Chương1:Chươngmởđầu

1.1.Bảnchấtkinhtếcủathươngmại

1.1.2.Bảnchấtkinhtếcủathương mại

1.1.2.1.MộtsốcáchtiếpcậnkhinghiêncứubảnchấtkinhtếcủaThươngmại

NghiêncứubảnchấtkinhtếcủaThươngmạichúngtacónhiềucáchtiếpcậnkhácnhau.Tronggiáo trìnhnàychúngtôisẽđềcập tới3cáchtiếpcậncơbảnnhất:

a.Thươngmại-hoạtđộngkinhtế.

Nếunhìndướigócđộmộthoạtđộngkinh tếthìthươngmạilàmộttrongnhữnghoạt

độngkinhtếcơbảnvàrấtphổbiếntrongnềnkinhtế thịtrường.

Mọihoạtđộngthươngmạiđềubắtđầubằnghànhvimuahàngvàkếtthúcbằnghoạtđộngbán.Mụcđíchcủahoạtđộngthươngmạilànhằmtìmkiếmlợinhuận.Cóthểtómtắthoạtđộngthươngmạibằngcôngthứcsau:T-H-T'.

Đốitượngcủacáchoạtđộngthươngmạilàcáchànghóavádịchvụ.Chủthểcủahoạtđộngthưongmạigồmnhữngngườibán(ngườisảnxuấthànghóa,ngườicungứngdịchvụ,thươnggia)vànhữngngườimua(ngườisảnxuất,thươnggia,nhữngngườitiêu dùng).Tuynhiênthamgiavàohoạtđộng  thươngmạicòncómộtsốngườikhácnhư:ngườimôigiới,ngườiđạilýthươngmại...Hoạtđộngthươngmạixảyratrongkhâulưuthông,trênthịtrườngvớinhữngđiềukiệnkinhtế,xãhôi,luậtpháp,chínhtri,vàmôitrường vậtchấtcụthể.

Tronghànhvimua,ngườitachuyểnđổihìnhtháigiátrịcủahànghóatừhìnhtháitiềntệsang  hình  tháihiệnvậtvàcùngvớiquátrìnhnàylàsựchuyểnđổivềsởhữu,ngườimuađổiquyềnsởhữutiềntệđểcóđượcquyềnsởhữuhànghóa.Nhờvậymàcóđượcquyềnsửdụngsảnphẩmchoviệcthỏamãnnhucầu.Tronghànhvibánhàng,quátrìnhdiễnrahoàntoànngượclại.

Hoạtđộngthươngmạilàmộtquátrìnhbaogồmcáchoạtđộngcơbảnlàmuavàbán.Ngoàicáchoạtđộngcơbảncòncócáchoạtđộnghỗtrợchocáchoạtđộngmuabán, ngườitagọichungcáchoạtđộng nàylàdịchvụ thươngmại.

Dịchvụthươngmạigồmtấtcảnhữnghoạtđộngthươngmạingoàihoạtđộngthươngmạicơbản(hoạtđộng  muavàbán),chúngphátsinhgắnvớimuabán,hỗtrợcho muabánđượcthựchiện nhanhchóngvàcóhiệuquả.

Hoạtđộngthươngmạiđượctiếnhànhtheonguyêntắctựnguyện,tựthỏathuậnvàcùngcólợi.Vìthếquátrìnhmuabánvừalàquátrìnhcạnhtranhvừalàquátrìnhhợptác

giữangườibánvàngườimua.

Thôngquacáchoạtđộngthươngmại,ngườibánđạtđượcgiátrịnhằm  mụcđíchlợinhuận,ngườimuacóđượcgiátrịsửdụngđểthỏamãncácnhucầutiêudùngkhácnhau.Chínhnhờhoạtđộngthươngmạimàsảnxuấtvàtiêudùngnốiliềnvớinhautrongđiềukiện củakinhtếhànghóa.

b. Thương mại - khâu trao đổi (lưu thông) của quá trình tái sản xuất xã hội

Táisảnxuấtxãhộigồm4khâucơbản:Sảnxuất,phânphối,traođổivàtiêudùng.Bốnkhâunàycóquanhệmậtthiếtvàtácđộngqualạivớinhautrongđómốiquanhệgiữasảnxuấtvàtiêudùnglàmốiquanhệcơbảnnhất.

Làhìnhtháipháttriểncủatraođổivàlưuthônghànghóa,thươngmạiđượccoilàmộtkhâucơbảncủatáisảnxuất.Thươngmạichínhlàkhâutraođổinằmtrunggiangiữa sảnxuấtvàtiêudùng.Trongđiềukiệnxãhộihóasảnxuấtvàlưuthônghànghóangàymộtpháttriển,hànghóađượctạoratrongkhâusảnxuất,sauđóđượcchuyểnsangkhâulưuthôngquacácgiaiđoạnkhácnhaucủakhâulưu thông:Mua--->Vậnchuyển--->Dựtrữ--->Bán.Kếtthúckhâulưuthông,hànghóasẽđượcchuyểnsanglĩnhvựctiêu dùng.

Trongđiềukiện  kinhtếhànghóa,đạibộphậncácsảnphẩmvàdịchvụđượcsảnxuấtrađềuphảitrảiquakhâulưuthông,thôngquahoạtđộngmuabánbằngtiềnmớicóthểchuyểnsanglĩnhvựctiêudùngđểthỏamãnnhucầukhácnhaucủaxãhội.Vìthếkhâulưuthôngrấtquantrọng.Nólàcầunốigiữasảnxuấtvàtiêudùng.Nềnkinhtếhànghóagiốngnhưmộtcơthểsống.Trongđó,lưuthônghànghóa, thươngmạiđượcxemnhư hệtuầnhoàn.Thươngmạipháttriển,lưuthônghànghóathôngsuốtlàbiểuhiệncủanềnkinh tếlànhmạnh,thịnhvượng.

c.Thươngmại-  ngành kinhtế

Nếunhìndướigiácđộphâncônglaođộngxãhộithìthươngmạiđượccoilàmộtngànhkinhtếđộclậpcủanềnkinhtế.Ngànhthươngmạichuyênđảmnhậnchứcnăngtổchứclưuthônghànghóavàcungứngcácdịchvụchoxãhộithôngquaviệcthựchiệnmuabánnhằmsinhlợi.

1.1.2.2.Bảnchấtkinhtế củaThươngmại

NghiêncứuThươngmạidướicácgócđộcơbản:Hoạtđộngkinhtế,khâucủaquátrìnhtáisảnxuấtxãhộicũngnhưgócđộngànhkinhtếcủanềnkinhtếquốcdân,chúngtađềunhậnthấyđặctrưngchungnhấtcủaThươngmạilàbuônbán,traođổihànghóavàcung ứngdịchvụgắnvớitiềntệvànhằm mụcđíchlợinhuận.

Từđócóthểrútrabản chấtkinhtếchungcủaThươngmạilà:

Thươngmạilàtổnghợpcáchiệntượng,cáchoạtđộngvàcácquanhệkinhtếgắnvàphátsinhcùngvớitraođổihànghóa vàcungứng  dịch vụ  nhằmimụcđíchlợinhuận.

Thươngmại,tiếngAnhlà“Commerce”,ngoàiracòncóthuậtngữkháclàTrade, tiếngPháp“Commerce”,tiếngLatinh“Commercium”,...vềcơbảncáctừnàyđềuđượchiểulàbuônbánhànghóavớimụcđíchsinhlợi.

LuậtThươngmạicủanướcCộnghòaxãhộichủnghĩaViệtNamcũngghi:

HoạtđộngThươngmạilàhoạtđộngnhằmmụcđíchsinhlợibaogồm:muabánhànghóa,cung ứngdịchvụ,đầutư,xúctiếnthươngmạivàcáchoạtđộngsinhlợikhác.

1.1.3.PhânloạiThươngmại

1.1.3.1.Theophạmvihoạtđộngthương mại

NgườitaphânthànhThươngmạinộiđịa(nộithương)vàThươngmạiQuốctế

(ngoạithương)

Thươngmạinộiđịacóthểđượcphânthành:ThươngmạithànhthịvàThươngmạinôngthôn,Thươngmạivùngđặcbiệt,thươngmạibiêngiới,thươngmạivùngsâu,vùngxa,...

Thươngmạinộiđịaphảnánhnhữngquanhệkinhtếthịtrườngcủacácchủthểkinh tếcủamộtquốcgia.Cáchoạtđộngthươngmạinộiđịavềcơbảndiễnratrongphạmvibiêngiớicủamộtquốcgia.

ThươngmạiQuốctếbaogồmviệcmuabánhànghóavàdịchvụquabiêngiớiquốcgiacóthểởphạmvitoàncầu(WTO),cóthểởphạmvikhuvực(EU,ASEAN...)hoặcthươngmạisongphươnggiữa2quốcgia.Thươngmạiquốctếphảnánhnhữngmốiquanhệkinhtếthươngmạigiữacácchủthểkinhtếcủacácquốcgiavớinhau.Chúngtuânthủnhữngluậtlệvànhữngthônglệbuônbántoàncầu,khuvựcvàcáchiệpđịnhthươngmạikýkếtsongphươnggiữacácquốcgia.

Tronghoạtđộngngoạithương,xuấtkhẩulàviệcbánhànghóavàdịchvụchonướcngoàivànhập khẩulàviệcmuahànghóavàdịchvụcủanướcngoài.

Ngoạithươnglàhoạtđộngkinhtếđãcótừrấtlâu,nhưngngoạithươngchỉthựcsựpháttriểntrongthờiđạiTưbảnchủnghĩa.Ngàynaytoàncầuhóakinhtếthếgiớivàtựdohóathươngmạilàmộtxu  hướngphổbiến,thìsựpháttriểnngoạithươnghếtsức mạnhmẽ.Ngoạithươngkhôngchỉcóýnghĩađơnthuầnlàsựtraođổibuônbánvớibênngoàimàthựcchấtcùngvớicácquanhệkinhtếđốingoạikhácngoạithương  thamgiavào phâncônglaođộngquốctế.

Thươngmạinộiđịadiễnratrênthịtrườngnộiđịa,ngoạithươnglàhoạtđộngthươngmạidiễnratrênthịtrườngquốctế.Thịtrườngthếgiớivàthịtrườngnộiđịalà nhữngthịtrườngkhácnhauvìvậythươngmạinộiđịavàngoạithươngđượcthựchiệntheonhữnghìnhthứcvàphươngpháphoàntoànkhônggiốngnhau.

1.1.3.2.Theocáckhâucủaquátrìnhlưu thông

NgườitaphânthànhThươngmạibánbuônvàthươngmạibánlẻ

Thươngmạibánbuônchủyếuxảyratronglĩnhvựcbuônbáncácsảnphẩmvậtthể. Chủthểcủahoạtđộngthươngmạibánbuônlànhữngnhàsảnxuấtvàthươnggia.Chúng phảnánhcácmốiquanhệkinhtếthươngmạigiữanhữngnhàsảnxuất,giữanhàsảnxuất vớithươnggiavàgiữanhữngngườithươnggiavớinhau.Khihoànthànhcáchoạtđộng muabánbuôn,hànghóavẫnchưakếtthúcquátrìnhlưuthông,chúngnằmlạitrongkhâusảnxuấtđểsaukhikếtthúcsảnxuấtlạitiếptụcquaytrởlạilưuthônghoặcvẫnnằm tronglưuthôngđểchờbánchongườitiêudùngcuốicùng.

Thươngmạibánlẻ:phảnánhmốiquanhệbuônbánhànghóavàcácdịchvụgiữanhữngnhàsản  xuất,nhàcungứngdịchvụhoặccácthươnggiavớibênkialànhữngngườitiêudùngcuốicùng.Khihoànthànhcáchoạtđộngmua,bánlẻhànghóasẽkếtthúcquátrìnhlưuthôngvàđivàolĩnhvựctiêudùngđểthỏamãnnhữngnhucầukhácnhau củaxãhội.

Sựphânbiệtgiữathươngmạibánbuônvàthươngmạibánlẻdựachủyếuvềsựkhácbiệttheo  cáckhâucủaquátrìnhlưuthôngcủasảnphẩm.Bấtkỳmốiquanhệthươngmạinàomàmộtbêncó  sựthamgiacủangườitiêudùngcuốicùngquanhệthương mạiđóthuộcvềthươngmạibánlẻvàngược lạithìđólàthươngmạibánbuôn.Cáchoạtđộngbánbuôndiễnraởcácchợđầumối,thịtrườngvớitrungtâmbuônbántrongnướcvàquốctế…Ngượclại,hoạtđộngbánlẻdiễnraởcácchợ,cáccửa  hàngchuyêndoanh,tổnghợp,cácsiêuthị,hộichợ thươngmại…

1.1.3.3.Theođốitượngcủahoạtđộngthươngmại

Ngướitaphânthànhthươngmạihànghóa,thươngmạidịchvụ.

Thươngmạihànghóavàthươngmạidịchvụlànhữngkháiniệmphânbiệtvớinhauchủyếudựavàosựkhácbiệtvềđốitượngcủahoạtđộngtraođổitrongthươngmại.NếuthươngmạihànghóavềcơbảnlàtraođổicácsảnphẩmhữuhìnhthìThươngmạidịchvụ làlĩnhvựctraođổi,muabáncácsảnphẩm“vôhình”.

Thươngmạidịchvụlàlĩnhvựcrấtrộngvàphứctạp.Trongnềnkinhtếhiệnđại,thươngmạidịchvụngàycàngpháttriểnmạnhmẽ.Thươngmạidịchvụtồntạisongsong cùngthươngmạihànghóavàngàycànggiữvịtríquantrọngtrongđờisốngkinhtếcủaxãhộihiệnđại.

Thươngmạihànghóagồmthươngmạihàngtưliệusảnxuấtvàthươngmạihàngtiêudùng.

Ngườitacóthểphânchiathươngmại  theotừngnhómhàng.Vídụ:Thươngmạivềhàngcôngnghiệp,hàngnôngsản,thựcphẩm,thủysản,haytheomặthàngVídụnhư:gạo, càphê,chèhaysắt thép,máynôngnghiệp...

1.1.3.4.Theo kỹthuậttraođổi,buônbán

Ngườitaphânthànhthươngmạitruyềnthốngvàthươngmạiđiệntử.

Sựphânbiệtgiữahaikháiniệmnàydựatrênsựkhácbiệtvềcácphươngthứcmuabántrongthươngmại.Cácphươngthứcmuabántrongthươngmạitruyềnthốngđượcxẩyratrongmôitrườngtựnhiênởđóngườimua,ngườibánthườngtiếpxúctrựctiếp trênthịtrườngdướinhiềuhìnhthứckhác  nhau.Trongthươngmạitruyềnthốngngườimuangườibángặpgỡtrựctiếp,tiếnhànhcácgiaodịchmua  bánởcácchợ,siêuthị,trungtâmthươngmại,hộichợtriểnlãm...thươngmạitruyềnthốngđãcótừrấtlâucùngvớisựrađờicủatraođổi.

Ngượclại,thươngmạiđiệntửlàmộtphươngthứctraođổimuabánbằngphươngphápđiệntửtrongmôitrườngđiệntử.Thươngmạiđiệntửchỉxuấthiệntrongxãhộihiệnđại.Hiệnnaythươngmạiđiệntửđangpháttriểnrấtnhanhchóngtrêntoànthếgiới vàđólàxuhướngpháttriểntấtyếuvừalàyếutốhợpthànhcủanềnkinhtếsốhóa.

Theođịnhnghĩaphổbiếnhiệnnay,thươngmạiđiệntửlàphươngthứchoạtđộngthươngmạibằngcácphươngphápđiệntử,làviệctraođổithôngtinthươngmạithôngquacácphươngtiệncôngnghệđiệntửmàkhôngcầnphảiinragiấytrongbấtcứcôngđoạnnàocủaquátrìnhgiaodịch.

Cácphươngtiệnđiệntửđượcsửdụngtrongphươngthứcmuabánnàyrấtđadạng:điệnthoại,máyfax,truyềnhình,cáchệthốngthiếtbịcôngnghệthanhtoánđiệntử,cácmạng nộibộ(intranet),mạngngoạibộ(extranet),mạng toàn cầuinternet…

Cầnlưuýrằng“Thươngmạiđiệntử”cònđượchiểutheonghĩarộnghơnsovớicáchhiểuthôngthườngchỉlàbuônbáncáchànghóavàdịchvụ.Trongthựctế,ápdụngthươngmạiđiệntửsẽlàmthayđổihìnhtháihoạtđộngcủagầnnhưtấtcảcáchoạtđộngkinh tế.

Thươngmạiđiệntửsẽtrởthànhphươngthứcthươngmạiphổbiếntrongxãhộitươnglai,tuynhiênthươngmạitruyềnthốngvẫngiữnguyêngiátrịvềkinhtếvàvănhóa,nóvẫntồntạisongsongcùng  vớithươngmạiđiệntửmặcdùkinhtếthịtrườngvàthương mạithếgiớikhôngngừngmởrộngvàpháttriển.

1.1.3.5.Phânloạitheomứcđộcảntrởthươngmại

Ngườitaphânthànhthươngmạicóbảohộvàthươngmạitựdohóa.

Thươngmạibảohộthườngđượccácquốcgiaápdụngtrongmộtsốlĩnhvựcnhạycảmđểbảovệcáclợiíchquốcgiahoặcđểbảovệsảnxuấttrongnước,nhấtlàđốivớinhữngngànhcôngnghiệpnontrẻ,mớihìnhthành.Cácbiệnphápthườngđượcsửdụng trongthươngmạibảohộlàthuếquanvàcácbiệnphápphithuếquannhư:cácbiệnpháp hànhchính,cấmnhậpkhẩu,hạnngạch,giấyphép,cácquyđịnhkỹthuật,cáctiêuchuẩn... đồngthờicácquốcgiacòncóthểápdụngnhiềuchínhsáchưuđãiđốivớisảnxuấttrong

nước.

Thươngmạitựdohóađượcthểhiệnquaviệcxóabỏvàgiảmthiểuhàngràothuếquan,dỡbỏcáchàngràophithuếquan,bảođảmquyềntựdokinhdoanhchocácthương nhân,tạođiềukiệnthuậnlợichohànghóatrongnướcvàquốctếlưuthôngthôngsuốt. Thươngmạitựdohóacónhiềucấpđộvàhìnhthứckhácnhau

Chương2:ChứcnăngvàNhữngtácđộngcủathương mại

2.1.Chứcnăng củathươngmại

2.1.1.Chứcnăngchungcủathươngmại

Đượchìnhthànhtrêncơsởpháttriểncủalựclượngsảnxuấtvàtrìnhđộphâncônglao độngxãhộinênchứcnăngcủathươngmạimangtínhkháchquan.

Thươngmạiđãtừngtồntạitrongnhiềuhìnhtháikinhtếxãhộikhácnhau.Bảnchấtkinhtếxãhộicủacáchìnhtháikinhtếxãhộinàymặcdùcósựkhácnhaunhưngchứcnăngchungcủathươngmạilàgiốngnhau.Conngườichỉcó  thểnhậnthứcvàvậndụng cácchứcnăngcủathươngmạichứkhôngthểtùytiệnápđặthoặcthayđổicácchứcnăng

đó.

Trongmọihìnhtháikinhtếxãhộicòntồntạisảnxuấtvàlưuthônghànghóachứcnăngcủathươngmạilàthựchiệnlưuthônghànghóavàcungứngdịchvụthôngquamuabánbằngtiền.

Tuynhiêncũngcầnphânbiệtchứcnăngthươngmạivớicáctưcáchlàkhâucủatáisản xuất,  hoạtđộngkinhtếvà  ngànhkinhtế.

Làhoạtđộngkinhtếthươngmạithựchiệnchứcnăngmuabánhànghóavàcácdịchvụ bằngtiền.

Làmộtkhâucủatáisảnxuấtthươngmạithựchiệnchứcnăngcầunốigiữasảnxuấtvớitiêudùngthôngquatraođổi,đảmbảothựchiệntáisảnxuấtnhanhchóng,hiệuquảtrongđiềukiệncủakinhtếhàng hóa.

Làmộtngànhkinhtế,thươngmạithựchiệnchứcnăngtổchứclưuthônghànghóavàcungứngdịchvụ,thôngquamuabánđểgắnliềnsảnxuấtvớithịtrườngtrongvàngoàinướcnhằmthỏamãnnhucầuthịtrườngvềhànghóavàdịchvụvớichiphíthấpnhất.

2.1.2.Biểuhiệnchứcnăngcủathương mạitronglĩnhvựcthươngmạihànghóa

Trongthươngmạihànghóa,chứcnăngcủathươngmạicóthểđượcchiathành2nhómchứcnăng cơbảnsau:

2.1.2.1.Chứcnăngthayđổihình tháigiátrị,thựchiệngiátrị

Thươngmạicóchứcnăngthayđổihìnhtháigiátrịtừtiềnsanghìnhtháivậtchấttrong hànhvimua(T-H)vàngượclạitronghànhvibán.

Cùngvớiviệcthayđổihìnhtháigiátrịlàquátrìnhchuyểnđổiquyềnsởhữuvềhànghóavàtiềntệ.Quyềnsởhữutiềntệchuyểntừngườimuasangngườibánvàngược lại,quyềnsởhữuhànghóachuyểntừngườibánsangngườimua.

Nhờchứcnăngnàycủathươngmạimàngườibánđạtđượcgiátrịnhằmtìmkiếm

lợi

nhuận,ngườimuacóđượccácgiátrịsửdụngđểthỏamãnnhucầutiêudùngkhácnhaucủahọ.

Đểthựchiệnđượcchứcnăngnày,thươngmạiphảitiếnhànhhàngloạtnhữnghoạtđộnggắnvớiviệcthayđổihìnhtháigiátrịvàchuyểnđổiquyềnsởhữunhư:muahàng,bán hàng,xúctiếnthươngmại,tiếpthị,quảngcáo...

Vềlýthuyết,cáchoạtđộngnàykhôngtạoragiátrịmới,khônglàmtănggiátrịsử

dụng củahànghóanhưngnórấtcầnthiếtvàcóíchchoxãhội.

2.1.2.2.Chứcnăngtổchứcquátrìnhphânphốihànghóa,đưahànghóatừlĩnhvựcsảnxuấtđếnthịtrườngvàtiếp tụchoạtđộngsảnxuấttronglĩnh vựclưuthông

Sảnxuấtvớitiêudùngthườngkhôngănkhớpvớinhauvềkhônggian,thờigian,sốlượng,chủngloại...Vìvậy,thươngmạicầnthựchiệnviệcđưacácsảnphẩmđượcsảnxuấtrađếncácthịtrườngnơi  màconngườicónhucầuphùhợpcácđòihỏicủathịtrường vềsốlượng,cơcấu,thờigianvàkhônggianvớichiphíthấpnhất.

Nhờcóchứcnăngnàymàthươngmạicóthểtiếptụcthựchiệnchứcnăngthayđổihìnhtháigiátrị,thựchiệngiátrịhànghóamàchúngtavừađềcậpởtrên.Cũngthông quachứcnăngnàythươngmạigiảiquyếtđượcnhữngmâuthuẫn  vốncógiữacung,cầu,sản xuấtvàtiêudùngtrongđiềukiệnkinhtếhànghóa.

Chứcnăngnàycủathươngmạiđượcthựchiệnquahàngloạtnhữnghoạtđộngkhácnhau.

