TR¯ÜNG I HÌC THNG LONG

BØ MÔN: GIÁO DäC THÂ CH¤T

--------- 0O0 -------

GIÁO TRÌNH MÔN GIÁO DäC THÂ CH¤T

(Tài liÇu lý thuy¿t môn giáo dåc thà ch¥t dành cho sinh viên tr°Ýng ¡i hÍc Thng Long)

HÀ NØI NM 2005

BÀI 1. KHÁI QUÁT CHUNG VÀ THÂ DäC THÂ THAO

I. Khái niÇm.

Con ng°Ýi trong quá trình ti¿n hoá, à sinh tÓn trong sñ ¥u tranh vÛi tñ nhiên ã hình thành và phát triÃn nhïng kù nng nh° ch¡y, nh£y, b¡i leo trèo... Tr£i qua quá trình sÑng, con ng°Ýi ã nh­n bi¿t r±ng sñ thành thåc các kù nng trên s½ giúp ích nhiÁu trong viÇc tìm ki¿m théc n, à có thà hình thành nhïng kù nng ó chÉ có thông qua t­p luyÇn th°Ýng xuyên, të ó các bài t­p thà ch¥t ra Ýi. Có thà nói thà dåc thà thao hình thành cùng vÛi sñ ti¿n hoá cça loài ng°Ýi thông qua con °Ýng lao Ùng và ¥u tranh sinh tÓn vÛi thiên nhiên.

Th¿ k÷ XIX, ß chân Âu ã xu¥t hiÇn mÙt thu­t ngï Thà dåc (Physical education - Giáo dåc thà ch¥t), hàm ngh)a cça nó là mÙt lo¡i hình giáo dåc nh±m duy trì và phát triÃn c¡ thÃ. Cùng vÛi sñ ti¿n bÙ không ngëng cça ti¿n bÙ loài ng°Ýi và thñc tiÅn thà dåc thà thao ngày càng phong phú thì khái niÇm thà dåc thà thao vÛi hàm ngh)a bên trong và bên ngoài cça nó cing không ngëng thay Õi.

Ngày nay hàm ngh)a thà dåc vÛi ngh)a rÙng lÛn là mÙt quá trình giáo dåc Óng thÝi cing là mÙt ho¡t Ùng vn hoá xã hÙi, l¥y sñ phát triÃn c¡ thÃ, tng c°Ýng thà ch¥t, nâng cao séc kho» làm ·c tr°ng c¡ b£n. Nó là hiÇn t°ãng xã hÙi ·c thù bao hàm giáo dåc thà ch¥t, thà dåc thà thao thành tích cao và rèn luyÇn thân thÃ. Thà dåc thà thao là nhïng ho¡t Ùng phåc vå cho mÙt nÁn chính trË, xã hÙi, kinh t¿ nh¥t Ënh, Óng thÝi cing chËu sñ £nh h°ßng và h¡n ch¿ cça nÁn kinh t¿, chính trË, xã hÙi ó.

Giáo dåc thà ch¥t: Là mÙt lo¡i hình giáo dåc mà nÙi dung chuyên biÇt là d¡y hÍc v­n Ùng (Ùng tác) và phát triÃn có chç ích các tÑ ch¥t v­n Ùng cça con ng°Ýi.

II. NØI DUNG CæA THÂ DäC:

GÓm 3 nÙi dung chính sau:

1. Giáo dåc thà ch¥t (thà dåc thà thao tr°Ýng hÍc).

Giáo dåc thà ch¥t ß n°Ûc ta th°Ýng °ãc gÍi là thà dåc thà thao tr°Ýng hÍc, nó là mÙt bÙ ph­n quan trÍng c¥u thành nên thà dåc thà thao và cing là mÙt bÙ ph­n quan trÍng à c¥u thành nên giáo dåc ß tr°Ýng hÍc, Óng thÝi nó cing là nÁn t£ng cça thà dåc thà thao toàn dân.

Thà dåc thà thao tr°Ýng hÍc trß thành mÙt giao iÃm cça sñ k¿t hãp giïa giáo dåc và thà dåc thà thao, là mÙt trong nhïng trÍng iÃm cça sñ phát triÃn thà dåc thà thao.

2. Thà dåc thà thao thành tích cao (thà thao thành tích cao).

Thà dåc thà thao thành tích cao °ãc sinh ra trong thñc tiÅn cça thà dåc thà thao thao. Thà dåc thà thao thành tích cao là: Trên c¡ sß phát triÃn toàn diÇn các tÑ ch¥t c¡ thÃ, có °ãc thà lñc, trí lñc và tài nng v­n Ùng ß méc Ù giÛi h¡n lÛn nh¥t vÛi måc tiêu là giành °ãc thành tích cao nh¥t mà ti¿n hành các ho¡t Ùng hu¥n luyÇn khoa hÍc và thi ¥u. Nó vëa theo uÕi måc tiêu: Cao h¡n, nhanh h¡n, m¡nh h¡n vëa là Á x°Ûng các nguyên t¯c Thi ¥u công b±ng tham gia thi ¥u giành th¯ng lãi là quan trÍng .

Vì sñ thi ¥u trên ¥u tr°Ýng diÅn ra h¿t séc kËch liÇt nên ph§n lÛn các quÑc gia ã sí dång các biÇn pháp, ph°¡ng pháp hu¥n luyÇn khoa hÍc tiên ti¿n à nh±m måc ích ¡t °ãc nhïng k÷ låc vÁ thà dåc thà thao cça nhân lo¡i.

3. Thà dåc thà thao xã hÙi (thà dåc thà thao qu§n chúng).

Thà dåc thà thao qu§n chúng bao gÓm nhiÁu lo¡i hình nh° thà dåc thà thao gi£i trí, th©m mù, thà dåc thà hình, d°áng sinh, thà dåc thà thao trË liÇu... Ñi t°ãng cça thà dåc thà thao qu§n chúng là nhân dân, trong ó bao gÓm có nam, nï, già, tr», nhïng ng°Ýi th°¡ng t­t. L)nh vñc ho¡t Ùng cça thà dåc thà thao qu§n chúng cing r¥t rÙng lÛn të gia ình cho ¿n xã hÙi. NÙi dung, hình théc ho¡t Ùng cça nó cing r¥t a d¡ng, phong phú. SÑ l°ãng ng°Ýi tham gia cing r¥t ông. Sñ phát triÃn có tính ch¥t rÙng rãi và méc Ù xã hÙi hoá thà dåc thà thao qu§n chúng °ãc quy¿t Ënh bßi sñ phÓn vinh vÁ kinh t¿, méc Ù phát triÃn m·t b±ng chung vÁ cuÙc sÑng và sñ Õn Ënh chính trË cça mÙt ¥t n°Ûc.

III. CHèC NNG CæA THÂ DäC THÂ THAO.

1. Chéc nng rèn luyÇn séc kho».

Khoa hÍc và thñc tiÅn ã chéng minh, t­p luyÇn thà dåc thà thao là ph°¡ng pháp có hiÇu qu£ nh¥t, tích cñc nh¥t trong viÇc nâng cao séc kho», tng c°Ýng thà ch¥t.

Chéc nng rèn luyÇn séc kho» cça thà dåc thà thao ó là thông qua các ho¡t Ùng v­n Ùng khoa hÍc, hãp lý, thông qua c¡ ch¿ sinh v­t hÍc, y hÍc à c£i thiÇn và nâng cao hiÇu qu£ quá trình trao Õi ch¥t, nng lñc tÕng hãp và phân gi£i các ch¥t dinh d°áng trong c¡ thÃ, nâng cao séc kho» và tng c°Ýng thà ch¥t, làm cho c¡ thà và b£n thân ng°Ýi t­p có °ãc sñ phát triÃn có hiÇu qu£.

2. Chéc nng giáo dåc.

Tuy ch¿ Ù xã hÙi, quan niÇm chính trË, các hình théc tôn giáo, tín ng°áng và nh­n théc cça các quÑc gia trên th¿ giÛi không giÑng nhau, nh°ng Áu r¥t coi trÍng tác dång cça thà dåc thà thao trong giáo dåc. Chéc nng giáo dåc cça thà dåc thà thao chç y¿u °ãc biÃn hiÇn trên hai ph°¡ng diÇn:

- Tác dång cça thà dåc thà thao trong xã hÙi: Do thà dåc thà thao có tính ho¡t Ùng, tính c¡nh tranh, tính nghÇ thu­t, tính lÅ ngh)a và tính quÑc t¿ nên có thà khêu gãi và kích thích °ãc lòng yêu tÕ quÑc, tinh th§n tñ hào, oàn k¿t dân tÙc. ây chính là ý ngh)a cça thà dåc thà thao trong xã hÙi.

- Tác dång giáo dåc cça thà dåc thà thao trong tr°Ýng hÍc: à thñc hiÇn måc tiêu cça sñ nghiÇp giáo dåc và ào t¡o cça n°Ûc ta là t¡o nên nhïng con ng°Ýi mÛi phát triÃn toàn diÇn vÁ éc, trí, thÃ, mù và lao Ùng thì thà dåc thà thao là mÙt bÙ ph­n không thà thi¿u. Thà dåc thà thao giúp cho viÇc nâng cao thà ch¥t, giáo dåc tinh th§n oàn k¿t, các ph©m ch¥t ¡o éc và tâm lý... cho hÍc sinh.

3. Chéc nng gi£i trí:

Të r¥t lâu con ng°Ýi ã nh­n théc và t­n dång °ãc chéc nng gi£i trí cça thà dåc thà thao làm công cå vui ch¡i gi£i trí sau nhïng giÝ lao Ùng mÇt nhÍc, v¥t v£, m·t khác thà dåc thà thao °ãc sí dång nh° món n tinh th§n.

VD: Môn thà thao câu cá, các trò ch¡i v­n Ùng, các hình théc biÃu diÅn thà thao.

4. Chéc nng quân sñ.

Të x°a, trong ¥u tranh sinh tÓn và b£o vÇ quyÁn lãi cça cça các bÙ l¡c, bÙ tÙc, quÑc gia... thà dåc thà thao ã trß thành nhïng bÙ ph­n không thà thi¿u trong viÇc hu¥n luyÇn thà lñc, kù nng chi¿n ¥u cho các binh sù. à có thà giành °ãc th¯ng lãi cho các cuÙc chi¿n tranh, các binh sù b¯t buÙc ph£i °ãc hu¥n luyÇn thành thåc các kù nng nh° ch¡y, nh£y, b¡i lÙi... Të ó chéc nng phåc vå quân sñ cça thà dåc thà thao ra Ýi.

Trong xã hÙi hiÇn ¡i, vÛi sñ phát triÃn cça các binh khí và yêu c§u tính nâng cao cça bÙ Ùi, òi hÏi các chi¿n sù ph£i có thà lñc và tinh th§n th­t tÑt nên viÇc ti¿n hành t­p luyÇn toàn diÇn vÁ m·t thà lñc và các kù nng v­n Ùng nh° ch¡y, nh£y, b¡i... trß thành v¥n Á h¿t séc quan trÍng mà thà dåc thà thao có ý ngh)a ·c biÇt trong viÇc áp éng nhu c§u trên.

5. Chéc nng kinh t¿.

Thà dåc thà thao và kinh t¿ có mÑi quan hÇ t°¡ng h×, ã có nhiÁu nhà kinh t¿ cho r±ng séc lao Ùng và s£n xu¥t °ãc nâng cao là tiêu chí quan trÍng cça sñ phát triÃn kinh t¿ xã hÙi. ·c biÇt khi ti¿n hành ánh giá giá trË s£n xu¥t thì tÑ ch¥t cça con ng°Ýi l¡i là tiêu chu©n vi l°ãng chç y¿u nh¥t. Trong các lo¡i tÑ ch¥t cça con ng°Ýi thì tÑ ch¥t thà lñc óng mÙt vai trò h¿t séc quan trÍng.

Chính vì v­y các n°Ûc trên th¿ giÛi ã r¥t chú trÍng ¿n tác dång cça thà dåc thà thao Ñi vÛi viÇc phát triÃn thà lñc cho ng°Ýi lao Ùng, l¥y viÇc làm gi£m thiÃu t÷ lÇ m¯c bÇnh làm thành måc tiêu thúc ©y séc lao Ùng s£n xu¥t cça xã hÙi. iÁu này thà hiÇn chéc nng kinh t¿ ban §u cça thà dåc thà thao.

Thà dåc thà thao thành tích cao và các ngành kinh t¿ th°¡ng m¡i, du lËch... có mÑi quan hÇ h¿t séc m­t thi¿t. MÙt cuÙc thi ¥u thà thao °ãc tÕ chéc ß mÙt Ëa iÃm nào ó s½ kéo theo hàng lo¡t dËch vå, ngành nghÁ kinh t¿ nh°: Du lËch, th°¡ng m¡i, thông tin, dËch vå phát triÃn.

6. Chéc nng chính trË.

Cùng vÛi vn hoá nghÇ thu­t, thà dåc thà thao óng mÙt vai trò h¿t séc quan trÍng trong viÇc ·t nÁn móng cho các mÑi quan hÇ chính trË giïa các quÑc gia. Nó thà hiÇn thông qua viÇc ti¿n hành thi ¥u giao hïu các môn thà thao à làm tiÁn Á cho các oàn ngo¡i giao làm viÇc và hãp tác.

Trong các cuÙc thi ¥u quÑc t¿, khi v­n Ùng viên cça n°Ûc nào giành °ãc chéc vô Ëch thì là cÝ cça quÑc gia ó °ãc kéo lên cao nh¥t và quÑc ca cça n°Ûc ó °ãc cí hành, vinh quang và ý ngh)a vÁ m·t chính trË này chÉ có thà có °ãc khi các v­n Ùng viên thi ¥u h¿t mình vì m§u c¡ s¯c áo cça dân tÙc.

BÀI 2: T¬P LUYÆN THÂ DäC THÂ THAO VÚI SèC KHOº C THÂ

I.Thúc ti¿n quá trình sinh tr°ßng phát dåc nâng cao trình Ù chéc nng c¡ thÃ.

Thà ch¥t tÑt là iÁu kiÇn £m b£o cho séc kho» tÑt. Rèn luyÇn thà thao có thà thúc ti¿n quá trình trao Õi ch¥t ß các c¡ quan, tÕ chéc trong c¡ thÃ, të ó hoàn thiÇn nâng cao chéc nng các bÙ ph­n, c¡ quan trong c¡ thÃ.

Thà ch¥t °ãc biÃu hiÇn ß nhiÁu ph°¡ng diÇn, nó bao gÓm tình tr¡ng phát dåc cça các c¡ quan bÙ ph­n trong c¡ thÃ, trình Ù vÁ nng lñc ho¡t Ùng c¡ b£n và các tÑ ch¥t c¡ thÃ, nng lñc thích nghi vÛi hoàn c£nh môi tr°Ýng bên ngoài&

Þ ây, chúng ta nhìn të góc Ù sñ £nh h°ßng cça thà dåc thà thao Ñi vÛi chéc nng cça hÇ v­n Ùng, hÇ thÑng hô h¥p, hÇ thÑng tu§n hoàn và hÇ thÑng th§n kinh à bàn vÁ t­p luyÇn thà dåc thà thao ã tng c°Ýng thà ch¥t nh° th¿ nào?

I.1. Sñ £nh h°ßng cça t­p luyÇn thà dåc thà thao Ñi vÛi hÇ v­n Ùng.

Các ho¡t Ùng thông th°Ýng cça con ng°Ýi Áu là dña vào hÇ v­n Ùng. Th°Ýng xuyên t­p luyÇn thà dåc thà có thà tng c°Ýng °ãc các ch¥t cça x°¡ng, tng c°Ýng séc m¡nh c¡ b¯p, tng c°Ýng tính Õn Ënh và biên Ù ho¡t Ùng cça các khÛp, të ó mà nng lñc ho¡t Ùng cça c¡ thà 㠰ãc nâng lên, x°¡ng và khÛp °ãc c¥u t¡o thành. X°¡ng trong c¡ thà là mÙt k¿t c¥u kiên cÑ, nó bao gÓm h¡n 200 chi¿c x°¡ng, nhïng chi¿c x°¡ng ó ã c¥u t¡o thành mÙt chi¿c khung giá có tác dång b£o vÇ cho các c¡ quan bÙ ph­n bên trong cça c¡ thà nh° não, tim, phÕi& X°¡ng còn có mÙt chéc nng khác nïa ó là t¡o máu cho c¡ thÃ. Do v­y, sñ sinh tr°ßng và tr°ßng thành cça x°¡ng không chÉ có tác dång quan trÍng Ñi vÛi hình thái c¡ thà mà còn có sñ £nh h°ßng quan trÍng Ñi vÛi nng lñc v­n Ùng và lao Ùng cça con ng°Ýi.

Rèn luyÇn thân thà có thà c£i bi¿n k¿t c¥u cça x°¡ng, th°Ýng xuyên t­p luyÇn thà dåc thà thao có thà tng c°Ýng các ch¥t trong x°¡ng. T­p luyÇn thà dåc thà thao làm cho c¡ b¯p có tác dång lôi kéo và áp lñc Ñi vÛi x°¡ng làm cho x°¡ng không chÉ bi¿n hoá vÁ ph°¡ng diÇn hình théc mà còn làm cho tính c¡ giÛi cça x°¡ng °ãc nâng lên. Sñ bi¿n Õi thà hiÇn rõ rÇt nh¥t trên ph°¡ng diÇn hình thái cça x°¡ng ó là: C¡ b¯p bám ngoài x°¡ng tng lên nhiÁu, ch¥t liên k¿t ß các lÛp ngoài cça x°¡ng cing të ó °ãc tng lên, sñ s¯p x¿p cça các ch¥t mÁm (xÑp) bên lÛp trong cça x°¡ng cing cn cé vào áp lñc và lñc kéo cça c¡ mà thích nghi. ây chính là sñ tng lên vÁ sñ kiên cÑ cça x°¡ng, të ó có thà chËu ñng °ãc phå t£i lÛn, nâng cao nng lñc chÑng chËu áp lñc, trÍng l°ãng lÛn, sñ kéo dài và xoay chuyÃn& cça x°¡ng.

Ví då: V­n Ùng viên thà dåc thñc hiÇn Ùng tác kéo tay xà ¡n. Khi thñc hiÇn Ùng tác này, hai tay cça v­n Ùng viên luôn ph£i chËu trÍng lñc cça c¡ thà và lñc kéo tay cça c¡ b¯p. N¿u th°Ýng xuyên t­p luyÇn Ùng tác này s½ làm cho x°¡ng cça hai tay có sñ thích nghi vÛi viÇc chËu ñng 2 lñc kà trên và të ó nng lñc chËu t£i cça x°¡ng 2 tay ã °ãc nâng lên. Cing nh° th¿, Ñi vÛi các Ùng viên c§u lông, b¯n súng thì tay thu­n s½ to và kho» h¡n, các v­n Ùng viên nh£y cao, nh£y xa, x°¡ng ß chân s½ kho» h¡n ß ng°Ýi th°Ýng&

iÁu này ã nói rõ mÙt v¥n Á: Th°Ýng xuyên t­p luyÇn thà dåc thà thao thì sñ phát triÃn cça x°¡ng °ãc nâng lên rõ rÇt.

Th°Ýng xuyên t­p luyÇn thà dåc thà thao s½ ©y m¡nh sñ phát triÃn chiÁu cao cça các em thi¿u niên nhi Óng. ChiÁu cao ho·c tÑc Ù tr°ßng thành °ãc quy¿t Ënh bßi tÑc Ù tng tr°ßng cça thÝi kó dài x°¡ng cça các em thi¿u niên nhi Óng. Ñi vÛi sñ phát triÃn cça x°¡ng thì §u mút x°¡ng là h¿t séc quan trÍng. Th°Ýng xuyên t­p luyÇn thà dåc thà thao s½ tng nhanh tÑc Ù tu§n hoàn máu, të ó mà tng °ãc l°ãng v­t ch¥t dinh d°áng mà sñ phát triÃn mà §u mút x°¡ng òi hÏi. Th°Ýng xuyên t­p luyÇn thà dåc thà thao còn có thà £nh h°ßng ¿n hÇ thÑng nÙi phân ti¿t là kích thích sñ sinh tr°ßng cça §u mút x°¡ng, do v­y mà thúc ©y sñ chuyÃn hoá vitamin D, tng c°Ýng sñ cung c¥p các nguyên liÇu t¡o ra x°¡ng, iÁu này có lãi cho phát triÃn và tr°ßng thành cça x°¡ng.

Cn cé vào iÁu tra, khi so sánh nhïng ng°Ýi th°Ýng xuyên t­p luyÇn thà dåc thà thao và nhïng ng°Ýi không th°Ýng xuyên t­p luyÇn cho th¥y chiÁu cao chênh lÇch të 4- 8 cm.. Tr°Ûc khi c¡ thà tr°ßng thành, thông qua t­p luyÇn thà dåc thà thao có thà c£i thiÇn sñ cung c¥p máu cça x°¡ng, tng c°Ýng sñ trao Õi ch¥t, kích thích sñ phát triÃn cça x°¡ng, làm cho sñ cÑt hóa °ãc diÅn ra liên tåc. Óng thÝi rèn luyÇn thân thà vÛi các lo¡i Ùng tác cing có tác dång kích thích r¥t tÑt Ñi vÛi sñ phát triÃn cça x°¡ng, có thà thúc ©y phân ti¿t kích thích tÑ cing có tác dång thúc ©y viÇc phát triÃn chiÁu cao cça các em hÍc sinh léa tuÕi 10-14 giïa tr°Ýng TDTT chuyên nghiÇp và tr°Ýng không chuyên (xem b£ng 1).

B£ng 1: B£ng so sánh chiÁu cao nam, nï hÍc sinh tr°Ýng chuyên và không chuyên TDTT

TuÕi ChiÁu cao Nam Nï Tr°Ýng chuyên TDTT Tr°Ýng không chuyên Tr°Ýng chuyên TDTT Tr°Ýng không chuyên 10 138.57 135.46 140.39 134.26 11 144.6 140.58 149.57 140.8 12 148.2 145.6 155.53 147.33 13 158.13 152.38 158.0 151.64 14 162.9 153.4 158.0 151.64 N¡i các x°¡ng trong c¡ thà k¿t nÑi vÛi nhau và cing dña vào ó à ho¡t Ùng gÍi là khÛp, bao gÓm có dây ch±ng và c¡. Dây ch±ng có tác dång gia tng sñ kiên cÑ cho khÛp, còn c¡ thì không nhïng có thà gia tng sñ kiên cÑ cho khÛp mà còn có tác dång lôi kéo làm cho khÛp v­n Ùng. KhÛp là §u mÑi quan trÍng cho sñ liên k¿t các x°¡ng vÛi nhau. T­p luyÇn thà dåc thà thao mÙt cách khoa hÍc, hÇ thÑng vëa có tác dång làm tng tính Õn Ënh cça khÛp, vëa có thà tng c°Ýng sñ linh ho¡t và biên Ù cça khÛp. T­p luyÇn thà dåc thà thao có thà gia tng m­t Ù và Ù dày cça m·t khÛp, Óng thÝi cùng làm phát triÃn các c¡ bao quanh khÛp, tng c°Ýng séc m¡nh cho Õ khÛp và dây ch±ng bao quanh khÛp. Do v­y, có thà làm tng thêm tính Õn Ënh và kiên cÑ cça khÛp, tng c°Ýng cho khÛp lñc chÑng á l¡i các phå t£i tác Ùng lên khÛp.

Ví då:Trong khi biÃu diÅn xi¿c, có mÙt diÅn viên cao lÛn ß phía d°Ûi còn mÙt sÑ diÅn viên khác thì éng lên trên anh ta à thñc hiÇn mÙt sÑ ti¿t måc, nh° v­y các khÛp cça vË diÅn viên cao lÛn này ã ph£i gánh chËu mÙt áp lñc lÛn t°¡ng °¡ng vÛi tÕng trÍng l°ãng cça sÑ diÅn viên kia.

Khi tng c°Ýng tính Õn Ënh và kiên cÑ cça khÛp, do vì Õ khÛp, dây ch±ng và c¡ bao quanh khÛp °ãc tng c°Ýng vÁ tính àn hÓi và tính co du×i thì biên Ù và tính linh ho¡t cça khÛp cing không ngëng °ãc tng c°Ýng. Trong biÃu diÅn môn thà dåc tñ do, các khÛp cça VV ã ho¡t Ùng vÛi biên Ù r¥t lÛn ví nh° làm Ùng tác uÑn c§u vÓng hay xo¡c ngang, n¿u nh° không th°Ýng xuyên t­p luyÇn s½ không thà thñc hiÇn °ãc.

B¥t kà v­n Ùng nào cça con ng°Ýi Áu biÃu hiÇn bßi ho¡t Ùng cça c¡ b¯p, do v­y sñ phát triÃn cça c¡ b¯p là h¿t séc quan trÍng Ñi vÛi viÇc nâng cao nng lñc lao Ùng và v­n Ùng.

Rèn luyÇn thân thà s½ c£i bi¿n c¡ b¯p mÙt cách rõ rÇt, làm cho sÑ l°ãng sãi c¡ tng lên të ó mà thà tích b¯p c¡ tng lên. Þ ng°Ýi bình th°Ýng thì trÍng l°ãng c¡ b¯p chi¿m 35- 45% trÍng l°ãng c¡ thÃ, nh°ng thông qua t­p luyÇn thà dåc thà thao có thà tng lên ¿n 50%. Þ trung hÍc và tiÃu hÍc có r¥t nhiÁu em chân tay ngñc không th¥y c¡ b¯p, chÉ c§n th°Ýng xuyên t­p luyÇn thà dåc thà thao thì hiÇn t°ãng này s½ gi£m i, thay vào ó là mÙt c¡ thà kho» m¡nh và ¹p. Khi t­p luyÇn, c¡ b¯p và x°¡ng °ãc tng c°Ýng ho¡t Ùng, sñ cung c¥p máu °ãc tng lên, Prôtêin và dinh d°áng °ãc tng c°Ýng, nng lñc dñ trï cça c¡ cing tng lên, sÑ l°ãng sãi c¡ tng lên, vì v­y mà b¯p c¡ to d§n lên, séc m¡nh cça c¡ b¯p cing theo ó mà tng lên. Do các t¿ bào c¡ °ãc tng c°Ýng, nng lñc k¿t hãp vÛi Ôxy tng lên, kh£ nng dñ trï các ch¥t dinh d°áng và °Ýng tng lên, sÑ l°ãng mao m¡ch trong c¡ b¯p tng lên nhiÁu& iÁu này thích éng vÛi các yêu c§u cça lao Ùng và ho¡t Ùng.

Thông qua t­p luyÇn thà dåc thà thao còn có thà nâng cao nng lñc khÑng ch¿ c£ hÇ thÑng th§n kinh Ñi vÛi hÇ thÑng c¡ b¯p, iÁu này thà hiÇn bßi tÑc Ù ph£n éng, Ù chu©n xác và tính nhËp iÇu Áu °ãc nâng lên. Khi c¡ b¯p làm viÇc, sñ tiêu hao nng l°ãng °ãc gi£m xuÑng nh°ng hiÇu qu£ v«n °ãc nâng lên. Nhïng iÁu này làm cho séc m¡nh, tÑc Ù, séc bÁn và tính linh ho¡t& Áu tÑt h¡n nhiÁu so vÛi ng°Ýi bình th°Ýng. Ngoài ra v«n còn giúp cho c¡ thà phòng tránh °ãc các lo¡i ch¥n th°¡ng do sñ ho¡t Ùng kËch liÇt cça c¡ b¯p trong quá trình t­p luyÇn hay trong ho¡t Ùng Ýi sÑng hàng ngày.

I.2.Sñ £nh h°ßng cça t­p luyÇn thà dåc thà thao Ñi vÛi hÇ thÑng hô h¥p

Chéc nng cça hÇ thÑng hô h¥p m¡nh hay y¿u phå thuÙc bßi nng lñc CO2 cça c¡ thÃ, khi t­p luyÇn thà dåc thà thao c¡ thà òi hÏi nhiÁu h¡n vÁ Oxy, chính vì v­y mà t§n sÑ hô h¥p tng lên. à áp éng nhu c§u trên, các c¡ quan cça hÇ thÑng hô h¥p b¯t buÙc ph£i c£i thiÇn nng lñc làm viÇc cça b£n thân. Do v­y, ti¿n hành t­p luyÇn thà dåc thà thao trong thÝi gian dài có thà nâng cao nng lñc h¥p thå Oxy, të ó nâng cao °ãc chéc nng cça các c¡ quan trong hÇ thÑng hô h¥p, c£i thiÇn c¡ nng hÇ thÑng hô h¥p.

Quá trình ho¡t Ùng sÑng cça con ng°Ýi là mÙt quá trình tiêu hao nng l°ãng, nng l°ãng ó °ãc l¥y të nguÓn dñ trï các ch¥t trong c¡ thÃ. Nhïng v­t ch¥t dñ trï này khi °ãc em ra à bi¿n Õi thành nng l°ãng òi hÏi ph£i có mÙt qúa trình Oxy hoá, do v­y, c¡ thà b¯t buÙc ph£i không ngëng sí dång Oxy të môi tr°Ýng bên ngoài và thß ra CO2. Quá trình trao Õi này gÍi là quá trình hô h¥p.

HÇ thÑng hô h¥p bao gÓm phÕi, khí qu£n, mii.. trong ó phÕi là n¡i trao Õi khí, còn l¡i Áu là °Ýng hô h¥p. C¡ thà khi trong tr¡ng thái yên t)nh m×i phút òi hÏi 0,25- 0,3 ml khí, nh° v­y chÉ c§n 1/20 sÑ ph¿ nang trong phÕi ho¡t Ùng là có thà áp éng. N¿u cé nh° v­y trong thÝi gian dài thì nhïng ph¿ nang không °ãc sí dång s½ bË thoái hoá i, të ó chéc nng cça hÇ thÑng hô h¥p s½ gi£m i m¡nh m½ và r¥t dÅ m¯c bÇnh.

B£ng: Sñ khác biÇt vÁ chéc nng hô h¥p giïa ng°Ýi th°Ýng và ng°Ýi th°Ýng xuyên l­p luyÇn thà dåc thà thao

NÙi dung Ng°Ýi th°Ýng Ng°Ýi th°Ýng xuyên

T­p luyÇn TDTT HÇ thÑng hô h¥p C¡ nng hô h¥p không phát triÃn, công nng hô h¥p gi£m C¡ nng hô h¥p phát triÃn, công nng hô h¥p nâng lên rõ rÇt T§n sÑ hô h¥p 12-18 l§n/ phút 8-12 l§n/ phút Dung tích sÑng Nï 2000-2500 ml; nam 3000- 36000 ml Nï 3000-4000 ml; nam 4000- 5000 ml L°ãng h¥p thå Oxy Khi v­n Ùng 2,5-3 lít/ phút (lÛn g¥p 10 l§n khi yên t)nh) Khi v­n Ùng 4,5-5,5 lít/ phút (lÛn g¥p 20 l§n khi yên t)nh) L°ãng thông khí phÕi Khi v­n Ùng: 70-75 l§n/ phút Khi v­n Ùng 80-120 l§n/ phút Chéc nng hô h¥p °ãc c£i thiÇn ß mÙt sÑ m·t sau:

1. C¡ hô h¥p °ãc phát triÃn d§n, có lñc, có séc bÁn, có thà chËu ñng vÛi l°ãng v­n Ùng lÛn.

C¡ hô h¥p chç y¿u là c¡ hoành cách, c¡ gian s°Ýn, ngoài ra còn có thêm c¡ bång, khi hít thß sâu các nhóm c¡ ß ngñc l°ng cing có tác dång phå trã. T­p luyÇn thà dåc thà thao th°Ýng xuyên s½ tng c°Ýng c¡ hô h¥p do v­y mà chu vi lÓng ngñc tng lên nhiÁu.

Sñ tr°ßng thành cça c¡ hô h¥p làm cho biên Ù cça Ùng tác hô h¥p lÛn lên, hô h¥p ß ng°Ýi bình th°Ýng khi hít vào h¿t séc và thß ra h¿t séc sñ chênh lÇch vÁ chu vi lÓng ngñc không nhiÁu (gÍi là hô h¥p kém) chÉ có 5-8 cm, ß ng°Ýi th°Ýng xuyên t­p luyÇn thà dåc thà thao sñ khác biÇt này là có thà lên tÛi 9-16 cm. Vì v­y ti¿n hành t­p luyÇn thà dåc thà thao th°Ýng xuyên là có lãi cho viÇc nâng cao chéc nng cça hÇ thÑng hô h¥p.

2. Dung tích sÑng tng lên, tng c°Ýng h¥p thå Oxy và th£i CO2.

Dung tích sÑng là mÙt chÉ tiêu quan trÍng ánh giá trình Ù séc kho» và sñ sinh tr°ßng phát dåc cça thi¿u niên nhi Óng. Th°Ýng xuyên t­p luyÇn thà dåc thà thao ·c biÇt là làm các Ùng tác g­p du×i ngñc có thà làm cho séc m¡nh cça c¡ hô h¥p °ãc tng c°Ýng, lÓng ngñc to lên iÁu này có lãi cho sñ sinh tr°ßng phát dåc cça tÕ chéc phÕi, cing nh° sñ khuy¿ch tr°¡ng cça phÕi të ó làm cho dung tích sÑng tng lên. Ngoài ra khi t­p luyÇn thà dåc thà thao vÛi các v­n Ùng hít thß mang tính th°Ýng xuyên cing có thà thúc ©y sñ tng tr°ßng cça dung tích sÑng. Þ ng°Ýi bình th°Ýng dung tích sÑng chÉ kho£ng 3500 ml, ß nhïng ng°Ýi th°Ýng xuyên t­p luyÇn thà dåc thà thao tính àn hÓi cça phÕi tng lên rõ rÇt, séc m¡nh cça c¡ hô h¥p tng nhiÁu, dung tích sÑng lÛn h¡n ng°Ýi bình th°Ýng kho£ng 1000 ml.

