh thua lỗ dẫn đến mất cả vốn phải rút ra khỏi liên doanh.

Nguyên nhân của những tồn tại trên một phần là do sự yếu kém về công tác

quản lý của bên đối tác Việt Nam trong liên doanh với nước ngoài và những hạn

chế về công tác quản lý nhà nước như:

+ Thứ nhất: cơ sở pháp lý về quản lý tài chính và hạch toán kinh doanh đối với

doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài ban hành chậm và chưa hoàn chỉnh.

+ Thứ hai: chưa thực hiện tốt các công cụ để triển khai công tác quản lý góp

vốn đối với bên nước ngoài một cách hữu hiệu.

+ Thứ ba: giữa công tác kiểm toán và công tác thu thuế chưa có sự hợp tác thống

nhất gây phiền hà sách nhiễu đối với doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

3. Đánh giá về việc thực hiện vai trò quản lý nhà nước với FDI

3.1.

Thành tựu

Lựa chọn đường lối đổi mới kinh tế đúng đắn, kiên định, phù hợp với xu

thế khu vực hoá và toàn cầu hoá.

Thường xuyên cải thiện môi trường đầu tư tạo điều kiện thuận lợi thu hút

FDI và triển khai thực hiện có hiệu quả các dự án FDI.

Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước với hoạt động FDI được kiện toàn trên

cơ sở đó chất lượng công tác quản lý ngày càng được nâng cao.

3.2.

Hạn chế

Thiếu tính hệ thống và đồng bộ trong giải pháp ổn định kinh tế vĩ mô dài hạn.

Hệ thống pháp luật về FDI đang trong quá trình hoàn thiện nên còn thiếu

tính thống nhất , một số quy định chồng chéo nhau, có quy định thiếu tính chính

xác, chưa phù hợp với thực tiễn trong nước và thông lệ quốc tế, gây khó khăn cho

việc tìm hiểu , áp dụng, thi hành, đồng thời gây ra những khe hở cho các doanh

nghiệp lách luật còn các cơ quan quản lí của nhà nước có thể áp dụng tuỳ tiện từ

đó gây tham nhũng, cửa quyền. Đều cơ bản là các văn bản luật và các văn bản

dưới luật ban hành chậm, phải sửa đổi nhiều lần nên không đảm bảo được tính rõ

ràng và dự đoán trước gây khó khăn cho việc hoạch định chiến lược kinh doanh

của các doanh nghiệp .

Hệ thống chính sách liên quan trực tiếp đến hoạt động của các doanh

nghiệp có vốn FDI chưa thực sự mang tính khuyến khích và tạo điều kiện thuận

lợi cho hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước

ngoài. Mặt khác, có những khâu quản lí ban hành chậm, thậm chí còn chưa kịp

ban hành dẫn đến những sơ hở gây thiệt hại cho bên Việt Nam .

Nguyễn Thuỳ Thương

44

Đầu tư 43A

Đề án môn học

Công tác quy hoạch chưa tốt, trong thời gian dài chưa xây dựng được chiến

lược, quy hoạch tổng thể để thu hút và sử dụng FDI phù hợp với yêu cầu của nền

kinh tế mở .

Công tác vận động xúc tiến đầu tư còn hạn chế, thực thi pháp luật, chính

sách về FDI còn chưa nghiêm túc, phương thức sử lí các vấn đề liên quan đến FDI

còn lúng túng, thiếu nhất quán .Công tác kiểm tra giám sát hoạt động FDI theo

pháp luật chưa còn lỏng lẻo, vấn đề xử lý các vi phạm pháp luật chưa được coi

trọng. Các công cụ hỗ trợ để thi hành, kiểm tra, giám sát việc chấp hành pháp luật

chưa được coi trọng và vận dụng tốt.

Việc đào tạo bồi dưỡng cán bộ, nhât là cán bộ quản lý kinh tế trong lĩnh

vực FDI va cung ứng lao động cho các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài

không theo kịp tình hình phát triển của hoạt động FDI đã tạo ra sự hụt hẫng quá

lớn, gây thiệt hại cho phía Việt Nam và cho đất nước.

Phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế - xã hội đã được chú trọng nhưng còn nhiều

bất cập.

3.3.

Nguyên nhân

Chủ quan

- Hoạt động quản lý nhà nước với FDI là hoạt động mang tính tổng hợp phức

tạp , liên quan đến hoạt động quản lý của nhiều ngành, nhiều cấp, nhiều lĩnh vực

trong nền kinh tế . Hơn nữa không phải là vấn đề của một quốc gia mà còn liên

quan đến nhiều tổ chức quốc tế, các nước trong khu vực và trên thế giới. Đây là

vấn đề hoàn toàn mới mẻ đối với đội ngũ các nhà hoạch định chính sách cũng như

điều hành trực tiếp công tác quản lý. Vì vậy những vấn đề tồn tại trong công tác quản

lý là không thể tránh khỏi. Mặc dù phần lớn trong đội ngũ cac nhà quản lý nước ta

nói chung và quản lý FDI nói riêng từ trung ương đến địa phương đều tận tâm tận lực

trong công việc của mình vì sự nghiệp phát triển kinh tế của đất nước, mong muốn

đóng góp trí tuệ để đưa đất nước sánh ngang với các cường quốc năm châu.

- Quan điểm của các cấp các ngành còn chưa thống nhất về vai trò của FDI

trong phát triển kinh tế ở nước ta, còn có những quan điểm khác nhau về hiệu quả

của FDI. Điều đó ảnh hưởng, chi phối không nhất quán tới việc hoạch định chính

sách, xây dựng luật pháp cũng như công tác chỉ đạo điều hành thực tiễn đối với

hoạt động này.