Hoạtđộngvậntảinhằmdichuyểnsảnphẩmtừnơisảnxuấtđếnthịtrườngvànhững dịchvụcóliênquanđếnvậntảinhư:làm cácthủtụcvậntải,giaonhậnhànghóa...

Hoạtđộnggiữgìn,bảoquảnhànghóa.Nhữnghoạtđộngnàynhằmbảovệgiátrịsửdụngcủahànghóavềsốlượng,chấtlượngtrongquátrìnhvậnchuyểncũngnhưlưukhophátsinhdosựkhôngănkhớpgiữasảnxuấtvàđòihỏicủathịtrườngvềkhônggianvàthờigian.

Cáchoạtđộngtiếptụcsảnxuấttronglĩnhvựclưuthôngnhư:phânloại,chianhỏ,

đónggói,baobìsảnphẩmvàcáchoạtđộnggiacông,chếbiến,hoànthiệnsảnphẩmtrướckhibán cho ngườitiêudùng...

Cáchoạtđộngthươngmạithựchiệnnhómchứcnăngnàylàcáchoạtđộngsảnxuất.Chúngxảyratrongkhâulưuthôngvàđượcthựchiệnbởingànhthươngmại.Chúnggópphầnlàmtănggiátrịhànghóa,bảovệvàlàmtănggiátrịsửdụng.Hoạtđộngthươngmạixétvềgócđộnàytrựctiếpgópphầntạorathu nhậpquốcdân.

2.1.2.3.Sựpháttriểnnhậnthứcvềchứcnăngthươngmạihànghóatrongxãhộihiện

đại

Trongxãhộihiệnđạicùngvớiviệcphồnthịnhvềkinhtế,nhucầucủaconngườingàycànggiatăngvàđadạnghơn.Việcthoảmãnnhữngnhucầungàycàngtăngvàđadạngcủaxãhộilàmnảysinhmâuthuẫntrongphânbổvàsửdụngquĩthờigiancủaconngười.Đểthỏamãnnhucầungàycàngtăngvàđadạngcủaconngười,đòihỏimộtmặt phảikhôngngừngsảnxuấtrangàycàngnhiềucủacảivàdịchvụ,mặtkhácphảităngquĩ thờigiansửdụngchochoviệctiêudùngcáccủacảivàcácdịchvụ.Mâuthuẫnlàởchỗquĩthờigiantựnhiêncủamỗiconngườilàmộthằngsốtrongkhiđóxãhộicàngpháttriểnquĩthờigiandànhchotiêudùngtrongtổngquĩthờigiantựnhiênđòihỏingàycànggia tăng.

Đểgiatăngthờigianchotiêudùngtrongđiềukiệnquĩthờigiantựnhiênkhôngđổithìvấnđềtiếtkiệmvàsửdunghợplýquĩthờigiantrongtiêudùngtrởnênrấtbứcthiết.Việcmởrộngcácdịchvụbánhàngđặcbiệtlàcácdịchvụtrước,trongvàsaubánhàngnhư:dịchvụhoànthiệnsảnphẩm,cácdịchvụchuẩnbịsẵnsàngnhấtchongườitiêu dùngvàcácdịchvụliênquanđếnquátrìnhtổchứcphụcvụquátrình  tiêudùngcánhânnhằmtạosựthoảimái,thuậntiện,tiếtkiệmthờigianchongườitiêudùngđangngàygắnvớihoạtđộngbuônbánvàtrởthànhcáchoạtđộngthuộcchứcnăngcủathươngmạitrongxãhộihiệnđại.

Kinhtếthịtrườnghiệnđạivớicácđặctrưngkhôngphảilà“khanhiếm”mà“dưthừa”làmcho  cạnhtranhkhốcliệtngàycàngbuộccácdoanhnghiệpthươngmạicầnphảinhậnthứcsâusắchơnxuhướngthayđổinàytrongchứcnăngcủathươngmại.

2.1.3.Biểuhiệncácchứcnăngthươngmạitronglĩnhvựcdịchvụ

Donhữngđặctínhriêngbiệtcủadịchvụ:tínhvôhình,sảnxuấtvàtiêudùngđồng thời,...nênchứcnăngcủathươngmạicũngcósựbiểuhiệnkhácsovớithươngmạihàng

hóa.

Thươngmạidịchvụthựchiệnđồngthờicảchứcnăngsảnxuất,chứcnănglưuthôngvàchứcnăngtổchứctiêudùngcácsảnphẩmdịchvụ.Nghĩalàtrongthươngmạidịchvụcácdoanhnghiệpkhôngchỉthuầntúythựchiệnviệcmuabán,ngoàiviệcthực

hiệnchứcnăngthươngmạinócònđồngthờithựchiệnchứcnăngsảnxuấtracácdịchvụ

vàtổchứccảquátrìnhtiêudùngcácdịchvụchokháchhàng.Cácchứcnăngnàyvếcơ

bảnđượcthựchiệnđồng thờiởcungmộtkhônggianvàtrongcùngmộtthờigian.

Trongthươngmạidịchvụvềcơbảnkhôngcócáchoạtđộngvậntải,bảoquản,dự

trữ...

Việcthayđổihìnhtháigiátrị,quátrìnhchuyểnđổisởhữutiềntệvàsởhữusản

phẩm cónhữngđặcthùsovớithươngmạihànghóa.

Việcnhậnthứcđúngvàvậndụngđúngcácchứcnăngcủathươngmạicóýnghĩatolớnkhôngchỉtrongtổchứchoạtđộngcungứngdịchvụởphạmvidoanhnghiệpmànócòncóýnghĩarấtquantrọngtrongviệcquảnlýnhànướcđốivớithươngmạidịchvụởphạm vivimô.

2.2.Cơsởluậnnghiencứuvàphânloạicáctácđộngcủathươngmại

2.2.1.Cơsởluậnnghiêncứutácđộngthươngmại

Khinghiêncứutácđộngthươngmạicầnquántriệtcácvấnđềlíluậncơbảnsau:

Thứnhất:Thươngmạilàmộthoạtđộngkinhtếcơbảnvàphổbiếntrongnềnkinhtếthịtrường.

Làmộthoạtđộngkinhtếcơbản,thươngmạicóliênquanmậtthiếtvàảnhhưởng

đếnnhữnghoạtđộngkinhtếkhácnhư:kinhdoanh,đầutư,...

Làhoạtđộngkinhtếphổbiếnvìthếthươngmạitácđộngđến  nhiềuchủthểkinhtế

vàcácquanhệkinhtếkhácnhautrongnềnkinhtếthịtrường.

Thứhai:Thươngmạilàkhâulưuthôngtrongquátrìnhtáisảnxuấtxãhội

Thươngmạilàcầunốigiữasảnxuấtvàtiêudùngvàcóliênhệmậtthiếtvớikhâuphânphối.Một  mặtthươngmạichịusựchiphốicủasảnxuấtvàtiêudùng,mặtkhácthươngmạicũngcónhữngtácđộngđếnquymô,cơcấuvàsựpháttriểncủasảnxuấtvàtiêu dùngxãhội.

Thứba:Thươngmạilàmộtngànhkinhtếrấtquantrọng củanềnkinhtế.

Theonghĩarộng,ngànhthươngmạikhôngchỉgồmnhữngdoanhnghiệpcungứngdịchvụbánbuôn,bánlẻhànghóamàgồmcảnhữngdoanhnghiệpcungứngcácdịchvụđadạngtrongnhiềungànhdịchvụvìmụctiêulợinhuận.Đólàlĩnhvựcrấtrộng,baogồm nhiềungànhquantrọngcủanềnkinhtếquốcdân.Ngànhthươngmạithôngquahoạtđộngmuabánhànghóavàdịchvụvớimụcđíchlợinhuậncóliênquanvàtácđộngtolớntớinhiềungành,nhiềulĩnhvựcđadạngcủanềnkinhtế.

Thứtư:Thươngmạicònđượcxem  nhưmộthệthống kinhtế.

Thươngmạilàmộttậphợpcácyếutốcómốiliênhệqualạithựchiệnviệctraođổimuabánhànghóavàcácdịchvụthôngquatiềntệvìlợinhuận.Hệthốngthươngmạiđượchìnhthànhbởi2hệthốngconlàcungvàcầu.Cáchệthốngnàyhoạtđộngvàliên

hệvớinhauquahoạtđộngcủangườimua,ngườibántrênthịtrường.Đólàmộthệthống

kinhtếmởvớimôitrườngkinhtế,chínhtrị,luậtpháp,côngnghệ,xãhộivàmôitrườngtựnhiênbên ngoài.

Thươngmạimộtmặtchịusựchiphốicủacácyếu tốmôitrườngnóitrên,nhữngyếutốnàycóthể  thúcđẩyhoặckìmhãmsựpháttriểncủathươngmạinhưngngượclạithương mạicũngtácđộngtrởlại làm biếnđổinhữngyếutốmôitrường.

Vìthếtácđộngthươngmạikhôngchỉthuầntúymangtínhchấtkinhtế,thươngmạicòn cótácđộngmangtínhchấtxãhội,chínhtrị,phápluật,côngnghệvàảnhhưởngmậtthiếtvớimôitrường tựnhiên.

2.2.2.Phânloạitácđộngcủathươngmại

Tácđộngcủathươngmạirấtphứctạpvàđachiều.Chúngtacóthểphânloạitác

động thươngmạitrênmộtsốtiêuchícơbảnsau:

2.2.2.1.Theoxuhướngảnhhưởngcủa tácđộng

Tácđộngcủathươngmại  đượcphânthànhcáctácđộngtíchcựcvàtácđộngtiêu

cực.

Nhữngtácđộngcủathươngmạimàkếtquảcủaảnhhưởngcóthểlànhữnglợiích

(vậtchấthoặctinhthần)hoặctạorasựthúcđẩyvậnđộngcủacácquátrìnhkinhtế-xãhộitheo chiều hướngtiếnbộ.Đólànhững tácđộngtíchcực.

Ngượclạinhữngtácđộngcủathươngmạimàkếtquảmanglạilànhữngtổnthất(về vậtchấtvàtinh thần)haytạoraxuhướngkìmhãm,đẩylùisựvậnđộngcủacácquátrình kinh tế-xãhộiđượccoilànhữngtácđộngtiêucực.

Cầnlưuýrằng:Mộthoạtđộngthươngmạicụthể,mộtchínhsáchthươngmạinhất địnhcóthểvừachứađựngtrongđónhữngtácđộngtíchcựcvàcảnhữngtácđộngtiêucực. Rấtíttrườnghợptácđộng thươngmạichỉthuầntúymangtínhtíchcựchaytiêucực.

2.2.2.2.Theophạmviảnhhưởng

Tácđộngcủathươngmại  đượcphânthành  cáctácđộngvimôvàvĩmô.

Nhữngtácđộngvimôlàảnhhưởngcủathươngmạitrongphạmvidoanhnghiệp,hộ giađình.

Nhữngtácđộngthươngmạivĩmôlànhữngtácđộngmàảnhhưởngcủanóvượtra ngoàikhuônkhổcácdoanhnghiệp,cácđơnvịkinhdoanh,nhữngtácđộngnàycóthểởphạmvitoàncầu,hoặcmộtkhuvựckinhtế(ASEAN,EU,...),phạmviquốcgiahoặcđịaphươngtrongmỗiquốcgia.

Hoạtđộngkinhdoanhởđơnvịkinhtếngoàiviệcxemxéttácđộngvimôcầnphải tínhđếncáctác  độngvĩmômànócóthểảnhhưởng.Ngượclại,quảnlýnhànướcởphạmvivĩmôvớihoạtđộngthươngmạicầnxemxéttoàndiệnảnhhưởngcủatácđộngthương mạiởcảphạmvivimôvàvĩmômộtcáchhàihòa.

2.2.2.3.Dựatheolĩnh vựctácđộng

Tácđộngcủathươngmại  đượcphânthànhcáctácđộngkinhtế,tácđộngxãhội

(xãhội,chínhtrị,vănhóa)vàtácđộngmôitrườngtựnhiên.

Tácđộngkinhtếbaogồmnhữngảnhhưởngcủathươngmạiđếntốcđộtăngtrưởngkinhtế,sựthayđổicơcấukinhtế,hoạtđộngđầutư,cáccânđốikinhtếvimôtrongnềnkinh tế...

Tácđộngxãhộibaogồmnhữngảnhhưởngcủathươngmạitớisựổnđịnhchínhtrịquốcgia,tớithựchiệnđườnglối,chínhsáchcủanhànước,ảnhhưởngtớihệthốngluậtphápcủaquốcgia.Ngoàiranócònbaogồmcảnhữngtácđộngthươngmạitớiyếutốdâncư,hônnhânvàtổchứcgiađình,mứcsốngvàtrìnhđộgiáodục,phongtục,tậpquán,lốisống,hệthốnggiátrị...trongxãhội.

Tácđộngmôitrườngtựnhiênbaogồmnhữngảnhhưởngcủathươngmạitớimôitrườngsống:bảotồncácyếutốtựnhiên(khíhậu,nguồnnước,khoángsản,hệthựcvật, độngvật...),cácyếu tố hạtầng(giaothôngvậntải,hệthốngthôngtin,truyềnthông...)

Conngườicàngngàycàngnhậnthứcsựcầnthiếtvàquantrọngcủasựpháttriểnbềnvững.Vìvậynghiêncứucáctácđộngthươngmạicầnxemxéttoàndiệnkhôngchỉảnhhưởngvềkinhtếmàcảnhữngkhíacạnhtácđộngthươngmạivềxãhội,môitrườngcũngngàycàngđượcchútrọngtrongviệchoạchđịnhchiếnlượcvàchínhsáchthương mạipháttriểncủacácquốcgia.

2.2.2.4.Cáccáchphânloạikhác

Ngoàicáccáchphânloạicơbảntrên,ngườitacòncóthểphânloạitácđộngthươngmạitheonhiềutiêuthứckhácnhư:

Tácđộngtrựctiếphoặcgiántiếp,tácđộngcóthểlượnghóađược(đolườngđược)vànhữngtácđộngkhóđolườngđược(nhiềutácđộngthươngmạicóthểcảmnhậnđược bằng địnhtínhsongrấtkhóđịnh lượng).

Mộtsốtácđộngthươngmạimàhậuquảcủanócóthểkhắcphụcđượcdễdàng,nhưngcũngcónhiềutácđộngmàhậuquảlạicóthểlàvĩnhviễnkhôngkhắcphụcđượchoặcnếusửachữađượcthìphải tốnkémnhiềutiềncủa,sứclựcvàthờigian.

2.2.3.ýnghĩacủaviệcnghiêncứunhữngtácđộngcủathươngmại

Nghiêncứunhữngtácđộngcủathươngmạirấtquantrọng,nókhôngchỉgiúpchoviệcthúcđẩyhoạtđộngthươngmạiởphạmvidoanhnghiệpđạtđượcnhữngmụctiêu kinhdoanhmàcòncótầmquantrọngđốivớiviệcquảnlýhoạtđộngthươngmạiởphạmvivimômộtcáchcókếtquảvàhiệuquả,gópphầnđảmbảohiệuquảkinhtếxãhộicủa

thươngmạicũngnhưđápứngnhữngđòihỏicủasựpháttriểnkinhtếbềnvững.

Chương3.  Thươngmạihànghóa

3.1.Bảnchấtvàcácphươngthứcmuabánchủyếutrongthươngmạihànghóa.

3.1.2.Nhữngđặcđiểmcơbảncủathươngmạihànghóa

3.1.2.1.Tínhhữuhình củađốitượngtraođổi

Sảnphẩmđưarathịtrườngtraođổitồntạiởdạngvậtthểhữuhình,nêncácchủthể

thươngmạicóthểdùngcácgiácquanđểcảm thụvềhànghoá.

Nhàkinhdoanh,ngườitiêudùngvàcơquanquảnlýnhànướcđềucóthểdễdànghơntrongviệcnhậnbiếtsảnphẩmvềsốlượng,chấtlượng,mứcđộcôngnăng,lợiíchvàsựantoàncủasảnphẩmđốivớingườisửdụng.

3.1.2.2.Sựchuyểnquyềnsởhữusảnphẩm trongtraođổi

Dùcácgiaodịchcóđadạngthếnàochăngnữa,trongthươngmạihànghoá,kếtthúcquátrìnhmuabánquyềnsởhữuvềsảnphẩmsẽchuyểntừngườibánsangngườimua.Tuynhiên,ngườimuakhôngđượcsởhữuvềtàisảntrítuệhaybảnquyền,nhãnhiệusảnphẩmđó.

3.1.2.3.Lưuthônghànghoátáchrờisảnxuấtvàtiêudùng

Chứcnăngsảnxuất,lưuthôngvàtiêudùngđốivớihànghoátươngđốiđộclậpvớinhau.Đốivớinhàsảnxuất,cóthểsảnxuấtrabánngayhoặcchưabán,ngườitiêudùngmuahànghoánhưngchưasửdụng,cònđốivớinhàthươngmạicóthểmuanhưngchưabán,hoặcbánnhưnglạichưamua.

3.1.2.4.Tínhthốngnhấtvàmâuthuẫngiữacáckhâucủaquátrìnhlưuthông

Quátrìnhlưuthônghànghoábaogồmquátrìnhmua,bán,vậnchuyểnvàdựtrữkhohàng.Nhìnnhậntổngthểquátrìnhlưuthông,hànghoáchỉthoátkhỏiquátrìnhsảnxuấtvàvânđộngtớitiêudùngnếucósựthốngnhấtvàkếthợpcácquátrìnhbộphậnlưu chuyểnhànghoá(mua,bán)vàgiaonhận(vậnchuyểnvàkhohàng).Tuynhiên,ởtừngkhâucủaquátrìnhlưuthônglạicósựmâuthuẫnvàtáchrờigiữalưuchuyểnhànghoávàgiaonhận,hoặcmâuthuẫntrongtừngquátrìnhbộphậnđó.

3.1.3.Cácphươngthứcmuabán chủyếutrongthươngmạihànghóa

Cónhiềuphươngthứcmuabánđượcsửdụngtrongthươngmạihànghoá.Mỗiphươngthứcmuabán,traođổithươngmạiđềucóđặcđiểmriêng,baogồmnhữnghìnhthức cụthểvàcóýnghĩathựctiễnởcácgócđộnghiêncứukhácnhau.

Đốivớinhàkinhdoanh,đòihỏivậndụngcácphươngthứcmuabánhoặcxuấtnhậpkhẩuphùhợpvớitừngloạihànghoá,điềukiệnkinhdoanhcủadoanhnghiệpvàhoàn

cảnhcụ thểcủamôitrườngthươngmại.

Đốivớinhànước,cầncóchínhsáchkhuyếnkhíchpháttriểncácphươngthứckinhdoanhtiếnbộ,đadạng,tạothuậnlợivềhànhlangpháplýchodoanhnghiệpsửdụngcácphương thứcđómàkhônggặpcáctrởngại,rủirotrong chínhsáchthươngmại,đồngthời bảovệquyềnlợichínhđángcủangườibánvà  ngườimua,nhàsảnxuấtvàngườitiêu dùng.

Dướiđâylàmộtsốphươngthứcmuabánchủyếu:

3.1.3.1.Muabánbuônvàmuabánlẻ

Muabánbuônlàphươngthứctraođổihànghoágiữacácchủthểnhàsảnxuất,thươngnhânnhưnghànghoávẫncòntrongkhâulưuthông,chưađếnlĩnhvựctiêudùng.Muabánbuônvàdựtrữkhohàngthườngvớikhốilượnglớn.Thờigianchuchuyểnhànghoávàthuhồivốnnhanh.Thanhtoánthôngquangânhàngthươngmạivàsửdụngcácchứngtừthanhtoánkhôngdùngtiềnmặt.

Muabánlẻlàphươngthứctraođổigiưãcácchủthểngườisảnxuất,thươngnhânvà ngườitiêudùng,hànghoárakhỏilưuthôngvàbắtđầuđếnlĩnhvựctiêudùng.Muabánlẻvàdựtrữkhohàngvớikhốilượngnhỏ.Chuchuyểnhànghoávàthuhồivốnchậm.Thanh toántrựctiếpvàsửdụng tiềnmặttrong thanh toán làchủyếu.

3.1.3.2.Muabántrựctiếpvàquatrunggian

Muabántrựctiếplàphươngthứcmàcácchủthểngườimua,ngườibántrựctiếpquanhệ,giaodịchvàtraođổihànghoá-tiềntệ,khôngcósựxuấthiệncủangườithứ3.Muabántrựctiếpcóphânbiệtgiữahoạtđộngnộithươngvàngoạithương(vềtrụsởcủangườigiaodịch,đồngtiềnthanhtoán,sựdichuyểncủahànghoá).Muabántrựctiếpdiễnratrêncảthịtrườngbánbuônvàbánlẻ,trongcáccửahàng,trungtâmthươngmại,siêuthịvàcácchợ.

Muabánquatrunggian.Trongthươngmạikhôngphảicácnhàsảnxuấtvàngườitiêudùngđềucóđiềukiệnđểthiếtlậpquanhệmuabántrựctiếp,màphảitiếnhànhgiaodịchthươngmạiquatrunggian,tứcngườithứ3.Nhiềuhànghoáxuấtkhẩukhôngquachếbiến,ởdạngthô,hàngnguyênliệucôngnghiệphaydâychuyềncôngnghệkhôngtiếp cậnđượcthịtrườngnguồn…đềuphảimuabánquatrunggianthươngmại.

3.1.3.3.Muabánquađạilývàmôigiới

Muabánquađạilý.Ngườisảnxuấtmuốntraođổimuabánvớinhauhoặcvớingườitiêudùng,trongtrườnghợpnàyphảiquađạilý.Đạilýlàngườiđạidiệnmua,bánhoặcxuất,nhậpkhẩuhànghoáchongườikhác.Họkhôngbỏtiềnramua,bánhàngvàkhôngchịunhữngrủirotrongkinhdoanhthươngmạithayngườiuỷthác.Họcóthểlà phápnhânhaythểnhântiếnhànhmộthoặcmộtsốhànhvithươngmạitheosựuỷthác củangườiuỷthác.Quanhệgiữahọvàngườiuỷthácthểhiệntrongcáchợpđồngđạilý.

Họđượchưởngmộtkhoảnhoahồngnhấtđịnhtheokếtquảmuabántheothoảthuận

tronghợpđồng.Nhữngmặthàngápdụngphươngthứcmuabánnàythườngcóquymôsản xuấtlớn,tínhchuyênmônhoácaovàđượctiêuchuẩnhoá.

Muabánquamôigiới.Trongtrườnghợpnaygiữangườimuavàngườibánkhôngtiếnhànhcácquanhệvàgiaodịchtrựctiếpmàthôngquamôigiới.Ngườimôigiớicũng khôngbỏvốnrakinhdoanhnhưngườiđạilý,màchỉchắpnốicácquanhệtraođổithôngquacungcấpcácthôngtin,tưvấn,làmcầunốichongườimua,ngườibántiếpxúc,kýkếthợpđồngvàtriểnkhaihoạtđộngthươngmạicóhiệuquả.Họđượchưởnghoahồngtừcảngườibánvàngườimuatheothoảthuậncủamỗilầngiaodịchvớingườiuỷthác. Ngườimôigiớicóthểđượcngườibánhoặcngườimuauỷtháccảcôngviệcbánvàmua hànghoá.Phươngthứcnàythườngđượcápdụngtrongtrườnghợpngườibánkhôngbiết ngườimuahoặcngượclại,ngoàiracòncónhữngyếutốkhácnhưnănglựcgiaodịchtrực tiếpbịhạnchế…

3.1.3.4.Muabántruyềnthốngvàquamạnginternet

Muabántruyềnthống.Đâylàphươngthứcphổbiến,mangtínhtruyềnthốnglâuđờitronglịchsử.Ngườibánvàngườimuaphảitiếpxúcvớinhautạicácđịađiểmnhấtđịnhđểthựchiệncácgiaodịchmuabánvàthanhtoán.Cácquanhệmuabándiễnratheo hợp đồnghoặckhôngnhấtthiếtphảicóthoảthuận từ trước.

