IV- Các loại hình kiểm toán

1. Phân loại theo chức năng, mục đích kiểm toán.

 Căn cứ theo chức năng kiểm toán, có thể chia công việc kiểm toán thành 3 loại:

+ Kiểm toán báo cáo tài chính

+ Kiểm toán hoạt động

+ Kiểm toán tuân thủ

a. Kiểm toán báo cáo tài chính (Audit of Financial Statements)

* Khái niệm:

Kiểm toán báo cáo tài chính là việc xác định xem toàn bộ báo cáo tài chính của một đơn vị đã công bố có phù hợp với các tiêu chuẩn đã được chỉ ra hay không.

Hay là việc kiểm tra và bày tỏ ý kiến nhận xét về tính trung thực, hợp lý của các báo cáo tài chính của 1 đơn vị.

Báo cáo tài chính của đơn vị, bao gồm:

+ Bảng Cân đối kế toán (balance sheet)

+ Báo cáo kết quả kinh doanh (income statement)

+ Báo cáo lưu chuyển tiền tệ (statement of cash flows)

+ Thuyết minh các báo cáo tài chính (accompanying footnotes)

Ngoài ra, là các báo cáo, tài liệu, số liệu kế toán

* Đối tượng kiểm toán: Là các báo cáo, tài liệu kế toán: BCTC, BC quyết toán, BC kế tóan, tài liệu, sổ sách kế toán,...

* Chuẩn mực dùng để đánh giá: Kiểm toán báo cáo tài chính Trước hết là các nguyên tắc kế toán được chấp nhận phổ biến (GAAP), lấy các chuẩn mực kế toán hay chế độ kế toán hiện hành làm thước đo chủ yếu.

* Chủ thể tiến hành: Kiểm toán báo cáo tài chính thường được thực hiện bởi các kiểm toán từ bên ngoài (KT độc lập & kiểm toán nhà nước), chủ yếu là kiểm toán độc lập.

* Kết quả: Để phục vụ cho những người quan tâm tới BCTC của đơn vị (bên thứ 3) - các cổ đông, cơ quan quản lý nhà nước, các nhà đầu tư, các TCTD, các nhà cung cấp (chủ nợ),...

b. Kiểm toán hoạt động (Opperational Audit).

- K/niệm:

 Kiểm toán hoạt động là quá trình kiểm tra và đánh giá về hiệu quả và và tính hiệu lực của một hoạt động để từ đó đề xuất phương án cải tiến.

Hay Kiểm toán hoạt động là sự xem xét lại (review) các thủ tục và phương pháp hoạt động của bất kỳ một bộ phận nào trong một tổ chức, nhằm mục đích đánh giá về hiệu quả (efficciency) và hiệu lực (effectiveness) để từ đó đề xuất phương án cải thiện

VD: Đánh giá hiệu quả và tính chính xác về tính lương của một hệ thống chương trình máy vi tính mới cài đặt

* Đối tượng: Có thể bao gồm:

 Rà soát lại hệ thống kế toán và các qui chế kiểm soát nội bộ để giám sát và tăng cường hiệu quả của hệ thống này.

 Kiểm tra việc huy động, phân phối, sử dụng các nguồn lực, như: nhân, tài, vật lực, thông tin...

 Kiểm tra tính hiệu quả của hoạt động sản xuất kinh doanh, phân phối và sử dụng thu nhập, bảo toàn và phát triển vốn...

 Kiểm tra và đánh giá tính hiệu quả hoạt động của từng bộ phận chức năng trong việc thực hiện các mục tiêu kinh doanh của doanh nghiệp.

 Đánh giá hiệu quả của một qui trình sản xuất ...

* Tiêu chuẩn đánh giá:

Tiêu chuẩn đánh giá được xác định tuỳ theo từng đối tượng cụ thể. => không có chuẩn mực chung và việc lựa chọn chuẩn mực thường mang tính chủ quan tuỳ theo nhận thức của kiểm toán viên.

* Chủ thể tiến hành: Thường được thực hiện bởi các kiểm toán viên nội bộ, nhưng cũng có thể do kiểm toán viên Nhà nước hay kiểm toán viên độc lập tiến hành.

* Kết quả: Chủ yếu phục vụ cho lợi ích của chính bản thân đơn vị được kiểm toán.

c. Kiểm toán tuân thủ (Compliance/regulatory Audit)

- K/niệm:

Là việc kiểm tra nhằm đánh giá mức độ chấp hành luật pháp, chính sách, chế độ quản lý, hay các văn bản, qui định nào đó của đơn vị.

