<!-- /* Style Definitions */ p.MsoNormal, li.MsoNormal, div.MsoNormal {mso-style-parent:""; margin:0in; margin-bottom:.0001pt; mso-pagination:widow-orphan; font-size:12.0pt; font-family:"Times New Roman"; mso-fareast-font-family:"Times New Roman";} @page Section1 {size:8.5in 11.0in; margin:1.0in 1.25in 1.0in 1.25in; mso-header-margin:.5in; mso-footer-margin:.5in; mso-paper-source:0;} div.Section1 {page:Section1;} -->

Phân tích hình tượng cây xà nu trong tác phẩm “Rừng xà nu” của nhà văn Nguyễn Trung Thành.

NTT là một nhà văn có sự gắn bó mật thiết với Tây Nguyên qua hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ. Qua hai cuộc kháng chiến cùng vào sinh ra tử với người dân nơi đây đã cung cấp cho NTT những vốn hiểu biết phong phú và tình yêu sâu sắc với mảnh đất âm vang rộn tiếng cồng chiêng mùa lễ hội, nơi có những con người trung dũng, kiên cường. Nếu trong kháng chiến chống P, NTT- bút danh Nguyên Ngọc- nổi tiếng với “ Đất nước đứng lên” thì trong những năm kháng chiến chống Mĩ, đặc biệt là những năm 1965 khi cuộc kháng chiến của người dân miền Nam đang diễn ra gay go ác liệt thì NTT cho ra mắt người đọc RXN. RXN là một thiên anh hung ca đậm chất sử thi và cảm hứng lãng mạn ca ngợi con người anh hung cách mạng trong cuộc chiến đấu kiên cường bất khuất của nhân dân Tây Nguyên chống Mĩ NGụy. Bên cạnh hình tượng con người, XN cũng là một sáng tạo nghệ thuật đặc sắc của nhà văn NTT, một hình tượng vừa có  ý nghĩa cụ thể, vừa có ý nghĩa tượng trưng sâu sắc giúp nv thể hiện tư tưởng chủ đề của tác phẩm.

NTT đã nói về cây xà nu với những lời đắm say ngưỡng mộ:” Tôi yêu say mê cxn, ấy là một cây hùng vĩ và cao thượng, man dại và trong sạch. Mỗi cây cao vút, vạm vỡ ứ nhựa. Tán lá vừa thanh nhã, vừa rắn rỏi, mênh mông tưởng như đã sống từ ngàn đời, còn sống đến ngàn đời sau.” Với kết cấu vòng tròn của tác phẩm, hình ảnh “những đồi xà nu… rừng xà nu nối tiếp đến tận chân trời đã gợi cảm giác về một thiên nhiên bao la phóng khoáng, đã đưua đến ấn tượng về những sức mạnh thiên nhiên lớn lao, nguyên sơ, thuần khiết, cũng đem đến cảm nhận về sự trường tồn, vô hạn, vĩnh hằng của sự sống.

Hình ảnh cây xn được vẽ, được chạm khắc bằng những nét tạo hình đầy ấn tượng từ ngọn xn “hình nhọn mũi tên lao thẳng lên bầu trời” cho tới cả cánh rừng xà nu như một thân thể cường tráng” ưỡn tấm ngực lớn của mình ra che chở cho làng”. Với những ngôn từ đặc sắc và giàu chất tạo hình, biểu cảm, người đọc cảm nhận thấy rừng xà nu được nhà văn say đắm phả vào hương “thơm ngào ngạt… thơm mỡ màng” được soi chiếu trong “ long lanh nắng hè gay gắt”, được dát lên “ long lánh vô số hạt bụi vàng từ nhựa cây bay ra”, những hương thơm, màu sắc nồng nàn, lộng lẫy và tràn đầy sức sống. Vừa được chạm khắc trong những hình khối mênh mông, vừa được đặc tả trong những chi tiết tinh tế, được cảm nhận đồng thời bằng cả thị giác, khứu giác, xúc giác, xn đã hiện lên với cả hình sắc, hương thơn, ánh sáng và hơi nóng nồng nàn. Những câu văn miêu tả vừa đẹp đẽ vừa mê đắm, thể hiện tình yêu và niềm tự hào ngây ngất khi được chiêm ngưỡng vẻ đẹp của thiên nhiên đất nước. Những đồi xn, rxn thực sự là một thiên nhiên thơ mộng và hùng vĩ, làm nền cho hình ảnh con người xuất hiện, cũng đồng thời đem đến chất thơ và sắc thái lãng mạn đặc biệt cho truyện ngắn.

