"Hàng rào nhỏ là câu chuyện và tuổi thơ của cậu bé tám tuổi"

i. hàng rào

Hình ảnh cái hàng rào nhỏ trong tác phẩm này là một cái gì đấy rất hay, và đặc biệt.

Khi đọc qua cụm danh từ ấy lần đầu tiên, gần như ngay lập tức, độc giả có thể nhận ra tình cảm mà nhân vật "tôi" dành cho cái hàng rào này, là nhiều vô cùng tận. Bởi lẽ, chữ "nhỏ" trong ngày thường, rất hay được gắn với những hình ảnh yếu đuối, bất lực trước một điều/ cái gì đó lớn hơn.

Ví dụ: "Giữa biển người mênh mông rộng lớn đang chen chúc, xô đẩy lẫn nhau. Anh ta trông thật nhỏ bé, thật chẳng khác nào một mẩu bánh mỳ đang bị lũ kiến xâu xé."

Như một hệ quả của chuyện vừa được nêu trên, người ta chỉ thêm chữ "nhỏ" vào sau tên của thứ mà họ quý giá và cho rằng cần được bảo vệ. Ví dụ người Trung gọi nhau thân mật bằng những cái tên như Tiểu Vy, Tiểu Bảo.

Cũng như vậy, cậu bé Alif gọi cái hàng rào là "hàng rào nhỏ" cho thấy sự trân trọng của cậu đối với nó. Bởi lẽ, nó là cả một tuổi thơ của Alif.

Song, cũng chính cái hình ảnh này mang theo bên mình một phần lịch sử đen tối mà cả thế giới muốn xóa bỏ. Thời kỳ khủng hoảng đạo đức trong thế chiến thứ II kéo dài từ năm 1939 đến 1945.

Cái hàng rào đó là của trại Auschwitz - trại tập trung dành cho người Do Thái. Nơi Phát xít Đức đào những hố chôn nhân loại sâu tận xuống địa ngục.

ii. tuổi thơ

Có tuổi thơ là một trong những quyền sống cơ bản của con người. Tuy nhiên không phải bất cứ đứa trẻ nào cũng có tuổi thơ là chùm khế ngọt hay những câu chuyện cổ tích. Alif là một dẫn chứng rõ ràng.

Đến tận bây giờ, người ta vẫn không thể tìm ra lý do vì sao Adolf Hitler đi từ người yêu của một cô gái Do Thái đến kẻ ra lệnh hạ sát cả giống nòi chỉ vì họ "giỏi hơn người Đức". Chuyện gì đã xảy ra trong cái đầu thiên tài và bệnh hoạn ấy?

Để rồi hắn khiến những người Do Thái cũng đi đứng, ăn mặc như người Đức phải trở thành một thứ ít "người" hơn. Câu hỏi này đã được nêu ra, xướng lên bởi cậu bé Alif trong truyện, khi cậu suy nghĩ về sự khác biệt giữa bố mình và thằng quản đốc Rachal.

Trong những năm 1600, ở Châu Âu đã xuất hiện và được phổ biến quan niệm cho rằng trẻ con là những sinh vật trong trắng, vô tội cần được bảo vệ. Tất nhiên, người Đức là một phần của Châu Âu, họ không thể nào không tiếp nhận sự tiến bộ trong suy nghĩ của lục địa này. Song, thứ gì đã đẩy những con người này xuống cái hố suy đồi đạo đức mà họ tự đào ra bên cạnh hố chôn tập thể?