Muabánquamạnginternet.Khácvớiphươngthứcmuabántruyềnthống,phươngthứctraođổinàysửdụngmạnginternetđểtiếnhànhcácgiaodịchmuabánhoặcxuấtnhậpkhẩu.Phươngthứcnàyluônluônphảidựavàonềntảngcôngnghệthôngtin,viễnthông.Trongnềnkinhtếsốhoá,khithươngmạiđiệntửpháttriển,cácgiaodịchthươngmạivềcơbảnsẽkhôngcầnđếngiấytờ.

Trênthựctế,muabánquamạngcóthểkhépkíntừkhâuđầuđếnkhâucuốicùng,nhưngcũngcóthểkếthợpvớicácgiaodịchcủaphươngthứcthươngmạitruyềnthống(chẳnghạn,tìmkiếmthôngtin,đặthàngquamạngnhưnggiaohàngvàthanhtoánthìngườimuatrảtiềntrựctiếpchongườibánhoặcngườiđượcuỷquyền).Cáchìnhthứccụthểvềmuabánquamạngtuỳthuộcvàohạtầngcủathươngmạiđiệntửvàthóiquencủacácchủthểkinhdoanh.

3.1.3.5.Muabánthanhtoánngayvàmuabánchịu

Muabánthanhtoánngaycóthểápdụngchotoànbộlôhànghoặccảhợpđồnghoặcgiaohàngđénđâuthanhtoánđếnđó.Muabánchịuápdụngtrongtrườnghợpgiaohàngtrướcthanhtoánsau.Ngoàiratrongthươngmạihànghoáquốctếcòncócáckỹthuậtthanh toán khác.

3.1.3.6.Cácphươngthứckhác

Trongthươngmạihànghoácòncócácphươngthứckhácnhư:

Tạmnhậptáixuất:Làphươngthứcxuấtkhẩutrởlạinướcngoài(ởnướctáixuất)đốinhữngsảnphẩmtrướcđâyđãnhậpkhẩu,nhưngchưaquachếbiến.Phươngthứcmuabán nàyphảnánhgiaodịch thươngmạicủa3bên:nướcxuấtkhẩu,nhậpkhẩuvànướctáixuất.Hànghoáđitừnướcxuấtkhẩusangnướctáixuấtrồiđitiếpđếnnướcnhậpkhẩu.Nướctáixuấttrảtiềnchonướcxuấtkhẩuvàthutiềncủanướcnhậpkhẩu.Phươngthứcnàybaogồmcảhìnhthứcchuyểnkhẩu(hànghoáđithẳngtừnướcxuấtkhẩusangnướcnhập khẩu).

Buônbánđốilưu:Làphươngthứchàngđổihàngtrongđóhoạtđộngmuavàbánkếthợpchặtchẽvớinhau,ngườibánđồngthờilàngườimua,lượnghàngtraođổitương đươngvớinhauvềgiátrị.Phươngthứcnàyphảnánhhoạtđộngkhôngphảivìmụcđíchtiềntệ,màlàmộtlượnghànghoácógiátrịtươngđương.Yêucầucơbảncủagiaodịchthươngmạilàsựcânbằng(vềmặthàng,giá,tổngtrịgiá,điềukiệngiaohàng).Buônbánđốilưu còncócáchìnhthứcbùtrừ,bồihoàn).

Xuấtnhậpkhẩutạichỗ:Làphươngthứcmuabángiữamộtbêntrongnướcvớimột bênnướcngoàinhưngthôngquathểnhânhoặcphápnhâncủanướcnàyđanghiệndiệnở nướcbênkiavàngượclại.Trongtrườnghợpnày,hànghoákhôngcósựdichuyểnqua biêngiớicủanướccóquanhệtraođổithươngmại.Phươngthứcnàyphùhợpvàápdụngngàycàngphổbiếnởcácnướcthamgiavàotiếntrìnhmởcửavàhộinhậpkinhtếquốc

tế.

Giacôngthươngmại:Làphươngthứctraođổimàbênnhậngiacôngtiếpnhậnvậttư,nguyênliệudobênđặtgiacônggiaohoặcbáncho,cùngbảnvẽthiếtkếvàtiếnhànhlắpráp,chếtạosảnphẩmtheoyêucầukỹthuậtđãquyđịnhtrước,sauđógiaohoặcbánlạihànghoáchobênđặtgiacông.Bênnhậngiacôngsẽnhậnđượcmộtkhoảnthùlao(gọilàphígiacông)theothoảthuậntronghợpđồng.Đâylàphươngthứcthườngđượcápdụngtrongthươngmạiquốctếđốivớicácnướcđangpháttriển(nơicónhiềulaođộng,giánhâncôngthấp) trongmộtsốlĩnhvựcnhưdệtmay,dagiày,...

Đấugiá:Làphươngthứcmuabánđặcbiệt,trongđóhànghoáđượctổchứcbáncôngkhaitạimộtđịađiểmnhấtđịnh,nhữngngườimuađượcxemtrướchànghoá,tựdo cạnhtranhvềgiávàcuốicùnghànghoáđượcbánchongườitrảgiácaonhất.Nhữngmặthàngápdụngphươngthứcmuabánnàythường lànhữnghànghoákhótiêuchuẩnhoá.

Đấuthầu:Làphươngthứcmuabánđăcbiệt,trongđóngườimua(làngườigọithầu)côngbốcácđiềukiệnmuahàngđểngườibán(ngườidựthầu)báogiácảvàcácđiềukiệntrảtiền,sauđóngườimuasẽchọnmuacủangườibáogiárẻnhấtvàđiềukiệnvềtíndụng,giaohàngphùhợphơncảsovớiyêucầumàngườimuađãđưara.Phương thứcnàyápdụngphổbiếntrongmuasắm(đấuthầumuahàng)vàthicông(đấuthầudịch

vụxâylắp)cấccôngtrình.

3.2.Nhữngvấnđềcơbảncủakinhtếthươngmaịhànghóa

3.2.1.Nhucầucókhảnăngthanhtoánvềhànghóa

3.2.1.1.Nhucầu có khảnăngthanh toán, quỹmuavàsứcmuahànghoá

Nhucầucókhảnăngthanhtoánlàmộtbộphậncủanhucầunóichung.Đólànhucầuvềhànghoábịgiớihạnbởikhảnăngthanhtoánbằngtiềnhaycáctàisảnthanhtoáncủadâncưvàxãhội.Nhucầucókhảnăngthanhtoánluônđượcthểhiệntrênthịtrườngởtổngsốvàcơcấuhànghoámàxãhộivàdâncưđòihỏithịtrườngphảithoảmãntrongmộtkhoảngthờigiannhấtđịnh.

Thunhậpbằng tiềncủadâncưvàxãhộidùngđểmuahànghaythanhtoánhànghoáchínhlàquỹmuahànghoá.Sứcmuahànghoátrênthịtrườngphảnánhkhốilượnghànghoámàngườitiêudùngnhậnđượckhisửdụngquỹmuađểthanhtoántiềnhàngtrongđiềukiệngiácảxácđịnh.Sứcmuahànghoátrênthịtrườngphụthuộcvàosứcmuacủađồng tiềnvàquỹmuacủadâncưvàxãhội.

Giữanhucầucókhảnăngthanhtoán,quỹmuavàsứcmuatrênthịtrườngcóquanhệtỷlệthuận.Giácảhànghoátỷlệnghịchvớisứcmuavànhucầucókhảnăngthanhtoánvềhànghoá.

3.2.1.2.Cácyếutốảnhhưởngtớinhucầucókhảnăngthanhtoán

a.Nhómyếu tốthuộcvềnhucầunóichung

Nhu cầulàcơsởcủanhucầucókhảnăngthanhtoán,dovậycácnhântốảnhhưởng tớinhucầucũngtácđộngtớiquymô,cơcấunhucầucókhảnăngthanhtoáncủadâncưvà xãhội.

Cácyếutốvềdâncư,điềukiệnsinhhoạtvàlaođộngcủaconngười:Nhìnchungsốdâncàngđông,sốngườitrongmỗigiađìnhcànglớnthìnhucầuvềhànghoácàngtăng.Thayđổiquymôdânsốvàsốngườitrongmỗigiađìnhcònảnhhưởngtớicơcấunhucầucókhảnăngthanhtoán.Thôngthườngthunhậpthấp,nhưngsốdânđông,sốthànhviêntronggiađìnhlớnthìhướngchitiêuchohànglươngthực,thựcphẩmsẽcao.Trongtrường hợpngượclại,sẽchitiêuchomuahàngphilươngthực,thựcphẩmnhiềuhơn.

Cácsởthích,tậpquán,thóiquentiêudùng:Cácyếutốtâmlý,sởthíchcủaconngười,tậpquán,thóiquentiêudùngcủadâncư,kỳvọngcủangườitiêudùngcóthểảnhhưởngtheohướngkích thíchhoặchạnchếnhucầucókhảnăngthanhtoáncủaxãhội.

Cácđiềukiệnvềtựnhiên:Sựbiếnđổicủamôitrườngtựnhiên,thờitiếtkhíhậu…

đều cóảnhhưởngtớinhucầuvànhucầucókhảnăngthanhtoán.

b.Nhómyếu tốvềthunhậpvàphânphốithunhậpcủadâncư, củaxãhội

Thunhậpbằngtiềntănglên,thìthườngnhucầucókhảnăngthanhtoánsẽmởrộng vàcơcấucủanhucầucũngthayđổitheohướngsửdụngnhiềuhàngphilươngthực,thựcphẩmhơnvàngượclại.

Ngoàira,hướngsửdụngthunhậpbằngtiềnsẽảnhhưởngtrựctiếptớiquymôvàcơ cấuchitiêucủadâncư,củaxãhộiđểmuahànghoátrênthịtrường.Nếudâncưgiảmdựtrữhoặckhônggửitiếtkiệmtiềnmặtthìchitiêumuahànghoávàthanhtoándịchvụsẽtănglên.Nếugiảmchitiêuchodịchvụthìnhucầucókhảnăngthanhtoáncủadâncưvàxãhộivềhànghoásẽtăngvàngượclại.

c.Nhómyếu tốvềsản xuất,cungứng

Sảnxuấtvàcungứngcósựphùhợpvềquymô,cơcấuvàchấtlượnghànghoácũngnhưtínhđềuđặn,đảmbảotiếnđộthờigiangiaohàngtheoyêucầucủathịtrường sẽlàmtăngnhucầucókhảnăng thanhtoáncủaxãhộivàngượclại.

Hoạtđộngsảnxuất,cungứngvớitínhổnđịnhcàngcaovàchiphícàngthấpcàngkíchthíchlàmtăngnhucầucókhảnăngthanhtoán.

d.Nhómyếu tốvềgiácả,thịtrườngvàcạnhtranh

Giáhàngtiêudùngtăngthôngthườnglàmhạnchếhoặcgiảmnhucầucókhảnăngthanhtoáncủadâncưvàngượclại.Giácácmặthàngbổsunggiatăngsẽkhôngkíchthíchnhucầucókhảnăngthanhtoán.Giámặthàngthaythếgiảmsẽlàmchuyểndịch nhucầucókhảnăngthanhtoáncủadâncưsangmặthàngthaythếđó.

Hạtầngcủathịtrườngvềkỹthuật,vềdâncưvàpháplý,dunglượngthịtrường,quanhệcungcầu,xuhướngcạnhtranhvềchấtlượng,vềdịchvụhỗtrợnhưquảngcáo,tưvấn,giaonhận,…đềuảnhhưởngtớinhucầucókhảnăngthanhtoáncủadâncưvàxãhội.

e.Nhómyếu tốvềchínhsáchđiềutiếtvĩmôcủachínhphủ

Chínhsáchcủachínhphủcóthểđiềutiếtcung,cầuvàmốiquanhệđó,cũngnhưgiácả.Xuhướng cáctácđộngtừchínhsáchvĩmôcủachínhphủlànhằmkíchcunghoặckíchcầuvàcảithiểnmốiquanhệđó,bìnhổngiácảđểđápứngtốthơncácmụctiêuphát triển kinhtế,xãhộicủađấtnước.

3.2.2.Cungứngvànguồncungứnghànghóa

3.2.2.1.Kháiniệmvàcácnhântốảnhhưởngtớicungứnghànghoá

a.Kháiniệm

Cungứnghànghoálàtổngtrịgiávàcơcấuhànghoáhiệncóvàsẽcóbántrênthị

trườngđềđápứngnhucầucókhảnăngthanhtoántrongmộtkhoảngthờigiannhấtđịnh.

Cungứnghànghoábaogồmnhữnghànghoálàcácthànhphẩmđãkếtthúcquátrìnhsảnxuất,nhữngbánthànhphẩmsẽđượchoàntấtquátrìnhsảnxuấtđểđưavàolưuthông.Cungứnghànghoáthểhiệnởcảtổngtrịgiávàlượnghànghoáđưarathịtrườngtừcácnguồnhàngkhácnhaunhằmđápứngnhucầucókhảnăngthanhtoáncủadâncưvà xãhộitrongmộtkhoảngthờigianxácđịnh.

b.Cácyếu tốảnhhưởngtớicungứnghànghoábaogồm

Yếutốvềsảnxuấtnhưnănglựcsảnxuấttrongnướcthểhiệnởquymôvốn,nhânlựcvàtrìnhđộcôngnghệ,chukỳsốngcủasảnphẩm.Cácyếutốđóảnhhưởngtớisựpháttriểnnguồnhàngtrongnước,ảnhhưởngđếnnăngsuấtvàchấtlượng,quymôvàcơ cấucũngnhưthờigiancungứnghànghoátrênthịtrường.Ngoàira,yếutốsảnxuấtcònphụthuộcvàocôngtácnghiêncứuvàtriểnkhai,pháttriểnsảnphẩm.

Yếutốvềnguồnhàngnhậpkhẩu.Quymô,cơcấu,khoảngcáchđịalývàtínhổnđịnhhaysựthayđổicủanguồnhàngnhậpkhẩucóảnhhưởngtrựctiếpđếncungứnghànghoátrongnước.Ngoàira,nănglực,uytíncủacácnhàcungcấpnướcngoàivàyếutốxuấtkhẩucũngảnhhưởngtớihoạtđộngcungứngđốivớicáchànghoánhậpkhẩuđểlưu thôngtrênthịtrườngnộiđịa.

Yếutốvềthịtrường.Giácảhànghoávàcácsảnphẩmthaythế,nhữngthayđổicủanhucầu,tìnhhìnhcạnhtranhtrongnướcvàquốctế,…cóthểảnhhưởngtớiquymôhaycơ cấu cungứnghànghoátrên thịtrường.

Cácchínhsáchvĩmôđốivớicungvànguồnhàngbaogồmcácchínhsáchthương mại,đầutư,tàichính,đấtđai,tàinguyênmôitrường,…vàquyhoạchpháttriểnnguồnhàng.

3.2.2.2.Nguồnhàngcungứngtrênthịtrường

a.Kháiniệm

Nguồnhànglànguồntạorahànghoáđểcungứngtrênthịtrường.Đólànơiphátracácluồnghànghoávậnđộngtrênthịtrườngtrongnướcvàquốctế,lànơicungứnghànghoáphụcvụnhucầutiêudùng,sảnxuấtnộiđịavàxuấtkhẩu.Tuynhiên,nguồnhàngkhôngphảiđơnthuầnlàkháiniệmchỉvịtríđịalý,nơikhởinguồncácdòngchảy củahànghoávàokênhphânphối,màcònhàmchứaquymô,cơcấuvàsựphânbốnguồnhàng,tiềmnăngđưahànghoárathịtrườngtrongmộtkhoảngthờigiannhấtđịnh.

b.Tạo lậpnguồnhàngcungứngtrên thịtrường

Nguồnhàngcó2 loại:nguồnhàngtrongnướcvànguồnnhậpkhẩu.Mỗinguồnhàng cóvịtrí,vaitròquantrọngkhácnhauđốivớisựpháttriểnkinhtế,xãhộicủađấtnước.

Mộtmặtquymô,cơcấuvàsựphânbốnguồnhàngcóảnhhưởngtrựctiếpđếnhoạt độngcungứng  hànghoátrênthịtrường.Mặtkhác,sựpháttriểncủanguồnhàngphụthuộcvàosảnxuất,cácquyhoạchpháttriểnkinhtếvàchínhsáchvĩmôcủachínhphủvềtàichính,thươngmạivàđầutưcũngnhưcáchỗtrợkhácvềhạtầngcơsở,cácyếutốcủamôitrườngquốctế.

Nhànướccầnphảicóchínhsáchtạolậpvàpháttriểnnguồnhàng,đảmbảonguồnhàngmangtínhổnđịnh,hợplývàcânđối.Doanhnghiệpcũngcầnchủđộngthamgiađầutưvàocáckhuvựcnguồnhàngđểtạoracơsởvậtchấtchohoạtđộngcungứngliên

tục,mangtínhcạnhtranhvàcóhiệuquả,nhấtlàtrongđiềukiệnhộinhậpquốctế..

3.2.3.Dựtrữhànghóatronglưuthông

3.2.3.1.Kháiniệmvàsựcầnthiếtcủadựtrữhànghoá

a.Kháiniệmdự trữhànghoá

Dựtrữhànghoálàmộthìnhtháidựtrữsảnphẩmxãhội,baogồmtoànbộhànghoácầnthiếtđangvậnđộngtrongcáckhâukhácnhaucủaquátrìnhlưuthông.Đólànhững hànghoáđãthoátkhỏiquátrìnhsảnxuấtnhưngchưađivàolĩnhvựctiêudùng.

Cáchìnhtháidựtrữsảnphẩmxãhộibaogồm:dựtrữtrongsảnxuất,tronglưuthôngvàtrong  tiêudùng.Dựtrữtronglưuthônglàdựtrữhànghoá,cóquanhệảnhhưởngtớidựtrữtrongsảnxuấtvàtiêudùng.Dựtrữtronglưuthôngbaogồmhànghoáởkhothànhphẩmcủanhàsảnxuất,khotrạmcủamạnglướithươngmạibánbuôn,bánlẻvàhàngđangđitrênđường,hànggửibán.Dựtrữhànghoákháctồnkhoởchỗnóchủđộnghìnhthànhvàcầnthiếtcholưuthông,luônđổimớikhôngngừngtrongquátrìnhvận động.Tồnkhocònbaogồmcảhànghoádohậuquảcủalưu thôngđểlại.

b.Sựcầnthiếtcủadựtrữhànghoá

Dựtrữhànghoálàđiềukiệncầnthiếtcủalưuthông,đảmbảocholưuthônghànghoádiễnraliêntụcthôngsuốt.Khôngcódựtrữhànghoáthìkhôngcólưuthônghànghoá.Tuynhiên,dựtrữhànghoáphảihợplýmớirútngắnthờigianlưuthông,thúcđẩynhanh quátrìnhtáisảnxuấtvàtiếtkiệmchiphí.

Dựtrữhànghoáhìnhthànhlàdoquanhệcungcầu,giácảvàtìnhhìnhcạnhtranhthịtrường,doyêucầuxửlýmâuthuẫngiữasảnxuấtvàtiêudùng,nhằmđảmbảochoquátrìnhlưuthônghànghoádiễnraliêntục,thôngsuốt.Mặtkhác,dựtrữhànghoálàcầnthiếtcòndovaitròcủanótrongcáccôngcụ,chínhsáchđiềutiếtvĩmôcủachínhphủ,thôngquađóđểnắmbắt,khaitháccáccơhộithịtrườngvàgiảmthiểucácnguycơrủiro.

3.2.3.2.Phânloạidựtrữhànghoá

a.Theocông dụng củahànghoádựtrữ

Dựtrữhàngsảnxuấtbaogồmtoànbộhànghoávậttư,nguyên,nhiênphụliệu,máymócthiếtbị,phụtùng,côngnghệ...lànhững“đầuvào”phụcsảnxuấtđượclưuthôngtrên thịtrường.

Dựtrữhàngtiêudùngbaogồmhànglươngthực,thựcphẩmvàhàngcôngnghiệptiêudùngđượclưuthôngtrênthịtrườngphụcvụtiêudùngđờisốngdâncư.

b.Theomụcđíchsửdụng

Dựtrữthườngxuyênbaogồmtoànbộnhữnghànghoáthườngxuyênphảicóbántrênthịtrường.Nếuthiếuhàngsẽgiánđoạnlưuthông,gâykhókhăntrởngạichosản

xuấtvàđờisống(Vídụ:xăngdầu,phânbón,sắtthép,ximăng,lươngthực, thựcphẩm...).

Dựtrữthờivụ,lànhữnghànghoáđượchìnhthànhởvàothờivụcủasảnxuấtvàtiêudùngnhằmtậndụngtốiđacáccơhộitrongmuavàbánhànghoáhoặckhắcphụctínhthờivụcủasảnxuấtvàtiêudùng(chẳnghạn,kinhdoanhhàngnôngsản,hàngthuỷsảnởvàomùathuhoạch,hàngtiêudùngtrongcácdịplễ,tết,…vàchínhsáchvĩmôcủachính phủđốivớidựtrữlưuthôngđốivớicácmặthàngcótínhthời vụđó).

Dựtrữbảohiểmlàloạidựtrữđềphòngnhữngrủiro,bấttrắcxảyra(chẳnghạn,do bán nhanhhếthàng,dovậnchuyểnhàngđếnchậm,dothiêntai,dochiếntranh...).

c.Cácphânloạikhác(theoquymô,thờigian,hìnhthứcbiểuhiệnvàsựvậnđộngcủadự

trữ)

Theoquymôgồmcódựtrữthấpnhất,caonhấtvàbìnhquân.Theothờigiangồmcódựtrữđầukỳ,cuốikỳ.Theohìnhthứcbiểuhiệncódựtrữhiệnvật,trịgiádựtrữvàthờigian(sốngày)dựtrữhànghoá.Theoquátrìnhvậnđộnggồmhànghoádựtrữtrongcáckhohàng,hànghoáđangtrênđườngđi,hànggửibánhoặcquảngcáotạicáchộichợthương mại.

3.2.3.3.Cácnhântố ảnhhưởng tớidựtrữhànghoá

Cácyếutốthuộcvềsảnxuấtnhưquymô,cơcấu,trìnhđộ,tínhchấtvàsựphânbố

sảnxuất.

Hệthốnggiaothốngvàhạtầngkỹthuật:sốlượng,chấtlượng,cơcấucácloạituyếnđườngvàphươngtiệngiaothôngcũngnhưsựphânbốhạtầnggiaothông.Cáchạtầngkỹ thuậtkhácnhưthôngtin, viễnthông,ngânhàng,điệnnăng,...

