Tác giả Vũ Trọng Thư

Nguồn thienvanvietnam.org

Đã bao giờ bạn nghĩ đến việc tự mình sẽ làm ra được 1 chiếc KTV chưa? Có lẽ đa số là chưa vì cứ nói đến KTV là hình như người ta cứ nghĩ ngay đến những KTV khổng lồ đường kính 6m, 8m, 10m cùng với những nhà vòm to lớn... được chiếu trên TV và chỉ dừng lại ở đó. Tuy nhiên theo kinh nghiệm ít ỏi của bản thân tôi, việc đầu tiên mà chúng ta cần làm quen với TVH không phải là đọc các sách vở nói về các quy luật chuyển động các hành tinh, các chòm sao, mặt trời... mà phải là bắt tay vào tự làm cho mình một chiếc KTV (chiếc KTV mà tôi sẽ giới thiệu với các bạn sau đây có giá tiền mua nguyên vật liệu khoảng 30.000VND thôi nên chắc hầu hết ai cũng có thể thực hiện được)!

Có thể bạn nghĩ rằng tôi suy nghĩ có vấn đề? Cũng có thể là như vậy lắm chứ, nhưng theo tôi mới học TV mà đã lao vào học trên lý thuyết suông các công thức, các quỹ đạo chuyển động... thì sẽ chỉ làm cho người mới học rối tung đầu óc lên thôi. Trong khi đó, tại sao ta lại không học TV thông qua thực hành nhỉ, bằng việc tự tạo cho mình một chiếc KTV (thực ra đối với amateur như chúng ta thì gọi nó là ống nhòm có lẽ đúng hơn) sẽ đem lại cho bạn những giây phút giải trí rất thú vị và hiệu quả.

Chúng ta hãy cùng bắt đầu nhé, trước hết bạn cần biết rằng cấu tạo chung của KTV cực kỳ đơn giản, chỉ gồm có 2 thấu kính (lens) đặt trên cùng 1 đường thẳng thôi, không gì có thể đơn giản hơn như vậy. Tiếp theo để giữ cho ống kính được thẳng và có thể quay được người ta lắp 2 thấu kính trên vào 1 cái ống (tube) - đối với chúng ta theo tôi tốt nhất là dùng ống nước (nhựa PVC) để làm, vừa rẻ vừa nhẹ.

Như đã nói ở trên, KTV của chúng ta gồm 2 thấu kính, 1 cái ở đằng trước đối diện với vật thể được quan sát được gọi là kính vật (objective glass) có tiêu cự f1; cái ở đằng sau là chỗ mà mắt ta trực tiếp ngắm vào gọi là kính mắt (eye piece) có tiêu cự f2. Nắm được 2 con số f1 và f2 cho ta một số tính năng cơ bản của 1 KTV, đó là:

+ Số phóng đại của kính G=f1/f2 (lần)

+ Chiều dài giữa 2 kính d=f1+f2 đơn vị chiều dài

f1 và f2 thường được đo bằng cm, tuy nhiên có 1 số trường hợp f1 được đo bằng m còn f2 đo bằng mm nên bạn phải đổi chúng về cùng 1 đơn vị đo.

Để cho rõ thêm về f1, f2 bạn có thể tham khảo ví dụ sau: chiếc KTV mà Galileo đã dùng để quan sát Mặt Trăng, sao Mộc... và đã phát hiện ra bao nhiêu điều mới là về vũ trụ, làm thay đổi toàn bộ quan niệm của con người, làm sụp đổ thuyết nhật tâm Ptoleme... có f1=120cm và f2=4cm. Như vậy bạn có thể tính được KTV này có số phóng đại G=30 lần và nó dài khoảng hơn 1,2m

Còn 1 điểm nữa các bạn cũng có thể thấy được qua công thức G=f1/f2 là ta có thể có được G theo ý muốn bằng cách thay đổi f1 và f2. Thường thì ai mà chẳng muốn có số phóng đại lớn nên người ta hay tìm cách tăng f1 hoặc giảm f2, chẳng hạn với f1=2m (200cm) và f2=1cm thì ta sẽ có G=200 lần - quá tuyệt vời phải không. Tuy nhiên bạn cũng cần biết thêm rằng không phải cứ tăng G lên mà tốt đâu, đối với beginner thì chỉ cần khoảng G=30 lần là đủ, như thế chúng ta cũng sẽ quan sát được những gì mà Galileo vào năm 1609 đã thấy rồi.

Vẫn từ công thức G=f1/f2, bạn thử nghĩ xem chuyện gì sẽ xảy ra nếu như ta nhìn qua KTV theo chiều ngược lại từ đằng trước ra đằng sau nhỉ? Lúc đó vai trò của kính mắt và kính vật sẽ đổi chỗ cho nhau và ta sẽ có G=f2/f1 -> mọi vật sẽ bị thu nhỏ lại nhiều lần, chẳng hạn với ví dụ trên thì G mới=1/30 và bạn sẽ thấy cảnh vật xung quanh bị thu nhỏ đi 30 lần.