3. Tng c°Ýng Ù sâu hô h¥p.

Þ ng°Ýi bình th°Ýng hô h¥p nông và nhanh, khi yên t)nh t§n sÑ yên t)nh kho£ng 12-18 l§n/ phút, ß ng°Ýi th°Ýng xuyên t­p luyÇn thà dåc thà thao hô h¥p sâu và ch­m lúc yên t)nh t§n sÑ hô h¥p kho£ng 8-12 l§n/ phút. Nh° v­y có ngh)a là các c¡ hô h¥p có nhiÁu thÝi gian à nghÉ ng¡i. Sñ khác biÇt này còn biÃu hiÇn rõ nét h¡n trong khi v­n Ùng.

Ví då: Trong cùng mÙt iÁu kiÇn, cùng mÙt l°ãng v­n Ùng (v­n Ùng nh¹ nhàng) ß ng°Ýi bình th°Ýng t§n sÑ hô h¥p lên tÛi kho£ng 32 l§n/phút, m×i l§n hô h¥p dung l°ãng chÉ kho£ng 300 ml, trong mÙt phút tÕng dung l°ãng hô h¥p là 300 ml ( 32= 9600 ml. Nh°ng ß v­n Ùng viên t§n sÑ hô h¥p l¡i là 16 l§n/phút, m×i l§n hô h¥p dung l°ãng ¡t 600 ml, tÕng dung l°ãng trong 1 phút thu °ãc là 600 ml( 16= 9600 ml.

Të thÑng kê trên có thà th¥y, ß ng°Ýi bình th°Ýng và v­n Ùng viên trong cùng 1 phút thì dung l°ãng hô h¥p là t°¡ng Óng. Nh°ng trên thñc t¿, thì sñ giao Õi Oxy và CO2 l¡i khác nhau bßi l½ m×i l§n hô h¥p thì có kho£ng 150 ml không khí °ãc l°u l¡i trong °Ýng hô h¥p mà không thà vào trong ph¿ bào à ti¿n hành giao Õi. Do ó l°ãng khí giao Õi s½ là:

Þ ng°Ýi bình th°Ýng: (300 ml - 150 ml) ( 32 = 4800 ml.

Þ v­n Ùng viên là: (600 ml - 150 ml) ( 16 = 7200 ml.

iÁu này cho th¥y khi c¡ b¯p làm viÇc thì nhu c§u vÁ Oxy tng lên, ß ng°Ýi bình th°Ýng s½ ph£i tng t§n sÑ hô h¥p à áp éng nhu c§u ó do v­y khi v­n Ùng th°Ýng thß g¥p. Nh°ng ß v­n Ùng viên do vì c¡ nng hô h¥p °ãc nâng lên, hô h¥p sâu. Trong cùng mÙt iÁu kiÇn nh° nhau, t§n sÑ hô h¥p ch°a c§n tng cao thì ã áp éng ç nhu c§u không khí à giao Õi do ó có thà làm viÇc °ãc trong thÝi gian dài mà không dÅ m¯c bÇnh.

Ngoài ra, do k¿t qu£ cça t­p luyÇn thà dåc thà thao lâu dài ã c£i thiÇn °ãc chéc nng cça hÇ thÑng hô h¥p và các hÇ thÑng khác (hÇ thÑng th§n kinh, hÇ thÑng tu§n hoàn& ) nâng cao nng lñc nh£ CO2 và h¥p thå Oxy khi trao Õi khí, làm cho v­n Ùng viên khi ho¡t Ùng kËch liÇt v«n có thà phát huy chéc nng cça hÇ hô h¥p (ß ng°Ýi bình th°Ýng khó có thà ¡t °ãc). Do v­y mà làm cho quá trình Oxy hoá các v­t ch¥t nng l°ãng càng thêm hoàn thiÇn. iÁu này £m b£o cho viÇc cung c¥p §y ç nng l°ãng khi v­n Ùng. Ng°Ýi bình th°Ýng khi thñc hiÇn các bài t­p thà dåc thà thao viÇc trao Õi Oxy có thà ¡t °ãc 60% tÕng sÑ khí khi hô h¥p. Nh°ng sau khi tr£i qua t­p luyÇn thà dåc thà thao thì nng l°ãng trao Õi này ã °ãc nâng lên rõ rÇt khi ho¡t Ùng v­n Ùng nhu c§u Oxy tng lên v«n có thà áp éng °ãc nhu c§u ó cça c¡ thà mà không làm cho c¡ thà thi¿u khí quá méc. T­p luyÇn thà dåc thà thao còn có thà rèn luyÇn con ng°Ýi nâng cao °ãc nng lñc chËu ñng nã d°áng khí (kh£ nng chËu ñng thi¿u Oxy). Trong iÁu kiÇn thi¿u Oxy v«n có thà kiên trì thñc hiÇn các ho¡t Ùng c¡ b¯p phéc t¡p.

Ví då nh°: VV leo núi trong iÁu kiÇn núi cao thi¿u Oxy, không chÉ ph£i duy trì các ho¡t Ùng duy trì tính m¡ng mà còn ph£i không ngëng hoàn thành nhiÇm vå leo lên Énh núi §y khó khn.

I.3. Sñ £nh h°ßng cça t­p luyÇn thà dåc thà thao Ñi vÛi chéc nng cça hÇ tu§n hoàn:

MÙt hÇ thÑng tu§n hoàn tÑt là iÁu kiÇn b¯t buÙc ph£i có cho mÙt c¡ thà c°Ýng tráng kho» m¡nh. T­p luyÇn thà dåc thà thao có thà nâng cao chéc nng cça tim, tng nhanh tÑc Ù tu§n hoàn máu, nâng cao °ãc chéc nng cça hÇ thÑng huy¿t qu£n.

HÇ thÑng tu§n hoàn là do tim, máu và hÇ thÑng huy¿t qu£n t¡o thành vì v­y mà gÍi là hÇ thÑng tu§n hoàn máu. Tim là n¡i phát ra Ùng lñc làm cho máu l°u Ùng, huy¿t qu£n là con kênh d«n máu i kh¯p n¡i trong c¡ thÃ, máu thì phå trách viÇc v­n chuyÃn dinh d°áng, Oxy, các s£n ph©m th£i cça quá trình trao Õi ch¥t và CO2. Tim có tác dång làm cho máu luôn l°u Ùng trong huy¿t qu£n mang Oxy và các ch¥t dinh d°áng à cho các tÕ chéc, t¿ bào, Óng thÝi em các ch¥t th£i cça quá trình trao Õi ch¥t s£n sinh ra cing nh° CO2 ra ngoài phÕi, th­n và da&

T­p luyÇn thà dåc thà thao có tác dång r¥t tÑt Ñi vÛi các c¡ quan, hÇ thÑng trong c¡ thÃ, Ñi vÛi hÇ thÑng huy¿t qu£n cing nh° v­y. Khi ti¿n hành t­p luyÇn thà dåc thà thao sñ tiêu hao nng l°ãng và các s£n ph©m thëa cça quá trình trao Õi ch¥t tng lên trong c¡ thÃ. Lúc này òi hÏi ph£i nâng cao chéc nng cça tim, tng nhanh tÑt Ù l°u truyÁn máu, Óng thÝi nâng cao chéc nng cça hÇ tu§n hoàn.

Ví då: Trong ho¡t Ùng ß các môn ch¡y dài, bóng á, bóng rÕ hay b¡i lÙi& Áu có thà làm cho chéc nng cça hÇ thÑng tu§n hoàn ¡t °ãc sñ tng c°Ýng rõ rÇt, làm cho c¡ tim d§y lên, t§n sÑ m¡ch và huy¿t áp gi£m, làm cho hÇ tu§n hoàn °ãc t­p luyÇn, k¿t c¥u, chéc nng có °ãc sñ c£i thiÇn chç y¿u biÃu hiÇn ß các ph°¡ng diÇn sau:

a.Tng c°Ýng tính v­n Ùng cça tim.

T­p luyÇn thà dåc thà thao làm tng c°Ýng máu cça c¡ tim, làm cho c¡ tim có nhiÁu v­t ch¥t dinh d°áng h¡n. Do t­p luyÇn thà dåc thà thao c¡ tim d§n d§n °ãc tng c°Ýng, thành tim d§y lên, thà tích khoang tim tng lên (ng°Ýi bình th°Ýng kho£ng 700ml, VV là 1000ml). Do v­y thà tích khoang tim cça VV lÛn h¡n mÙt chút so vÛi ng°Ýi bình th°Ýng. HiÇn t°ãng này °ãc gÍi là phì ¡i tim mang tính v­n Ùng Ng°Ýi th°Ýng xuyên t­p luyÇn thà dåc thà thao do t­p luyÇn th°Ýng kó, c¡ ß khoang tim s½ to và kho» d§n lên, dùng máy chuyên môn à xem xét có thà th¥y khoang tim cça hÍ to h¡n mÙt chút so vÛi ng°Ýi th°Ýng, ngo¡i hình §y ·n, c¡ tim phát triÃn, lñc co bóp tim tng lên, dung l°ãng tim cing tng lên nhiÁu, do v­y mà m×i l§n co bóp tim l°ãng máu °ãc ©y ra khÏi tim (l°u l°ãng tâm thu) cing tng lên.

b.T§n sÑ m¡ch gi£m và ch­m khi yên t)nh.

Þ ng°Ýi bình th°Ýng t§n sÑ m¡ch vào kho£ng 70-80 l§n/phút, th°Ýng xuyên t­p luyÇn thà dåc thà thao t§n sÑ m¡ch ­p chÉ kho£ng 50-60l§n/phút, các v­n Ùng viên °u tú có khi gi£m xuÑng tÛi 40l§n/phút. iÁu này là do ß VV l°u l°ãng tâm thu tng lên do ó t§n sÑ m¡ch gi£m xuÑng nh°ng v«n cung c¥p ç cho nhu c§u trao Õi ch¥t cça toàn bÙ c¡ thÃ. Trong tr¡ng thái yêu t)nh, l°u l°ãng phút mà c¡ thà òi hÏi kho£ng 75l§n. Trong khi ó l°u l°ãng tâm thu ß VV kho£ng 90ml, tim chÉ c§n co bóp kho£ng 50 l§n là ç cung c¥p máu cho c¡ thÃ. T§n sÑ m¡ch gi£m xuÑng do ó mà tim có nhiÁu thÝi gian nghÉ ng¡i.

c. Ti¿t kiÇm hoá trong làm viÇc cça tim:

Ti¿n hành v­n Ùng nh¹ nhàng, ß cùng mÙt l°ãng v­n Ùng, t§n sÑ m¡ch ­p và biên Ù bi¿n Õi huy¿t áp ß ng°Ýi th°Ýng xuyên t­p luyÇn thà dåc thà thao nhÏ h¡n ng°Ýi bình th°Ýng và không dÅ bË mÇt mÏi, hÓi phåc nhanh. Ng°Ýi không th°Ýng xuyên t­p luyÇn s½ òi hÏi t§n sÑ m¡ch cao h¡n, do ó thÝi gian nghÉ ng¡i cça tim ng¯n i, r¥t dÅ mÇt mÏi, sau khi v­n Ùng thÝi gian hÓi phåc cing c§n dài h¡n. Nguyên nhân chç y¿u là ng°Ýi th°Ýng xuyên t­p luyÇn có lñc co bóp tim lÛn h¡n, l°u l°ãng tâm thu lÛn h¡n, do ó chÉ c§n tng mÙt chút t§n sÑ m¡ch là ã có thà áp éng ç yêu c§u, Óng thÝi do viÇc t­p luyÇn thà dåc thà thao làm cho huy¿t qu£n b£o vÇ và duy trì tÑt sñ l°u truyÁn cça máu nên ß các VV nh¹ nhàng, biên Ù bi¿n hoá vÁ t§n sÑ m¡ch và huy¿t áp Áu nhÏ h¡n so vÛi ß ng°Ýi bình th°Ýng. HiÇn t°ãng này °ãc gÍi là hiÇn t°ãng ti¿t kiÇm hoá (xem b£ng 2).

B£ng 2: B£ng Ñi chi¿u chéc nng tim

NÙi dung Ñi chi¿u Ng°Ýi th°Ýng Ng°Ýi th°Ýng xuyên t­p thà dåc thà thao Khi yên t)nh Khi v­n Ùng Khi yên t)nh Khi v­n Ùng T§n sÑ m¡ch ­p trong 1 phút 61 l§n 150 l§n 56 l§n 86 l§n L°u l°ãng tâm thu 69 ml 71ml 87ml 127,5ml L°u l°ãng phút 4,2lít 10,7lít 4,9lít 11lít d. Khi ho¡t Ùng kËch liÇt, chéc nng cça tim có thà ¡t tÛi trình Ù cao.

Ng°Ýi th°Ýng xuyên t­p luyÇn thà dåc thà thao thì chéc nng cça tim r¥t tÑt, ó là c¡ tim kho», dung l°ãng tim lÛn, lñc co bóp tim kho». Khi ho¡t Ùng kËch liÇt có thà nhanh chóng phát huy chéc nng tim, có thà ¡t ¿n méc Ù mà ß ng°Ýi th°Ýng không thà ¡t tÛi.

Ví då nh° t§n sÑ m¡ch ­p cça VV °u tú có thà ¡t tÛi 200-220 l§n/phút, l°u l°ãng phút có thà ¡t tÛi trên 40lít.

Do v­y có thà £m nhiÇm °ãc nhïng công viÇc ho·c lao Ùng vÛi l°ãng v­n Ùng hu¥n luyÇn ho·c phå t£i r¥t lÛn, trong khi ó ß ng°Ýi th°Ýng t§n sÑ m¡ch ­p tÑi a chÉ ¡t tÛi 180 l§n/phút, lúc này l°ãng máu trß vÁ tim s½ gi£m xuÑng do v­y l°u l°ãng tâm thu gi£m xuÑng, tu§n hoàn máu vì th¿ cing gi£m hiÇu qu£. Cing vÛi sñ tích luù các s£n ph©m cça trao Õi ch¥t (axit lactic) làm cho khó có thà duy trì °ãc công viÇc th­m chí còn xu¥t hiÇn hiÇn t°ãng téc ngñc, khó thß, lo¡n nhËp tim, au §u& sñ hÓi phåc sau v­n Ùng gi£m.

e.Tng tính d«n truyÁn cça huy¿t qu£n.

T­p luyÇn thà dåc thà thao có thà tng c°Ýng °ãc tính d«n truyÁn máu cça thành m¡ch, iÁu này là r¥t có lãi Ñi vÛi ng°Ýi già. Þ ng°Ýi già, cùng vÛi sñ gia tng cça tuÕi tác, tính d«n truyÁn cça máu thành m¡ch cing gi£m xuÑng, chính vì v­y mà ß ng°Ýi già th°Ýng hay m¯c các bÇnh tuÕi già ·c biÇt là bÇnh cao huy¿t áp. Ng°Ýi già thông qua t­p luyÇn thà dåc thà thao có thà tng c°Ýng tính d«n truyÁn máu cça thành m¡ch, të ó có thà phòng ngëa °ãc các bÇnh tuÕi già và bÇnh cao huy¿t áp.

Ngoài ra, y hÍc ã chéng minh, th°Ýng xuyên t­p luyÇn thà dåc thà thao s½ làm tng hàm l°ãng hÓng c§u, b¡ch c§u, có thà cung c¥p kËp thÝi dinh d°áng và Oxy cho c¡ thÃ, mang các ch¥t th£i cça quá trình trao Õi ch¥t cing nh° CO2- ra ngoài.

Cùng vÛi méc sÑng ngày càng cao, n¿u nh° không th°Ýng xuyên tham gia t­p luyÇn thà dåc thà thao thì bÇnh vn minh t¥t nhiên s½ gia tng. HiÇn nay ã không có ít ng°Ýi ch¿t vì m¯c các bÇnh vÁ tim m¡ch, ß Liên bang éc 20 trß l¡i ây, sÑ l°ãng ng°Ýi ch¿t vì bÇnh tim chi¿m 52%-53% tÕng sÑ ng°Ûi ch¿t. Theo tài liÇu thÑng kê cça tÕ chéc y t¿ th¿ giÛi công bÑ nm 1984 sÑ ng°Ýi ch¿t do m¯c các bÇnh vÁ tim là mÙt trong nhïng nguyên nhân d«n ¿n tí vong chi¿m t÷ lÇ cao nh¥t. Do v­y viÇc th°Ýng xuyên t­p luyÇn thà dåc thà thao óng mÙt vai trò h¿t séc quan trÍng trong viÇc gi£m t÷ lÇ ng°Ýi m¯c các bÇnh liên quan ¿n tim và hÇ tu§n hoàn.

I.4. Sñ £nh h°ßng cça t­p luyÇn thà dåc thà thao Ñi vÛi hÇ tiêu hoá:

D¡ dày và ruÙt là nhïng c¡ quan chç y¿u cça hÇ thÑng tiêu hoá trong c¡ thÃ. Nng lñc tiêu hoá cça d¡ dày và ruÙt tÑt s½ có nhïng £nh h°ßng tÑt Ñi vÛi séc kho» con ng°Ýi. Th°Ýng xuyên t­p luyÇn thà dåc thà thao s½ nâng cao °ãc công nng tiêu hoá cça d¡ dày và ruÙt, tng c°Ýng sñ kho» m¡nh cho gan, Óng thÝi còn có tác dång trË liÇu và phòng ngëa mÙt sÑ bÇnh vÁ hÇ thÑng tiêu hóa.

Th°Ýng xuyên t­p luyÇn, do nhu c§u ho¡t Ùng cça c¡ b¯p nên d¡ dày và ruÙt ph£i tng c°Ýng chéc nng tiêu hoá, lúc này dËch và men tiêu hoá tng lên nhiÁu, sñ co bóp ß °Ýng d«n truyÁn tiêu hoá càng °ãc tng lên m¡nh m½, tu§n hoàn máu ß d¡ dày và ß ruÙt cing °ãc c£i thiÇn. Do phát sinh các thay Õi nêu trên mà viÇc tiêu hoá théc n và h¥p thå các ch¥t dinh d°áng °ãc diÅn ra thu­n lãi, m·t khác do khi v­n Ùng ph£i hô h¥p sâu, c¡ hoành cách ho¡t Ùng vÛi biên Ù lÛn nên ã di chuyÃn nhiÁu xuÑng phía d°Ûi, c¡ bång cing ho¡t Ùng m¡nh, iÁu này ã có tác dång mát xa cho d¡ dày và ruÙt. Do t­p luyÇn thà dåc thà thao có tác dång nâng cao nng lñc tiêu hoá cça d¡ dày và ruÙt nh° v­y nên ã có không ít ng°Ýi sí dång t­p luyÇn thà dåc thà thao nh° mÙt ph°¡ng pháp trË liÇu Ñi vÛi mÙt sÑ bÇnh d¡ dày và hÍ ã thu °ãc hiÇu qu£ nh¥t Ënh.

Gan là mÙt t¡ng lÛn trong c¡ thà con ng°Ýi, nó óng vai trò h¿t séc quan trÍng Ñi vÛi hÇ tiêu hoá, th°Ýng xuyên t­p luyÇn thà dåc thà thao chéc nng cça gan °ãc tng c°Ýng iÁu này r¥t có lãi cho viÇc tiêu hoá théc n. Khi v­n Ùng sñ tiêu hao nguÓn nng l°ãng dñ trï tng lên, khi¿n cho gan ph£i ho¡t Ùng tích cñc h¡n të ó mà chéc nng gan °ãc t­p luyÇn th°Ýng xuyên và phát triÃn. L°ãng °Ýng ¡n trong gan cça v­n Ùng viên và ng°Ýi th°Ýng và tÑc Ù ©y °Ýng ¡n ra ngoài cça gan ß v­n Ùng viên cing nhanh h¡n ng°Ýi th°Ýng. °Ýng ¡n ß gan là h¿t séc quan trÍng Ñi vÛi sñ kho» m¡nh cça gan, nó có thà b£o vÇ cho gan, vì nguyên nhân này mà các bác s) th°Ýng yêu c§u nhïng bÇnh nhân gan n nhiÁu hoa qu£ có °Ýng. Chéc nng gan ß v­n Ùng viên là r¥t tÑt, kh£ nng Á kháng vÛi bÇnh gan cing r¥t cao. Þ ng°Ýi th°Ýng xuyên t­p luyÇn thà dåc thà thao thì viÇc sí dång °Ýng ¡n trong gan cing kinh t¿ h¡n ß ng°Ýi th°Ýng. Të nhïng y¿u tÑ trên có thà th¥y t­p luyÇn thà dåc thà thao có thà làm tng thêm séc kho» cho gan, mà gan có kho» thì mÛi có thà nâng cao °ãc nng lñc lao Ùng và v­n Ùng.

I.5. ¢nh h°ßng cça thà dåc thà thao Ñi vÛi hÇ thÑng th§n kinh:

HÇ thÑng th§n kinh khÑng ch¿ các lo¡i hành vi cça con ng°Ýi, th°Ýng xuyên t­p luyÇn thà dåc thà thao s½ làm nâng cao nng lñc làm viÇc cça các t¿ bào th§n kinh ß ¡i não, nâng cao tính linh ho¡t và sñ h°ng ph¥n cça hÇ thÑng th§n kinh, ph£n éng nhanh, tng thêm tÑc Ù linh ho¡t và sñ chu©n xác nhËp nhàng cça Ùng tác. HÇ thÑng th§n kinh là do hÇ thÑng trung khu và hÇ thÑng th§n kinh ngo¡i biên t¡o thành.

Hình théc ho¡t Ùng cça chúng nh° sau: Sau khi c¡ thà ti¿p nh­n °ãc tín hiÇu kích thích thông qua các n¡ ron th§n kinh à d«n truyÁn ¿n hÇ thÑng trung khu th§n kinh, sau khi hÇ thÑng trung khu th§n kinh phân tích, tÕng hãp thì các xung Ùng h°ng ph¥n s½ °ãc d«n truyÁn tÛi các c¡ quan të ó t¡o ra các ph£n éng t°¡ng éng.

Ví då: Khi tham gia thi ¥u bóng rÕ, trong tình huÑng thiên bi¿n v¡n hoá cça thi ¥u trên sân òi hÏi hoàn thành Ùng tác kËp thÝi và chu©n xác. Þ ng°Ýi bình th°Ýng tÑc Ù ph£n éng là 0,4 giây trß lên, ß v­n Ùng viên là 0,332 giây, Ñi vÛi các v­n Ùng viên bóng bàn tÑc Ù ph£n éng ¡t tÛi 0,1 giây.

Nhïng v¥n Á này Áu em l¡i nhïng lãi ích cho công viÇc hay nhïng ho¡t Ùng sinh ho¡t Ýi th°Ýng.

Ngoài ra th°Ýng xuyên t­p luyÇn thà dåc thà thao còn có thà phòng ngëa °ãc bÇnh suy nh°ãc th§n kinh. V­n Ùng còn £m b£o cho viÇc giï cân b±ng giïa h°ng ph¥n và éc ch¿ cça ¡i não, të ó phòng ngëa °ãc sñ phát sinh suy nh°ãc th§n kinh. Th°Ýng xuyên t­p luyÇn thà dåc thà thao có thà làm cho sñ h°ng ph¥n °ãc tng c°Ýng, éc ch¿ càng thêm sâu s¯c ho·c làm cho h°ng ph¥n và éc ch¿ °ãc t­p trung, nh° v­y ã nâng cao °ãc tính linh ho¡t cça quá trình th§n kinh. Khi t­p luyÇn thà dåc thà thao do trung khu v­n Ùng h°ng ph¥n cao Ù làm cho ngo¡i vi s£n sinh sñ éc ch¿ sâu s¯c, iÁu ó khi¿n cho các t¿ bào th§n kinh °ãc nghÉ ng¡i tÑt. T­p luyÇn thà dåc thà thao th°Ýng yêu c§u ph£i hoàn thành nhïng Ùng tác phéc t¡p, có Ù khó cao h¡n so vÛi các ho¡t Ùng th°Ýng ngày, vì v­y mà c¡ thà b¯t buÙc ph£i Ùng viên chéc nng cça b£n thân ¿n méc cao Ù mÛi có thà thích nghi °ãc vÛi các yêu c§u cça nhiÇm vå. Thông qua t­p luyÇn thÝi gian dài, không chÉ c¡ b¯p phát triÃn, do Ùng tác có lñc, mà tÑc Ù, tính mÁm d»o, sñ linh ho¡t& cça Ùng tác cing °ãc tng c°Ýng, Ñi vÛi thà lñc lao Ùng thì séc bÁn bÉ cing °ãc nâng lên, kh£ nng phòng bÇnh và kh£ nng thích nghi vÛi các lo¡i kích thích bên ngoài môi tr°Ýng cing °ãc nâng lên. Bßi l½ v­n Ùng có tác dång r¥t tÑt Ñi vÛi hÇ thÑng th§n kinh nên ph§n lÛn các bác s) th°Ýng l¥y t­p luyÇn thà dåc thà thao à làm thành mÙt ph°¡ng pháp trË liÇu, ·c biÇt là iÁu trË các trß ng¡i vÁ chéc nng cça hÇ thÑng th§n kinh- nguyên nhân d«n ¿n các bÇnh th§n kinh. Þ Mù mÙt sÑ chuyên gia vÁ bÇnh th§n kinh ã mß mÙt lÛp gÍi là v­n Ùng dñ phòng cho mÙt sÑ ng°Ýi bË suy nh°ãc th§n kinh nh¹, trong lÛp này hÍ ã l¥y ch¡y bÙ thay cho viÇc dùng thuÑc. Tr£i qua mÙt tu§n t­p luyÇn thì ã có 60%- 85% bÇnh nhân xu¥t hiÇn d¥u hiÇu hÓi phåc.

II.Thúc ti¿n sñ phát triÃn toàn diÇn nng lñc c¡ thÃ, tng c°Ýng nng lñc thích nghi cça c¡ thÃ.

Méc Ù m¡nh y¿u cça nng lñc c¡ thà là mÙt bÙ ph­n, chÉ tiêu không thà thi¿u trong viÇc ánh giá tình tr¡ng séc kho». T­p luyÇn thà dåc thà thao vëa nâng cao trình Ù cça các c¡ quan trong c¡ thÃ, vëa nâng cao thà lñc c¡ thÃ, m·t khác còn có thà nâng cao nng lñc thích nghi vÛi hoàn c£nh môi tr°Ýng và nng lñc kháng bÇnh. Nng lñc c¡ thà là nng lñc mà các c¡ quan trong c¡ thà có thà gánh chËu °ãc, nó bao gÓm nng lñc ho¡t Ùng c¡ b£n cça c¡ thà và các tÑ ch¥t thà lñc. Nng lñc c¡ thà m¡nh y¿u là tiêu chu©n ánh giá h¿t séc quan trÍng Ñi vÛi thà ch¥t con ng°Ýi. Nng lñc c¡ thà phát triÃn có mÑi quan hÇ m­t thi¿t Ñi vÛi sñ phát triÃn chéc nng c¡ thÃ, th°Ýng xuyên t­p luyÇn thà dåc thà thao có thà nâng cao các tÑ ch¥t c¡ thà nh° tÑc Ù, linh ho¡t, séc bÁn, séc m¡nh, mÁm d»o& Óng thÝi trong sñ £nh h°ßng cça hÇ thÑng trung khu th§n kinh chéc nng cça các hÇ thÑng c¡ quan cing °ãc nâng lên. ây chính là c¡ sß cung c¥p v­t ch¥t cho phát triÃn các tÑ ch¥t.

Nng lñc ho¡t Ùng c¡ b£n cça con ng°Ýi °ãc phát triÃn cing chính là t¡o ra c¡ sß phát triÃn k¿t c¥u hình thái, chéc nng sinh lý, các tÑ ch¥t c¡ thÃ. Th°Ýng xuyên t­p luyÇn thà dåc thà thao cùng vÛi sñ phát triÃn chéc nng cça các c¡ quan tÕ chéc, các tÑ ch¥t c¡ thÃ, nng lñc ho¡t Ùng c¡ b£n cing °ãc phát triÃn m¡nh m½. Ví nh° ng°Ýi th°Ýng xuyên t­p luyÇn b¡i hay lao Ùng thì tinh th§n tho£i mái, tinh lñc dÓi dào, còn không th°Ýng xuyên s½ không °ãc nh° v­y. Có thà nói t­p luyÇn thà dåc thà thao có tác dång phát triÃn nng lñc c¡ thÃ.

Nng lñc thích éng là chÉ nng lñc, chéc nng, biÃu hiÇn cça con ng°Ýi ß môi tr°Ýng th¿ giÛi bên ngoài. Nó bao gÓm séc thích nghi vÛi hoàn c£nh th¿ giÛi bên ngoài và kh£ nng kháng l¡i bÇnh t­t. T­p luyÇn thà dåc thà thao s½ tng c°Ýng °ãc séc thích nghi vÛi iÁu kiÇn hoàn c£nh th¿ giÛi bên ngoài và kh£ nng phòng chÑng bÇnh t­t. Nói nh° trên ngh)a là th°Ýng xuyên t­p luyÇn thà dåc thà thao khi g·p ph£i thÝi ti¿t l¡nh giá Ùt ngÙt các l× chân lông s½ nhanh chóng co l¡i, quá trình trao Õi ch¥t diÅn ra m¡nh h¡n à cung c¥p nhiÇt l°ãng cho c¡ thÃ, ng°ãc l¡i khi g·p thÝi ti¿t nóng các l× chân lông mß ra hÇ thÑng gi£i nhiÇt ho¡t Ùng m¡nh m½ h¡n à gi£i nhiÇt cho c¡ thà biÃu hiÇn ß mÓ hôi toát ra nhiÁu.

III.Thúc ti¿n phát triÃn nng lñc cça não, nâng cao hiÇu su¥t hÍc t­p, công tác.

T­p luyÇn thà dåc thà thao ngoài viÇc phát triÃn thà lñc và thà ch¥t ra, nó còn phát triÃn nng lñc cça não, nâng cao hiÇu su¥t công tác. Th°Ýng xuyên t­p luyÇn thà dåc thà thao có thà nâng cao nng lñc làm viÇc cça ¡i não, c£i thiÇn quá trình th§n kinh, të ó tng c°Ýng trí lñc và kh£ nng ghi nhÛ cça c¡ thÃ, Óng thÝi thông qua t­p luyÇn thà dåc thà thao cing có thà iÁu ti¿t mÙt cách có hiÇu qu£ công tác và hÍc t­p, të ó làm tng hiÇu su¥t công viÇc và hÍc t­p.

Con ng°Ýi khi phát triÃn chËu sñ £nh h°ßng cça 3 y¿u tÑ di truyÁn, hoàn c£nh sÑng và giáo dåc. Các y¿u tÑ di truyÁn cça c¡ thà nh° k¿t c¥u, hình thái, c£m quan, hÇ thÑng th§n kinh& là nhïng iÁu kiÇn tiÁn Á cça sñ phát triÃn tñ nhiên hay sinh lý cça con ng°Ýi. Trong khi ó tri théc, tài nng, tính cách, sñ yêu thích& cça con ng°Ýi °ãc hình thành bßi sñ £nh h°ßng cça giáo dåc và hoàn c£nh sÑng. Giáo dåc ß ây °¡ng nhiên trong ó bao gÓm c£ nÙi dung giáo dåc thà ch¥t. Thñc tiÅn ã chéng minh t­p luyÇn thà dåc thà thao ã có tác dång thúc ©y sñ phát triÃn vÁ m·t trí lñc, nh­n théc, tài nng cça con ng°Ýi, Óng thÝi cing có tác dång nâng cao hiÇu su¥t hÍc t­p.

III.1. Rèn luyÇn thân thà có thà nâng cao nng lñc ho¡t Ùng trí lñc:

Trí lñc hiÃu theo ngh)a thông th°Ýng là l¥y nng lñc t° duy làm h¡t nhân, nó là sñ tÕng hoà cça nng lñc nh­n théc, nó bao gÓm nng lñc quan sát, nng lñc ghi nhÛ, nng lñc t°ßng t°ãng& Trí lñc là s£n v­t cça sñ k¿t hãp giïa di truyÁn, sñ £nh h°ßng cça giáo dåc, iÁu kiÇn sÑng và sñ n× lñc cá nhân. Thñc t¿ ã chéng minh trình Ù trí lñc cça con ng°Ýi có mÑi t°¡ng quan vÛi di truyÁn (có ng°Ýi cho r±ng có thà ¡t tÛi 65%, th­m chí tÛi 80%), có mÑi t°¡ng quan m­t thi¿t vÛi hoàn c£nh xã hÙi, giáo dåc, iÁu kiÇn gia ình, m·t b±ng kinh t¿& Không thà xem nh¹ tác dång cça t­p luyÇn thà dåc thà thao Ñi vÛi sñ phát triÃn trí lñc, ã có ngày càng nhiÁu các nhà nghiên céu báo cáo vÁ v¥n Á này. Các k¿t qu£ nghiên céu ã chéng minh, nng lñc ghi nhÛ và trí lñc là mÙt lo¡i mang ·c tính v­t ch¥t hoá hÍc, do mÙt lo¡i phân tí Prôtêin a v­t ch¥t c¥u thành, sñ v­n Ùng cça nhïng v­t ch¥t này có liên quan ¿n tr¡ng thái làm viÇc cça ¡i não, càng thích nghi vÛi iÁu kiÇn làm viÇc thì càng tÑt, ¡i não b£o l°u các tin téc bên ngoài càng kiên cÑ, sñ liên hÇ giïa các tin téc ó càng rõ nét Ñi vÛi sñ phân biÇt các tin téc càng rõ ràng m¡ch l¡c. Nhïng hiÇn t°ãng này bình th°Ýng chúng ta hay gÍi là m«n c£m .