CXN được miêu tả trong một bối cảnh cụ thể, đó là những cánh rừng xà nu trong chiến tranh, trong tầm đại bác của đồn giặc, những cánh rừng chịu một số phận đau thưởng bởi sự tàn phá khốc liệt của bom đạn chiến tranh.

Truyện ngắn bắt đầu bằng những câu văn gợi ra không khí ác liệt của chiến tranh:” Làng ở trong tầm đại bác… ngày nào cũng bị bắn hai lần… hầu hết đạn đại bác đều rơi vào những ngọn đồi xà nu”. Như vậy là cả làng và xà nu đều là đối tượng hủy diệt trực tiếp và tàn bạo của bom đạn kẻ thù, sự sống đẹp đẽ, an lành, bình dị đang bị đặt trong tư thế đối mặt với sự hủy diệt phi lí, phi nhân tính, với những cái chết phi tự nhiên; sự sinh tồn vĩ đại, đẹp đẽ của cả thiên nhiên đang đứng trước mối đe dọa của sự diệt vong.

Sự tàn phá mang tính hủy diệt của bom đạn kẻ thù đã khiến” cả cánh rừng xà nu không cây nào không bị thương”. Cấu trúc câu phủ định đã tạo ra ấn tượng về tính chất tuyệt đối làm tăng thêm sự tàn khốc đau thương; cách diễn đạt mang sắc thái nhân hóa về cả một khu rừng “bị thương” khiến câu văn trần thuật không còn giữ sắc thái khách quan như nói về một rừng cây vô tri mà thấm thía nỗi niềm đau đớn cho từng sinh thể sống.

Nỗi đau đã được miêu tả trong nhiều mức độ và sắc thái: khi là sự xót xa cho những cây non tựa những sinh linh thơ trẻ chưa đủ sức mạnh chống đỡ, những vết thương trên mình cây “ nhựa còn trong, chất dầu còn loãng, vết thương không lành được, cứ loét mãi ra, năm mười hôm thì cây chết”. Khi lại là cái đau dữ dội của những cây trưởng thành như những con người đang tuổi thanh xuân, những cây xà nu bị đạn giặc “chặt đứt ngang nửa thân mình, đổ ào ào như một trận bão”. Không chỉ được miêu tả ở bề rộng với những đau thương lớn lao của toàn cảnh khu từng xà nu, nó còn đưa ống kính vào cận cảnh của những “vết thương chóng lành” trên thân cây xà nu cường tráng, hay xót xa trước những vết thương nhức nhối trên mình cây:” Nhựa ứa ra tràn trề, thơm ngào ngạt, long lanh nắng hè gay gắt, rồi dần dần bầm lại, đen và đặc quyện thành từng cục máu lớn”. CXN đã được miêu tả trong cả vẻ đẹp và nỗi đau, đã trở thành những sinh thể sống vừa đẹp đẽ, quí giá, vừa bất hạnh đau thương, cũng vì thế mà làm dấy lên cảm giác đau đớn, xót thương và căm hận.

Hình tượng xn không chỉ đem đến nỗi xót xa cho một thiên nhiên thơ mộng hùng vĩ bị tàn phá trong chiến tranh mà thông qua sắc thái nhân hóa, nhà văn còn gợi những liên tưởng tới nỗi đau thương của dân làng XM, nỗi đau thương của một thời dân tộc ta phải chịu đựng. Cũng như RXN “hàng vạn cây không cây nào không bị thương”, trong làng XM, hầu như không nhà nào không có người thân bị kẻ thù đàn áp dã man. Nếu như cây xà nu đổ ào ào như một trận bão bởi đạn đại bác của kẻ thù thì trong làng XM, khi giặc đến lùng sục, bắt bớ, “tiếng kêu khóc dậy cả làng”, cũng như cả cánh rừng xà nu từ cây con cho tới cây trưởng thành đều bị thương bởi đạn đại bác thì nỗi đau thương trong chiến tranh của dân làng xm cũng không trừ một ai, tất cả đều là nạn nhân đau đớn của chiến tranh khi dân làng từ người già, thanh niên, phụ nữ cho tới nhũng đứa trẻ… người chết, người bị chặt đầu, người bị tù đày, tra tấn… Những vết thương trên mình cây xà nu cũng không thể không gợi liên tưởng tới những vết chem. Trên lưng Tnu và nhất là những vết thương đau đớn trên cả hai bàn tay anh khi bị kẻ thù quấn giẻ tẩm dầu xà nu đốt cháy.

