Tên tác phẩm: Tấm gương

Tác giả: Thuận Ân

Thể loại: Truyện ngắn, hiện đại, hiện thực xã hội

Độ dài: 1 chương

Tình trạng: Hoàn thành

*

Một thoáng hiện thực rất đời được tác giả thổi hồn vào trong tác phẩm

Tôi từng được chiêm nghiệm cái cảm giác đọc những tác phẩm hiện thực xã hội giữa một hàng dài cuốn ngôn tình, kinh dị sinh ra để mời mọc những kẻ cuồng sách. Trong sách giáo khoa là phần nhiều vì ở đây thầy cô thường hay nhắc lại đi nhắc lại, nhiều đến mức tôi thuộc từng câu từng chữ có trong đó. Tìm được một cuốn sách thực tế, nói về cuộc sống sinh hoạt của người dân lao động thời hiện đại quả là khó tìm. Có chăng chỉ là của Nguyễn Ngọc Tư, khi tôi lén mượn tạm cuốn sách mà bố lãng quên trên căn gác tồi tàn. Ở đó tôi biết đến cô, và giờ đây tôi tìm được một tác phẩm có mang hơi thở đầy hoài niệm đó.

Một thoáng chần chừ khi đó là một tác phẩm tôi miễn cưỡng phải đọc. Và chỉ nhờ cái miễn cưỡng đó những cảm xúc mới từ từ được hình thành, xen kẽ trong từng mạch suy nghĩ của tôi. Tôi thích nội dung của Tấm gương khi ở đó là bối cảnh rất đời, kể về một thằng đàn ông cờ bạc, rượu chè thường xuyên lôi vợ con ra đánh sau mỗi lần hắn ta cảm thấy vô vị. Nội dung dù không mới, thậm chí trong cả những cuộc thi event lớn bé, các thí sinh cũng phải thi nhau mà lồng cái bối cảnh chát chúa này vào. Tuy nhiên nó lại thu hút tôi, căn bản nó chỉ là sự bất lực, dày vò của từng nhân vật trong đó.

Không cần kể lể dài dòng về sự thiếu thốn của thằng bé, cũng chẳng cần suy diễn những tình huống cao trào, giật gân. Tấm gương đơn giản chỉ đánh thẳng vào tiềm thức của độc giả. Ở đó ta thấy một thằng đàn ông vũ phu, một người mẹ nhu nhược, một đứa con bất hạnh và cả những người hàng xóm, vô cảm, tốt bụng đủ cả. Lối văn của tác giả không quá hoa mỹ, mộc mạc và đơn giản. Nhưng chính cách viết đó đã khiến cho tác phẩm trở nên đồng điệu. Chân thật và gần gũi. Tôi thấy một Cánh đồng bất tận trong đó, nhưng Cánh đồng bất tận này lại không quá ưu tư, dễ đọc, dễ cảm với nhiều người. Tuy nhiên những câu văn lại làm tôi cảm thấy khó xử, cơ bản là nó chứa đựng nhiều câu từ rối rắm.

"Người đàn ông khắc khổ, một tay túm lấy tóc đứa trẻ, gương mặt đỏ gay và phun xèo xèo như thể rắn độc dồn hết những tức giận, sợ hãi và hận thù vào từng đòn đánh bằng cây roi mây vào mông đứa trẻ."

Tác giả rất biết cách dẫn dụ người đọc vào lối viết của mình, mộc mạc, tròn trịa nhưng lại quá đủ đầy. Một câu như chứa cả hàng ngàn từ vựng, khiến cho mạch văn quá dư thừa và rối về nghĩa, gây ra lỗi rất phổ biến, lặp từ. Thêm nữa trường từ vựng được sử dụng trong câu không đồng đều. Ở đây, tác giả có nhấn mạnh các từ như tức giận, sợ hãi, hận thù, những từ ngữ mang yếu tố khá mạnh. Nhưng sợ hãi lại khiến cho cái mạnh đó bị thụt giảm. Thay vào đó có thể thay thế nó bằng các từ ngữ như hỗn loạn, hung hăng. Nói thêm về cách viết, tác giả rất biết kết hợp nhiều từ ngữ và một số thủ pháp viết với nhau. Hình ảnh căn nhà số 8, ngõ 22, phường 14 được nhắc đến hai lần trong tác phẩm như một thanh âm nhấn mạnh, khiến cho tôi không ngừng ám ảnh về nó.