==================================

Hình như tôi nói hơi nhiều rồi nhỉ? Bây giờ chúng ta cùng bắt tay vào làm từng bước 1 chiếc KTV nhé, việc đầu tiên là bạn phải đi mua kính vật và kính mắt.

1. Kính vật phải là kính hội tụ có tiêu cự lớn và bạn nên chọn loại có tiêu cự f1 từ 40-100cm, theo tôi bạn nên ra một hàng kính mắt ở ngoài đường và hỏi mua 1 mắt kính viễn có độ tụ +1 điốp - như vậy bạn đã có được 1 kính mắt có tiêu cự 100cm với giá khoảng 10.000đ. Nhớ mua loại mắt kính mà người ta chưa mài để lắp vào kính nhé, nó sẽ có hình tròn đường kính 6,5cm mà bạn có thể dùng nó để phóng đại các vật ở gần xung quanh mình đấy.

2. Kính mắt thường có tiêu cự f2 nhỏ khoảng <10cm và có thể là kính hội tụ hoặc là kính phân kỳ (khác với kính vật phải là kính hội tụ) tuy nhiên để mua được kính phân kỳ tiêu cự nhỏ thì hơi khó nên theo tôi bạn sẽ mua 1 kính hội tụ có tiêu cự khoảng 7cm - đó đơn giản chính là một cái kính lúp của TQ mà ta có thể mua ở các cửa hàng văn phòng phẩm. Khi bạn đi mua, có thể bạn sẽ gặp nhiều loại kính khác nhau, nhưng kinh nghiệm mua kính mắt là chọn loại càng nhỏ càng tốt, chẳng hạn 1 số cửa hàng có các loại kính cỡ 90mm,80mm...40mm, khi đó hãy chọn mua cái có đường kính 40mm (giá khoảng 8.000đ) và kiểm tra qua tiêu cự của nó.

Để xác định gần đúng tiêu cự kính lúp này bạn có thể làm như sau: đặt kính lúp sát trên mặt bàn rồi dần dần đưa nó lên về phía mắt mình, lúc đó mọi vật qua kính sẽ to dần lên... đến 1 lúc 1 mọi thứ sẽ bị nhoè đi nhìn không rõ nữa, lúc đó k/c từ kính đến mặt bàn có thể coi gần đúng là f2.

Sau khi đã mua được 2 kính trên, bạn hãy về nhà và thử sử dụng luôn khả năng phóng đại của 2 chiếc kính này. Trước hết hãy chọn 1 vật thể ở xa vô cùng (khoảng trên 20m là được, càng xa chỗ bạn càng tốt) đó có thể là 1 toà nhà, 1 cái cây...sau đó tìm cách cố định kính vật lại (bạn nên kẹp nó thẳng đứng vào 1 cái hộp, đặt trên 1 cái ghế để có thể di chuyển khi cần thiết). Kính mắt cũng làm tương tự như vậy hoặc nếu không bạn có thể cầm bằng tay. Tuy nhiên tốt nhất là bạn có được 2 cái ghế có cùng chiều cao, gắn kính vật và kính mắt vào 2 cái hộp để trên 2 cái ghế đấy sao cho chúng cao ngang nhau là thoải mái cho mình nhất.

Tiếp theo hãy hướng kính vật về phía mục tiêu quan sát và cố định nó trên ghế, xê dịch cái ghế có để kính mắt đến thẳng hàng với kính vật và mục tiêu (hãy gọi đây là đường thẳng d). Bây giờ là lúc khó khăn nhất, bạn hãy vừa nhìn vào kính mắt, và vừa di chuyển cái ghế có chứa kính mắt theo đường thẳng d, bạn sẽ thấy hình ảnh của mục tiêu thay đổi mỗi khi vị trí giữa kính vật và kính mắt thay đổi. Khoảng cách đúng của nó sẽ phải là f1+f2 khoảng 107 cm nên bạn cố gắng xê dịch ghế trong khoảng này (nhớ là lúc nào hai kính này cũng phải song song với nhau nhé, nếu bị lệch nhiều quá bạn sẽ không thấy gì đâu).

Chỉ một lúc sau thôi bạn sẽ thấy hình ảnh của đối tượng quan sát xuất hiện nét qua kính mắt, hãy dừng lại và dùng thước dây đo chính xác khoảng cách giữa 2 kính lúc này. Thế là xong giai đoạn 1 rồi, theo tôi lúc này bạn hãy tập quan sát thêm 1 vài mục tiêu khác cho quen dần với cách điều chỉnh đi - điều này sẽ rất có lợi về sau đấy.