- Qúa trình mở cửa thu hút FDI của nước ta được tiến hành chậm hơn so với

các nước trong khu vực do chính sách cấm vận, bao vây, cô lập Việt Nam của các

thế lực thù địch cho nên những kiến thức và kinh nghiệm thu hút, quản lý đối với

hoạt động này chưa nhiều. Đồng thời chiến tranh kéo dài đã để lại những hậu quả

nặng nền cho nền kinh tế. Bên cạnh đó, cơ chế kế hoạch hoá tập trung đã gây ra

Nguyễn Thuỳ Thương

45

Đầu tư 43A

Đề án môn học

những tác hại nhiều mặt trong hoạt động quản lý đặc biệt việc để lại nếp tư duy

quản lý lạc hậu, duy ý chí, trì trệ, quan liêu, mang nặng tính chất hành chính,

không chú ý vận dụng các qui luật khách quan đang ảnh hưởng nặng nề đến hoạt

động quản lý nhà nước. Nhà nước lúng túng, vấp váp trong quá trình hoạch định

chính sách, xây dựng pháp luật và tổ chức bộ máy thực hiện hoạt động quản lý nhà

nước đối với FDI trong điều kiện phát triển một nền kinh tế thị trường định hướng

XHCN được xem là hiệu quả đương nhiên của các quá trình trước đó.

- Công tác cải cách thể chế hành chính tiến hành chậm trong khi quá trình

chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hoá sang nền kinh tế thị trường đã hơn 10 năm

đòi hỏi thượng tầng kiến trúc phải thích hợp với hạ tầng kiến trúc. Khi nhiệm vụ

của các cơ quan quyền lực thay đổi nhất thiết phải có sự thay đổi về chức năng và

phương pháp điều hành của bộ máy quản lý nhằm thực hiện, thích ứng và đảm bảo

cho quá trình chuyển đổi từ thể chế kế hoạch hoá sang thể chế kinh tế thị trường

định hướng XHCN. Để đảm đương các chức năng và hoàn thành nhiệm vụ quản

lý nhà nước đối với nền kinh tế thị trường đòi hỏi phải có một chính quyền tài

năng và hiệu quả, có năng lực và thích ứng với các phương pháp điều hành của

nền kinh tế thị trường. Trong khi đó quá trình cải cách hành chính không theo kịp

với sự nghiệp đổi mới của nền kinh tế. Bộ máy quản lý nhà nước về kinh tế vẫn

còn ở tình trạng cồng kềnh, chồng chéo, chức năng không rõ ràng, nhiều người

không xứng với chức danh, không chịu trách nhiệm, thiếu kiến thức. Đây chính là

một trong những nguyên nhân làm cho hoạt động của các cơ quan quản lý nhà

nước kém hiệu quả, dẫn đến những thủ tục phức tạp, ruờm rà, gây sách nhiễu đối

với doanh nghiệp trong nước cũng như doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

- Sự khác biệt về điều kiện kinh tế - chính trị - xã hội so với các nước trong

khu vực như chế độ sở hữu, chế độ hoạt động của các loại hình doanh nghiệp

trong hợp tác đầu tư nước ngoài. ở Việt Nam tham gia liên doanh với nước ngoài

chủ yếu là doanh nghiệp nhà nước. Sự khác biệt này đòi hỏi sự sáng tạo trong

công tác quản lý nhưng năng lực và trình độ cán bộ quản lý còn hạn chế.

Khách quan

- Tác động của quá trình cạnh tranh quốc tế trong thu hút FDI của các nước

trong khu vực diễn ra gay gắt, đặc biệt là Trung Quốc và các nước ASIAN đã gây

ra những tác động lớn trong lĩnh vực điều chỉnh chính sách thu hút đầu tư của Việt

Nam theo hướng tương thích với các nước trong khu vực. Điều này gây ra tình

trạng các chính sách vừa mới ban hành ở Việt Nam đã lạc hậu và đòi hỏi phải có

điều chỉnh kịp thời.Khi Việt Nam điều chỉnh luật đầu tư nước ngoài tăng thời gian

liên doanh lên 70 năm thì Thái Lan đã chuyển sang cơ chế cho các nhà đầu tư

nước ngoài thuê đất vĩnh viễn. Trung Quốc còn có quyết định cho phép nhà đầu tư

đầu tư nước ngoài liên doanh trong trời gian 99 năm.

Nguyễn Thuỳ Thương

46

Đầu tư 43A

Đề án môn học

- Cuộc khủng hoảng tài chính - tiền tệ khu vực từ tháng 7/1997 gây đảo lộn

đột ngột và bất ngờ các quan hệ tài chính - tiền tệ giữa các nước trong khu vực.

Việc phá giá đồng loạt các đồng tiền của các nước trong khu vực Đông Nam Á,

những nước có tỉ lệ đầu tư cao nhất vào Việt Nam và tình trạng tài chính khó khăn

của các nhà đầu tư trong khu vực này đã làm hạn chế lớn đến lượng vốn đầu tư

váo Việt Nam .Các giải pháp để hạn chế khủng hoảng mà Việt Nam áp dụng như

thắt chặt quản lí ngoại tệ đối với cả doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp có

vốn đầu tư nước ngoài gây tình trạng lúng túng đối với các nhà đầu tư nước ngoài

trong lĩnh vực cân đối ngoại tệ .

Chương III: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO VAI TRÒ VÀ

HIỆU QUẢ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƯ

TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI TRONG THỜI GIAN TỚI .

I. Quan điểm và phương hướng nâng cao vai trò và hiệu quả

quản lý nhà nước đối với FDI

1. Quan điểm.

1.1.