Nhìn tổng thể lối viết và nội dung của tác phẩm không có gì để chê trách. Nội dung an toàn nhưng cách gây dựng bối cảnh rất đáng khen. Nó không quá cầu kì, khoa trương, rất giản đơn và ý nghĩa. Lối viết khá chắc, tròn trịa nhưng lại hơi quá. Làm cho các câu văn chồng chéo lên nhau, gây cho độc giả cảm giác mù mờ, khó hiểu về các tầng ý nghĩa.

*

Tấm gương, tựa đề và cũng là cầu nối của tác phẩm

Tấm gương vừa là tiêu đề của tác phẩm và cũng là chiếc cầu nối trong từng mạch văn. Ta sẽ thấy chính tấm gương này sẽ là hình phản chiếu của từng nhân vật. Thằng bé trong tác phẩm rất bất hạnh khi nó không nhận được vật chất, tình thương đầy đủ. Cứ tưởng nó sẽ lớn lên với sự cố gắng, tốt đẹp, trở thành một người khá hơn cha nó. Nhưng để rồi thằng bé lại lăn vào vết bánh xe đó, một kẻ chẳng khác cha nó là bao. Tấm gương vẫn hiện diện, như là sự phản chiếu của cha và con. Cách người cha hành xử, cờ bạc, rượu chè chính là tấm gương in dấu sâu đậm trong tâm trí của thằng bé. Để rồi lớn lên nó cũng thế, vẫn cách hành xử đó, vẫn thói quen khó bỏ của người mà nó cho là khốn nạn. Cách tác giả xây dựng nhân vật rất thực, rất đời. Nếu chúng ta thường quen với motip nhân vật vượt khó, cố gắng vượt qua quá khứ đau thương thì ở Tấm gương ta sẽ thấy một nhân vật đang cố gắng vẫy vùng, trốn khỏi chiếc bóng quá khứ đó. Sự vùng vẫy, bất lực của thằng bé đó cuối cùng cũng khiến nó tỉnh ngộ khi nhìn chính mình trong gương. Nó có thay đổi bản tính của mình hay không, ai biết, chỉ biết là nó đã cảm nhận được chính cái sai của bản thân hiện tại. Theo đó tấm gương cũng nứt vỡ, hình ảnh tệ hại của thằng bé cũng từ từ mà nhòe dần.

Tấm gương xuất hiện trong phân cảnh người cha bán nó cũng rất đắt giá. Tấm gương đó là một món đồ quý giá được cất giữ trong cung điện của vua Gia Long khi xưa. Dù nó đã quá tuổi, vô dụng nhưng người cha vẫn thường tự hào, khoe mẽ với người khác về chiếc gương cổ đó. Nhưng cuối cùng ông ta lại bán nó đi và cấm không được ai nhắc đến nó nữa. Hình ảnh đó là biểu tượng cho một con người đã bị tha hóa, tàn lụi. Ông ta vứt bỏ chiếc gương đó cũng như vứt bỏ chính lòng tự trọng của bản thân, một con người bán cả thứ mình tự hào, trân trọng nhất chỉ vì mấy đồng tiền là dấu hiệu cho một kẻ xuống dốc, bại hoại về nhân cách.

Những hình ảnh trong tác phẩm rất đắt giá, nó không trực tiếp mà gián tiếp để mỗi người đọc cảm nhận. Nó rất tinh tế, ý nghĩa theo một cách riêng, mà chỉ khi đọc những tác phẩm hiện thực người ta mới có thể cảm nhận qua.

*

Một số tác phẩm truyền cảm hứng khi viết về đề tài này

Cánh đồng bất tận - Nguyễn Ngọc Tư

Bánh trái mùa xưa - Nguyễn Ngọc Tư

Chuyện nhà quê - Nguyễn Quang Lập

Áo lụa Hà Đông - Đạo diễn bởi Lưu Huỳnh

Bi, đừng sợ - Đạo diễn bởi Phan Đăng Di

*

Đôi lời vụn vặt về tác phẩm

Tấm gương là một tác phẩm không quá hoa mỹ hay cao cả. Nó chỉ là một tác phẩm phản ánh chân thực những con người lăn lộn giữa nhiều bề bộn, lo toan của cuộc sống. Thuận Ân đã thổi hồn vào trong đó cái chất đời mà người dân bình thường phải gánh trên lưng. Không có những tình huống cao trào, giật gân, những thủ pháp viết quá cao siêu hay những dòng văn miêu tả chi tiết. Tấm gương đơn giản chỉ thích hợp đối với những ai cần sự tinh tế, lắng đọng với cuộc sống thực.

|Kết Thúc|