Qua hình tương đau thương của những cánh rừng xà nu bị tàn phá, NTT đã khắc họa sâu đậm nỗi xót xa cho thiên nhiên và cuộc sống con người trên mọi miền đất nước, nỗi căm giận với kẻ thù tàn bạo khi sự sống tươi đẹp và an lành bị hủy diệt đau đớn trong khói lửa chiến tranh.

Tuy nhiên cảm hứng chủ đạp của những trang viết say mê về rừng xà nu không phải là cảm hứng thương đau. Bao trùm lên toàn bộ tác phẩm là cảm hứng về một sự sống kiên cường, hiên ngang, mạnh mẽ tồn tại ngay dưới tầm đại bác, một sức sống vượt lên trên mọi sự hủy diệt tàn bạo của bom đạn kẻ thù.

Sức sống mạnh mẽ kiên cường của xà nu được miêu tả trước hết trong ý nghĩa cụ thể về một loài cây khao khát sống, háo hức vươn lên tiếp nhận ánh sáng của bầu trời cao rộng mênh mông với một sức mạnh không gì ngăn cản nổi:” Trong rừng ít có loài cây nào sinh sôi nảy nở khỏe như vậy… Cũng ít có loài cây nào ham ánh sáng mặt trời đến thế. Nó phóng lên rất nhanh để tiếp lấy ánh nắng.” Những đặc điểm này của xà nu đã gợi ra cho người đọc liên tưởng về tâm hồn và tính cách sống phóng khoáng của những người dân Tây nguyên yêu tự do, không cam chịu sống cảh chật hẹp, tù túng, không chấp nhận cuộc sống nhẫn nhục, tối tăm.

Từ thực tế về sức sống, sức sinh trưởng và phát triển kì diệu của cây xà nu khi “ cạnh một cây xà nu ngã gục đã có bốn, năm cây con mọc lên, ngọn xanh rờn”, nhà văn đã hướng người đọc tới những tầng nghĩa tượng trưng sâu sắc khi đặt xà nu trong lời khẳng định đầy tự hào của già làng:” Không có cây gì mạnh bằng cây xà nu đất ta. Cây mẹ ngã cây con mọc lên”. Trong đoạn kết tác giả lại miêu tả hình ảnh vô số những cây con mọc lên quanh những cây xà nu mới bị đại bác đánh ngã…- đó là một loạt các hình ảnh có giá trị mở ra những suy tư sâu sắc về sức sống bất diệt phi thường của cả xà nu và con người trong chiến tranh.

Sức sống kì diệu của xà nu gợi sự nối tiếp kiên cường của các thế hệ người XM đi làm CM. Bao nhiêu năm dân làng xô man nuôi giấu cán bộ, lúc đầu thanh niên đi, giặc bắt và treo cổ anh Xút. Sau người già thay thanh niên, giặc lại bắt và giết bà Nhan, chặt đầu, cột tóc treo đầu súng. Đến lũ trẻ như Tnu, Mai lại thay người lớn tiếp tục đi nuôi giấu cán bộ bởi một niềm tin sâu sắc như lời dạy của già làng” cán bộ là Đảng, Đảng còn, núi nước này còn”. Tới khi anh Q hi sinh, T lại thay anh đi làm lãnh đạo dân làng làm cm, sau này, khi M bị giặt giết, T đi bộ đội giải phóng, Dít lại tiếp bước anh chị trở thành một Bí thư kiêm Chính trị viên Xã đội. T cũng nhận thấy sự trưởng thành của D:” Con bé ấy vững hơn cả chị nó”. Tiếp bước T,M,D… sau này sẽ là thế hệ của bé Heng- ngày T ở nhà, nó mới đứng ngang bụng anh, ba năm sau, khi T về thăm làng, nó đã đeo được khẩu súng trường, lầm lì, nhanh nhẹn như một chàng trai Tây Nguyên đích thực.

Hình ảnh ‘những cây con mới nhú… hình nhọn mũi tên… nhọn hoắt như những mũi tên” đã gợi những suy ngẫm sâu xa không chỉ về sức sống mà còn là sức chiến đấu, là sức mạnh chống trả bất khuất của xà nu, của những con người tây nguyên trước những thế lực độc ác, bạo tàn. Trước sự hủy diệt của bom đạn kẻ thù, sự khủng bố tàn bạo của lính Ngụy, cả xà nu và dân làng xm đều không chỉ duy trì cho mình sự sống, sự tồn tại mà còn kiên cường mài sắc ý chí, kiên cường chiến đấu, tiêu diệt kẻ thù.