Sñ thích nghi giïa mÙt ¡i não tÑt vÛi iÁu kiÇn công tác °ãc thà hiÇn ß hai m·t sau:

- Cung c¥p §y ç máu trong não.

- Thích nghi vÛi tr¡ng thái h°ng ph¥n.

III.2. T­p luyÇn thà dåc thà thao có thà nâng cao hiÇu qu£ công tác và hÍc t­p.

HÍc t­p các tri théc vn hoá khoa hÍc là nhïng ho¡t Ùng th§n kinh cao c¥p cça ¡i não. Trong quá trình hÍc t­p òi hÏi ¡i não ph£i ho¡t Ùng t° duy cng th³ng cao Ù và liên tåc, nhïng ho¡t Ùng dña vào sñ chuyÃn hoá t°¡ng h× không ngëng và sñ cân b±ng giïa hai chéc nng h°ng ph¥n và éc ch¿ cça t¿ bào th§n kinh.

N¿u làm viÇc trong thÝi gian quá dài các tÕ chéc não s½ s£n sinh ra tác dång éc ch¿ à b£o vÇ, lúc này hiÇu su¥t làm viÇc cça não s½ gi£m xuÑng, biÃu hiÇn ra ngoài ó là nng lñc chú ý và t° duy kém, n·ng h¡n là chóng m·t, au §u& khi này òi hÏi ph£i nghÉ ng¡i. NghÉ ng¡i có hai kiÃu, ó là nghÉ ng¡i tiêu cñc (i ngç) và nghÉ ng¡i tích cñc (t­p luyÇn thà dåc thà thao). Khi t­p luyÇn thà dåc thà thao các t¿ bào th§n kinh v­n Ùng s½ °ãc h°ng ph¥n cao, m·t khác làm gia tng thêm sñ éc ch¿ các t¿ bào ghi nhÛ và t° duy të ó làm cho sñ mÇt mÏi m¥t i. Do v­n Ùng làm cho hÇ tu§n hoàn ho¡t Ùng tích cñc d«n ¿n các t¿ bào °ãc cung c¥p dinh d°áng và Oxy §y ç h¡n, làm thúc ©y m¡nh m½ h¡n viÇc ào th£i s£n ph©m thëa cça quá trình trao Õi ch¥t, iÁu này r¥t có lãi cho chéc nng hÓi phåc cça c¡ thÃ.

Tóm l¡i, ti¿n hành t­p luyÇn thà dåc thà thao mÙt cách khoa hÍc không nhïng có tác dång rèn luyÇn thà ch¥t và thà lñc cho c¡ thà mà còn có tác dång r¥t lÛn Ñi vÛi viÇc thúc ti¿n và nâng cao các ho¡t Ùng cça não. Th°Ýng xuyên t­p luyÇn thà dåc thà thao có thà nâng cao chéc nng cça các c¡ quan trong c¡ thÃ, théc ©y quá trình sinh tr°ßng và phát dåc ß thanh thi¿u niên, phát triÃn các tÑ ch¥t c¡ thÃ, nâng cao nng lñc ho¡t Ùng c¡ b£n cça con ng°Ýi..

BÀI 3: CÁC QUY LU¬T KHOA HÌC TRONG T¬P LUYÆN THÂ THAO

T­p luyÇn thà dåc thao không chÉ nâng cao séc kho» và nng lñc c¡ thà mà còn nâng cao nhïng nng lñc ho¡t Ùng c¡ b£n trong Ýi sÑng h±ng ngày. Tuy nhiên viÇc lña chÍn nÙi dung, c°Ýng Ù, ph°¡ng pháp t­p luyÇn không thích hãp s½ có tác h¡i Ñi vÛi séc kho» con ng°Ýi. Do v­y, chúng ta không thà nói tham gia t­p luyÇn thà dåc thà thao là nh¥t Ënh s½ có hiÇu qu£ tÑt trong viÇc nâng cao séc kho». T­p luyÇn thà dåc thà thao mÙt cách khoa hÍc có ngh)a là nhïng nguyên t¯c chu©n b¯t buÙc ng°Ýi tham gia t­p luyÇn ph£i tuân theo. T­p luyÇn cái gì, t­p nh° th¿ nào, t­p bao nhiêu& ó là nhïng v¥n Á quan trÍng §u tiên cça t­p luyÇn thà dåc thà thao khoa hÍc. NÙi dung chç y¿u cça nó là sñ iÁu chÉnh phÑi hãp cân b±ng giïa c°Ýng Ù v­n Ùng và l°ãng v­n Ùng.

1. X¿p s¯p khÑi l°ãng v­n Ùng hãp lý.

L°ãng v­n Ùng là chÉ l°ãng phå t£i v­n Ùng, nó là mÙt trong nhïng nhân tÑ then chÑt cho viÇc £m b£o hiÇu qu£ v­n Ùng, nó là c¡ sß Ã nâng cao nng lñc v­n Ùng, c¡ thà con ng°Ýi thông th°Ýng mà nói ph£n éng vÛi l°ãng v­n Ùng thì không kËch liÇt mà të të nh°ng nó s£n sinh nhïng £nh h°ßng r¥t sâu s¯c Ñi vÛi các méc Ù thích nghi cça các hÇ thÑng c¡ quan, Óng thÝi sñ thích éng cça c¡ thà Ñi vÛi l°ãng v­n Ùng là t°¡ng Ñi Õn Ënh và sñ gi£m d§n kh£ nng thích nghi ó diÅn ra cing r¥t ch­m ch¡p.

L°ãng v­n Ùng thích nghi là mÙt thu­t ngï có tính ch¥t t°¡ng Ñi ché không ph£i tuyÇt Ñi bßi vì nó tuó theo ng°Ýi mà bi¿n Õi. Trong thñc tiÅn v­n Ùng °ãc gÍi là l°ãng v­n Ùng thích nghi nó là mÙt kích thích làm cho c¡ thà chËu ñng °ãc ß mÙt trình Ù nh¥t Ënh, vëa là l°ãng v­n Ùng mà c¡ thà có thà ti¿p nh­n ho·c hoàn thành. Do v­y, khi ti¿n hành t­p luyÇn thà dåc thà thao nh¥t Ënh ph£i cn cé vào léa tuÕi, giÛi tính, thà ch¥t& cça b£n thân à tÕng hãp tình tr¡ng. Të ó s¯p x¿p l°ãng v­n Ùng thích hãp.

- Ph°¡ng pháp tính l°ãng v­n Ùng:

T§n sÑ m¡ch sau v­n Ùng - T§n sÑ m¡ch tr°Ûc v­n Ùng

Công théc tính = ( 100%

T§n sÑ m¡ch tr°Ûc v­n Ùng

ánh giá: N¿u ¡t të 71% trß lên thì l°ãng v­n Ùng ó là lÛn, të 51%-71% thì ó là l°ãng v­n Ùng trung bình, d°Ûi 51% thì ó là l°ãng v­n Ùng nhÏ.

2. S¯p x¿p hãp lý c°Ýng Ù v­n Ùng.

Nhïng kích thích cça c°Ýng Ù v­n Ùng có thà làm cho c¡ thà ph£n éng mãnh liÇt có thà nâng cao nhanh chóng trình Ù c¡ nng cça các c¡ quan trong c¡ thà të ó s£n xinh ra sñ £nh h°ßng mang tính thích nghi mÙt cách sâu s¯c, nh°ng éng trên ph°¡ng diÇn t°¡ng Ñi mà nói sñ thích nghi cça c¡ thà °ãc s£n sinh mÙt cách không Õn Ënh và vïng ch¯c thì r¥t dÅ m¥t i. C°Ýng Ù v­n Ùng quá nhÏ thì hiÇu qu£ t­p luyÇn thu °ãc không cao. N¿u c°Ýng Ù v­n Ùng quá cao thì có h¡i cho séc kho» c¡ thÃ. Þ nhïng ng°Ýi khác nhau có nhïng nng lñc v­n Ùng khác nhau. Vì v­y khi v­n Ùng thì c°Ýng Ù không thà nh° nhau. C°Ýng Ù v­n Ùng thông th°Ýng °ãc xác Ënh b±ng ph°¡ng pháp sau:

a. Ph°¡ng pháp xác Ënh b±ng o nhËp tim.

NhËp tim trong mÙt ph¡m vi nh¥t Ënh (110-170 l§n/phút) s½ có nhïng mÑi t°¡ng quan m­t thi¿t vÛi c°Ýng Ù v­n Ùng. Do v­y, t§n sÑ m¡ch ­p có thà °ãc sí dång nh° 1 chÉ tiêu à ánh giá và khÑng ch¿ c°Ýng Ù v­n Ùng (Xem b£ng 1).

B£ng 1: B£ng quan hÇ giïa c°Ýng Ù v­n Ùng và t§n sÑ m¡ch

TuÕi C°Ýng Ù v­n Ùng % 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 20 60 74 88 102 116 130 144 158 172 186 200 30 60 73 86 99 102 125 138 151 164 177 190 40 60 72 84 96 98 120 132 144 156 168 180 50 60 71 82 93 94 105 126 137 148 159 170 60 60 70 80 90 90 110 120 130 140 150 160 70 60 69 78 87 87 105 114 123 132 141 150 b. Ph°¡ng pháp ánh giá tÉ lÇ % t§n sÑ nhËp tim tÑi a.

- NhËp tim tÑi a = 220 - tuÕi

- Cách ánh giá: Ñi vÛi các VV chuyên nghiÇp trong t­p luyÇn nên khÑng ch¿ ß 85-95% m¡ch ­p tÑi a. Ñi vÛi v­n Ùng °a khí nên khÑng ch¿ ß méc c°Ýng Ù v­n Ùng Ù 65-85% t§n sÑ m¡ch tÑi a. Ñi vÛi ng°Ýi bình th°Ýng trong v­n Ùng °a khí thì khÑng ch¿ ß méc c°Ýng Ù v­n Ùng Ù 60-75% t§n sÑ m¡ch tÑi a

c. Ph°¡ng pháp tính m­t Ù tng nhËp tim.

Dña vào 3 méc Ù thà ch¥t kho», bình th°Ýng và y¿u à phân biÇt, khÑng ch¿ c°Ýng Ù v­n Ùng.

+ T§n sÑ m¡ch sau v­n Ùng - T§n sÑ m¡ch yên t)nh ( 60 l§n/phút nhóm thà ch¥t kho».

+ T§n sÑ m¡ch sau v­n Ùng - T§n sÑ m¡ch yên t)nh ( 40 l§n/phút nhóm thà ch¥t bình th°Ýng.

+ T§n sÑ m¡ch sau v­n Ùng - T§n sÑ m¡ch yên t)nh ( 20 l§n/phút nhóm thà ch¥t y¿u.

d. Ph°¡ng pháp ánh giá b±ng c£m giác chç quan.

- Dña vào m­t Ù mÇt mÏi cça b£n thân à iÁu chÉnh c°Ýng Ù t­p luyÇn, ây là mÙt lo¡i ph°¡ng pháp ¡n gi£n nh¥t (xem b£ng 2).

B£ng 2: B£ng xác Ënh c°Ýng Ù theo chç quan

C£m giác v­n Ùng chç quan C°Ýng Ù t°¡ng Ñi (%) T§n sÑ m¡ch t°¡ng Ñi (l/p) Yên t)nh 0.0

Vô cùng nh¹ nhàng 7.1

14.3

70

R¥t nh¹ nhàng 21.4

28.6

90

Nh¹ nhàng 35.7

42.9

110 Có d¥u hiÇu tiêu hao séc 50.0

57.2

130 Tiêu hao séc 64.3

71.5

150 R¥t tiêu hao séc 78.6

85.8

170 Tiêu hao séc vô cùng 90

100 190

200 3. S¯p x¿p hãp lý thÝi gian v­n Ùng.

- ThÝi gian v­n Ùng bao gÓm: ThÝi gian mÙt l§n v­n Ùng liên tåc và t§n su¥t tham gia v­n Ùng. ThÝi gian mÙt l§n v­n Ùng liên tåc chËu sñ £nh h°ßng cça c°Ýng Ù v­n Ùng, l°ãng v­n Ùng, t§n su¥t tham gia ho¡t Ùng. Do v­y, khi xác Ënh thÝi gian mÙt l§n ho¡t Ùng nên tÕng hãp, kh£o sát viÇc s¯p x¿p hãp lý các nhân tÑ. Thông th°Ýng, khi rèn luyÇn séc kho», thÝi gian t­p luyÇn cça mÙt l§n là 20 phút trß lên mÛi có thà thu °ãc nhïng hiÇu qu£ tÑt cça t­p luyÇn. Các k¿t qu£ nghiên céu cho th¥y t§n su¥t v­n Ùng là mÙt l§n trong mÙt tu§n thì hiÇu qu£ v­n Ùng không °ãc tích luù, th°Ýng xuyên xu¥t hiÇn hiÇn t°ãng c¡ b¯p bË au; mÙt tu§n hai l§n hiÇu qu£ t­p luyÇn có tích liy nh°ng không rõ rÇt; mÙt tu§n ba l§n, hiÇu qu£ t­p luyÇn tích liy rõ rÇt; mÙt tu§n nm l§n, hiÇu qu£ v­n Ùng °ãc nâng lên vÛi biên Ù lÛn. Khi v­n Ùng rèn luyÇn c¡ thà có thà cn cé vào tình hình cå thà cça b£n thân nh°: Tình tr¡ng c¡ thÃ, måc ích, thÝi gian& à lña chÍn t§n su¥t v­n Ùng hãp lý cho b£n thân. V¥n Á then chÑt là t¡o thành mÙt thói quen v­n Ùng và trß thành cuÙc sÑng v­n Ùng hoá.

- S¯p x¿p hãp lý l°ãng v­n Ùng, c°Ýng Ù v­n Ùng, thÝi gian v­n Ùng chính là m¥u chÑt à nâng cao hiÇu qu£ t­p luyÇn, sñ phÑi hãp ba y¿u tÑ trên có thà xem b£ng sau (b£ng 3).

B£ng 3: Nguyên t¯c t§n sÑ v­n Ùng và thÝi gian duy trì c°Ýng Ù v­n Ùng

NÙi dung

Ñi t°ãng C°Ýng Ù v­n Ùng (%) T§n sÑ v­n Ùng ThÝi gian v­n Ùng (phút) Chú ý Ng°Ýi bË bÇnh mãn tính, ho·c thÝi kó hÓi phåc sau khi chïa bÇnh 40-50 2l§n/ngày 1-5 Dång cå chïa bÇnh (iÇn tâm Ó) Ng°Ýi lao Ùng trí óc, thÝi kó hÓi phåc sau khi chïa bÇnh, ng°Ýi bË bÇnh mãn tính

50-60

1-2l§n/ngày

20-30 Dång cå chïa bÇnh (iÇn tâm Ó) Ng°Ýi lao Ùng trí óc, thÝi kó hÓi phåc sau khi chïa bÇnh, ng°Ýi bË bÇnh mãn tính

60-70

3-4l§n/ngày

20-60 Dång cå chïa bÇnh (iÇn tâm Ó) Ng°Ýi th°Ýng xuyên t­p luyÇn, ng°Ýi lao Ùng trí óc.

60-70

3-5l§n/tu§n

30-60 Theo dõi thông th°Ýng Ng°Ýi th°Ýng xuyên t­p luyÇn 60-80 3-5l§n/tu§n 60-80 Không c§n theo dõi V­n Ùng viên 70-90 3-6l§n/tu§n 60-120 Không c§n theo dõi

BÀI 4: CÁC NGUYÊN T®C T¬P LUYÆN THÂ DäC THÂ THAO

- Nguyên t¯c t­p luyÇn thà dåc thà thao là nhïng nguyên t¯c chu©n mà mÍi ng°Ýi tham gia t­p luyÇn thà dåc thà thao Áu ph£i tuân thç trong quá trình t­p luyÇn. Ngh)a là nhïng khái quát và nhïng tÕng k¿t kinh nghiÇm t­p luyÇn thà dåc thà thao trong thÝi gian dài, nó cing ph£n ánh quy lu­t khách quan cça t­p luyÇn thà dåc thà thao. Thñc t¿ t­p luyÇn thà dåc thà thao ã cho chúng ta th¥y b¥t kà mÙt hành vi t­p luyÇn thà dåc thà thao có hiÇu qu£ sÛm th°Ýng là k¿t qu£ cça viÇc tñ giác hay không tñ giác tuân theo mÙt sÑ nguyên t¯c t­p luyÇn. ViÇc t­p luyÇn thà dåc thà thao không thà tách rÝi nhïng nguyên t¯c t­p luyÇn úng ¯n, b¯t buÙc ph£i hiÃu và n¯m b¯t cing nh° tuân theo nhïng nguyên t¯c t­p luyÇn thà dåc thà thao.

1. HiÃu rõ vÁ b£n thân thñc sñ c§u thË.

Nguyên t¯c xu¥t phát të thñc t¿ là chÉ viÇc t­p luyÇn thà dåc thà thao, rèn luyÇn thân thà l¥y viÇc cn cé vào tình tr¡ng thñc t¿ cça b£n thân cá nhân và hoàn c£nh bên ngoài à xác Ënh måc ích t­p luyÇn, lña chÍn môn thà thao thích hãp, s¯p x¿p hãp lý thÝi gian v­n Ùng và l°ãng v­n Ùng& ây chính là nguyên t¯c nâng cao kh£ nng thích nghi cça c¡ thà b¯t buÙc ph£i tuân theo.

- Tr°Ûc h¿t t­p luyÇn thà dåc thà thao ph£i °ãc cn cé vào thñc tr¡ng b£n thân. Tr°Ûc khi t­p luyÇn ph£i hiÃu rõ tình tr¡ng cça b£n thân (bao gÓm: giÛi tính, tuÕi tác, thà ch¥t và séc kho»), à có °ãc nhïng ph°¡ng théc t­p luyÇn phù hãp. Có nh° v­y mÛi nâng cao °ãc hiÇu qu£ mang tính thñc t¿ (hiÇu qu£ thñc t¿). Khi t­p luyÇn c§n xu¥t phát të nhïng tình tr¡ng thñc t¿ cça b£n thân à có °ãc lña chÍn có måc ích và xác Ënh °ãc nhïng môn thà thao, ph°¡ng pháp t­p luyÇn, s¯p x¿p thÝi gian t­p luyÇn và l°ãng v­n Ùng. Tr°Ûc m×i l§n t­p luyÇn, Áu c§n ph£i ti¿n hành ánh giá tình tr¡ng séc kho» cça b£n thân, të ó làm cho c¡ thà có thà ti¿p nh­n °ãc Ù khó và c°Ýng Ù cça môn thà thao. N¿u i ng°ãc l¡i quy lu­t c¡ b£n này thì không nhïng không ¡t °ãc hiÇu qu£ t­p luyÇn mà th­m chí còn làm tÕn h¡i ¿n séc kho» c¡ thÃ.

- Ti¿p theo, xu¥t phát të thñc t¿ cça iÁu kiÇn, hoàn c£nh, thÝi gian bên ngoài, khi ti¿n hành t­p luyÇn thà dåc thà thao, mÙt m·t c§n cn cé vào tình tr¡ng thñc t¿ b£n thân, m·t khác v«n c§n ph£i cn cé theo iÁu kiÇn bên ngoài nh° mùa, khí h­u, Ëa iÃm, khí tài mà v­n dång ph°¡ng pháp t­p luyÇn khoa hÍc, lña chÍn °ãc các môn thà thao, thÝi gian t­p luyÇn, l°ãng v­n Ùng hãp lý mÛi có thà thu °ãc hiÇu qu£ t­p luyÇn cao.

VD: Vào mùa ông nên coi trÍng phát triÃn tÑ ch¥t séc bÁn và séc m¡nh vào mùa xuân; thu thì nên chú trÍng ti¿n hành các môn mang tính kù thu­t, trong mùa hè nóng béc thì b¡i lÙi là môn thà thao lý t°ßng nh¥t. Tr°Ûc khi hu¥n luyÇn séc m¡nh c§n ph£i kiÃm tra kù càng các dång cå t­p luyÇn à tránh °ãc nhïng phát sinh vÁ nhïng sñ cÑ gây ch¥n th°¡ng.

2. Xây dñng niÁm tin, ý chí ti¿n thç.

T­p luyÇn thà dåc thà thao là quá trình tñ b£n thân t­p luyÇn, tñ b£n thân hoàn thiÇn. N¿u nh° không tñ giác thì ng°Ýi khác cing b¥t lñc. T­p luyÇn thà dåc thà thao có thà nâng cao séc kho» mÙt cách có hiÇu qu£. Ngày nay, các sinh viên ¡i hÍc ã nh­n théc §y ç séc khÏe là nhïng y¿u tÑ c¡ b£n trong nhïng tÑ ch¥t nhân tài cça xã hÙi t°¡ng lai. ViÇc nâng cao séc kho» không chÉ là nhu c§u cça cá nhân mà còn là cça mÙt sé mÇnh lËch sí mà thÝi ¡i, xã hÙi giao phó cho sinh viên. Xác Ënh rõ °ãc tính måc ích cça t­p luyÇn nh° v­y mÛi có thà hình thành niÁm say mê, sñ h°ng ph¥n à bi¿n thà dåc thà thao có thà trß thành mÙt bÙ ph­n thi¿t y¿u trong cuÙc sÑng. Tñ giác trong t­p luyÇn thà dåc thà thao và trong quá trình t­p luyÇn thà dåc thà thao có °ãc sñ vui v», s£ng khoái. M×i ng°Ýi Áu có mÙt cá tính riêng, do v­y, trong t­p luyÇn thà dåc thà thao s½ ¡t °ãc hiÇu qu£ trong viÇc chi¿n th¯ng b£n thân, chi¿n th¯ng mÍi khó khn thí thách.

3. T­p luyÇn toàn diÇn, chú trÍng hiÇu qu£ thñc t¿.

Nguyên t¯c t­p luyÇn toàn diÇn là chÉ thông qua t­p luyÇn thà dåc thà thao làm cho hình thái c¡ thÃ, chéc nng, tÑ ch¥t c¡ thà và tÑ ch¥t tâm lý Áu °ãc phát triÃn toàn diÇn, hài hoà. C¡ thà là mÙt thà thÑng nh¥t hïu c¡, chéc nng cça các c¡ quan, hÇ thÑng trong c¡ thà có sñ liên quan và £nh h°ßng t°¡ng h× vÛi nhau. NÙi dung và ph°¡ng pháp bài t­p °ãc lña chÍn trong t­p luyÇn thà dåc thà thao nên cÑ g¯ng có sñ toàn diÇn Ñi vÛi c¡ thÃ, khi¿n cho các tÑ ch¥t c¡ thà và chéc nng cça các c¡ quan, hÇ thÑng trong c¡ thà °ãc phát triÃn toàn diÇn, do v­y lña chÍn nÙi dung và biÇn pháp thñc hiÇn không °ãc quá ¡n iÇu bßi vì mÍi lo¡i nÙi dung hay biÇn pháp thñc hiÇn Áu có £nh h°ßng mang tính cåc bÙ Ñi vÛi c¡ thÃ. NÙi dung và biÇn pháp t­p luyÇn nên phong phú a d¡ng, nên tránh t­p luyÇn nhïng bài t­p chÉ phát triÃn mÙt lo¡i tÑ ch¥t nào ó. Trong m×i l§n t­p luyÇn thà dåc thà thao có thà dùng mÙt môn nào ó làm chính, sÑ còn l¡i là nhïng nÙi dung t­p luyÇn phå.

VD: Nhïng ng°Ýi yêu thích t­p luyÇn thà dåc th©m mù nên ti¿n hành Óng thÝi viÇc t­p luyÇn phát triÃn séc m¡nh c¡ b¯p vÛi viÇc t­p luyÇn phát triÃn séc bÁn °a khí và tÑ ch¥t mÁm d»o, làm cho c¡ thà có °ãc sñ rèn luyÇn toàn diÇn.

4. Kiên trì th°Ýng xuyên t­p luyÇn.

MuÑn ¡t °ãc måc ích t­p luyÇn, b¯t buÙc ph£i th°Ýng xuyên tham gia t­p luyÇn thà dåc thà thao. Ghi nhÛ r±ng ba ngày ánh cá, hai ngày treo l°Ûi . MÙt ngày n¯ng, m°Ýi ngày m°a s½ không bao giÝ ¡t °ãc hiÇu qu£. T­p luyÇn thà dåc thà thao là có tính liên tåc và tính hÇ thÑng cça nó, chÉ có th°Ýng xuyên tham gia t­p luyÇn thà dåc thà thao, s¯p x¿p hãp lý nhïng môn v­n Ùng mà b£n thân yêu thích và héng thú, l­p ra mÙt k¿ ho¡ch rèn luyÇn c¡ thà mÙt cách khoa hÍc mÛi có thà không ngëng tng c°Ýng thà ch¥t có hiÇu qu£. Các thñc nghiÇm khoa hÍc ã chéng minh nhïng ng°Ýi không th°Ýng xuyên tham gia t­p luyÇn thà dåc thà thao ho·c nhïng ng°Ýi t­p luyÇn thà dåc thà thao bÏ dß giïa chëng Áu làm cho chéc nng, tÑ ch¥t c¡ thà và kù thu­t v­n Ùng sµn có cça b£n thân gi£m sút rõ rÇt. Rèn luyÇn thân thà mà bÏ giïa chëng, thÝi gian càng dài thì sñ m¥t i càng rõ rÇt h¡n. Do v­y, rèn luyÇn c¡ thà trong thÝi gian ng¯n s½ không thà có °ãc hiÇu qu£ rõ rÇt, càng không thà hy vÍng mÙt ngày làm, ngàn nm h°ßng , mà chÉ có th°Ýng xuyên tham gia t­p luyÇn thà dåc thà thao mÛi có thà nâng cao hiÇu qu£ t­p luyÇn thà dåc thà thao. à n¯m vïng °ãc mÙt kù thu­t v­n Ùng cing òi hÏi ph£i kiên trì lâu dài. Con ng°Ýi có mÙt sÑ l°ãng lÛn các n¡ron th§n kinh trong ¡i não c§n ph£i thông qua viÇc t­p luyÇn l·p l¡i vÛi các hình théc cÑ Ënh à liên tåc ti¿n hành các kích thích Ñi vÛi nhïng n¡ron th§n kinh này mÛi có thà hình thành mÙt ph£n éng vÛi hình théc cÑ Ënh trong ¡i não, ó là Ùng lñc Ënh hình. Sau khi Ùng lñc Ënh hình °ãc ki¿n l­p thì ng°Ýi t­p có thà hoàn thành bài t­p mÙt cách thu§n thåc, nhu§n nhuyÅn, n¿u nh° không kiên trì t­p luyÇn thì nhïng ph£n éng iÁu kiÇn ã có thà hình thành ph£n éng s½ không ¡t °ãc phát triÃn kËp thÝi mà s½ d§n d§n m¥t i, sñ ghi nhÛ các Ùng tác cing quên i.

5. K¿ ho¡ch hãp lý, tu§n tñ, nâng d§n.

Nguyên t¯c tu§n tñ tng d§n chç y¿u là chÉ khi s¯p x¿p nÙi dung, Ù khó, thÝi gian và l°ãng v­n Ùng t­p luyÇn c§n cn cé vào quy lu­t phát triÃn cça c¡ thà và nguyên lý cça l°ãng v­n Ùng hãp méc, có k¿ ho¡ch, có ti¿n trình à tëng b°Ûc nâng cao yêu c§u làm cho c¡ thà không ngëng thích nghi, thà ch¥t tëng b°Ûc °ãc nâng cao.

§u tiên tng d§n l°ãng v­n Ùng. Ti¿n hành quá trình rèn luyÇn thà dåc thà thao tu§n tñ là quá trình có thà thích éng Ñi vÛi sñ bi¿n hoá cça hoàn c£nh bên trong và bên ngoài, là mÙt quá trình bi¿n Õi të të, të l°ãng sang ch¥t. Khi tng l°ãng v­n Ùng c§n tng të nhÏ tÛi lÛn, tng d§n tëng b°Ûc. Khi ß giai o¡n b¯t §u t­p luyÇn thà dåc thà thao ho·c giai o¡n hÓi phåc sau t­p luyÇn, c°Ýng Ù v­n Ùng nhÏ, thÝi gian ng¯n, m­t Ù òi hÏi không c§n quá cao. Khi c¡ thà s£n sinh sñ thích éng Ñi vÛi mÙt l°ãng v­n Ùng nh¥t Ënh, thì sau ó kích thích cça l°ãng v­n Ùng này Ñi vÛi c¡ s½ trß thành nhÏ, do v­y c§n gia tng thÝi gian t­p luyÇn và sÑ l§n t­p luyÇn thích hãp, làm cho c¡ thà s£n sinh ra °ãc nhïng thích éng, të ó giúp cho trình Ù v­n Ùng cça b£n thân °ãc tng lên.

- NÙi dung t­p luyÇn càng nên tu§n tñ tng d§n. NÙi dung t­p luyÇn càng c§n tng d§n Ù khó (të ¡n gi£n ¿n phéc t¡p), yêu c§u vÁ các Ùng tác nên të dÅ ¿n khó, tëng b°Ûc tng d§n Ù khó, tr°Ûc h¿t nên xem xét ¿n các Ùng tác ¡n gi£n, dÅ làm, dÅ thñc hiÇn, dÅ có thà thu °ãc hiÇu qu£ t­p luyÇn. Þ m×i l§n t­p luyÇn cing nên b¯t §u t­p luyÇn të nhïng Ùng tác ¡n gi£n, c°Ýng Ù không lÛn, sau ó tng d§n Ù khó Ùng tác và l°ãng v­n Ùng. Trong t­p luyÇn thà dåc thà thao chÉ có thà tuân theo nhïng quy lu­t phát triÃn c¡ b£n vÁ tâm sinh lý cça con ng°Ýi, cn cé vào tr¡ng thái séc kho» cça b£n thân, s¯p x¿p thích nghi mÙt cách khoa hÍc Ñi vÛi l°ãng v­n Ùng và nÙi dung t­p luyÇn mÛi có thà thu °ãc hiÇu qu£ cao trong t­p luyÇn.

6. Tuân theo quy lu­t tñ b£o vÇ séc kho».

MuÑn ¡t °ãc hiÇu qu£ t­p luyÇn th­t tÑt b¯t buÙc ph£i tuân theo nhïng quy lu­t khoa hÍc trong t­p luyÇn, Óng thÝi tng c°Ýng sñ giám sát cça b£n thân, b£o vÇ séc kho» cça b£n thân. Khi t­p luyÇn c§n thñc hiÇn tÑt nhïng ho¡t Ùng chÉnh lý chu©n bË cho ho¡t Ùng, ph£i chú ý kiÃm tra séc kho» Ënh kó, an toàn v­n Ùng, £m b£o vÇ sinh t­p luyÇn và nhïng thói quen tÑt vÁ t­p luyÇn khoa hÍc, ·c biÇt là Ñi vÛi thÝi kó kinh nguyÇt ß các nï sinh viên, c§n tng c°Ýng sñ chú ý và linh ho¡t trong s¯p x¿p l°ãng v­n Ùng và nÙi dung t­p luyÇn.

Tñ b£o vÇ séc kho», tñ giám sát b£n thân trong t­p luyÇn thà dåc thà thao là v¥n Á h¿t séc quan trÍng. Tng c°Ýng tñ b£o vÇ séc kho» có thà làm gi£m bÛt nhïng ch¥n th°¡ng v­n Ùng không c§n thi¿t. Tñ theo dõi b£n thân, có thà kËp thÝi n¯m vïng °ãc nhïng thông tin vÁ tình tr¡ng bi¿n Õi c¡ thÃ, méc Ù mÇt mÏi, tình tr¡ng séc kho», tình hình hoàn thành tÑt k¿ ho¡ch và hiÇu qu£ t­p luyÇn, të ó làm cho viÇc t­p luyÇn càng có thêm tính xác thñc.

BÀI 5: NHîNG CHÚ Ý TRONG T¬P LUYÆN THÂ DäC THÂ THAO

1. Làm tÑt công tác chu©n bË vÁ thân thà và tâm lý.

Ho¡t Ùng thà dåc thà thao và các ho¡t Ùng khác là không giÑng nhau. Tr°Ûc khi t­p luyÇn nh¥t Ënh ph£i làm tÑt công tác chu©n bË vÁ c¡ thà và tâm lý. HiÃu rõ vÁ tình tr¡ng c¡ thà b£n thân, iÁu chÉnh tÑt tr¡ng thái tâm lý, iÁu quan trÍng nh¥t là công tác chu©n bË Ã ho¡t Ùng cñc nhÍc.