Để tạo sức hấp dẫn của môi trường đầu tư ở Việt Nam cần đáp ứng

động lực của FDI là tỉ suất lợi nhuận của vốn đầu tư cao. Bởi vậy, quản lý nhà

nước cần tạo ra môi trường thuận lợi nhằm giảm chi phí sản xuất cho hoạt động

kinh doanh của nhà đầu tư để tăng năng lực cạnh tranh từ việc khai thác các yếu tố

lợi thế so sánh của Việt Nam. Động lực quan trọng nhất của FDI là sử dụng một

cách có hiệu quả nhất nguồn vốn của mình. Hiệu qủa đó được thể hiện ở tỷ suất lợi

nhuận của vốn đầu tư. Vì vậy, muốn gọi vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài, nước chủ

nhà cần tạo ra môi trường thuận lợi để kinh doanh có hiệu qủa, thu được tỉ suất lợi

nhuận cao hơn hoặc ít nhất phải bằng các nước trong khu vực. Trong xu thế tự do

hoá thương mại, mặt bằng giá cả thế giới như nhau, muốn có lãi nhà đầu tư phải

giảm chi phí sản xuất, giảm chi phí đầu vào. Sức cạnh tranh của môi trường đầu tư

nước chủ nhà chính là sức cạnh tranh của các yếu tố đầu vào là giá cả lao động rẻ

với trình độ cao, các dịch vụ hành chính với giá rẻ, nếu nguyên liệu nhập khẩu thì

thủ tục nhập khẩu thuận lợi, thuế giá trị gia tăng thấp. Để khuyến khích hơn nữa,

nhà nước có thể bảo hộ thị trường, sử dụng thuế thu nhập để điều tiết lợi ích...Khi

lựa chọn giải pháp bảo hộ thị trường phải tính toán kỹ đến lợi ích của nhà đầu tư,

lợi ích của các tầng lớp dân cư trong xã hội.

1.2.

Quản lí nhà nước phải tạo ra được cơ chế vừa phát huy sức mạnh của

FDI vừa chuyển hoá các lợi thế này thành sức mạnh nội sinh của các doanh nghiệp

và của nền kinh tế Việt Nam. Trên con đường tìm kiếm lợi nhuận, nhà đầu tư nước

ngoài sẽ chỉ thực hiện chuyển giao các công nghệ dễ chuẩn hoá, phổ thông, lạc

Nguyễn Thuỳ Thương

47

Đầu tư 43A

Đề án môn học

hậu. Để chuyển đổi công nghệ tiên tiến hơn, theo lý thuyết về khe hở công nghệ và

chu kỳ sống sản phẩm, để có thể độc quyền về sản xuất, về thị trường ở cả 3 giai

đoạn chu kì sống của sản phẩm, vấn đề đặt ra đối với công tác quản lý nhà nước và

quản lý doanh nghiệp của Việt Nam là sự lựa chọn loại công nghệ nào? đối với

ngành sản xuất nào? từ đối tượng đầu tư nào? giá cả bao nhiêu trong điều kiện bất

lợi là thiều vốn phải phụ thuộc vào nhà đầu tư nước ngoài? để thiệt hại về giá cả là

ít nhất, để dẫn tới làm chủ công nghệ.

1.3.

Quản lí nhà nước cần thiết kế được các thể chế kiểm soát và giảm khả

năng độc quyền của nhà đầu tư nước ngoài. Với sức mạnh độc quyền về công

nghệ về thị trường nguyên liệu, thị trường tiêu thụ sản phẩm và khả năng thay thế

các giao dịch thị trường bằng giao dịch nội bộ cho cả các sản phẩm đầu vào và đầu

ra của quá trình sản xuât. Thế mạnh này đem lại lợi ích rất lớn cho nhà đầu tư,

giúp Việt Nam tiếp cận với thị trường thế giới. Nhưng chính lợi thế này cũng gây

thiệt hại cho bên Việt Nam.

Với độc quyền về công nghệ, khi góp vốn dưới hình thức chuyển giao công

nghệ, nhà đầu tư có thể tính giá cao so với giát thị trường các thiết bị máy móc, vật

tư, phí bản quyền, phí tư vấn thiết kế dẫn đến sự thiệt hại cho bên Việt Nam về tỉ

lệ góp vốn cùng với tỉ lệ phân chia lợi nhuận trong suốt quá trình kinh doanh và

quyền tham gia quản lý.

Với thế mạnh thị trường, nhà đầu tư của công ty đa quốc gia có thể thực hiện

chiến lược tài chính áp dụng cho các công ty con ở các quốc gia như nghệ thuật

chuyển giá là giá chuyển nhượng hay giá thanh toán hàng hoá dịch vụ giữa hai

doanh nghiệp có mối quan hệ mật thiết với nhau nhằm thực hiện những mục tiêu

khác nhau. Vì vậy, việc định giá chuyền giao có thể nói là một nghệ thuật quản trị

kinh doanh nhằm xác định một mức giá "chuyển nhượng nội bộ" có thể cao hoặc

thấp hơn so với giá thị trường trong quan hệ mua bán "sòng phẳng" tuỳ theo mục

đích khác nhau.

1.4.

Để phát huy sức mạnh của FDI và hạn chế tác động tiêu cực của nó

cần nâng cao năng lực khu vực kinh tế trong nước. Nâng cao năng lực khu vực

kinh tế trong nước xét dưới góc độ quản lý nhà nước trước hết cần quán triệt quan

điểm các doanh nghiệp Việt Nam chỉ có được sức cạnh tranh khi nó được phát

triển trong một môi trường cạnh tranh bình đẳng với các doanh nghiệp có vốn đầu

tư nước ngoài bước đầu trên thị trường nội địa và tiến tới trên thị trường quốc tế

theo lịch trình mà Việt Nam đã cam kết tham gia trong khuôn khổ AFTA, trong

hiệp định thương mại Viêt-Mỹ và lịch trình cho việc chuẩn bị gia nhập WTO.