3. Quan sát theo kiểu như trên rất khó, đặc biệt là đối với các thiên thể thì vô cùng khó khăn (đã có 1 thời người ta cũng dùng 2 thấu kính kiểu như vậy để quan sát bầu trời - gọi là aerial telescope, nếu có dịp tôi sẽ nói thêm về cái này) bây giờ bạn cần phải làm cho KTV của mình một cái vỏ - ống, lúc này cần thiết phải có 1 cái cưa nhỏ để cưa và 1 cuộn băng dính nhỏ để nối nếu cần.

+ Để làm thân ống bạn hãy chọn mua khoảng 1m ống nhựa đường kính 60mm (khoảng 8.000đ)

+ Để giữ cố định vật kính (có đường kính 65mm) bạn cần mua 1 cái đầu nối từ 65mm về 60mm để gắn vào thân ống, cái này ở ngoài hàng ống nước người ta gọi là cái "chuyển bậc từ 65 về 60" (khoảng 3.000đ). Bạn hãy đặt kính vật vào giữa cái chuyển bậc này và cố định nó là bằng băng dính trong hoặc tốt nhất là bằng 1 dải đất sét. Nghe có vẻ hơi "bẩn" nhưng tôi thấy đất sét có tác dụng tốt nhất trong trường hợp này đấy, bạn nặn 1 dải đất sét nhỏ thôi, dài bằng chu vi của kính mắt và dùng để miết vào xung quanh chỗ tiếp xúc của kính mắt với ống nhựa. Như thế sẽ cố định được kính mắt với ống nhựa khá là chắc chắn.

.

+ Cái vật kính của bạn hiện tại là 1 chiếc kính lúp có tay cầm nên bạn hãy tháo cái kính ra khỏi tay cầm của nó, việc này cũng không khó lắm đâu vì bản thân tôi đã tháo 6 cái rồi mà chưa bị vỡ hay nứt cái nào cả :-) (chỉ cần dùng tay thôi cũng đủ để làm rồi)

Chú ý lúc này ta sẽ không mua cái chuyển bậc từ 60 về 42 (ở ngoài hàng ống nước không có cỡ 40 đâu) để đặt kính mắt đâu vì như vậy sẽ rất khó để di chuyển kính mắt để chỉnh nét. Thay vào đó ta sẽ mua cái chuyển bậc từ 60 về 50 làm trung gian và mua thêm khoảng 20cm ống nước cỡ 42mm để chứa kính mắt và có thể di chuyển được trong lòng cái chuyển bậc cỡ 50mm được.

Vì các kính thước trên đều không khớp với nhau nên bạn cần phải trổ tài thủ công 1 chút vậy, hãy dùng giấy và băng dính để cuốn vào xung quanh ống, kính mắt... để cho nó vừa khít với nhau là được.

... Như thế là xong rồi đấy, chỉ sau vài tiếng đồng hồ vất vả bạn đã làm xong chiếc KTV đầu tiên của mình rồi, hãy dựa nó vào 1 điểm tựa vững chắc (ví dụ như bệ cửa sổ), chọn mục tiêu quan sát, di chuyển ống chứa kính mắt cho hình ảnh rõ nết và bắt đầu những quan sát đầu tiên của mình. Tuy rằng qua ống kính bạn sẽ thấy mọi vật bị lộn ngược lại (do đặc tính tạo ảnh của thấu kính hội tụ thôi) nhưng thực sự nó sẽ mang lại cho bạn rất nhiều điều thú vị. Hãy tranh thủ quan sát các mục tiêu trên mặt đất thật nhiều và làm quen dần cách điều khiển KTV của bạn, nó sẽ giúp cho bạn có rất nhiều kinh nghiệm quý báu trước khi chuẩn bị quan sát các thiên thể vào ban đêm - đối tượng chính của chúng ta. Chúc các bạn thành công!

==============

Còn sau đây là tóm tắt lại trình tự các bước ở trên:

Phần 1 - Những thứ cần mua, chuẩn bị

1. Kính vật là kính viễn có độ tụ +1 đi ốp, đường kính 65mm (10.000đ)

2. Kính mắt là kính lúp, đường kính khoảng 40mm (nhỏ hơn thì càng tốt) (8.000đ)

3. 1m ống nhựa đường kính 60mm (8.000đ)

4. Cái chuyển bậc 65-60 (3.000đ)

5. Cái chuyển bậc 60-50 (2.500đ)

6. 20cm ống nhựa đường kính 42mm (2.000đ)

7. 1 cuộn băng dính trong loại nhỏ (500đ)