2. Chú ý trang phåc t­p luyÇn.

Yêu c§u c¡ b£n vÁ y phåc trong ho¡t Ùng thà dåc thà thao là gÍn nh¹ , trong khi v­n Ùng ph£i cÑ g¯ng h¿t méc có thà không m·c quá nhiÁu, à qu§n áo quá n·ng £nh h°ßng ¿n nng lñc v­n Ùng. Ngoài ra, trÍng iÃm ph£i là tiÇn . Khi lña chÍn trang phåc nên lña chÍn nhïng trang phåc rÙng rãi, nh¹ nhàng ho·c nhïng trang phåc có tính àn hÓi. TÑt nh¥t là nhïng trang phåc thà dåc thà thao . Không nên chÍn nhïng trang phåc quá ch­t vì nó s½ h¡n ch¿ ph¡m vi ho¡t Ùng cça khÛp trong ho¡t Ùng, £nh h°ßng ¿n viÇc phát huy trình Ù kù thu­t, không thà ¡t °ãc måc ích t­p luyÇn ã dñ Ënh. Khi xem và lña chÍn y phåc t­p luyÇn c§n chú ý nguyên t¯c të d§y ¿n mÏng . Nên cn cé vào tình tr¡ng phát nhiÇt cça c¡ thà trong quá trình v­n Ùng à cân nh¯c viÇc cßi bÏ áo ngoài sau khi v­n Ùng, ph£i m·c qu§n áo ngoài kËp thÝi bßi l½ v­n Ùng ã toát mÓ hôi ra r¥t nhiÁu r¥t dÅ d«n ¿n c£m l¡nh.

3. Chu©n bË dång cå t­p luyÇn.

Tr°Ûc khi ti¿n hành t­p luyÇn thà dåc thà thao c§n ph£i làm tÑt công tác chu©n bË dång cå t­p luyÇn mà môn thà thao ó yêu c§u.

VD: Nh° khn m·t, n°Ûc uÑng, v­t dång hàng ngày& Chu©n bË §y ç Ã ti¿n hành th­t tÑt.

4. Làm quen vÛi dång cå sân bãi.

Tr°Ûc khi t­p luyÇn thà dåc thà thao c§n ph£i ti¿n hành xem xét, hiÃu rõ vÁ dång cå sân bãi t­p luyÇn, Óng thÝi c§n ph£i kiÃm tra nhïng dång cå s½ sí dång và sân bãi xem có v¥n Á gì không, có phù hãp không, kiÃm tra iÁu kiÇn bÑn xung quanh xem có gì £nh h°ßng ¿n t­p luyÇn hay không. CÑ g¯ng gi£m tÛi méc tÑi thiÃu nhïng sñ kiÇn, v¥n Á n£y sinh ngoài ý muÑn trong quá trình t­p luyÇn.

5. Tình hình thÝi ti¿t, khí h­u.

Tình hình thÝi ti¿t, khí h­u là mÙt nhân tÑ không thà không chú ý trong t­p luyÇn thà dåc thà thao, iÁu kiÇn thÝi ti¿t, khí h­u tÑt s½ £m b£o tÑt cho t­p luyÇn thà dåc thà thao °ãc ti¿n hành bình th°Ýng. C§n ph£i kËp thÝi n¯m b¯t iÁu kiÇn thÝi ti¿t trong quá trình t­p luyÇn, cÑ g¯ng tránh t­p luyÇn thà dåc thà thao ß nhïng khi nhiÇt Ù cao và tia hÓng, tí ngo¡i m¡nh à tránh viÇc phát sinh các hiÇn t°ãng c£m n¯ng và nhïng ch¥n th°¡ng vÁ da do tia hÓng, tí ngo¡i quá m¡nh t¡o nên& Trong quá trình t­p luyÇn. Ngoài ra, c§n chú ý sñ £nh h°ßng cça m°a trong quá trình t­p luyÇn. Trong nhïng ngày m°a, cÑ g¯ng lña chÍn môn thà thao cho phép t­p luyÇn trong nhà, à tránh nhïng phát sinh nh° Ñm, c£m l¡nh& Do bË nhiÅm n°Ûc m°a hay bË nhïng ch¥n th°¡ng phát sinh trong quá trình t­p luyÇn d°Ûi trÝi m°a là do sân bãi tr¡n °Ût gây ra. Óng thÝi, c§n ph£i ·c biÇt chú ý viÇc ti¿n hành t­p luyÇn thà dåc thà thao trong ·c thù thÝi ti¿t l¡nh. HiÃu rõ ·c iÃm, chéc nng c¡ thà trong hoàn c£nh ·c thù, làm tÑt công tác chu©n bË phù hãp.

6. Khßi Ùng.

Tr°Ûc khi ti¿n hành nhïng v­n Ùng tÑi a, b¯t buÙc ph£i làm tÑt nhïng bài t­p khßi Ùng. Khßi Ùng tÑt có thà làm nâng cao sñ h°ng ph¥n cça hÇ thÑng trung khu th§n kinh và kh¯c phåc tính ó cça chéc nng các c¡ quan nÙi t¡ng, cing phòng ngëa °ãc sñ phát sinh ch¥n th°¡ng v­n Ùng, iÁu chÉnh tÑt tr¡ng thái v­n Ùng. Khi khßi Ùng c§n chú ý ·c iÃm cça môn thà thao s½ t­p luyÇn, coi trÍng bÙ ph­n ho¡t Ùng t°¡ng éng, sau ó khßi Ùng các khÛp còn l¡i, làm cho tr¡ng thái c¡ thà tng d§n, ¡t tÛi tr¡ng thái v­n Ùng. Vì ti¿n hành v­n Ùng hãy làm tÑt khßi Ùng.

7. Các v¥n Á trong v­n Ùng.

a. Cñc iÃm và hô h¥p l§n hai .

Trong khi ch¡y ß các cñ ly trung bình và dài th°Ýng xu¥t hiÇn sau khi ch¡y mÙt thÝi gian không lâu hiÇn t°ãng téc ngñc, khó thß, c£m giác chân n·ng, Ùng tác không còn nhËp nhàng& HiÇn t°ãng này gÍi là cñc iÃm . Cñc iÃm xu¥t hiÇn là do khi c¡ thà chuyÃn Õi të tr¡ng thái t°¡ng Ñi Õn Ënh sang tr¡ng thái ho¡t Ùng kËch liÇt, chéc nng cça tr¡ng thái v­n Ùng ã chuyÃn hoá sang tr¡ng thái làm viÇc, nh°ng các c¡ quan nÙi t¡ng (VD hÇ thÑng hô hâp, hÇ tu§n hoàn& ) tính ó v«n cao trong thÝi gian ng¯n không thà phát huy chéc nng ho¡t Ùng ß méc Ù cao nh¥t, khi¿n cho c¡ thà thi¿u Ôxy, mÙt l°ãng lÛn Axit lattíc và CO2 °ãc tích tå làm cho mÑi quan hÇ giïa trung khu th§n kinh thñc v­t và tçy sÑng bË thay Õi vÁ nhËp iÇu phÑi hãp, g·p ph£i tình tr¡ng dëng t¡m thÝi, do v­y mà xu¥t hiÇn cñc iÃm . Sau khi xu¥t hiÇn cñc iÃm chÉ c§n gi£m tÑc Ù ch¡y thích hãp, hít thß sâu, kiên trì vÛi Ùng tác ch¡y vÁ tr°Ûc thì nhïng c£m giác không tÑt do cñc iÃm t¡o ra s½ m¥t i, Ùng tác s½ nhËp nhàng, nh¹ nhàng có lñc trß l¡i, nng lñc làm viÇc l¡i b¯t §u °ãc nâng lên, hiÇn t°ãng này °ãc gÍi là hô h¥p l§n hai .

b. Chú ý tính hãp lý giïa l°ãng v­n Ùng và c°Ýng Ù v­n Ùng .

Trong v­n Ùng c§n ph£i chú ý tính hãp lý giïa l°ãng v­n Ùng và c°Ýng Ù v­n Ùng. Cn cé vào thñc tr¡ng c¡ thà à xây dñng mÙt k¿ ho¡ch v­n Ùng t°¡ng éng, s¯p x¿p l°ãng v­n Ùng và c°Ýng Ù v­n Ùng, khi b¯t §u không nên quá lÛn à tránh viÇc phát sinh nhïng ch¥n th°¡ng. Cing không nên quá nhÏ, bßi n¿u quá nhÏ s½ không ¡t °ãc hiÇu qu£ t­p luyÇn, nên lña chÍn t­p luyÇn vÛi l°ãng v­n Ùng và c°Ýng Ù v­n Ùng thích hãp. Khi xu¥t hiÇn tình tr¡ng mÇt mÏi nên iÁu chÉnh k¿ ho¡ch t­p luyÇn, làm cho l°ãng v­n Ùng và c°Ýng Ù v­n Ùng t°¡ng éng vÛi tr¡ng thái c¡ thÃ, nh° v­y s½ có tác dång tÑt h¡n Ñi vÛi viÇc nâng cao séc kho» và thà ch¥t ng°Ýi t­p.

8. Th£ lÏng.

Th£ lÏng là mÙt ph°¡ng pháp tiêu gi£m mÇt mÏi, thúc ti¿n sñ phåc hÓi thà lñc cça c¡ thÃ. Thông th°Ýng mà nói, sau khi con ng°Ýi tham gia vào các ho¡t Ùng kËch liÇt mà dëng ho¡t Ùng ngay l­p téc thì s½ khó có thà tránh khÏi viÇc phát sinh hiÇn t°ãng chóng m·t, bË ng¥t, th­m chí còn d«n tÛi nhïng h­u qu£ nghiêm trÍng khó l°Ýng. Do v­y, khi k¿t thúc các v­n Ùng, b¯t buÙc ph£i thñc hiÇn các v­n Ùng th£ lÏng, làm cho con ng°Ýi chuyÃn të tr¡ng thái v­n Ùng cng th³ng sang tr¡ng thái t°¡ng Ñi yên t)nh. V¥n Á, thông th°Ýng r¥t nhiÁu ng°Ýi không bi¿t tính quan trÍng cça th£ lÏng sau t­p luyÇn, th°Ýng không coi trÍng th£ lÏng sau v­n Ùng do v­y khuy¿n cáo vÛi mÍi ng°Ýi: Sau v­n Ùng, ·c biÇt là sau nhïng v­n Ùng kËch liÇt, nh¥t Ënh ph£i ti¿n hành th£ lÏng.

9. T¯m sau v­n Ùng.

Sau v­n Ùng không °ãc t¯m n°Ûc l¡nh ho·c b¡i lÙi. Sau nhïng ho¡t Ùng kËch liÇt, nhiÇt Ù c¡ thà tng cao, các huy¿t qu£n cça c¡ b¯p và da ang giãn cng, l°ãng máu ang tng cao, n¿u t¯m l¡nh ngay s½ làm cho huy¿t qu£n l­p téc co l¡i, mÙt m·t s½ làm cho máu trß vÁ tim tng lên Ùt ngÙt, m·t khác làm cho cía miÇng cça huy¿t qu£n thu nhÏ l¡i, séc c£n tu§n hoàn tng lên gây nhïng khó khn cho tim co bóp, huy¿t áp s½ tng lên cao. iÁu này r¥t b¥t lãi Ñi vÛi séc kho». Sau v­n Ùng, nên ti¿n hành t¯m vÛi n°Ûc ¥m là mÙt ph°¡ng pháp tiêu trë mÇt mÏi ¡n gi£n và dÅ thñc hiÇn nh¥t. T¯m n°Ûc ¥m có thà thúc ©y sñ tu§n hoàn cça máu trong toàn thân, iÁu ti¿t sñ l°u thông máu, tng c°Ýng trao Õi ch¥t, có lãi Ñi vÛi viÇc v­n chuyÃn các ch¥t dinh d°áng trong c¡ thà và tiêu trë các ch¥t ào th£i. N°Ûc ¥m vào kho£ng 40- 44 Ù C là thích hãp, thÝi gian t¯m kho£ng 10- 15 phút.

BÀI 6: K ¾ HO CH T¬P LUYÆN THÂ DäC THÂ THAO

B¥t lu­n xu¥t phát të nhïng công viÇc nào Áu c§n ph£i xác Ënh rõ °ãc tính måc ích và k¿ ho¡ch tÉ mÉ, ti¿n hành t­p luyÇn thà dåc thà thao cing không n±m ngoài nhïng yêu c§u trên. T­p luyÇn không có måc ích không có k¿ ho¡ch t¥t nhiên cing có thà em l¡i mÙt sÑ hiÇu qu£ nh°ng nhïng hiÇu qu£ ó r¥t th¥p. T­p luyÇn thà dåc thà thao °ãc ti¿n hành dña vào mÙt k¿ ho¡ch nh¥t Ënh có thà kh¯c phåc °ãc tính mù quáng và phi¿n diÇn trong t­p luyÇn thà dåc thà thao, có lãi trong viÇc nâng cao ch¥t l°ãng thà dåc thà thao cho viÇc hình thành các thói quen tÑt trong cuÙc sÑng.

- MÙt k¿ ho¡ch hu¥n luyÇn hoàn chÉnh bao gÓm måc tiêu t­p luyÇn, nÙi dung, ph°¡ng pháp t­p luyÇn, thÝi gian t­p luyÇn& éng trên ph°¡ng diÇn hình théc mà nói, k¿ ho¡ch hu¥n luyÇn gÓm có: K¿ ho¡ch hu¥n luyÇn nm, k¿ ho¡ch hu¥n luyÇn theo mùa, k¿ ho¡ch hu¥n luyÇn tháng và k¿ ho¡ch hu¥n luyÇn tu§n&

- Khi ch¿ Ënh k¿ ho¡ch t­p luyÇn b¯t buÙc ph£i quán triÇt toàn diÇn vÁ các nguyên t¯c c¡ b£n trong t­p luyÇn, Óng thÝi c§n nhïng k¿ ho¡ch t­p luyÇn ph£i ¡n gi£n, rõ ràng, cå thÃ, thñc t¿, trÍng iÃm.

- ViÇc t­p luyÇn thà dåc thà thao cça sinh viên, tr°Ûc h¿t c§n ph£i có k¿ ho¡ch lâu dài, thÝi kó ang ß trong tr°Ýng, c§n n¯m vïng kù nng thà thao gì, c§n làm cho trình Ù thà thao cça b£n thân ¡t ¿n méc Ù nào, nâng cao séc kho» c¡ thà ¿n méc Ù nào& C§n ph£i có mÙt k¿ ho¡ch tÕng thÃ, måc tiêu tÕng thÃ, cn cé vào måc tiêu tÕng thà này à xác Ënh chÉ tiêu cå thà cça tëng nm, tëng hÍc kó. Có nh° v­y, mÛi có thà nâng cao °ãc hiÇu qu£.

- ViÇc xác Ënh và thñc thi k¿ ho¡ch t­p luyÇn nm cça cá nhân c§n xác Ënh °ãc måc tiêu dñ Ënh. Xu¥t phát të nhïng iÁu kiÇn, tình hình thñc t¿ vÁ m·t thà ch¥t, hÍc t­p, sinh ho¡t cça cá nhân, Óng thÝi cing c§n ph£i n× lñc kh£o sát tÛi các nhân tÑ sân bãi, dång cå khí h­u& Ng°Ýi ch°a tr£i qua hÇ thÑng t­p luyÇn, viÇc xác Ënh k¿ ho¡ch nm nên l¥y viÇc phát triÃn toàn diÇn vÁ séc m¡nh c¡ thÃ, tng c°Ýng chéc nng tim, phÕi làm thành måc ích.

- K¿ ho¡ch t­p luyÇn tu§n cça cá nhân là mÙt lo¡i th°Ýng xuyên sí dång nh¥t. ViÇc s¯p x¿p k¿ ho¡ch cå thÃ, thông th°Ýng hay l¥y k¿ ho¡ch t­p luyÇn tu§n làm ¡n vË và b¥t cé lúc nào cing có thà l¥y tình tr¡ng thñc t¿ à ti¿n hành iÁu chÉnh. S¯p x¿p nÙi dung t­p luyÇn nên chú ý tính khoa hÍc và tính måc ích. Thông th°Ýng, nên s¯p x¿p t­p luyÇn tÑc Ù và linh ho¡t tr°Ûc, t­p luyÇn séc m¡nh s¯p x¿p sau; s¯p x¿p các bài t­p có c°Ýng Ù nhÏ, l°ãng v­n Ùng nhÏ tr°Ûc. Các bài t­p có l°ãng v­n Ùng lÛn, c°Ýng Ù lÛn s¯p x¿p sau, t­p luyÇn kù thu­t c§n ti¿n hành të ¡n gi£n ¿n phéc t¡p, të dÅ ¿n khó, ngoài ra còn ph£i chú ý ¿n viÇc s¯p x¿p phÑi hãp t­p luyÇn Ñi vÛi chân và tay (Xem b£ng 1).

B£ng 1: B£ng k¿ ho¡ch t­p luyÇn tu§n cça cá nhân

Tu§n 1 Tu§n 2 Tu§n 3 Tu§n 4 Tu§n 5 Tu§n 6 Thà dåc buÕi sáng 1.T­p theo thà dåc trên truyÁn hình, phát thanh hay thà dåc th©m mù.

2.Ch¡y 12 phút 1.Thái cñc quyÁn

2.T­p xà kép (5 ( 4 tÕ) 1.T­p theo thà dåc trên truyÁn hình, phát thanh hay thà dåc th©m mù.

2.Ch¡y 12 phút 1.Thái cñc quyÁn

2.Co tay xà ¡n (6 ( 4 tÕ) 1.T­p theo thà dåc trên truyÁn hình, phát thanh hay thà dåc th©m mù.

2.Ch¡y 12 phút 1.Thái cñc quyÁn

2.N±m s¥p chÑng ©y (5 ( 4 tÕ) Thà dåc giïa giÝ 10-15phút Thái cñc quyÁn ho·c thà dåc trên truyÁn hình, phát thanh Thái cñc quyÁn ho·c thà dåc trên truyÁn hình, phát thanh Thái cñc quyÁn ho·c thà dåc trên truyÁn hình, phát thanh Thái cñc quyÁn ho·c thà dåc trên truyÁn hình, phát thanh Thái cñc quyÁn ho·c thà dåc trên truyÁn hình, phát thanh Thái cñc quyÁn ho·c thà dåc trên truyÁn hình, phát thanh GiÝ hÍc TDTT 50phút GiÝ hÍc thà dåc GiÝ hÍc thà dåc GiÝ hÍc thà dåc GiÝ hÍc thà dåc GiÝ hÍc thà dåc GiÝ hÍc thà dåc T­p luyÇn ngo¡i khoá 50-60phút 1.Khßi Ùng 8-10phút

2.T­p luyÇn kù thu­t c¡ b£n ho·c thi ¥u các môn bóng

3.Th£ lÏng 1.Khßi Ùng 8-10phút

2..T­p séc m¡nh.

a..T­p luyÇn tay: ChÑng ©y b­t c°Ýng Ù 50% (6l§n ( 5 tÕ)

b.T­p séc m¡nh chân: Gánh t¡ éng lên ngÓi xuÑng c°Ýng Ù 50%, t­p (8l§n ( 6 tÕ)

3.Th£ lÏng 1.Khßi Ùng 8-10phút

2.T­p luyÇn kù thu­t c¡ b£n ho·c thi ¥u các môn bóng

3.Th£ lÏng 1.Khßi Ùng 8-10phút

2.T­p tÑc Ù.

a.Ch¡y b°Ûc nhÏ (30m ( 3 tÕ)

b.Ch¡y nâng cao ùi (30m ( 2 tÕ)

c.Ch¡y c§u thang (15b­c ( 4l°ãt)

3.Th£ lÏng 1.Khßi Ùng 8-10phút

2.T­p luyÇn kù thu­t c¡ b£n ho·c thi ¥u các môn bóng

3.Th£ lÏng 1.Khßi Ùng 8-10phút

2.T­p séc m¡nh.

a.T­p luyÇn Ñi vÛi tay n±m s¥p chÑng ©y c°Ýng Ù 50% (5l§n ( 4tÕ)

b.T­p luyÇn séc m¡nh chân gánh t¡ éng lên ngÓi xuÑng, c°Ýng Ù 50% (8l§n ( 6tÕ)

3.Th£ lÏng

BÀI 7: GIÁO DäC CÁC TÐ CH¤T THÂ LðC

Bên c¡nh các y¿u tÑ hiÃu bi¿t, ¡o éc, ý chí, kù thu­t và chi¿n thu­t, thà lñc là mÙt trong nhïng nhân tÑ quan trÍng nh¥t quy¿t Ënh hiÇu qu£ ho¡t Ùng cça con ng°Ýi, trong ó có thà dåc thà thao. H¡n nïa rèn luyÇn (phát triÃn) thà lñc l¡i là mÙt trong hai ·c iÃm c¡ b£n, nÕi b­t cça quá trình giáo dåc thà ch¥t. Bßi v­y, nhïng ng°Ýi th°Ýng xuyên t­p luyÇn thà dåc thà thao r¥t c§n có nhïng hiÃu bi¿t vÁ b£n ch¥t, các quy lu­t và ph°¡ng pháp rèn luyÇn chúng.

Trong lý lu­n và ph°¡ng pháp thà dåc thà thao, tÑ ch¥t thà lñc (tÑ ch¥t v­n Ùng) là nhïng ·c iÃm, m·t, ph§n t°¡ng Ñi riêng biÇt trong thà lñc cça con ng°Ýi và th°Ýng °ãc chia thành nm lo¡i c¡ b£n: Séc m¡nh, séc nhanh, séc bÁn, kh£ nng phÑi hãp Ùng tác và Ù d»o.

Do các ho¡t Ùng, nghÁ nghiÇp, các môn thà thao ngày càng phéc t¡p, a d¡ng và tinh vi nên c¥u trúc và yêu c§u vÁ thà lñc cing r¥t khá*

F

æ ô €ònn¦ê

--n-6!ª!X'š'Þ+

,Â3ð3°5T6€6¶<â<ŠDºD¶OBPÐ\ì'nn0n6nnv¢xt‰ŠP"$•6•P•-•Æ™„šØŸX '¦Ì¦x©J«L«‚¬„¬ž¬'¯¶¯ °"°¼-½<¾˜ÂõéõÝõéõéõÝõÝõÝõéõéõéõéõÝéõéõéõÝõÝõéõÏõÝõÏõÝéõéõÝõÝõÝõÝÀÝÀÝõ²õ²õÝÏõ j'ðhôL+hqÛCJaJ j'ðhôL+hqÛ6CJaJhôL+hqÛ56CJaJhôL+hqÛ6CJaJhôL+hqÛ5CJaJ hôL+hqÛCJaJB6j-˜šœž ¢¤¦¨ªìœ ž ¢ ¤ ¦ ¨ ª ¬ ÔÔÔÔÔÔÔÔÔÔÔÔÔÔÔÔÔÔÔÔÔÔÔÔ*d ¤( ¤($d

%d

&d

'd

NÆÿ

OÆÿ

PÆÿ

QÆÿ

*ítíýý¬ ® ° ² Ò Ô *

F

‚ †j®âÔÔ¦Ô'ˆxxx''$„°d ¤( ¤('„°a$d ¤( ¤(

$d ¤( ¤(a$d ¤( ¤(-$d ¤( ¤($d

%d

&d

'd

NÆÿ

OÆÿ

PÆÿ

QÆÿ

a$*d ¤( ¤($d

%d

&d

'd

NÆÿ

OÆÿ

PÆÿ

QÆÿ

€ ònt-6!ª! 'X'š'â(Þ+

,V.¬0Â3ð3°5T6€6Ü9¶<â<ö?\BóêóóóêóóóóóÚóóóóóóóóóóóóó$„°d ¤( ¤('„°a$d ¤( ¤(

$d ¤( ¤(a$\BŠDºDøFXIÄIbJLèM¶OBP|VÐ\ð'âaÚg^mnnóóóîèÞÕÕŸÅÅÅÅÅůŸ$d ¤( ¤($Ifa$d ¤( ¤(

„d ¤( ¤('„$„7d ¤( ¤('„7a$d ¤( ¤( „¤( ¤('„¤ð ¤ðd

$d ¤( ¤(a$nn$n&n(n0n6nïârïeï

d ¤( ¤($Ifokd$$If-l4ÖÖ0nÃ&'nU"Ö0ÿÿÿÿÿÿ öÖÿÿÖÿÿÖÿÿÖÿÿ4Ö

laölf4

d ¤( ¤($If$d ¤( ¤($Ifa$6n8n:n'nˆn®nÖn|lllll$d ¤( ¤($Ifa$‚kd¢$$If-l4ÖÖFn™Ã& n+*Ö0ÿÿÿÿÿÿ öÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿ4Ö

laölf4ÖnØnÞnìnúnooVFFFFF$d ¤( ¤($Ifa$¨kdZ$$If-l4ÖÖrn½

™uÃ& nOÜÜNÖ0ÿÿÿÿÿÿ öÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿ4Ö

laölf4ooo*o8oFoRoYIIIII$d ¤( ¤($Ifa$¥kd0$$If-lÖÖrn½

™uÃ&nOÜÜNÖ0ÿÿÿÿÿÿ öÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿ4Ö

laölRoToZoforo€oŽoYIIIII$d ¤( ¤($Ifa$¥kdû$$If-lÖÖrn½

™uÃ&nOÜÜNÖ0ÿÿÿÿÿÿ öÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿ4Ö

laölŽoo-o¤o²o¾oÌoYIIIII$d ¤( ¤($Ifa$¥kdÆ$$If-lÖÖrn½

™uÃ&nOÜÜNÖ0ÿÿÿÿÿÿ öÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿ4Ö

laölÌoÎoÔoàoìoøopYIIIII$d ¤( ¤($Ifa$¥kd'$$If-lÖÖrn½

™uÃ&nOÜÜNÖ0ÿÿÿÿÿÿ öÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿ4Ö

laölppnv¨xæ{P}Ö„t‰YIIIIII$„7d ¤( ¤('„7a$¥kd\$$If-lÖÖrn½

™uÃ&nOÜÜNÖ0ÿÿÿÿÿÿ öÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿ4Ö

laöl t‰Šø'P"$•6•P•v•"•óããããÓÆÓÓ

d ¤( ¤($If$d ¤( ¤($Ifa$$„7d ¤( ¤('„7a$

$d ¤( ¤(a$ "•-•¶•$-œ-rbb$d ¤( ¤($Ifa$

d ¤( ¤($Ifkd'$$If-lÖÖFOBÃ&€O€ó €Ö0ÿÿÿÿÿÿ öÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿ4Ö

laölœ-ž-º-Ú-ø-ooo$d ¤( ¤($Ifa$kdÚ$$If-lÖÖFOBÃ&€Oó Ö0ÿÿÿÿÿÿ öÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿ4Ö

laölø-ú--'-¦-rbb$d ¤( ¤($Ifa$

d ¤( ¤($Ifkd $$If-lÖÖFOBÃ&Oó Ö0ÿÿÿÿÿÿ öÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿ4Ö

laöl¦-¨-Ì-B˜¼˜ooo$d ¤( ¤($Ifa$kd:$$If-lÖÖFOBÃ&€Oó Ö0ÿÿÿÿÿÿ öÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿ4Ö

laöl¼˜¾˜è˜$™'™obR$d ¤( ¤($Ifa$

d ¤( ¤($If$d ¤( ¤($Ifa$kdí$$If-lÖÖFOBÃ&Oó Ö0ÿÿÿÿÿÿ öÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿ4Ö

laöl'™b™Æ™„š~œØŸX '¦Ì¦x©¢¬f¯rbbbbbbbbb$„7d ¤P ¤P'„7a$

„d ¤P ¤P'„kdš $$If-lÖÖFOBÃ&O€ó €Ö0ÿÿÿÿÿÿ öÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿ4Ö

laöl

f¯Ô¯@°"³¼-½@¾ÀdÄ„ÇÊZʦÐøФÕøÕºÜÝ*ÝïïïææÚïïïïÊæïïïï¾®$d ¤( ¤($Ifa$

$d ¤( ¤(a$$„7d ¤P ¤P^„7a$

$d ¤P ¤Pa$d ¤P ¤P$„7d ¤P ¤P'„7a$˜ÂšÂ*Ä,Ä„ÇZÊ@̀ͦÐøФÕøÕtÜ"ܘݲÝ&ß¼ßÌá'âÊæç²ì¶ì"í²íÆñRò‚¼

$J .^.VAhAžO

PöUDV

_

_P_R_Î'a'f¶fŒhi

i6i†kökžnönpóèóèÜèÜèÜèÜèÜèÐèÜèÜèÜèóèÜèÂèÂèÜèÜè·èÜèÐèÐè¢è"èÐèÂÐÂèÐèÂèÂè j'ðhôL+hqÛCJaJ(jhôL+hqÛCJUaJmHnHu hôL+hŸaCJaJhôL+hqÛ56CJaJhôL+hqÛ5CJaJhôL+hqÛ6CJaJ hôL+hqÛCJaJhôL+hqÛCJH*aJ:*ÝDÝ"Ý-ݘݲÝÌÝæÝÞòâ_âVâââ $$Ifa$‚kdM

$$If-l4ÖÖFÜÐ5&àÜ€ô e Ö0ÿÿÿÿÿÿ öÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿ4Ö

laölf4$d ¤( ¤($Ifa$

d ¤( ¤($IfÞÞ<ÞJÞZÞhÞvÞVF6666$d ¤( ¤($Ifa$$d ¤( ¤($Ifa$¨kd

$$If-l4ÖÖrÜÐ-5& Ü3 Á 2 3 Ö0ÿÿÿÿÿÿ öÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿ4Ö

laölf4vÞxޜި޲޼ÞÌÞYI9999$d ¤( ¤($Ifa$$d ¤( ¤($Ifa$¥kdï

$$If-lÖÖrÜÐ-5&Ü€3 €Á €2 €3 Ö0ÿÿÿÿÿÿ öÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿ4Ö

laölÌÞÎÞìÞúÞ

ßß$ßYI9999$d ¤( ¤($Ifa$$d ¤( ¤($Ifa$¥kdÎ

$$If-lÖÖrÜÐ-5&Ü€3 €Á €2 €3 Ö0ÿÿÿÿÿÿ öÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿ4Ö

laöl$ß&ß¼ßÌá'âÌæçYI9999$„7d ¤P ¤P'„7a$$„7d ¤( ¤('„7a$¥kd­

$$If-lÖÖrÜÐ-5&Ü€3 €Á €2 €3 Ö0ÿÿÿÿÿÿ öÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿ4Ö

laölçîêÌìÆñRòPõæû‚0¼

à

ƈ$^(ê-Œ.:2t78lAïïïãïïïãïïïïÚÍïïÚÍïïÀï

„d ¤P ¤P'„

„d ¤P ¤P'„d ¤P ¤P

$d ¤P ¤Pa$$„7d ¤P ¤P'„7a$lAB\BªBJCÂELžO O

PöUDV6Z@^ˆ^

_^_¢_Î'aöææÙæææææÐÄÐ'ÄĨÄÄÄ

$d ¤( ¤(a$$„d ¤( ¤('„a$

$d ¤( ¤(a$d ¤( ¤(

„d ¤P ¤P'„$„7d ¤P ¤P'„7a$d ¤P ¤Pa'f¶fŒhi

i4i6iïãÚÎÁ±AokdŒ $$If-l4ÖÖ08æ#€8ÿÿÿÿ®-Ö0ÿÿÿÿÿÿ öÖÿÿÖÿÿÖÿÿÿÿÿÖÿÿ4Ö

laölf4$d¤x ¤x$Ifa$

d¤x ¤x$If

$d ¤x ¤xa$d ¤( ¤(

$d ¤( ¤(a$$„Ðd ¤( ¤('„Ða$ 6i8i<iBiHiNiTiZi'ifilirizi|i‚iˆiŽi"iœi¤i¬i'i¼iÄiòâââââââââââÝÍÍÍÍÍÍÍÍÍÍ$d¤x ¤x$Ifa$Ff†$d¤x ¤x$Ifa$

d¤x ¤x$IfÄiÌiÔiÖiÜiâièiîiôiüij

j jj$j,j.j4j:j@jFjLjRjZjbjjjrjïïêïïïïïïïïïïïïåïïïïïïïïïïFfBFfë$d¤x ¤x$Ifa$rjzj‚j„jŠjj-jœj¢j¨j°j¸jÀjÈjÐjØjÚjàjæjìjòjøjþjk kkkïïêïïïïïïïïïïïïåïïïïïïïïïïFfðFf™$d¤x ¤x$Ifa$k&k.k0k6k<kBkHkNkTk\kdklktk|k„k†kök4l¢nön'obpïïêïïïïïïïïïïïïåÙÍÍÍͽ$„°d ¤( ¤('„°a$

$d ¤( ¤(a$

$d ¤h ¤xa$Ffž$FfG!$d¤x ¤x$Ifa$ppÆpÈp|q~q¾qrsxsvLv0€Ä€Æ€Ø€ì€8lxŒŒÜŒjœ¶œ¤†¤î­6® ¯^¯àµ¶\¼ª¼,Ë€Ë¦Ó ÔRÖÖ