Chính quá trình cạnh tranh mới tạo ra động lực cho khu vực kinh tế trong nước

nâng cao khả năng hợp tác đầu tư, khai thác thế mạnh của FDI về công nghệ, về

Nguyễn Thuỳ Thương

48

Đầu tư 43A

Đề án môn học

quản lý và thị trường. Trên cơ sở đó cùng với sự nâng đỡ có trọng điểm của nhà

nước để dần từng bước chuyển hoá thế mạnh của FDI thành thế mạnh của các

doanh nghiệp trong nước.

2. Phương hướng.

2.1.

Nâng cao vai trò quản lý nhà nước với FDI một cách toàn diện cả vĩ

mô và vi mô.

Ở tầm vĩ mô, quản lý nhà nước được nâng cao thông qua khả năng vận dụng

các công cụ điều hành kinh tế vĩ mô tạo môi trường đầu tư có hiệu quả cho hoạt

động FDI. Đó là các công cụ nhu tỳ giá hối đoái, lãi suất, phát triển hệ thống ngân

hàng, tạo sự lành mạnh cho thị trường lao động, thị trường vốn, thị trường tiền tê

và thị trường hàng hoá. Đây là những yếu tố liên quan mật thiết đến hoạt động có

hiệu qủa của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

ở tầm vi mô, tính toàn diện và đòng bộ của hoạt động quản lý nhà nước được

thể hiện ở khả năng hoàn thiện cơ chế quản lý và các thủ tục để điều hành công tác

quản lý từ khâu vận động đầu tư hình thành dự án, thẩm định cấp giấy phép, triển

khai dự án và quản lý khi dự án đi vào hoạt động trên tinh thần tạo điều kiện thuận

lợi nhất cho hoạt động đầu tư vào kinh doanh của các nhà đầu tư nước ngoài nhằm

phát huy tính chủ động, sáng tạo, thế mạnh của FDI và hạn chế tới mức thấp nhất

các tiêu cực của nó.

2.2.

Thường xuyên quán triệt nguyên tắc hai bên cùng có lợi, xử lý thoả

đáng mối quan hệ về lợi ích giữa bên nuớc ngoài và bên Việt Nam .

Quản lý nhà nước với hoạt động FDI vừa đảm bảo thực hiện được mục tiêu

kinh tế-xã hội đặt ra, vừa đảm bảo lợi ích của nhà đầu tư nước ngoài trên cơ sở tôn

trọng độc lập chủ quyền dân tộc và pháp luật Việt Nam.

Lợi ích của nhà đầu tư nước ngoài được đảm bảo trên cơ sở hoạt động kinh

doanh có lãi, còn lợi ích của Việt Nam được thể hiện thông quả hiệu quả kinh tế-

xã hội khi sử dụng vốn nước ngoài. hiệu qủa sử dụng vốn nước ngoài đối với một

quốc gia tiếp nhân vốn đầu tư không chỉ được đánh giá ở tốc độ tăng trưởng của

nền kinh tế mà còn phải được đánh giá ở chỉ tiêu tăng hiệu quả của giá trị thu nhập

quốc dân

( GNP) và GNP/người.

2.3.

Nâng cao vai trò quản lí nhà nước được thể hiện thông qua đổi mới

phương pháp hoạch định chính sách, xây dựng pháp luật theo nguyên tắc đảm bảo

tính thống nhất, ổn định, tạo điều kiện thuận lợi hơn, định hướng lâu dài và ngày

càng phù hợp với luật pháp và thông lệ quốc tế.

Việc hoạch định chính sách pháp luật áp dụng đối với FDI là khâu quan trọng

trong hoạt động quản lý nhà nước đối với khu vực này. Các chính sách và quy

Nguyễn Thuỳ Thương

49

Đầu tư 43A

Đề án môn học

định của pháp luật là cơ sở hình thành nề nếp làm ăn và phương thức kinh doanh

của nhà đầu tư bản thân hoạt động kinh doanh là hoạt động có tính dài hạn. Đây là

nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả của hoạt động đầu tư. Chính vì vậy, chính sách

và pháp luật điều chỉnh hoạt động kinh doanh cũng phải đảm bảo tính thống nhất,

ổn định và đảm bảo tính lâu dài, nếu không sẽ phá vỡ toàn bộ kế hoạch sản xuất

kinh doanh của nhà đầu tư. Mặt khác, hoạch định chính sách pháp luật đối với FDI

cần tuân theo những thông lệ và tiêu chuẩn của luật pháp quốc tế, nhất là những

yêu cầu về hội nhập khu vực và toàn cầu làm định hướng lâu dài cho công tác

hoạch định chính sách pháp luật.

2.4.

Tiếp tục cải cách thủ tục hành chính.

Việc cải cách thủ tục hành chính theo hướng đơn giản hoá là điều kiện tiên

quyết cho việc nâng cao hiệu quả quản lí nhà nước đối với hoạt động FDI. Chính

các thủ tục hành chính phiền hà phức tạp, rắc rối trong thời gian qua vừa gây

nhiều ách tắc và cản trở đối với hoạt động của các doanh nghiệp có vốn đầu tư

nước ngoài. Phương hướng cải cách thủ tục hành chính thể hiện ở việc đơn giản

hoá các bộ phận trong bộ máy quản lí theo hướng tinh gọn, thực hiện chế độ hành

chính theo nguyên tắc "một nửa", bớt các đầu mối trung gian. Đảm bảo phối hợp

thống nhất giữa các cơ quan quản lí nhà nước từ trung ương đến địa phương và

các cơ quan quản lí ngành, quản lí các hoạt động kinh doanh trong và ngoài nước

của các doanh nghiệp. Nâng cao trách nhiệm của đội ngũ cán bộ quản lí, tránh tình

trạng gây sách nhiễu đối với các nhà đầu tư nước ngoài khi giải quyết các thủ tục

hành chính.