8. Xin 1 ít đất sét hoặc nếu không có thì phải đi mua vậy, cũng rẻ thôi.

9. Chuẩn bị giấy, kéo, thước dây và 1 cái cưa nhỏ để cưa ống nước

Phần 2 - Lắp ráp KTV

10. Ngắm thử kính vật và kính mắt để xác định khoảng cách giữa 2 kính cho ảnh rõ nét

11. Lắp kính vật vào cái chuyển bậc 65-60, dùng đất sét cố định nó lại

12. Tháo kính mắt ra khỏi tay cầm, dùng giấy và băng dính cố định nó vào ống nhựa 20cm

13. Dùng giấy và băng dính độn vào bên trong cái chuyển bậc 60-50 sao cho ống nhựa 20cm nói trên có thể di chuyển được trong nó (đừng chặt quá cũng như đừng lỏng quá)

14. Vẽ phác sơ đồ cấu tạo của kính ra giấy, ước tính thử chiều dài của thân ống nước (chú ý chiều dài này khoảng 80-90cm vì ta còn phải tính thêm chiều dài của ống nhỏ mang kính mắt nữa)

15. Cưa ống nhựa chính theo chiều dài đã tính toán

16. Lắp tất cả 3 bộ phận ở (11), (13) và (15) lại với nhau. Ngắm thử và điều chỉnh lại (cưa hoặc nối các ống nhựa) nếu cần thiết.

* Thêm một vài kinh nghiệm nhỏ nữa của tôi tới các bạn:

+ Đừng quá mong chờ vào kết quả mà bạn mong đợi, hình ảnh nhìn qua kính sẽ không được đẹp như nhìn bằng mắt thường hoặc qua ống nhóm đâu, lí do là vì các thấu kính chúng ta sử dụng đều là loại rẻ tiền nên chịu rất nhiều sai số. Để khắc phục bạn hãy cố gắng sưu tầm hoặc tìm mua các thấu kính chuyên dụng, ví dụ như tháo kính mắt của ống nhòm hoặc 1 số máy quang học ra để dùng chẳng hạn, nhưng như thế sẽ khá đắt, ví dụ kính mắt cũ tiêu cự 1cm có khử 1 số sai số quang học cơ bản khoảng 40.000đ còn mới khoảng 120.000đ...

+ Tìm một kính vật tốt có khử các sai số quang học còn khó hơn, nhưng nếu may mắn bạn vẫn có thể tìm được chúng từ các máy quang học đã qua sử dụng hoặc đã bị hỏng...

+ Có 1 biện pháp đơn giản để tăng chất lượng hình ảnh khi nhìn qua kính là sử dụng những tấm bìa cáctông để chắn bớt ánh sáng đi qua rìa của kính vật. Bởi vì kính vật ta sử dụng làm bằng nguyên liệu thuỷ tinh chất lượng thấp nên càng ở phía rìa kính thì sai số càng nhiều, bạn hãy cắt 1 số hình tròn đường kính 65mm, ở chính giữa có đục các lỗ đường kính 1cm, 2cm,3cm... và dùng thay đổi nhau để đặt vào trước kính vật, che bớt phần ánh sáng đi qua rìa của kính. Như thế hình ảnh sẽ sắc nét hơn nhiều nhưng lại bị tối đi, vì thế bạn nên có khoảng 4 cái để có thể lựa chọn cái tốt nhất cho mình, tuỳ theo từng đối tượng và thời điểm quan sát.

+ Hãy làm 1 bộ sưu tập các thấu kính, cố gắng đi mua, xin... càng nhiều thấu kính (kính lúp) và các bộ phận quang học càng tốt, có thể có những cái bây giờ bạn chưa biết dùng nó vào việc gì nhưng sau này chắc chắn nó sẽ có ích đấy. Cố gắng tìm cách xác định tiêu cự cho từng cái, càng chính xác càng tốt.

+ Chiếc KTV này của bạn có G khoảng 100/7=13 lần, hơi nhỏ nhưng cũng đủ để tầm nhìn của bạn vươn xa hơn bình thường, còn gì thú vị hơn khi tự tay mình đã giúp mở rộng tầm mắt? Hãy tiếp tục nâng cấp khả năng KTV của bạn, chủ yếu bằng cách sử dụng các kính mắt có tiêu cự ngắn hơn, ví dụ nết bạn kiếm được kính vật có tiêu cự 4cm thì G lúc này sẽ là 25 lần rồi.

+ Khi đi mua ống nhựa, có lẽ người bán hàng sẽ khuyên bạn nên mua các loại ống nhựa cứng, bền và đắt tiền... nhưng hãy nhớ là ống của chúng ta dùng để đựng ánh sáng chứ không phải là đựng nước nên hãy chọn những loại nhựa càng mềm càng tốt, hơn nữa chúng lại có giá rẻ hơn và dễ cưa hơn.

