I.Khái niệmvà đặc điểmthịtrường lao động

1.Kháiniệmthịtrườnglao động

-Kháiniệmthịtrường

-Kháiniệmthịtrườnglaođộng

-Phân loại thịtrường lao động

2.Đặcđiểmcủa thịtrườnglao động

a.Sứclao động làhàng hóa đặcbiệt

-SứcLĐluôn gắnvớichủthể của nó

-Chodùcósửdụnghaykhôngsửdụngthìvẫncần phảicung  cấpnhữngđiềukiệnvậtchất,tinhthầnđể sứclaođộngtồntạivàpháttriểntùythuộcvàongười

sởhữu nó.

-Giátrịvàgiátrịsửdụngcủahànghóasứclaođộng

khácvớihànghóathôngthường

b.Năngsuấtlaođộngchịuảnhhưởngbởimứcthùlaolao

độngvà điều kiệnlàm việc

c.Ngườilaođộngquantâmđếncáchthứcquảnlývàsử dụnglao động

d.Thịtrườnglaođộngluônđadạngvàlinhhoạttùythuộc

vàoluậtpháp và cáctác nhâncủa nó

e.Giácảsứclaođộngphụthuộcvàoquanhệcungcầu, chấtlượnghàng hóa và tính chấtcủa thịtrườnglao động

II.Cầu lao động

1.Kháiniệm

Cầulaođộnglàsốlượnglaođộngmàngườisửdụnglaođộngcóthểthuêvàsẵnsàngthuêởcácmứctiềncôngkhácnhautrongmộtkhoảngthờigianvàkhônggiannhấtđịnh

-       Cầulaođộngcóthểđượcxemxétởcáccấpđộkhác

nhau:

+Cầu lao độngđối vớimột DN

+Cầu lao độngđối vớimột ngành

+Cầu lao động củathịtrường

-  Đườngcầuvềlaođộngdốcvềphíaphảilàdoảnhhưởng của:

+Hiệuquảthaythế(substitutioneffect)củamứctiềncông tănglênchínhlàviệcsửdụngcácnguồnlựckhácđểthay thếchonguồnlựclaođộng,chẳnghạnsửdụngnhiềumáy móchơn,sửdụngnhiều  nhiênliệu,vậtliêuhơn,…Như vậy,khitiềncôngtănglênthìhiệuquảthaythếsẽdẫnđến lượngcầu vềlao động giảm đi.

+Hiệuquảquymô(scaleeffect)domứctiềncônglaođộng tănglên bao gồm:

•  Mứctiềncông tănglên sẽlàm tăng chi phíbình quân và chi phícận biên đểsảnxuấtrasản phẩm

•  Chiphíbìnhquânvàchiphícậnbiêntănglênsẽlàmcho giá cân bằngtrên thịtrường tăng lên

•  Khigiácânbằngtrênthịtrườngtănglênsẽlàmcholượng hànghóacânbằngtrênthịtrườnggiảmđi(khiđóquymô sảnxuấtsẽgiảm)

•  Khilượngcầuvềkhốilượnghànghóatrênthịtrườnggiảm đithìsẽlàmcholượngcầucủatấtcảcácyếutốđầuvàosử dụngtrongquátrìnhsảnxuấtgiảmđi,baogồmcảlượng cầuvềlaođộngdolaođộnglàmộtyếutốđầuvàotrong quátrình sản xuấtrasản phẩm.

2.Cầulao động trongngắn hạn

Ngắnhạnđượccholàmộtkhoảngthờigianđủngắnmà doanhnghiệpkhôngthểthayđổiquymônhàxưởnghoặc thayđổicácthiếtbịmáymócnhưnglạicóthểthayđổisố côngnhânthuêmướn.

a.Điều kiện đểtốiđa hóa lợinhuận trongngắn hạn

Đểdoanh  nghiệp  đạt  được  lợi  nhuận  tối  đa  thì  doanh nghiệpnênthuêthêmsốlaođộngsaochogiátrịsảnphẩm biêncủalaođộngđúngbằngmứctiềncôngthuêlaođộng

MVPL=w

b.Đườngcầu lao động trongngắn hạn củamột doanh nghiệp

Trongđiều kiện thịtrườnglaođộnglàthịtrườngcạnh tranh hoànhảocóthểthấyđườngcầuvềlaođộngchínhlàđường giá trịsảnphẩm cận biên củalaođộng (MVPL)

c.Đườngcầutrongngắn hạn củangành

Đườngcầuvềlaođộngcủangànhđượcxâydựngbằng cáchcộngtheochiềungangtấtcảcácđườngcầucủatừng doanhnghiệptrong ngànhđó

 cầu lao độngtrongdàihạn

a.Đườngcầu lao động trong dài hạn

Trongdàihạn,ngoàiviệcthayđổisốlaođộng,sốlượng máymóc,  nhàxưởng(lượngvốnK)củadoanhnghiệp cũngsẽthayđổi.Doanhnghiệpcóthểmởrộnghoặcthu hẹpquymônhàxưởng,máymóc,thiếtbịsảnxuất.Do vậy,trongdàihạndoanhnghiệp  có  thểtốiđahóalợi nhuậnbằngcáchthayđổicảsốlượnglaođộngthuêvà lượngvốn đầu tư vào nhàxưởng,thiếtbị.

