Ten dwuczęściowy post jest o kobiecie znanej jako Neferneferuaton, która zapisywała swoje imię w kartuszu faraona oraz używała imienia tronowego Ancheperure (albo w formie żeńskiej: Ancheteperure).

Kobieta-faraon 👸🏽𓅃

Nie wiemy, kim była ani jak doszła do władzy: czy jako koregentka 🤴🏽👑👸🏽, czy następczyni Echnatona 🤴🏽➡👸🏽, a może po prostu uzurpatorka w opozycji do Smenchkare lub Tutanchamona  ⚔.

Dawniej Neferneferuaton była utożsamiana ze Smenchkare, gdyż nosili to samo imię tronowe, a ponieważ za Smenchkare uważano ciało z KV 55... No sami już wiecie po poprzednich postach.

Jednak z czasem zauważono epitet przy imieniu Neferneferuaton, brzmiący "trudząca się dla męża" oraz że jej tronowe imię "Ancheperure" było czasem zapisywane w żeńskiej formie (Ancheteperure). Ancheperure Smenchkare jak dotąd znaleziono tylko w męskiej formie 

(Poza tym - choć zdarzały się w Egipcie imiona unisex, jak Ahmose/Amhes - nie znamy mężczyzny o imieniu Neferneferuaton, nosiły je za to co najmniej dwie kobiety w rodzinie królewskiej.)

Zatem Neferneferuaton musiała być kobietą, choć niekoniecznie tą samą osobą co Ancheperure Smenchkare.

Graffito z grobu w Tebach (mieście będącym centrum kultu Amona i stolicą przed rządami Echnatona) dostojnika Pauaha opisuje modlitwę właściciela kierowaną do Amona, a nie do Atona.

Co więcej, mężczyzna informuje, że jest to 3 rok i 4 miesiąc panowania Ancheperure Neferneferuaton "Syna Re", "umiłowanego Echnatona" (męskie końcówki nie są nicyzm niespodziewanym - Hatszepsut była znana z nazywania siebie zarówno Córką jak i Synem Re. Wspomina też o znajdującym się w Tebach "Pałacu Ancheperure".

Informacja ta sugeruje, że - kimkolwiek była - kobieta-faraon odgrodziła się od rewolucji Echnatona i przynajmniej częściowo przywróciła dawną religię, być może nawet przeniosła część dworu królewskiego z powrotem do Teb.

Reforma Echnatona miała pewne zalety - umniejszała władzę kapłanów, skupiając ją w ręku króla. Gdyby faraon był bardziej ogarnięty, być może wyszłaby nawet na dobre, a kraj nie pogrążyłby się w takim kryzysie gospodarczym i dyplomatycznym...

Wydaje się, że Neferneferuaton próbowała połączyć zmiany poprzednika z tradycyjnymi wierzeniami.

Niestety, jej rządy szybko się zakończyły - nie ma dowodów, panowała dłużej niż 3 lata. Nie wiemy nawet ile z tego władała samodzielnie, a ile (jeśli) współrządziła z Echnatonem.

Tutanchamon po objęciu tronu całkowicie powrócił do Teb, kładąc ostateczny kres rewolucji faraona-heretyka i kompromisowym dążeniom poprzedniczki.

Nie mamy żadnej pewnej podobizny królowej, aczkolwiek przypuszcza się, że posążki faraona o kobiecej figurze znalezione w grobie Tutanchamona mogą przedstawiać właśnie Neferneferuaton (patrz post: Skarby Neferneferuaton).

Przypuszcza się też, że słynna maska króla-chłopca została wykonana dla tej władczyni, choć panują spory czy sama twarz jest twarzą królowej, czy też jest to wizerunek Tutanchamona dorobiony do istniejącej maski

Więc wiemy, że Nefereneferuaton była najpierw żoną jakiegoś króla - w tym przypadku może chodzić o Echnatona lub Smenchkare - a potem rządziła samodzielnie 2-3 lata. W nastęnym poście przyjrzyjmy się, kim mogła być.

Zdjęcie: Stela z berlińskiego muzeum w Neues, ukazująca Echnatona i tajemniczą osobę identyfikowaną jako Nefretete (w roli królowej małżonki) lub Smenchkare/Neferneferuaton (w roli współwładcy/współwładczyni). 

Źródła:

Joyce Tyldesley, Klątwa Tutanchamona. Niedokończona historia egipskiego władcy

Chris Naunton, Searching for the Lost Tombs of Egypt

Kara Cooney, When Women Ruled the World. Six Queens of Egypt

Inne źródła

Wykład Chrisa na temat współwładców Echnatona (After Akhenaten: Nefertito, Smenkhkare and where they all buried?) możecie zobaczyć na jego kanale na YouTube.