Cơn nắng sớm hắt lên những mái nhà xiêu vẹo, báo hiệu một ngày mới lại bắt đầu ở xóm nhỏ. Bá Lưu lê từng bước chậm rãi ra chợ huyện. Con đường đất gồ ghề chẳng còn xa lạ gì với ông, nhưng hôm nay, nó dường như dài hơn, nặng nề hơn.

Khi đến chợ, ông tìm đến sạp rau quen thuộc của bà Năm – một phụ nữ ngoài năm mươi, tấm lưng còng vì cả đời vất vả. Thấy ông, bà Năm cười hiền:

"Ông Lưu hôm nay khỏe không? Có muốn khiêng rau giúp tôi như mọi khi không?"

Ông gật đầu, nhấc những rổ rau muống, cải ngọt từ chiếc xe ba gác xuống sạp. Công việc quen thuộc, nhưng chẳng bao giờ dễ dàng với một người đàn ông tuổi đã xế chiều. Cơn đau lưng lại âm ỉ nhắc nhở rằng cơ thể ông không còn như trước nữa.

Bà Năm nhìn ông ái ngại:

"Ông gầy quá rồi, ăn uống cho đàng hoàng vào. Tôi tính cho ông ứng trước ít tiền, nhưng..."

Bà chưa nói hết câu, ông Lưu đã xua tay. Ông hiểu, bà Năm cũng chẳng khá giả gì, nhà còn mấy miệng ăn phải lo.

Làm được vài tiếng, ông Lưu nhận được vài chục nghìn công lao động, đủ để mua chút gạo và thức ăn cho Vện. Nhưng tâm trí ông không còn đặt vào số tiền ít ỏi ấy nữa. Hình ảnh con My – cô gái nhỏ nhà bà Hương đang nằm viện không ngừng ám ảnh trong đầu.

Chẳng lẽ ông cứ đứng nhìn sao?

Buổi trưa, ông trở về xóm trọ, đi ngang qua nhà bà Hương. Căn nhà cũ kỹ, tối tăm như phủ một lớp sương u ám. Bà Hương ngồi bệt trước hiên, đôi mắt trống rỗng nhìn ra xa. Mấy người hàng xóm ghé qua động viên, góp chút tiền, nhưng cũng chẳng đáng là bao.

Ông Lưu dừng lại một chút, rồi bước đi. Trong lòng ông có một ý nghĩ, một quyết định mà chính ông cũng chẳng dám đối diện

Buổi chiều hôm ấy, Bá Lưu ngồi trước hiên nhà, mắt đăm đăm nhìn khoảng sân nhỏ trước mặt. Gió chiều thổi nhè nhẹ, mang theo cái se lạnh của ngày cuối đông. Ông thở dài, bàn tay chai sạn khẽ vuốt ve bộ lông xù của Vện, nhưng trong đầu lại chất đầy những suy nghĩ.

Ông không phải người hay xen vào chuyện của người khác, nhưng lần này, lòng ông không thể yên. Ông nghĩ đến con My – đứa trẻ ngoan ngoãn vẫn hay sang giúp ông xách nước, giúp bà Hương việc nhà, một đứa nhỏ chưa từng làm hại ai, vậy mà giờ đây lại nằm trên giường bệnh, chờ đợi phép màu từ số tiền viện phí không biết kiếm đâu ra.

Nhưng phép màu đâu có sẵn trên đời này? Nếu có, nó chỉ dành cho những người giàu có, những kẻ không bao giờ phải lo đến ngày mai ăn gì, sống ra sao. Còn những người như ông, như bà Hương, như con My, nếu không tự cứu mình thì chẳng ai cứu cả.

Bá Lưu trở về nhà, lòng nặng như chì. Ông ngồi thừ trên bậc cửa, nhìn Vện đang ngoan ngoãn nằm bên chân mình, cái đuôi khẽ ve vẩy theo nhịp thở. Con chó này là thứ duy nhất còn lại bên ông, là sinh vật duy nhất trong cuộc đời ông không bỏ rơi ông. Nhưng bây giờ, ông phải đưa ra một quyết định đau đớn.

Suốt cả buổi chiều hôm đó, ông không ăn gì. Ông cứ nhìn Vện, rồi nhìn mấy tờ tiền lẻ đã nhàu nát trong túi áo. Không đủ. Chừng đó chẳng đủ để giúp My, chẳng đủ để làm gì cả. Nếu bán Vện, ông có thể có một khoản tiền lớn hơn, đủ để góp vào viện phí cho con bé. Nhưng bán nó đi, ông sẽ còn lại gì?

Ông đấu tranh với suy nghĩ này suốt đêm. Nằm trên chiếc giường cũ kỹ, ông trằn trọc, mắt mở trừng trừng nhìn lên trần nhà. Gió lạnh lùa qua khe cửa, nhưng cái lạnh trong lòng ông còn ghê gớm hơn nhiều.

Sáng hôm sau, ông dắt Vện ra chợ huyện. Trong đầu ông vẫn đấu tranh, từng bước chân đi đều nặng nề. Khi đến một góc chợ, nơi có mấy người chuyên mua bán chó, ông đứng khựng lại. Ông nhìn Vện – nó cũng nhìn ông, đôi mắt trong veo chẳng chút nghi ngờ.

Người ta hỏi:

"Bán con này à? Chó già rồi, nhưng vẫn còn khỏe, để tao năm trăm nghìn."