+ Quan sát qua KTV cần 1 yếu tố rất quan trọng nữa là tính ổn định của ống kính, nếu có thể bạn hãy tự làm cho mình 1 cái giá đỡ cho ống kính sao cho khi quan sát không cần phải dùng tay để giữ, như thế sẽ thoải mái hơn rất nhiều. Nếu có điều kiện tôi sẽ trình bày thêm về cách làm giá đỡ trong bài sau.

+ Bên cạnh việc chính là chế tạo KTV, bạn còn có thể dùng các thấu kính, ống nhựa, đất sét còn thừa để làm 1 số dụng cụ quang học đơn giản khác nữa. Như thế sẽ giúp bạn bớt nhàm chán hơn nhiều, khi nào có điều kiện, tôi sẽ giới thiệu với các bạn cách làm kính hiển vi đơn giản, thiết bị phóng đại giúp tự nhìn mắt mình, kính tiềm vọng... hoàn toàn rất dễ làm, thậm chí còn dễ làm hơn cả KTV nói ở trên nữa kia.

+ Những công việc trên bạn hoàn toàn có thể tự làm 1 mình được, nhưng tại sao không rủ thêm vài người bạn của mình tới làm cùng nhỉ, như thế sẽ vui hơn rất nhiều và ai cũng có quyết tâm hơn. Và một điểm quan trọng nữa là bạn bè sẽ giúp đỡ ta rất nhiều trong công việc, bản thân tôi khi mới bắt đầu cũng vậy, cứ tự mày mò một mình rất mệt, sau này cũng được 1 số bạn cùng sở thích giúp đỡ nhiều nên cũng gọi là có 1 chút kiến thức.

+ Bây giờ điều kiện dùng Internet rất dễ dàng, bạn hãy tranh thủ vào các trang web mà tìm đọc các thông tin có liên quan, tốt nhất hãy vào search các từ sau: space exploration spacecraft shuttle NASA ESA Hubble ISS...

hoặc vào 1 số trang như http://www.cnn.com (chọn phần Space), http://www.planetary.org, http://www.marsnews.com v.v..

+ Các phần mềm, từ điển BKTT trợ giúp nghiên cứu TVH trên máy tính cũng có rất nhiều như chương trình SkyGlobe, Orbits 3... với các hình ảnh và mô hình trực quan sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về những thứ bên ngoài Trái đất thân yêu của chúng ta (Có một câu nói của Xiôncốpxki - nhà bác học nổi tiếng về tên lửa đẩy của LX mà tôi rất thích: "Trái Đất là cái nôi nuôi dưỡng con người. Nhưng sẽ đến lúc con người tự mình rời khỏi chiếc nôi nhỏ bé này để bước đi chinh phục vũ trụ!").

*** Và lời cuối cùng tôi muốn nhắn tới các bạn: Chúc các bạn thành công và yêu thích môn Thiên văn học này!

Tôi chưa có nhiều kinh nghiệm lắm trong việc lắp kính thiên văn. Tuy nhiên ở đây xin trao đổi cùng mọi người một chút kinh nghiệm thực tế của tôi trong việc làm một chiếc kính thiên văn đơn giản. Chính xác hơn là mô tả lại cấu tạo và quá trình tôi làm chiếc kính thiên văn cá nhân này.

Cơ sở lí thuyết.

Để làm một chiếc kính thiên văn đơn giản, trước hết bạn cần nắm được nguyên tắc vật lí của việc lắp kính.

1- Độ phóng đại: độ phóng đại của một chiếc kính có giá trị bằng thương số chiều dài tiêu cự của vật kính và thị kính. G= f1/f2.

2- Vị trí tương đối của 2 kính: nguyên tắc cơ bản là phải đặt sao cho tiêu điểm của 2 kính trùng nhau (cái này chỉ là tương đối nhưng cố gắng càng chính xác càng tốt), có nghĩa là bạn sẽ phải có một ống kính có chiều dài bằng tiêu cự của vật kính - do tiêu cự của thị kính khá ngắn và sẽ còn có thêm bộ phận chỉnh khoảng cách của vật kính so với thị kính nên độ dài ống kính chỉ cần đúng bằng độ dài của tiêu cự vật kính. Thứ hai nữa là 2 kính phải đặt đồng trục, tức là trục chính của 2 thấu kính (vật kinh + thị kính) phải trùng nhau. Điều này cũng chỉ là tương đối, bạn nên cố gắng hết sức để 2 trục càng gần nhau càng tốt.

Chuẩn bị vật liệu:

Vật liệu cơ bản nhất tất nhiên là thị kính và vật kính rồi. Tùy vào mục đích sử dụng và các tính toán của riêng bạn về độ sai số của việc điều chỉnh, bạn có thể có các cách chọn thị kính và vật kính khác nhau, ở đây tôi sử dụng 2 vật kính có tiêu cự là 100 và 50cm và các thị kính có tiêu cự trong khoảng 1-3cm.

