CHƯƠNG 36: THỬ HÍ

TUỒNG CHUỘT

Vô Nghỉ Chỉ Hợp Tướng Kỳ Bì
Đô Đạo Trường An Sự Tối Kỳ
Mạc Tiếu Yêu Ma Ngô Thử Kỹ
Cư Nhiên Dã Hữu Thượng Trường Thì

Dịch:

Kìa Ngắm Ngoài Da Còn Có Vẻ
Trường An Còn Lắm Chuyện Ly Kỳ
Đừng Cười Nhỏ Mọn Trò Con Chuột
Chỉnh Chệ Lên Đài Cũng Có Khi

•

Lại có người ở chợ Trường An trình diễn tuồng chuột. Người ấy lưng đeo một cái đẫy, ở trong nuôi hơn mười con chuột nhỏ.

Thường ở chỗ đông người, lấy ra một cái giá gỗ nhỏ đặt trên vai, nghiễm nhiên như là sân khấu.

Rồi gõ phách, hát các bản tuồng cổ. Vừa cất tiếng ca thì chuột trong đẫy chui ra, đeo mặt nạ, mặc quần áo nhỏ vào, từ lưng leo lên sân khấu, đứng (hai chân) như người múa, có vai nam vai nữ, vui buồn đều hợp với tiết mục trong tấn tuồng.

_______________________________

CHƯƠNG 37: TRIỆU THÀNH HỔ

CON HỔ HUYỆN TRIỆU THÀNH

Huyện Điệp Trì Lai Hổ Tựu Câu
Cư Nhiên Phản Bộ Học Từ Ô
Đại Cung Tử Chức Di Tiền Hám
Từ Vũ Đông Giao Kim Vị Vô

Dịch:

Quan Sai Cầm Trát Tuy Tìm Hổ
Bắt Chước Từ Ô Mớm Mẹ Già
Thay Bổn Phận Con Đền Tội Trước
Đông Giao Miếu Vũ Vẫn Nguy Nga

•

Có bà già ở huyện Triệu Thành (tỉnh Sơn Tây) hơn bảy mươi tuổi chỉ có một người con trai. Một hôm y vào núi bị cọp vồ chết, bà già đau đớn chết đi sống lại, kêu khóc tới kiện với quan huyện. Quan huyện cười nói:

- Cọp thì làm sao lấy phép quan mà trị tội được?

Bà già càng kêu khóc thảm thiết, không làm sao cho bà ta im đi được. Quan huyện tức giận quát tháo cũng không sợ hãi, lại thương xót bà ta già cả, bèn hứa sẽ bắt cọp trị tội. Nhưng bà già vẫn không ra về, đòi phải nhìn thấy trát quan ra lệnh bắt cọp mới chịu đi. Quan không biết làm sao, bèn hỏi các nha dịch ai đi được. Có một người lính lệ tên Lý Năng đang say ngồi ở đó, tự nói mình đi được, quan bèn viết trát giao cho y, bà già mới chịu ra về.

Người lính lệ tỉnh rượu hối hận, lại cho rằng quan huyện chỉ giả làm ra như thế để bà già không kêu khóc quấy rầy nữa, nên cũng không hề để ý, đem tờ trát tới xin hủy bỏ. Quan giận nói:

- Ngươi nói là đi được, tại sao lại hối?

Người lính lệ bí quá, xin hạ trát bắt các thợ săn trong huyện cùng đi, quan ưng thuận. Người lính lệ tập họp các thợ săn ngày đêm rình trong núi, mong bắt được một con cọp để không bị trách phạt. Nhưng hơn một tháng chẳng được gì, bị phạt đánh mấy trăm trượng, khổ quá không biết kêu nài với ai, bèn tới Nhạc miếu ngoài phía đông huyện thành quỳ xuống cầu khẩn, khóc tắt cả tiếng. Không bao lâu, chợt có một con cọp từ ngoài đi tới, người lính lệ cả kinh, sợ bị nó vồ. Nhưng cọp vào tới nơi không ngó ngàng gì tới ai, chỉ ngồi xuống ngay giữa cổng miếu. Người lính lệ khấn rằng:

- Nếu người giết con trai bà già kia thì cúi đầu cho ta trói.