××LØXØ¢ÛÄÛŠÝÈÝxߺßÆâãë:ë¦ïâï(ðºñÎñÐñêñZönö÷¦÷ÀøàøäøòçòçòçÙçÍçÍçÙ¸çÍçÍçÍçÍçÍçÍçÍç¬ç¬çÍçÍçÍçÍç¬ç¬ç¬çÍçÍçÍçÍçͬç¬ç¬ç¬ç¬ç¬çhôL+hqÛ6CJaJ(jhôL+hqÛCJUaJmHnHuhôL+hqÛ5CJaJhôL+hqÛ56CJaJ hôL+hqÛCJaJ j£ðhôL+hqÛCJaJDbpq¾qrsxs®sÜs tïïããÚÎÎÎ

$d$Ifa$d ¤x ¤x

$d ¤( ¤(a$$„°d ¤( ¤('„°a$ tt(t0t2tsgg

$d$Ifa$

$d$Ifa$kdò&$$If-lÖÖF\

PÜ#\

€ô

Œ

Ö0ÿÿÿÿÿÿ öÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿ4Ö

laöl2t4t6tZtbtltntttssgggg

$d$Ifa$

$d$Ifa$kd¥'$$If-lÖÖF\

PÜ#\

ô

Œ

Ö0ÿÿÿÿÿÿ öÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿ4Ö

laöl ttvtxt"tžt¨tªt°tssgggg

$d$Ifa$

$d$Ifa$kdR($$If-lÖÖF\

PÜ#\

ô

Œ

Ö0ÿÿÿÿÿÿ öÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿ4Ö

laöl °t²t'tÈtÒtÜtÞtætssgggg

$d$Ifa$

$d$Ifa$kdÿ($$If-lÖÖF\

PÜ#\

ô

Œ

Ö0ÿÿÿÿÿÿ öÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿ4Ö

laöl ætètu$u.u0u8uqeeee

$d$Ifa$ $d¤x$Ifa$kd¬)$$If-lÖÖF\

PÜ#\

ô

Œ

Ö0ÿÿÿÿÿÿ öÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿ4Ö

laöl8u:uTu^uhujuruvjjjj

$d$Ifa$ d$IfkdY*$$If-lÖÖF\

PÜ#\

ô

Œ

Ö0ÿÿÿÿÿÿ öÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿ4Ö

laölrutu-u uªu¬u'uvjjjj

$d$Ifa$ d$Ifkd+$$If-lÖÖF\

PÜ#€\

ô

Œ

Ö0ÿÿÿÿÿÿ öÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿ4Ö

laöl'u¶uàuæuîuöuþuqeeee

$d$Ifa$ $d¤x$Ifa$kd¹+$$If-lÖÖF\

PÜ#€\

ô

Œ

Ö0ÿÿÿÿÿÿ öÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿ4Ö

laölþuvLvÌ~0€Ä€Ø€ì€sccZND

¤ ¤$If

$d $Ifa$$¤x ¤xa$$„Ðd ¤( ¤('„Ða$

$d ¤( ¤(a$kdl,$$If-lÖÖF\

PÜ#\

ô

Œ

Ö0ÿÿÿÿÿÿ öÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿÖ

ÿÿÿ4Ö

laöl ì€8lxzúóíóä>5 $$Ifa$¥kd-$$If-lÖÖr˜þ$ ̈

!¬&Œ

¨¼ „ € Ö0ÿÿÿÿÿÿ öÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿ4Ö

laöÿ d $If $If

$d $Ifa$ú‚‚"‚b‚d‚ƒ

ƒ

ƒöööíGíöö¥kdø-$$If-lÖÖr˜þ$ ̈

!¬&Œ

€¨€¼ €„ Ö0ÿÿÿÿÿÿ öÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿ4Ö

laöÿ $$Ifa$ $$Ifa$

ƒƒƒƒ4ƒ6ƒ8ƒDƒ„ƒöööööööí $$Ifa$ $$Ifa$„ƒ†ƒ*„,„.„:„<„>„V„YPGGGGGG $$Ifa$ $$Ifa$¥kd×.$$If-lÖÖr˜þ$ ̈

!¬&Œ

¨¼ „ Ö0ÿÿÿÿÿÿ öÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿ4Ö

laöÿV„X„Z„f„¦„¨„...öööíG;

$d $Ifa$¥kd°/$$If-lÖÖr˜þ$ ̈

!¬&Œ

¨¼ „ Ö0ÿÿÿÿÿÿ öÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿ4Ö

laöÿ $$Ifa$ $$Ifa$... ... ..."...:...<...H...t...óóóóóóç

$d $Ifa$

$d $Ifa$ t...v...°...¼...Ô...à...†YI999I$d ¤x ¤x$Ifa$$d ¤x ¤x$Ifa$¥kd‰0$$If-lÖÖr˜þ$ ̈

!¬&Œ

¨¼ „ Ö0ÿÿÿÿÿÿ öÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿ4Ö

laöÿ††$†0†H†V†YL<<<$d ¤x ¤x$Ifa$

d ¤x ¤x$If¥kdb1$$If-lÖÖr˜þ$ ̈

!¬&Œ

€¨€¼ €„ Ö0ÿÿÿÿÿÿ öÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿ4Ö

laöÿV†|†~†€†‚†ä†ïI979$„2d ¤ ¤x'„2a$¥kdA2$$If-lÖÖr˜þ$ ̈

!¬&€Œ

€¨€¼ €„ Ö0ÿÿÿÿÿÿ öÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿÖ ÿÿÿÿÿ4Ö

laöÿ$d ¤x ¤x$Ifa$䆌ŒÜŒØX-°™jœ¶œ¤†¤"¬î­6®\¼ª¼:¿bÅ,ˀ˼Ï<Ó>Ó¦ÓïãïïïïãïãïïãïãïïïãïïÚÊ$„d ¤ ¤('„a$

ÆàÀ!dà

$d ¤( ¤(a$$„Ðd ¤( ¤('„Ða$¦Ó ÔRÖÖŠÝÈÝÊÞxߺßÆâãë:ë¦ïâï(ðäødùˆþ¢þ¢Ì¨

ª

óæóÖóÖÖóÖóÖóÖóÖÖÖÖóÖÖóÊ

$d ¤( ¤(a$$„Ðd ¤d ¤d'„Ða$

„Ðd ¤d ¤d'„Ð

$d ¤d ¤da$äødùˆþ¢þ¢ÌØ '! "¢" #¢#¨$ª$D(F($*&*Æ*È*,

,J,L,Š,Œ,".$.Ä.Æ.6À

ÁVÁ‚Á

ÃhÃ'ÍÎfÐÑRÛ¢ÛÎÛöÜäÝß"߶à8áLä"äÂåÈæRç˜çDë'ë¼ëþìŒíøœøÐú&û‚ÿÚÿv® Ò€(óèÜèÜèÜèÎèÎèÎèÜèÎèÎèÎèÎèÎèÎèÎèÌèÜóèóèóèóèÜóèóèóèóèóèóèóèÜóèóèóèóèóèÜèÜèóèU j'ðhôL+hqÛCJaJhôL+hqÛ5CJaJ hôL+hqÛCJaJhôL+hqÛ6CJaJIª

‚Ôj äfØ :!<!J!X!f!t!‚!!óãããããÖÊÁÁ»ÁÁÁÁ$If $$Ifa$

$d ¤( ¤(a$

„Ðd ¤( ¤('„Ð$„Ðd ¤( ¤('„Ða$

$d ¤( ¤(a$!'!¶!@"^"3*** $$Ifa$Ëkd 3$$If-lÖÖž Èû ¨

°¸X ''8 Ö0ÿÿÿÿÿÿ öÖÿÿÿÿÿÿÿÖÿÿÿÿÿÿÿÖÿÿÿÿÿÿÿÖÿÿÿÿÿÿÿ4Ö

laö4ü^"€"°":#X#z#°#:$X$z$¸$öííííííííí $$Ifa$ $$Ifa$

¸$º$ð$b%Ô%3*** $$Ifa$Ëkd 4$$If-lÖÖž Èû ¨

°¸X ''€8€ € € € € € Ö0ÿÿÿÿÿÿ öÖÿÿÿÿÿÿÿÖÿÿÿÿÿÿÿÖÿÿÿÿÿÿÿÖÿÿÿÿÿÿÿ4Ö

laö4üÔ%F&¸&*'œ'öööö $$Ifa$œ'ž'Æ'æ'(3*** $$Ifa$Ëkdø4$$If-lÖÖž Èû ¨

°¸X ''€8€ € € € € € Ö0ÿÿÿÿÿÿ öÖÿÿÿÿÿÿÿÖÿÿÿÿÿÿÿÖÿÿÿÿÿÿÿÖÿÿÿÿÿÿÿ4Ö

laö4ü(&(F(f(†(öööö $$Ifa$†(ˆ(Æ(ð(\)r)3----$IfËkdç5$$If-lÖÖž Èû ¨

°¸X ''€8€ € € € € € Ö0ÿÿÿÿÿÿ öÖÿÿÿÿÿÿÿÖÿÿÿÿÿÿÿÖÿÿÿÿÿÿÿÖÿÿÿÿÿÿÿ4Ö

laö4ür)œ)¾)4*Ö*ì*+‚+˜+Â+Þ+,Z,œ,²,Ü,H-^-ˆ-¨-0.Ò.è.ùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùùù$Ifè.ê.ì.3#$„Ðd ¤( ¤('„Ða$ËkdÖ6$$If-lÖÖž Èû ¨

°¸X ''8 Ö0ÿÿÿÿÿÿ öÖÿÿÿÿÿÿÿÖÿÿÿÿÿÿÿÖÿÿÿÿÿÿÿÖÿÿÿÿÿÿÿ4Ö

laö4üì.4/Ð2ð4

ÁVÁ

ÃhÃÆÄÅžÆ,ÇÈÇ'ÈÊZÊœÊËJËþËXÌ'ÍÎ:ϨÏìÏöæÚÚÚÚÚÚÚÚÚÚÚÚÚæÚÚÚÚÚÚÚææ

$d¤< ¤<a$$„°d¤< ¤<'„°a$d ¤( ¤(c nhau. D°Ûi ây chúng tôi chÉ trình b§y nhïng c¡ sß chung ban §u vÁ các khái niÇm, nhiÇm vå và các ph°¡ng tiÇn rèn luyÇn séc m¡nh.

I. Các ph°¡ng pháp giáo dåc séc m¡nh:

1. Khái niÇm séc m¡nh: Là kh£ nng con ng°Ýi sinh ra lñc c¡ hÍc b±ng séc m¡nh c¡ b¯p, nói cách khác, séc m¡nh cça con ng°Ýi là kh£ nng kh¯c phåc lñc Ñi kháng bên ngoài ho·c Á kháng l¡i nó b±ng sñ n× lñc cça c¡ b¯p.

2. NhiÇm vå và ph°¡ng tiÇn rèn luyÇn séc m¡nh:

NhiÇm vå chung cça quá trình rèn luyÇn séc m¡nh nhiÁu nm là phát triÃn toàn diÇn và £m b£o kh£ nng phát huy cao séc m¡nh trong các hình théc ho¡t Ùng v­n Ùng khác nhau.

NhiÇm vå cå thà cça rèn luyÇn séc m¡nh là:

- Ti¿p thu và hoàn thiÇn các kh£ nng thñc hiÇn các hình théc séc m¡nh c¡ b£n: Séc m¡nh t)nh lñc và Ùng lñc, séc m¡nh ¡n thu§n và séc m¡nh tÑc Ù, séc m¡nh kh¯c phåc và séc m¡nh nh°ãng bÙ.

- Phát triÃn cân Ñi séc m¡nh cça t¥t c£ các nhóm c¡ cça hÇ v­n Ùng.

- Phát triÃn nng lñc sí dång hãp lý séc m¡nh trong các iÁu kiÇn khác nhau.

Ngoài ra tuó iÁu kiÇn cå thà cça m×i ho¡t Ùng mà Á ra các nhiÇm vå rèn luyÇn séc m¡nh chuyên môn.

à rèn luyÇn séc m¡nh ng°Ýi ta sí dång các bài t­p séc m¡nh, téc là các Ùng tác vÛi lñc Ñi kháng. Cn cé vào tính ch¥t lñc Ñi kháng, các bài t­p séc m¡nh °ãc chia thành hai nhóm.

+ Các bài t­p vÛi lñc Ñi kháng bên ngoài:

- Các bài t­p vÛi dång cå n·ng.

- Các bài t­p vÛi lñc Ñi kháng cça ng°Ýi cùng t­p.

- Các bài t­p vÛi lñc àn hÓi.

- Các bài t­p vÛi lñc Ñi kháng cça môi tr°Ýng bên ngoài (Ch¡y trên cát, trên mùn c°a).

+ Các bài t­p kh¯c phåc trÍng l°ãng c¡ thÃ.

Ngoài ra, trong rèn luyÇn séc m¡nh, ng°Ýi ta còn sí dång rÙng rãi các bài t­p kh¯c phåc trÍng l°ãng c¡ thà cÙng thêm vÛi trÍng l°ãng cça v­t thà bên ngoài.

3. Các khuynh h°Ûng, ph°¡ng pháp c¡ b£n trong rèn luyÇn séc m¡nh:

Nh° trên ã nêu, trong rèn luyÇn séc m¡nh là t¡o ra kích thích lÛn Ñi vÛi ho¡t Ùng cça c¡. Trong thñc t¿, th°Ýng có 3 cách t¡o cng c¡ tÑi a.

- L·p l¡i cñc h¡n l°ãng Ñi kháng ch°a tÛi méc tÑi a.

- Sí dång l°ãng Ñi kháng tÑi a.

- Sí dång trÍng l°ãng ch°a tÛi méc tÑi a vÛi tÑc Ù cñc ¡i

3.1. Sí dång l°ãng Ñi kháng chéc tÛi méc tÑi a vÛi sÑ l§n l·p l¡i cñc h¡n.

Ph°¡ng pháp n× lñc l·p l¡i có nhïng °u iÃm sau:

* Tng séc m¡nh cùng vÛi sñ phì ¡i c¡ b¯p. KhÑi l°ãng v­n Ùng lÛn t¥t y¿u s½ d«n ¿n nhïng bi¿n Õi m¡nh m½ trong quá trình trao Õi ch¥t.

- Tng thi¿t diÇn c¡ nhÝ t­p luyÇn gÍi là phì ¡i v­n Ùng. Nói chung các sãi c¡ không phân chia. Trong tr°Ýng hãp ·c biÇt mÛi th¥y mÙt sÑ r¥t ít sãi c¡ bË phân chia nhÏ. VÛi sñ phì ¡i quá lÛn, có thà d«n tÛi hiÇn t°ãng tách c¡ theo chiÁu dÍc mÙt cách c¡ hÍc, nh°ng chúng ta v«n có chung dây ch±ng.

* Sí dång l°ãng Ñi kháng ch°a tÛi méc tÑi a s½ h¡n ch¿ °ãc hiÇn t°ãng ép khí lÓng ngñc.

* Bài t­p vÛi l°ãng Ñi kháng ch°a tÛi méc tÑi a t¡o kh£ nng kiÃm tra kù thu­t tÑt h¡n.

* Ñi vÛi ng°Ýi mÛi t­p sí dång ph°¡ng pháp n× lñc l·p l¡i h¡n ch¿ °ãc ch¥n th°¡ng.

* Tiêu hao nng l°ãng t°¡ng Ñi lÛn cing có lãi vÛi buÕi t­p theo xu h°Ûng séc kho».

Ph°¡ng pháp n× lñc l·p l¡i có nhïng nh°ãc iÃm sau:

* Không có lãi th¿ vÁ m·t nng l°ãng.

* HiÇu qu£ cça ph°¡ng pháp th¥p h¡n so vÛi sí dång l°ãng Ñi kháng tÑi a.

3.2. Sí dång l°ãng Ñi kháng tÑi a và g§n tÑi a:

Trong tr°Ýng hãp c§n tng séc m¡nh c¡ b¯p nh°ng h¡n ch¿ °ãc hiÇn t°ãng tng khÑi l°ãng cça nó, ng°Ýi ta th°Ýng t­p luyÇn theo xu h°Ûng thé 2 xu h°Ûng sí dång l°ãng Ñi kháng tÑi a và g§n tÑi a.

3.3. Sí dång các bài t­p t)nh trong rèn luyÇn séc m¡nh.

II. Các ph°¡ng pháp giáo dåc séc nhanh:

1. Khái niÇm séc nhanh: Là mÙt tÕ hãp thuÙc tính chéc nng cça con ng°Ýi, nó quy Ënh chç y¿u và trñc ti¿p ·c tính tÑc Ù Ùng tác cing nh° thÝi gian ph£n éng v­n Ùng.

2. Ph°¡ng pháp rèn luyÇn séc nhanh ph£n éng v­n Ùng.

2.1. Ph°¡ng pháp rèn luyÇn séc nhanh ph£n éng v­n Ùng ¡n gi£n.

Ph°¡ng pháp phÕ bi¿n nh¥t trong rèn luyÇn séc nhanh ph£n éng v­n Ùng ¡n gi£n là t­p l·p l¡i ph£n éng vÛi các tín hiÇu xu¥t hiÇn Ùt ngÙt.

VD: L·p l¡i nhiÁu l§n vÛi ti¿ng súng lÇnh, ch¡y Õi h°Ûng theo tín hiÇu.

Ñi vÛi ng°Ýi mÛi t­p, ph°¡ng pháp l·p l¡i nhanh chóng em l¡i k¿t qu£ tÑt, sau ó séc nhanh ph£n éng Õn Ënh và r¥t khó có thà phát triÃn thêm.

2.2. Ph°¡ng pháp rèn luyÇn séc nhanh ph£n éng v­n Ùng phéc t¡p.

Ph£ng éng v­n Ùng phéc t¡p th°Ýng g·p trong thà thao gÓm hai lo¡i: Ph£n éng Ñi vÛi v­t thà di Ùng và ph£n éng lña chÍn.

* Trong ph£n éng Ñi vÛi v­t thà di Ùng thì kù nng quan sát giï vai trò c¡ b£n.

à phát triÃn kù nng quan sát, ng°Ýi ta sí dång các bài t­p ph£n éng Ñi vÛi v­t di Ùng, yêu c§u t­p luyÇn °ãc gia tng thông qua tÑc Ù v­t thÃ, tng tính b¥t ngÝ và rút ng¯n cñ ly.

VD: Trò ch¡i v­n Ùng vÛi bóng nhÏ.

*Ph£n éng lña chÍn x£y ra khi c§n chÍn mÙt trong sÑ nhïng Ùng tác có thà à áp l¡i sñ thay Õi hành vi cça Ñi ph°¡ng ho·c sñ bi¿n Õi tình huÑng.

VD: VV ¥u ki¿m khi phòng thç có thà lña chÍn mÙt trong nhïng Ùng tác có thà sí dång tuó theo Ùng tác t¥n công cça Ñi ph°¡ng.

Tính phéc t¡p cça ph£n éng lña chÍn phå thuÙc vào tình huÑng cå thÃ.

2.3. Ph°¡ng pháp rèn luyÇn tÑc Ù:

TÑc Ù tÑi a mà con ng°Ýi có thà phát huy trong Ùng tác nào ó không chÉ phå thuÙc vào séc nhanh mà còn phå thuÙc vào nhiÁu nhân tÑ khác nh° séc m¡nh Ùng lñc, Ù linh ho¡t khÛp, méc hoàn thiÇn kù thu­t. Vì v­y, rèn luyÇn séc nhanh Ùng tác c§n k¿t hãp ch·t ch½ vÛi rèn luyÇn các tÑ ch¥t thà lñc khác và hoàn thiÇn kù thu­t. Të ó có thà tách biÇt hai xu h°Ûng trong rèn luyÇn tÑc Ù.

- Nâng cao t§n sÑ Ùng tác.

- Hoàn thiÇn các nhân tÑ £nh h°ßng tÛi tÑc Ù tÑi a.

III. Các ph°¡ng pháp giáo dåc séc bÁn:

1. Khái niÇm séc bÁn: Là kh£ nng thñc hiÇn mÙt ho¡t Ùng vÛi c°Ýng Ù cho tr°Ûc, hay là nng lñc duy trì kh£ nng v­n Ùng trong thÝi gian dài nh¥t mà c¡ thà có thà chËu ñng °ãc.

2. Các ph°¡ng pháp phát triÃn séc bÁn:

2.1. Nhïng nhiÇm vå và yêu c§u:

Séc bÁn trong v­n Ùng thà lñc bË chi phÑi bßi r¥t nhiÁu nhân tÑ. Do ó à phát triÃn séc bÁn, ph£i gi£i quy¿t hàng lo¡t nhiÇm vå nh±m hoàn thiÇn và nâng cao nhïng nhân tÑ ó. Trong sÑ nhïng nhân tÑ chi phÑi séc bÁn ph£i kà ¿n:

Kù thu­t thà thao hãp lý, b£o £m phát huy °ãc hiÇu qu£ và Óng thÝi ti¿t kiÇm °ãc nng l°ãng trong khi v­n Ùng.

Nng lñc duy trì trong thÝi gian dài tr¡ng thái h°ng ph¥n cça các trung tâm th§n kinh.

Kh£ nng ho¡t Ùng cao cça hÇ tu§n hoàn và hô h¥p.

Tính ti¿t kiÇm cça các quá trình trao Õi ch¥t.

C¡ thà có nguÓn nng l°ãng lÛn.

Sñ phÑi hãp hài hoà trong ho¡t Ùng cça các chéc nng sinh lý.

Kh£ nng chËu ñng chÑng l¡i c£m giác mÇt mÏi nhÝ n× lñc ý chí.

Nâng cao séc bÁn thñc ch¥t là quá trình làm cho c¡ thà thích nghi d§n d§n vÛi l°ãng v­n Ùng ngày càng lÛn. iÁu này òi hÏi ng°Ýi t­p ph£i có ý chí kiên trì, chËu ñng nhïng c£m giác mÇt mÏi ôi khi r¥t n·ng lÇ và c£m giác nhàm chán do tính ¡n iÇu cça bài t­p. M·t khác, òi hÏi có sñ tích luù, thích nghi d§n d§n và kéo dài liên tåc trong nhiÁu nm. Nhïng ý Ó nôn nóng, gò ép, Ñt cháy giai o¡n ch³ng nhïng không em l¡i k¿t qu£, mà còn có h¡i Ñi vÛi ng°Ýi t­p.

- Nâng cao séc bÁn chung là c¡ sß Ã nâng cao séc bÁn chuyên môn và nâng cao nng lñc v­n Ùng cça c¡ thà nói chung. T­p luyÇn có hÇ thÑng s½ nâng cao °ãc séc bÁn mÙt cách áng kÃ.

2.2. Các y¿u tÑ l°ãng v­n Ùng trong t­p luyÇn nâng cao séc bÁn.

T¥t c£ các ph°¡ng t­p luyÇn nâng cao séc bÁn trong các môn thà thao có chu kó Áu dña trên sñ k¿t hãp cça 5 y¿u tÑ c¡ b£n cça l°ãng v­n Ùng. ó là tÑc Ù hay c°Ýng Ù bài t­p; thÝi gian thñc hiÇn bài t­p; thÝi gian nghÉ giïa quãng; tính ch¥t nghÉ ng¡i giïa quãng; sÑ l§n l·p l¡i.

2.3. Ph°¡ng pháp nâng cao kh£ nng °a khí.

Kh£ nng °a khí cça c¡ thà là kh£ nng t¡o ra nguÓn nng l°ãng cho ho¡t Ùng c¡ b¯p thông qua quá trình Oxy hoá các hãp ch¥t giàu nng l°ãng trong c¡ thÃ.

à nâng cao kh£ nng °a khí c§n gi£i quy¿t 3 nhiÇm vå: Nâng cao kh£ nng h¥p thå Oxy tÑi a, nâng cao kh£ nng kéo dài thÝi gian méc h¥p thå Oxy tÑi a, làm cho hÇ thÑng tu§n hoàn và hô h¥p nhanh chóng ¡t °ãc méc ho¡t Ùng vÛi hiÇu xu¥t cao.

Các ph°¡ng pháp chç y¿u °ãc sí dång à nâng cao kh£ nng °a khí cça c¡ thà là ph°¡ng pháp Óng Áu liên tåc, ph°¡ng pháp bi¿n Õi và ph°¡ng pháp l·p l¡i.

2.4. Ph°¡ng pháp nâng cao kh£ nng y¿m khí.

Kh£ nng y¿m khí là kh£ nng v­n Ùng cça c¡ thà trong iÁu kiÇn dña vào các nguÓn cung c¥p nng l°ãng y¿m khí (các ph£n éng phóng nng l°ãng không có sñ tham gia cça Oxy).

Nâng cao kh£ nng °a khí cing là y¿u tÑ quan trÍng à nâng cao kh£ nng y¿m khí t¡o iÁu kiÇn thu­n lãi cho viÇc thñc hiÇn nhïng ho¡t Ùng y¿m khí.

Tuy nhiên nhiÇm vå chính ß ây là tng c°Ýng kh£ nng gi£i phóng nng l°ãng nhÝ các ph£n éng phân hu÷ Photphocrêatin và phân hu÷ glucôza, Óng thÝi nâng cao kh£ nng chËu ñng tr¡ng thái nã Oxy ß méc cao.

Các bài t­p nh±m hoàn thiÇn c¡ ch¿ gi£i phóng nng l°ãng të Photphocrêatin có nhïng ·c iÃm sau:

- C°Ýng Ù ho¡t Ùng g§n tÛi méc tÑi a ho·c th¥p h¡n mÙt chút.

- ThÝi gian ngh) giïa quãng të 2 3 phút.

- Sí dång hình théc nghÉ ng¡i tích cñc.

- SÑ l§n l·p l¡i tuó thuÙc vào trình Ù t­p luyÇn cça ng°Ýi t­p, sao cho tÑc Ù không bË gi£m.

à hoàn thiÇn c¡ ch¿ glucô phân (téc nâng cao kh£ nng y¿m khí cça c¡ thÃ) c§n áp dång nhïng bài t­p có nhïng ·c iÃm sau ây.

- C°Ýng Ù v­n Ùng (tÑc Ù di chuyÃn) x¥p xÉ tÑi a.

- ThÝi gian m×i l§n l·p l¡i có thà të 20giây ¿n 2phút (các cñ ly b¡i 200m, các cñ ly ch¡y të 200m 600m).

- Kho£ng cách nghÉ ng¡i nên gi£m d§n sau m×i l§n l·p l¡i. VD Giïa l§n thé nh¥t và thé hai nghÉ 5-8phút, l§n thé hai và l§n thé 3 të 3-4phút.

- Tính ch¥t nghÉ ng¡i trong tr°Ýng hãp này không c§n ph£i là nghÉ ng¡i tích cñc, nh°ng cing c§n tránh tr¡ng thái hoàn toàn là yên t)nh..

- SÑ l§n l·p l¡i trong ho¡t Ùng có quãng nghÉ gi£m d§n th°Ýng không quá 3-4 l§n.

Trên ây ã trình b§y các ph°¡ng pháp tác Ùng có chÍn lÍc ¿n nhïng c¡ ch¿ y¿m khí riêng biÇt. Trong thñc t¿, các ph°¡ng pháp °ãc áp dång th°Ýng mang tính tÕng hãp h¡n. K¿t hãp nhïng tác Ùng nh±m nâng cao kh£ nng °a khí vÛi kh£ nng y¿m khí. Bßi vì kh£ nng °a khí là c¡ sß Ã phát triÃn nhïng kh£ nng y¿m khí, còn c¡ ch¿ glucô phân là c¡ sß Ã phát triÃn c¡ ch¿ phôtphocrêatin. Óng thÝi các ph£n éng y¿m khí là nhân tÑ quan trÍng à kích thích phát triÃn kh£ nng °a khí.

BÀI 8: SèC KHOº VÀ ÁNH GIÁ SèC KHOº

Séc khÏe con ng°Ýi là mÙt trong nhïng y¿u tÑ quan trÍng à ánh giá c¡ thà có khÏe m¡nh hay không. Cùng vÛi sñ phát triÃn không ngëng cça thÝi ¡i con ng°Ýi ngày càng nh­n théc °ãc t§m quan trÍng cça séc khÏe. Tuy nhiên, à ánh giá mÙt c¡ thà khÏe m¡nh hay không? Dùng cái gì à ánh giá séc khÏe cça c¡ thÃ& iÁu này ã trß thành nhïng v¥n Á mà chúng ta c§n gi£i quy¿t.

I. KiÃm tra và ánh giá séc khÏe tim phÕi.

Séc bÁn cça tim phÕi còn °ãc gÍi là séc bÁn cça hÇ tu§n hoàn hô h¥p, séc bÁn cça tim, huy¿t qu£n, séc bÁn trao Õi ch¥t có d°áng; Nó cing chÉ nng lñc ho¡t Ùng vÛi t§n su¥t cao cça hÇ tu§n hoàn hô h¥p à áp éng v­n Ùng, cing nh° nng lñc hÓi phåc trong v­n Ùng và sau v­n Ùng. Trình Ù thích nghi cça tim phÕi càng cao t)nh lñc s½ càng sung mãn, có thà hoàn thành °ãc nhiÁu công viÇc h¡n mà không à mÇt mÏi. Ngoài ra ng°Ýi có kh£ nng thích éng cça tim phÕi cao thì ch¥t l°ãng gi¥c ngç cing r¥t tÑt. D°Ûi ây là mÙt sÑ ph°¡ng pháp kiÃm tra và tiêu chu©n ánh giá séc bÁn tim phÕi.

I.1.ChÉ sÑ dung tích sÑng:

Dung tích sÑng là mÙt trong nhïng chÉ tiêu ánh giá chéc nng cça phÕi, nó cing là mÙt trong nhïng ph°¡ng pháp kiÃm tra nng lñc hô h¥p cça c¡ thÃ. Nó chÉ tÕng l°ãng khí cça c¡ thà thÕi ra h¿t séc sau mÙt l§n hít vào h¿t séc, téc là l°ãng khí cça mÙt l§n hít thß sâu. TrË sÑ cça nó có liên quan vÛi r¥t nhiÁu nhân tÑ nh° giÛi tính, léa tuÕi, chiÁu cao, cân n·ng, méc Ù phát dåc cça tÕ chéc phÕi, trình Ù t­p luyÇn và môn thà thao& Các thanh thi¿u niên th°Ýng xuyên ti¿n hành l­p luyÇn vÛi nhïng v­n Ùng °a khí, c°Ýng Ù trung bình có thà làm cho lÓng ngñc rÙng ra và thúc ©y ho¡t Ùng cça c¡ hô h¥p, có lãi Ñi vÛi viÇc c£i thiÇn c¡ hô h¥p và tính nhËp iÇu cça Ùng tác hô h¥p, có lãi Ñi vÛi viÇc nâng cao dung tích sÑng. Khi Ù rÙng cça lÓng ngñc °ãc tng lên, lñc hô h¥p cing tng lên, iÁu này có lãi cho viÇc gia tng l°ãng máu trß vÁ tim, có lãi cho viÇc phát dåc cça tim và nâng cao chéc nng tim phÕi.

Þ nhïng ng°Ýi có cùng giÛi tính, léa tuÕi nhân tÑ £nh h°ßng nh¥t Ñi vÛi k¿t qu£ kiÃm tra là thà trÍng. Bßi v­y trên thñc t¿ kiÃm tra nên sí dång chÉ sÑ dung tích sÑng à ti¿n hành ánh giá.

Ph°¡ng pháp kiÃm tra: Ng°Ýi °ãc kiÃm tra m·t Ñi diÇn vÛi máy o dung tích sÑng, tay giï vòi thÕi, m¯t nhìn dung tích sÑng k¿ và thÕi nh¹ 1- 2 l§n. §u tiên xem Óng hÓ cça máy o có ph£n éng hay không, và xem vòi thÕi ho·c mii có hß hay không, iÁu chÉnh l¡i vòi thÕi ho·c k¹p mii (ho·c b£n thân l¥y tay bóp mii); hÍc °ãc cách hít sâu (tránh hiÇn t°ãng nhún vai mà nên hít khí të të nh° ngíi hoa, hÍc °ãc cách thÕi khí ra, thÕi vào trong vòi thÕi, tránh tr°Ýng hãp thÕi ra ngoài, khi kiÃm tra không dùng k¿t qu£ 2 l§n thÕi. Ng°Ýi kiÃm tra làm thí 1- 2 l§n ß méc Ù bình th°Ýng và mÙt l§n hít thß th­t sâu sau cùng, l§n thÕi sâu này thÕi mÙt h¡i të të cho ¿n lúc không thÕi ra °ãc nïa, lúc ó chính là trË sÑ cça dung tích sÑng, dung tích sÑng °ãc tính b±ng ml, m×i 1 ng°Ýi kiÃm tra 3 l§n, m×i l§n nghÉ giïa 15giây, k¿t qu£ kiÃm tra 3 l§n Áu ghi l¡i, l¥y k¿t qu£ cao nh¥t làm k¿t qu£ kiÃm tra, sau ó dùng cân à kiÃm tra trÍng l°ãng c¡ thÃ, cn cé vào công théc sau à tính ra chÉ sÑ dung tích sÑng:

Dung tích sÑng

ChÉ sÑ dung tích sÑng =

thà trÍng

Tiêu chu©n ánh giá xem b£ng 1.

