Theo quan điểm của CNDVBC, ý thức có nguồn gốc tự nhiên và nguồn gốc XH:

* Nguồn gốc tự nhiên cấu thành bởi 2 yếu tố cơ bản:

- Bộ óc: là sản phẩm cao nhất trong quá trình tiến hóa dài lâu của thế giới vật chất

- Thế giới khách quan (TGKQ): TGKQ tác động vào não người tạo ra những hình ảnh ý thức chủ quan, ý thức chỉ nảy sinh ở giai đoạn phát triển cao nhất của thế giới vật chất cùng với sự xuất hiện của con người. Ý thức là ý thức của con người.

* Nguồn gốc xã hội của ý thức cấu thành bởi 2 yếu tố cơ bản:

- Lao động: lao động là điều kiện đầu tiên và chủ yếu để con người tồn tại, thông qua lao động con người bắt thế giới tự nhiên phục vụ mục đích của mình và con người có thể phản ánh được thế giới khách quan

- Ngôn ngữ: Thông qua lao động ngôn ngữ xuất hiện, ngôn ngữ là 1 trong 2 yếu tố kích thích chủ yếu hình thành nên ý thức. Trong lao động, con người nảy sinh nhu cầu trao đổi kinh nghiệm, tư tưởng giữa con người với các thế hệ người.

+ Ngôn ngữ là hệ thống tín hiệu vật chất mang nội dung ý thức, là cái vỏ vật chất của tư duy. Nội dung của tư duy được tín hiệu hóa lưu giữ trong vỏ vật chất.

+ Ngôn ngữ là phương tiện giao tiếp của con người trong xã hội, phản ánh khái quát sự vật, tổng kết kinh nghiệm thực tiễn và trong quá trình trao đổi ngôn ngữ dần hoàn thiện và phong phú hơn, nhờ ngôn ngữ tri thức loài người được lưu giữ và truyền lại cho các thế hệ sau.