Mạnglướithươngmạivàhệthốngphânphốibaogồmcửahàng,khohàng,trungtâmthươngmại,siêuthị,hộichợtriểnlãm,cácchợbánbuôn,bánlẻ,...Cơsởvậtchấtkỹ thuậtthươngmạigồmcácphươngtiệnkinhdoanhtrongcáckhâumuabán,khohàngvàvận chuyểnhànghoá.

Tìnhhìnhthịtrườngvàcạnhtranhtrongthươngmại.Quanhệcungcầuhànghoá,giá cả,mứcđộcạnh tranhvàxuhướngbiếnđộngcủacácyếutốvàquanhệđó.

Chínhsáchkinhdoanhcủadoanhnghiệpvàcơchếquảnlýnhànướcđốivớihànghoálưu thông.

Cácyếutốkhác(điều kiệntựnhiên,nhữngbấttrắckhác).

3.2.4.Chiphílưu thônghànghóa

3.2.4.1.Kháiniệmchiphílưuthông

Chiphílưuthônglàbiểuhiệnbằngtiềntoànbộhaophívềlaođộngsốngvàlaođộngvậthoáphụcvụchoviệctổchứcvàquảnlýquátrìnhlưuthônghànghoátrongnềnkinh tế.

Cáchaophívềlaođộngvậthoábaogồmcácbộphậncấuthànhchủyếunhưhao

mònvậtchấtvềtàisản,phươngtiệntrongcáckhâumua,bán,khohàngvàvậnchuyển hànghoá,haohụt,tổnthấthànghoá.Ngoàira,cònbaogồm  nhữnghaophívậtchấtởcáccơquanquảnlýnhànướcvềthươngmại.Haophívềlaođộngsốngbaogồmhaophísứclaođộngcủanhânsự  thựchiệncáccôngviệcởcáckhâulưuthôngnóitrênvàcôngtácquảnlýthươngmại.

Chiphílưuthôngtrongnềnkinhtếbaogồmchiphilưuthôngcủanhàsảnxuấttrongmuacácyếutố“đầuvào”,tiêuthụsảnphẩm“đầura”,chiphilưuthôngcủanhàthươngmạivàchiphíthờigianmuasắmcủangườitiêudùng,trongđóchiphílưuthôngcủa thươngmạilàbộphậnlớnnhất.

3.2.4.2.ýnghĩacủa việchạthấpchiphílưuthôngtrongnềnkinhtế

Hạthấpchiphílưuthôngđượchiểulàgiảmthấptỷsuấtchiphíchứkhôngphảigiảmquymô,khốilượngchiphíphụcvụquátrìnhlưuthônghànghoá.Hạthấpchiphílưu thôngcóýnghĩa  như  sau:

Tiếtkiệmchiphívàvốnđầutưcủanhànước,củaxãhộivàdoanhnghiệpvàolĩnhvực lưuthông, dànhvốnưutiênchocáclĩnhvựckháctrongnềnkinhtế.

Nângcaohiệuquảthươngmạivàsứccạnhtranhcủahànghoá,củadoanhnghiệpcũngnhưcủacảnền kinhtế.

Tiếtkiệmchiphíthờigianvàtiềnbạctrongquátrìnhmuasắmhànghoácủangườitiêu dùng.

3.2.4.3.Cácnhântố ảnhhưởng tớichiphílưu thông

Khốilượngvàcơcấuhànghoálưuthông.Quymôlưuchuyểnhànghoátănglàmkhốilượngchiphícũngtănglên,nhưngtỷlệchiphílưuthôngcóxuhướnggiảm,nhờtiếtkiệmcácchiphícốđịnh.Mỗiloạihàng,nhómhàngcóđặcđiểmkinhdoanhkhácnhau,đòihỏihaophítrongquátrìnhtraođổikhácnhau,dovậy,sựchuyểndịchcơcấuhànghoálưuchuyểnsẽlàm thayđổiquymôvàcơcấuchiphílưuthông.

Dựtrữhànghoávàthờigianlưuthông.Dựtrữhànghoácànglớn,thờigianlưuthônghànghoácàngkéodàichiphícàngtăngvàthậmchígâylãngphílớntiềnvốnđầutưvàolĩnhvựcthươngmại.

Giácảhànghoávàgiácácdịchvụ.Tỷsuấtchiphílưuthôngcóquanhệtỷlệ

nghịchvớigiácảvàtỷlệthuậnvớigiácácdịchvụ.

Sửdụngcácphươngthứcmuabán,cácphươngtiệnkinhdoanhthíchhợpvừathúc đẩychuchuyểnhànghoá,vừagiảmthấpchiphítronglưuthôngnóichungvàchiphíkhâu thanhtoántiềnhàng.

Côngtácquảnlýcũngnhưtrìnhđộnguồnnhânlực,thủtụcthươngmạiđềucóảnhhưởng đếnquymôvàcơcấuchiphílưuthôngtrongnềnkinhtế.

Cácyếutốkhácnhưđiềukiệntựnhiên,nhữngbấttrắcdochiếntranh,xungđộtsắctộc,

dịchbệnh,thiêntai.

3.2.5.Kếtquảtrongthươngmạihànghóa

3.2.5.1.Kháiniệmkếtquảthươngmại

Đólàphạmtrùkinhtếphảnánhkếtcụchoạtđộngthươngmạicủachủthểnàođótrongmộtthờikỳnhấtđịnh.Kếtquảthươngmạithườngđượcxácđịnhtrêntầmvĩmôvà doanhnghiệp.Kếtquảphảnánhmụctiêumàhoạtđộngthươngmạicầnhoặcđãđạtđượctrongkhoảngthờigianxácđịnh.

Kếtquảvàhiệuquảthươngmạicóquanhệtỷlệ thuậnvớinhau.Tuynhiênhiệuquảbaogiờcũngphảnánhtrìnhđộsửdụngcácnguồnlựcđểđạtđượckếtquảthươngmạitheomụctiêuđãđặtra,không thểđồngnhấtvớikếtquả.

3.2.5.2.Cácchỉtiêuchủyếubiểuhiệnkếtquả trongthươngmạihànghoá

Tổngmứclưuchuyểnhànghoá.

Kếtquảhoạtđộngthươngmạinộiđịahaylưuthônghànghoátrongnướcđượcthểhiệnởtổngmứclưuchuyểnhànghoá.Trongtrườnghợpnày,toànbộkếtquảhoạtđộng traođổiđượctínhtheotrịgiá,đolườngtheođồngnộitệ(bảntệ).Tổngmứclưuchuyểnhànghoábaogồmtổngmứclưuchuyểnhànghoábánbuônvàbánlẻ.

Tổngmứclưuchuyểnhànghoábánbuônphảnánhkếtquảdướihìnhtháigiátrịcác giaodịchthươngmạidiễnratrênthịtrườnggiữacácnhàdoanhnghiệpvớinhautronghoạtđộngmuabánbuôn,hànghoávẫnnằmtrongkhâulưuthông,chưakếtthúckhâubán lẻđểtớingườitiêudùngcuốicùng.

Tổngmứclưuchuyểnhànghoábánlẻ(haytổngmứcbánlẻxãhội).

Đólàchỉtiêuphảnánhkếtquảcuốicùngcủahoạtđộnglưuthônghànghoátrongnước.Tấtcảkếtquảcácgiaodịchmuabángiữachủthểngườibánvớingườitiêudùngcuốicùngtrênthịtrườngdướihìnhtháigiátrịđềuđượcphảnánhquachỉtiêutổngmức lưuchuyểnhànghoábánlẻ.Chỉtiêunàyrấtcầnthiếtchocácphântíchkinhtếvĩmôvềcânđốicungcầu,quỹmuavànhucầucókhảnăngthanhtoáncủadâncưvàxãhội.Đâylàchỉtiêuquantrọngvàlàbộphậnhợpthànhchủyếucủatổngmứclưuchuyểnhànghoá trong nềnkinhtế.

Kếtquảthươngmạicònđượcbiểuhiệndướihìnhthứchiệnvật,đólàkhốilượnghànghoálưuchuyển.Thôngthườngnhữngmặthàngquantrọng,thiếtyếuthuộccânđốilớntrêntầmvĩmôcủaquốcgia,cầnphảithốngkêvàphântích  theocả2hìnhthứcgiátrịvàhiệnvậtđểphụcvụchocôngtáchoạchđịnhchínhsáchkinhtếvàquảnlýthươngmạicủanhànước.

Tổngkimngạchxuấtnhậpkhẩu.

Tổngkimngạchxuấtnhậpkhẩuphảnánhtoànbộhoạtđộngthươngmạiquốctếhai chiều(ngoạithương)củamộtquốcgia,baogồmkimngạchxuấtkhẩuvànhậpkhẩu.Đơn vịsửdụngtrongđolườngkếtquảhoạtđộngngoạithươnglàđồngngoạitệ(cóthểlà

đồngtiềnchungquốctếUSDhaycácđồngtiềncủađốitácthươngmại).Chỉtiêunàycũngphảnánhquimôvàcơcấucáncânthươngmạicủaquốcgiatrongtừngthờikỳcụthể.Nóchophépđánhgiáchiếnlược,chínhsáchthươngmại,cũngnhưphântíchcácxu hướngtăngtrưởng,pháttriểnkinhtế,vịthếcủa  thươngmạitừngquốcgiatrongnềnthương mạitoàncầuvàkhuvực.

Kimngạchxuấtkhẩuphảnánhkếtquảhoạtđộngngoạithươngmộtchiềuxuấtkhẩucủaquốcgiatrongmộtthờikỳnhấtđịnh.Kimngạchnhậpkhẩuphảnánhkếtquảhoạtđộngngoạithươngtrongtrườnghợpngượclạikhinhậphàngtừnướcngoàivề.Ngàynay,domởcửathịtrườngvàtựdohoáthươngmại,hoạtđộngngoạithươngcủamộtnướccóthểdiễnrangaytạithịtrường trongnước,đólàtrườnghợpxuấtnhậpkhẩu tạichỗ.

Đểtínhtoánvàphântíchkếtquảhoạtđộngthươngmạinóichungcủaquốcgia,cầnphảiquyđổiramộtđơnvịtiềntệthốngnhấtcáckếtquảthươngmạitrênthôngqualựachọnđúngđắnquanhệtỷgiáchuyểnđổigiữađồngnộitệvàngoạitệ.Chỉtiêuphảnánhtoànbộkếtquảhoạtđộngthươngmạicủaquốcgia,đótổngtrịgiáthươngmạihaytổngthương mại.

Giátrịgia tăng  trongthươngmạihànghoá.

Chỉtiêunàyphảnánhkhoảngcáchchênhlệchtuyệtđốigiữakếtquảđạtđượcvàchiphínguồnlựcbỏratrongtraođổithươngmạihànghoácủaquốcgia.Giátrịgiatăngcóphânbiệtkhimuabánhànghóavàdịchvụtrênthịtrườngnộiđịavàquốctế.Giátrịgiatănglàchỉtiêuphảnánhkếtquảtăngtrưởngkinhtếcủaquốcgia.Nóchophépphân tích,đánhgiásựthamgia,đónggópcủathươngmạivàothunhậpquốcdâncủanềnkinhtế.Nếusosánhtươngquan(sốtươngđối)giữagiátrịgiatăngvớichiphíbỏrađểđạtđượckếtquảđó thìđâycònlàthướcđovềhiệuquảvàsứccạnh tranhcủathươngmại.

Ngoàira,còncóchỉtiêutrịgiáthươngmạihànggiacông.

Trongthươngmại,ngoàikếtquảtraođổitheocácgiaodịchthôngthường,còncógiacông,lắpráp,chếbiếnsảnphẩm.Kếtquảcủacáchoạtđộngnàytuymangtínhchất sảnxuấtnhưnglạidiễnratrongkhâulưuthôngnênđượctínhvàogiátrịthươngmại.Trịgiáhànghoágiacôngtrongthươngmạiquốctếđượccoilàkimngạchxuấtkhẩu.Chỉ tiêunàycóýnghĩaquantrọngtrongđánhgiáhiệuquảxãhộicủathươngmạithểhiệnởthuhútviệclàm,khaitháclợithếvềnhâncôngdồidào,giárẻ.

3.2.5.3.Đặcđiểmpháttriểncótínhquyluậttrongthương mạihànghoá

(1)  Quymôthươngmạihànghoángàycàngtănglêntrêncảthịtrườngnộiđịavàthị trườngxuất khẩu, tỷtrọngthươngmạicóxuhướnggiảmtrongtổngthươngmại.

Cơsở:

Donhucầutiêudùngchosảnxuấtvàđờisốngxãhộingàycàngtănglên.Sảnxuấthànghoángàycàngpháttriểnvớitrìnhđộkhoahọcvàcôngnghệtiêntiến.Chiếnlược

vàcácchínhsáchpháttriểnkinhtếvàthươngmạicủaquốcgiangàycàngphùhợpvớiquátrìnhtựdohoáthươngmạivàtoàncầuhoákinhtếthếgiới.Sựpháttriểncủathươngmạidịchvụvàthươngmạiđiện tử.

Biểu hiện:

Tổngmứclưuchuyểnhànghoátrênthịtrườngnộiđịa,kimngạchxuấtnhậpkhẩungàycànggiatăng,nămsaucaohơnnămtrướcvềtrịgiáthươngmại.

Cácnướcpháttriểnsẽgiatăngthươngmạiđốivớinhữnghànghoácóyêucầuđổimớicôngnghệvàchuyểngiaokỹthuật,pháttriểnquymôthươngmạiởthịtrườngnướcngoài.

Cácnướcđangvàchậmpháttriểntăngquymôthươngmạitrêncởsởkhaithácquá trìnhthuhútvốnđầutưnướcngoài,tiếpnhậnchuyểngiaocôngnghệ,kinhnghiệmkinhdoanh quảnlý quốctế.

Thươngmạihànghoákhôngchỉtănglênvềquymô,màcòncókhảnănggiatăngtốcđộ,tuynhiêntốcđộtăngtrưởngkhôngđều,tỷtrọngcóxuhướnggiảmtrongtổngthương mại.

(2)Cơcấuthươngmạihànghoángàycàngthayđổitheohướngđadạnghơn,phongphúhơnvàđápứngngàycàngnhanhhơn,tốthơnnhucầuthịtrường.

Cơsở:

Doyêucầucuảthịtrườngngàycàngcaovềchấtlượng,đadạngvềchủngloại,nhanhchóngvềthờigiancungcấp.Dochukỳsốngcủasảnphẩmngàycàngrútngắnnhờtiếnbộkhoahọccôngnghệ.Docạnhtranhngàycàngquyếtliệtđòihỏiphảinângcaochấtlượngvàhiệuquảthươngmại.Donhữngxuhướngtiêudùng,doảnhhưởngcủatiếntrìnhhộinhậpkinhtếquốctếđến  phânbổnguồnlựcthươngmại,pháttriểnvàthayđổicácluồngthươngmạiquốctế.

Biểu hiện:

Nhữnghànghoáđãquachếbiến,hànghoácóhàmlượnglaođộngkĩthuật,chấtxámcao,cáchànghoáđắttiền,cógiátrịlớnngàycànggiatăng  làmthayđổicơcấu,tỷtrọng thươngmại.

Nhữnghànghoácótínhmốtgiatăngnhanhvàrấtđadạng.Kiểumốthànghoáthay

đổinhanhchóng.Xuhướngnàydiễnratrêncảthịtrườngtrongvàngoàinước.

Hànghoácógiátrịdinhdưỡngcao,antoànvệsinh,đápứngyêucầunângcaochấtlượngcuộcsốngngàycàngđượcquantâmvà  chiếmvịtríquantrọngtrongđờisống,tiêu dùngxãhội.

(3)Hànghoángàycàngphongphúvềnhãnhiệu,cóxuấtxứngàycàngđadạngvà

đượctiêuchuẩnhoá.

Cơsở:

Dođòihỏingàycàngcaocủangườitiêudùngvàsảnxuấtngàycàngpháttriển.Docạnhtranhvàhộinhậptrongthươngmạiquốctếthúcđẩysựđadạngcủahànghoá,nângcaouytínthươnghiệu,nhãnhiệu.Doyêucầuđặtracủahệthốngluậtphápcũngnhưcácthônglệbuônbánquốctế.

 Biểu hiện:

Nhiềunhãnhiệusảnphẩmmớirađờivàđượccungứngtrên thịtrường.

Sảnphẩmđạttiêuchuẩnchấtlượng,chứngnhậnISOngàycànggiatăng.Sảnphẩmtraođổingàycàngchútrọngđếncáctiêuchuẩnvềlaođộng,vệsinh,môitrường.

Sảnphẩmcóxuấtxứđadạng,khácnhau,nhưngrõràngvềnguồngốclàxuhướngmang tínhphổbiếntrongthươngmạihànghoáquốctế.

Bêncạnhnhữngđặcđiểmtrên,thươngmạihànghoátoàncầuhiệnnayđanggặpphảinhữngkhókhăntrởngạirấtlớnlàvấnđềhànggiảvàbuônbánphipháp,nhấtlàtrongđiềukiệnhộinhậpquốctế.

Chương4:Thươngmạidịchvụ, thươngmạiquyềnsởhữutrítuệvàthươngmạiliênquanđến đầutư

4.1.Thươngmạidịchvụ

4.1.1.Bảnchấtcủathươngmạidịchvụ

4.1.1.1.Kháiniệmvềthươngmạidịchvụ

a.Kháiniệmvềthươngmạidịchvụ

Thươngmạidịchvụlàmộtkháiniệmphânbiệtvớikháiniệmthươngmạivềhànghoá.Nếuthươngmạihànghoávềcơbảnlàmuabáncácsảnphẩmhữuhình,thìthươngmạidịchvụvềcơbảnlàtraođổivềcácsảnphẩmvôhình.“Bấtkỳthứgìmuabántrongthươngmạimàkhôngthểrơivàochânbạn  đó làdịchvụ”.

Trênthịtrườngdịchvụđượccungcấpthôngquacácphươngthứckhácnhauđểđổi lấy tiềncôngtrảchoviệccungcấpcácdịchvụđó.

Dịchvụcóthểđượccungcấptrênthịtrườngnhưmộtsảnphẩmđộclập(vídụcungcấpmộtkhoáhọctiếnganh),  mộtsốtrườnghợpchúngđượccungcấpnhumộttậphợpnhiều dịchvụriênglẻcótínhchấtbổsunglẫnnhau(vídụmộttourdulịchbaogồm:dịch

vụvậnchuyển,dịchvụlưutrú,dịchvụnhàhàng…),trườnghợpkhácchúngphảiđikèm cùngvớicácsảnphẩmhànghoá(vídụcácdịchvụnhàhàngluônđikèmvớithứcăn,đồ

uống).

Cầnlưuýrằngkhôngphảibấtkỳsựcungứngdịchvụnàotrongxãhộicũngcótính thươngmại.  Thươngmạidịchvụchỉbaogồmnhữnghoạtđộngmuabánvàtraođổinhằm vàomụcđíchlợinhuận.

Vậythươngmạidịchvụlàtoànbộnhữnghoạtđộngcungứngdịchvụtrênthị

trườngthôngquamuabánnhằmmụcđíchlợinhuận.

4.1.1.2.Đặcđiểmcủathươngmạidịchvụ

a.Tínhđặcthùvềđốitượngtraođổitrong thươngmạidịchvụ

Sựkhácbiệtrõnhậnthấynhấtgiữathươngmạihànghóavàthươngmạidịchvụchínhlàởđốitượngcủahoạtđộngtraođổi.Trongthươngmạihànghóađốitượngtraođổilàcácsảnphẩmvậtthểcòntrongthươngmạidịchvụchúnglàcácsảnphẩmphivậtthể.Mặcdùcósựkhácbiệtnhưngdịchvụvà  hàng hóavẫncónhữngđiểmgiốngnhau:

Làsảnphẩmcủalaođộngvìvậydichvụmanggiátrị.Trongtraođổigiátrịdịchvụthểhiệnthôngquagiácảthịtrường.Dịchvụcũngcógiátrịsửdụng,giátrịsửdụngcủadịchvụhaycôngdụngcủachúngchínhlàcáclợiíchmàngườitiêudùngnhậnđượcvàthỏamãnkhitiêudùngchúng.

Vìdịchvụvôhìnhnênsovớihànghoáchúngkhóthươngmạihoáhơn,điềunàylýgiảivìsaochomãiđếnthậpniên70cácnhàkinhtếhọcvẫnchorằng:“ngànhdịchvụlà tậphợpchủyếucủanhữnghoạtđộngphithươngmại”(theoUNCTAD).Cũngchínhvì thếmàchođếnnaytỷtrọngcủacácngànhdịchvụtrongGDPkhácaonhưnggiátrịkimngạchdịchvụchoxuấtkhẩuhoặctraođổilàtươngđốinhỏ.ĐốivớicácnướcpháttriểntỷtrọngcủangànhdịchvụtrongGDPchiếmkhoảnghaiphầnbanhưngkim  ngạch thươngmạidịchvụtrongnềnkinhtếchỉchiếmkhoảngmộtphầnnăm(theoServiceEconomy).

Vìdịchvụvôhìnhnênkhixẩyramấtcânđốicungcầutheothờigianngườitakhôngdựtrữchúnglạitrongcáckhohoặcnếucósựmấtcânđốicungcầutheokhônggianngườitakhôngthểđiềuhoàbằngcáchvậnchuyểnchúngtừnơinàyquanơikhácbằngcácphươngtiệnvậntảinhằmđiềutiếtcungcầunhưtrongtrườnghợpthươngmạihànghoá.

Trongthươngmạidịchvụđểthoảmãnđòihỏicủakháchhàngngườitaluônphảiđảmbảosựsẵnsàngcungứngtạinơivàthờiđiểmmàthịtrườngcónhucầu.Mâuthuẫnlàởchỗcầuvềdịchvụthườngcótínhđànhồicaovàmangtínhthờivụlớntrongkhi cungdịchvụlạicótính  “cứng”.Điềunàydẫntớinhữngmâuthuẫnvềcungcầu.Đâylàbàitoánnangiảitrongnhiềungànhdịchvụ.Vídụ:khảnăngtruyềntảimạngđiệnthoại

diđộnghaymạngInternetthìcóhạnnhưngcầulạibiếnđộngvàmangtínhthờivụrất

caonênthườngxẩyratìnhtrạng“quátải”docónhiềungườicùngsửdụngvàonhữnggiờcaođiểmhoặcngượclạicónhữnglúclạicórấtítngườisửdụngnhưbanđêm  hayngày nghỉcuốituần.

b.Tínhđặcthùvềcácphươngthứccungcấp trongthươngmạidịchvụ

Donhữngđặctrưngcủasảnphẩmdịchvụnêncácgiaodịchtrongthươngmạidịchvụgiữangườimua,ngườibánthườngđòihỏiphảicósựtiếpxúctrựctiếp.Traođổicác dịchvụcóthểxảyratrongcáctrườnghợpsau:dịchvụđượcchuyểndịchtrựctiếptừnhà sảnxuấtđếnngườitiêudùng(trongthươngmạihànghóahoạtđộngtraođổinàylàphổbiếnthìtrongthươngmạidịchvụchỉcómộtsốítdịchvụđượcthựchiệntheocáchnày.Vídụnhưchuyểntiềnquangânhàng…).Cáctrườnghợpgiaodịchphổbiếntronglĩnhvựcdịchvụlà:nhàcungcấpdịchvụdịchchuyểnđếnnơicóngườitiêudùng(vídụcácbácsỹđếnkhámbệnhtạinhà)hoặcngườitiêudùngdichuyểnđếnnơicónhàcungcấpdịchvụ(vídụbệnhnhânđếnbệnhviệnđểkhám,chữabệnh)hoặcnhàcungcấpdịchvụvàngườitiêudùngcùngdichuyểnđếnmộtđịađiểmthứba,vídụ:mộtdoanhnghiệpcủaPhápmởbệnhviệnởViệtNam(bệnhviệnViệtPháp)đểkhám,chữabệnhchomộtbệnhnhân đến từNhậtBản.

