Khi mà bạn đi gặp bác sĩ tâm lí, câu đầu tiên bác sĩ hỏi bạn luôn luôn là: "Nhà em có ai có tiền sử bị bệnh trầm cảm không?"

Tôi đã từng có rất nhiều giả thiết về việc này - về việc vì sao lại là câu này và vì sao bao giờ nó cũng là đầu tiên - từ việc "có khi là con ông cháu cha", hay là "sợ không có ai lì xì bác sĩ lúc đang chữa", hoặc đơn giản là theo thứ tự bảng chữ cái thì câu hỏi này sẽ xuất hiện đầu tiên,... Nhưng kết luận lại thì, có khi bác sĩ hỏi thế chỉ để lần sau ra ngoài đường gặp ai đó có khả năng là gia đình "người điên" này thì sẽ tránh xa ra cho đỡ rách việc. (Tôi cho rằng thế là sáng suốt.)

Và lúc nào tôi cũng trả lời là: "Trầm cảm thì em không biết, nhưng ai cũng có vẻ điên không chịu nổi." Vì đấy là sự thật.

Sau đấy, các bác sĩ luôn luôn nhìn tôi với một ánh mắt khác hẳn ánh mắt vài giây trước. Cái ánh mắt ấy, chả biết phải tả thế nào cho phải phép, nó vừa nghi ngờ, vừa băn khoăn, vừa có vẻ sướng vì vừa hỏi mỗi một câu đã biết con này lỗi ở chỗ nào rồi.

Nhà tôi có ba anh em, một mẹ một bố.

Trẻ em bị trầm cảm, hơn 75% là đến từ các gia đình bố mẹ ly dị. Tội tôi thật lớn, đầy đủ cả hai họ mà vẫn dám bị. Thậm chí tỷ lệ trẻ em đã và đang có ý định tự sát có đến 92% đến từ các gia đình bố mẹ ly dị. Thế là tôi đi đâu cũng có thể tự hào rằng mình là cái 8% nhỏ bé hiếm hoi còn lại đến từ một tổ ấm.

Ngày xưa tôi có đọc được một câu ở đâu đó mà tôi rất thích: "Con mà giết bố mẹ thì phần lớn lỗi lầm vẫn là ở bố mẹ."

Thường thì thế, khi bạn gặp ai có vấn đề tâm thần, bạn thường nghĩ đến gia đình người tâm thần đầu tiên: "Trời ơi bố mẹ nó ở đâu mà để nó thế này?", hay "Chắc gia đình đau khổ lắm!", hoặc là "Không biết nhà có ai bị thế này nữa không?" ... Gen di truyền dĩ nhiên là một yếu tố không thể thiếu trong việc hình thành nên một con người, cho nên rõ ràng nó phải gánh phần nhiều trách nhiệm. Tôi thích như thế, nghĩ là có khi mình đẻ ra bị lỗi sản xuất để có cái đổ thừa lên, chứ điên đã khổ, biết mình bị điên đã khổ, biết mình tự làm mình bị điên thì tự sát là phải rồi.

Mẹ tôi luôn có những cách rất riêng để thể hiện tình yêu thương. Chị tôi là con Mẹ, Anh tôi là con Bố. Tôi biết Mẹ lo cho tôi nhất vì Mẹ toàn bảo: "Cấm mày chơi với anh mày, nó chỉ đợi tao chết rồi lấy hết tiền thôi." Tôi biết Mẹ nhớ sinh nhật tôi vì năm nào cũng được một phong bì có năm trăm nghìn dán kín như đi biếu cô giáo chủ nhiệm. Tôi biết Mẹ luôn động viên tôi học nhưng lại không đặt nặng chuyện trường lớp, vì mười năm toàn ô sin đi họp phụ huynh nhưng điểm 6 về là bị ăn tát. Mẹ tôi còn giữ một quyển sổ mà mẹ bảo là: "Ghi hết tất cả những thứ tội lỗi của mày vào đây, đến khi tao chết mày đọc lại đi cho mày hối hận." Đúng là làm mẹ ai cũng thương con mà thương con lại còn thương đến hết đời.