- Đối tượng: là việc tuân thủ pháp luật và các qui định hiện hành, có thể bao gồm:

 Luật pháp, chính sách, chế độ tài chính kế toán, chế độ quản lý của Nhà nước,

 Nghị quyết, quyết định, quy chế của Hội đồng quản trị, Ban giám đốc, nội qui cơ quan.

 Các qui định về nguyên tắc qui trình nghiệp vụ, thủ tục quản lý của toàn bộ hay từng khâu công việc của từng bộ phận.

- Tiêu chuẩn dùng để đánh giá: là các văn bản có liên quan, như: luật thuế, các văn bản pháp qui, các nội qui, chế độ, thể lệ...

- Chủ thể tiến hành: Được thực hiện chủ yếu bởi kiểm toán viên nội bộ, kiểm toán viên nhà nước hay kiểm toán viên độc lập.

- Kết quả: Chủ yếu phục vụ cho các cấp thẩm quyền có liên quan, các nhà quản lý.

2. Phân loại theo chủ thể kiểm toán

+ Kiểm toán độc lập

+ Kiểm toán nhà nước

+ Kiểm toán nội bộ

2.1- Kiểm toán độc lập

(Independent Audit)

a. K/niệm:

Là hoạt động kiểm toán được tiến hành bởi các kiểm toán viên chuyên nghiệp thuộc các tổ chức kiểm toán độc lập. Họ chủ yếu thực hiện các cuộc kiểm toán báo cáo tài chính; ngoài ra và tuỳ theo yêu cầu của khách hàng KTĐC còn thực hiện kiểm toán hoạt động, kiểm toán tuân thủ và cung cấp các dịch vụ tư vấn về kế toán, thuế, tài chính...

 Do sự độc lập trong hoạt động nên kết quả kiểm toán của họ tạo được sự tin cậy đối với những người sử dụng thông tin, do đó KTĐL có vai trò rất quan trọng trong nền kinh tế thị trường. Những người sử dụng báo cáo tài chính mà chủ yếu là các bên thứ 3 chỉ tin cậy vào những báo cáo đã được kiểm toán độc lập kiểm toán.

b. Kiểm toán viên: là những người hoạt động chuyên nghiệp, có chuyên môn, có kỹ năng, có đủ các điều kiện để được cấp chứng chỉ KTV.

c. Tính chất của cuộc kiểm toán: do kiểm toán độc lập tiến hành là mang tính tự nguyện trên cơ sở thư mời kiểm toán và hợp đồng kiểm toán đã ký kết giữa công ty kiểm toán với đơn vị mời kiểm toán.

Do các công ty KTĐL là loại hình tổ chức cung ứng dịch vụ nên tổ chức mời kiểm toán phải trả phí kiểm toán

d. Chuẩn mực nghề nghiệp: là hệ thống chuẩn mực kiểm toán của uỷ ban chuẩn mực kiểm toán quốc gia và quốc tế xây dựng, công bố. CMKT Việt Nam do Ủy ban Chuẩn mực thuộc Bộ Tài chính xây dựng và công bố, CMKT quốc tế do Uỷ ban chuẩn mực kiểm toán quốc tế thuộc IFAC xây dựng và công bố.

e. Đối tượng phục vụ của KTĐL: chủ yếu là những người sử dụng báo cáo tài chính (bên thứ 3), ngoài ra tuỳ theo yêu cầu của cơ quan NN hay của chủ DN mà đối tượng phục vụ là cơ quan QL NN hay thủ trưởng đơn vị.

Tổ chức và hoạt động của kiểm toán độc lập

f. Tổ chức: Các tổ chức KTĐL hiện nay xét về mặt quy mô và phạm vi hoạt động có thể là công ty kiểm toán quốc tế, công ty quốc gia, công ty điạ phương và khu vực, các công ty nhỏ. Xét về sở hữu có công ty đa quốc gia, công ty thuộc sở hữu NN, công ty cổ phần, công ty đối nhân, công ty tư nhân, văn phòng kiểm toán....

g. Các dịch vụ mà công ty KTĐL có thể cung ứng:

- Dịch vụ kiểm tóan và xác nhận

- Dịch vụ thuế

- Dịch vụ kế toán

- Dịch vụ tư vấn quản lý

- Dịch vụ tư vấn tài chính, tư vấn đầu tư

- ....

