Kto z nas nie korzysta w obecnych czasach z internetu? Założę się, że taka osoba nie istnieje. Internet daje nam wiele korzyści - dzięki niemu mamy nieograniczony dostęp do informacji, możemy się komunikować z ludźmi z całego świata itd. Warto jednak pamiętać, że wszystko ma swoje zalety i wady, a jednym z najpoważniejszych zarzutów wobec internetu jest łatwość uzależnienia od niego.
Do niedawna toczył się jeszcze spór, czy uzależnienie od internetu można wyodrębnić w ramach samodzielnej jednostki chorobowej. Część lekarzy i naukowców widzi je bowiem jako konsekwencję wcześniejszych zaburzeń, np. depresyjnych bądź lękowych, pozostali traktują internet jedynie jako czynnik prowadzący do innych schorzeń. Jedna z pionierek badań uzależnienia od internetu i uznany autorytet w tej dziedzinie, psycholog Kimberly Young z University of Pittsburgh w USA, podkreślała jego podobieństwa do patologicznego hazardu. Grupa ekspertów American Society for Addiction Medicine od dawna przekonuje natomiast, że uzależnienie od internetu nie jest jedynie zaburzeniem zachowań i kwestią złych nawyków. Według nich stanowi poważną chorobę mającą swoje źródła w nieprawidłowej pracy kory czołowej mózgu, wymagającą specjalistycznego leczenia. Jednak niezależnie od nazewnictwa mechanizmów działania nadużywania internetu jest to bardzo poważny problem współczesnym świecie.
Otóż, uzależnienie od internetu to zespół zależności mających swoje źródła w nadużywaniu dostępu do sieci, które skutkują negatywnym wpływem na wiele sfer naszego życia - od psychicznej do ekonomicznej. Wielogodzinne, niekontrolowane korzystanie z internetu wywołuje dystres, a więc szereg nieprzyjemnych uczuć takich jak ból, lęk i cierpienie, które mogą z kolei prowadzić do znacznego pogorszenia jakości życia.
Do objawów "siecioholizmu" należą przede wszystkim: wzrost aktywności i zaangażowania związane z poszukiwaniem środka uzależniającego, następujący z czasem spadek wrażliwości (tolerancji) na bodźce przyjemności, osłabienie woli, natrętne myśli, a w skrajnych przypadkach samookłamywanie się oraz fizyczne wyniszczenie. Naukowcy zauważyli także, że osoby uzależnione spędzają przy komputerze - poza obowiązkami zawodowymi - średnio 35 godzin tygodniowo.
Charakterystyczny dla osób uzależnionych jest tzw. „głód internetu" - dostęp do sieci staje się środkiem pozwalającym uniknąć nieprzyjemnych emocji. Pojawia się dyskomfort psychiczny związany z brakiem możliwości dostępu do sieci. Życie i aktywności osoby uzależnionej koncentrują się wokół komputera. Wszystko podporządkowane jest sesjom internetowym, co skutkuje trudnościami w wykonywaniu codziennych obowiązków. Na atrakcyjności tracą inne formy spędzania czasu, zaspokojenie potrzeby korzystania z sieci staje się priorytetem w życiu uzależnionej osoby. Taka osoba nie ogranicza swoich kontaktów z internetem mimo zauważalnych negatywnych konsekwencji, takich jak pogorszenie relacji z bliskimi, trudności w nauce czy kłopoty ze zdrowiem.
Ponadto skutkami uzależnienia od internetu są: większa podatność na depresję, trudności w wywiązywaniu się ze stałych obowiązków lub ich nierzetelne wykonywanie, poczucie winy, niepokój, uczucie euforii podczas korzystania z komputera, kłopoty z ustalaniem właściwych priorytetów w życiu, problemy z dotrzymywaniem zobowiązań, wrażenie wyobcowania, zaburzenia poczucia czasu, nadwrażliwość na krytykę, unikanie pracy oraz innych obowiązków, podniecenie, wahania nastroju, uczucie lęku i osamotnienia, znudzenie rutynowymi zadaniami, odkładanie zadań czy obowiązków na później, zaburzenia tożsamości, rozpad relacji interpersonalnych oraz umocnienie postaw egocentrycznych, utrata zainteresowania wszelkimi formami aktywności społecznej, zawężenie zainteresowań i możliwości intelektualnych, a także zmiana języka (slang).