-    Đườngđồnglượng(Q):cáckếthợpgiữavốnvàlaođộng tạora cùngmộtmứcsản lượng

-  Đườngđồngphí(C):cáckếthợpgiữalượngvốnKvàlao

độngL có cùng mứcchiphí

-    Doanhnghiệptốiđahóalợinhuậntạiđiểmtiếpxúcgiữa đường  đồnglượngvàđườngđồngphí(điểmtốiưu).Tại điểmtiếpxúcnày  độdốccủađườngđồngphívàđường đồnglượngsẽbằngnhau. Khi đó:MPPL/MPPK =w/r.

-Đườngcầulaođộngtrongdàihạnsẽcodãnhơnsovớitrong

ngắnhạndotrongdàihạnDNcóthểđiềuchỉnhđượccả lượnglao động vàvốn sản xuất.

Kếtquảmộtsốnghiêncứuthựcnghiệmướclượngđộco dãncầu  lao  độngtrongngắnhạnchothấyđộcodãncủa cầutrongngắnhạncógiátrịtuyệtđốitrongkhoảngtừ0,4

–0,5.Điềunàycónghĩalàtrongngắnhạnkhimứctiền

công tăng lên10%thìsố laođộng đượcthuêsẽgiảmxuống

4–5%.Độco dãncủacầutrong dàihạncógiátrịtuyệtđối xungquanh1,điềunàycónghĩalàđộcodãncủacầulao độngtrongdàihạnthườngcaohơnsovớitrongngắnhạn. Trongdàihạnkhimứctiềncôngtănglên10%sẽlàmcho

sốlaođộngđượcthuêsẽgiảmxuốngkhoảng10%.Khoảng

1/3độcodãndàihạnlàdotácđộngthaythếvà2/3tác

độngcòn lại làdo tácđộng quy mô.

4.Nhữngnhântố ảnhhưởngđếncầulaođộng

 a.Cầu vềsản phẩm

b.Năng suấtlao động

 c.Tình hìnhphát triểnkinh tế

 d.Mứctiền lương

 e.Sựthay đổigiá cả cácyếu tố sản xuất khác

f.Các chiphí điều chỉnhlựclượnglaođộng

g.Chínhsáchvà cácquyđịnhcủanhà nước

III.Cunglao động

1.Kháiniệm

Cunglaođộngcủaxãhội(còngọilàtổngcunglaođộng xãhội)là  khảnăngcungcấpsứclaođộngcủanguồn nhânlựcxãhội.Nó  đượcthểhiệnởsốlượngvàchất lượngconngườihoặcởthờigiancủanhữngngườitham giavàmongmuốnthamgialaođộngtrênthịtrườnglao động.

-Đườngcunglaođộngtrênthịtrườnglàđườngdốclên trênvềbênphải.

Khimứctiềnlươngtrênthịtrườngcủamộtngànhtănglên thìcung lao động củangànhđó sẽtănglên bởivì:

•  Mứctiềnlươngtănglênsẽlàmchomộtsốngườilaođộng

ngành nàysẵn sàng làm nhiều giờhơn.

•  Mứctiềnlươngtrongngànhtănglênsẽlàmchomộtsố người lao độngởcác ngành khác(thị trườnglao độngkhác) chuyểnđếnlàmviệctrongngànhdocơhộinhậnđượctiền lươngcao hơn.

•  Mứctiềnlương caohơncũng làmchomộtsốcánhântrước kiakhôngthuộclựclượnglaođộng(khôngsẵnsànglàm việcởmứclươngthấp)thamgiavàothịtrườnglaođộng (sẵn sàng làmviệcở mứclương cao hơn).

