Domineer je emoties

Dieren hebben geen controle over hun emoties. Honden worden panisch van vuurwerk of onweer. Mensen hebben de unieke eigenschap dat ze hun verstand de leiding kunnen geven om zo hun angst te overwinnen.

Als ik een film kijk, kan ik de angst van me afzetten door gewoon te denken «het is maar een film». Die truc kan ik ook uithalen op andere momenten en bij andere gelegenheden, door me bewust te zijn van de macht die mijn verstand heeft over mijn gevoel. Mijn depressie verdwijnt als ik me vul met gelukkige gedachten, ik kan zorgen aanpakken door over oplossingen na te denken, en tijdens een begrafenis kan ik begrijpen dat tranen de prijs zijn voor liefde (als de overledene niet geliefd was, dan zal niemand er een traan om laten).

Ik noem dat «positief denken» en het is zo goed voor de gezondheid dat ik het iedereen aanraad.

Positief denken

Jason en Nelson staan klaar voor een bokswedstrijd. Jason denkt: «Ik ga hem verpletteren. Het kan me niet schelen dat hij 10 kilo zwaarder is dan ik. Ik ben de beste, de snelste, de sterkste, het publiek staat achter me, en ik ga vanavond winnen.» Nelson denkt: «Hij slaat me tot moes. Hij is beter, sneller, sterker, en het publiek staat achter hem...»

Wie gaat winnen?

Topsporters visualiseren het succes, omdat wetenschap heeft bewezen dat ze daardoor succesvoller presteren. Het lukt, omdat ze denken «dit gaat lukken», en omdat ze de omstandigheden scheppen waardoor het gaat lukken.

Nel en Janet zitten op Engelse les. Nel denkt: «Ik ben echt heel slecht met taal. Ik leer het nooit. Vroeger op school was ik er al slecht in, mijn hele familie is er slecht in...» Janet denkt: «Ik ben nu wat ouder, dan heb ik iets meer moeite om nieuwe dingen te leren, dus als ik dit onder de knie wil krijgen zal ik er gewoon wat meer tijd en energie in moeten stoppen. Ik ga voortaan elke week 4 uur extra trainen, leuk, lekker een Engels boek lezen of een film zonder ondertitels kijken, en als ik dat drie maanden heb volgehouden, dan doe ik mezelf een stedentripje naar Londen cadeau, en daar ga ik met elke leuke man een praatje maken. Misschien moet ik Nel ook maar meenemen naar Londen...»

Wie van de twee maakt haar dromen waar?

Het enige verschil tussen Nee en Ja is mijn houding, mijn mentaliteit, mijn positieve wil om mijn doel te bereiken.

Trots zijn op mezelf is niet arrogant; het is heerlijk om vreugde te voelen over iets dat ik goed heb gedaan. Arrogantie komt voort uit oneerlijkheid, uit blindheid voor de realiteit, uit weigeren in te zien wat de rol van anderen is in het geheel, uit koppigheid om open te staan om iets van anderen te leren. Visualiseren van mijn dromen en oprecht blij worden van alles wat ik doe, leer en meemaak, dat is een eigenschap van gelukkig zijn, en dat kan ik niet vaak genoeg meemaken.

Optimisme, Pessimisme en Realisme

Positief denken is iets anders dan optimisme of pessimisme; het is realisme.

Een pessimist ziet het glas half leeg. Een optimist ziet het glas half vol. Een realist ziet dat hij voorlopig een half glas water heeft, terwijl hij alvast bedenkt waar de kraan is, voor het geval dat hij daarna nog steeds dorst heeft.

De pessimist ziet af van het maken van een wandeling, omdat hij verwacht dat het gaat regenen. De optimist gaat vrolijk de deur uit, totdat hij wordt overvallen door het slechte weer dat zijn humeur verpest. De realist neemt een paraplu en een regenjas mee als hij op pad gaat, want je kunt nooit weten. Zowel de pessimist als de optimist eindigen gegarandeerd in een negatieve donderbui, ongeacht de werkelijke omstandigheden. Alleen de realist komt vrolijk thuis, zelfs als het plenst, want hij denkt: «Ha, maar goed dat ik zo slim was om die paraplu mee te nemen. Als het regent, ruikt het buiten altijd heerlijk.» Het is dezelfde stortbui, maar ik kan zelf kiezen hoe ik er mee omga.