Wśród fizycznych skutków uzależnienia od internetu mogą wystąpić: ból pleców, głowy czy szyi, zespół cieśni nadgarstka, bezsenność, suche oczy i inne problemy ze wzrokiem, zwiększenie lub utrata wagi spowodowane złym odżywianiem, a także zmniejszenie potrzeb seksualnych.
„Siecioholizm" dotyka często osoby samotne, bezrobotne i zmuszone do pozostawania w domu. Z obserwacji przypadków wynika też, że uzależnieni nierzadko wychowują się w rodzinach dysfunkcyjnych, w których występują konflikty między ich członkami. W przytłaczającej większości do tych grup należą osoby poniżej 34. roku życia, głównie mieszkańcy miast. W uzależnienie od internetu częściej popadają młodzi mężczyźni, mniejszą grupę stanowią kobiety, które przekroczyły 30. rok życia. Badacze wskazują także, że podatne na to uzależnienie są osoby ze zbyt małym stężeniem w mózgu neuroprzekaźników odpowiedzialnych za regulację nastroju - serotoniny oraz dopaminy, której wydzielanie ma wpływ na motywację. Zaburzenia mogą wiązać się też ze zbyt małą lub zbyt dużą aktywnością części mózgu nazywaną układem nagrody. Poza tym często występują one równolegle do innych czynników, takich jak depresja, ADHD, zaburzenia poznawcze, bezsenność czy stres. Na rozwój uzależnienia mają też wpływ prawdopodobnie czynniki emocjonalne i społeczne. W opinii wielu psychiatrów uzależnienie od sieci dotyka często osoby nieśmiałe, z małym poczuciem własnej wartości oraz mające trudności w kontaktach społecznych. Internetowe relacje stają się dla takich jednostek substytutem więzi rodzinnych lub przyjaźni.
Szczególnie podatnymi na uzależnienie od internetu grupami są dzieci oraz młodzież. O ile inne używki są w młodym wieku poza zasięgiem lub dostęp do nich jest mocno utrudniony, to komputer i internet są w zasadzie powszechnie dostępne. Dodatkowe ryzyko wiąże się z tym, że najmłodsi nie są emocjonalnie gotowi na niektóre treści, a także nie potrafią odróżniać dobra od zła, co może przyczynić się do pogłębienia mechanizmów uzależnienia. Nastolatkowie są z kolei bardziej podatni na uzależnienie ze względu na występujące w tym wieku kryzysy tożsamości czy wahania nastroju.
Leczenie osób uzależnionych od internetu jest trudne, ponieważ brakuje państwowych placówek specjalizujących się w pomocy takim osobom, a istniejące ośrodki leczenia uzależnień koncentrują się na alkoholikach i narkomanach. Dodatkowych trudności przysparza fakt, że „siecioholicy" potrafią spędzać w internecie kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt godzin dziennie. W efekcie są zbyt zabsorbowani swoim nałogiem, by dostrzec problemy ze zdrowiem, a ponadto często odwykli od kontaktów z ludźmi, a więc także z lekarzami. Najważniejszym orężem w walce z internetowym uzależnieniem jest psychoterapia, a w jej ramach za najskuteczniejszy uznaje się nurt poznawczo-behawioralny. Proces leczenia opiera się na zmianie nawyków budowanych podczas niekontrolowanego korzystania z internetu, co ma stopniowo przywrócić w życiu pacjenta miejsce na inne, niewirtualne rozrywki, aktywności i relacje.
Na koniec pragnę przywołać statystyki, według których dziś z internetu korzystają ponad 4 miliardy ludzi na całym świecie. Analizy przeprowadzane w Europie w latach 2009-2010 wśród grupy blisko 12 tysięcy nastolatków z 11 krajów pokazały, że zaburzenia związane z korzystaniem z sieci dotyczą ok. 4,4% z nich.
Reasumując, uzależnienie od Internetu to bardzo poważny problem, który niestety wiele osób lekceważy. Osoby uzależnione wymagają profesjonalnego leczenia, dlatego powinniśmy wykazywać szczególną uwagę na to, ile my lub nasi bliscy spędzamy czasu w sieci.