Trongbuônbánquốctếdịchvụđượccungcấpgiữacácquốcgiatheomộttrongbốnphương thứcsau:

-Phươngthức1:dichuyểnquabiêngiớicủacácsảnphẩmdịchvụ(cácdịchvụcó thểtruyềnquaphươngtiệnviễnthôngnhưchuyểntiềnquangânhàng).

-Phươngthức2:dichuyểncủangườitiêudùngsangnướckhác(kháchdulịchsangthăm mộtnướckhác).

-Phươngthức3:thiếtlậphiệndiệnthươngmạitạimộtnướcđểcungcấpdịchvụ

(thànhlậpchinhánhhaycôngtyconởnướcngoài).

-Phươngthức4:dichuyểntạmthờicủathểnhânsangmộtnướckhácđểcungcấpdịchvụtạiđó(cácluậtsưhaybácsỹdichuyểnđếnnướckhácđểlàmviệc).

c.Tínhliênngànhcủacácdịchvụ

Lĩnhvựcdịchvụcómộtđặcđiểmnổibậtlàsựliênkếtcaogiữacácngànhvàphânngànhdịchvụ.Mộtmặt,sựpháttriểncủamỗingànhkinhdoanhdịchvụphụthuộcchặtchẽvàocácngànhdịchvụkhácnhưlàcácyếutốđầuvào.Mặtkhácdotínhchấtcủanhiềuloạinhucầucủadịchvụmàsựthoảmãnchúngđòihỏisảnphẩmdịchvụkhôngchỉlànhữngdịchvụriênglẻmàchúngnhưlàmộttổhợpgồmnhiềudịchvụcótínhchấtbổsunglẫnnhau.Đểtạora  mộtsảnphẩmdịchvụloạinàyphảilàsựliênkếtvàphốihợphoạtđộngcủanhiềungànhdịchvụkhácnhaucùngtạoravàcungứngcácdịchvụ(vídụnhưsảnphẩmdulịch).

d.Tínhđadạngcúa cácloạihìnhdịchvụ

Dịchvụlàlĩnhvựcrấtrộng,đadạngvềquymôvàtínhchấtkinhdoanh.Bêncạnhmộtsốngànhdịchvụquymôkinhdoanhlớn:vốnđầutưlớn,côngnghệhiệnđại,laođộng chuyênmôncaonhưdịch vụviễnthông,dịchvụtàichính,dịchvụhàngkhông,vận tảibiển,vậntảiđườngsắt…còncóvôsốnhữngngànhdịchvụkinhdoanhnhỏ,linhhoạt, phântán,laođộnggiảnđơn,thíchhợpvớiloạihìnhkinhdoanh  nhỏ,hộgiađìnhvàdoanhnghiệpnhỏ.Nhữngngànhdịchvụnàytồntạikháchquandonhucầuđờisốngnhưtrôngxe,giữtrẻ,xeôm,giúpviệcgiađình…chodùsựpháttriểnởtrìnhđộnàocủanềnkinhtếthìchúngvẫntồntạinhưlàmộtbộphậnkhôngthểthiếuđượccủanềnkinhtếxãhộivàvaitròcủachúng  khôngnhỏ,nhấtlàtrongviệcthỏamãnnhucầumuônmàu,muônvẻcủađờisốngxãhộivàtạo côngănviệclàm chodâncư.

Sựđadạngvềvaitròcủadịchvụđốivớiđờisốngvàsảnxuất:cónhiềungànhdịchvụlànhữngngànhquantrọngcungcấpyếutốđầuvàocủasảnxuấtkinhdoanhvàtrìnhđộcủanhữngngànhdịchvụnàycóảnhhưởngrấtlớntớisứccạnhtranhcủahànghoávàdịchvụcủaquốcgiavídụdịchvụvậntải,dịch  vụviễnthông…Nhiều  ngànhdịchvụkhôngchỉđápứngnhucầusảnxuấtmàcảnhucầusinhhoạtcủadâncưnhưdịchvụđiện thoại.Ngoàiracómộtsốdịchvụhoàntoànchỉđápứngnhucầusinhhoạtcủadâncư.

e.Tínhchấtnhạycảmvềtácđộngcủa  dịchvụvớiđờisốngkinhtế,xãhội,chínhtrịvàmôitrường

Thươngmạidịchvụlàlĩnhvựchoạtđộngkinhtếcósựphụthuộcchặtchẽvàđặcbiệtnhậycảmvấnđềchínhtrị,anninh,quốcphòng.Ngượclại,cũnglàlĩnhvựcmàhoạt động củachúngcótácđộngrấtphứctạpvàkhódựbáođốivớiđờisốngxãhội.

4.1.1.3.Phânloạithươngmạidịchvụ

Ngàynay,dịchvụlàmộtlĩnhvựcbaogồmnhữnghoạtđộnghếtsứcrộnglớn.Ban thưkýWTOđãchiacáchoạtđộngdịchvụkhácnhauthành12ngành(trongđógồm155tiểu ngành):

1.Cácdịchvụkinhdoanh

2.Dịchvụbưuchínhviễnthông

3.Dịchvụxâydựngvàcácdịchvụkỹthuậtliênquan

4.Dịchvụphânphối

5.Dịchvụgiáodục

6.Dịchvụmôitrường

7.Dịchvụtàichính

8.Cácdịchvụxãhộivàliênquanđếny tế

9.Cácdịchvụdu lịchvàdịchvụliênquanđếnlữhành

10.Cácdịchvụgiảitrí,vănhoá,thểthao(ngoàidịchvụnghenhìn)

11.Dịchvụvận tải

12.Cácdịchvụkhácchưađượcthốngkêởtrên

Cầnlưuýrằngngoài11ngànhdịchvụchính,nhómdịchvụthứ12(nhómcácdịchvụkhác)làvôsốnhữngloạidịchvụtồntạimộtcáchkháchquandonhucầucủađờisống.Nhữngdịchvụnàyrấtđadạngvàhiệnvẫnchưađượcxétđếntrongthốngkêthương mại.

4.1.2.Vaitròcủathươngmạidịchvụ

Trongthờiđạingàynay,thươngmạidịchvụcómộtvítríngàycàngquantrọngtrongbuônbántoàncầuvàtrongcơcấukinhtếcủacácquốcgia,đặcbiệtlàcácquốcgia pháttriển.ởnhiềunước,mộtsốngànhdịchvụđượcxemlàngànhkinhtếcóvịtrímũinhọn,ngànhcôngnghiệpkhôngốngkhói.TheothốngkêcủaWTO,tổnggiátrịthươngmạidịchvụcủanhữngnămđầuthếkỷXIđãtănggấp4lầnsovớitổnggiátrịthươngmạidịchvụnăm1980.Giátrịthươngmạidịchvụnăm2002đạt2.900tỷUSD,chiếm

20%tổnggiátrịthươngmạithếgiới(1).ởcácnướcpháttriển,cácngànhdịchvụchiếm

tỷtrọngkhoảng60-70%GNP,  nhưAnh,Pháp,Đứckhoảng65%,riêngHoaKỳchiếmgần80%,vàởcácnướcđangpháttriểntỷtrọngnàycũngchiếmkhoảng50%.Mỹ,EUvàNhậtBảnlànhữngquốcgiacósứccạnhtranhcaotrongcácngànhdịchvụ,đặcbiệtlàtàichính,viễnthông,vậntải.Cácnướcnàyđangtăngcườngvịtrí củamìnhtrongthương mạidịchvụnhiềuhơnthươngmạihànghóa.Vớivịtríđó,thươngmạidịchvụđãđemlạinhững vaitròđặcbiệtquantrọngchocácquốcgiatrongthờiđạingàynay,cụ thể:

-Thươngmạidịchvụcóvaitròthúcđẩytăngtrưởngkinhtế,đónggópvàoGNP

củanềnkinhtếcácquốcgia.

Vaitròcủathươngmạidịchvụvớităngtrưởngkinhtếkhôngnhữngthểhiệnởsựtăng trưởngnhanhchóngcủabản thân nhữngngànhdịchvụmàvaitrònàycònthểhiệnởviệcthúcđẩy,hỗtrợcácngànhkinhtếkháctrongnềnkinhtếquốcdân,đặcbiệtlàvaitròcủacácngànhdịchvụnhưbưuchính-viễnthông,tàichính-ngânhàng,giaothông-vậntải…Vớikhảnăngthúcđẩytăngtrưởngkinhtếđó,nhữngđónggópcủathươngmạidịchvụvàoGNPcũngngàycàngđượckhẳngđịnh.TheoWTO,giaiđoạn1980-2002,hàngnămbảnthânthươngmạidịchvụtrênthếgiớicótốcđộtăngtrưởngbìnhquân9%, caohơntốcđộtăng6%củathươngmạihànghóa.Vềđầutư,khoảng60%giátrịđầutư

trựctiếpnướcngoàihiệnnayđầutưvàolĩnhvựcdịchvụ.(2)

-Vaitròcủathươngmạidịchvụvớităngcườnghộinhậpkhuvựcvàquốctế,cảithiện cáncânthươngmạicủacácquốcgia.

Xu thếtựdohóathươngmạikhôngchỉcòndiễnraởlĩnhvựcthươngmạihànghóa,màtựdohóathươngmạidịchvụcũngđangtừngbướcmởra.Hiệnnay,cácnướcphát

triểnđangchútrọngvàopháttriểnvàtìmcơhộixuấtkhẩuởcácngànhdịchvụnhưtàichính,viễnthông,ytếvàgiáodục.Cácnướcnàythườngthuđượclợiíchrấtcaonhờvàonhữngngànhdịchvụvà  thườnggâysứcépđòihỏicácnướcmởcửahơnđốivớithịtrườngnày.Mặcdùcácnướcđangpháttriểnvàchậmpháttriểnthườngcónhiềubấtlợikhimởcủathịtrườngdịchvụ,songhọcũngđangkhaithácnhữnglợithếsosánhcủamìnhđểhộinhậpvàcảithiệncáncânthươngmạithôngquacácngànhdịchvụnhưdulịch, xuấtkhẩulaođộng.

-Vaitròcủathươngmạidịchvụvớiviệcthúcđẩyphâncônglaođộngvàchuyểndịch cơcấu kinh tế.

Ngàynay,cùngvớisựpháttriểncủalựclượngsảnxuấtvàphâncônglaođộngxãhội,cácngànhdịchvụmớikhôngngừngrađờivàpháttriểnnhanhchóng.Dovậy,lĩnh vựcdịchvụđãngàycàngchiếm  tỷtrọngcaotrongcơcấucủanềnkinhtếquốcdân.Đồngthời,mộtsốngànhdịchvụrađờiđãthúcđẩytíchcựctraođổihànghóavàdịchvụgiữacácvùng,giữacácquốcgia,đưađếnxuthếphânbổnguồnlựctheonguyênlýcânbằnghiệuquảcậnbiên(MarginalEfficiency).Nhữngtácđộngđóđãgópphầnthúcđẩy mạnhmẽquátrìnhphâncônglaođộngxãhộivàchuyểndịchcơcấukinhtếtrongphạmvitừngquốcgia,cũngnhưtrênphạmvitoànthếgiớiphùhợpvớilợithếsosáchcủatừng vùngvàtừngquốcgia.

-Vaitròcủa thương mạidịchvụđốivớiviệctạoracôngăn việclàmchoxãhội.

Mộtmặt,quimôcủalĩnhvựcdịchvụngàycàngđượcmởrộngsẽđemlạicôngănviệclàmngàycàngnhiềuchoxãhội.Mặtkhác,đốivớimộtsốngànhdịchvụ,sựpháttriểnnósẽđemlạisốlượngcôngănviệclàmmớicảvềsốtươngđốivàtuyệtđối.Đâylànhữnglĩnhvựcdịchvụcócấutạohữucơmàviệcsửdụnglaođộngsốngcóxuhướngtăngnhanhhơnlaođộngvậthóa.Tạinhiềuquốcgiatrênthếgiới,nhấtlàcácquốcgiapháttriển,tỷtrọnglaođộngcủacácngànhdịchvụchiếmkhoảng60-70%côngănviệclàmtrongxãhội.Chỉtínhriêngngànhdulịch,năm2002đãthuhútkhoảng204triệulaođộngtrêntoànthếgiới(ướctínhcứ9laođộngthìcó1laođộnglàmviệctronglĩnhvực

dulịch),chiếmkhoảng10,6%lựclượnglaođộngthếgiới.(3)

-Vaitròcủathươngmạidịchvụđốivớiviệcnângcaochấtlượngcuộcsốngcủacon người.

Trướchết,xuấtpháttừnhữngvaitròcủathươngmạidịchvụnóitrênmànóđãgóp cảithiệntíchcựcthunhậpchoxãhộivàngườilaođộng.Theođóviệccảithiệnthunhậpđượcxemlàmộtyếutốquantrọngchophépconngườinângcaochấtlượngcuộcsốngcủahọ.Mặtkhác,thựctếngàynayởhầuhếtcácquốcgiathìchấtlượngcuộcsốngđangphụthuộcchủyếuvàokhảnăngthỏamãnnhucầuvềcácsảnphẩmdịchvụ,đặcbiệtlà

cácdịchvụliênquanđếnchămsócsứckhỏe,nângcaodântrí,giảitríhayphụcvụchocácnhucầusinh hoạthàngngày.

Ngoàira,thươngmạidịchvụcònđóngvaitròquantrọngtrongviệctăngcườnggiao lưuvănhóa,chuyểngiaocôngnghệ…

4.2.Thươngmạiquyềnsởhữutrítuệ

4.2.1.Bảnchấtcủathươngmạiquyềnsởhữutrítuệ

4.2.1.1.Kháiniệmtàisảntrítuệ,quyềnsởhữutrítuệvàthươngmạiquyềnsởhữutrítuệ

a.Kháiniệmtàisảntrítuệ

Tàisảntrítuệlàsảnphẩmcủaócsángtạocủaconngười,trithứccủanhânloại.Cácsảnphẩmtrítuệgồm:Cácýtưởngsángtạo,phátminhsángchế,côngnghệ,cáctácphẩmvănhọcnghệthuật...

Tàisảntrítuệcó4đặctrưngcơbảnsau:

-Tínhvôhình.

-Mangđặctínhcủahànghóa,dịchvụ công

-Tínhpháisinh

-Tinhtương đối

Tàisảntrítuệvềbảnchấtlàvôhình,nhưngnóichungnóđượcchứađựngtrongmộthìnhtháihữuhìnhcốđịnh.Tuynhiên,nhữngvậtthểnàythườngchẳngbaogiờcómộtgiátrịtươngđươngvớigiátrịcủanhữngýtưởngđượctổchứcmàvậtthểđóthểhiện.

b.Kháiniệmquyềnsở hữutrítuệ

Quyềnsởhữutrítuệlàquyềncủacáctổchức,cánhânđốivớicáctàisảntrítuệ.Quyềnsởhữutrítuệchophépchủsởhữuquyềnlựachọnaicóthểtiếpcậnvàsử

dụngtàisảncủamìnhvàbảovệnótrướcviệcsửdụngkhôngđượcphép.

Quyềnsởhữutrítuệđượctraochochủsởhữuvềýtưởng,phátminhvànhữngbiểuhiệncóđặcđiểmsángtạomangtínhchấtcủatàisản(tàisảntrítuệ).Nhưvậy,quyềnsởhữutrítuệlàquyềnhợpphápđốivớikếtquảcủacáchoạtđộngtríóctrongcáclĩnhvựckhoahọc,côngnghiệpvàvănhọcnghệthuật.

Quyềnsởhữubaogồmquyềnsửdụng,quyềnhưởngdụngvàquyềnđịnhđoạtđốivớimộttàisản,cácquyềnlợinàygọilàcácquyềnlợiđốivậtvìđượchànhxửtrêncácvậthữuhình.Tuynhiên,bêncạnhquyềnlợiđốivậtvàcácquyềnlợiđốinhân(nghĩavụ dânsự)còncómộtquyềnlợithứbagọilàcácquyềnlợitinhthần(quyềnnhânthân)nhưquyềnđượcbảovệdanhdự,quyềnđốivớibímậtđờitư,quyềnđượcxácđịnhtửhệ… Cácquyềnlợinàycótínhchấtphitàisản,khôngthểgiátrịbằngtiềnbạcvàđươngnhiên

chúngkhôngthểđemratraođổi. Quyềnsởhữutrítuệcótínhchấtđặcbiệt,nóvừalàmộtquyềnlợivềtàisản,vừalà phitàisản.Khinóiđếnquyềnsởhữunóichungngườitathườngnghĩđếncácquyềnlợitàisảncủachủsởhữu.Songđốivớiquyềnsởhữutàisảntrítuệthìcácquyềnlợiphitàisản(quyềnlợitinhthần)lạicótínhtrộiyếu.

Quyềnsởhữutrítuệhiệnđượcđềcậpchủyếubaogồm:Quyềntácgiảvàquyềnliênquanđến  quyềntácgiả,quyềnsởhữucôngnghiệpvàquyềnđốivớingườigâygiống.

Quyềntácgiảlàquyềncủatổ chức,cánhânđốivớitácphẩmdomìnhsángtáchoặcsởhữu.Quyềnliênquanđếnquyềntácgiảlàquyềncủatổchức,cánhânđốivớicuộcbiểudiễn,bảnghiâm,ghihình,chươngtrìnhphátsóng,tínhiệuvệtinhmangchươngtrìnhđượcmãhóa.

Quyềnsởhữucôngnghiệplàquyềncủatổchức,cánhânđốivớisángchế,kiểudángcôngnghiệp,thiếtkếbốtrímạngtíchhợpbándẫn,nhãnhiệu,chỉdẫnđịalý,bímậtkinhdoanhdomìnhsáng  tạo  rahoặcsởhữuvàquyềnchốngcạnhtranhkhônglànhmạnh.

Quyềnđốivớingườigâygiốnglàquyềncủatổchức,cánhânđốivớigiốngmớidomìnhchọntạo hoặcpháthiệnvàpháttriểnhoặcđượchưởngquyềnsởhữu.

Nhữngquyềnsởhữutrítuệchỉcógiátrịtrongnềnkinhtếthịtrường.Nhữngquyềnnàytạoramộtcơchếchonhữngvậtkhôngthểsờthấyđược(sảnphẩmvôhình)đểđượcbuônbántrênthịtrườngvàquanhệcungcầutrênthịtrườngsẽquyếtđịnhgiátrịcủatàisảntrítuệ.

Việcthựcthibảohộquyềnsởhữutrítuệsẽgópphầntíchcựcvàopháttriểnkinhtế

-xãhộithôngquaviệcthúcđẩysựsángtạo,phổbiếnvàsửdụngkếtquảcủahoạtđộng tríócvàkhuyến khíchtraođổicôngbằng.

c.Kháiniệmthươngmạiquyềnsởhữutrítuệ

Thươngmạiquyềnsởhữutrítuệcóthểđượchiểulàtoànbộnhữnghiệntượng,hoạtđộngvà  nhữngquanhệkinhtếphátsinhgắnvớiviệcmuabán,chuyểnnhượngquyền sởhữutrítuệmangtính thươngmạitrênthịtrường.

Trongtrườnghợpnàyquyềnsởhữuđốivớinhữngtàisảntrítuệlàđốitượngcủahoạtđộngthươngmại.

Trongthựctế,khôngphảimọihoạtđộngchuyểnnhượngquyềnsởhữutrítuệđềumang tính thươngmại,chẳnghạnviệcchuyểnnhượngđóchỉđơnthuầnlàviệchiến,tặng củatácgiảchongườikhác,hoặcchoxãhộimàviệcchuyểnnhượngnàykhôngmangtínhcạnhtranhvàkhôngvìlợiíchkinhtế.Đồngthời,việcchuyểnnhượngquyềnsởhữutrítuệcũngchỉđượcxemlàcótínhthươngmạikhingườinhậnchuyểnnhượngquyềnsở

hữu trítuệphảisửdụngvàkhaitháccácquyềnđóliênquanđếnmụcđíchsinhlợi.

Cácchủthểthamgiavàohoạtđộngthươngmạiquyềnsởhữutrítuệcũngbaogồmngườingười  bán  (ngườichuyểnnhượng)vàngườimua(ngườinhậnchuyểnnhượng).Ngườibáncóthểlàbấtkỳcánhân,tậpthểhoặctổchứcnàocóquyềnsởhữuđốivớimộttàisảntrítuệ.Ngườibáncóthểlàtácgiả(trườnghợptácgiảvàchủsởhữutàisảntrítuệlàmột)hoặccóthểngườibánchỉlàngườichủsởhữutàisảntrítuệmàkhôngđồngthờilàtácgiả(vídụ:Mộttổchứcthuêngườinghiêncứuraphátminhsángchếthìngườiphátminhsángchếlàtácgiảnhưngchủsởhữutàisảntrítuệlạithuộcvềtổchứcthuênghiên cứu).Ngườimuacóthểlàcánhânhoặctổchứccónhucầuđốivớimộttàisảntrítuệnào đó nhằmmụcđích chủyếulàkhaithácgiátrịcủatàisảnnàyđểkiếm lợi.

Thươngmạiquyềnsởhữutrítuệcóthểdiễnratrongcáclĩnhvựcsau:Chuyểnnhượngquyềnsởhữucáctácphẩmvănhọcnghệthuật;Chuyểnnhượngquyềnsởhữucôngnghiệp;Chuyểnnhượngquyền sởhữugiốngcâytrồng.

Cùngvớisựpháttriểncủathươngmạihànghóavàthươngmạidịchvụ,thươngmại quyềnsởhữutrítuệcũngngàycàngpháttriểnmạnhmẽ,đặcbiệtlàthươngmạiquyềnsở hữucôngnghiệpliênquanđếnchuyểngiaocôngnghệtừnhữngnướcpháttriểnsangcácnướcđangpháttriển.

4.2.1.2.Đặcđiểmcủathươngmạiquyềnsởhữutrítuệ

a.Đặcđiểmcủađốitượngchuyểnnhượng(mua,bán)trongthươngmạiquyềnsởhữutrítuệ

-Đốitượngchuyểnnhượngtrongthươngmạiquyềnsởhữutrítuệlàquyềnsởhữu

đốivớinhữngtàisảntrítuệ,nhữngtàisảndolaođộngtríóccủaconngườitạo ra.

-QuyềnsởhữutrítuệvềcơbảnchỉthựcsựtrởthànhđốitượngchuyểnnhượngkhiquyềnsởhữuđốivớicáctàisảntrítuệđượccơquanNhànướccóthẩmquyềnthừanhậnvàbảohộ.Lẽđươngnhiên,quyềnsởhữutrítuệsẽkhôngđượcthừanhậnlàđốitượngchuyểnnhượngtrongthươngmạiquyềnsởhữutrítuệnếuquyềnsởhữutàisảnđóđãhếtthờigianbảohộ.