Rồi rút dây ra buộc vào cổ nó.

Cọp cụp tai chịu trói, người lính lệ bèn dắt nó về huyện đường. Quan huyện hỏi nó rằng:

- Có phải là ngươi giết con bà già không?

Cọp gật đầu. Quan huyện nói:

- Giết người thì phải đền mạng, đó là pháp luật đã định từ xưa. Vả lại bà già chỉ có một đứa con trai, mà ngươi giết đi, bà ta già rồi, làm thế nào sinh sống? Nếu ngươi có thể làm con bà ta, thì ta tha cho.

Cọp lại gật đầu. Quan bèn sai cởi dây cho nó đi, bà già vẫn còn oán giận quan huyện không giết cọp để đền mạng cho con trai mình. Sáng ngày mở cửa chợt thấy có một con hươu chết nằm ở sân, bà già đem bán thịt lấy tiền sống qua ngày. Từ đó thường thường như thế, có lần cọp còn mang vàng lụa tới vứt trong sân. Bà già nhờ vậy cũng được dư dả, thấy được chăm sóc còn hơn cả lúc con trai còn sống cũng thương cọp. Có lúc nó tới nằm dưới thềm cả ngày không đi, nhưng người nhà và súc vật đều yên ổn, không bị sợ hãi náo động. Vài năm sau bà chết, con cọp tới kêu gào trong phòng khách. Những tiền bạc bà già gìn giữ tích góp được có thừa để làm đám ma, họ hàng lấy đó chôn cất cho bà. Mộ vừa đắp xong thì cọp ào ào phóng tới, khách khứa chạy sạch. Cọp đứng gào rít trước phần mộ, tiếng vang như sấm, hồi lâu mới đi. Dân ở đó lập đền thờ Nghĩa hổ ở phía đông huyện thành, đến nay vẫn còn.

____________________________________

CHƯƠNG 38: TIỂU NHÂN

NGƯỜI TÍ HON

Chi Thể Kiều Nhu Cung Hí Cụ
Do Lai Quỉ Quắc Biến Giang Hồ
Thí Thính Tố Cung Ngôn Như Hội
Tả Đạo Ưng Nghiêm Lưỡng Quán Tru

Dịch:

Tay Chân Mềm Dẻo Hiến Trò Chơi
Quỉ Quái Giang Hồ Khắp Mọi Nơi
Tra Hỏi Lời Cung Từng Đã Rõ
Nghiêm Trừng Tả Đạo Giết Cho Rồi.

•

Trong thời Khang Hi, có một thuật sĩ mang theo một cái tráp, ở trong đựng một người tí hon, cao độ hơn một gang tay. Quăng tiền cho thì hắn mở tráp bảo người tí hon ra ca một khúc rồi lui.

Đến huyện Dịch, quan tể huyện Dịch thu lấy tráp đem về dinh xét hỏi tỉ mỉ lai lịch người tí hon. Lúc đầu người ấy không nói, căn vặn mãi mới khai họ hàng, quê quán.

Nguyên trước kia người ấy là học trò hiếu học, đi học về bị thuật sĩ mê hoặc cho uống thuốc thân thể bỗng co rút lại, hắn bèn mang đi dùng làm trò.

Quan tể nổi giận, giết tên thuật sĩ, giữ đứa học trò lại.

Muốn chạy chữa cho nó, nay vẫn chưa tìm ra phương thuốc nào.

_______________________________

CHƯƠNG 39: LƯƠNG NGẠN

Diệt Tị Vô Đoan Cách Phệ Phu
Tai Lai Thiết Cận Cánh Hà Cô
Thế Gian Bất Thiểu Cường Thân Nhược
Mạc Thị Cơ Tâm Cảm Triệu Phù

Dịch:

Ngạt Mũi Không Dưng Lại Cắn Da
Tai Ương Bách Thiết Tội Chi Mà
Thế Gian Chẳng Thiếu To Ăn Nhỏ
Chừng Cũng Tâm Cơ Cảm Triệu A

