Pewne struktury kresomózgowia, międzymózgowia, śródmózgowia współpracują ze sobą, tworząc układ limbiczny. Odpowiadają one za emocje i zachowanie, motywację, zachowania seksualne, reguluje stany snu, czuwania, kontroluje pobieranie pokarmu. Reakcje zachodzące w tym układzie mają wpływ na proces zapamiętywania, kształtowania osobowości oraz podejmowanie decyzji.

W jego skład wchodzą:
- kora mózgowa (ośrodki korowe płatów czołowych i skroniowego)
- hipokamp + ciało migdałowate
- struktury podkorowe (część wzgórza, podwzgórza, kilka jąder śródmózgowia wraz z łączącymi je drogami nerwowymi.

Spis wybranych struktur i ich funkcji

* hipokamp - tworzenie i odtwarzanie pamięci długotrwałej, udział w procesie uczenia się, rozpoznawanie nowości
* zakręt hipokampa- tworzenie i odtwarzanie pamięci przestrzennej
* ciało migdałowate - analiza emocjonalnych aspektów doświadczeń i wysyłanie sygnału o
niebezpieczeństwie, kontrola emocji i zachowań seksulanych
* ciało suteczkowate - proces zapamiętywania informacji
* część podwzgórza - udział w kierowaniu zachowaniem, regulowanie reakcji obronnych, zachowań seksualnych, przyjmowania pokarmu
* zakręt obręczy - ocena zachowań tworzenie i odtwarzanie pamięci emocjonalnej
* sklepienie - przekazywanie sygnałów między hipokampem a podwzgórzem
* część wzgórza - kontrola stanu czuwania i snu, udział w procesach zapamiętywania i uczenia się

Rdzeń kręgowy łac. medulla spinalis
Przebiega w kanale kręgowym utworzonym przez otwory w kręgach kręgosłupa. Ma kształt nieco spłaszczonego walca w kierunku strzałkowym o przeciętej średnicy 1 cm/grubego sznura, którego podłużne wygięcia odpowiadają krzywiznom kręgosłupa. Ciągnie się od rdzenia przedłużonego do poziomu drugiego kręgu lędźwiowego i osiąga długość ok. 45 cm (początek nie jest wyraźnie zaznaczony). Rozciąga się od 1 kręgu szyjnego do górnej krawędzi 2 kręgu lędźwiowego, kończy się stożkiem rdzeniowym. Na wysokości pierwszych kręgów lędźwiowych rdzeń zwęża się, przechodząc w nić końcową. Jest barwy białej i waży ok. 30 g. Nie wypełnia więc kanału rdzeniowego w całości, jest od niego krótszy.
Średnica nie jest równomierna. W odcinkach, z których wychodzą korzenie nerwów przeznaczonych dla kończyn, rdzeń ma dwa wrzecionowate zgrubienia: zgrubienie szyjne (na przestrzeni od II kręgu szyjnego do II kręgu piersiowego, zgrubienie lędźwiowe ciągnące się od X do XII kręgu piersiowego.
Zbudowany jest z istoty szarej i położonej na zewnątrz niej istoty białej. Na przekroju poprzecznym istota szara przypomina kształtem motylu lub literę H, przy czym kształt ten zmienia się na poszczególnych poziomach. Wzdłuż centralnej części rdzenia kręgowego przebiega wypełniony płynem mózgowo-rdzeniowym kanał środkowy. Łączy się on z komorami występującymi w obrębie mózgowia.
Funkcje: przewodzi impulsy z mózgowia do narządów wykonawczych i z powrotem oraz uczestniczy w odruchach bezwarunkowych.
Od rdzenia odchodzą parzyste nerwy rdzeniowe (łac. nervi spinales). "Poszczególne otwory międzykręgowe, przez które wychodzą odpowiednie nerwy rdzeniowe, są przesunięte względem rdzenia ku dołowi. Wskutek tego nerwy wychodzące z dolnych odcinków rdzenia, zanim osiągną właściwe otwory międzykręgowe, biegną na znacznej przestrzeni wewnątrz kanału kręgowego. Zespół tych nerwów, otaczających nić końcowa nosi nazwę ogona końskiego (łac. cauda equina)." |412 Anatomia i fizjologia człowieka|
Wyróżniamy części w zależności od okolicy rdzenia, z której nerwy odchodzą na szyjną,piersiową, lędźwiową i krzyżowo-guziczną.
W linii przyśrodkowej od zewnętrznej strony są dwie bruzdy: grubsza od przodu szczelina pośrodkowa przednia, płytsza od tyłu bruzda pośrodkowa tylna. Dzielą rdzeń na symetryczne połowy: prawą i lewą.
Każda połowa zaczyna się od {przodu podłużna linia tzw. bruzda boczna przednia. Z niej wychodzą korzenie ruchowe nerwów rdzeniowych}, od tyłu bruzda boczna tylnia. Wzdłuż niej wchodzą do rdzenia korzenie czuciowe.
"Owe bruzdy dzielą połowę na trzy sznury: przedni, boczny i tylny. Tworzą je pęczki włókien nerwowych, które przebiegają podłużnie w rdzeniu.
Korzenie brzuszne (łac. radices ventrales) składają się z włókien ruchowych zdążających do mięśni szkieletowych. W skład korzeni grzbietowych (łac. radices dorsales) wchodzą włókna czuciowe, idące od komórek położonych w odpowiednich zwojach rdzeniowych (łac. ganglia spinalia). Korzenie brzuszne i grzbietowe łączą się ze sobą bocznie od zwoju rdzeniowego, tworząc mieszany nerw rdzeniowy (łac. nervus spinalis)".