Như vậy các vật liệu cần chuẩn bị gồm:

1- 2 vật kính tiêu cự 100 và 50 cm, để đơn giản, bạn có thể ra một hiệu kính thuốc nào đó mua 2 mắt kính của kĩnh viên thị. Nói với cửa hàng là muốn mua 2 mắt kính viễn chưa mài đường kính (phi) 65 (mm), một cái số 1 và 1 cái số 2. Số ở đây chính là điốp, tiêu cự của kính có giá trị là f=1/D, tức là kính số 1 sẽ có tiêu cự 100cm và số 2 là 50cm. Giá của mỗi chiếc kính này là 10 nghìn đồng.

2- Thị kính: bạn có thể có nhiều cách mua thị kính, tuy nhiên kinh nghiệm mua thị kính của tôi, tôi đã học được của một anh bạn tôi cùng trong CLB Thiên văn học. Được chỉ dẫn, tôi đã ra chợ trời (Hà Nội) tìm đến mấy hàng bán linh kiện điện tử hỏi và được cho xem một số các thấu kính (có lẽ là thị kính hoặc vật kính của kính hiển vi hay một số dụng cụ quang học cũ tháo ra), tôi đã chọn được một số kính thích hợp. Lưu ý các bạn là chọn các kính này các bạn nên để ý tiêu cự của kính và chất lượng kính. Cách xác định tiêu cự của một thấu kính nhỏ như vậy rất dễ. Bạn có thể ước lượng tương đối chính xác bằng cách đưa thấu kính lên tay bạn hay một vật gì đó, đath sát kính vào và di chuyển dần ra xa. Bạn sẽ thấy hình ảnh to dần và khi nào hình ảnh biến mất trước khi nó bị lộn ngược thì cái điểm mà hình ảnh biến mất đó chính là lúc khoảng cách từ vật bạn quan sát đến mặt kính đúng bằng tiêu cự. Tiếp đó bạn chỉ việc kiểm tra xem kính có bị xước không (không nên lấy các kính đã xước nhé). Giá của mỗi chiếc kính này khoảng 15- 10 nghìn đồng (cũng có cái đắt hơn hay rẻ hơn tùy vào chất lượng của chúng), bạn nhớ chọn mua tiêu cự từ 1-3cm thôi, không nên chọn những kính tiêu cự <1cm vì sẽ khó chỉnh cho nó đồng trục với vật kính và khoảng cách thích hợp lắm.

3- Ống kính, chân kính và các bộ phẩn nối:

Các phần này tôi sử dụng các ống nhựa dẫn nước PVC bán rất nhiều trên thị trường Hà Nội. Để làm ống kính và chân kính cho chiếc kính này, tôi cankhoangr 3m ống nhựa. Để chắc ăn, tôi mua 4m ống nhựa PVC đường kính 60mm (họ bán cả cây 4m), mỗi mét này giá 12 nghìn đồng (loại rẻ hơn - 6000 rất dễ vỡ và bị uốn cong do quá mỏng nên sẽ làm độ chính xác bị sai lệch, bạn cũng không nên tham mua ống loại đắt quá, nó có thể sẽ nặng, rất khó sử dụng)

Ngoài ra tôi chuân bị thêm các bộ phận sau (cũng thuộc hệ thống ống PVC):

- 2 cái chuyển bậc 76-60 (mm)

- 2 ống nối chữ T (có 3 đầu nối) đường kính 60mm

- 3 ống nối vuông góc và một ống nối thẳng 60

- Mấy cái chuyển bậc 60 - 48 hay 60-42 tùy theo số lượng thị kính

- Khoảng 40cm ống nhựa đườg kính tuy' theo thi kinh' da~ mua.

- (các chuyển bậc ở trên và ống nhựa loại nhỏ bạn có thể mua linh động tùy theo các thikính bạn có)

Toàn bộ số ống nước này tôi mưa hết 70 nghìn đồng.

4- Các dụng cụ khác: Để thực hiện việc làm kính này bạn cần có thêm một số dụng cụ khác để thực hiện:

- 1 cái thước dây

- băng dính (đừng mua lọai 500đ/cuộn nhé, không ăn thua đâu)

- cưa sắt (bạn có thể mua ngay tại cửa hàng ống nước)

- Đất sét (để gắn các kính vào ống nước, dùng keo hay băng dính rất khó), bạn có thể vào cửa hàng dụng cụ học sinh và mua một hộp đất nặn với giá 4000đ.

- bút dạ để đánh dấu các đoạn ống nước khi sử dụng.