•

Lương Ngạn người Từ Châu, bị bệnh nghẹt mũi cứ khụt khịt đã lâu không khỏi. Một hôm đi ngủ, vừa nằm xuống thì chợt thấy lỗ mũi bên trái ngứa ngáy vô cùng, bèn ngồi dậy khịt mạnh. Có một con vật văng ra rơi xuống đất, hình dạng như con chó, to bằng đầu ngón tay. Lại khịt thì văng ra một con nữa, khịt tất cả bốn lần văng ra bốn con, ngọ nguậy như sâu, bò lại ngửi hít lẫn nhau. Chợt bốn con quay ra cắn xé nhau, con mạnh ăn con yếu, cứ ăn xong lại dài ra thêm một chút. Trong nháy mắt chỉ còn có một con to bằng con chuột, thè lưỡi bò quanh, có vẻ còn thèm ăn nữa. Lương rất kinh ngạc, giơ chân giẫm, con vật theo ống quần bò lên, dần dần tới đùi. Lương phất tay áo phủi xuống nhưng nó bám rất chặt không chịu rơi, giây lát chui vào trong áo, bò lên hông. Lương hoảng sợ vội cởi áo ném xuống đất, đưa tay mò bắt thì con vật đã dính chặt vào lưng, lay không động, giật thì đau, kết thành một cục thịt lồi lên, nhắm mắt ngậm miệng, như một con chuột đang nằm vậy.

____________________________________

CHƯƠNG 40: HỒNG NGỌC

Kiếp Thê Sát Phụ Đại Cừu Bình
Nghĩa Sĩ Tương Phùng Điếu Tử Sinh
Hữu Tử Hữu Gia Thùy Ngọc Nhữ
Bất Kỳ Cân Quắc Hữu Trình Anh

Dịch:

Giết Cha Cướp Vợ Oan Cừu Nặng
Hiệp Sĩ Ra Tay Dẹp Bất Bình
Lập Nghiệp Nuôi Con Ai Bảo Trợ
Quần Thoa Đâu Tưởng Có Trình Anh

•

Ông Phùng người huyện Quảng Bình (tỉnh Hà Bắc) có một con trai tên Tương Như, cha con cùng là Chư sinh. Ông Phùng tuổi gần sáu mươi, tính cứng cỏi mà vẫn nghèo. Trong khoảng vài năm, vợ và con dâu nối nhau chết, việc cơm nước giặt giũ đều phải tự làm lấy.

Một đêm Tương Như ngồi dưới trăng, chợt thấy người con gái láng giềng phía đông leo lên tường nhìn trộm. Sinh thấy nàng đẹp, tới gần thấy hơi cười bèn vẫy, nàng không tới cũng không đi, nài mãi mới trèo thang qua, liền ngủ với nhau. Hỏi tên họ, nàng nói:

- Thiếp là con gái nhà láng giềng, tên Hồng Ngọc.

Sinh rất yêu thương, hẹn cùng kết duyên mãi mãi. Nàng ưng thuận, từ dó đêm đêm thường tới. Được nửa năm, một đêm ông Phùng tỉnh giấc nghe trong phòng con có tiếng cười nói, nhìn vào thấy cô gái nổi giận gọi sinh ra mắng:

- Quân súc sinh làm gì thế? Nghèo túng thế này đã không chịu khổ lại còn học thói đàng điếm à? Người ta biết thì ngươi mất hết danh dự, người ta không biết thì ngươi cũng giảm thọ.

Sinh quỳ xuống nhận lỗi, khóc nói đã hối hận. Ông Phùng mắng cô gái:

- Con gái không giữ lễ giáo, đã làm nhuốc mình lại làm nhơ cả người khác. Nếu việc lộ ra thì không chỉ một nhà này chịu nhục thôi đâu.

Mắng xong căm tức quay vào phòng.

Cô gái chảy nước mắt nói:

- Lời cha quở trách thật là thẹn nhục, duyên phận hai ta thế là hết rồi.

Sinh nói:

- Cha còn thì không được tự chuyên, nếu nàng có tình thì nên ngậm tủi thương nhau.