2.Nhữngnhântố ảnhhưởngđếncung laođộng

a.Nhữngnhântốảnhhưởngđếncunglaođộngởkhíacạnh

sốlượng

-Dânsố

-Tỷ lệtham gialực lượnglao động

b.Nhữngnhân tố ảnh hưởngđến chất lượngcunglaođộng

-Chiếnlượcvà chínhsáchphát triểnnguồnnhânlực

-Hệthống giáo dục,đào tạo

-Chăm losứckhỏe vàdinhdưỡng

3.Môhìnhtâncổđiểnvềcunglaođộng:sựđánhđổigiữa

làmviệcvà nghỉngơi

Đểphântíchhànhvicunglaođộngcủacáccánhân, cácnhàkinhtếhọcsử dụng môhìnhtân cổđiển xem xétsự đánhđổigiữathờigianlàmviệcvàthờigiannghỉngơicủa ngườilaođộng.Haigiả  thuyết  cơbảnđượcsửdụngcho môhìnhnày baogồm:

(1)Thờigiancủangườilaođộngchỉcóthểđượcsửdụng chohaimụcđích:hoặclàchomụcđíchlàmviệchoặclà chomụcđích nghỉngơi;

(2)Mỗicánhânngườilaođộngsẽlựachọnkếthợpgiữa thờigianlàmviệcvànghỉngơisaochomứcđộthỏadụng của cánhân ngườilao động đó đạt caonhất.

Thôngthườngkhimứctiềnlươngtănglênthìsẽtạorahiệu quảthay thế vàhiệu quả thu nhập

-   Đểphântíchkỹhơnhiệuquảthaythếvàhiệuquảthu nhậpdothayđổimứctiềnlươngchúngtacóthểsửdụng hàmthỏadụngvàđườngbàngquan.Giảđịnhrằngmứcđộ thỏadụngmàngườilaođộngnhậnđượcphụthuộcvàohai yếutố(hailoạihànghóa)là:(1)thu  nhậpthựctếcủa ngườilaođộngdothunhậpđượcdùngđểmuahànghóa tiêudùng,và(2)thờigiannghỉ ngơi.HayU =U(Y,L).

-Đườngbàngquanthểhiệnmứcđộthỏadụngcủangười laođộng  là  đườngUtronghình2.7.Cánhânngườilao độngluônmongmuốnđạtđượcđộthỏadụngtốiđa,tuy nhiênngườilaođộngbị  ràngbuộcbởigiớihạnvềngân sách vàthời giannghỉngơi.

NếuthờigianlàmviệccủangườilaođộnglàH,thờigian nghỉngơilàLvàtổngthờigiansẵncócủangườilaođộng làTthìtaluôncóràngbuộcvềthờigianlàmviệcvànghỉ ngơicủa ngườilaođộnglàH+L =T.Đồng thờiràng buộc vềthunhậphayhànghóacủangườitiêudùngsẽlà:wH= pYtrongđówlàmứctiềnlương/giờlàmviệcvàYlàthu nhậpthựctếcủangườitiêudùng,Plàchỉsốgiácả.Từđó ràng  buộcđầyđủvềthunhậpcủangườitiêudùngsẽcó dạngwT=pY  +  wLhayY=-(w/p)L+(w/p)T.Đâylà phươngtrìnhmôtảmốiquanhệgiữasốthờigiannghỉngơi vàthunhậpthựctếcủangườilaođộng.Nếuthờigiannghỉ ngơităngthìthunhậpthựctếcủangườilaođộngsẽgiảm

vàngượclại.

-Vớiràngbuộcvềngânsáchcủangườilaođộngnhưtrên hìnhvẽthìđườngbàngquanU2sẽcómứcđộthỏadụng caonhất.KhiđóđườngbàngquanU2tiếpxúcvớiđường ngânsách,tạiđóthờigiannghỉngơilàL*,thờigianlàm việclàH* vàthunhậpthựctếcủangườilao động làY*.

-Khicóthêmphầnthunhậpngòailươngthìràngbuộcvề

ngânsáchcủangườilaođộngsẽlà:wH+A=pY,hay Y=

-(w/p)L+(wT+A)/p.Nếucoinghỉngơilàmộtloạihàng hóathôngthườngthìkhithunhậpngòailươngcủangười laođộngtănglênsẽdẫnđếnthờigiannghỉngơicủangười laođộng tăng lên, thời gianlàmviệcgiảmđi (hình2.8)

-Khimứctiềnlương,tiềncôngthayđổithìhiệuquảthay thếvàhiệuquảthunhậpsẽđượcthểhiệnnhưthếnào?Khi mức tiền lươngtăng lên từ w0 đếnw1thìlàm cho điểm tiếp xúcgiữađườngbàngquanvàđườngngânsáchthayđổitừ AđếnC.Trong trườnghợpnàythờigian nghỉngơităng lên hayhiệuquảthunhậplớnhơnhiệuquảthaythếkhimức lươngtăng lên.

-Hiệuquảthaythếlàsựthayđổitrongcáchkếthợpgiữa

hailoạihànghóalàthờigiannghỉngơiLvàthunhậpthực

tếYdosựthayđổitrongmứctiềnlươngtrongkhigiữ

nguyênmứcđộ thỏa dụng.