Quan điểm này thể hiện bằng trách nhiệm và quyền lợi của cơ quan quản lí

nhà nước,được quy định rõ ràng, đưqợc thực hiện công khai, dân chủ.

2.5.

Đổi mới công tác kiểm tra thanh tra giám sát.

Công tác kiểm tra, thanh tra, giám sát hoạt động của các doanh nghiệp có vốn

đầu tư nước ngoài đóng một vai trò quan trọng trong việc nâng cao hiệu lực quản

lý của nhà nước. Hoạt động kiểm tra, giám sát phải gắn với mụcđích hỗ trợ và tạo

điều kiện cho các doanh nghiệp hoạt động có hiệu quả theo qui định của pháp luật.

Do đó, hoạt động kiểm tra, thanh tra và giám sát phải được đổi mới phương thức

hoạt động theo hướng gắn với việc hoàn thiện hệ thống pháp luật, chuyển từ hình

thức kiểm tra trực tiếp sang hình thức giám sát thông qua thiết lập hệ thống thông

tin và tăng cường phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước, nâng cao năng lực

của bộ máy quản lý. Hoạt động kiểm tra, thanh tra tránh tình trạng tuỳ tiện làm

giảm uy tín và hiệu lực của hoạt động kinh tế, của bộ máy nhà nước và gây tâm lý

e ngại từ phía các nhà đầu tư nước ngoài.

Nguyễn Thuỳ Thương

50

Đầu tư 43A

Đề án môn học

2.6.

Tạo môi trường quốc tế thuận lợi cho hoạt động của các doanh

nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

Hoạt động quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài

gắn liền với việc mở rộng phạm vi hoạt động của các doanh nghiệp không chỉ

trong nước mà còn cả nước ngoài. Do đó, việc chính phủ mở rộng quan hệ quốc tế

trên cơ sở tôn trọng việc phê chuẩn các hiệp định quốc tế về đầu tư, thương mại và

dịch vụ bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ, bảo hộ đầu tư trong khu vực và toàn cầu, kí

kết các hiệp định song phương, phát triển các hoạt động xúc tiến đầu tư và thương

mại có ý nghĩa cực kỳ quan trọng trong việc khai thác có hiệu quả các nguồn lực

bên ngoài phục vụ cho sự phát triển của doanh nghiệp. Đây là một trong những

điều kiện quan trọng phục vụ cho việc mở rộng hoạt động kinh doanh của doanh

nghiệp, tạo phạm vi hoạt động rộng hơn cho doanh nghiệp và phát huy hiệu quả

hơn tác động của các công cụ quản lý nhà nước đối với doanh nghiệp có vốn đầu

tư nước ngoài.

II.

Giải pháp nâng cao vai trò và hiệu quả quản lý nhà nước

đối với FDI

1. Đề ra các biện pháp thu hút đầu tư nước ngoài hợp lý.

Để tạo được môi trường thực sự hấp dẫn các nhà đầu tư nước ngoài, nước chủ

nhà không chỉ có chính sách đầu tư hợp lý với nhiều ưu đãi mà còn phải biét

quảng cáo cơ hội đầu tư của mình và tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động đàu

tư của các nhà đầu tư nước ngoài. Những mục tiêu này đạt được nhờ vào các biện

pháp cơ bản thu hút đầu tư nước ngoài của nước chủ nhà như: xúc tiến đầu tư, phát

triển cơ sở hạ tầng; xây dựng khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao.

1.1.

Cải thiện môi trường đầu tư

Cần phải tiếp tục cải thiện mạnh mẽ môi trường đầu tư và kinh doanh. Hiện

nay độ hấp dẫn của môi trường kinh doanh và đầu tư của Việt Nam như phân tích

cho thấy không phải là hơn, hoặc đúng hơn là chưa bằng các nước trong khu vực,

do đó nếu khong có những chính sách cải cách và cởi mở, tạo ra không gian tự do

hơn cho các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài hoạt động, Việt Nam sẽ gặp

khó khăn trong cạnh tranh với các nước trong khu vực về thu hút đầu tư nước

ngoài. Môi trường đầu tư thuận lợi theo nghĩa rộng là tất cả những yếu tố dảm boả

ho hoạt động kinh doanh sinh lời với những phí tổn phi kinh tế ở mức tối thiểu.

Môi trường này không chỉ bao gồm những yếu tố ngắn hạn như những khuyến

khích do Chính phủ đưa ra mà còn gồm những yếu tố dài hạn như triển vọng phát

triển kinh tế, sự phát triển của thị trường các yế tố sản xuất kinh doanh, tính ổn

định và minh bạch của các chính csách và hệ thông pháp lý, hiệu lực về hiệu qủa

Nguyễn Thuỳ Thương

51

Đầu tư 43A

Đề án môn học

của bộ máy hành chính cũng như sự ổn định về chính trị và an toàn xã hội. Một

môi trường như vậy không thể hình thành trong chốc lát hoặc chỉ bằng những giải

pháp chính sách nhất thời, cục bộ mà là kết quả của một sự nỗ lực liên tục, thể

hiện trong đường lối cải cách nhất quán và kiên quyết.

1.2

Xúc tiến đầu tư

Để giới thiệu, quảng cáo cơ hội đầu tư với bên ngoài, nước chủ nhà thường tổ

chức các đoàn tham quan, khảo sát ở nước ngoài; tham gia, tổ chức các hội htảo

khoa học, diễn đàn đầu tư, kinh tế ở khu vực và quốc tế. Đồng thời, họ tích cực sử

dụng các phương tiện truyền thông, xây dựng mạng lưới các văn phòng đại diện ở

nước ngoài để cung caas các thông tin nhanh chóng và giúp đỡ kịp thời các nhà

đầu tư nước ngoài tìm hiểu cơ hội đầu tư ở nước mình. Ở Việt Nam, các hoạt động

xúc tiến đầu tư còn đơn điệu và ít chủ động.