-Quyềnsởhữutrítuệvớitưcáchlàđốitượngchuyểnnhượngchỉlàquyềnvềtàisản.Nhưđãnóiởtrên,quyềnsởhữutrítuệcótínhchấtđặcbiệt,nóvừalàmộtquyềnlợi vềtàisản,vừalàphitàisản.Trongthươngmạiquyềnsởhữutrítuệ,cácquyềnnhânthân(hayquyềnphitàisản)khôngphảilàđốitượngchuyểnnhượng.Chẳnghạn,tronglĩnhvựcvănhọcnghệthuật,khitácgiảchuyểnnhượngtácphẩmcủamìnhchongườikhác thìngườinàychỉtrởthànhchủsởhữucácquyềnlợitàisảnđốivớitácphẩmmàthôi,cácquyềnphitàisảnvẫnthuộcvềtácgiả.Dođó,saukhichuyểnnhượng,ngườichủsởhữuchophépngườikháckhaitháctácphẩmthìvẫnphảiđượcsựchấpthuậncủatácgiả.Nóicáchkhác,đốitượngchuyểnnhượngởđâychỉlàcácquyềnlợitàisảncủatácgiảtrêntác

phẩmmàkhôngphảilàquyềntácgiảđốivớitácphẩm.

-Khôngphảimọiquyềnsởhữutrítuệđềucóthểtrởthànhđốitượngcủahoạtđộngchuyểnnhượng  nóichungvàchuyểnnhượngmangtínhthươngmạinóiriêng.Nhữngquyềnsởhữuđốivớitàisảntrítuệchỉmangtínhphânbiệtchungvềxuấtxứnơisảnxuấtvàđịaphươngcóđiềukiệnvềconngườivàtựnhiênđặcbiệtchoviệcsảnxuấtrasảnphẩmthìkhôngthểđưarachuyểnnhượng,đólàtêngọixuấtxứhoặcchỉdẫnđịalýcủahànghóa.

b.Đặcđiểmvềchủthểthamgiavàoquátrìnhchuyểnnhượngtrongthươngmạiquyềnsởhữu trítuệ

-Dođốitượngchuyểnnhượngtrongthươngmạiquyềnsởhữutrítuệchỉlàquyềntàisảnnênngườinhậnchuyểnnhượng(ngườimua)trongquanhệthươngmạinàyphảitôntrọngcácquyềnnhânthân(quyềnphổbiến,quyềnvềsựtôntrọngtêntuổi,quyềnvềsựtôntrọngtácphẩm)củatácgiả.Ngườinhậnchuyểnnhượngphảinêurõtênhoặcbúthiệucủatácgiảtrêntácphẩm;phảitôntrọngsựtoànvẹncủatácphẩm,khôngđượcthayđổi,thêm bớt,sửa chữatácphẩmnếukhôngđượctácgiảđồngý.

-Trongthươngmạiquyềnsởhữutrítuệ,ngườinhậnchuyểnnhượngphảithựchiệntrảthùlao(mứcgiácả)chotácgiảtàisảntrítuệhoặctheomộttỷlệphầntrămtrênthunhậptừviệckhaitháctàisảntrítuệhoặclàmộtkhoảntiềnkhoánnhấtđịnh.Tuynhiên,phươngthứcphổbiếnlàtrảtheotỷlệphầntrăm.Bởivì,nếutrảmộtkhoảntiềnkhoánnhấtđịnhchotácgiảcóthểđemlạisựrủirovàthiệtthòichomộttronghaibênhoặcngườikhaitháchoặctácgiả.

c.Đặcđiểmliênquanđếnđiềukiệnchuyểnnhượngtrongthươngmạiquyềnsởhữutrí

tuệ

-ViệcthựchiệncáchoạtđộngthươngmạiquyềnsởhữutrítuệchỉcóthểdiễnratrongmôitrườngpháplýcóthựcthinghiêmtúcsựbảohộquyềnsởhữutrítuệcủaNhànước.Bởivìnếukhôngcósựbảohộnàycáctàisản trítuệsẽtrởthànhhànghóacông,vàdovậy cáchoạtđộngchuyểnnhượngmangtínhthương mạisẽkhôngthểdiễnra.

-Việcchuyểnnhượngquyềnsởhữutrítuệchủyếuđượcthựchiệnthôngquahợpđồngchuyểnnhượngbằngvănbảnvớinhữngđiềukhoảnchủyếunhưquyềnlợiđượcchuyểnnhượng(quyềnsao  chép,inấn,trìnhdiễn…);Thờihạnkhaithác;Hànhviviphạmphátsinhtrongquanhệthươngmạigiữacácbên;…Đặcđiểmnàybắtnguồntừtính dễgian lậnvàđặcthùcủađốitượng chuyểnnhượng.

d.Cácđặcđiểmkhác

Nhưlàínhnhạycảmtrongthươngmạiquyềnsởhữutrítuệđốivớinhữngsảnphẩm trítuệliênquanđếnbảovệsứccạnhtranhcủanềnkinhtế,đếncáccuộcchạyđuavũtrang;tínhcạnh tranh;giácả… trongthươngmạiquyềnsởhữutrítuệ.

4.2.2Vaitròcủathươngmạiquyềnsởhữutrítuệ

-Vaitròkíchthíchcáchoạtđộngsángtạocủaconngười.Mộtthựctếlànếuhoạtđộnglaođộngmàkhôngđemlạilợiích,đặcbiệtlàlợiíchvềkinhtếthìhoạtđộnglaođộngđórấtkhódiễnravàdiễnracóchấtlượng.Cáchoạtđộngthươngmạiquyềnsởhữutrítuệđemlạiquyềnlợikinhtếthỏađángchongườisángtạoranhữngtácphẩmnghệthuậthaynhữngsángchế,giảipháphữuích.Thôngquacáchoạtđộngthươngmại, tácgiảcủanhữngtàisảntrítuệcóthểchuyểnnhượngsảnphẩmcủamìnhtrênthịtrườngtheoquanhệcungcầu.Trongthờiđạingàynay,dohoạtđộngthươngmạiquyềnsởhữutrítuệđượcpháttriểnvàmởrộngđãđangđemlạicholoàingườimộtkhốilượngsảnphẩmtrítuệngàycàngnhiềutronghầuhếtcáclĩnhvựccôngnghiệp,nôngnghiệp,ytế,bưuchínhviễnthông…Chínhvìvậy,sựhìnhthànhvàpháttriểncủanềnkinhtếtrithứcngày naycómộtvaitròrấtquantrọng củathươngmạiquyềnsởhữutrítuệ.

-Vaitròthúcđẩyứngdụngcáctiếnbộvềcôngnghệ,gốngcâytrồngvàphổbiếncáctácphẩmnghệthuật.Ngàynay,tiếnbộxãhộichủyếudựavàoviệcứngdụngnhữngtàisảntrịtuệtrongđờisốngvănhóa,tinhthầnvàkinhtế.Nếucáctácphẩmvănchương,nghệthuậtcóvaitròlàmgiàu,đẹpđờisốngvănhóa,tinhthầncủaconngườithìcácsángchế,cácgiảipháphữuích…lạigópphầnlàmgiàucủacải  vậtchấtchoxãhội.Tuynhiên,nhữngtàisảntrítuệđóchỉcóthểphụcvụhiệuquảchoconngườikhinócómộtcơchếkhaithácthíchhợp.Việcchuyểnnhượngquyềnsởhữutrítuệthôngquathương mạichophépngườicónhucầuứngdụng,khaitháccáctàisảntrítuệđượcthuậnlợihơntrongtìmkiếm,lựachọncáctàisảnphùhợp.Đồngthời,trongquátrìnhchuyểnnhượngnàycũngđòihỏinhữngngườikhaithácphảisửdụngmộtcáchtriệtđểvàcóhiệuquảtàisảnmàmìnhđãmua.Thựctế,nhữngsángtạocủaconngườilàvôhạnvànócóthểđem lạisựtiếnbộnhanhchóngvềcôngnghệ,cũngnhưnhữnggiátrịkhoahọckhác.Điềunàycònđòihỏingườikhaithácphảiđẩynhanhsựứngdụngthìmớicóthểđemlạihiệuquả cho đầutưcủamình.

-Vaitròthúcđẩychuyểngiaocôngnghệ,giaolưuvănhóa.Hiệnnayvớisựpháttriểnmạnhmẽ  củathươngmạimàđặcbiệtlàthươngmạiquốctế,hoạtđộngchuyểnnhượngquyềnsởhữutrítuệmangtínhthươngmạiởtrongtừngquốcgiavàgiữacácquốcgiatheođócũngđãpháttriểnrấtsôiđộng.Quátrìnhnàyđãgiúpcácquốcgiagiao lưuvàhộinhậpnhiềuhơnvềvănhóa,côngnghệ,kinhtế...Việcchuyểnnhượngnhữngứngdụngkhoahọccôngnghệvàphổbiếncáctácphẩmnghệthuậtphụcvụcácngành côngnghiệp,nôngnghiệp,ytế,giáodục,viễnthông,điệnảnh,âmnhạc…giữacácquốc giađãgópphầnkhôngnhỏlàmgiảmbớtkhoảngcáchchênhlệchvềtrìnhđộpháttriểngiữacácquốcgiavàcáckhu vực.

-Cácvaitròkhác,nhưvaitròđốivấnđềgiảiquyếtviệclàm,thúcđẩypháttriển

vănminhnhânloại...

Chương5:Nguồnlựcvàhiệuquảthươngmại

5.1.Nguồnlựcthươngmại

5.1.1.Kháiniệmvàphânloạinguồnlựcthươngmại

5.1.1.1.Kháiniệmnguồnlựcthươngmại

Thươngmại,giốngnhưcáclĩnhvựckháctrongnềnkinhtế,cũngcầnphảicónguồn lựcđểtồntạivàpháttriển.

Nguồnlựcthươngmạiđượchiểulàtấtcảcácyếutốtàinguyênthiênnhiên,vốn,côngnghệvànhânlựclànhữngyếutốvàđiềukiệnkháchquanđểtạoracácyếutốvànhữngđiềukiệncầnthiếtđảmbảohoạtđộngmuabán,traođổihànghoávàdịchvụởphạmvivimôcũngnhưquátrìnhtổchứcvàquảnlíhoạtđộngthươngmạitrongnềnkinhtếdiễnratrênthịtrườngmộtcáchliêntục,thôngsuốtvàngàycàngpháttriển.

Cácyếutốtrêndonhiềunguồnhìnhthành,nhưngsuychocùnglàdothiênnhiên“bantặng”vàconngườitạora,donộilựcvàcácnguồnlựctừbênngoàitạonên.Cácquốcgiatrênthếgiớiđềucoiđólàtàisản,nguồnlựccủanềnkinhtếvàcầnphải,khaithácsửdụnghợplýđểđápứngyêucầucủađờisốngkinhtế-xãhộivàpháttriểnbềnvững.

Nguồnlựcthươngmạilàmộtbộphậnhợpthànhnguồnlựccủatoànbộnềnkinhtế, baogồm:(1)cácnguồntàinguyênrừng,biển,sôngngòi,đấtđai,nước,khíhậu,khoảngkhông,vịtríđịalýđượckhaithácvàomụcđíchthươngmại;(2)cácnguồnvốnvànguồnlựckhoahọc-côngnghệphụcvụchoquátrìnhtáisảnxuấtcáchoạtđộngtraođổi(baogồmởcáckhâumua,bán,vậnchuyển,dựtrữkhohàng,…);(3)nguồnnhânlựcsửdụngtrongcácdoanhnghiệp,đơnvịkinhdoanhthươngmại,dịchvụ.

Theonghĩarộng,nguồnlựcthươngmạicònbaogồmcácnguồnlựccủanềnkinhtếđượckhaithác,sửdụngnhằmphụcvụchocôngtáctổchứcvàquảnlýnhànướctrên tầmvĩmôđốivớilĩnhvựcthươngmại.Nhưvậy,nguồnlựcthươngmạicũngchínhlànhữngbộphậncủasứcsảnxuấtxãhộiđượcđưavàosửdụngtronglĩnhvựclưuthôngvàcungứngdịchvụtrênthịtrường.

5.1.1.2.Phânloạinguồnlựcthươngmại

Phânloạicácnguồnlựcthươngmạicóýnghĩaquantrọngtrêntầmvĩmôđốivớiquảnlýnhànướccũngnhưtrêntầmvimôđốivớicácnhàkinhdoanhvàngườitiêudùng.

Trêntầmvĩmô,nhànướccầnxâydựngcácchiếnlược,chínhsáchbảovệ,pháttriểnvàkhaitháccácnguồnlựcsửdụngtrongnềnkinhtế,trongthươngmạimộtcáchđúngđắn,nhằmpháttriểnkinhtếđiđôivớicảithiệnđờisốngdâncư,đảmbảocông

bằngvàtiếnbộxãhội,đồng thờibảovệđượcmôitrườngbềnvững.

Trêntầm vimô,cácchủthểhoạtđộngthươngmạikếthợpsửdụngtốiưucácnguồn lựccủaquốcgia,quốctếvànguồnlựctựtạorađểnângcaohiệuquảcũngnhưsứccạnh tranhtrongkinhdoanhthươngmại.Ngườitiêudùngvớitưcáchlàngườimuacósựlựachọntốtnhấtcáchànghoávàdịchvụđểthoảmãnnhucầutrêncơsởphântíchmứcđộtiện íchcủacácyếutốnguồnlựcthươngmại.

Tuỳtheomụcđíchnghiêncứucóthểphânchianguồnlựcthươngmạithànhcácloạikhácnhau:

a.Theohình tháibiểuhiện

Nguồnlựcthươngmạicóthểđượcbiểuhiệndưới2hìnhthái:

Nguồnlựchữuhình:Đâylànguồnlựcthểhiệndướidạngvậtchấthữuhình,cóthểlượnghoábằngcácđơnvịđolườngcụthể.Mộtsốloạinguồnlựcthểhiệnởdạngtàisảnlưuđộngnhưhànghoávậttư,tiềnvốn,cáctàisảntàichínhkhác.Mộtsốloạikháctồntạiởdạngtàisảncốđịnhnhưđấtđai,hệthốnggiaothông,bếncảng,nhàcửalàmkhohàng,cửahàng,cửahiệu,trungtâmthươngmại,hộichợ,trangthiếtbị,côngnghệkinhdoanhtrongcáckhâumua,bán,khohàng,cácphươngtiệnvận chuyểnvàcôngtrìnhkiếntrúckhác.Ngoàira,còncólựclượnglaođộngtrongthươngmại,baogồmlaođộnglàmviệctrong cáccơsởkinhdoanhvàcơquanquảnlýnhànướcvềthươngmại.

Nguồnlựcvôhình:Baogồmvốnsứclaođộngvàchấtxám,trítuệcủacácnhàkinh doanh,cácnhàquảntrịmua,bán,...Ngoàira,còncácnguồnlựcvôhìnhkhác,đólàuytín,danhtiếngcủathươnghiệudoanhnghiệp,sựtínnhiệmđốivớithươngmạicủaquốcgia,vịtríđịalý,hệthốnggiátrịvàvănhoá,tinhthầndoanhnhân,hệthốngthôngtinthương mại…

b.Theonguồnhìnhthành

Nguồnnhân,tài,vậtlựctrongthươngmạiđượchìnhthànhtừnguồntrongnướcvàtừnướcngoài.

Nguồnlựctrongnướcbaogồmnguồntàinguyênsẵncótừnhiênnhiên,cácnguồnlaođộngxãhội,cáctàisảntíchluỹcủaquốcgia,củacáctổchức,cánhânđượcsửdụngtrongthươngmại,cáctàisảndocácdoanhnghiệpsángtạoravàcácđầutưcủachínhphủ,cácyếutốvôhìnhkháccóýnghĩanhưnộilựctrongthươngmại.Nguồnlựctrongnướcđượcsửdụngtrongthươngmạicóthểtrênphạmvicả  nướchoặcởtừngđịaphương vàvùnglãnhthổ.

Nguồnlựcquốctếbaogồmnguồntàitrợtàichínhvàđầutưquốctế,cácnguồnlực khoahọc-côngnghệvàchấtxámthểhiệnởsựchuyểngiaocôngnghệ,chuyểnnhượngthươnghiệu,bảnquyền,sựthuhútcácchuyêngiakinhtế,thươngmạivàkinhnghiệmkinh doanh,quảnlýquốctế.Ngoàira,cònphảikểđếnnhữngthiệnchívàsựủnghộquốc

tếđốivớithươngmạicủaquốcgia.

c.Theođặcđiểm cácnguồn lực

Nguồnlựcvậtchấttồntạidướidạngvậtthểhữuhình,baogồmtàinguyênthiênnhiênđượcsửdụngtrongthươngmạinhưđấtđaiđểxâydựngmạnglướithươngmại(nhàkho,cửahàng,cửahiệu,siêuthị,chợ,trungtâmtriểnlãm,quảngcáo,sởgiaodịch,

…)vàkếtcấuhạtầngcủanềnkinhtếnhưhệthốnggiaothông,nhàga,bếncảng,sânbay, bếnbãivàcáchạtầng“mềm”sửdụngtrongthươngmại.Cácnguồnlựcvậtchấtkhácnhưthiếtbị,côngnghệvàphươngtiệnkỹthuậtđượcđưavàosửdụngởcáckhâunghiệp vụ muabán,dựtrữkhohàng,vậntảigiaonhận,…vàquảnlýthươngmạicủanhànước.

Nguồnvốntrongthươngmại:Vốntrongthươngmạibiểuhiệnbằngtiềncủacáctàisảnsửdụngtrongquátrìnhtổchứclưuthônghànghoávàcungứngdịchvụ.Nóbaogồmvốncốđịnhvàvốnlưuđộngđượchìnhthànhtừnhiềunguồnkhácnhaunhưnguồn vốnngânsách,nguồnvốntừdâncưvàdoanhnghiệp,từhệthốngngânhàngthươngmại,từquỹhỗtrợpháttriển,xúctiếnthươngmại,từcácnguồnvốn vayvàtàitrợ,đầutưquốc

tế.

Nguồnnhânlựcthươngmại:Trêntầmvĩmô,nguồnnhânlựcthươngmạichínhlàbộphậnnguồnnhânlựctrongnềnkinhtếđếnđộtuổilaođộng,đủsứckhoẻvàđượcđưavàolàmviệctronglĩnhvực  thươngmại.Nguồnnhânlựcnàybaogồmcảtổchức,cánhântrongnướcvànướcngoàihoạtđộngtronglĩnhvựcthươngmạihànghoá,thương mạidịchvụ.Đâylànguồnlựcgiữvịtríthenchốttrongcácnguồnlựcthươngmại.Đầu tưnguồnnhânlựcthươngmạithựcchấtlàđầutưchopháttriển,vìlaođộngthươngmạivừalàtrung tâmvàvừalàtácnhân,vừalàmụcđíchvàvừalàđộnglựccủasựpháttriển.d. Theo khảnăngphụchồi,táitạo

-Nguồnlựckhôngtáitạođược.

Trongquátrìnhsửdụng,cónguồnlựcdầnmấtđikhôngtáitạođượcnhưmộtsốloạitàinguyênthiênnhiên(cácmỏkimloại,thanđá,dầu)hoặccóloạitáitạođượcrấtíthoặcrấtkhókhăndosựkhaitháctháctháiquácáctàinguyênmôitrường(chẳnghạn,chặtphárừngbừabãi,đánhbắthảisảnvớiphươngphápkhôngphùhợplàmhuỷhoạicáctàinguyênrừngvàbiển).Ngoàira,môitrườngxãhộitrongđiềukiệnnạndịchHIV,AIDShoặccúmgiacầmlàmtổnhạitớinguồnlựcvậtchấtvàconngườisửdụngtrongnền kinhtếvàthươngmại.

-Nguồnlựccókhảnăng táitạo.

Nguồnnhânlựcvàchấtxámcủaconngườilàmộttrongnhữngnguồnlựcđượctáitạokhôngngừng.Dovậy,đểpháttriểnthươngmạicầnphảiđầutưchođộingũthươngnhân vàcácnhàquản lývĩmônhằmtáisảnxuấtsứclaođộngcảvềquymôvàcơcấu,vềtrìnhđộvàchấtlượngcũngnhưsựphânbốhợplýnguồnnhânlựcthươngmạitrongnền

kinh tế.

Trìnhđộlànhnghề,kiếnthức,nănglựcvàhệthốnggiátrịcủatoànbộcuộcsốnglao

động thươngmạicóvịtríđặcbiệtđốivớisựpháttriểnkinhtế-xãhội.

5.1.2.Vaitròcủanguồnlựcđốivớisựpháttriểnthươngmại

5.1.2.1.Thúcđẩymởrộngquymô,thayđổicơcấuthươngmạivànângcaochấtlượng tăngtrưởng

Muốnđẩymạnhcáchoạtđộngthươngmại,cầnphảichuẩnbịcácđiềukiệnvềnguồnlựcvậtchấtkỹthuât,tàichínhvàconngườiphùhợp.Quymô,cơcấu,chấtlượngvàsựphânbốcácnguồnlựcđócóảnhhưởnglớntớiquátrìnhđầutư,khaithácvàpháthuylợithếsosánh,thúcđẩysựtăngtrưởngvà  pháttriểnthươngmạicủaquốcgia.Nguồnlựctrongthươngmạicòntácđộngtớiquátrìnhchuyểndịchcơcấukinhtếvàphân cônglaođộngxãhội,phụcvụchocôngcuộcCNH,HĐHđấtnước.

Tácđộngnângcaohiệuquảkinhtếvàxãhội của thươngmại.

Việcquảnlý,sửdụnghợplýcácnguồnlựctrongthươngmạivừađápứngđượcyêu cầutiếtkiệmchiphílưuthông,vừađẩynhanhtốcđộtraođổithươngmại,nângcaogiátrịgiatăngcủahànghoá,dịchvụtrongtấtcảcáckhâucủachuỗicungứng.Nguồnlựctrongthươngmạikhôngchỉtácđộngtớihiệuquảkinhtế,màcònnângcaohiệuquảvềmặtxãhội,thuhútlaođộngvàtạoviệclàm,đápứngkịpthờivàtốtnhấtnhucầucủadâncư  ngàycàngtănglêntrongxãhội.

Nângcaosứccạnhtranhcủasảnphẩm,củangành/doanhnghiệpvàcủanềnkinhtế.Sốlượngvàchấtlượngnguồnlựcđượcsửdụngtrongthươngmạicóảnhhưởngtới

khảnăngcạnhtranhcủasảnphẩm,cạnhtranhcủabấtcứhoạtđộngkinhtếcụthểnào(chẳnghạn,hoạtđộngmuahàng,bánhànghayxuấtnhậpkhẩuhànghoá,dịchvụ)Nócòntácđộngđếnsứccạnhtranhcủangành/doanhnghiệpcũngnhưcủacảnềnkinhtếvĩmô.Bởivì,cácnguồnlựcsẽgianhậpvàochiphíđơnvịsảnphẩm,giátiêuthụvàtácđộngtớicảtốcđộtiêuthụ,thờigiangiaohànghaycungứng  dịchvụcũngnhưchất lượngcủahoạtđộngtraođổiđó.Chấtlượngnguồnlựctrongthươngmạivừalàbộphậncấuthành,vừalàthướcđophảnánhmứcđộổnđịnh,pháttriểnkinhtế–xãhộivàtínhcạnhtranhtrênbìnhdiệnvĩmôtoànbộnềnkinhtế,cũngnhưtrongphạmvingành/doanhnghiệp.