2.2. Kiểm toán Nhà nước

(State Audit)

 Khái niệm:

Là hoạt động kiểm toán do cơ quan kiểm toán Nhà nước (cơ quan kiểm tra tài chính nhà nước độc lập) tiến hành. KTNN thường tiến hành kiểm toán tuân thủ kết hợp với kiểm toán BCTC, xem xét hiệu quả hoạt động, tình hình chấp hành các chính sách, luật lệ, chế độ quản lý kinh tế của các đơn vị có sử dụng vốn, kinh phí, tài sản của nhà nước.

 Cơ quan kiểm toán nhà nước là một tổ chức trong bộ máy quản lý của nhà nước. Kiểm toán viên nhà nước là các viên chức nhà nước.

 Về mặt tổ chức: Kiểm toán Nhà nước có thể trực thuộc Chính phủ, Quốc hội hoặc Toà án. KTNN Việt nam do Quốc hội thành lập

b. Chøc năng vµ đối tượng

 Chức năng của KTNN: Kiểm toán BCTC, KT tuân thủ, KT hoạt động đối với cơ quan, đơn vị, tổ chức quản lý, sử dụng NSNN, tiền và tài sản nhà nước.

 Hoạt động của KTNN: Kiểm tra, đánh giá và xác nhận tính đúng đắn, trung thực của báo cáo tài chính; việc tuân thủ pháp luật, tính kinh tế, hiệu quả và hiệu lực trong quản lý, sử dụng ngân sách, tiền và tài sản nhà nước.

 Đối tượng trực tiếp và thường xuyên của KTNN: là các tổ chức, cá nhân và các hoạt động có liên quan đến quản lý, sử dụng ngân sách, tiền và tài sản nhà nước

 Mục đích của KTNN Việt Nam

c. Nguyên tắc và chuẩn mực của KTNN

- Nguyên tắc: Theo luật KTNN Việt Nam

+ Chỉ tuân theo pháp luật

+ Trung thực, khách quan

- Chuẩn mực:

+ CM quốc tế: Do tổ chức các cơ quan kiểm toán tối cao (INTOSAI) xây dựng và công bố.

+ CM quốc gia: Do thường vụ quốc hội quy định, Tổng KTNN xây dựng và ban hành.

d. Kiểm toán viên NN

 Kiểm toán viên nhà nước là công chức nhà nước, do nhà nước trả lương -> đơn vị được kiểm toán không phải trả phí kiểm toán.

 Các chức danh kiểm toán NN

- KTV cao cấp

- KTV chính

- KTV

- KTV dự bị

e. Tính chất hoạt động của kiểm toán NN

 Tính chất của cuộc kiểm toán là mang tính bắt buộc

 Báo cáo KT của KTNN là căn cứ để:

- Quốc hội xem xét, quyết định dự toán NSNN, phân bổ NS TW, QĐ dự án & công trìnhquan trọng quốc gia được đầu tư từ nguồn NSNN. Xem xét phê chuẩn quyết toán NSNN, giám sát thực hiện NSNN, CS tài chính, chính sách tiền tệ quốc gia...

- Chính phủ & cơ quan QLNN sử dụng trong quản lý NN

Báo cáo KT của KTNN là căn cứ:

- Hội đồng ND xem xét dự toán, phân bổ, giám sát thực hiện và quyết toán NS địa phương

- Toà án và các cơ quan luật pháp sử dụng để xử lý các hành vi vi phạm PL về kinh tế, tài chính

- ĐV được kiểm toán thực hiện các biện pháp khắc phục các sai phạm, yếu kém trong hoạt động do KTNN phát hiện và kiến nghị

f. Các hoạt động kiểm toán NN

- Kiểm toán báo cáo tài chính

- Kiểm toán tuân thủ

- Kiểm toán hoạt động

- Tổ chức và hoạt động của KTNN Việt Nam

2.3- Kiểm toán nội bộ

(Internal Audit)

 Khái niệm

 Vai trò của KTNB trong DN

 Tính độc lập của KTNB

 Mục tiêu của KTNB

 Nhiệm vụ của KTNB

 Tổ chức KTNB

 Đối tượng phục vụ của KTNB

 Nội dung KTNB thực hiện