1.3

Xây dựng cơ sở hạ tầng

Điều kiện phát triển cơ sở hạ tầng có ảnh hưởng quan trọng đến chi phí và rủi

ro của các hoạt động đầu tư. Vì vậy, nhiều nước đã chú trọng xây dựng hệ thống

giao thong và các dịch vụ cơ sở hạ tầng đủ tốt để đáp ứng yêu cầu của các nhà đầu

tư nước ngoài. Ở Việt Nam, công việc này thực hiện còn chậm và chủt yếu dựa

vào nguồn vốn ODA.

1.4

Xây dựng các khu chế xuất, khu công nghiệp, khu công nghệ cao.

Nhằm khuyến khích các nhà đầu tư nước ngoài đẩy mạnh xuất khẩu, từ những

năm 60, nhiều nước đã xây dựng những khu chế xuất với cơ sở hạ tầng, các dịch

vụ thuận lợi và nhiều ưu đãi hấp dẫn đặc biệt. Sau đó, do hạn chế của chững biện

pháp này và sự chuyển hướng phát triển sang nền kinh tế mở ở nhiều nước, các

khu công nghiệp và công nghệ cao phát triển nhanh chóng và tỏ ra rất hiệu quả

trong thu hút đầu tư nước ngoài. Đầu tư trong các khu vực này, các nhà đầu tư

khôngn hững được đáp ứng cơ sở hạ tầng kỹ thuật chuyên dụng, dịch vụ thuận

lợi,... mà sản phẩm của họ còn được tiêu thụ ở thị trường nội địa. Ở Việt Nam,

mặc dù hoạt đông còn kém hiệu quả những các khu công nghiệp, khu chế xuất đã

đóng vai trò quan trọng trong thu hút đầu tư nước ngoà

2. Cải cách hành chính và hoàn thiện hệ thống pháp luật về đầu tư nước

ngoài.

2.1.

Đơn giản hoá các thủ tục hành chính.

Quản lý nhà nước đối với đầu tư trực tiếp nước ngoài có một vai trò và ý nghĩa

đặc biệt quan trọng đối với việc thu hút và sử dụng hiệu quả nguồn FDI. Xét trên

nhiều khía cạnh, quản lý Nhà nước về kinh tế nói chung và về hoạt động đầu tư

trực tiếp nước ngoài nói riêng thuộc về môi trường đầu tư theo nghĩa rộng. Tuy

Nguyễn Thuỳ Thương

52

Đầu tư 43A

Đề án môn học

nhiên, lĩnh vực này cũng có vai trò riêng của nó, vì vậy chúng tôi muốn tách ra

thành một đề mục riêng. Khi nói đến môi trường đầu tư nói chung, chúng ta hàm ý

những yếu tố khách quan, còn khi nhấn mạnh đến quản lý Nhà nước là muốn nhấn

mạnh đến yếu tố chủ quan.

Tác động của quản lý nhà nước đối với hoạt động FDI được quy định bởi mức

độ can thiệp của Nhà nước vào các hoạt động này. Mỗi quốc gia có đường lối và

chiến lược phát triển kinh tế riêng, do đó có những quy chế quản lý riêng đối với

hoạt động đầu tư trực nước ngoài. Song, trong điều kiện khu vực hoá và toàn cầu

hoá, các quy chế này phải tiến đến những chuẩn mực chung, và hơn nữa mang tính

cạnh tranh so với các nước khác. Như vậy, quan điểm chỉ đạo trong việc đổi mới

quản lý nhà nứoc về hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài là đơn giản hoá, thuận

lợi hoá và tự do hoá. Kết quả điều tra cũng như các tài liệu hiện có và những quan

sát thực tế cho thấy chúng ta còn rất nhiều việc cần phải làm trong lĩnh vực này.

Trước hết, cần tiếp tục đơn giản hoá thủ tục đăng ký đầu tư, ở những lĩnh vực

mà luật pháp không cấm. Nghĩa là nhà nước chủ yếu xác định những lĩnh vực

không cần hoặc hạn chế đầu tư nước ngoài, còn lại thì các nhà đầu tư nước ngoài

và đầu tư trong nước được hưởng những qui định như nhau.

Phân định rõ và xoá bỏ những chồng chéo về quản lý nhà nước đối với hoạt

động của các doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài, chủ yếu là giữa bộ

kế hoạch - đầu tư, chính quyền cấp tỉnh, thành phố thuộc trung ương và ban quản

lí các KCX - KCN.

2.2.

Hoàn thiện hệ thống pháp luật

Xây dựng hệ thống luật pháp và các chính sách cóliên quan đén hoạt động của

đảu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam một các đồng bộ, đảm bảo tính rõ ràng,

nhất quán, dễ hiểu, dễ thực hiện đối với tất cả các nhà đầu tư.

Hiện nay chúng ta đã có "Luật đầu tư nước ngoài", " Luật Khuyến khích đầu

tư trong nước" nhưng chúng ta chưa có Luật cạnh tranh, Luật chống bán phá gia...

nên mức độ điều chỉnh của pháp luật còn có sự khác nhau giữa các loại hình

donahh nghiệp, nhiều khi còn có sự phân biệt và thiếu nhất quán trong các qui

định về quyền lợi và nghĩa vụ giữa các doanh nghiệp trong nước với các doanh

nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Không những thế, tính ổn định của luật pháp,

chính sách của ta chưa cao. Trong nhiều trường hợp, sự thay đổi đột ngột của luật

pháp và chính sách đã làm đỏ lộn phưong án kinh doanh của các nhà đầu tư. Hoặc

có nơi, có lực việc vận dụng luật pháp, chính sách thiều thống nhất, tuỳ tiện, có

khi lại tuỳ vào ý chí của người thi hành công vụ... Tiến hành cải cách, sửa chữa

những thiếu sót này,tức là chúng ta đã góp phần đáng kể vào việc làm thay đổi,

chuỷen biênt heo chuyển hướng tích cực của môi trường đầu tư. Và, tốc độ khắc

Nguyễn Thuỳ Thương

53

Đầu tư 43A

Đề án môn học

phục những tồn tại , thiếu sót và xây dựng đồng bộ hệ thống luật pháp khoa học,

hù hợ với đặc điểm, tình hình thực tiễn là một trong những yếu tố quyết định tốc

độ rút ngắn khoảng cách về độ háp dẫn của môi trường đầu tư giữa Việt Nam với

các nước trong khu vực và trên thế giới.