Vaitròđốivớicôngtáchộinhậpquốctế.

Mộtmặthộinhậpquốctếđòihỏiphảicósựchuẩnbịvềhạtầng,cơsởvậtchấtkỹ thuật,mạnglướithươngmại,cácyếutốvậtchấtkhácvàconngười.Mặtkhác,việcđầutưvàkhaithác,sửdụngcóhiệuquảcácnguồnlựctrongthươngmạilạitạođiềukiệnđểđẩynhanhquátrìnhhộinhập,phấnđấuđạttớicácchuẩnmựcvềyêucầuvàđiềukiện

thươngmạiquốctế.

Nguồnlựctrongthươngmạiđượcquảnlý,sửdụngcóhiệuquảcòncótácđộngảnhhưởnglớntớiviệcnângcaovàpháttriểncácgiátrịvănhoá,pháttriển,mởmangcácquanhệkinhtế,cảithiệncácquanhệxãhội,tácđộngtíchcựcđếnmôitrường.Ngoàira,thôngquabốtríhợplýmạnglướithươngmại,kếtcấuhạtầng,nguồnlựclaođộng,tạora độingũthươngnhâncónghiệpvụtìnhbáokinhtếnócòncóýnghĩaquantrọngđốivớivấn đềbảovệanninhquốcgiavàchủquyềncủadântộc.

5.2.Hiệuquảthươngmại

5.2.1.Bảnchấtvàphânloạihiệuquảthương mại

5.2.1.1.Kháiniệmhiệuquả thươngmại

Hiệuquảthươngmạiphảnánhquanhệsosánhgiữakếtquảđạtđượcvớichiphíbỏ racủaquátrìnhtraođổihànghoá,dịchvụtrênthịtrường.Thựcchất,đólàtrìnhđộsửdụngcácnguồnlựctrongthươngmạinhằmđạttớinhữngmụctiêuđãxácđịnh.ởđây,nguồnlựcđượchiểulàcácphươngtiện,cònkếtquảchínhlàcácmụctiêu,cáiđíchcần đạt tớicủahoạtđộngthươngmại.Dovậy,theonghĩarộng,hiệuquảthươngmạiđượcthểhiệnởmốiquanhệgiữamụctiêuvàphươngtiệntổchứcquátrìnhtraođổihànghoá,dịchvụ.

Mụctiêuthểhiệnởnhữngkỳvọngcầnphảiđạtđượchaykếtquảtrênthựctếđãđạt tớicủaquátrình traođổithươngmạitrongmộtkhoảngthờigianxácđịnh.Phươngtiệnlà cácnguồnlựcvàcáchthứcsửdụngcácnguồnlựcđóđượcthểhiệndướihìnhtháigiátrịhay chínhlàcácchiphíchoquátrìnhtraođổihànghoá,dịchvụnhằmđạtmụctiêu.

Mụctiêutrongthươngmạicónhiềuloạinhưmụctiêukinhtếvàxãhội,mụctiêutrongngắnhạnvàdàihạn,mụctiêusốlượngvàchấtlượng,mụctiêuvềquymôvàcơcấu,mụctiêuduytrìvàđổimớipháttriển,cácmụctiêutăngtrưởng,...Mụctiêuphảnánhcáclợiíchđạtđượctừthươngmại,trongkinhtếnóbaohàmcảlợiíchtrựctiếpvàgiántiếp,lợiíchthựcvàẩn.Phươngtiệnđượcsửdụngtrongtraođổihànghoá,dịchvụbaogồmnhiềuloạinhưhạtầng,mạnglưới,cơsởvậtchấtkỹthuậtthươngmại,  laođộng,...đượcphảnánhdướihìnhthứcchiphíđầutưhoặc chiphíkinhdoanh.

Hiệuquảthươngmạikhôngchỉđơnthuầnlàhiệuquảkinhtế,nócònđượcnghiêncứu làmộtphạmtrùkinhté–xãhộitổnghợp trên cảtầmvĩmôvàphạmvidoanhnghiệp. Trênbìnhdiệnvĩmô,hiệuquả thươngmạiphảnánh trìnhđộsửdụngcácnguồnlựcphục

vụchohoạtđộngtraođổi,muabánhànghoávàcungứngdịchvụnóichungcủacảnền

kinhtế.Tácđộngvềkinhtế,vềxãhộivàmôitrườngcủathươngmạiđượcphảnánhquacácchỉtiêuhiệuquảtheocáchtiếpcậnnày.Dotínhchấtphứctạpvàđadiệnkhinghiêncứuhiệuquả,nênchươngnàygiớihạnchủyếunghiêncứuhiệuquảkinhtếcủathương

mại.

Côngthứcchungbiểuhiệnhiệuquảthươngmại:K

H=                  ,       trongđó:        Hlàhiệuquảthươngmại

C                                        Klàkếtquảđạtđược

Clàchiphísửdụngnguồn lực

5.2.1.2.Phânloạihiệuquảthươngmại

a.Hiệuquảkinhtếvàhiệuquảxãhội

-Hiệuquảkinhtếlàmộtbộphậnquantrọng,cơbảnnhấtcủahiệuquảthươngmại.Trêntầmvĩmô,nóphảnánhquanhệsosánhgiữakếtquảkinhtếđạtđượcvớichiphívềcácnguồnlựctàichính,laođộngvàcácyếutốvậtchấtkỹthuậtkháctrongquátrìnhtổ chức traođổihànghóavàcungcấpdịchvụtrênthịtrường.

Cácchỉtiêubiểuhiệnhiệuquảkinhtếcủathươngmại,tuỳtheomụctiêuxácđịnhcóthểbaogồmlưuchuyểnhànghoábánlẻ/vốnlưuthông(vòngquay),kimngạchxuất khẩu/chiphíxuấtkhẩu,giátrịgiatăng/vốnđầutưtrongthươngmại(mứcđónggópGDP trênvốn),kimngạchxuấtnhậpkhẩu/thunhậpquốcdân(“độmở”nềnkinhtế),thunhậpquốcdânsảnxuất/thunhậpquốcdânsửdụng,...Trêntầmdoanhnghiệp,cácchỉtiêubiểuhiệnhiệuquảkinhdoanhđượcxácđịnhdựavàocáckếtquảnhưmứclưuchuyển,giátrịgiatăngcủahànghoá,dịchvụ,lợinhuậnsovớicácchiphívềvốncốđịnh,vốnlưuđộngvàvốnsứclaođộng.

-Hiệuquảxãhộilàbộphậnhiệuquảthươngmạiphảnánhkếtquảđạtđượctheomụctiêuhaychínhsáchxãhộisovớicácchiphínguồnlựcbỏranhằmđạtmụctiêuđó.Hiệuquảxãhộicủathương  mạithểhiệnởtươngquangiữachiphí,nguồnlựcbỏranhằmthoảmãnnhucầutiêudùngcủaxãhộivềhànghoá,dịchvụ,đảmbảochấtlượngphụcvụvàcácgiátrịvănhoá,nhânvăn,việcthuhútlaođộngvàgiảiquyếtviệclàm,mứcđộhạnchếgiatăngthấtnghiệp,...

Trongkinhtếvàthươngmại,trêntầmvĩmô,việctínhtoánkếtquảvàchiphíphảibaoquátcảkếtquảtrựctiếpvàgiántiếp,lợiíchtrướcmắtvàtrongdàihạn,lợiíchthựcvàlợiíchẩn,chiphíthựcvàchiphícơhội.Dovậy,khinghiêncứu,phântíchvàđánhgiáhiệuquảthươngmạithườnggặpnhiềukhókhăn,phứctạpvềmặtkỹthuậtvàphương pháp tínhtoán,đo lường,nhấtlàđốivớicácchỉtiêuhiệuquảxãhội.

b.Hiệuquảchungvàhiệuquảbộphận

-Hiệuquảchunglàhiệuquảtổngquátvềkinhtếhoặcxãhộitheomụctiêuxácđịnhcủathươngmạitrongtừngthờikỳhaychukỳkinhdoanhcụthể.Kếthợphiệuquảchungvềkinhtếvàxãhộilàhiệuquảtổnghợpcủathươngmại.Hiệuquảchungcủathươngmạibaoquáttoànbộcáchiệuquảbộphậnvàdocáchiệuquảbộphậnhợpthành. Trên tầm vĩmô,hiệuquảchungbaogồmhiệuquảvềkinhtế,vềxãhội.

-Hiệuquảbộphậnlàhiệuquảtừngphần,bộphậnriêngbiệtphảnánhtrìnhđộsử dụngcácyếutốnguồnlựccụthểtrongthươngmại.Nócóảnhhưởngtrựctiếpđóivớihiệuquảchungvềkinhtế,vềxãhội.Cácbộphậnhợpthànhhiệuquảchungvềkinhtếbaogồmnhiềuloạinhưhiệuquảsửdụngnguồnlựctàichính,hiệuquảsửdụngnguồn nhânlực,hiệuquảsửdụngtàisảncốđịnhvàlưuđộng,hiệuquảvốnđầutưtrongthươngmai...

c.HiệuquảthươngmạitheocấpđộKTQD,ngànhvàdoanhnghiệp

-TheocấpđộKTQD,hiệuquảthươngmạiphảnánhtrìnhđộsửdụngcácnguồnlựcđầutưchothươngmạihướngtớicácmụctiêuvĩmôvềkinhtế,vềxãhội,môitrường,... nhưtăngtrưởngkinhtế,giải  quyếtviệclàm,xoáđóigiảmnghèo,sựtiếnbộvàcôngbằngxãhội,bảovệmôitrườngsinhthái,phát triểncácquanhệquốctếtronghộinhậpvà mởcửanềnkinhtế.Dovậy,đánhgiáhiệuquảthươngmạitheocấpđộKTQDphảidựavàotấtcảcácmốiquanhệtraođổi,cáchoạtđộngthươngmạicủacácchủthểthuộcmọithành phầnkinhtếtrêncảthịtrườngnộiđịavàquốctế.

-ởcấpđộngành,hiệuquảthươngmạiphảiđượcnhìnnhậnvàđánhgiátrêncơsởhoạtđộngthươngmạicủahệthốngthươngnhânvớicácnguồnlựcmàhọđãbỏrađểđạt cácmụctiêu.Đólàbộphậnhợpthànhchủyếucủahiệuquảthươngmạitrongphạmvitoànbộnềnkinhtế.Hiệuquảthươngmạiởcấpđộngànhđượctạorabởihiệuquảcủacácdoanhnghiệpthươngmạivàcơsởkinhdoanhthuộchệthốngthươngmạicủaquốc

gia.

-Hiệuquảthươngmạicủadoanhnghiệplàhiệuquảtổchứcquátrìnhmua,bánhànghoávàdịchvụ.Đóchínhlàthướcđophảnánhtrìnhđộsửdụngcácnguồnlựccủacáccôngtyhaycơsởkinhdoanhtrongkhâumua,bánhànghoá,khâuvậnchuyểnvàkho hànghoặctrongsảnxuất,phânphối,cungứngvàmarketingcácsảnphẩmdịchvụ.Đốivớicácdoanhnghiệpsảnxuất,hiệuquảthươngmạichínhlàhiệuquảmuacácnhântố“đầuvào”,vàtiêuthụsảnphẩmở“đầura”.Đốicácdoanhnghiệpthươngmại,cấpđộhiệu quảnàychínhlàhiệuquảkinhdoanhthươngmại.

5.2.3.Nângcaohiệuquảkinhtếthươngmại

5.2.3.1.Sựcầnthiếtnângcaohiệuquả thương mại

-Xuấtpháttừýnghĩa,tầm quantrọngcủavấnđềnângcaohiệuquảthươngmại.

-Thựctiễncuộcsốngcònnhiềulãngphícácnguồnlực,nhấtlàvốn,chấtxám,đặcbiệtnhững nguồnlựctựnhiênngàycàngtrởnênkhanhiếm.

-Nhữngvấnđềvềanninhkinhtế,anninhquốcgiavàconngườiđòihỏi.

5.2.3.2.Cácnhântố ảnhhưởng tớihiệuquảthươngmại

Hiệuquảthươngmạichịuảnhhưởngcủanhiềunhântốkhácnhau.Nótácđộngtrên nhiềuphươngdiện,tớikếtquả,chiphíhoặctácđộngđồngthờiđếncảkếtquảvàcácnguồnlựcsửdụng,làmtănghoặcgiảmhiệuquảthươngmại.Dướiđâylàcácnhómnhântốchủyếu:

a.Môitrườngvĩmô

-Cácnhântốmôitrường  trong nước.

Môitrườngtrongnướcbaogồmrấtnhiềucácyếutốnhư:địakinhtế;sựổnđịnhchínhtrịvàkinhtếvĩmô;mứcđộđầyđủ,đồngbộvàthốngnhấtcủahệthốngphápluật; sựổnđịnh,nhấtquánvàminh bạchcủacácchínhsách;mứcđộcải thiệncácthủtụchành chính;hiệulựccủabộmáytổchứcvàhiệusuấtlàmviệccủađộingũcôngchức;độmở,tính năngđộngvàsứccạnh tranhcủanềnkinhtếtrongnước.

-Cácnhântốmôitrườngquốctế.

Môitrườngquốctếchứađựngcảnhữngcơhộivàtháchthức,ảnhhưởngtớihiệuquả thươngmại củadoanhnghiệp,củangànhvànềnkinhtế,baogồm:

Xuhướngtoàncầuhoánềnkinhtếthếgiớilàmthayđổinhucầuvàcungứnghànghoá,dịchvụthúcđẩythươngmạiquốctếvàđầutưnướcngoài;Cạnhtranhtrongthươngmạingàycàngquyếtliệt,gaygắthơnlàmthayđổivịtrídẫnđạothịtrường;hệthốngtàichínhquốctếpháttriểntạothuậnlợichothươngmạivàđầutư;xuhướngsápnhậpcáccôngtylớn,cáctậpđoànđaquốcgiatrongnhiềulĩnhvựcđểchiphốithịtrườngkhuvựcvàtoàncầu;xuhướngcácràocảnthươngmạiđanxenvớiquátrìnhtựdohoáthươngmạidiễnraởcảcácnướcpháttriểnvàđangpháttriển;nhữngthayđổitrongđàmphánvà cácquyđịnhcủahệthốngWTO.

b.Nhântốvềthịtrường

Đâylànhómnhântốcóảnhhưởngtrựctiếpđếnhiệuquảthươngmạicủamỗiquốcgia,baogồm:

-Dunglượngthịtrường.

Xuhướngpháttriểnvềquymô,dunglượngvàthayđổicơcấuthịtrườngcủacácnướcnhậpkhẩucũngnhưthịtrườngnộiđịa;sựmởcửathịtrườngvàgiảmbớtràocảnkỹthuậttrongthươngmại;sựpháttriểncácthịtrườngmới.

-Kháchhàng.

Quymôvàcơcấunhucầu;thunhậpvàhướngsửdụngthunhập,quyếtđịnhmuasắmvàđầutưcủangườitiêudùng;sựổnđịnhvàpháttriểnkháchhàng;sựsẵnsàngmua

vàtrảgiá;tậpquánthóiquenvàsựtínnhiệmcủakháchhàng;sựliênkếtgiữakháchhàngvàcácnhàcungcấp.

-Cácnhàcungcấp.

Sốlượngcácnhàcungcấp;quymô,cơcấu,chấtlượng,giácảcủahànghoá;sựpháttriểncácdịchvụhỗtrợthươngmại;tínhổnđịnhcủanguồnhàngvàsựđadạngcácnhàcungcấp;nănglựctàichính,côngnghệvàquảntrịcủanhàcungcấp;uytíntrongthựchiệnhợpđồngvàgiaohàngđúnghạn.

-Đốithủcạnhtranh.

Sốlượngcácđốithủ,cáchìnhthứcvàthủphápcạnhtranh;nhữngưuthếvàbấtlợithếcạnhtranhcủađốithủ;nhữnghỗtrợthươngmại,cạnhtranhtrongnướcvàquốctế;cácxuhướngcạnhtranhđaphương.

c.Sựpháttriểncủangànhvàcácdoanhnghiệp

-Sựphâncôngchuyênmônhoá,liênkếtvàhợptáccủangànhthươngmại

Sựpháttriểncủaphâncôngchuyênmônhoávềcácdịchvụcótínhchấtsảnxuấttrongthươngmại;mốiquanhệhợptácgiữangànhthươngmạivớicácngànhsảnxuấtvậtchấtvàdịchvụhỗtrợ;sựliênkếttrongnộibộngànhnhưbánbuônvàbánlẻ,hệthốngthươngmạinộiđịavàxuấtnhậpkhẩu,thươngmạicủacácchủthểthuộcthànhphầnkinhtếnhànướcvớicácthànhphầnkhác;sựliênkếthợptácgiữahệthốngkinhdoanhvừavànhỏvớicácdoanhnghiệplớntrongvàngoàinướctrongchuỗisảnxuất,cungứngvàtiêuthụsảnphẩm;sựpháttriểnthươngmạitheongành,nhómhàngvàkhuvựclãnhthổ.Đâylànhữngnhântốảnhhưởngđếnhiệuquảthươngmạicảvềkinhtếvàxãhội.

Ngoàira,sựpháttriểncáchìnhthứcthươngmạimớicũnglàmộttrongnhữngnhân tốthúcđẩymơ rộnglưuthônghànghoá,nângcaohiệuquảthươngmạicủaquốcgia.

-Chiếnlượcvàhiệuquảhoạtđộngcủadoanhnghiệp

Lợithếsosánhcủađấtnướcđượckhaithácvàsửdụngcóhiệuquảhaykhôngsuychocùngđượcthểhiệnởdoanhnghiệp.Dovậy,hiệuquảhoạtđộngvàchiếnlượckinhdoanhlànhântốcóýnghĩađặcbiệtquantrọng.

Hiệuquảhoạtđộngcủadoanhnghiệplàbộphậncủahiệuquảngànhvànềnkinhtế.Nângcaohiệuquảhoạtđộngcủadoanhnghiệpliênquantớiviệcápdụngcácquytrìnhcôngnghệmới;sửdụngnhiều nguồncungứngmới,đadạngkhácnhau;sửdụngcácdịchvụphânphốihợplý,giaohàngđúnghạn;cácbiệnphápcảithiệnvềchấtlượngvànăngsuất.Hiệuquảhoạtđộngcóquanhệchặtchẽvớichiếnlượccủadoanhnghiệp.Chiếnlượckinhdoanhtạonêncáccôngcụcạnhtranhhữuhiệuchodoanhnghiệp,khôngchỉbằngchiphímàphảibằngcảviệcmanglạicáclợiíchchokháchhàngtrongcácdịchvụ

phânphốigiátrịgiatăng.   Xácđịnhtầmnhìnchiếnlược,mangtínhdàihạnđểđịnh

hướng,lựachọnmụctiêuvàmởrộngkinhdoanhtrêncảthịtrườngtrongvàngoàinướctrêncơsởthayđổicáchtưduycũ,pháthuynộilực.Tạovịthếcạnhtranhkhácbiệt,xây dựng cácnhãnhiệusảnphẩm,thươnghiệudoanhnghiệpmangtầmquốctế.

-Trìnhđộ,nănglựccủađộingũdoanhnhân

Đâylànhântốđóngvaitròchủchốtđốivớiviệcnângcaohiệuquảthươngmai.Doanhnhâncó  bảnlĩnhkinhdoanhvữngvàng,cótrìnhđộ,nănglựcchuyênmônvàquảntrịsẽbiếttìmkiếm,khaitháccácnguồnlựcvàkếthợpchúngtronghoạtđộngcủadoanhnghiệpmộtcáchtốtnhấtnhằmmanglạihiệuquả.Doanhnhâncũnglàlớpngườixâydựngchiếnlượckinhdoanhđểtậndụngcơhộivàvượtquacáctháchthứccủacuộccạnhtranhnhằmvươnlênkhẳngđịnhvịthếcủamìnhtrênthịtrường,gópphầnnângcaohiệu quảthươngmạicủangànhvànềnkinhtế.

5.2.3.3.Conđườngnângcaohiệuquảthươngmại

-Chủđộngmởcửathịtrườngvàthúcđẩyquátrìnhhộinhậpkinhtếquốctế.

Mởcửathịtrườngvàhộinhậpquốctếluônchứađựngnhữngmặtthuậnvàkhôngthuậnlợi,nhưngrõràngnhữngmặtthànhtựughinhậnlàkhởiđầutốtđẹp,đặcbiệtlàtrongđiềukiệnmôitrườngquốctếvớinhữngdiễnbiếnvềchínhtrị,xãhộidiễnraphứctạplàmméomóthịtrườngvàcạnhtranh.Nhữngkinhnghiệmtốtvềkinhdoanhvàquảnlý,nhữngtrợgiúpvềvốnvàkỹthuật,côngnghệ,nhữngcơhộiđểkhaitháccácnguồnlựcnộiđịađểtạorahànghoáxuấtkhẩu,nhữngtriểnvọngvềthịtrườngngoàinướcvànhữngquanhệđốitácthânthiện,lâudài,chiếnlược,...tạodựngđượctrongthờigian quachínhlànhờquátrìnhmởcửanềnkinhtếvớinhữngbướcđivàđốisáchthíchhợp.ĐócũnglàconđườngđúngđắnmàĐảngvàChínhphủđãchọnđểnângcaohiệuquảthương mại,hiệuquảnềnkinhtếquốcdân.

Đểchủđộngmởcửathịtrườngvàhộinhậpquốctếcầnphảicónhữnggiảiphápmangtínhchiếnlược,toàndiệnvàđồngbộ,trêncảcấpđộquốcgia,địaphương,ngànhvàdoanhnghiệp,trongđócónhữnggiảiphápkhámphá,khaitháccơhội,cónhữnggiải phápphòngngừa,hạnchếnguycơ,rủirokhiđitrênconđườngđó.Việcxâydựngchiếnlượcmởcửathịtrườngvàlộtrìnhhộinhậpmộtcáchtoàndiện,hợplýđồngthờiphảicải thiệnmôitrườngkinhdoanhthôngquacáccảicáchvềchínhsách,thủtụchànhchính,hoànthiệnhệthốngluậtpháp,chuyểnmạnhtiếntrìnhhộinhậpđếncácdoanhnghiệpvàcácđơnvịvimôkháctrongnềnkinhtếcóýnghĩahếtsứccầnthiếtvàđảmbảocácđiều kiệnđểkếthợptốtnhấtcácnguồnlựctrongnướcvàquốctếnhằmnângcaohiệuquảthương mạicủaquốcgia.