Tất nhiên, không phải tất cả người Đức đều như vậy trong thế chiến thứ II. Trong "Hàng rào nhỏ", dường như tác giả đã đưa vào một hình ảnh cho thấy thoáng qua trong Rachal - thằng quản đốc Phát xít - sự tự nhận thức về hành động ác độc của bản thân. Ấy là vài cái ngày mà hắn biết Alif cùng nhóm Do Thái trong cụm trại này sẽ bị xử tử, hắn cho thấy một thái độ mềm mỏng hơn hẳn: không quát tháo, không chửi mắng, không đánh đập. Dường như đó là cách riêng của hắn thay cho lời xin lỗi những người Do Thái - dù trước đấy chính Rachal đã lấy làm hào hứng khi doạ nạt, đánh đập lẫn phá hủy niềm vui của Alif. Có lẽ, Rachal chỉ là một tên bắt nạt to còn, mất nết mà thôi, còn đâu đó trong tên quản đốc Phát xít này tính người - cũng giống thành phần các hộ gia đình người Đức, lẫn trong xã hội Phát xít suy đồi đạo đức, đang đặt sự an nguy của bản thân lên bàn cược để che chở cho người Do Thái.

iii. nghệ thuật

Một trong những nghệ thuật của "Hàng rào nhỏ" hẳn là việc tác giả chọn lấy góc nhìn của một đứa trẻ để soi vào mắt độc giả cái bóng tàn bạo của Phát xít. Với một bối cảnh như này, tác phẩm sẽ thú vị nếu "tôi" là một tên Phát xít, kinh hoàng nếu "tôi" là một người Do Thái trưởng thành và đau buồn bởi "tôi" là một đứa trẻ, tám tuổi.

Như đã nói trước đó, trẻ con thì vô tội và qua cách mà Alif lãng mạn hoá hình ảnh của cái hàng rào trại Auschwitz cũng như con nai, rối gỗ cùng sự biến mất của người bố làm người đọc phải xót xa. Mọi thứ có thể đã khác, nếu cậu không là người Do Thái, bị tước quyền con người vì sinh nhầm thời đại.

Ngoài cách sử dụng hình ảnh hay ho và góc nhìn đắt giá, "hàng rào nhỏ" không mấy nổi bật trong cách hành văn lẫn câu cú. Ở một số đoạn, tác giả đã có thể nhấn nhá thêm để khiến tác phẩm trở nên ám ảnh hơn, đi sâu vào lòng người đọc hơn. Văn chương kể những câu truyện và dùng nghệ thuật của ngôn từ để thực hiện các chức năng nhận thức, thẩm mỹ vào giáo dục của mình. Song trong tác phẩm "hàng rào nhỏ", sự khuyết thiếu về mặt nghệ thuật ngôn từ này làm tác phẩm trở nên nhạt nhẽo và giảm độ đáng nhớ xuống khó tả.

Tất nhiên, đối với một tác phẩm đầu tay, đây không phải thứ gì để người đọc cảm thấy hụt hẫng. Bởi không phải tác giả nào cũng có thể đạt đến ngưỡng phù thủy từ ngữ mà những ai có cái khả năng đó, họ đã là những tác gia và có tựa sách để đời.

iv. giá trị

Nhìn chung, "hàng rào nhỏ" là một truyện ngắn có chủ đề về sự suy đồi đạo đức của Phát xít Đức cùng cái tàn bạo của họ với người Do Thái. Nó không thường gặp nhưng cũng không hiếm tìm trong các tác phẩm nghệ thuật. Ví như bộ phim "The boy in the striped Pajama" hay "The book thief" cùng vô số truyện ngắn của các tác giả Đức và tiêu biểu trên Wattpad Việt Nam có tài khoản Nexturls cũng khai thác cùng chủ đề.

"Hàng rào nhỏ" có hình ảnh đắt giá, nội dung ổn - không plot hole, thiếu chi tiết tả, dễ đọc, dễ nhớ, dễ quên, không thấm. Nói gọn lại là đáng đọc nếu bạn vừa bắt đầu yêu thích và tìm đọc các tác phẩm nói về thứ gì khác ngoài tình yêu, và gây thất vọng nếu bạn là một độc giả khó tính cố tìm một điều gì sẽ thay đổi cách nhìn nhận cuộc sống.

Peace,

theA