Trước mắt, khẩn trương ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành Nghị định

24/CP để Luật Đầu tư nước ngoài mới bổ sung, sửa đổi được áp dụng thống nhất,

các quy định mới của luật có điều kiện đi vào và phát huy hiệu quả trong cuộc

sống, thể hiện sự cởi mở, thông thoáng thực sự về môi trường đầu tư của Việt

Nam.

Tiếp tục nghiên cứu và sớm cho sửa đổi một số chính ách nhằm tạo thêm điều

kiện thuận lợi cho hoạt động của các donah nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

Chẳng hạn, sửa dổi bố sung một số chính sách có liên quan đén quyền sử dụng đất,

về giải phóng mặt bằng, cần ngừng việc các doanh nghiệp Việt Nam dùng quyền

sử dụng đất để góp vốn trong liên doanh, từng bước thực hiện chế độ Nhà nước

cho các doanh nghiệp thuê đất (kể cả doanh nghiệp Nhà nước). Phát triển mạnh và

đồng bộ hệ thống thị trường vốn nhằm tạo ra các điều kiện để haafu hết các doanh

nghiệp có thể huy động vốn cho đầu tư một các thuận lợi, cũng như có thẻ tham

gia đàu vao mọi lĩnh vực mà Nhà nước không cấm.

Nguyễn Thuỳ Thương

54

Đầu tư 43A

Đề án môn học

3. Nâng cao năng lực của các cán bộ quản lý.

Tăng cường công tác đào tạo và đào tạo lại đội ngũ cán bộ quản lý doanh

nghiệp, công chức nhà nước, và công nhân kỹ thuật có trình đọ chuyên môn

nghiệp vụ, phương pháp hoạt động kinh tế đối ngoại, trình độ ngoại ngữ và tay

nghề kĩ thuật cao, đủ khả năng để đáp ứng tốt yêu cầu thu hút và quản lý hoạt

động của đầu tư trực tiếp nước ngoài.

Bất cứ lĩnh vực nào cũng vậy, yếu tố con người bao giờ cũng quyết định đến

mức độ thành công của hoạt động. Các dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài có mặt

tại Việt Nam đã hơn 13 năm nay. Khoảng rhời gian như vậy không phải là ngắn.

Và mặc dù chúng ta vẫn luôn ý thức được rằng những người trực tiếp tham gia các

hoạt động có liên quan đến đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam đều bao gồm

cả những người hoạch định chính sách, những người vận dụng pháp luật, những

người lao động của Việt Nam, đứng ra bảo vệ quyền lợi của Việt Nam... nhưng vì

tồn tại trong mối quan hệ vủa nhièu công việc cùng phải triển khai đồng thời ở

thời kỳ của bước chuyển biến đặc biệt về nhiều mặt nên chúng ta chưa có điều

kiện, chưa dành sự chú ý cho việc tuyển chọn, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công

nhân... một cách cơ bản và chuyên sâu cho hoạt động của các doanh nghiệp có

vốn đầu tư nước ngoài.

Để hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài có hiệu quả, đạt được mục tiêu đề ra,

vấn đề quan trọng là chúng ta không thể không có kế hoạch, quy hoạch đào tạo

càn bộ, công nhân kỹ thuật để vừa đáp ứng kịp thời cho nhu cầu trước mắt, vừa

chuẩn bị một cách cơ bản và lâu dài cho loại hoạt động này.

trước mắt, Nhà nước cần sớm có những quy định về những điều kiện phải có

đối với cán bộ Việt Nam tham gia hội đồng quản trị và quản lý các doanh nghiệp

liên doanh, quy định cụ thể tiêu chuẩn chuyên môn, nghiệp vụ và chính trị. Trách

nhiệm nghĩa vụ và quyền lợi của những người làm việc trong các doanh nghiệp có

vốn đàu tư nước ngoài.

Thể chế hoá các lợi ích tinh thần của người lao động Việt Nam, cũng như

phương thức hoạt động của các tổ chức Đảng, Đoàn thể trong các doanh nghiệp có

vốn đầu tư nước ngoài theo hướng tăng cường hiệu lực của các tổ chức, thúc đẩy

sản xuất kinh doanh phát triển, tạo quan hệ lành mạnh giữa các bên đối tác, và bảo

vệ lợi ích chính đáng của các bên.

III.

Một số kiến nghị với nhà nước nhằm nâng cao hiệu quả

quản lý FDI.

Nhiệm vụ cấp bách hiện nay là phải luôn giữ vững kỷ cương pháp luật, thực

hiện nhất quán các chính sách để tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư

Nguyễn Thuỳ Thương

55

Đầu tư 43A

Đề án môn học

trong nước và nước ngoài. Trước mắt, Chính phủ cần rà soát và sửa đổi các quy

định và trình tự hình thành, thẩm định, phê duyệt dự án (kể cả nội dung, quy trình,

thành phần hội đồng thẩm định), trong đó đặc biệt lưu ý và xem xét lại thủ tục cấp

đất, xây dựng, thuế... theo hướng đơn giản hoá về hành chính, chặt chẽ về luật

pháp, rút ngắn thủ tục thời gian gắn với việc tăng hiệu quả về kinh tế-xã hội. Chỉ

có quyết tâm cải cách theo hướng này, chúng ta mới có thể giành lại các ưu thế và

cạnh tranh được với các nước trong khu vục dể thu hút vốn nước ngoài phục vụ

cho mục tiêu phát triển nhanh, bền vững của đất nước.

