Na samym początku dygresja: tak naprawdę Kleopatra VII 👩🏻‍🦰 nie była ostatnim faraonem. Przeżył ją jej syn Cezarion, również noszący ten tytuł, a poza tym po ich śmierci cesarze rzymscy również przyjmowali tytulaturę Panów Obu Krajów. 

Jednak Kleopatra była ostatnim faraonem rezydującym na stałe w Egipcie, który sprawował faktyczne rządy, jako iż jej syn był królem tylko tytularnie. Przeszła więc do historii jako ta, która zakończyła ród faraonów.

Z całą pewnością była ostatnią kobietą-faraonem (choć nie ostatnią kobietą rządzącą Egiptem).

Ale jak właściwie umarła?

Wersja oficjalna 

Kiedy rzymskie wojska Oktawiana Augusta wkroczyły do Aleksandrii latem 30 roku p. n. e., dowodzący obroną miasta Marek Antoniusz przebił się mieczem 🧑🏼🗡 (ponoć po usłyszeniu fałszywej wieści o śmierci Kleopatry). Ciężko ranny, został zaniesiony do królowej, która zabarykadowała się w międzyczasie w budynku mauzoleum, które dla siebie wznosiła.

Antoniusz umarł na rękach żony, a niedługo potem Rzymianie zdołali wedrzeć się do środka i wziąć do niewoli zarówno ją jak i ich troje dzieci. 

17-letniego Cezariona wziąć do niewoli nie mogli, bo zdążył opuścić Aleksandrię, ale przebywający w mieście najstarszy syn Antoniusza i pasierb Kleopatry, Marek Antyllus, został zamordowany.

Oktawian złożył Kleopatrze wizytę, podczas której traktował ją ponoć z ogromną kurtuazją. Nie wyjawił, czy planuje zaanektować Egipt, natomiast oznajmił władczyni, że zabierze ją do Rzymu, gdzie będzie ozdobą w triumfalnym pochodzie upamiętniającym jego wygraną.

Podobno kilkakrotnie zlecał, by dobrze jej pilnować, tak aby włos jej z głowy nie spadł.

Kleopatra zajęła się pogrzebem męża (Plutarch twierdzi, że go skremowała 🔥⚱️), po czym usiłowała wynegocjować od Oktawiana niezależność Egiptu. Zarówno wtedy, jak i wcześniej, oferowała zrezygnować z korony na rzecz swoich dzieci.

Próbowała rzekomo flirtować z Oktawianem i mu się przypochlebiać, posłała nawet jego żonie swoją biżuterię (pełen desperacji tupet, zważywszy, że ona i Antoniusz wykpiwali wcześniej pośpieszny oraz skandaliczny ślub Oktawiana i Liwii 👱🏻‍♂️👰🏻‍♀️ gdy ta była rozwódką w widocznej ciąży 🤰🏻, a także ich późniejszy brak dziedzica, gdy Liwia poroniła kolejne dziecko).

Jeśli Liwia w ogóle dostała te kosztowności, nie zdążyła nic zdziałać.

W Aleksandrii Oktawian zapowiedział egipskiej królowej rychły wyjazd do Rzymu. Zabranie z Egiptu równało się dla Kleopatry wielkiemu upokorzeniu.

10 sierpnia przebywający w pałacu aleksandryjskim leżącym obok mauzoleum Oktawian, otrzymał list od Kleopatry, w którym władczyni poprosiła go, by pochował ją obok Antoniusza.

Przyszły cesarz od razu pojął, że wiadomość była pożegnalna. Natychmiast udał się do komnaty Kleopatry w jej mauzoleum, gdzie zastał ją martwą na złotym łożu. Nie żyła też jej służąca Iras, zaś druga - Charmion - umierała.

Nikt nie wie, co się wydarzyło. Nie istnieje żaden bezpośredni opis wydarzeń. Najstarsze rzymskie relacje o śmierci Kleopatry pojawiają się dopiero sto lat po jej śmierci.

Są różne wzmianki i teorie - niektórzy utrzymują, że Kleopatra wypiła truciznę, którą ukryła w trzonku swojego grzebienia lub użyła zatrutej igły bądź maści.

Bardziej popularna i propagowana w filmach jest opowieść, iż przemyciła do komnaty w koszu fig węża (kobrę egipską?), a potem zarówno ona jak i jej damy pozwoliły ukąsić się zwierzęciu.

Plutarch przytacza ostatnią wersję, jednak przyznaje, że "prawdy tu nikt nie zna".

Według tych opisów Charmion umarła szybko - jeśli Kleopatra zażyła tę samą toksynę, jej śmierć wyglądała podobnie, a zatem należy wykluczyć śmierć od ukąszenia węża, która przebiegłaby inaczej (oględnie mówiąc byłoby o wiele więcej drgawek, gorączki i krzyków bólu...)

Przede wszystkim jednak:

Wąż wstrzykuje różne dawki jadu, nie zawsze śmiertelne. Byłoby naprawdę osobliwe, gdyby jeden osobnik ukąsił śmiertelnie trzy kobiety w ciągu kilku minut. Z kolei przemycenie większej ilości niepostrzeżenie mogłoby być trudne. No i gdzie te wszystkie węże się podziały? Straż nie znalazła potem żadnych...

Zatem jeżeli Kleopatra i jej służące odebrały sobie życie, najprawdopodobniej użyły środka szybszego i bardziej pewnego niż jad dzikiego zwierzęcia. Sugeruje się, że mógł być to wywar z szaleju (cykuta) lub tojadu albo opium, gdyż te substancje były wówczas popularne w takich kwestiach...

Oktawian zauważył ponoć dwie nieduże ranki na ramieniu Kleopatry i posłał po szamana, który umiał wysysać jad węża, jednak uzdrowiciel nic nie wskórał. Ostatnia kobieta-faraon odeszła. Miała 39 lat.

Jeśli nie od zębów kobry, ranki mogły pochodzić od zatrutej igły. Jednak czy królowa naprawdę popełniła samobójstwo?

Oktawian był podobno niepocieszony, że nie będzie mógł jej obwozić po Rzymie w triumfalnym pochodzie. Musiał zadowolić się jej bliźniaczymi dziećmi - księciem Aleksandrem i księżniczką Selene 🧒🏼👧🏼 - oraz wizerunkiem złotej kobry 𓆗 symbolizującej władzę nad Egiptem (i może stąd ta legenda o kobrze...).

Jednak czy - chociaż twierdził inaczej - śmierć Kleopatry nie była rzymskiemu politykowi podejrzanie na rękę...?

Zdjęcie: Pompeio Batoni, Śmierć Marka Antoniusza

Źródła:

Stacy Schiff, Kleopatra. Biografia

Joyce Tyldesley, Cleopatra. Last Queen of Egypt