-Xâydựng,pháttriểnvững chắcthịtrườngtrongnướcvàbảovệsảnxuấtnộiđịa. Thịtrườngnộiđịađượccoilàtiềnđềpháttriểnthịtrườngxuấtkhẩu,dovậyxây

dựngvàpháttriểnthịtrườngnộiđịalàconđườngphảiđượcnốiliềnvớimởcửathị

trườngvàhộinhậpquốctế.Pháttriểnvữngchắcthịtrườngnộiđịađểkhaithácnguồnlựccủađấtnướctạoranhiềuhànghoá,dịchvụcókhảnăngcạnhtranh,thoảmãnnhucầutạichỗcủacáctổchứcvàcánhântrongnướccũngnhưnướcngoàiđanghiệndiệnởtrongnước.Đólàconđườngđểpháttriểnthươngmạicóhiệuquả,cạnhtranhthắnglợivớicácdoanhnghiệpnướcngoàicùngsảnphẩm củahọkhinhậpkhẩuvàothịtrườngnội địa.Cónhưvậymớibảovệđượcthànhquảvềkinhtế,xãhộitrongquátrìnhpháttriển,đồng thờinângcaovịthếcủaquốcgiatrêntrườngquốctế.

Conđườngnàyđòihỏiphảicónhữngchínhsáchvàgiảiphápvĩmônhằmtạolậpthịtrườngmộtcáchđồngbộ,nhấtlàcácthịtrườngdịchvụbaogồmthịtrườngchứngkhoán,thịtrườnglaođộng,thịtrườngkhoahọccôngnghệ,thôngtin,thịtrườngbấtđộngsản,...đồngthờipháttriểnnhữngthịtrườngđóphùhợpvớiyêucầupháttriểnkinhtế,thươngmạitrongđiềukiệnmởcửathịtrườngvàtựdohoá  thươngmại.Bảovệvữngchắcsảnxuấttrongnướcthôngquanhữngnỗlựctừphíadoanhnghiệpnhằmđadạnghoá,nângcaochấtlượngsảnphẩm,tiếtkiệmchiphí,giảmgiáthành,tổchức,liênkếtgiữacácdoanhnghiệptrongchuỗicungứngđểvừanângcaogiátrịgiatăng,vừatăngcườngkhảnăngcạnhtranhsảnphẩm.BảovệsảnxuấtnộiđịacònphụthuộcvàocácchínhsáchtừphíaChínhphủnhưcác  quyhoạchpháttriểnngành,vùngkinhtế,cácchínhsáchthuhútnguồnlực,khuyếnkhích,hỗtrợvàthúcđẩypháttriểnsảnxuất.Khaitháccáclợithếcủaquốcgia,cácnguồnlựcbênngoàiđểpháttriểnkinhtếtrongnướcnhằmnângcaohiệuquảthươngmạilàconđườngrộngmở,cótínhchiếnlượcluôngắnvới tầmnhìndàihạn.

-Bảovệ,phát triểnvàpháthuylợithếsosánhcủaquốcgia.

Lợithếcủađấtnướcchủyếulàtàinguyênthiênnhiênvàconngười,ngoàira,còncóđặcđiểmthuậnlợivềvịtríđịalý.Tuynhiên,lợithếvôhìnhvềtrítuệ,chấtxámcủaconngườiẩnchứanhiềutiềmnăngvàcơhộipháttriển.Giữgìnsựổnđịnhvàbảovệhệthốngchínhtrịvữngchắc,tăngcườngnănglựchệthốngquảnlývềkinhtế,thươngmại khôngchỉmangtínhquốcgiamàcònvươntớicấpđộkhuvựcvàtoàncầu.Tạolập,tôntrọng,nuôidưỡngvàpháttriểnđộingũdoanhnhânvớibảnlĩnhkinhdoanhvữngvàng,vớihệthốnggiátrị,tinhthầndoanhnghiệpvàbảnsắcnhânvăn  củadântộc.Đàotạo,bồidưỡngđộingũcánbộ,chuyêngia,nhữngngườilaođộngcóchuyênmôn,kỹthuậtnghiệpvụ,cólòngđammênghềnghiệplàmviệctrongmộtmôitrườngnăngđộngvàcơchếkhuyếnkhíchsựsángtạo.TấtcảnhữngyếutốđóphảiđượcnhìnnhậnnhưlợithếsosánhcủađấtnướcđượcthểhiệntrongcácquyếtsáchcủaChínhphủvềpháttriểnkinhtế,thươngmạicủaquốcgia,thểhiệntrongcácquyếtđịnhchiếnlượcđầutưvàkinhdoanhcủacácdoanhnhânvớinhữngbiểutượngvềnhãnhiệuhànghoávàthươnghiệudoanh

nghiệp.Đâylàconđườngchophéppháttriểnthươngmạimangtínhcạnhtranhvàcó

hiệuquảtheotiếpcậnpháttriểnbềnvững.Điềuđócónghĩalà,khaitháccáclợithếsosánhđểpháttriểnthươngmạitronghiệntạinhưngkhônglàmmấtđi,màcònduytrì,pháttriểnlợithếsosánhtrongtươnglaiđểpháttriểnthươngmạinhằmthoảmãnngàycàngtốthơnnhucầungàycàngtănglêncủađờisốngkinhtếvàxãhội.

5.3.Khaithácvàsửdụngnguồnlựcthương mạitheohướngpháttriểnbềnvững

5.1.1.Bảnchấtcủapháttriểnbềnvững

5.1.1.1.Tăngtrưởngvàpháttriển

Tăngtrưởngvàpháttriểnđôikhiđượcxemlàđồngnghĩa,nhưngthựcravềbảnchấtchúngcónhữngnộihàmkhácnhauvàcómốiquanhệvớinhau.Theocáchhiểuphổbiếnhiệnnaythì,tăngtrưởnglàsựgiatăngthunhậpquốcdânvàsảnphẩmquốcdânhoặcthunhậpquốcdânvàsảnphẩmthunhậpquốcdântínhtheođầungười.Nếunhưsảnphẩmhànghoávàdịchvụhàngnămtrongmộtquốcgiatănglên,nóđượccoilàtăngtrưởngkinhtế.Tăngtrưởngcũngđượcápdụngđểđánhgiácụthểđốivớitừngngànhsảnxuất,từngvùngcủamộtquốcgia.Trongkhiđó,pháttriểnbaohàmýnghĩarộnghơn,pháttriểnbêncạnhsựtăngthunhậpbìnhquânđầungườicònbaogồmnhiềukhíacạnhkhácgắnvớiviệcnângcao  phúclợicủanhândân,nângcaocáctiêuchuẩnsống,cảithiện giáodục,sứckhoẻ,đảmbảobìnhđẳngxãhộivàbảovệmôitrườngsinhthái.

Vìvậy,vềbảnchấttăngtrưởnglàmộtphươngtiện cơbảnđểcóthểcóđượcsựphát triển,nhưngbảnthânnóchỉlàmộtđạidiện,chưaphảnánhđầyđủsựtiếnbộxãhội.Tăngtrưởngvàpháttriểnlàhaimặtcủasựpháttriểnxãhộicóquanhệchặtchẽvớinhau. Tăngtrưởngdiễntảđộngtháicủanềnkinhtế, cònpháttriểnphản ánhsựthayđổivềchấtcủanềnkinhtếvàxãhội,đểphânbiệtcáctrìnhđộkhácnhautrongsựtiếnbộxãhội. Theođó,pháttriểncònđượcquanniệmlàsựpháttriểnbềnvữngvềcáctiêuchuẩnsống, bao gồmtiêudùngvậtchất,giáodục,sứckhoẻvàbảovềmôitrường.

5.1.1.2.Bảnchấtcủapháttriểnbềnvững

TừnhữngthậpkỷcuốicủathếkỷXXđếnnay,hầuhếtcácquốcgiađangphảiđốimặtvớinhữngtháchthứclớnvềnguồnlực,giảmcấpmôitrườngvànhữngbấtbìnhđẳngxãhội.Nhữngvấnđềnàycàngtrởnêntrầmtrọnghơnkhinhữngtácđộngxấucủakinhtếthịtrườngvàxuthếtoàncầuhóađemlạingàycàngảnhhưởngsâurộngđếnnhiềumặt củaquátrìnhpháttriểnởmỗiquốcgia.Trướcthựctếđó,mộtquanniệmmớivềsựpháttriển đãđượcđưara,đólà:Pháttriểnbềnvững.

Theotiếpcậnvềkháiniệmpháttriểnnóitrên,pháttriểnbềnvữngvềthựcchấtlàmộtkháiniệm  mớicủasựpháttriển.Bảnthânkháiniệm"pháttriển"khôngchỉđơnthuầnvớiýnghĩa"tăngtrưởngkinhtế".Mà,pháttriểncònbaohàmcảviệc"phânphốilại"đểđảmbảotínhcôngbằngxãhộinhằmthoảmãnnhững"nhucầucơbản"củacon

ngườivềdinhdưỡng,sứckhoẻ,nhàở,giáodụcvàviệclàm...

Trướcđây,quanniệmvềpháttriểnbềnvữnglàkháiniệmlồngghépcácquátrìnhsảnxuấtvớibảotồnthiênnhiênvàlàmtốthơnvềmôitrường.Đếnnay,pháttriểnbềnvữngmangmộtnộidungrộng  hơn,vượtrakhỏikhuânkhổbảovệmôitrường.KháiniệmđượcnêuratrongbáocáocủaHộiđồng  thếgiớivềMôitrườngvàPháttriển (WCED)củaLiênHợpQuốccóchủđề"Tươnglaichungcủachúngta"(1987)hiệnđangđượcsửdụngrộngrãi,chínhthứctrênthếgiớilà:"Pháttriểnbềnvữnglàsựpháttriểnđápứngnhữngnhucầucủahiệntại,nhưngkhônggâytrởngạichoviệcđápứngnhucầucủacácthếhệtươnglai".

Nhưvậyvềbảnchất,pháttriểnbềnvữngphảiđápứngđượccácyêucầu:

-Đảmbảohàihòamốiquanhệlợiíchtrongpháttriểngiữahiệntạivàtươnglaivề

tấtcảcáckhíacạnh:Kinhtế,xãhội,vănhóavàmôitrường.

-Lồngghépmộtcáchhàihòacáckhíacạnhtăngtrưởngkinhtếvớicôngbằngxãhộivàbảovệmôitrường.

5.3.2.Nhữngtiêu chícơbảncủapháttriểnbềnvững

Nhữngtiêuchícủapháttriểnbềnvữnglàthướcđophảnánhsựpháttriểnbềnvữngcủamộtquátrình.Vớinộihàmcủasựpháttriểnbềnvữngđượctrìnhbàyởtrênnhữngtiêu chícơbảnphảnánhsựpháttriểnbềnvữngbaogồm:

5.3.2.1.Đảmbảosựpháttriển bềnvữngvềkinhtế.

Sựpháttriểnbềnvữngvềkinhtếđượcthểhiệnởsựtăngtrưởngvàpháttriểnlànhmạnhnềnkinhtế,đápứngđượcyêucầunângcaođờisốngcủanhândân,tránhđượcsựsuythoáihayđìnhtrệtrongtươnglai,đặcbiệtlàkhôngbịthâmhụtcáncânthươngmạivàcáncânthanhtoán.Nhiềuchuyêngiachorằng,mộtquốcgiapháttriểnbềnvữngvềkinh tếphảiđạtđượccácyêucầusau:

-CótăngtrưởngGDPvàGDPbìnhquânđầungườicaovàổnđịnh.Quốcgiacàng nghèo,thunhậpcàngthấpđòihỏisựtăngtrưởngnàycàngcao.Trongđiềukiệnhiệnnay, cácquốcgiaphảicóthunhậpGDPtăngvớitỷlệvàokhoảng5%/nămthìmớicóthểxemlàpháttriểnbềnvữngvềkinhtế,nếuthunhậpthấphơnthìnềnkinhtếnàykhôngđược xem làpháttriểnbềnvững.Ngượclạinếutăng trưởngtrongmộtthờikìquácaođượccoilàtăngtrưởngnóng.

-CơcấuGDPtheohướngtỷlệđónggópcủacôngnghiệpvàdịchvụtrongGDP

phảicaohơnnôngnghiệpnhằmđảmbảochotăngtrưởngGDPổnđịnhvàlâudài.

-CóGDPhoặcGDPbìnhquânđầungườibằnghoặccaohơnmứctrungbìnhhiệnnaycủacácnướcđangpháttriển.NếutăngGDPcao,nhưngGDPbìnhquânđầungười thấpthìvẫncoilàchưađạttớimứcpháttriểnbềnvững.

5.3.2.2.Sựpháttriểnbềnvữngvềxãhội.

Sựpháttriểnbềnvữngxãhộiphảiđápứngđượcyêucầuduytrìvàpháthuytínhđadạngvềbảnsắcdântộc,giảmtìnhtrạngđóinghèo,hạnchếkhoảngcáchgiàunghèovàsựbấtbìnhđẳngtrongxãhội.Tínhbềnvữngvềxãhộicủamộtquốcgiađượcđánhgiáquacácchỉtiêu:Chỉsốpháttriểnconngười(HDI),hệsốbìnhđẳngthunhập,cácchỉsốvềgiáodục,dịchvụytế,hoạtđộngvănhoá.

5.3.2.3.Sựpháttriểnbềnvữngvềmôitrường

Sựpháttriểnbềnvữngmôitrườngphảiđápứngyêucầusửdụnghợplýcácnguồn tàinguyênthiên  nhiên,bảotồnđượcsựđadạngsinhhọc,hạnchếônhiễm,cảithiệnđượcmôitrường.Cụthể,trongquátrìnhsửdụng,cácyếutốchấtlượngmôitrườngsốngcủaconngười,nhưsựtrongsạchcủakhôngkhí,  nước,đất,khônggianvậtlý,cảnhquan…khôngđượclàmgiảmchấtlượngcácyếutốxuốngdướigiớihạnchophéptheocácquiđịnhcủaNhànướcvàcủaxãhội.Chấtlượngcácyếutốmôitrườngsausửdụng phảilớnhơnhoặcbằngcácchỉtiêuquiđịnh.Lượngsửdụngphảinhỏhơnhoặcbằngvớilượng thaythế, lượngthaythếphảinhỏhơnkhảnăngtáisửdụng.

5.3.2.4.Sựkếthợphàihòavàhợplýbamặtlợiíchkinhtế,xãhộivàmôitrườngtrongquá trình pháttriển.

Sựpháttriểnlâudàivàổnđịnhhaypháttriểnbềnvữngchỉcóthểđạtđượckhiquátrìnhpháttriểnđápứngđượcyêucầucómộtsựcânbằngnhấtđịnhcủabanộidungnóitrên.Banộidungđóchúngcó  mốiquanhệbiệnchứngvớinhau,vừathểhiệnsựtácđộngqualại,vừachếướclẫnnhau.Tínhcânđốivàsựhàihòagiữacáckhíacạnhnóitrênphảiđượcthểhiệnởmọikhâu,ngaytừlúcxâydựngchủtrươngvàhoạchđịnhcácchiếnlượcpháttriển.Nộidungnàylàtiềnđềđểthựchiệnsựcôngbằngxãhộitrongquátrìnhpháttriểnvànóphảnánhbảnchấtcủapháttriểnbềnvững.Đólàsựcôngbằnggiữacácthànhviênvềkhảnăngtiếpcậncáccơhộivàcácgiátrịlợiích.Côngbằngxãhộitrongpháttriểnphảithểhiệncảởsựcôngbằngtrongcùngmộtthếhệvàcôngbằnggiữacácthếhệ.Côngbằnggiữacácthếhệcủamộtxãhộilàđiềukiệncầnthiếtđểxãhộiđópháttriểnlâudàivàngàycàngtốtđẹphơn.Trongkhiđó,côngbằnggiữacácthànhviêntrongcùngmộtthếhệkhitiếpcậnvớicácgiátrịlợiíchtừsựpháttriểnlàđiềukiệncầnthiếtgópphầnđểmọithànhviêncùngđồngtâmhiệplựcchosựpháttriểnbềnvữngcủa mộtxãhội.

Tuynhiên,trongtừnggiaiđoạnpháttriểncụthểthìmộtmặtnàođócóthểđượcđưalênvịtríưutiênsốmột,songmứcđộvàthờihạncủasựưutiênlàcógiớihạn.Chẳnghạn,giaiđoạnđầuCNH,HĐHvàhộinhậpquốctếởnướctahiệnnaythìmụctiêuhàngđầulàtăngtrưởngkinhtếvàcóthểphảitạmthờichấpnhậnsựbấtbìnhđẳngtrongxãhộivàmộtsựsuythoáimôitrườngnàođó.

5.3.3.Khaithácvàsửdụngnguồnlựcthươngmạitheohướngpháttriểnbềnvững5.3.3.1.Sựcầnthiếtcủaviệckhaithácvàsửdụngnguồnlựcthươngmạitheohướngphát triển bền vững

Việckhaithácvàsửdụngnguồnlựcthươngmạitheohướngpháttriểnbềnvữnglàsựcầnthiếtkháchquanxuấtpháttừnhữnglýdocơbảnsau:

-Cácnguồnlựcnóichungvàcácnguồnlựctrongthươngmạinóiriênglàcógiớihạn,dođóđặtrayêucầucần thiếtphảiđượckhaitháctốiđavàsửdụngcóhiệuquả.

-Trongbốicảnhtoàncầuhóavàhộinhập,việcdichuyểncácnguồngiữacácquốcgiangàycàngtrởnênthuậnlợi.Mặcdùcácnguồnlựcbênngoàicóvaitròrấtquantrọngđốivớiquátrìnhpháttriểnthươngmại,songcácnguồnlựcnàycũngcóthểgâyrasựkhôngổnđịnh,giatăngphụthuộcvàobênngoàivàgâymấtcânđốitrongquátrìnhpháttriển…

-Việckhaitháccácnguồnlựckhôngcóquihoạchvàkếhoạchcóthểlàmtổnhạiđếnsựpháttriểncủacácthếhệtươnglại,đặcbiệtlàđốivớicácnguồnlựctựnhiên,nguồnlựctừbênngoài.

5.3.3.2.Nhữngnguyêntắccơbảncủaviệckhaithácvàsửdụngnguồnlựcthươngmạitheohướngpháttriểnbềnvững

-Khaithácmọinguồnlựccóthể,đặcbiệtlànguồnlựcvôhìnhđểpháttriểnthươngmại.Nhucầuvềnguồnlựcchosựpháttriểnluônlàvấnđềquantrọngđốivớimọilĩnhvựccủanềnkinhtếvàcácnguồnlựcluônluôncóhạnđốivớinhucầucủaconngười. Chínhvìvậy,trongmộtđiềukiệncụthểviệchuyđộngđượcmọinguồnlựcvàopháttriểnthươngmạilàmộtnguyêntắchếtsứcquantrọng,nóchophéptậndụngđượcmọiđiều kiện,thờicơđểpháttriển.Trongthờiđạingàynay,bêncạnhcácnguồnlựcvật chất, cácnguồnlựcvôhìnhlàvôhạnvàđemlạinhữngđónggópđặcbiệtchoconngườitrongmọilĩnhvực,trongđócópháttriểnthươngmại.Vìvậy,việcchútrọngkhaithácvàsửdụngrộngrãinguồnlựcvôhìnhcònchophéphạnchếđượcnguycơlàmcạnnguồntàinguyênthiênnhiênvàđápứngđượcyêucầusửdụngbềnvữngnguồnlựctrongquátrìnhphát triển.

Khảnăngkhaitháccácnguồnlựclạiphụthuộcchủyếuvàovaitròcủahệthốngcơchế,chínhsách  củaNhànướccókhảnănggiảiphóngđượcsứcsảnxuấthaykhông.Thựctế,nếuhệthốngcơchế,chínhsáchcủaNhànướctạođượcmôitrườngpháttriểnthươngmạitốt,cácnguồnlựccủanềnkinhtếsẽđượchuyđộngtốiđa.Đặcbiệt,trongđiềukiệntoàncầuhóavàhộinhậphiệnnaythìcácnguồnlựcpháttriểnthươngmạitừbênngoàicũngcóthểđượchuyđộngvớiquimôlớnvàchấtlượngcao.Việckhaithác khôngtốiđamọinguồnlựccũngcóthểđồngnghĩavớiviệclãngphívàsửdụngthiếu

bềnvữngnguồnlực trongquátrìnhpháttriển. -Kếthợpsửdụnghợplýnguồnlựctrongnướcvớinguồnlựcbênngoài.Cácnguồnlựctrongnướcvànguồnlựcnướcngoàicómốiquanhệchặtchẽ,bổsungvàtácđộnglẫnnhau.Cácnguồnlựcbênngoàicóthểbaogồmvốn,côngnghệ,độingũchuyêngia…Đâylànhữngnguồnlựcthườngcóvaitròtạorasựđộtpháquantrọngtrongquátrìnhpháttriểncủathươngmại,đặcbiệtlàsựpháttriểnvềmặtquimôvàchấtlượng.Tuynhiên,đểđảmbảoyêucầukhaithácvàsửdụngnguồnlựctheohướngphát  triểnbềnvữngthìviệckếthợphợplýhainguồnlựcnàylàđặcbiệtquantrọng.Vềnguyêntắc,cácnguồnlựcbêntrongphảigiữvaitròquyếtđịnh,còncácnguồnlựcbênngoàilàquantrọng,cóvaitròthúcđẩyvàtạorasựpháttriểnđộtphátrongcạnhtranhvàpháttriểnthương mại.

-Khaitháccácnguồnlựckhônggâycạnkiệtvàsuythoáimôitrường.Việckhaitháctốiđacácnguồnlựcđểpháttriểnthươngmạiphảiđượctínhđếnkhảnăngkhônggâytổnhạiđếnsựpháttriểncủacácthếhệtrongtươnglai.Nhiềunguồnlựctrongthựctếnếuviệckhaitháckhôngcóquihoạchvàkếhoạchcóthểđedọađếnnguycơlàmcạnkiệtnguồntàinguyênvàsuythoáimôitrườnggâytrởngạiđếnsựpháttriểncủacácthếhệtươnglai,đặcbiệtlàcácnguồnlựcliênquanđếnsửdụngcácđiềukiệntựnhiên,địalý,nguồnnước…

-Đảmbảotínhhiệuquảtrongquátrìnhsửdụngcácnguồnlực.Đảmbảohiệuquảsửdụngcácnguồnlựctrongthươngmạivềthựcchấtlàđòihỏivềmặtchấtlượngsửdụngnguồnlựcvớiyêucầumỗiđơnvịgiátrịnguồnlựcphảitạorađượckhốilượngkếtquảcaonhấtchonềnkinhtếvàxãhội.Nguyêntắcnàykhôngchỉđặtrayêucầuphảitiết kiệmtrongsửdụngnguồnlựcmàcònphảiđảmbảomởrộngquimôvàchấtlượngpháttriểnthươngmạinhằmđemlạinhữngkếtquảvàsựđónggópcủathươngmạichonềnkinhtế-xãhộingàycàngnhiều.Đểsửdụngcácnguồnlựcthươngmạicóhiệu  quả,trongquátrìnhkhaithácvàsửdụngcầnthiếtphảichúýcảsốlượngvàchấtlượngcácnguồnlực,đặcbiệtlàchấtlượngcácnguồnlực.Thựctế,chấtlượngnguồnlựctốtsẽlàmtăngthêmsốlượngcủanó.Phảikếthợpxemxétcácnguồnlựccảởtrạngtháitĩnhvàtrạngtháiđộng,trongđóphảichỉrõđộngthái,hướngpháttriểncủacácnguồnlựcnhằmnângcaotốiđahiệuquảmàcácnguồnlựcnàyđemlại.Đồngthời,phảichúýđếntổngl- ượng,cơcấu,vaitròcủacácnguồnlựcnàyvàmốiquanhệlẫnnhaugiữacácyếutốliên

quan…