Ik ben 10 kilo te zwaar, maar dat is voor mij geen reden om in de put te gaan zitten. Die 10 kilo zijn een gevolg van het verleden. Ik accepteer gewoon dat ze er zitten en voel me positief: "Ik ben bezig om er iets aan te doen. Dat is het beste dat ik op dit moment van mezelf kan verwachten, dus ik ben goed bezig. Ik ben fantastisch bezig. Ik ga het niet opgeven, want het is leuk. Het is zinloos om me er druk over te maken of om er over te piekeren. Het enige dat helpt, is om er iets aan te doen, om gewoon een betere (mentale) houding aan te nemen, positief, energiek, strijdlustig..."

📣 Het is niet in één dag gekomen dus het gaat ook niet in één dag weg.

👩‍⚕️ Pas nadat ik het slechte heb meegemaakt, kan ik het goede waarderen.

Darwin vs Dante

Mensen zijn dieren met kleren aan. We hebben niet alleen verstand, we hebben ook instincten die ons proberen te overtuigen dat we de beste overlevingskans hebben als we zoveel mogelijk eten en zo weinig mogelijk bewegen.

Volgens Darwin's Survival of the Fittest heeft de sterkste (de beste, de rijkste, de machtigste) de beste kans om te overleven, dus we geven instinctief alles, alles, alles om de beste te worden. Als we niet ons verstand gebruiken, maar in plaats daarvan ons gedrag baseren op onze diep gewortelde dieren-manieren, dan zijn we geneigd om ons over te geven aan vraatzucht, hebzucht, sexuele wellust, hoogmoed, luiheid, geweld en jaloezie, niet alleen de zeven hoofdzonden uit Dante's Hel maar ook de zeven meest vertoonde thema's waar de media ons dagelijks mee vermaken.

Dieren in de natuur hebben die instincten nodig om te overleven: eten is schaars, alleen de sterkste overleeft, de mooiste vrouwtjes krijgen de bloeddorstigste mannetjes en zo houdt de soort zich in stand. De Wet van de Jungle hoef je aan geen enkel dier uit te leggen.

Mensen hebben andere problemen: overgewicht, te weinig beweging, overbevolking en AIDS, het toenemende verschil tussen arm en rijk, de diep gewortelde overtuiging dat we beter zijn dan anderen, oorlog en geweld om een doel te bereiken... Het zijn allemaal gevolgen van de Zeven Zonden van Dante, van onze instincten, en ze hebben allemaal een negatieve invloed op onze kwaliteit van leven.

Verstand vs Instinct

De mens is een unieke diersoort, omdat we onze instincten hebben overwonnen met ons verstand. We hebben geleerd dat het beter is om samen te werken. Zelfs de sterkste leider kon die mammoet niet de baas, maar de hele stam, samen, kreeg het voor elkaar. Het hoogste punt van de apenrots was de limiet voor de leider van de stam van de Holenbeer, maar door samen te werken kreeg de mensheid het voor elkaar om naar de maan te vliegen en terug.

De Wet van de Jungle is slecht voor ons. We hebben betere eigenschappen ontwikkeld, zoals geduld, matigheid, ijver, tolerantie, bescheidenheid, moed, vergeving, kuisheid en trouw, liefde en tevredenheid. Al die eigenschappen leerde je van je ouders, die het beste met je voor hadden en wilden dat je gezond en gelukkig werd.

Bedrijven verdienen geld aan de problemen van anderen. Ze hebben er een eigenbelang bij om ons zoveel mogelijk problemen aan te praten. Ze hebben ontdekt dat ze ons sneller kunnen overtuigen als ze rechtstreeks tegen onze instincten praten. Tien minuten reclame per uur TV-tijd 'leren' ons dat het leven echt onmogelijk is als je onzichtbare vlekken in je wasgoed hebt, dat je alleen gelukkig kunt zijn als je er uitziet als een fotomodel, dat je vooral meer moet eten en minder moet doen. Als dank praten ze ons een schuldgevoel aan, zodat we morgen ook weer bij hen aankloppen. En wij geloven al die kletspraatjes...

Het is economie, het recht van de sterkste, van degene met de grootste bek.

Schuld is een gevoel: zet het uit!

Veel van mijn patiënten (waaronder rokers, drugsgebruikers en mensen met een eetstoornis) hebben een obsessie met schuld. Ze zoeken naar de schuld van hun gedrag, ze voelen zich schuldig als ze iets fout doen... Geef de schuld maar aan mij, dan ben je daar gelijk voorgoed vanaf. Accepteer dat je niet perfect bent: je mag fouten maken.

Klaar.

Nu gaan we ons alleen nog maar bezig houden met het verzinnen van oplossingen, met het herstellen van de schade, met het verbeteren van de omstandigheden, zodat we fouten voorkomen en betere resultaten halen. Daar hebben we allebei wat aan. En als het niet lukt, dan was het mijn schuld. Oké?