Như vậy là bạn đã có đầy đủ các dụng cụ và vật liệu cần thiết để làm một chiếc kính thiên văn đơn giản cho riêng mình rồi đấy. Khi thực hiện việc mua vật liệu này, tôi cũng mất đến 1 buổi để mua được đầy đủ, do đó bạn cũng nên kiên nhẫn một chút nhé.

Bây giờ xin được nói qua một chút về các bước lắp một chiếc kính đơn giản với các vật liệu như trên theo kinh nghiệm của tôi, rất mong được trao đổi với tất cả những ai quan tâm và nhận được sự góp ý của tất cả các bạn.

Các bước lắp ráp chiếc kính thiên văn.

(do chưa có điều kiện nên hình ảnh chi tiết về các bộ phận của chiếc kính tôi chưa đưa lên đây được, sơ đồ lắp ráp thì tôi sẽ tranh thủ vẽ và trao đổi cùng các bạn trong vài ngày tới)

1- Lắp vật kính:

bạn hãy lắp 2 vật kính nói trên vào 2 cái chuyển bậc 76-60 đã mua được. Cách tốt nhất là dùng đất nặn ở trên để gắn chạt chúng vào 2 cái chuyển bậc này. Bạn lưu ý nhớ đặt 2 cái mắt kính viễn vào 2 cái chuyển bậc sao cho nó thật vuông góc với trục của cái chuyển bậc (tức chính là trục của ống kính sau này). Việc này bạn buộc phải dùng khả năng quan sát và ước lượng của mình thôi. sau khi chỉnh cho nó vuông góc và nằm gòn trong cái chuyển bậc. sau đó lấy đất nặn (ít thôi), nắn qua cho dẻo rồi chát sát vào rìa kính, chỗ nối với chuyển bậc, sao cho vừa đủ giữ chặt nhưng không dây ra làm mất nhiều diện tích của kính (một chút ở rìa thôi)

Như vậy là bạn đã có 2 cái vật kính tương ứng với 2 ống kính 100 và 50 cm.

2- Ống kính:

Bạn cần làm ống kính sao cho vừa gọn vừa thích hợp cho cả 2 vật kính nói trên. Ống kính sẽ sử dụng ống nhưạ đường kínmh 60 đã mua. Để làm được điều này, tôi dùng cưa sắt cưa ống nhựa 60 đã mua thành 2 đoạn, một đoạn dài 42cm và một đoạn 45cm.

Đoạn 42 cm tôi dùng làm phần trước của ống kính với vật kính 100cm và chính là toàn bộ ống kính với vật kính 50cm. (tôi chỉ lấy 42cm vì còn chiểu dài của cái chuyển bậc). Khi lắp kính có vật kính 100cm thì 2 ống này tôi nói với nhau bằng một cái ống nối chữ T phi60.

3- thị kính: các thị kinh bạn mua được theo cách trên của tôi đều có đường kính nhỏ hơn 40mm. Bạn có thể tùy vào đường kính các thị kính mua được để mua các đoạn ngắn ống nhựa tương ứng. Lắp thị kính của bạn vào đầu ống nhựa nhỏ tương ứng đó. Ví dụ như tôi có một một thị kính tiêu cự 1,5cm và đường kính là khoảng 3cm, tôi chọn mua loại ống nhựa có đường kính chừng 3cm để lắp vừa thị kính này (nhớ là phải vuông góc với trục ống), đoạn ống nhựa gắn với thị kính này dài khoảng 10 cm để có thể chỉng được. Tiếp đó đo cái ống lắp thị kính này với cái chuyển bậc 60-48 xem nó thừa ra bao nhiêu. Nếu thị kính nhỏ --> ống thị kính qú nhỏ so với cái chuyển bậc 60-48 thì bạn nên mua thêm một cái chuyển bậc từ cỡ lớn hơn cỡ đó (cỡ của cái ông thị kính) đến cỡ 48. Sau đó bạn có thể dán thêm giấy vào cái ống giữ thị kính sao cho khi đặt nó vào cái chuyển bậc nối với ống kính thì nó không bị lỏng quá mà vẫn có thể di chuyển trong đó được.

4- Bây giờ bạn có thể lắp cái chuyển bậc 60-48 vào ống kính phi60 đã có ở trên, lắp vật kính do bạn chọn vào đầu kia ống kính (nếu vật kính 100cm thì nối 2 đoạn ống lại, nếu 50 cm thì chỉ cần đoạn 42cm). Tiếp đó lắp ống thị kính như trên vào cái chuyển bậc 60-48 là bạn sẽ có một cái kính thiên văn khúc xạ đơn giản nhất rồi đấy. Bạn có thể ngắm thử để chỉnh khoảng cách giữa thị kính và vật kính (nhờ cái đoạn ống giữ thị kính có thể di chuyển được) để tiện quan sát, nếu thấy không ổn bạn cũng có thể làm lại để ống kính dài thêm hay ngắn đi 2-5cm cho tiện sử dụng.