Cô gái quyết ý đoạn tuyệt, sinh rơi nước mắt, nàng khuyên giải, nói:

- Thiếp với chàng không có lời mai mối, không có lệnh cha mẹ, trèo tường theo nhau thì làm sao sống với nhau tới lúc bạc đầu được? Vùng này có một đám tốt, có thể hỏi cưới.

Sinh nói nhà nghèo, cô gái nói:

- Tối mai cứ đợi nhau, thiếp sẽ tính cho.

Đêm sau quả nhiên nàng tới, đưa ra bốn mươi lượng bạc tặng sinh, nói:

- Cách đây sáu mươi dặm có con gái họ Vệ ở Ngô thôn đã mười tám tuổi, còn kén chọn nên chưa lấy ai, chàng đưa nhiều tiền thì xong.

Rồi từ biệt ra đi.

Sinh tìm dịp thưa với cha muốn đi xem mặt, nhưng giấu chuyện cô gái tặng tiền, không dám nói cho cha biết. Ông Phùng nghĩ nhà nghèo nên bảo thôi, sinh lại nói khéo là cứ đi thử xem, không được thì thôi, ông bèn ưng thuận. Sinh bèn thuê đầy tớ và ngựa tới nhà họ Vệ. Vệ vốn là người làm ruộng, sinh gọi ra nói chuyện. Vệ biết sinh là nhà dòng dõi, lại thấy dáng người khôi ngô, trong lòng đã ưng nhưng còn lo không được nhiều tiền. Sinh thấy nói năng ngập ngừng biết ý, bèn dốc túi bày tiền ra bàn. Vệ mừng rỡ, nhờ người học trò láng giềng làm chứng, viết giấy đỏ giao ước.

Sinh vào chào bà già, thấy nhà cửa chật hẹp, cô gái đứng núp sau mẹ. Sinh liếc thấy nàng tuy áo vải thoa gai nhưng thần thái xinh đẹp, trong bụng mừng thầm. Vệ thuê nhà tiếp đãi con rể, nói:

- Công tử không cần đón dâu, đợi may ít quần áo sẽ đưa qua nhà.

Sinh hẹn ngày rồi về, nói dối với cha rằng:

- Họ Vệ mến nhà ta dòng dõi thanh bạch nên không đòi tiền.

Ông Phùng cũng mừng. Đến ngày hẹn, Vệ quả đưa con gái tới. Cô gái tính cần kiệm lại hiền thục, vợ chồng rất êm ấm. Hơn hai năm nàng sinh một trai, đặt tên là Phúc Nhi.

Nhân tiết Thanh Minh nàng bế con đi tảo mộ, gặp họ Tống là thân hào trong huyện. Tống làm quan tới chúc Ngự sử, phạm tội ăn hối lộ bị cách chức về nhưng vẫn cậy oai lộng hành. Hôm ấy Tống cũng đi tảo mộ về, thấy cô gái đẹp, hỏi người trong thôn biết là vợ sinh, nghĩ Phùng là học trò nghèo, lấy nhiều tiền dụ dỗ có thể xiêu lòng, liền sai người nhà bắn tin. Sinh vừa nghe thấy tức giận ra mặt, kế lại nghĩ thế không địch nổi bèn nén giận tươi cười rồi về nói với cha. Ông Phùng cả giận chạy ra gặp tên người nhà của Tống chỉ trời vạch đất chửi mắng thậm tệ. Tên người nhà trốn về, Tống cũng tức giận, sai mấy người xông vào nhà sinh đánh nhau, hai cha con sinh chửi ầm lên. Cô gái nghe thấy, bỏ con xuống giường, xõa tóc chạy ra kêu cứu, bọn kia liền bắt lấy khiêng lên rầm rộ bỏ đi. Cha con bị thương nằm rên rỉ dưới đất, đứa nhỏ thì khóc oa oa trong phòng. Láng giềng cùng thương xót vực cha con lên giường, qua hôm sau sinh chống gậy đứng lên được, ông Phùng thì tức giận bỏ ăn, thổ huyết mà chết.