B£ng 1: Tiêu chu©n ánh giá chÉ sÑ dung tích sÑng cça sinh viên

Méc Ù

Måc R¥t tÑt TÑt ¡t Không ¡t Thành tích Thành tích Thành tích Thành tích Thành tích Thành tích Thành tích ChÉ sÑ DTS Nam > 75 74(70 69(64 63(57 56(54 53(44 < 43 Nï > 61 60(57 56(51 50(46 45(42 41(32 < 31 I.2.KiÃm nghiÇm mÙt l§n vÛi l°ãng v­n Ùng nhÏ (éng lên ngÓi xuÑng 20 l§n trong 30 giây)

Thí nghiÇm này có l°ãng v­n Ùng nhÏ, phù hãp vÛi ng°Ýi không th°Ýng xuyên t­p luyÇn và thi¿u niên nhi Óng.

* Ph°¡ng pháp kiÃm tra: §u tiên kiÃm tra m¡ch yên t)nh trong 10giây sau ó thñc hiÇn tÑc Ù éng lên ngÓi xuÑng 20 l§n trong 30giây. éng lên ngÓi xuÑng °ãc b¯t §u të Ùng tác éng th³ng 2 chân rÙng b±ng vai và éng tñ nhiên, 2 tay th£ lÏng tñ nhiên. Khi ngÓi xuÑng c§n ph£i ngÓi xÕm h³n xuÑng nh°ng 2 chân không °ãc di dÝi ¥t, 2 tay °a ra phía tr°Ûc cao ngang vai, éng d­y trß vÁ t° th¿ ban §u, sau khi Ùng tác ngÓi xuÑng cuÑi cùng k¿t thúc l­p téc o t§n sÑ m¡ch 10giây trong thÝi gian hÓi phåc të 1- 3phút, tÕng cÙng 3 l§n o, sau ó em chúng tính thành t§n sÑ m¡ch 1 phút.

* Tiêu chu©n ánh giá: Do l°ãng v­n Ùng Ënh l°ãng không lÛn, sñ bi¿n Õi vÁ t§n sÑ m¡ch không rõ ràng, thÝi gian hÓi phåc ng¯n, t§n sÑ m¡ch ngay sau khi v­n Ùng tng të 70% trß lên so vÛi t§n sÑ m¡ch yên t)nh, trong 3 phút không thà hÓi phåc à trß vÁ tr¡ng thái bình th°Ýng, có ngh)a là nng lñc thích nghi vÁ chéc nng cça hÇ tu§n hoàn kém.

I.3.Thí nghiÇm b°Ûc båc.

L¥y mÙt t§n sÑ nh¥t Ënh, Ù cao cça båc nh¥t Ënh và thÝi gian thñc hiÇn nh¥t Ënh, dùng sñ bi¿n Õi cça t§n sÑ m¡ch hÓi phåc sau khi k¿t thúc b°Ûc båc à ánh giá chéc nng tim. ây gÍi là thí nghiÇm b°Ûc båc. Thí nghiÇm b°Ûc båc này °ãc phát minh do nghiên céu cça mÙt sinh viên ¡i hÍc Harvert (Mù), vì v­y nó °ãc gÍi là kiÃm nghiÇm b°Ûc båc Harvert, sau này nó °ãc c£i thiÇn r¥t nhiÁu.

* Ph°¡ng pháp thí nghiÇm: Cho ng°Ýi thí nghiÇm ti¿n hành b°Ûc båc vÛi t§n sÑ 30l§n/1phút (Ñi vÛi nam båc cao 40 cm, Ñi vÛi nï 35 cm), b°Ûc 1 l§n lên, 1 l§n xuÑng °ãc tính 1 l§n, thñc hiÇn liên tåc trong 3phút. Yêu c§u nghiêm kh¯c vÁ quy ph¡m cça Ùng tác cing nh° t§n sÑ Ùng tác ã quy Ënh trong khi hoàn thành thí nghiÇm, tr°Ûc khi thñc hiÇn 2 chân éng ß giïa båc, toàn bÙ bàn chân ch¡m ¥t. Thân ng°Ýi và §u gÑi du×i th³ng, không nên nh£y ho·c dùng lñc b­t nh£y, nh°ng có thà Õi chân 1 ¿n 2 l§n. Sau khi k¿t thúc l°ãng v­n Ùng, cho v­n Ùng viên ngÓi ngay vào gh¿ g§n ó kiÃm tra m¡ch thÝi kó hÓi phåc ß phút 2, 3, 4. M×i phút o m¡ch ­p ß 30 giây §u (Xem b£ng 2).

Áp dång công théc tính chÉ sÑ b°Ûc båc nh° sau, chÉ sÑ càng lÛn biÃu thË chéc nng càng tÑt.

ThÝi gian b°Ûc båc liên tåc

ChÉ sÑ b°Ûc båc = × 100

2 × tÕng sÑ m¡ch 3 l§n

B£ng 2: ChÉ sÑ b°Ûc båc cça SV

³ng c¥p

Måc R¥t tÑt TÑt ¡t Không ¡t Thành tích Thành tích Thành tích Thành tích Thành tích Thành tích Thành tích Thí nghiÇm b°Ûc båc Nam > 59 58-54 53-50 49-46 45-43 42-40 < 39 Nï > 56 55-52 51-48 47-44 43-42 41-25 < 24

I.4.Ch¡y 12 phút.

Ch¡y 12 phút là kiÃm tra cñ ly mà ng°Ýi °ãc kiÃm tra ch¡y °ãc trong 12 phút. Nó là mÙt ph°¡ng pháp hu¥n luyÇn °a khí và là ph°¡ng pháp kiÃm tra có hiÇu qu£, giá trË cao. Thông qua bài t­p ch¡y 12phút, ng°Ýi t­p cn cé vào cñ ly ch¡y h¿t bao nhiêu à xác Ënh ³ng c¥p, và có thà chÉ ¡o mÙt cách có khoa hÍc cho mÍi ng°Ýi rèn luyÇn c¡ thÃ, phán oán trình Ù séc khÏe và thà lñc cça con ng°Ýi.

* Ph°¡ng pháp kiÃm tra.

Ng°Ýi kiÃm tra ch¡y thí t¡i ch×, sau khi nghe kh©u lÇnh ch¡y thì b¯t §u ch¡y, Óng thÝi l¥y Óng hÓ b¥m giây à tính giÝ, khi Óng hÓ chÉ úng 12phút thì kiÃm tra cñ ly mà ng°Ýi kiÃm tra vëa ch¡y °ãc (xem b£ng 3).

B£ng 3: ChÉ sÑ ch¡y 12 phút cça sinh viên.

³ng c¥p thà lñc

GiÛi tính Kém nh¥t Kém Trung bình TÑt R¥t tÑt Nam (18(22tuÕi) < 2200 2300-2490 2500-2690 2700-2890 > 2900 Nï (18(22tuÕi) < 1800 1810-2000 2010-2200 2210-2300 > 2310 I.5.Ch¡y 1000m Ñi vÛi nam, 800 m Ñi vÛi nï.

Ch¡y 1000m Ñi vÛi nam, 800m Ñi vÛi nï dùng à ánh giá trình Ù séc bÁn và công nng tim phÕi cça sinh viên. Thí nghiÇm này là à kiÃm tra séc bÁn °a khí và cing cho phép kiÃm tra séc bÁn y¿m khí.

Do séc bÁn là mÙt trong nhïng nhân tÑ c¡ b£n ánh giá tình tr¡ng séc khÏe thà ch¥t và nng lñc công tác, lao Ùng cça con ng°Ýi, Óng thÝi cing do viÇc không thà khuy¿t thi¿u mÙt lo¡i tÑ ch¥t v­n Ùng nào trong các môn thà thao nên viÇc kiÃm tra trình Ù séc bÁn có mÙt ý ngh)a h¿t séc quan trÍng Ñi vÛi viÇc ánh giá tình tr¡ng séc khÏe thà ch¥t cça sinh viên.

* Ph°¡ng pháp kiÃm tra: Cho ng°Ýi kiÃm tra ch¡y khßi Ùng t¡i ch× sau khi nghe kh©u lÇnh ch¡y thì b¯t §u ch¡y, ng°Ýi b¥m giÝ khi nghe °ãc kh©u lÇnh thì b¥m Óng hÓ ch¡y và khi ng°Ýi °ãc kiÃm tra ch¡y vÁ ch¡m ích thì b¥m cho Óng hÓ dëng l¡i, Óng thÝi ghi l¡i thành tích mà ng°Ýi kiÃm tra ¡t °ãc (Xem b£ng 4).

B£ng 4: B£ng ánh giá trình Ù séc bÁn và công nng tim, phÕi.

³ng c¥p

Måc R¥t tÑt TÑt ¡t Không ¡t Thành tích Thành tích Thành tích Thành tích Thành tích Thành tích Thành tích 1000m (Nam)

800m (Nï) < 3 39 3 40 (3 46 3 47 (4 00 4 01 (4 18 4 01 (4 18 4 01 (4 18 > 5 05 < 3 37 3 38 (3 45 3 36 (4 00 4 01 (4 19 4 20 (4 30 4 31 (5 03 > 5 04 II. Séc m¡nh c¡ b¯p

Séc m¡nh c¡ là chÉ séc m¡nh °ãc s£n sinh do nng lñc cça c¡ ho·c nhóm c¡ trong mÙt l§n n× lñc g¯ng séc tÑi a, nó th°Ýng có mÑi quan hÇ Óng nh¥t vÛi séc bÁn cça c¡, tng c°Ýng séc m¡nh c¡ cing là Óng thÝi tng séc bÁn cça c¡, thông th°Ýng dùng mÙt l§n l·p l¡i l°ãng v­n Ùng tÑi a RM và chÉ sÑ lñc bóp tay/thà trÍng (lñc bóp tay t°¡ng Ñi) à ti¿n hành ánh giá méc Ù lÛn nhÏ cça séc m¡nh c¡.

II.1.Séc m¡nh tÑi a.

Giá trË ích thñc kiÃm tra 1RM là trÍng l°ãng lÛn nh¥t có thà nâng lên °ãc trong 1 l§n. RM là biÃu thË sÑ l§n cao nh¥t có thà l·p l¡i, ngh)a là khi ti¿n hành t­p luyÇn l·p l¡i mÙt lo¡i séc m¡nh nào ó dùng sÑ l§n l·p l¡i lÛn nh¥t trong 1 l§n thñc hiÇn liên tåc à kiÃm tra méc Ù lÛn nhÏ cça l°ãng v­n Ùng. N¿u nh° ng°Ýi t­p chÉ nâng lên °ãc 6 l§n trong 1 l§n liên tåc 1 trÍng l°ãng có thà thì trÍng l°ãng có thà Ñi vÛi ng°Ýi t­p là 6RM. N¿u nh° trÍng l°ãng nh¹ có thà nâng °ãc 15 l§n l°ãng v­n Ùng là 15RM. Có thà th¥y RM chÉ ¡i diÇn cho trÍng l°ãng có thà l·p l¡i cao nh¥t bao nhiêu l§n ché không ph£n ánh giá trË tuyÇt Ñi cça trÍng l°ãng.

* Ph°¡ng pháp kiÃm tra: Có thà kiÃm tra séc m¡nh cça các nhóm c¡ trên có thà b±ng các ph°¡ng pháp nh°: TrÍng l°ãng co khu÷u tay, cí t¡, n±m ngía cí ©y, kiÃm tra séc m¡nh ùi nh° ngÓi xÕm éng lên.

a. TrÍng l°ãng co khu÷u tay: T° th¿ éng 2 chân rÙng b±ng vai, 2 tay buông thõng tñ nhiên, 2 bàn tay n¯m dång cå. Khi cí t¡, co khu÷u chç y¿u lãi dång séc co cça c¡ nhË §u cánh tay& à ¡t °ãc måc ích. Óng thÝi cing nên t­n dång sñ phå trã cça c¡ bång và c¡ ùi à hoàn thành.

Chú ý: Tránh các viÇc dùng lñc quá Ùt ngÙt à tránh ch¥n th°¡ng do kéo cng c¡.

b. Cí t¡: T° th¿ ban §u có thà ngÓi ho·c éng, 2 tay g­p, 2 bàn tay n¯m l¥y dång cå ß vË trí tr°Ûc ngñc. Khi cí t¡, 2 tay du×i th³ng lên trên, Óng thÝi dùng c¡ bång, c¡ eo (du×i th³ng l°ng và eo).

Chú ý: Khi du×i th³ng tay lên trên c§n du×i th³ng trên §u ho·c h¡i lÇch vÁ tr°Ûc à tránh viÇc r¡i t¡ xuÑng §u.

c. N±m ngía cí ©y: N±m ngía trên gh¿ t­p, 2 tay cí t¡, °a t¡ lên vË trí tr°Ûc ngñc, dùng lñc ©y cí cho ¿n khi du×i th³ng tay, sau ó h¡ të të xuÑng, l·p l¡i sÑ l§n.

Chú ý: Óng thÝi dùng lñc c¡ bång, c¡ eo à t­p luyÇn cho c¡ b¯p toàn thân.

d. NgÓi xÕm éng lên: Chç y¿u t­p luyÇn séc m¡nh c¡ ùi, 2 ùi du×i th³ng, dùng lñc c¡ bång, c¡ eo.

Chú ý: Chân c§n ¡p và du×i th³ng à t­p luyÇn séc m¡nh cho c¡ té §u ùi.

Ghi chú: Ph°¡ng pháp kiÃm tra °ãc sí dång có r¥t nhiÁu, nh°ng r¥t dÅ gây ch¥n th°¡ng, Ñi vÛi nhïng ng°Ýi có nhïng iÁu kiÇn c¡ thà không tÑt không thà thích nghi, ng°Ýi °ãc kiÃm tra nên t­p luyÇn séc m¡nh qua vài tu§n. Thông th°Ýng Ñi vÛi sinh viên thông qua 1- 2 tu§n là có thà tham gia kiÃm tra 1 RM. Các sÑ liÇu kiÃm tra thu °ãc em xí lý b±ng công théc d°Ûi ây à tìm ra phân sÑ séc m¡nh c¡.

1RM thà trÍng

Phân sÑ SM c¡ = × 100

Thà trÍng

ChÉ tiêu ánh giá: B£ng d°Ûi ây là tiêu chu©n thành tích kiÃm tra Ñi vÛi léa tuÕi sinh viên. Ñi chi¿u 1 chút có thà bi¿t °ãc b£n thân ang ß trình Ù nào (xem b£ng 5).

B£ng 5: Séc m¡nh c¡

Ph°¡ng théc t­p luyÇn ³ng c¥p séc m¡nh R¥t kém Kém T.Bình Khá TÑt R¥t tÑt Nam N±m ngía cí ©y < 50 50-59 100-110 110-130 130-149 > 149 Co khu÷u tay có trÍng t£i < 30 30-40 41-54 56-60 61-79 > 79 Cí t¡ trên vai < 40 41-50 51-67 68-80 81-110 > 110 Gánh t¡ ngÓi xuÑng éng lên < 160 161-190 200-209 210-229 230-239 > 239

Nï N±m ngía cí ©y < 40 41-69 70-74 75-80 81-99 > 99 Co khu÷u tay có trÍng t£i < 15 15-34 35-39 40-55 56-59 > 59 Lñc c¡ vai < 20 20-46 47-54 55-59 60-79 > 79 Lñc c¡ ùi < 100 100-130 131-144 145-174 175-189 > 189 Ñi chi¿u k¿t qu£ kiÃm tra vÛi k¿t qu£ trong b£ng à ánh giá séc m¡nh c¡ cça b£n thân. N¿u nh° séc m¡nh c¡ cça b¡n th¥p h¡n so vÛi méc bình th°Ýng, b¡n muÑn nâng cao séc m¡nh c¡ cça mình thì b¯t buÙc ph£i kiên trì t­p luyÇn, Ñi chi¿u vÛi các ph°¡ng pháp phòng ngëa mà chúng tôi ã liÇt kê, cn cé vào thñc tr¡ng cça b£n thân lña chÍn các ph°¡ng pháp t­p luyÇn phù hãp. Xây dñng các k¿ ho¡ch t­p luyÇn chi ti¿t; 2- 3 tu§n l¡i kiÃm tra l¡i 1 l§n, cùng vÛi sñ phát triÃn séc m¡nh c¡, sñ tñ tin cça b¡n cing °ãc nâng lên.

II.2. ChÉ sÑ lñc bóp tay/thà trÍng.

ChÉ sÑ lñc bóp tay/thà trÍng ngoài viÇc ph£n ánh tÑ ch¥t séc m¡nh cça ng°Ýi kiÃm tra, nó còn ph£n ánh gián ti¿p tình tr¡ng séc khÏe cça mÙt ng°Ýi. Khi lñc bóp tay tng ho·c luôn duy trì ß trình Ù cao, có ngh)a là tình tr¡ng séc khÏe tÑt, lñc bóp tay gi£m xuÑng có ngh)a là tình tr¡ng séc khÏe không tÑt. Méc Ù lÛn nhÏ cça lñc bóp tay và thà trÍng có liên quan ¿n nhau. Do v­y nên sí dång chÉ sÑ lñc bóp tay/ thà trÍng à ti¿n hành ánh giá.

* Ph°¡ng pháp kiÃm tra: Ng°Ýi °ãc kiÃm tra éng 2 chân tách nhau và éng tñ nhiên, 2 tay buông thõng tñ nhiên. MÙt tay dùng h¿t lñc bóp lñc k¿ (lúc này lñc k¿ không °ãc ti¿p xúc vÛi qu§n áo ho·c c¡ thÃ). Ghi l¡i chÉ sÑ mà kim cça lñc k¿ chÉ (n¿u là lñc k¿ iÇn tí thì ghi l¡i sÑ mà lñc k¿ hiÇn lên). Bóp lñc k¿ 2 l§n vÛi lñc bóp tÑi a, l¥y k¿t qu£ cao nh¥t. em sÑ liÇu kiÃm tra thu °ãc à áp dång vào công théc tính chÉ sÑ lñc bóp tay thà trÍng (Xem b£ng 6).

Lñc bóp tay

ChÉ sÑ lñc bóp tay thà trÍng = × 100

Thà trÍng

B£ng 6: Tiêu chu©n ánh giá lñc bóp tay trên thà trÍng.

³ng c¥p

Måc R¥t tÑt TÑt ¡t Không ¡t Thành tích Thành tích Thành tích Thành tích Thành tích Thành tích Thành tích ChÉ sÑ lñc bóp tay thà trÍng Nam > 75 74-70 69-63 62-56 55-51 50-41 < 40 Nï > 57 56-52 51-46 45-40 39-36 35-29 < 28 III. ánh giá séc bÁn c¡.

Séc bÁn c¡ là chÉ nng lñc cça c¡ chÑng l¡i mÇt mÏi trong thÝi gian dài, téc là nng lñc ti¿n hành ho¡t Ùng cça c¡ trong thÝi gian dài cça c¡ b¯p. Ph°¡ng pháp kiÃm tra nh°: N±m s¥p chÑng ©y, n±m ngía ngÓi d­y, n±m ngía g­p bång.

III.1.N±m s¥p chÑng ©y (nam).

N±m s¥p chÑng ©y cho phép o l°Ýng séc bÁn c¡ cça vai, tay, ngñc. Phát triÃn séc bÁn c¡ ngñc, có thà giúp cho viÇc tng thà tích lÓng ngñc, tng c°Ýng chéc nng hô h¥p, và có thà làm cho c¡ thà có hình thái khÏe m¡nh, làm cho c¡ thà ¹p h¡n.

* Ph°¡ng pháp o l°Ýng: Ng°Ýi kiÃm tra n±m s¥p, 2 tay chÑng ¥t. Các ngón tay h°Ûng vÁ tr°Ûc, kho£ng cách giïa 2 tay b±ng vÛi Ù rÙng vai, 2 chân du×i th³ng, bàn chân ch¡m ¥t, thân ng°Ýi luôn giï th³ng, co khu÷u tay à h¡ th¥p c¡ thà cho ¿n khi khu÷u tay ngang b±ng vÛi vai, 2 khu÷u tay và §u t¡o thành 1 hình tam giác. Khi h¡ th¥p c¡ thÃ, thân ng°Ýi ph£i giï luôn th³ng, khi ngñc cách m·t ¥t 2,5- 5cm, dùng lñc à ©y c¡ thà lên vË trí ban §u (2 tay chÑng th³ng). Không °ãc cong mông, võng bång, vai và khu÷u tay không ngang b±ng, cong tay, co gÑi, 2 tay dùng lñc không ngang b±ng, c¡ thà v·n v¹o Ùng ­y& Thñc hiÇn l·p l¡i Ùng tác mô t£ trên trong 1phút. Tính sÑ l§n thñc hiÇn °ãc (thñc hiÇn 1 l§n, xem b£ng 7).

B£ng 7: Tiêu chu©n ánh giá séc bÁn c¡ thông qua chÉ sÑ n±m s¥p chÑng ©y (Ñi vÛi nam)

Nhóm tuÕi Xác Ënh ³ng c¥p séc bÁn c¡ b±ng sÑ l§n chÑng ©y trong 1 phút 1iÃm (kém) 2iÃm (T.Bình) 3iÃm (khá) 4iÃm

(tÑt) 5iÃm

(r¥t tÑt) 18-20 4-11 12-19 20-29 30-39 > 40 21-25 3-9 10-16 17-25 26-33 > 34 III.2.N±m ngía ngÓi d­y (nï)

N±m ngía ngÓi d­y là mÙt chÉ tiêu ánh giá séc m¡nh và séc bÁn c¡ bång, ·c biÇt séc m¡nh c¡ bång, eo cça nï giÛi có tác dång h¿t séc quan trÍng Ñi vÛi sinh tr°ßng& trong t°¡ng lai cça hÍ. Thông qua kiÃm tra n±m ngía ngÓi d¡y có thà thúc ©y sñ phát triÃn séc m¡nh c¡ bång cça nï giÛi trong thÝi kó thanh thi¿u niên.

* Ph°¡ng pháp kiÃm tra: Ng°Ýi °ãc kiÃm tra n±m ngía trên Çm, 2 chân h¡i tách nhau, co gÑi 1 góc kho£ng 90 Ù, an chéo các ngón tay cça 2 tay ß phía gáy. Ngoài ra cing có 1 kiÃu t°¡ng tñ ó là ·t mÙt áp lñc lên cÕ chân à cÑ Ënh 2 chân. Ng°Ýi °ãc kiÃm tra khi ngÓi d­y 2 khu÷u tay ch¡m ho·c v°ãt quá §u gÑi thì °ãc tính ã hoàn thành mÙt l§n. Khi n±m ngía 2 vai ch¡m Çm. Ng°Ýi kiÃm tra khi phát kh©u lÇnh b¯t §u thì cing là lúc b¥m Óng hÓ tính giÝ, ghi l¡i sÑ l§n hoàn thành trong 1phút (Xem b£ng 8).

B£ng 8: Tiêu chu©n ánh giá n±m ngía ngÓi d¡y cça sinh viên (Ñi vÛi nï)

³ng c¥p

Måc R¥t tÑt TÑt ¡t Không ¡t Thành tích Thành tích Thành tích Thành tích Thành tích Thành tích Thành tích N±m ngía

ngÓi d­y (nï)

> 44

43-41

40-35

34-28

27-24

23-20

< 19 III.3.Co tay xà ¡n.

Co tay xà ¡n chç y¿u là Ã ánh giá séc bÁn c¡ ngñc.

* Ph°¡ng pháp kiÃm tra: Ng°Ýi °ãc kiÃm tra nh£y lên, 2 tay bám xà, kho£ng cách giïa hai tay b±ng Ù rÙng vai, 2 tay du×i th³ng. Sau khi c¡ thà ã vào t° th¿ chu©n bË dùng lñc cça hai tay à kéo c¡ thà lên, khi c±m v°ãt qua xà thì coi nh° ã hoàn thành 1 l§n Ùng tác. Yêu c§u thân ng°Ýi không °ãc l¯c, ghi l¡i sÑ l§n ã thñc hiÇn (Xem b£ng 9).

B£ng 9: Tiêu chu©n ánh giá co tay xà ¡n cça sinh viên (nam)

Ph¥n sÑ

Måc 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100 Co tay xà ¡n 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 III.4.Co tay xà kép

Ph°¡ng pháp kiÃm tra: iÁu chÉnh kho£ng cách giïa 2 xà sao cho b±ng vÛi Ù rÙng vai. Ng°Ýi °ãc kiÃm tra hai tay n¯m xà, sau ó nh£y lên 2 tay chÑng th³ng trên xà khi c¡ thà h¡ th¥p góc ß khu÷u tay t¡o thành góc vuông, dùng lñc à chÑng ©y nâng c¡ thà lên cho ¿n khi 2 tay chÑng th³ng trên xà, cé làm nh° v­y cho ¿n khi không thà làm °ãc nïa, tính sÑ l§n hoàn thành chính xác Ùng tác (xem b£ng 10).

B£ng 10: Tiêu chu©n ánh giá c¡ tay xà kép

Ph¥n sÑ

Måc 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85 90 95 100

Co tay xà kép

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19 IV.Hình thái c¡ thÃ

Hình thái c¡ thà là tiêu chu©n quan trÍng ánh giá thà ch¥t cça sinh viên. Nó cing là mÙt chÉ tiêu quan trÍng cça t­p luyÇn TDTT. Các chÉ tiêu ánh giá hình thái c¡ thà th°Ýng °ãc sí dång nh°:

IV.1. ChiÁu cao tiêu chu©n thà trÍng.

ChiÁu cao tiêu chu©n thà trÍng là em chiÁu cao và thà trÍng k¿t hãp l¡i vÛi nhau, cho phép ánh giá méc Ù trung bình c¡ thÃ, ánh giá trình Ù sinh tr°ßng phát dåc và tình tr¡ng dinh d°áng cça sinh viên.

* Ph°¡ng pháp kiÃm tra: Ng°Ýi °ãc kiÃm tra m·c qu§n ng¯n, áo cÙc tay, chân ¥t, t° th¿ éng ngay ng¯n trên máy o chiÁu cao cân n·ng. (2 tay th£ lÏng tñ nhiên, 2 gót chân ch¡m nhau, 2 bàn chân tách nhau 1 góc 60 Ù). Gót chân và vai ti¿p xúc vÛi th°Ûc o, thân ng°Ýi du×i th³ng tñ nhiên, §u th³ng éng, m·t nhìn th³ng vÁ phía tr°Ûc. Ng°Ýi kiÃm tra éng ß bên c¡nh thân cça ng°Ýi °ãc kiÃm tra, c§m b£ng o chiÁu cao ·t nh¹ lên §u ng°Ýi °ãc o, 2 m¯t ng°Ýi o chiÁu cao ngang b±ng vÛi dång cå o chiÁu cao và ti¿n hành Íc sÑ, ghi l¡i sÑ liÇu chiÁu cao cça ng°Ýi °ãc kiÃm tra, sau ó ghi l¡i sÑ liÇu vÁ thà tr¡ng ng°Ýi °ãc kiÃm tra (b£ng 11 và b£ng 12.

Tiêu chu©n ánh giá xem b£ng 11, 12.

B£ng 11: B£ng Ñi chi¿u tiêu chu©n ánh giá giïa chiÁu cao và thà trÍng cça sinh viên (nam).

ChiÁu cao (cm) Suy dinh d°áng G§y Bình th°Ýng H¡i béo Béo 140.0 ~ 140.9 < 36.5 36.5 ~ 42.4 42.5 ~ 50.6 50.7 ~ 53.3 ( 53.4 141.0 ~ 141.9 < 36.6 36.6 ~ 42.9 43.0 ~ 51.3 51.4 ~ 54.1 ( 54.2 142.0 ~ 142.9 < 36.8 36.8 ~ 43.2 43.3 ~ 51.9 52.0 ~ 54.7 ( 54.8 143.0 ~ 143.9 < 37.0 37.0 ~ 43.5 43.6 ~ 52.3 52.4 ~ 55.2 ( 55.3 144.0 ~ 144.9 < 37.2 37.2 ~ 43.7 43.8 ~ 52.7 52.8 ~ 55.6 ( 55.7 145.0 ~ 145.9 < 37.5 37.5 ~ 44.0 44.0 ~ 53.1 53.2 ~ 56.1 ( 56.2 146.0 ~ 146.9 < 37.9 37.9 ~ 44.4 44.5 ~ 53.7 53.8 ~ 56.7 ( 56.8 147.0 ~ 147.9 < 38.5 38.5 ~ 45.0 45.1 ~ 54.3 54.4 ~ 57.3 ( 67.4 148.0 ~ 148.9 < 39.1 39.1 ~ 45.7 45.8 ~ 55.0 55.1 ~ 58.0 ( 58.1 149.0 ~ 149.9 < 39.5 36.5 ~ 46.2 46.3 ~ 55.6 55.7 ~ 58.7 ( 58.8 150.0 ~ 150.9 < 39.9 39.9 ~ 46.6 46.7 ~ 56.2 56.3 ~ 59.3 ( 59.4 151.0 ~ 151.9 < 40.8 40.3 ~ 47.1 47.2 ~ 56.7 56.8 ~ 59.8 ( 59.8 152.0 ~ 152.9 < 40.8 40.8 ~ 47.6 47.7 ~ 57.4 57.5 ~ 60.5 ( 60.6 153.0 ~ 153.9 < 41.4 41.4 ~ 48.2 48.3 ~ 57.9 58.0 ~ 61.1 ( 61.2 154.0 ~ 154.9 < 41.9 41.9 ~ 48.8 48.9 ~ 58.6 58.7 ~ 61.9 ( 62.0 155.0 ~ 155.9 < 42.3 42.3 ~ 49.1 49.2 ~ 59.1 59.1 ~ 62.4 ( 62.5 156.0 ~ 156.9 < 42.9 42.9 ~ 49.7 49.8 ~ 59.7 59.8 ~ 63.0 ( 63.1 157.0 ~ 157.9 < 43.5 43.5 ~ 50.3 50.4 ~ 60.4 60.5 ~ 63.6 ( 63.7 158.0 ~ 158.9 < 44.0 44.0 ~ 50.8 50.9 ~ 61.2 61.3 ~ 64.5 ( 64.6 159.0 ~ 159.9 < 44.5 44.5 ~ 51.4 51.5 ~ 61.7 61.8 ~ 65.1 ( 65.2 160.0 ~ 160.9 < 45.0 45.0 ~ 52.1 52.2 ~ 62.3 62.4 ~ 65.6 ( 65.7 161.0 ~ 161.9 < 45.4 45.4 ~ 52.5 52.6 ~ 62.8 62.9 ~ 66.2 ( 66.3 162.0 ~ 162.9 < 45.9 45.9 ~ 53.1 53.2 ~ 63.4 63.5 ~ 66.8 ( 66.9 163.0 ~ 163.9 < 46.4 46.4 ~ 53.6 53.7 ~ 63.9 64.0 ~ 67.3 ( 67.4 164.0 ~ 164.9 < 46.8 46.8 ~ 54.2 54.3 ~ 64.5 64.6 ~ 67.9 ( 68.0 165.0 ~ 165.9 < 47.4 47.4 ~ 54.8 54.9 ~ 65.0 65.1 ~ 68.3 ( 68.4 166.0 ~ 166.9 < 48.0 48.0 ~ 55.4 55.5 ~ 65.5 65.6 ~ 68.9 ( 69.0 167.0 ~ 167.9 < 48.5 48.5 ~ 56.0 56.1 ~ 66.2 66.2 ~ 69.5 ( 69.6 168.0 ~ 168.9 < 49.0 49.0 ~ 56.4 56.5 ~ 66.7 66.8 ~ 70.1 ( 70.2 169.0 ~ 169.9 < 49.4 49.4 ~ 56.8 56.8 ~ 67.3 67.4 ~ 70.7 ( 70.8 170.0 ~ 170.9 < 49.9 49.9 ~ 57.3 57.4 ~ 67.9 68.0 ~ 71.4 ( 71.5 171.0 ~ 171.9 < 50.2 50.2 ~ 57.8 57.9 ~ 68.5 68.6 ~ 72.1 ( 72.2 172.0 ~ 172.9 < 50.7 50.7 ~58.4 58.5 ~ 69.1 69.2 ~ 72.7 ( 72.8 173.0 ~ 173.9 < 51.0 51.0 ~58.8 58.9 ~ 69.6 69.7 ~ 73.1 ( 73.2 174.0 ~ 174.9 < 51.3 51.3 ~59.3 59.4 ~ 70.2 70.3 ~ 73.6 ( 73.7 175.0 ~ 175.9 < 51.9 51.9 ~59.9 60.0 ~ 70.8 70.9 ~ 74.4 ( 74.5 176.0~ 176.9 < 52.4 52.4 ~60.4 60.5 ~ 71.5 71.6 ~ 75.1 ( 75.2 177.0 ~ 177.9 < 52.8 52.8 ~61.0 61.1 ~ 72.1 72.2 ~ 75.7 ( 75.8 178.0~ 178.9 < 53.2 53.2 ~61.5 61.6 ~ 72.6 72.7 ~ 76.2 ( 76.3 179.0 ~179.9 < 53.6 53.6 ~62.0 62.1 ~ 73.2 73.3 ~ 76.7 ( 76.8 180.0 ~ 180.9 < 54.1 54.1 ~62.5 62.6 ~ 73.7 73.8 ~ 77.0 ( 77.1 181.0 ~ 181.9 < 54.5 54.5 ~63.1 63.2 ~ 74.3 74.3 ~ 77.8 ( 77.9 182.0 ~ 182.9 < 55.1 55.1 ~63.8 63.9 ~ 75.0 75.1 ~ 79.4 ( 79.5 183.0 ~ 183.9 < 55.6 55.6 ~64.5 64.6 ~ 75.7 75.8 ~ 80.4 ( 80.5 184.0 ~ 184.9 < 56.1 56.1 ~65.3 65.4 ~ 76.6 76.7 ~ 81.2 ( 81.3 185.0 ~ 185.9 < 56.8 56.8 ~66.1 66.2 ~ 77.5 77.6 ~ 82.4 ( 82.5 186.0 ~ 186.9 < 57.3 57.3 ~66.9 67.0~ 78.6 78.7 ~ 83.3 ( 83.4 B£ng 12: B£ng Ñi chi¿u tiêu chu©n ánh giá giïa chiÁu cao và thà trÍng cça sinh viên (nï)