Hình ảnh “những đồi xn… rừng xà nu nối tiếp nhau chạy đến tận chân trời “ còn gợi ra những cảm nhận sâu sắc: cuộc nổi dậy ủa dân làng XM, của người dân tây nguyên không còn đơn độc, cũng không phải là một hiện tượng tự phát đơn lẻ, cuộc nổi dạy ấy đã lan rộng và hòa chung vs phong trào đồng khởi của nhân dân miền Nam những năm đầu thập kỷ 60, hòa chung với cuộc chiến đấu oanh liệt của nhân dân VN chống Mĩ và tay sai.

Sức sống kỳ diệu của xà nu trước sự tàn phá khốc liệt của bom đạn kẻ thù, NTT đã cho thấy tác phẩm của ông thực chất là một khúc tráng ca tha thiết, hào hùng hướng về sự sống, ngợi ca sự sống đẹp nồng nàn bất khuất. Ấn tượng về một màu xanh bất diệt của xà nu từ đây đến cuối tác phẩm đã gieo vào lòng người đọc niềm say mê và ngưỡng mộ, sự kính phục và tin yêu vào sức sống trường tồn mãnh liệt của thiên nhiên và con người trên Tổ quốc thân yêu.

Trong toàn bộ tr ngắn, xà nu luôn là một hình tượng thiên nhiên gắn bó mật thiết với con người. Cây xà nu từ đuốc, dầu, nhựa, khói lửa… cho tới cả rừng cây mênh mông đều luôn hiện diện trong cuộc sống sinh hoạt hang ngày và trong cả cuộc nổi dậy oanh liệt của dân làng XMan.

Ngọn lửa xà nu luôn rực đỏ, ấm nóng trong bếp người xm, là ngọn lửa duy trì sự sống cho dân làng, ngọn lửa làm mặt mũi bọn trẻ “lem luốc khói xà nu”, cũng ngọn lửa ấy đã cháy giần giật trong ngôi nhà Ưng cùng già làng, nơi dân làng lặng yên kính cẩn quây quần bên ngọn lửa xà nu, lắng nghe câu chuyện về T, về lịch sử làng Xm.

Trong bối cảnh khốc liệt của chiến tranh, xà nu càng gắn bó với con người khi cả làng xm và những cánh rừng xà nu đều là đối tượng hủy diệt trực tiếp của bom đạn kẻ thù, nhất là khi rừng xà nu ưỡn tấm ngực lớn của mình ra che chở cho làng.

Ngọn lửa xà nu trong bao đêm đã soi sáng cho dân làng xm âm thầm mài giáo mác. Trong đêm vợ con T bị giết, T bị tra tấn, dân làng đã đốt đuốc XN vào rừng tìm giáo mác để rồi trở về làng, ào ào xông vào kẻ thù, tiêu diệt toàn bộ tiểu đội ác ôn của thằng Dục. Họ đã đốt đống lửa xn giữa sân nhà Ưng, lửa xà nu soi rõ xác mười tên giặc ngổn ngang trên mặt đất. Trong đêm ấy, cụ M đã nhắc tới hai lần lời hiệu triệu:” Đốt lửa lên”- ngọn lửa XN cháy sáng khắp rừng,cCả rừng XM ào ào vang động, xà nu đã thực sự bước vào cuộc nổi dậy, cuộc chiến đấu hào hùng oanh liệt với con người.

Xà nu còn là một hình tượng nghệ thuật đặc biệt khi luôn gắn bó và hiện diện trong mọi biến cố của cuộc đời T.

Từ nhỏ, khi muốn học cái chữ của Đảng để lớn lên làm cán bộ giỏi, T đã cùng a Q, cùng M “đốt khói xà nu xông bảng nứa đen kịt” để lấy bảng viết chữ- XN đã có mặt với T ngay trong chặng đường đầu tiên làm CM.

Khi vượt ngục trở về làng, T đã gặp M bên những gốc cây xn cạnh con nước lớn, và ở đó, XN đã chứng kiến một kỉ niệm đẹp đẽ của cuộc đời T khi anh trở về gặp lại người con gái yêu thương.