Ik pas hier een trucje toe: schrijf negatieve emoties toe aan anderen. Met je verstand kan je een emotie herkennen en zelfs uitzetten. Ik wil alleen mijn emoties niet uitzetten: positieve emoties zijn de geluksgevoelens waar ik juist alles voor doe. Zonder emoties zou mijn leven geen inhoud meer hebben. Ik kan mijn emoties dus beter domineren dan uitzetten.

Domineren van mijn emoties doe ik door na te denken. Hoe kan ik mijn negatieve emoties inzetten als positieve drijfveer?

Er was een man die nergens voor deugde: als hij niet in de gevangenis zat voor diefstal, dan was hij dronken aan het vechten. Hij had twee zoons, een tweeling. De ene werd een betrouwbare advocaat, een liefhebbende echtgenoot en een zorgzame vader. De ander werd een dief en vechtersbaas die altijd dronken was. Toen iemand hen vroeg waarom ze zo geworden waren, gaven ze allebei hetzelfde antwoord: "Hoe kan het anders, met zo'n vader als voorbeeld."

Wanneer je ouders je als kind hebben mishandeld, is dat dan een reden, een excuus, of een gebrek aan fantasie om je eigen kinderen ook maar te mishandelen? Of is die negatieve ervaring juist een drijfveer om het zelf anders, beter te doen? Die beslissing zegt alles over iemands karakter. Karakter is niet aangeboren; het is wat ik er zelf van maak.

Omgaan met emoties

In de Westers-christelijke traditie groeien we op met de (foute) gedachte dat we onze gevoelens moeten ondergaan, omdat we er geen of weinig invloed op kunnen uitoefenen. De Dalai Lama heeft daar een andere mening over. Hij zegt: "Als ik pijn ervaar, dan kijk ik om me heen en zie anderen die nog veel meer pijn hebben. Door te relativeren en mezelf open te stellen voor het lijden van anderen, voel ik hoe mijn eigen pijn direct minder wordt. Ik ben vijf decennia geleden uit Tibet gevlucht, het land waar ik geboren ben, verdreven door een agressieve bezetter. Ik heb ervaren dat die verbanning me ook veel positiefs heeft gebracht: ik heb sindsdien fantastische mensen ontmoet en interessante dingen meegemaakt; dat alles zou nooit gebeurd zijn als ik nu nog gewoon in mijn klooster in Tibet zou zitten. Omgaan met negatieve emoties is vooral een oefening van de geest in positiviteit."

In het Westerse geloof van consumptie-economie wordt ons geleerd om vooral te kijken naar alles wat we niet hebben. We worden opgeleid met de gedachte dat de emotie "ik wil" direct bevredigd moet worden. Onze hebzucht en onze jaloezie worden tot een maximum geprikkeld door reclame en media, zodat wij, die alles al hebben, ons vooral bezig houden met nog meer te verzamelen en nog luxer te leven. De Dalai Lama kijkt niet naar de TV. Hij kijkt om zich heen, naar iedereen die het minder heeft dan hij. Het maakt hem gelukkig dat hij, die niets bezit, zoveel kan geven, en daardoor het leven van anderen, van miljoenen anderen, een stukje rijker kan maken.

De Dalai Lama, een boeddhist, gelooft dat vrijgevigheid en empathie ons gelukkiger maken. Desmond Tutu, Aartsbisschop van Zuid-Afrika, christen en winnaar van de Nobel Prijs van de vrede, gelooft ook dat vrijgevigheid en empathie ons gelukkiger maken. Hij wijst op de figuur aan het kruis, wiens lijden hem kracht geeft om zijn eigen problemen ondergeschikt te maken aan de problemen in zijn land, welke hij met vrijgevigheid en empathie te lijf gaat. Twee compleet verschillende geloven, maar dezelfde preek: negatieve emoties kan je veranderen in positieve emoties; geluk kan je leren.

Het is geen geloof; het is wetenschap

Volgens Richard Davidson (neuroscientist en geluksprofessor) bevat ons brein vier onafhankelijke circuits die ons geluksgevoel bepalen. Elk van die circuits kunnen we trainen, door ons ervan bewust te zijn dat we ze hebben, door er regelmatig over na te denken (dat noemt men: mediteren), en door ons gedrag en onze mentaliteit aan te passen aan onze rationele gedachten en ervaringen.

Het eerste circuit is ons vermogen om positieve gevoelens vast te houden: we kunnen leren om van fijne ervaringen langer en intenser te genieten, en we kunnen ook leren om die gelukkige herinneringen later nog eens in onze gedachten op te roepen en opnieuw te beleven.