Để thực sự phục vụ cho mục tiêu chuyên dịch cơ cấu kinh tế, hướng mạnh về

xuất khẩu. Cần có những chính sách ưu tiên, ưu đãi đối với các dự án đầu tư vào

các lĩnh vực và địa bàn có điều kiện ưu tiên phát triển, phù hợp với quy hoạch và

nhu cầu của nước ta. Mặt khác, cần dứt khoát thống nhất về các chủ trương đầu tư

nước ngoài, để phù hợp với các mục tiêu chung của cả nước, xây dựng chiến lược

quy hoạch cơ cấu phải do Chính phủ trung ương lãnh đạo điều hành, dù thực hiện

việc phân cấp, phân quyền, nhưng vẫn phải đảm bảo mục địch đại cục của chiến

lựoc phát triển quốc gia, chấm dứt hẳn tình trạng cát cứ, phân tán, địa phương, có

lúc tuỳ tiện chấp nhận hay không chấp nhận việc xây dựng các xí nghiệp được đầu

tư trên địa bàn mình.

Để cải thiện môi truờng đàu tư hơn nữa, cần phải thực hiện "thông thoáng"

các quy định về xuất nhập cảnh, cư trú, đi lại của người nước ngoài ở Việt Nam

theo đúng công pháp quốc tế mà vẫn bảo đảm các quy định về an ninh- trật tự an

toàn của xã hội Việt Nam: cải thiện sớm các điều kiện ăn ở, vui chơi, giải trí, học

hành cho họ và con em họ, nâng cao và hoà đồng các điều kiện xã hội Việt Nam

với các nước khác.

Vấn đề nổi cộm, chậm chuyển biến nhất vẫn là việc tinh giản bộ máy quản lý,

đơn giản hoá hệ thống thực hiện các thủ tục hành chính. Điều này không chỉ là

những thủ tục liên quan đến việc cấp phép đầu tư nhu các loại giấy tờ và thời gian

xét duyệt mà bên cạnh đó là cả một hệ thống cac thủ tục liên quan đến thuê đất,

thủ tục xuất nhập khẩu, thủ tục về thuế, hải quan... là những vấn đề mà nhà đầu tư

nước ngoài sẽ phải gặp khu truển khai thực hiện dự án đã được cấp phép. Việc

thanh tra, kiểm tra của các cơ quan Nhà nước đối với doanh nghiệp phải theo dúng

chức năng, đúng thẩm quyền, đúng trình tự và đúng pháp luật.

Theo hướng "xoá dần chức năng chủ quản của bộ, ngành và địa phương đối

với các đơn vị sản xuất kinh doanh", quán triệt cơ chế " một cửa, một dấu", thực

hiện nghiêm túc tinh thần quản lý văn minh hiện đại đối với các xí nghiệp có

vốn đầu tư nước ngoài, sử dụng một quy chế thống nhất để phát huy vai trò quản

lý Nhà nước của các cơ quan chức năng, khắc phục một số biểu hiện của tệ chồng

chéo, phân tán và kém hiệu lực còn tồn tại hiện nay.

Nguyễn Thuỳ Thương

56

Đầu tư 43A

Đề án môn học

Cần phải kiên quyêt loại bỏ những ràng buộc bởi quan niệm cũ, sự quan liêu

của bộ máy điều hành vi mô. Sự nửa vời, chắp vá sẽ làm mất cơ hội phát triển, và

sau nữa là khiến Chính phủ thụ động chạy theo giải quyết những đòi hỏi cục bộ từ

phía các doanh nghiệp.

C. KẾT LUẬN

Qua nghiên cứu về lí luận và thực tiễn ở trên chúng ta một lần nữa có thể

khẳng định được vai trò quan trọng của quản lí nhà nước đối với nền kinh tế nói

chung đối với hoạt động đầu tư cũng như hoạt động đầu tư trực tiếp nước ngoài

nói riêng. Những thành công trong việc thu hút vốn FDI đạt được trong những

năm gần đây ngoài sự nỗ lực rất lớn của các doanh nghiệp , một sự đóng góp

không thể phủ nhận đó là vai trò của quản lí nhà nước.

Các cơ quan quản lí nhà nước đã nhận thức rõ tầm quan trọng cuả mình. Vì thế

họ đã cố gắng phát huy và nâng cao hơn nữa vai trò quản lí, đưa hoạt động đầu tư

trực tiếp nước ngoài đạt được những thành công đáng kể. Tuy nhiên , do những

nguyên nhân chủ quan cũng như khách quan , hoạt động quản lí nhà nước vẫn còn

nhiều tồn tại cần khắc phục .

Trong thời gian gần đây , khi quan hệ mở cửa kinh tế quốc tế của Việt Nam

ngày càng mở rộng , đặc biệt sau hội nghị thượng đỉnh Á- Âu (ASEM 50 , khi

Việt Nam gia nhập các tổ chức quốc tế như ASEAN, APEC, hội nhập AFTA và

sắp tới là WTO , chúng ta hi vọng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào ngày càng

tăng lên . Để phát huy hiệu quả nguồn vốn đó , việc nâng cao hơn nữa vai trò quản

lí nhà nước là rất quan trọng .

Trong đề án này , em xin nêu ra một vài kiến nghị nhằm nâng cao hơn nữa vai

trò quản lí nhà nước đối với hoạt động FDI . Em hi vọng với sự quản lí của mình ,

nhà nước sẽ làm cho nền kinh tế phát triển nhanh và mạnh hơn nữa.