Khi dùng, bạn có thể tùy theo đối tương và điều kiện quan sát để thay các vật kính và thị kính tương ứng. Tôi có 2 vật kính như đã mô ta và 4 thị kính có tiêu cự từ 1-4cm. Như vậy tôi có 8 cách lực chọn kính cho mình đấy.

Lưu ý các bạn là đừng tham mà mua cái vật kính 200cm nhé, cái ống nhữa PVC dài những 2m khi hướng lên cao sẽ bị trọng lực làm nó bị uốn cong dôi chút và cũng rất khó chỉnh hướng nữa đấy.

5- Chân kính:

Một cái ống PVC 1m có vẻ không nặng nhưng nếu bạn đưa nó lên cao để ngắm thì không được nổi 10 phút đâu. Do đó bạn nên có một chân kính.

Tôi đã được tham khảo nhiều kiểu chân kính của mấy anh bạn trong CLB Thiên văn học, đấy có thể là chân kính của camera (cái này tôi e là hơi đắt) hay đổ xi mặng vào cái xô nhựa (nặng lắm) nên tôi quyết định dùng kiểu khác, kiểu này cũng do tôi tham khảo một phần của một anh bạn trong CLB. Đó là dùng trực tiếp các ống nhựa PVC.

Nếu là vật kính 50cm, tức là ống kỉnh chỉ có ngắn nhu thế thì có lẽ không cần chân kính vì vnó rất nhẹ và gọn.

Còn nếu là vật kính 100cm thì ở trên tôi đã có một ống nối chữ T nối 2 nửa của ống kính rồi. Ống này có 3 đầu để lắp ống nước vào. 2 đầu thẳng nhau đã để lắp ống kính. Đầu thứ 3, tôi cưa một đoạn ống PVC phi60 dài khoảng 15cm rồi lắp vào đó. Đầu kia của đoạn ống 15cm này tôi lắp với cái ống nối 60 vuông góc để nối với chân kính. Như vậy chiếc kính của tôi có thể chỉnh được độ nghiêng so với mặt đất (nhờ cái ống chữ T nằm song song với mặt đất) và hướng nhìn (nhờ cái ống vuông góc - tôi sẽ đưa hình ảnh cụ thể để các bạn quan sát sau)

Vậy là ống kính của tôi đã được lắp với một hệ thống nối trực tiếp với chân kính. Chân kính sẽ được nối vào đầu còn lại của cái ống nối vuông góc đã nối vào ống kính.

Bạn nên có một cái chân kính cao chừng 1,5m để khi cúi xuống một chút hay ngồi xuống là nhìn được vào kính. Để đỡ cồng kềnh, tôi đã cưa ra 2 đoạn ống 60, mỗi đoạn dài 75cm, 2 đoạn này nối với nhau bằng cái ống nối thẳng 60 để khi mang đi đâu có thể tháo ra được.

Như vậy, cái chân kính của bạn cao 1,5m va' đã có đầu trên nối vào cái ống nối vuông góc, đầu dưới của chân kính bạn có thể làm theo cách của tôi như sau:

- Nối đầu dưới vào một đầu của một ống nối chữ T (đầu vuông góc với 2 đầu còn lại)

- cưa ra 4 đoạn ống phi60, mỗi đoạn dài chừng 25-30cm, lấy 2 đoạn nối vào 2 đầu thẳng nhau của cái ống chữ T vừa nối vào chân kính. 2 đầu còn lại của 2 đoạn này nối vào 2 ống nối 60 vuông góc và đầu kia của 2 cái ống nối vuông góc thì lắp nốt 2 đoạn 25-30cm vừa cưa vào. Tức là bạn sẽ có một cái "bàn chân" rất vững hình chữ Z để đỡ chân kính.

Lắp "bàn chân" vào chân, lắp chân vào cái ống nối vuông góc nối với ống kính và vật kính, thị kính lắp đầy đủ, ngắm thưvà chỉnh một chút, bạn sẽ có thể dùng chiếc kính vừa tự làm quan sát các thiên thể như Mặt Trăng và một số hành tinh rồi đấy.

Với chiếc kính tự làm có độ phóng đại từ 20x - 100x, bạn có thể nhìn khá rõ các miệng núi và các biển của Mặt Trăng, nhìn sao Thổ, sao Mộc, sao Hỏa rõ hơn (còn có thấy các vệ tinh của sao Mộc hay vành đai của sao Thổ hay không thì tùy vào chất lượng kính àv khả năng lắp vf điều chỉnh của bạn nữa

Chúc các bạn may mắn