Het tweede circuit is ons vermogen om met negatieve gevoelens om te gaan: het verwerken van verdriet, het accepteren van pijn en het omgaan met teleurstellingen (zoals Herman Finkers al zei: "De cursus «omgaan met teleurstellingen» gaat helaas alweer niet door...").

Het derde circuit is ons vermogen om ons te concentreren en ons niet af te laten leiden door onbelangrijke dingen: het is zinloos om te piekeren en mezelf zorgen maken over iets waar ik op dat moment geen invloed op kan uitoefenen. Het is veel beter om me bezig te houden met plezierige activiteiten die een positieve invloed op mijn bestaan hebben. Dit gaat vaak in de vorm van mantra's, van strijdkreten die je vaak herhaalt, zoals:

📣 "Zoek niet naar excuses; zoek naar oplossingen."

Het vierde en laatste circuit is ons vermogen om vrijgevig te zijn: we kunnen leren hoe fijn het is om anderen te helpen, en we kunnen ook leren om dankbaar te zijn voor alles wat anderen voor ons doen. Dit betekent ook dat we samen met anderen gelukkiger kunnen zijn dan alleen. De mens is van nature een sociaal wezen. Egoïsme maakt ons op de lange termijn niet gelukkig. Incasseren en uitdelen: Muhammad Ali, "The Greatest", is er wereldkampioen mee geworden. Dus: "Dank je, lieve lezer, voor het lezen van dit boek; het maakt me gelukkig dat ik iets voor je kon doen en het maakt al mijn schrijfwerk zoveel meer de moeite waard."

Dit is geen geloof of religie; dit is wetenschap. Moeder Natuur heeft ons voorzien van alle hulpmiddelen die we nodig hebben om gelukkig te zijn, zelfs in een maatschappij die compleet tegengesteld is aan de jungle die Moeder Natuur voor ons bedacht had. We hoeven het alleen maar te begrijpen.

Realisme

Ik wil pro-actief zijn. De regie over mijn eigen leven geef ik niet uit handen. Ik wil oplossingen bedenken voor de problemen die op mijn pad komen. Ik weiger akkoord te gaan met negatieve invloeden van buitenaf. Ik wil zelf positieve krachten ontwikkelen om mijn eigen stukje wereld een beetje mooier te maken.

Iedereen die het met die woorden eens is, wil ik van harte steunen om haar doelen te bereiken. Die steun bestaat uit woorden: je bent niet het slachtoffer van je gevoelens, je ontkent ze ook niet, maar je domineert ze wel; het maakt niet uit wat er is gebeurd, want het motiveert je en het maakt je sterker. Als je het heerlijk zou hebben gevonden op die bodem van die stinkende donkere put, dan was je daar wel gebleven, maar je walging is zo groot dat je niet anders kunt, je MOET omhoog, eruit, het daglicht zien, en je kunt maar twee dingen visualiseren: terug ga je echt niet, en elke stap omhoog brengt je dichter bij je doel.

Dat is koppigheid, misschien zelfs haat tegen al het slechte dat je is overkomen. Dat is een sterke negatieve emotie die je met de juiste woorden kunt wijzigen in een drijfveer waarmee je alles kunt bereiken wat je wilt.

De weg omhoog zie je niet zolang je naar beneden blijft kijken

Ik begin met mijn eigen gedachten. Wat wil ik? Ik schrijf het op. Ik visualiseer het. Ik concentreer me erop. Ik zoek actief naar oplossingen voor elke hobbel die ik op die ingeslagen weg tegen ga komen. Ik ga mezelf verbazen, want ik zal ver komen. Het leven is hard en zwaar, maar ik ben nog veel harder, en ook nog eens veel te zwaar.

Wanneer mijn pep-talk met «als» begint, ben ik bezig energie te besteden aan iets dat er niet is: ALS ik eenmaal een baan/relatie/auto/diploma heb, dan... ALS die persoon nou eens niet dit maar dat, dan... Zinloos. ALS is fictie. Ik ben geen verzonnen bijrol in een fictief verhaal; ik ben de hoofdrolspeler in mijn eigen realiteit. Het is beter om me te concentreren op wat ik zelf kan realiseren.

Alleen in fictie heeft alles een happy end. Ik kan andere mensen niet veranderen. Ik kan alleen mezelf veranderen. De wereld is zoals hij is. Als ik een andere wereld wil, dan maak ik een plan en verander wat ik kan.

Pro-actief zijn houdt in: actie.

Je TV uitzetten is heel goed voor je gezondheid. Lees liever een boek.

Oh, sorry, dat doe je al.

Jij bent echt goed bezig, zeg.

Je bent de beste.

Je bent een held.

Het publiek staat achter je.