Trong cái đêm kinh hoàng khi vợ con bị giết, chỉ một mình với hai bàn tay không lao vào kẻ thù, T đã bị giặc quấn giẻ tẩm dầu xn lên mười đầu ngón tay để đốt khiến “ mười ngón tay thành mười ngọn đuốc”- ngọn đuốc xn làm bùng cháy nỗi căm hờn với tội ác man rợ của kẻ thù, ngọn đuốc xà nu ghi khắc sự đau đớn cùng cực của T về tinh thần và thể xác, ngọn đuốc xà nu cũng đồng thời soi sáng một chân lý thời đại: không thể thắng giặc với hai bàn tay không, “chúng nó đã cầm súng, mình phải cầm giáo!”

Sau đêm đau thương ấy, T từ biệt dân làng lên đường đi bộ đội giải phóng, trong đêm, anh cầm mấy cây đuốc xà nu soi cho D gằng gạo ăn đường. Tới khi anh về phép rồi trở lại đội, hình ảnh đầu tiên của quê hương khi gặp mặt, hình ảnh cuối cùng của làng quê khi chia tay vẫn là những cánh rừng xà nu. XN thực sự là hình ảnh thân yêu vô cùng của quê hương trong lòng T.

Xà nu đã chia sẻ, chứng kiến những đau thương, những giác ngộ, trưởng thành trong cuộc đời T, XN cũng là chứng nhân lịch sử trong cuộc chiến đấu oanh liệt hào hùng của dân làng Xm.

Trong truyện ngắn, XN luôn được miêu tả trong thế song hành rất độc đáo với con người: không chỉ dừng lại với một hình ảnh nhân hóa, cây xà nu luôn ẩn hiện trong nó những liên tưởng, những cảm nhận về cuộc đời, số phận, tâm hồn, tính cách và sức sống bất diệt của dân làng Xô man.

Khi miêu tả rừng xà nu hay những thân cây xà nu, NTT thường sử dụng những ngôn ngữ dành nói về một sinh thể sống, về con người:” xn bị chặt đứt ngang nửa thân mình… vết thương… bầm lại, đen và đặc quyện thành từng cục máu lớn… vết thương của chúng chóng lành như trên một thân thể cường tráng… RXN ưỡn tấm ngực lớn của mình ra, che chở cho làng…” . Cách miêu tả ấy đã đem đến cho xà nu cả sự mạnh mẽ và cường tráng, cả linh hồn và tâm trạng, cả nỗi đau đớn và sự che chở cao thương bao dung…, và đó cũng là những phẩm chất cơ bản của người dân TN.

Khi miêu tả con người, nhà văn lại đưa người đọc đến với những liên tưởng đầy ấn tượng về xà nu. Từ cụ Mết “ngực căng như một cây xà nu lớn” đến T với tấm lưng bị giặc chém. “ứa một giọt máu đậm từ sang tới chiều thì tím thâm lại như nhựa XN”. XN và con người XM đã thực sự hòa nhập vs nhau trong cả sự mạnh mẽ cường tráng và những bất hạnh đau thương.

Toàn bộ truyện ngắn là câu chuyện về cuộc đời và số phận của T, của dân làng XM nhưng mở đầu và kết thúc của câu chuyện lại là hình ảnh của những đồi XN, RXN nối tiếp chạy đến tận chân trời. Tác giả cũng lấy chính hình tượng thiên nhiên lãng mạn và hào tráng ấy làm nhan đề cho tr ngắn của mình. Chính NTT đã hình dung:” Tôi thấy rõ cái tr ngắn này sẽ bắt đầu bằng một khu rừng xà nu… cũng sẽ kết thúc bằng một cánh rừng xà nu như một vĩ thanh cứ xa mờ dần, bất tận…” – XN thực sự là một hình tượng nghệ thuật đặc biệt quan trọng giúp nhà văn thể hiện chủ đề của tp.

Được miêu tả bằng một thế giới ngôn từ đặc biệt gợi hình và biểu cảm, XN trước hết là một bức tranh thiên nhiên thơ mộng và hùng vĩ, đem đến chất thơ trữ tình lãng mạn cho tác phẩm. Ngoài ra NT ẩn dụ, nhân hóa, phép liên tưởng ứng chiếu song hành đã khiến Xn trở thành biểu tượng cho số phận đau thương của cuộc chiến đấu hào hùng oanh liệt của người dân TN trong cuộc kháng chiến chống Mĩ. Vừa là đối tượng miêu tả, vừa là phương tiện biểu hiện, hình tượng XN trong tr ngắn RXN của nhà văn NTT đã đưa đến cho người đọc đồng thời cả cảm xúc say mê ngưỡng mộ và những suy ngẫm sâu xa về thiên nhiên, đất nước và con người VN thời đánh Mĩ.