Sinh khóc lớn, bế con đi kiện lên tới tỉnh, kiện tụng khắp nơi rốt lại vẫn không được xét. Sau nghe nói vợ không chịu khuất mà chết lại càng đau xót, căm giận đầy bụng không làm sao phát tiết. Thường nghĩ muốn đón đường đâm chết Tống, nhưng lo đầy tớ y đông, con lại không gửi ai được, ngày đêm đau xót nghĩ ngợi không hề chợp mắt. Chợt một người đàn ông tới nhà thăm hỏi, râu quăn cằm bạnh, chưa từng gặp qua. Sinh mời ngồi, vừa định hỏi họ tên quê quán, khách đã nói ngay:

- Ông có cái thù giết cha, mối hận cướp vợ mà không báo à?

Sinh ngờ là người của Tống sai tới dò xét nên chỉ giả vâng dạ. Khách nổi giận trợn mắt muốn rách khóe, bước ngay ra, nói:

- Ta cho rằng ông là người, nay mới biết là đồ hèn không đáng đếm xỉa.

Sinh thấy lạ liền quỳ xuống kéo lại nói:

- Thật là sợ người nhà họ Tống tới dò la, nay xin bày tỏ gan ruột. Ta ôm lòng báo thù lâu rồi, nhưng thương đứa nhỏ trong bọc này, sợ bị tuyệt tự. Ông là bậc nghĩa sĩ, có thể vì ta mà làm Chử Cữu không?

Khách nói:

- Đó là việc của đàn bà con gái, ta không làm được. Việc ông muốn nhờ người xin tự làm lấy, còn việc ông muốn tự làm thì ta xin làm thay cho.

Sinh nghe nói dập đầu lạy, khách bỏ ra không thèm nhìn. Sinh đuổi theo hỏi họ tên, khách đáp:

- Việc không xong không nhận oán, việc xong không nhận ơn.

Rồi đi. Sinh sợ tai vạ tới, bế con bỏ trốn.

Đến đêm, cả nhà họ Tống đang ngủ, có người vượt qua mấy lần tường vào giết ba cha con Ngự sử và một tỳ nữ, một con dâu. Nhà họ Tống làm báo quan, quan cả sợ. Nhà họ Tống cứ vu cho Tương Như nên quan sai lính bắt sinh, vì sinh trốn không biết đi đâu nên càng tin là thật. Đầy tớ nhà họ Tống cùng lính quan đi lùng khắp nơi, đêm đến núi Nam nghe tiếng trẻ khóc, tìm tới nơi gặp sinh bèn trói giải về. Đứa nhỏ càng khóc dữ, chúng liền giật lấy vứt đi, sinh căm hờn muốn chết.

Khi gặp quan huyện, quan hỏi vì sao giết người, sinh nói:

- Thật oan quá! Họ chết ban đêm mà ta ra đi từ ban ngày, vả lại bế đứa nhỏ khóc oa oa thì làm sao vượt tường giết người?

Quan huyện hỏi:

- Không giết người tại sao bỏ trốn?

Sinh nghẹn lời không đáp được, quan liền sai giam vào ngục. Sinh khóc nói:

- Ta chết cũng không tiếc, nhưng đứa nhỏ mồ côi kia có tội gì?

Quan huyện nói:

- Ngươi giết con người ta đã nhiều, thì con ngươi bị giết còn oán gì?

Sinh bị lột áo mũ nhà nho, lại nhiều lần bị tra tấn tàn khốc nhưng rốt lại không hề nhận tội.

Đêm ấy quan huyện nằm ngủ nghe có vật gì đập vào giường rung lên thành tiếng, cả sợ kêu lớn. Cả nhà giật mình thức dậy, xúm lại đốt đuốc soi, thấy một lưỡi đoản đao sáng loáng cắm vào giường sâu hơn một tấc, chặt cứng không rút ra được. Quan huyện nhìn thấy khiếp vía, cầm giáo đi lùng khắp nơi không thấy gì, trong lòng lo thầm. Lại vì họ Tống đã chết không đáng sợ nữa, bèn trình lên quan tỉnh giải oan cho sinh rồi tha về.