ChiÁu cao (cm) Suy dinh d°áng G§y Bình th°Ýng H¡i béo Béo 140.0 ~ 140.9 < 32.1 32.1 ( 40.3 40.4 ( 46.3 46.4 ( 48.3 (48.4 141.0 ~ 141.9 < 32.4 32.4 ( 40.7 40.8 ( 47.0 47.1 ( 49.1 (49.2 142.0 ~ 142.9 < 32.8 32.8 ( 41.2 41.3 ( 47.7 47.8 ( 49.8 (49.9 143.0 ~ 143.9 < 33.3 33.3 ( 41.7 41.8 ( 48.2 48.3 ( 50.3 (50.4 144.0 ~ 144.9 < 33.6 33.6 ( 42.2 42.3 ( 48.8 48.9 ( 51.0 (51.1 145.0 ~ 145.9 < 34.0 34.0 ( 42.7 42.8 ( 49.5 49.6 ( 51.7 (51.8 146.0 ~ 146.9 < 34.4 34.4 ( 43.3 43.4 ( 50.1 50.2 ( 52.3 (52.4 147.0 ~ 147.9 < 35.0 35.0 ( 43.9 44.0 ( 50.8 50.9 ( 53.1 (53.2 148.0 ~ 148.9 < 35.6 35.6 ( 44.5 44.6 ( 51.4 51.5 ( 53.7 (53.8 149.0 ~ 149.9 < 36.2 36.2 ( 45.1 45.2 ( 52.2 52.3 ( 54.5 (54.6 150.0 ~ 150.9 < 36.7 36.7 ( 45.7 45.8 ( 52.8 52.9 ( 55.1 (55.2 151.0 ~ 151.9 < 37.3 37.3 ( 46.2 46.3 ( 53.4 53.5 ( 55.8 (55.9 152.0 ~ 152.9 < 37.7 37.7 ( 46.8 46.9 ( 54.0 54.1 ( 56.4 (56.5 153.0 ~ 153.9 < 38.2 38.2 ( 47.4 47.5 ( 54.6 54.7 ( 57.0 (57.1 154.0 ~ 154.9 < 38.9 38.9 ( 48.1 48.2 ( 55.3 55.4 ( 57.7 (57.8 155.0 ~ 155.9 < 39.6 39.6 ( 48.8 48.9 ( 56.0 56.1 ( 58.4 (58.5 156.0 ~ 156.9 < 40.4 40.4 ( 49.6 49.7 ( 57.0 57.1 ( 59.4 (59.5 157.0 ~ 157.9 < 41.0 41.0 ( 50.3 50.4 ( 57.7 57.8 ( 60.1 (60.2 158.0 ~ 158.9 < 41.7 41.7 ( 51.0 51.1 ( 58.5 58.6 ( 61.0 (61.1 159.0 ~ 159.9 < 42.4 42.4 ( 51.7 51.8 ( 59.2 59.3 ( 61.7 (61.8 160.0 ~ 160.9 < 43.1 43.1 ( 52.5 52.6 ( 60.0 60.1 ( 62.5 (62.6 161.0 ~ 161.9 < 43.8 43.8 ( 53.3 53.4 ( 60.8 60.9 ( 63.3 (63.4 162.0 ~ 162.9 < 44.5 44.5 ( 54.0 54.1 ( 61.5 61.6 ( 64.0 (64.1 163.0 ~ 163.9 < 45.3 45.3 ( 54.8 54.9 ( 62.5 62.6 ( 65.0 (65.1 164.0 ~ 164.9 < 45.9 45.9 ( 55.5 55.6 ( 63.3 63.4 ( 65.7 (65.8 165.0 ~ 165.9 < 46.5 46.5 ( 56.3 56.4 ( 64.0 64.1 ( 66.5 (66.6 166.0 ~ 166.9 < 47.1 47.1 ( 57.0 57.1 ( 64.7 64.8 ( 67.2 (67.3 167.0 ~ 167.9 < 48.0 48.0 ( 57.8 57.9 ( 65.6 65.7 ( 68.2 (68.3 168.0 ~ 168.9 < 48.7 48.7 ( 58.5 58.6 ( 66.3 66.4 ( 68.9 (69.0 169.0 ~ 169.9 < 49.3 49.3 ( 59.2 59.3 ( 67.0 67.1 ( 69.6 (69.7 170.0 ~ 170.9 < 50.1 50.1 ( 60.0 60.1 ( 67.8 67.9 ( 70.4 (70.5 171.0 ~ 171.9 < 50.7 50.7 ( 60.6 60.7 ( 68.8 68.9 ( 71.2 (71.3 172.0 ~ 172.9 < 51.4 51.4 ( 61.5 61.6 ( 69.5 69.6 ( 72.1 (72.2 173.0 ~ 173.9 < 52.1 52.1 ( 62.2 62.3 ( 70.3 70.4 ( 73.0 (73.1 174.0 ~ 174.9 < 52.9 52.9 ( 63.0 63.1 ( 71.3 71.4 ( 74.0 (74.1 175.0 ~ 175.9 < 53.7 53.7 ( 63.8 63.9 ( 72.2 72.3 ( 75.0 (75.1 176.0~ 176.9 < 54.4 54.4 ( 64.5 64.6 ( 73.1 73.2 ( 75.9 (76.0 177.0 ~ 177.9 < 55.2 55.2 ( 65.2 65.3 ( 73.9 74.0 ( 76.8 (76.9 178.0~ 178.9 < 55.7 55.7 ( 66.0 66.1 ( 74.9 75.0 ( 77.8 (77.9 179.0 ~179.9 < 56.4 56.4 ( 66.7 66.8 ( 75.7 75.8 ( 78.7 (78.8 180.0 ~ 180.9 < 57.1 57.1 ( 67.4 67.5 ( 76.4 76.5 ( 79.4 (79.5

IV.2.ChÉ sÑ chu vi lÓng ngñc/ chiÁu cao.

Chu vi lÓng ngñc là Ù dài o °ãc xung quanh lÓng ngñc, nó ph£n ánh tình tr¡ng phát triÃn cça c¡ l°ng ngñc. ChÉ sÑ chu vi lÓng ngñc/chiÁu cao là chÉ sÑ quan trÍng ph£n ánh hình thái c¡ thÃ. Nó cn cé vào t÷ lÇ % giïa chu vi lÓng ngñc và chiÁu cao c¡ thà à ánh giá hình thái c¡ thÃ.

Ph°¡ng pháp kiÃm tra: Ng°Ýi °ãc kiÃm tra cßi tr§n, éng tñ nhiên, 2 vai th£ lÏng, 2 tay buông thõng, hít thß nh¹ nhàng. TÑt nh¥t là có 2 ng°Ýi kiÃm tra, 1 ng°Ýi éng Ñi m·t vÛi ng°Ýi °ãc kiÃm tra, 1 tay c§m th°Ûc dây, vòng th°Ûc dây bao quanh lÓng ngñc. Þ phía l°ng ·t th°Ûc dây ß ngay phía d°Ûi x°¡ng giáp vai, ß phía tr°Ûc ngñc cho th°Ûc dây ch¡y qua 2 §u vú. Ng°Ýi thé 2 éng ß phía sau l°ng iÁu chÉnh dây o cho chu©n xác phòng khi th°Ûc dây bË trùng xuÑng. Và c§n ph£i nh¯c nhß kËp thÝi ng°Ýi °ãc kiÃm tra sía t° th¿ cho chu©n xác khi hÍ nhún vai, th¥p §u, °án ngñc, co tay, cong l°ng. Ti¿p theo dùng th°Ûc à o chiÁu cao, (xem b£ng 13). SÑ liÇu ã o °ãc tính theo công théc tính chÉ sÑ chu vi lÓng ngñc chiÁu cao nh° sau:

Chu vi lÓng ngñc (cm)

ChÉ sÑ chu vi lÓng ngñc chiÁu cao = × 100%

ChiÁu cao (cm)

B£ng 13: ChÉ sÑ chu vi lÓng ngñc, chiÁu cao.

TuÕi

Måc 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18-25 ChÉ sÑ chu vi lÓng ngñc chiÁu cao /% Nam 47.6 47.2 46.8 46.6 46.3 46.3 46.4 46.9 47.5 48.2 48.8 50.3 Nï 46.3 45.9 45.6 45.4 45.4 45.9 46.8 47.6 48.3 48.9 49.1 49.6

IV.3.ChÉ sÑ chiÁu cao ngÓi/chiÁu cao c¡ thÃ.

ChiÁu cao ngÓi là °ãc o trong t° th¿ ngÓi, nó °ãc o të m·t gh¿ lên ¿n Énh §u. ChiÁu cao ngÓi là mÙt chÉ sÑ ph£n ánh Ù dài thân ng°Ýi, t÷ lÇ giïa chiÁu cao ngÓi và chiÁu cao c¡ thà có thà dùng à ánh giá thà hình.

Ph°¡ng pháp kiÃm tra: Ng°Ýi °ãc kiÃm tra ngÓi trên gh¿ o chiÁu cao ngÓi, x°¡ng sÑng và §u th³ng, và các yêu c§u khác giÑng nh° trong o chiÁu cao, 2 ùi tách nhau, 2 bàn chân ch¡m ¥t, 2 tay buông thõng, 2 bàn tay không °ãc chÑng vào m·t gh¿, ng°Ýi o ·t nh¹ b£n o chiÁu cao lên Énh §u, ghi l¡i sÑ o chiÁu cao ngÓi, sau ó l¡i o và ghi l¡i sÑ o chiÁu cao c¡ thÃ.

Các sÑ o thu °ãc áp dång vào công théc sau:

ChiÁu cao ngÓi (cm)

ChÉ sÑ chiÁu cao ngÓi/chiÁu cao c¡ thà = × 100%

ChiÁu cao c¡ thà (cm)

Tiêu chu©n ánh giá: ChÉ sÑ thu °ãc càng lÛn biÃu thË thân ng°Ýi càng dài.

BÀI 9: PHÂN LO I VÀ CÁC PH¯ NG PHÁP THI ¤U THÂ THAO

I. Phân lo¡i.

Có r¥t nhiÁu ph°¡ng pháp phân lo¡i thi ¥u thà thao, cn cé vào các nhiÇm vå khác nhau cça thi ¥u à phân thành thi ¥u mang tính ch¥t tÕng hãp và thi ¥u mang tính tëng môn.

1. Thi ¥u mang tính tÕng hãp.

Thông th°Ýng gÍi là các ¡i hÙi thà dåc thà thao. Nó bao gÓm có sñ thi ¥u v¥t v£ cça các môn thà thao. NhiÇm vå cça nó là kiÃm tra toàn diÇn tình hình phÕ c­p phát triÃn các môn thà thao, tÕng k¿t giao l°u kinh nghiÇm mÙt cách rÙng rãi, thúc ©y sñ phát triÃn thà dåc thà thao, iÃn hình nh¥t là ¡i hÙi Olympic. Ngoài ra, Á v­n hÙi, ¡i hÙi thà dåc thà thao toàn quÑc, ¡i hÙi thà dåc thà thao sinh viên& cing thuÙc vào thi ¥u mang tính tÕng hãp. KiÃu thi ¥u này do sÑ l°ãng môn thi ¥u nhiÁu, quy mô lÛn, công tác tÕ chéc thi ¥u phéc t¡p, thông th°Ýng mÙt nm tÕ chéc mÙt l§n.

2. Thi ¥u tëng môn thà thao.

L¥y viÇc ti¿n hành tëng môn thà thao à làm nÙi dung thi ¥u, thông th°Ýng có thà phân thành mÙt sÑ kiÃu.

a. Gi£i thi ¥u.

°ãc ti¿n hành tÕ chéc thi ¥u vÛi måc ích kiÃm tra tÕng k¿t tình hình khai triÃn và kinh nghiÇm hu¥n luyÇn gi£ng d¡y môn thà thao thi ¥u, xác Ënh vô Ëch và thé h¡ng, thúc ©y sñ phát triÃn không ngëng môn thà thao °ãc tÕ chéc thi ¥u.

VD: Nh° gi£i thi ¥u th¿ giÛi môn thà thao nào ó, Gi£i thi ¥u b¡i lÙi hÍc sinh, sinh viên toàn quÑc& Cing có khi gÍi là gi£i vô Ëch môn thà thao nào ó.

VD: gi£i vô Ëch bóng á th¿ giÛi, gi£i vô Ëch iÁn kinh toàn quÑc&

b. Thi ¥u giao hïu.

Do mÙt ho·c nhiÁu ¡n vË, tr°Ýng hÍc ho·c quÑc gia mÝi ¡n vË, tr°Ýng hÍc ho·c quÑc gia khác tham gia thi ¥u vÛi måc ích tng thêm tính oàn k¿t và hïu nghË, hÍc t­p l«n nhau. Cùng nhau nâng cao trình Ù môn thà thao nào ó. Các lo¡i phÏng v¥n thi ¥u thông th°Ýng Áu thuÙc vÁ thi ¥u hïu nghË, giao hïu.

c. Thi ¥u Ñi kháng.

Do tÑi thiÃu hai ¡n vË ho·c quÑc gia có thñc lñc t°¡ng °¡ng nhau cùng tÕ chéc, måc ích là giao l°u kinh nghiÇm, cùng hÍc hÏi nhau vÁ kù nghÇ, l¥y dài nuôi ng¯n, cùng nhau phát triÃn.

VD: thi ¥u Ñi kháng bóng á ViÇt- Lào, Cm pu chia&

d. Thi ¥u ³ng c¥p.

Là thi ¥u °ãc tÕ chéc ti¿n hành nh±m phân biÇt trình Ù kù thu­t khác nhau cça v­n Ùng viên.

VD thi ¥u ³ng c¥p môn b¡i lÙi, iÁn kinh, thà dåc&

Måc ích cça lo¡i hình thi ¥u này Ùng viên khích lÇ, thúc ti¿n v­n Ùng viên nâng cao trình Ù thà thao, giành °ãc nhïng ³ng c¥p cao h¡n.

e. Thi ¥u kiÃm tra.

°ãc tÕ chéc vì muÑn ¡t °ãc tiêu chu©n nh¥t Ënh ho·c muÑn hiÃu rõ tình hình nâng cao thành tích cça v­n Ùng viên,

VD: Nh° thi ¥u kiÃm tra tiêu chu©n rèn luyÇn thân thÃ&

Thông th°Ýng trong các cuÙc thi ¥u này không có x¿p h¡ng nh°ng cing nên ghi l¡i nhïng k÷ låc kiÃm tra.

f. Thi ¥u tuyÃn chÍn.

Là thi ¥u °ãc ti¿n hành nh±m phát hiÇn và tuyÃn chÍn v­n Ùng viên, tÕ chéc và bÕ sung Ùi tuyÃn, chu©n bË cho viÇc tham gia thi ¥u ß trình Ù cao h¡n.

VD: Thi ¥u tuyÃn chÍn v­n Ùng viên bóng á U10&

g. Thi ¥u ¡t tiêu chu©n.

Thông th°Ýng là cuÙc thi ¥u có sÑ l°ãng ng°Ýi tham gia t°¡ng Ñi ông, có thà £nh h°ßng ¿n viÇc ti¿n hành thi ¥u chính théc. Thông th°Ýng, §u tiên ti¿n hành thi ¥u ¡t tiêu chu©n, nhïng ng°Ýi ¡t °ãc nhïng tiêu chu©n dñ Ënh mÛi °ãc phép tham gia cuÙc thi ¥u chính théc. Måc ích cça thi ¥u ¡t tiêu chu©n là sàng lÍc, ào th£i mÙt sÑ l°ãng nh¥t Ënh ng°Ýi tham gia.

VD: Thi ¥u ¡t tiêu chu©n môn nh£y cao&

h. Thi ¥u biÃu diÅn.

°ãc tÕ chéc à tuyên truyÁn, khuy¿ch ¡i sñ £nh h°ßng cça thà dåc thà thao, chú trÍng phát huy §y ç kù- chi¿n thu­t, thông th°Ýng không x¿p thé h¡ng. ây là mÙt hình théc thi ¥u có tính ch¥t thË ph¡m, gi£i trí.

i. Thi ¥u thông tin.

Dùng ph°¡ng théc thông tin à tÕ chéc thi ¥u, vÛi hình théc thi ¥u này nên sí dång các môn thà thao có thà l°ãng hoá (nh° b¡i, iÁn kinh, cí t¡& ).

VD: Thi ¥u thông tin iÁn kinh cça NCS toàn quÑc.

¯u iÃm cça thi ¥u thông tin là ¡n gi£n, thu­n tiÇn trong công tác tÕ chéc, ti¿t kiÇm kinh phí và thÝi gian; nh°ãc iÃm là v­n Ùng viên không có c¡ hÙi hÍc t­p l«n nhau ngay trong sân thi ¥u, iÁu kiÇn thi ¥u không th­t giÑng nhau.

Þ các tr°Ýng ¡i hÍc và cao ³ng, ngoài các hình théc tÕ chéc thi ¥u chính quy nh° ã nêu ß trên còn có thà khai triÃn mÙt sÑ hình théc thi ¥u phi chính quy có Ù khó kù thu­t không lÛn, lu­t ¡n gi£n, hình théc linh ho¡t, yêu c§u sân bãi dång cå không cao, dÅ tÕ chéc và có thà tÕ chéc th°Ýng xuyên nh±m làm cho sÑ l°ãng ng°Ýi th°Ýng xuyên tham gia t­p luyÇn thà dåc thà thao tng lên.

VD: Nh° thi ¥u kéo co, thi ¥u ch¡y dài vào mùa ông&

II. Ph°¡ng pháp thi ¥u.

Cn cé vào yêu c§u cå thà cça thi ¥u thà dåc thà thao, ·c iÃm cça môn thà thao, sÑ l°ãng ng°Ýi, Ùi tham gia thi ¥u, các iÁu kiÇn vÁ kó h¡n thi ¥u và iÁu kiÇn sân bãi dång cå & à có thà lña chÍn các ph°¡ng théc thi ¥u khác nhau.

D°Ûi ây xin giÛi thiÇu mÙt sÑ ph°¡ng pháp thi ¥u th°Ýng dùng nh¥t.

1. Hình théc thi ¥u vòng tròn.

+ ¯u iÃm: Cho phép xác Ënh chính xác nh¥t trình Ù cça các Ùi tham gia.

+ Nh°ãc iÃm: TÕng sÑ tr­n ¥u nhiÁu, thÝi gian ti¿n hành gi£i dài, kinh phí tÕ chéc gi£i lÛn.

Thi ¥u vòng tròn chia làm 3 lo¡i: Vòng tròn ¡n, vòng tròn kép, vòng tròn chia b£ng.

a. Thi ¥u vòng tròn ¡n.

Là hình théc thi ¥u mà m×i Ùi dñ thi ph£i g·p nhau mÙt l§n.

* Cách tính vòng ¥u:

- N¿u sÑ Ùi tham gia là sÑ chµn thì sÑ vòng ¥u s½ b±ng:

V = a 1

V: là sÑ vòng ¥u.

a: là sÑ Ùi tham gia thi ¥u.

- N¿u sÑ Ùi tham gia là sÑ l» thì:

V = a

* Cách tính tÕng sÑ tr­n ¥u:

a (a - 1)

Y =

2

Trong ó: Y :là tÕng sÑ tr­n ¥u

a: là sÑ Ùi tham gia thi ¥u

* Cách v¡ch biÃu Ó.

- TH sÑ Ùi tham gia là sÑ chµn

Ví då: V¡ch biÃu Ó thi ¥u vòng tròn ¡n cho 6 Ùi.

+ SÑ vòng ¥u là: V = a 1 = 6 1 = 5 vòng

+ SÑ tr­n ¥u là:

a (a - 1) 6 (6 - 1)

Y = = = 15 tr­n

2 2

S¡ Ó thi ¥u vòng tròn ¡n cho 6 Ùi tham gia thi ¥u

Vòng 1 Vòng 2 Vòng 3 Vòng 4 Vòng 5 (1) - 6

2 - 5

3 - 4 (1) - 5

6 - 4

2 - 3 (1) - 4

5 - 3

6 - 2 (1) - 3

4 - 2

5 - 6 (1) - 2

3 - 6

4 - 5

L¥y mÙt sÑ cÑ Ënh và l§n l°ãt quay các sÑ theo ng°ãc chiÁu kim Óng hÓ tính të phía d°Ûi cça sÑ cÑ Ënh và xoay vòng cho tÛi khi h¿t l°ãt ¥u.

- TH sÑ Ùi tham gia thi ¥u là sÑ l».

Ví då: V¡ch biÃu Ó thi ¥u vòng tròn ¡n cho 5 Ùi.

+ SÑ vòng ¥u là: V = a = 5 vòng

+ SÑ tr­n ¥u là:

a (a - 1) 5 (5 - 1)

Y = = = 10 tr­n

2 2

S¡ Ó thi ¥u vòng tròn ¡n cho 5 Ùi tham gia thi ¥u

Vòng 1 Vòng 2 Vòng 3 Vòng 4 Vòng 5 (0) - 5

1 - 4

2 - 3 (0) - 4

5 - 3

1 - 2 (0) - 3

4 - 2

5 - 1 (0) - 2

3 - 1

4 - 5 (0) - 1

2 - 5

3 - 4

L¥y 0 làm cÑ Ënh và quay ng°ãc chiÁu kim Óng hÓ, Ùi nào g·p 0 thì °ãc nghÉ thi ¥u vòng ¥u ó.

b. Thi ¥u vòng tròn kép.

Cách s¯p x¿p và v¡ch biÃu Ó thi ¥u cça hình théc này giÑng nh° thi ¥u vòng tròn ¡n, nh°ng m×i Ùi ph£i g·p nhau 2 l§n (l°ãt i l°ãt vÁ). SÑ vòng ¥u và tr­n ¥u tng lên g¥p ôi.

c. Thi ¥u vòng tròn chia b£ng.

TH sÑ Ùi tham gia thi ¥u nhiÁu nh°ng ít thÝi gian thì dùng hình théc vòng tròn chia b£ng.

Thé tñ tÕ chéc nh° sau:

- Chia sÑ Ùi tham gia thi ¥u ra thành nhiÁu b£ng.

- Các Ùi cùng b£ng ¥u vòng tròn, chÍn Ùi §u b£ng.

- Các Ùi §u b£ng ¥u vòng tròn, chÍn Ùi vô Ëch.

* Chú ý: Khi chia b£ng nên chia các Ùi h¡t giÑng vào Áu các b£ng, các Ùi còn l¡i bÑc thm à phân vào các b£ng.

2. Hình théc thi ¥u lo¡i trñc ti¿p.

+ ¯u iÃm: ThÝi gian ti¿n hành gi£i ng¯n, tÕng sÑ tr­n và vòng ¥u ít, á tÑn kinh phí...

+ Nh°ãc iÃm: Do quy t¯c Ùi nào thua s½ bË lo¡i nên không ánh giá chính xác trình Ù và kh£ nng cça các Ùi.

a. ¥u lo¡i trñc ti¿p mÙt l§n thua.

Là hình théc thi ¥u Ùi nào thua mÙt l§n s½ bË lo¡i ngay và không °ãc thi ¥u nïa.

+ N¿u sÑ Ùi tham gia là sÑ phù hãp vÛi 2n (n là sÑ nguyên d°¡ng 4, 8, 16, 32...) thì t¥t c£ các Ùi tham gia thi ¥u ngay vòng §u tiên.

Tëng c·p hai Ùi l§n l°ãt g·p nhau và chÉ c§n các Ùi b¯t thm chÍn sÑ.

Ví då: V¡ch s¡ Ó thi ¥u lo¡i trñc ti¿p mÙt l§n thua cho 8 Ùi.

S¡ Ó thi ¥u lo¡i trñc ti¿p mÙt l§n thua cho 8 Ùi

1

2

2 2

3

4 4

8 Vô Ëch

5 5

6

7

8

8 8

+ N¿u sÑ Ùi tham gia không ph£i là 2n thì vòng thé nh¥t s½ có mÙt sÑ Ùi tham gia thi ¥u, các Ùi còn l¡i °ãc nghÉ thi ¥u vòng §u và cùng vÛi các Ùi th¯ng ß vòng thé nh¥t thi ¥u ß vòng thé hai.

- Cách tính sÑ Ùi ph£i tham gia ß vòng thé nh¥t

X = (a - 2n) ( 2

X: SÑ Ùi tham gia thi ¥u vòng thé nh¥t.

a: TÕng sÑ Ùi tham gia thi ¥u.

2n: Là sÑ nhÏ h¡n và là sÑ x¥p xÉ vÛi tÕng sÑ Ùi tham gia.

- Cách tính tÕng sÑ tr­n ¥u.

Theo công théc

Y = a 1

Y: TÕng sÑ tr­n ¥u

a: TÕng sÑ Ùi tham gia.

Ví då: V¡ch s¡ Ó thi ¥u lo¡i trñc ti¿p mÙt l§n thua cho 7 Ùi.

- Vì 7 không t°ng éng vÛi 2n nên ta ph£i xác Ënh các Ùi tham gia thi ¥u vòng §u.

X = (7 22) ( 2 = 6 Ùi

V­y có 6 Ùi tham gia thi ¥u vòng §u, 3 Ùi th¯ng ß vòng §u cùng vÛi 1 Ùi còn l¡i vào thi ¥u vòng thé hai.

- TÕng sÑ tr­n ¥u.

Y = 7 1 = 6 tr­n

S¡ Ó thi ¥u lo¡i trñc ti¿p mÙt l§n thua cho 7 Ùi

1

2

2 2

3

4 4

7 Vô Ëch

5 5

6

7 7

b. ¥u lo¡i trñc ti¿p hai l§n thua.

Là hình théc thi ¥u mà Ùi nào thua 2 l§n s½ bË lo¡i.

BiÃu Ó thi ¥u gÓm hai ph§n:

- Ph§n thé nh¥t (BiÃu Ó c¡ b£n): GiÑng nh° biÃu Ó lo¡i trñc ti¿p 1 l§n thua.

- Ph§n thé hai (BiÃu Ó bÕ xung): °ãc ·t Ï d°Ûi biÃu Õ c¡ b£n à các Ùi ã bË thua mÙt l§n s½ ¥u thêm mÙt tr­n thé 2.

Ùi th¯ng liên tñc ß biÃu Ó bÕ sung s½ ¥u vÛi Ùi th¯ng liên tñc ß biÃu Ó c¡ b£n. N¿u Ùi ß biÃu Ó c¡ b£n th¯ng s½ là Ùi vô Ëch, n¿u Ùi ß ph§n biÃu Ó bÕ sung th¯ng thì 2 Ùi ph£i ¥u l¡i 1 tr­n nïa à phân ngôi vô Ëch.

Cách tính tÕng sÑ tr­n ¥u:

Y = (a ( 2) 2

Y: là tÕng sÑ tr­n ¥u

a: là sÑ Ùi tham gia thi ¥u

Ví då: V¡ch biÃu Ó thi ¥u lo¡i trñc ti¿p 2 l§n thua cho 8 Ùi.

Vì 8 là bÙi sÑ cça 2( 23) nên t¥t c£ các Ùi Áu tham gia thi ¥u vòng §u.TÕng sÑ tr­n ¥u là: Y = (8 ( 2) 2

3. Hình théc h×n hãp

Hình théc này dung hòa °ãc các °u và nh°ãc iÃm cça hai hình théc thi ¥u lo¡i trñc ti¿p và vòng tròn. Thi ¥u theo hình théc này °ãc ti¿n hành qua 2 giai o¡n.

- Giai o¡n 1: (¥u lo¡i) T¥t c£ các Ùi thi ¥u theo b£ng hay các khu vñc à x¿p thé tñ cça tëng b£ng.

- Giai o¡n 2: (Chung k¿t) ChÍn 1 ho·c 2 Ùi éng §u các b£ng vào thi ¥u vòng chung k¿t à chÍn Ùi vô Ëch.

Hình théc thi ¥u h×n hãp có thà tÕ chéc theo nhiÁu hình théc khác nhau: ¥u lo¡i trñc ti¿p tr°Ûc, ¥u vòng tròn sau ho·c ng°ãc l¡i, ho·c c£ 2 giai o¡n Áu thi ¥u vòng tròn...

S¡ Ó thi ¥u lo¡i trñc ti¿p 2 l§n thua cho 8 Ùi

1

2

2 2

3

4 4

8

5 5

6

8

7

8

8 8

8 vô Ëch

1

3

3 3

6

7 7

5

4

5 5

5

2

BÀI 10: CH¤N TH¯ NG THÂ THAO

I. Khái niÇm:

Là các ch¥n th°¡ng x£y ra trong quá trình t­p luyÇn và thi ¥u thà dåc thà thao. Ch¥n th°¡ng thà thao khác vÛi các ch¥n th°¡ng trong sinh ho¡t và lao Ùng ß ch× nó có liên quan trñc ti¿p vÛi các nhân tÑ và iÁu kiÇn t­p luyÇn thà thao nh° các môn thà thao, k¿ ho¡ch hu¥n luyÇn, Ùng tác kù thu­t, trình Ù t­p luyÇn....

II. Nguyên nhân cça các chân th°¡ng và nguyên t¯c Á phòng.

Tìm hiÃu và n¯m vïng quy lu­t phát sinh ch¥n th°¡ng thà thao là iÁu c§n thi¿t Ñi vÛi m×i giáo viên thà dåc thà thao, hÍc sinh, sinh viên và nhïng ng°Ýi yêu thích ho¡t Ùng thà dåc thà thao. Sí dång các biÇn pháp an toàn có hiÇu qu£ là cách tÑt nh¥t trong công tác Á phòng, làm gi£m tÛi méc th¥p nh¥t t÷ lÇ ch¥n th°¡ng thà thao, £m b£o séc kho» cho ng°Ýi tham gia ho¡t Ùng thà dåc thà thao.

II.1. Nguyên nhân cça ch¥n th°¡ng thà thao.

Nguyên nhân gây ra ch¥n th°¡ng thà thao có r¥t nhiÁu. Dña vào các t° liÇu nghiên céu, tÕng hãp các nguyên nhân ch¥n th°¡ng thà thao ß trong n°Ûc và ngoài n°Ûc hiÇn nay, có thà phân thành hai m·t: Nguyên nhân c¡ b£n và nguyên nhân tiÁm ©n (nguyên nhân d«n d¯t).

a. Nguyên nhân c¡ b£n (nguyên nhân trñc ti¿p ho·c nguyên nhân chung).

( T° t°ßng không coi trÍng ho·c thi¿u tri théc Á phòng. Sñ phát sinh các ch¥n th°¡ng thà thao g¯n liÁn vÛi viÇc thi¿u các tri théc c¥n thi¿t vÁ viÇc Á phòng ch¥n th°¡ng cça nhïng tÕ chéc ho¡t Ùng thà dåc thà thao, giáo viên, h°Ûng d«n viên và nhïng ng°Ýi th°Ýng xuyên tham gia t­p luyÇn thà dåc thà thao.

( Nhïng thiÁu sót trong khßi Ùng: Thi¿u sót trong khßi Ùng d«n ¿n ch¥n th°¡ng có nhïng tình huÑng sau ây:

+ Không khßi Ùng ho·c khßi Ùng không §y ç. T­p luyÇn và thi ¥u cng th³ng khi hÇ thÑng th§n kinh và các hÇ thÑng chéc nng khác ch°a °ãc phát Ùng mÙt cách §y ç (c¡ thà ch°a °ãc làm nóng lên).

+ Sñ k¿t hãp giïa nÙi dung khßi Ùng vÛi nÙi dung buÕi hÍc, nÙi dung hu¥n luyÇn không thích áng, thi¿u ph§n khßi Ùng chuyên môn, chéc nng cça các bÙ ph­n gánh vác n·ng, trÍng l°ãng ch°a °ãc c£i thiÇn.

+ L°ãng v­n Ùng khßi Ùng quá lÛn. Do l°ãng v­n Ùng ph§n khßi Ùng quá lÛn nên vëa mÛi b¯t §u b°Ûc vào v­n Ùng chính théc ã s£n sinh c£m giác mÇt mÏi, chéc nng c¡ thà không ß vào tr¡ng thái tÑt mà b¯t §u gi£m xuÑng.

+ ThÝi gian cách quãng giïa khßi Ùng và v­n Ùng chính quá dài. Khi thÝi gian cách quãng quá dài s½ làm cho tác dång sinh lý do khßi Ùng t¡o ra gi£m i ho·c m¥t h³n.

( Trình Ù hu¥n luyÇn kém.

( Tr¡ng thái c¡ thà không tÑt. ó là ngç và nghÉ không tÑt, bË Ñm ho·c ch¥n th°¡ng ch°a lành hoàn toàn ho·c mÇt mÏi và khi chéc nng c¡ thà gi£m sút...

