Vế: Ra trường danh lợi, vinh liền nhục.
(Làm quan bị cách - Nguyễn Công Trứ)

Đáp: Vào vở nhân sinh, họa đối tài.
–

"Ra - Vào" Từ mở đầu vế đáp của tôi giống với câu thơ Nguyễn Công Trứ viết ngay sau "Vào cuộc trần ai, khóc trước cười". Xét thấy đây là cặp từ trái ngược hoàn toàn, khó mà tìm từ thay thế. Dù biết có sự trùng hợp, tôi vẫn quyết định dùng từ "Vào" để khiến vế đáp của mình tốt nhất có thể.

Theo tôi biết, "trường" đây không chỉ đơn thuần để học mà là trường đời, nơi con người xả thân tìm kiếm danh lợi. Để đáp lại "Trường danh lợi" này, tôi xin được dùng "Vở nhân sinh". Vở là vở kịch, nhân sinh là đời người. Suy cho cùng, con đường danh lợi cũng chỉ là màn kịch trò đời. Vì sao như thế? Đọc vế tiếp theo ta sẽ hiểu.

Ông bà ta có câu "Lên voi xuống chó", con người vinh nhục đổi dời nhanh. Trên đường ganh đua vì danh lợi, cái vinh cái nhục không ai lường được. Ta có thể sống vinh cả một đời rồi chết đi trong nhục nhã, hay sống lầm lũi ô nhục rồi phút chốc vụt sáng vinh quang. Vinh - nhục liền với nhau và không thể tách khỏi cuộc đời con người. Tôi mạng phép đáp lại vế này bằng "Họa đối tài", lấy cảm hứng từ câu thơ của Đại thi hào Nguyễn Du trong tác phẩm Truyện Kiều "Chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau". Tuy "Họa - Tài" không hẳn là cặp đối hoàn hảo, người tài hoa chưa chắc chuốc lấy họa, kẻ phải họa chưa hẳn lắm tài tình. Nhưng xưa nay người tài dễ gặp họa, mệnh gian truân thường gieo vào kẻ hay. Có thể nói rằng, họa đối tài và cả hai cũng không thể tách khỏi đời người.

Có một phần trong câu đáp của bản thân khiến tôi không thật sự hài lòng, chính là vế "Liền - Đối". Về cơ bản, gắn liền và đối lập có thể được xem là hai trạng thái trái ngược. Nhưng xét trên thực tế, dù mang lại cảm giác tiêu cực hay tích cực, kẻ đối lập với ta luôn gắn liền với cuộc sống của chính ta.

Thêm một điều nhỏ nữa, tôi có cảm hứng cho vế đáp (và có thể là cả album) này từ Vở chèo Hồ Xuân Hương, đoạn nữ sĩ đối thơ với đám văn sĩ rởm đương thời. Tự biết thơ văn không sánh nổi với thi nhân thượng cổ, chỉ góp chút lòng tiếp cháy lối văn tôi.

Ngân Rain