Sinh về nhà, trong hủ không một đấu gạo, một mình với bốn bức vách, may được láng giềng thương xót cho ăn uống, sống đỡ qua ngày. Nghĩ tới mối thù lớn đã trả thì tươi cười vui vẻ nhưng nhớ lại tai họa thảm khốc suýt chết toàn gia thì buồn bã sa lệ, lại nghĩ mình nửa đời nghèo thấu xương, không người nối dõi, thì khi vắng người bật tiếng khóc thất thanh không sao kìm được. Cứ thế nửa năm, việc bắt bớ lơi lỏng dần, bèn xin quan huyện cho mang hài cốt Vệ thị về. Chôn cất xong trở về, đau đớn chỉ muốn chết, trằn trọc trên giường nghĩ không còn cách gì để sống.

Bỗng có người gõ cửa, sinh lắng tai nghe thấy ngoài cửa có tiếng một người đang nựng nịu trẻ con. Sinh vội dậy ra nhìn thì như là một cô gái, cửa vừa mở đã hỏi:

- Nỗi oan lớn đã rửa, may không sao chứ?

Giọng rất quen nhưng lúc vội vàng không sao nhớ ra được. Đánh lửa soi thì ra là Hồng Ngọc, dắt một đứa nhỏ cười đùa dưới chân. Sinh không kịp hỏi han, ôm nàng khóc nức nở, cô gái cũng buồn bã. Kế đẩy đứa nhỏ nói:

- Con quên cha rồi sao?

Đứa nhỏ nắm áo cô gái nhìn sinh chằm chằm, sinh nhìn kỹ thì là Phúc Nhi, cả kinh khóc hỏi:

- Sao con về đây được?

Cô gái nói:

- Nói thật với chàng, trước kia thiếp nói là con gái láng giềng là nói dối. Thiếp thật là hồ, nhân đi đêm thấy con khóc trong hang liền bế về nuôi ở đất Tần (tỉnh Thiểm Tây). Nghe nạn lớn đã yên nên đem con về cùng chàng đoàn tụ.

Sinh lau nước mắt lạy tạ. Đứa nhỏ nép vào lòng cô gái như nương tựa mẹ ruột, không nhận ra cha nữa.

Trời chưa sáng, cô gái đã trở dậy, hỏi thì nàng đáp:

- Nô tỳ muốn đi!

Sinh cởi trần quỳ ở đầu giường khóc không ngẩng lên được. Cô gái cười nói:

- Thiếp lừa chàng thôi. Nay nhà đang gầy dựng, không thức khuya dậy sớm không được.

Rồi nhổ cỏ dọn dẹp, làm lụng như đàn ông. Sinh lo nhà nghèo không đủ ăn, nàng nói:

- Xin chàng cứ buông rèm học hành, đừng hỏi chuyện thiếu đủ, may cũng không chết đói đâu.

Rồi bỏ tiền ra sắm khung dệt, thuê vài mươi mẫu ruộng mướn người cày cấy, vác bừa làm ruộng, kéo tranh lợp nhà, hàng ngày làm lụng.

Làng xóm nghe sinh có vợ hiền càng vui lòng giúp đỡ, khoảng nửa năm trong nhà ăn uống sung túc như nhà giàu. Sinh nói:

- Sau lúc tro tàn, nhờ nàng một tay gầy dựng lại, nhưng còn một việc chưa xong, biết làm sao?

Nàng hỏi việc gì, sinh đáp:

- Kỳ thi sắp tới mà khăn áo chưa lấy lại được.

- Cô gái cười nói:

- Trước đây thiếp đã đem bốn lượng vàng gửi Học quan, ghi lại tên chàng vào sổ rồi, đợi tới chàng nhắc thì trễ lắm.

Sinh càng cho là thần. Khoa ấy sinh đỗ Cử nhân, năm ấy ba mươi sáu tuổi, ruộng tốt liền bờ, nhà cửa cao rộng. Cô gái mảnh khảnh như gió thổi là bay mà làm lụng còn hơn con nhà nông, mùa đông rét buốt vẫn làm việc mà bàn tay vẫn mềm mại, tự nói ba mươi tám tuổi nhưng nhìn chỉ như hơn hai mươi.