Płyn mózgowo-rdzeniowy łac. Liquor Cerebrospinalis, ang. Cerebro-spinal Fluid
W mózgowiu znajdują się połączone przestrzenie zwane komorami mózgu, w których powstaje płyn mózgowo-rdzeniowy. To przesącz osocza krwi w sieci naczyń włosowatych, dlatego jego skład jest bardzo podobny do składu osocza krwi.
Zawiera niewielkie ilości białka, glukozy, jony potasowe, dużą ilość jonów chlorkowych i sodowych, śladowe ilości komórek: limfocytów i monocytów. Organizm ludzki wytwarza w ciągu doby ok. 700 ml płynu mózgowo-rdzeniowego, przy czym średnia chwilowa jego ilość waha się w granicach 100-250 ml.
Płyn krąży w komorach mózgu, w przestrzeni podpajęczynówkowej oraz w kanale centralnym rdzenia kręgowego, z których kontaktuje się jedna z komór mózgu.
Niekiedy jest pobierany w celach diagnostycznych np. zwiększenie w nim ilości białka i liczby komórek może świadczyć o stanie zapalnym mózgu lub opon mózgowie.
Funkcje:
* tworzy warstwę ochronną ośrodkowego układu nerwowego
* zapewnia równomierny rozkład ciśnienia w jamie czaszki
* odżywia neurony i usuwa produkty ich metabolizmu

Bariera krew-mózg
Zabezpiecza płyn mózgowo-rdzeniowy przed przenikaniem z krwi substancji mogących zakłócić funkcjonowanie neuronów. Składa się z nieprzepuszczalnych ścian naczyń włosowatych mózgu i z otaczających je komórek glejowych (astrocytów). Bariera nie przepuszcza substancji wielkocząsteczkowych np. leków, natomiast przepuszcza glukozę, aminokwasy i cząsteczki, z których powstają neuroprzekaźniki (nawet wbrew gradientowi stężeń).

Opony mózgowo-rdzeniowe
Są to błony zbudowane z tkanki łącznej zbitej, które osłaniają bardzo delikatne struktury takie jak mózgowie i rdzeń kręgowy.
a) opona twarda (łac. dura mater spinalis) jest najgrubsza/najtwardsza. Styka się z elementami kostnymi ochraniającymi mózg i rdzeń kręgowy. Składa się z dwóch warstw (zewnętrznej zrośniętej z okostną, wewnętrznej przylegającej do opony pajęczej. Pomiędzy nimi występują zatoki żylne).
b) opona pajęcza/pajęczynówka (łac. arachnoidea spinalis)
c) opona miękka (łac. pia mater spinalis) jest silnie unaczyniona (ukrwiona) by odżywiała tkankę nerwową. Bezpośrednio przylega do mózgu i rdzenia kręgowego.

UWAGA! Poniżej znajdują się dwa zdjęcia. To drugie może w niektórych wywołać ruch wymiotny lub inny (chociaż nie dla mnie). Oczywiście oba z Internetu.

Porzućmy już tą teorię i przejdźmy do praktyki.

Łuk odruchowy
Odruch to szybka, autonomiczna, powtarzalna reakcja organizmu na bodziec napływający ze środowiska zewnętrznego lub z wnętrza organizmu. Zachodzi on w obrębie struktur wchodzących w skład łuku odruchowego.
Łuk odruchowy to droga, jaką pobudzenie przebywa od receptora do efektora. Składa się ona z pięciu elementów(receptora, drogi nerwowej dośrodkowej (czuciowej), ośrodka nerwowego, drogi nerwowej odśrodkowej (ruchowej) i efektora.
Receptory są wyspecjalizowanymi strukturami, w których na skutek działania bodźców powstaje pobudzenie. Mogą być one skupione w narządach zmysłów np. wzroku lub słuchu. Receptorami mogą być również rozgałęzione zakończenia dendrytów neuronów czuciowych w skórze odbierające wrażenia (np. receptory bólu w skórze). Efektory to inaczej narządy wykonawcze np. mięsień szkieletowy, mięśnie gładkie lub gruczoły.
Odruchy bezwarunkowe (wrodzone, gatunkowe) i warunkowe (nabyte, osobnicze)
Bezwarunkowe powstają przy zaangażowaniu ośrodków rdzenia kręgowego (odruchu rdzeniowe) oraz ośrodków mózgowia położonych poza obszarem kory mózgu czyli bez udziału kory mózgu. Są typowe dla wszystkich przedstawicieli gatunku, dziedziczone z pokolenia na pokolenie.
Warunkowe wykształciły się w wyniku indywidualnego doświadczenia osobniczego. Wymaga on zaangażowania ośrodków kory mózgu i nie jest dziedziczny. Te odruchy muszą być podtrzymywane (ćwiczone), ponieważ łatwo znikają np. nauka słówek.
Im dłużej żyjemy, tym więcej mamy odruchów warunkowych. Stanowią podstawę uczenia się. Wytworzone odruchy mogą rosnąć lub zmniejszać się. Uważa się, że odruchy warunkowe wytwarzają się dzięki powstawaniu i zwielokrotnieniu nowych połączeń synaptycznych. Zanikanie jest związane z zanikaniem połączeń.

Lekcje biologii + podręcznik, Anatomia i fizjologia człowieka