Bá Lưu cứ đứng đó, tay nắm chặt sợi dây dắt Vện, lòng như bị ai bóp nghẹt. Chưa bao giờ ông cảm thấy khó khăn đến thế. Suốt mấy chục năm cuộc đời, ông đã quen với nghèo khổ, quen với cảnh bị người ta khinh khi, nhưng chưa bao giờ ông phải lựa chọn giữa lòng trung thành của một con chó và sự sống của một con người.

Vện nhìn ông, cái đuôi vẫn vẫy nhẹ, như thể nó không hề hay biết chuyện gì sắp xảy ra. Ông quỳ xuống, tay run run vuốt ve cái đầu quen thuộc của nó. Lớp lông vàng đã hơi xơ xác, nhưng vẫn ấm áp như những ngày đầu tiên. Ông nhớ những buổi tối mùa đông, Vện cuộn tròn bên chân, sưởi ấm cho ông. Nhớ những ngày hai chủ tớ lang thang kiếm sống, chia nhau từng mẩu bánh mì khô.

Ông nuốt khan, giọng nghẹn lại.

"Vện à... Mày còn nhớ ngày đầu tiên tao nhặt mày về không? Khi đó, mày còn bé xíu, lạnh run trong cơn mưa, tao đã ôm mày vào lòng... Cũng như bây giờ, mày vẫn là tất cả với tao."

Vện thè lưỡi liếm tay ông, không hiểu vì sao hôm nay ông lại nói những lời lạ lùng như vậy.

Người mua chó sốt ruột giục:

"Ông già, bán thì bán lẹ đi! Tôi còn nhiều việc lắm."

Bá Lưu cảm thấy từng thớ thịt trong người ông căng lên, như muốn bật ra một tiếng quát, muốn ôm Vện bỏ chạy thật xa, mặc kệ tất cả. Nhưng rồi hình ảnh My lại hiện ra trong đầu – con bé nằm trên giường bệnh, khuôn mặt xanh xao, đôi mắt khép chặt. Ông không thể làm ngơ.

Bàn tay ông run rẩy tháo sợi dây dắt, rồi ông chậm rãi đưa cho người đàn ông kia. Mỗi giây trôi qua đều như dao cắt vào tim.

Vện không vùng vẫy, không sủa, nó chỉ nhìn ông, đôi mắt đen láy trong suốt như muốn hỏi: Sao vậy? Chúng ta đi đâu nữa sao?

Bá Lưu cố gượng cười, nhưng môi ông giật giật không thành hình. Ông xoa đầu Vện lần cuối, thì thầm trong tiếng gió:

"Vện, tha lỗi cho tao... Nếu có kiếp sau, tao hứa sẽ không bao giờ rời xa mày."

Ông đứng bật dậy, quay người bỏ đi thật nhanh, không dám ngoảnh lại. Nhưng chỉ mới đi được vài bước, ông nghe tiếng sủa thất thanh của Vện. Nó vùng vẫy, cố gắng chạy về phía ông, nhưng sợi dây đã bị người chủ mới ghì chặt.

"Đi nào, con chó già này!" Người đàn ông kéo mạnh sợi dây, lôi Vện đi về hướng khác.

Bá Lưu siết chặt nắm tay, hơi thở gấp gáp, ngực ông đau nhói như thể có một bàn tay vô hình đang bóp nghẹt trái tim.

Nhưng ông không quay lại.

Ông bước đi trong ánh nắng chiều chạng vạng, bóng lưng còng xuống như mang theo cả một bầu trời nặng trĩu.

Trời vẫn còn sớm, con hẻm nhỏ còn chìm trong màn sương mỏng. Khi ông đến nhà bà Hương, cánh cửa vẫn khép hờ. Trong sân, bà Hương ngồi lặng lẽ trên bậc thềm, mắt trũng sâu vì nhiều đêm mất ngủ. Ông đứng đó một lúc, rồi tiến lại gần.

Bà Hương giật mình khi thấy ông, vội đứng dậy.

"Ông Lưu? Có chuyện gì vậy?"

Ông không nói gì, chỉ nhẹ nhàng đặt gói tiền xuống bậc cửa.

"Cái này... tôi muốn giúp con bé."

Bà Hương nhìn chằm chằm vào gói tiền, rồi ngước lên nhìn ông, ánh mắt đầy ngạc nhiên.

"Nhưng mà, ông cũng đâu dư dả gì... Tôi sao dám nhận..."

Ông Lưu bật cười, nụ cười hiền hậu nhưng có chút gì đó cay đắng.

"Bà nghĩ tôi dư dả à? Không, tôi chẳng có gì cả. Nhưng tôi đã nghèo cả đời rồi, nghèo thêm một chút nữa cũng có sao đâu."

Bà Hương sững lại. Đôi môi bà run run, như thể đang đấu tranh giữa lòng tự trọng và sự bất lực. Cuối cùng, bà nghẹn ngào nhận lấy gói tiền, đôi mắt đỏ hoe.

"Cảm ơn ông... cảm ơn ông nhiều lắm..."

Ông Lưu chỉ khẽ gật đầu, rồi quay lưng bước đi. Ông không chờ đợi lời cảm ơn, cũng không mong người khác nhớ ơn mình. Ông chỉ nghĩ đơn giản: có thể giúp thì giúp.

Gió sáng sớm vẫn lạnh buốt, nhưng lòng ông lại nhẹ nhõm lạ thường.

Bá Lưu nhìn xa xăm, khẽ thở dài:

"Cái nghèo không giết chết con người ngay lập tức, nó bào mòn từng chút một, đến khi ta nhận ra thì đã chẳng còn gì ngoài một cái bóng lặng lẽ giữa đời."