VỀ MỐI QUAN HỆ BIỆN CHỨNG GIỮA LLSX VÀ QHSX

(Diễn biến của quy luật về sự phù hợp của QHSX đối với trình độ phát triển của LLSX)

1. Tính chất và trình độ của LLSX: Tính chất của LLSX là tính chất của LĐ và của quá trình SX. LLSX có thể mang hai tính chất: tính cá nhân hoặc tính XH: khi LLSX có trình độ thấp kém thì tính chất của nó là cá nhân bởi vì nó mang tính phân tán, tản mạn. Còn khi LLSX có trình độ cao đòi hỏi phải có sự hợp tác LĐ của nhiều người thì LLSX mang tính XH. Xu hướng phát triển của LLSX là có tính XH ngày càng cao (Xã hội hóa LLSX. Ví dụ để SX một chiếc ô tô thì phải do hàng nghìn người tham gia sản xuất – mang tính xã hội cao. Tính xã hội đó mang tính hợp tác lao động)

Trình độ của LLSX là trình độ phát triển của công cụ LĐ, của người LĐ, của quy mô SX, của trình độ sử dụng khoa học... và LLSX có trình độ ngày càng cao (năng suất LĐ ngày càng cao...).

2. Sự quyết định của LLSX đối với QHSX: LLSX là nội dung, QHSX là hình thức. Nội dung quyết định hình thức nên LLSX đóng vai trò quyết định đối với QHSX. Điều đó được thể hiện cụ thể là:

- LLSX nào thì sinh ra QHSX ấy, nên tương ứng với mỗi LLSX ở trình độ nhất định thì bao giỡ cũng phải có một QHSX phù hợp nhất đối với nó được hình thành. VD: thời nguyên thủy chỉ là QHSX tập thể, vì công cụ lao động thô sơ, LLSX chưa phát triển.

- LLSX có xu hướng phát triển liên tục, trong khi QHSX có xu hướng ổn định ít thay đổi (sự phát triển LLSX là sự cải tiến công cụ LĐ => người lao động phải có trình độ nâng lên, ngày cao, quy mô SX ngày càng mở rộng; QHSX mang tính bền vững). Nên đến một giai đoạn nhất định nào đó thì LLSX đã phát triển sẽ mâu thuẫn với QHSX cũ lỗi thời (vì QHSX phát triển không kịp sự phát triển của LLSX). Khi đó đòi hỏi QHSX cũ phải bị xóa bỏ, QHSX mới sẽ ra đời thay thế để phù hợp với LLSX đã phát triển. Như vậy sự phát triển của LLSX quyết định sự phát triển, thay thế nhau của QHSX từ thấp đến cao làm cho lịch sử XH loài người lần lượt trải qua 5 kiểu QHSX và tương ứng là 5 phương thức SX: Cộng sản nguyên thủy – nô lệ - phong kiến – TBCN – CSCN.

3. Sự tác động trở lại của QHSX đối với LLSX: đây là biểu hiện tác động trở lại của hình thức lên nội dung với 2 xu hướng chính:

- Nếu QHSX phù hợp với trình độ phát triển của LLSX thì nó sẽ thúc đẩy sự phát triển của LLSX.

- Nếu QHSX không phù hợp: tức là nó đã trở nên cũ và lỗi thời hoặc là nó phát triển không đồng bộ dẫn đến có yếu tố của nó vượt trước so với LLSX thì nó sẽ kìm hãm sự phát triển của LLSX (làm nền SX XH không phát triển được, dẫn đến khủng hoảng, suy thoái).

Sở dĩ có sự tác động trở lại này là bởi vì QHSX quy định mục đích của nền SX (SX cho ai, SX làm gì), mục đích này quy định lợi ích của con người, lợi ích sẽ tác động lên thái độ của người LĐ từ đó tác động lên toàn bộ LLSX (người LĐ là LLSX chủ yếu).

Ở nước ta hiện nay do tồn tại nhiều khu vực kinh tế khác nhau với những trình độ của LLSX không đồng đều, điều đó đòi hỏi phải sử dụng nhiều chế độ sở hữu, nhiều chế độ tổ chức quản lý và nhiều hình thức phân phối khác nhau, đây chính là cơ sở lý luận và thực tiễn của việc phát triển nền kinh tế nhiều thành phần ở nước ta hiện nay.