( Ph°¡ng pháp tÕ chéc không tho£ áng.

( Vi ph¡m quy t¯c thà thao. Không tuân thç lu­t thi ¥u, không phåc tùng trÍng tài, cÑ tình ph¡m quy ho·c ùa nghËch trong giÝ gi£ng d¡y hu¥n luyÇn

( Sân bãi dång cå, trang phåc không phù hãp yêu c§u vÇ sinh an toàn, khí h­u thÝi ti¿t x¥u.

b. Nguyên nhân tiÁm ©n cça ch¥n th°¡ng (Nguyên nhân d«n d¯t).

Nguyên nhân d«n d¯t cça ch¥n th°¡ng là do hai nhân tÑ tiÁm ©n vÁ sinh lý, gi£i ph«u cça các bÙ ph­n c¡ thà nào ó và ·c iÃm kù thu­t cça b£n thân môn thà thao quy¿t Ënh. ChÉ khi có sñ tác Ùng cça nguyên nhân trñc ti¿p thì nhïng y¿u tÑ tiÁm ©n này mÛi trß thành nguyên nhân d«n tÛi ch¥n th°¡ng. Có r¥t nhiÁu nhân tÑ nÙi t¡ng khác nhau và quy lu­t phát sinh ch¥n th°¡ng cça m×i nhân tÑ này cing r¥t khác nhau.

( ·c iÃm gi£i ph«u sinh lý. Ch¥n th°¡ng có mÑi quan hÇ nh¥t Ënh vÛi ·c iÃm gi£i ph«u cça bÙ ph­n cåc bÙ nào ó.

VD: KhÛp vai khi v­n Ùng, b£ vai dÅ cÍ sát, chèn ép vào các tÕ chéc xung quanh mà t¡o ra ch¥n th°¡ng.

( ·c iÃm vÁ léa tuÕi. BÙ ph­n hay bË ch¥n th°¡ng và t÷ lÇ phát sinh ch¥n th°¡ng ß các léa tuÕi khác nhau cing khác nhau.

VD: Khi ngã mông ch¡m ¥t ho·c b¥t kó sñ xoay trong ho·c xoay ngoài m¡nh m½ cça x°¡ng ùi, ho·c vÛi tác dång cça lñc bên ngoài giÑng nhau thì ß ng°Ýi già dÅ bË g«y x°¡ng ùi h¡n là Ñi t°ãng thanh thi¿u niên.

( ·c iÃm cça kù thu­t b£n thân môn thà thao. Do ·c iÃm và yêu c§u kù thu­t, các môn thà thao bao giÝ cing có sñ khác nhau vÁ l°ãng v­n Ùng ph£i chËu ñng Ñi vÛi các bÙ ph­n c¡ thÃ. Vì v­y Ñi vÛi m×i môn thà thao c¡ thà Áu có nhïng vË trí dÅ bË ch¥n th°¡ng riêng cça nó.

* Tóm l¡i: Nguyên nhân gây nên các ch¥n th°¡ng thà thao t°¡ng Ñi phéc t¡p. Thông th°Ýng ó là k¿t qu£ tÕng hãp cça nguyên nhân c¡ b£n và nguyên nhân tiÁm ©n.

II.2. Nguyên t¯c Á phòng ch¥n th°¡ng.

1. Tng c°Ýng giáo dåc vÁ måc ích cça thà dåc thà thao:

Nhïng ng°Ýi tham gia t­p luyÇn thà dåc thà thao c§n không chÉ nh­n théc °ãc måc ích cça t­p luyÇn TDTT là tng c°Ýng thà ch¥t, thúc ©y sñ phát triÃn c¡ thÃ, nâng cao trình Ù kù thu­t thà thao, mà còn nh­n théc °ãc r±ng chÉ có b£o £m °ãc séc kho» mÛi có thà tránh °ãc nhïng ch¥n th°¡ng trong t­p luyÇn TDTT.

HiÃu nhïng ki¿n théc có liên quan vÁ v¥n Á ch¥n th°¡ng.

Tng c°Ýng giáo dåc tính tÕ chéc k÷ lu­t.

2. S¯p x¿p hãp lý quá trình t­p luyÇn và thi ¥u.

Tìm hiÃu kù trÍng tâm và nhïng nÙi dung khó cça buÕi t­p. Ñi vÛi nhïng nÙi dung khó n¯m vïng, nhïng khâu mà ng°Ýi t­p dÅ m¯c sai l§m ho·c nhïng Ùng tác có nhiÁu nguy c¡ x£y ra ch¥n th°¡ng thì ph£i có sñ chu©n bË, dñ phòng tÑt à £m b£o an toàn cho t­p luyÇn.

3. Ph£i khßi Ùng tÑt.

Måc ích cça khßi Ùng là nâng cao tính h°ng ph¥n cça hÇ thÑng các trung khu th§n kinh, tng c°Ýng chéc nng cça các hÇ thÑng c¡ quan, kh¯c phåc tính ý sinh lý cça các chéc nng, chu©n bË tÑt kh£ nng c¡ thà cho ph§n t­p luyÇn chính.

4. Tng c°Ýng b£o hiÃm và tñ b£o hiÃm.

B£o hiÃm là mÙt biÇn pháp quan trÍng à ngn ngëa ch¥n th°¡ng khi ti¿n hành nhïng Ùng tác trên không và nhïng Ùng tác có Ù khó lÛn. Trong lúc t­p luyÇn chÉ c§n h¡i n¡i lÏng ho·c b£o hiÃm không tho£ áng là ã có thà x£y ra ch¥n th°¡ng nh¥t là trong thà dåc dång cå.

Ng°Ýi tham gia t­p luyÇn thà dåc thà thao c§n ph£i hÍc °ãc ph°¡ng pháp tñ b£o hiÃm, khi r¡i të Ù cao xuÑng m·t ¥t c§n ph£i co gÑi, hai chân khép song song, khi trÍng tâm không vïng có nguy c¡ bË ngã thì ph£i l­p téc cúi §u, g­p khu÷u tay cuÙn tròn thân ng°Ýi l¡i, dùng vai và l°ng ti¿p Óng thÝi theo à lÙn vòng.

5. Tng c°Ýng công tác kiÃm tra y hÍc và chú ý vÇ sinh sân bãi dång cå.

Ñi vÛi nhïng ng°Ýi th°Ýng xuyên tham gia t­p luyÇn thà dåc thà thao c§n ph£i Ënh kó ti¿n hành kiÃm tra thà lñc, séc kho»...trÍng tâm kiÃm tra là o chéc nng tim phÕi và xét nghiÇm máu, n°Ûc tiÃu à à quan sát và tìm hiÃu sñ bi¿n Õi chéc nng c¡ thà trong t­p luyÇn và sau thi ¥u.

Ñi vÛi nhïng ng°Ýi m¯c mÙt sÑ bÇnh mãn tính càng c§n ph£i tng c°Ýng quan sát, kiÃm tra y hÍc và kiÃm tra séc kho» Ënh kó cing nh° kiÃm tra bÕ sung, ngn c¥m ng°Ýi có bÇnh ho·c ng°Ýi ch°a °ãc t­p luyÇn §y ç tham gia ho·c thi ¥u cng th³ng.

III. C¥p céu ch¥n th°¡ng thà thao.

C¥p céu là viÇc xí lý mang tính t¡i ch×, kh©n c¥p, chính xác Ñi vÛi sñ cÑ chân th°¡ng phát sinh ngoài ý muÑn ho·c Ùt ngÙt. Måc ích cça c¥p céu là à céu tính m¡ng và chánh ch¥n th°¡ng ti¿p, Á phòng miÇng ch¥n th°¡ng bË nhiÅm trùng, gi£m bÛt sñ au Ûn cça ng°Ýi bË ch¥n th°¡ng, ngn ngëa bÇnh n·ng lên và t¡o iÁu kiÇn à v­n chuyÃn bÇnh nhân ¿n bÇnh viÇn...iÁu trË ti¿p.

Trong måc này chúng tôi chÉ nêu mÙt sÑ ph°¡ng pháp c¥p céu ch¥n th°¡ng th°Ýng g·p trong t­p luyÇn thà dåc thà thao sau.

A. C¥p céu ch£y máu.

Có mÙt sÑ ph°¡ng pháp sau:

- Ph°¡ng pháp d¡ cao chi bË th°¡ng: C§m vào chi bË th°¡ng nâng lên cao, làm cho vË trí bË ch£y máu cao h¡n tim të ó làm cho huy¿t áp ß vË trí bË xu¥t huy¿t gi£m xuÑng à gi£m bÛt sñ ch£y máu.

- Ph°¡ng pháp k¹p b±ng hai ngón tay giïa: Ng°Ýi bË ch£y máu tñ c§m máu b±ng cách dùng hai ngón giïa co g¥p l¡i rÓi k¹p ch·t vào ch× ch£y máu.

- Ph°¡ng pháp bng ép: Tr°Ûc h¿t dùng thuÑc sát trùng, g¡c phç lên, sau ó dùng bng qu¥n ép l¡i.

- Ph°¡ng pháp g¥p chi thêm Çm: Dùng à c¥p céu c³ng tay, bàn tay, c³ng chân, bàn chân. Dùng mÙt cuÙn bng ho·c mÙt n¯m bông ·t vào ch× lõm (Õ) khÛp khu÷u ho·c khÛp gÑi, sau ó g­p c³ng tay ho·c c³ng chân rÓi dùng bng qu¥n hình sÑ 8 à cÑ Ënh l¡i.

B. C¥p céu choáng.

Choáng là triÇu chéng tÕng hãp x£y ra khi c¡ thà bË mÙt kích thích mãnh liÇt làm cho chéc nng tu§n hoàn bË gi£m m¡nh ho·c rÑi lo¡n.

Ph°¡ng pháp c¥p céu:

- Cho nghÉ ng¡i yên t)nh.

- Cho uÑng n°Ûc.

- Giï ¥m và tránh n¯ng nóng.

- Phòng ngëa °Ýng hô h¥p bË trß ng¡i.

- ChÑng au.

- Ch¥m céu, b¥m huyÇt.

- Ph°¡ng pháp huyÇt ·c biÇt.

- Bng bó, cÑ Ënh.

C. Xí lý t¡i ch× tr°Ýng hãp sai khÛp.

Sai khÛp là tr¡ng thái diÇn khÛp bË m¥t k¿t nÑi bình th°Ýng.

Cách xí lý sai khÛp:

- Khi bË sai khÛp, biÇn pháp lý t°ßng là l­p téc ti¿n hành thç pháp phåc hÓi khÛp (kéo n¯n °a vào khÛp) nh° v­y ng°Ýi ch¥n th°¡ng s½ ít au và t÷ lÇ thành công cao.

- Ph°¡ng pháp cÑ Ënh khÛp khu÷u, khÛp vai bË sai khÛp. Khi khÛp vai bË sai tr­t, dùng 2 chi¿c bng tam giác g¥p thành bng rÙng, mÙt khn dùng à buÙc treo c³ng tay còn khn kia vòng qua cánh tay bên bË ch¥n th°¡ng rÓi buÙc sang phía bên d°Ûi nách cça bên tay lành.

Khi khÛp khu÷u bË sai tr­t, dùng n¹p b±ng s¯t uÑn cong 1 góc Ù thích hãp ·t vào sau khu÷u tay rÓi dùng bng qu¥n l¡i à cÑ Ënh.

D. Thç thu­t hô h¥p nhân t¡o và xoa bóp tim ngoài lÓng ngñc.

Là mÙt biÇn pháp lãi dång các thao tác hô h¥p nhân t¡o à duy trì sñ trao Õi khí cça c¡ thà nh±m c£i thiÇn tr¡ng thái thi¿u Oxy Óng thÝi th£i ra CO2, thúc ©y c¡ quan hô h¥p có thà tñ chç hô h¥p.

- Ph°¡ng pháp và thao tác.

Khi thao tác c§n à ng°Ýi bË n¡n n±m ngía trên t¥m g× céng ho·c trên m·t ¥t, ng°Ýi làm nhiÇm vå c¥p céu dùng hai bàn tay chÑng lên nhau. Cùi bàn tay °ãc ·t ß khu vñc ranh giÛi giïa x°¡ng ngñc vÛi 1/3 ngoài x°¡ng s°Ýn (chú ý không °ãc è lên ph§n lÓi x°¡ng s°Ýn sát bång) khu÷u tay du×i th³ng. Dña vào trÍng l°ãng cça thân trên và séc m¡nh c¡ cánh tay, ¥n ép theo nhËp vào x°¡ng ngñc, Khi ép th³ng xuÑng x°¡ng ngñc c§n có sñ dÓn ép làm cho x°¡ng ngñc lõm xuÑng 3-4cm, Ñi vÛi nhi Óng có thà ép nh¹ h¡n. nhËp ¥n ép tim m×i phút të 60-80l§n, nhi Óng kho£ng 100l§n.

Ñi vÛi n¡n nhân bË ngëng c£ hô h¥p và tim nên Óng thÝi ti¿n hành c£ hai viÇc hà h¡i thÕi ng¡t và xoa bóp tim. N¿u nh° chÉ có mÙt ng°Ýi thao tác thì t÷ lÇ ép tim vÛi hô h¥p là 15: 2 ti¿n hành thay Õi l·p i l·p l¡i. N¿u có hai ng°Ýi thao tác thì 1 ng°Ýi ép tim, 1 ng°Ýi hà h¡i cé 5 l§n ép tim thì 1 l§n thÕi ng¡t, và cé th¿ luân phiên nhau ti¿n hành.

E.C¥p céu n¡n nhân bË uÑi n°Ûc.

uÑi n°Ûc là chÉ ng°Ýi bË n¡n toàn thân chìm trong n°Ûc, °Ýng hô h¥p bË n°Ûc bËt l¡i ho·c do hÍng bË co céng d«n tÛi ng¡t thß mà choáng ng¥t d°Ûi n°Ûc.

- Cách xí lý:

Ñi vÛi ng°Ýi uÑi n°Ûc sau khi °ãc céu °a lên bÝ, tr°Ûc tiên nên nhanh chóng làm s¡ch các ch¥t Ým rãi và các v­t còn Íng l¡i trong mÓm, mii ng°Ýi bË uÑi. N¿u có rng gi£ cing c§n ph£i tháo bÏ ra ngoài à tránh r¡i vào khí qu£n làm tng thêm ng¡t thß, nÛi rÙng dây th¯t l°ng, cÕ áo, ti¿p ó xÑc ng°ãc n¡n nhân lên cho n°Ûc ch£y ra. Cách xÑc n°Ûc có thà là: Ng°Ýi c¥p céu ngÓi 1 chân quó, 1 chân chÑng à ng°Ýi bË uÑi n°Ûc n±m s¥p v¯t ngang ùi cça chân chÑng sao cho §u ng°Ýi uÑi n°Ûc ß d°Ûi th¥p à n°Ûc trong khoang miÇng, khí qu£n, phÕi và d¡ dày ch£y ra. ViÇc xÑc n°Ûc ph£i ti¿n hành nhanh chóng à tranh thç tëng phút giây cho viÇc hà h¡i thÕi ng¡t, xoa bóp tim ngoài lÓng ngñc.

LÝ THUY¾T GIÁO DäC TH CH¤T SèC KHOº CHO SINH VIÊN THEO PH¯ NG PHÁP D¯àNG SINH TÔNG HâP CÔ TRUYÀN

BÀI I: MØT SÐ KHÁI NIÆM C B¢N

1. Khái niÇm vÁ séc kho».

- Séc kho» là vÑn quý nh¥t cça con ng°Ýi.

Theo tÕ chéc y t¿ thà giÛi WHO: Séc kho» cça con ng°Ýi không chÉ là séc kho» cça c¡ thà v­t ch¥t mà còn là séc kho» vÁ tinh th§n, làm chç th§n kinh, cân b±ng hài hoà vÛi môi tr°Ýng thiên nhiên và éng xí xã hÙi tÑt.

2. Giáo dåc thà ch¥t, séc kho» trong nhà tr°Ýng.

C§n bi¿t rõ:

- Thà dåc thà thao thành tích cao, chuyên sâu, chuyên biÇt.

- Thà dåc thà thao quàn chúng cho mÍi Ñi t°ãng xã hÙi.

- Giáo dåc thà ch¥t séc kho» cho hÍc sinh sinh viên trong nhà tr°Ýng.

+ Trang bË nhïng ki¿n théc hiÃu bi¿t vÁ séc kho» toàn diÇn.

+ N¯m °ãc mÙt sÑ kù nng luyÇn t­p, lña chÍn bài t­p phù hãp.

+ Rèn luyÇn tinh th§n tñ chç, sáng t¡o, éng xí tÑt.

3. Khái niÇm vÁ thà dåc d°áng sinh trong tÕng hãp cÕ truyÁn.

a. Là môn khoa hÍc nhân thÃ, có lý lu­n khoa hÍc dña trên ph°¡ng pháp lu­n Á ông và tri¿t hÍc cÕ ph°¡ng ông.

b. Là ph°¡ng pháp thà dåc toàn diÇn.

- Thà dåc c¡ khÛp.

- Thà dåc nÙi t¡ng.

- Thà dåc th§n kinh.

c. K¿t hãp hài hoà, tinh gi£m, chÍn lÍc nhïng thành tñu cça ph°¡ng pháp d°áng sinh cÕ truyÁn, các môn phái võ thu­t, khí công, Yoga, xoa bóp b¥m huyÇt...

d. °ãc úc k¿t të nhïng tinh hoa truyÁn thÑng, kinh nghiÇm hàng ngàn nm và có kh£ nng éng dång rÙng rãi trong thñc t¿ cuÙc sÑng

4. Tác dång cça viÇc t­p luyÇn ph°¡ng pháp d°áng sinh tÕng hãp cÕ truyÁn.

- Nâng cao thà lñc, phåc hÓi và tng c°Ýng chéc nng v­n Ùng cça hÇ thÑng khÛp, c¡ b¯p.

- Tng c°Ýng ph£n x¡ th§n kinh, linh ho¡t, khéo léo, chéc nng thng b±ng.

- Tng c°Ýng chéc nng ho¡t Ùng cça các c¡ quan t¡ng phç.

- Gi£i to£ các éc ch¿ tâm lý, th° giãn th§n kinh, t­p trung t° t°ßng, cân b±ng âm d°¡ng, iÁu hoà khí të ó có thà iÁu chÉnh mÙt sÑ rÑi lo¡n chéc nng và chïa °ãc mÙt sÑ lo¡i bÇnh.

- Tng c°Ýng kh£ nng giao ti¿p, làm chç th§n kinh trong éng xí xã hÙi và có kh£ nng tñ vÇ khi c§n thi¿t.

- Nâng cao séc chËu ñng cça c¡ thà và ng°áng rung Ùng, c£m xúc, phát huy nÙi lñc, lòng tñ tin và sáng t¡o trong hÍc t­p và công tác.

5. Ph¡m vi và Ñi t°ãng éng dång cça ph°¡ng pháp.

a. Ph¡m vi éng dång.

Có thà éng dång cho mÍi Ñi t°ãng xã hÙi, mÍi léa tuÕi, mÍi lúc, mÍi n¡i, trong n°Ûc, ngoài n°Ûc.

b. Ñi t°ãng chính ã thñc nghiÇm có k¿t qu£.

- Sinh viên các tr°Ýng ¡i hÍc và trung hÍc chuyên nghiÇp.

- T§ng lÛp trí théc, lao Ùng trí óc.

- Ng°Ýi cao tuÕi, h°u trí, ng°Ýi có séc kho» y¿u.

- Ng°Ýi tàn t­t, mù, câm i¿c.

- Ng°Ýi n°Ûc ngoài.

BÀI II: KHÁI NIÆM VÀ CÂN B°NG C THÂ-CÂN B°NG ÂM D¯ NG-PH¯ NG PHÁP THÞ THEO KHÍ CÔNG D¯àNG SINH (THÞ BäNG)

1. Khái niÇm vÁ cân b±ng c¡ thÃ:

- Theo quan niÇm cça y hÍc cÕ truyÁn, n¿u c¡ thà m¥t cân b±ng, khí huy¿t trì trÇ, không l°u thông, sñ v­n hành thi¿u Óng bÙ thì ch¯c ch¯n có bÇnh, Thông thì b¥t thÑng, thÑng thì b¥t thông .

Có 3 lo¡i m¥t cân b±ng c¡ thÃ:

+ M¥t cân b±ng hÇ thÑng v­n Ùng: X°¡ng, c¡, khÛp.

+ M¥t cân b±ng hÇ thÑng chéc nng låc phç, ngi t¡ng.

+ M¥t cân b±ng hÇ thÑng th§n kinh.

Nguyên nhân:

+ T° th¿ làm viÇc, hÍc t­p.

+ Làm viÇc quá séc.

+ V­n Ùng quá ít không Óng bÙ.

+ n uÑng không iÁu Ù, théc n kém ph©m ch¥t, có Ùc h¡i.

+ Cng th³ng th§n kinh (stress).

2. Khái niÇm vÁ cân b±ng âm d°¡ng:

Theo tri¿t hÍc ph°¡ng ông, hÍc thuy¿t âm d°¡ng là cÑt lõi à nhìn nh­n ánh giá và nh­n Ënh trong nhân sinh và vi trå hai m·t Ñi l­p âm d°¡ng luôn luôn v­n Ùng, bi¿n hoá không ngëng, t°¡ng thôi, t°¡ng tác, t¡o ra muôn v¡n tr¡ng thái hình thà diÇn t°Ûng cça mÍi sñ v­t, sñ viÇc.

Nguyên nhân c¡ b£n:

+ Âm d°¡ng cn h×.

+ Âm d°¡ng tiêu tr°Ûng.

+ Âm d°¡ng chuyÃn hoá.

èng dång trong ph¡m trù v­n Ùng.

+ Ùng và t)nh.

+ C°¡ng và nhu.

+ Chç Ùng và thå Ùng.

+ Ý théc và vô théc.

+ B£n ch¥t và hình t°Ûng (hiÇn t°ãng).

+ Cåc bÙ và Óng bÙ.

3. Thß theo ph°¡ng pháp khí công d°áng sinh (thß bång).

Theo quan iÃm cça cÕ truyÁn ph°¡ng ông, bång là 1 n¡i tích tå nng l°ãng chính cça c¡ thà (an iÁn, khí h£i) các tr°Ýng phái võ thu­t, khí công, Yoga... Áu nh¥n m¡nh v¥n Á t­p trung khí ß bång.

a. T)nh to¡: T° th¿ ngÓi:

- Thß thu­n chiÁu:

+ T° th¿ ngÓi.

+ Hít phình thß thót.

+ Sâu dài êm tho£i mái.

- Thß ng°ãc chiÁu:

+ T° th¿ ngÓi.

+ Hít phình thß thót.

+ Sâu dài êm tho£i mái.

b. T° th¿ éng: (HiÇp khí âm d°¡ng).

+ T° th¿ ban §u.

+ N¡p thiên tr£ Ëa.

+ N¡p Ëa tr£ thiên.

+ iÁu hoà nhân khí.

c. Ngo¡ công: (t° th¿ n±m).

+ Thß thu­n chiÁu.

+ Thß ng°ãc chiÁu.

d. ¡o d«n khí công theo vòng châu thiên.

BÀI III: PH¯ NG PHÁP TH¯ GIÃN TH¦N KINH, T¬P TRUNG T¯ T¯ÞNG (THIÀN D¯àNG SINH)

1. Khái niÇm vÁ thiÁn d°áng sinh:

Là ph°¡ng pháp làm cho bÙ não lành m¡nh (kiÇn não pháp) gi£m thiÃu nhïng t§n sÑ sóng loãn Ùng trong não, giúp cho thanh tâm t)nh trí, t­p trung t° t°ßng, không à cho nhïng t¡p niÇm xen vào, giúp cho §u óc sáng suÑt, ý chí minh m«n, kiÅn nh«n, tinh th§n thanh th£n, tho£i mái, tâm hÓn tho£i mái vui t°¡i.....

Khi luyÇn thiÁn ¡t k¿t qu£ thì Ënh °ãc tâm. Khi thanh tâm t)nh trí thì §u óc minh tri¿t, th¥u suÑt mÍi l½ tình, sñ v­t °ãc kh¯c ghi trong trí nhÛ, thiÁn Ënh s½ em ¿n trí tuÇ, làm chç tâm lý th§n kinh và éng xí xã hÙi tÑt.

2. èng dång thiÁn vào cuÙc sÑng

Theo nghiên céu ng°Ýi ta °a ra 4 ¡i nguy c¡ th¿ giÛi

+ M¥t cân bng sinh thái

+ Bùng nÕ dân sÑ

+ C¡n kiÇt nguÓn nng l°ãng

+ Thi¿u håt nhân tài

Trong ó nguy c¡ thi¿u håt nhân tài là then chÑt, th¿ k÷ 21 là th¿ k÷ cça nÁn kinh t¿ tri théc, §u t° khai thác nguÓn tài nguyên ch¥t xám, trí tuÇ Ã °a nÁn kinh t¿ tng tr°ßng là mÙt h°Ûng i t¥t y¿u cça t¥t c£ các quÑc gia.

Ng°Ýi ta xem thiÁn là mÙt ph°¡ng pháp thà dåc th§n kinh hïu hiÇu, chÑng l¡i cn bÇnh stress và các lo¡i bÇnh có nguyên nhân të tâm lý. ThiÁn là ph°¡ng pháp khai thác nguÓn tài nguyên trí tuÇ, ch¥t xám, rèn luyÇn tâm tính con ng°Ýi, kh£ nng làm chç th§n kinh và éng xí xã hÙi.

+ Þ Trung QuÑc ng°Ýi ta ã áp dång phép T)nh to¡ d°áng th§n à nâng cao trí tuÇ cho thanh thi¿u niên.

+ Þ Nh­t B£n, U÷ ban giáo dåc ã °a vào chính khoá giÝ hÍc t)nh to¡ khai trí trong các tr°Ýng trung hÍc.

+ Þ ¤n Ù, BÙ giáo dåc ã quy¿t Ënh cho d¡y Yoga ß trên 300 tr°Ýng tiÃu hÍc và trung hÍc.

+ Þ Mù, trong giáo trình sáng t¡o trong kinh doanh cça tr°Ýng ¡i hÍc Stanford, ng°Ýi ta ã °a ch°¡ng trình d¡y Yoga, khí công, thiÁn.

+ Þ nhiÁu n°Ûc ph°¡ng tây viÇc các nhà bác hÍc, viÇn sù, giáo s°, ti¿n sù... luyÇn t­p thiÁn ã trß thành mÙt v¥n Á bình th°Ýng và thiÁn ngày càng lan rÙng £nh h°ßng tích cñc cça nó trong v¥n Á hoàn thiÇn con ng°Ýi.

3. Tác dång cça thiÁn d°áng sinh.

- Tng c°Ýng séc kho», làm h¿t mÇt mÏi, có thà trË bÇnh.

- Phát triÃn nng lñc t­p trung, rèn luyÇn ý chí.

- Nâng cao tính linh ho¡t và tính chính xác cça v­n Ùng và t° duy.

- Kích thích óc t°ßng t°ãng, trí sáng t¡o, t° duy trëu t°ãng.

- iÁu hoà tâm tính, hoàn thiÇn nhân cách.

4. Thñc hành thiÁn.

Có nhiÁu giai o¡n, b°Ûc §u t­p nh° sau.

- T° th¿ ngÓi thiÁn:

- Th° giãn l§n l°ãt të cåc bÙ ¿n Óng bÙ.

- Dùng chí t°ßng t°ãng t­p trung t° t°ßng ¿ nh¥t niÇm (có thà dùng nh¡c nh¹ ho·c lÝi d«n).

- °a vào tr¡ng thái trÑng r×ng, yên l·ng, vô niÇm.

- T­p trung nng l°ãng vÁ an iÁn khí h£i.

- X£ thiÁn và xoa bóp phåc hÓi.

BÀI IV: KHÁI NIÆN VÀ KINH L C-HUYÆT O

THðC HÀNH BÀI XOA BÓP B¤M HUYÆT PHäC HÒI SèC KHOº

1. Khái niÇm vÁ kinh l¡c, huyÇt ¡o.

- Theo y hÍc cÕ truyÁn ph°¡ng ông, khí huy¿t trong c¡ thà con ng°Ýi °ãc l°u d«n trong các °Ýng kinh (ch¡y dÍc c¡ thÃ) và các l¡c m¡ch (°Ýng nhánh ch¡y ngang) tÛi nuôi d°áng tëng bÙ ph­n, tëng t¿ bào cça c¡ thÃ.

- Có 12 °Ýng kinh chính và hai m¡ch nhâm và Ñc (ch¡y chính giïa tr°Ûc sau c¡ thà ng°Ýi) m×i °Ýng kinh l¡c có liên quan tÛi hÇ thÑng th§n kinh và chéc nng cça mÙt bÙ ph­n c¡ thÃ. Các iÃm quan trÍng n±m trên các °Ýng kinh l¡c này gÍi là huyÇt. Trong hÇ thÑng các huyÇt l¡i có các huyÇt chính, có £nh h°ßng quan trÍng tÛi mÙt sÑ chéc nng cça tëng vùng, tëng bÙ ph­n c¡ thÃ, gÍi là ¡i huyÇt (theo y hÍc hiÇn ¡i các iÃm này t°¡ng éng vÛi các iÃm t­p trung, iÃm nút giao nhau cça hÇ thÑng dây th§n kinh chéc nng, ám rÑi th§n kinh.

2. Tác dång cça xoa bóp b¥m huyÇt.

- Làm cho m¡ch máu d°Ûi da °ãc l°u thông, da d» hÓng hào, mËn màng h¡n, c¡ khÛp v­n hành dÅ dàng h¡n.

- Kích thích vào các huyÇt vË, huyÇt ¡o, vào hÇ thÑng th§n kinh chéc nng làm cho khí huy¿t l°u thông, c¡ thà dÅ chËu, iÁu chÉnh cân b±ng âm d°¡ng giúp c¡ thà v­n hành Óng bÙ.

- Có thà phòng, chÑng và chïa °ãc mÙt sÑ lo¡i bÇnh.

3. MÙt sÑ lo¡i bÇnh hÍc °Ýng sinh viên th°Ýng m¯c.

a. BÇnh au §u: Có thà au vùng thái d°¡ng, vùng trán, au nhéc nía §u, au sau gáy.

+ Nguyên nhân: Áp huy¿t cao, th­n h°, thiên §u thÑng, viêm mii, viêm xoang, h¡ °Ýng huy¿t, thiÃu nng tu§n hoàn não, c£m cúm.

+ Cách xí lý:

- Nhïng bÇnh mang tính thñc thÃ, viêm nhiÅm c§n ph£i theo chÉ Ënh cça bác sù chuyên khoa.

Nhïng bÇnh lý mang tính ch¥t rÑi lo¡n chéc nng.

VD: HÍc hành cng th³ng, Íc sách quá nhiÁu, bàn hÍc thi¿u ánh sáng, thÝi ti¿t thay Õi Ùt ngÙt, thi¿u máu lên não, v­n Ùng quá t£i, không thích hãp...

Có thà iÁu chÉnh b±ng day ¥n mÙt sÑ huyÇt: Bách hÙi, ¥n °Ýng, §u duy, d°¡ng bách, thái d°¡ng, hãp cÑc... (có thà dùng ph§n xoa bóp §u trong ph§n xoa bóp b¥m huyÇt.

b. Ng°Ýi bË c­n thË.

+ Nguyên nhân: Chç y¿u do rÑi lo¡n chéc nng vÁ m¯t, hÍc hành cng th³ng, Íc sách n¡i thi¿u ánh sáng, thi¿u chm sóc m¯t th°Ýng xuyên.

+ Cách xí lý. H¡n ch¿ các nguyên nhân gây bÇnh.

- Ph°¡ng huyÇt: D°¡ng b¡ch, tinh minh, to£n trúc, ng° yêu, ty trúc không, Óng tí liêu.

B¥m bÕ trã: ¤n °Ýng, thái d°¡ng.

c. BÇnh au l°ng: Là triÇu chéng cça nhiÁu lo¡i bÇnh khác nhau, m·t khác do chËu t£i trÍng th°Ýng xuyên cça toàn bÙ c¡ thÃ, sinh ho¡t, v­n Ùng hàng ngày, lao Ùng n·ng nhÍc Áu l¥y h°ng ph¥n làm gÑc nên có thà nói h¡n 90% ng°Ýi bË au l°ng ß méc Ù n·ng nh¹ khác nhau.

+ Nguyên nhân: Do thoái hoá, gai ôi, vôi hoá cÙt sÑng, lÇch )a Çm, do va ­p, giãn dây ch±ng, do nÙi th°¡ng, viêm th­n, viêm ¡i tràng...

+ Các kh¯c phåc: Chú ý không ngÓi quá lâu ß mÙt t° th¿ cÑ Ënh, không ngÓi lÇch nghiêng v¹o cÙt sÑng, cÕ gáy, không v­n Ùng, lao Ùng quá séc.

* Có thà t­p các Ùng tác ·c trË cÙt sÑng:

- Mèo du×i l°ng.

- R¯n chào m·t trÝi.

- R¯n xoay §u.

- G­p mình.

- Cái cày.

d. Thñc hành bài xoa bóp b¥m huyÇt (xem sách TDTHCT)

PAGE

PAGE 5