Bố tôi là một người mà toàn bộ ký ức tuổi thơ của tôi với Bố là hình ảnh hai chân Bố thò ra từ gác xép. Ngày nào đi học về cũng thấy Bố tôi bền bỉ nằm đó trong bộ đồ ngủ xem ti vi, không biết phim gì mà dài đến mười mấy năm thế nhỉ? Các bác gái ở chợ hay bảo bố là một người nghệ sĩ, diễn viên tài năng và gạo cội, nhà nhà ai cũng biết, thế nhưng lại sống giản dị và hiền lành. Không biết Bố có hiền không nhưng mà thường khi tôi bị Mẹ đánh, Bố tôi chỉ đóng cửa ra ngoài ban công hút thuốc nên chắc là lành thật.

Nếu ký ức trong tôi về Mẹ là hình ảnh người nhạc trưởng khua khua đũa chỉ huy dàn nhạc giao hưởng, Bố tôi sẽ là khán giả trung thành nhất.

Có một thứ về Bố tôi rất hay, đó là Bố tôi đưa từ con gái rượu lên một tầm cao mới. Tôi được nghe kể lại là từ hồi ba tháng tuổi, tôi được uống bia với Bố mỗi bữa cơm. Ba tháng tuổi, đứng trong xe tập đi, mồm đầy bọt trắng. Sau này, tất cả những kỷ niệm mà tôi nhớ về tôi và Bố tôi, sau này nữa là Anh tôi, là khi chúng tôi đang quá chén với nhau, và chúng tôi nói những chuyện thật lòng, mà không hiểu sao nó lặn mất tăm mất hút lúc đang tỉnh.

Nhà tôi ngày xưa, giàu nhất nhì Hà Nội. Giàu thế nào thì tôi bé quá không hiểu, nhưng hay được nghe kể là riêng tiền bỉm một ngày vào năm 1994 cũng hết một đống tiền. Tôi chẳng thiếu gì cả, và tôi biết cách sử dụng điều đó. Ở trường mầm non có con búp bê mà ai cũng thích, ai cũng tranh giành để chơi, tôi đi mua hai con giống hệt về để ở nhà, thỉnh thoảng giờ ăn cơm bày lên ngồi cạnh cho đỡ trống. Tôi không có bạn bè, tôi mua cả chúng nó luôn. Thỉnh thoảng tôi hay cho mấy đứa cùng lớp bút chì Nhật Bản, truyện tranh nguyên bộ để giờ ra chơi có đứa chơi cùng.

Có một năm, trung thu hồi tôi sáu tuổi, tôi đi biểu diễn múa về, trời đã tối nên tôi không được đi ra Hàng Mã nữa. Nghe thì chẳng có gì, mà sao hồi đấy tôi đau khổ thế, cứ nghĩ mãi là "đi làm" cả năm rồi có mỗi một ngày thiếu nhi cũng không được chơi. Ở phường có tổ chức tôi cũng không dám xin, bố mẹ mà nghe tôi muốn chơi với "con nhà mất dạy" là cho ăn đòn ngay. Tôi chờ đến lúc bố mẹ đi ngủ, ngồi dậy khóc cho đỡ tức. Lúc ấy, tôi nghe thấy tiếng trống kèn, nhìn ra ban công thì thấy một đoàn múa lân đi qua. Tôi mở cửa leo ra ngoài gọi thì không ai trả lời, và tôi không muốn đoàn múa lân đi một tí nào cả. Bỗng dưng lúc đấy tôi thấy tôi một mình đến đáng sợ, tôi muốn có ai đó ở lại với tôi. Đoàn múa lân nhận tiền của hàng xóm, cứ đi xa dần. Thế là tôi bèn rón rén đi vào phòng, mở tủ, lấy cái hộp mà tôi giữ tiền để dành, chạy ra, và bắt đầu thả tiền từ ban công tầng hai xuống. Lân với ông Địa thấy mưa tiền thì rõ ràng giật mình xong múa loạn xạ, tôi thì cứ thấy ngơi lúc nào là lại thả thêm tiền xuống và kêu: "Đừng đi, đừng đi mà." Ngủ quên béng đi lúc nào không biết, sáng hôm sau khi chuông báo thức kêu đi học, tôi vẫn ngồi bó gối ở ban công, mũi tắc nghẹt, những tờ tiền một, hai nghìn vò nát trong tay.