-Ởmộtsốquốcgiatrênthếgiới,chươngtrìnhhỗtrợhộ nghèođượcthiếtkếvớimụcđíchnhằmđảmbảochocác hộgiađìnhcómứcsốngtốithiểu,đápứngnhữngnhucầu cơbảntốithiểucủahộgiađình.

-Giảsửmứcthunhậptốithiểuđểmộtgiađìnhđảmbảo mứcsốngtốithiểulàYt,dođónếuhộkhôngcóthunhập hoặcthunhậpcủahộnhỏhơnYt  thìsẽđượchỗtrợđểđạt

đượcmứcYt. Đườngngânsáchcủahộbanđầudốcxuống,

sauđó nằm ngangởmức thunhậptươngứngvớiYt.

-Vớihệthốngtrợcấpnhưvậythìnhữngngườiđanglàm việcnhưngmứcthu nhậpthấp dưới Yt (khi chưanhận được trợcấp)sẽluônmuốn  từbỏcôngviệchiệntạiđểnhận đượctoànbộkhoảntrợcấpYt.  Thậmchínhữngngười đanglàm việcvà có mứcthu nhập lớn hơnYt cũngsẽcó xu hướngtừbỏcôngviệcđanglàmđểnhậnđượckhoảntrợ cấpYt(mặcdùYtnhỏhơnsovớikhoảnthunhậpđang nhận  được)  do  đường  bàng  quan  U’  của  họ  cao  hơn (U’>U0)như trong hình2.10.

IV.Cânbằngthị trườnglao động

-Thịtrườnglaođộngcânbằngkhisốlượnglaođộngmà ngườisử  dụnglaođộngmuốnthuêđúngbằngvớisốlao độngsẵn lòng làmviệc.

-Ởmứctiềncôngthấp–chẳnghạnw1,khiđólượngcung lao động làLS1.Tuynhiên do mứctiềncôngthấpnên lượng cầuvềlaođộnglàkhálớnLD1,lớnhơnsovớilượngcung LS1.Dolượngcầulaođộnglớnhơnlượngcunglaođộng nên đểthuêđượclao độngnhữngngườisử dụng lao độngsẽ

sẵnsàngtănggiáthuêlaođộngtrênthịtrường.Thịtrường

laođộng sẽdần đạttới trạng tháicânbằngtại E.

-Ngượclạiởmứctiềncôngcao–chẳnghạnw2,khiđó lượngcunglaođộnglàLS2lớnhơnsovớilượngcầuvề laođộngLD2doởmứctiềncôngcaothìnhiềungườisẵn lònglàmviệchơn,trongkhi  ngườisửdụnglaođộnglại khôngmuốnthuênhiềulaođộngvớimứctiềncôngcaođó. Dolượngcunglaođộngnhiềuhơnsovớilượngcầuvềlao độngtrênthịtrườngnênsẽgâyrasứcépgiảmmứctiền

côngtrênthịtrường.Mứctiềncôngtrênthịtrườngsẽgiảm

dầnvàđạttới trạng tháicânbằng tại E.

2.Cânbằng trênthịtrườnglaođộng độc quyền

a.     Thịtrườnglaođộng độcquyền mua

Độcquyềnmuatrongthịtrườnglaođộngxảyrakhichỉ

cómộtdoanhnghiệpduynhấttrongmộtvùngnàođólà

người thuê lao động trong vùng.

ĐiểmcânbằngtrênthịtrườnglàE,khiđódoanhnghiệpsẽ thuêL*laođộng.Tuynhiênkhácvớithịtrườngcạnhtranh hoànhảokhidoanhnghiệptrảtấtcảsốlaođộngđượcthuê vớimứctiềnlươngW*,doanhnghiệptrongthịtrườngđộc quyềnmuachỉphảitrảngườilaođộng  thuêthứL*mức lươngW*,còntrảchongườilaođộngthuêthứL1mứctiền lươnglàW1(thấphơnW*).DovậykhithuêL*laođộng trongthịtrườngcạnhtranhhoànhảothìchiphíthuêlao động  của  doanh  nghiệp  sẽ  là  diện  tích  hình  (0W*EL*) nhưngtrongthịtrườngđộcquyềnmuathìchiphíthuêL* laođộngchỉlàphầndiệntích(0AEL*).Dochiphíthuêlao độngcủadoanhnghiệpđộcquyền  muathấphơnnênlợi nhuậnmàdoanhnghiệpđộcquyềnmuađạtcaohơnsovới thịtrường lao động cạnhtranh hoàn hảo.

b.Thịtrườnglaođộng độcquyền bán

Độcquyềnbántrongthịtrườnglaođộngxảyrakhichỉcó mộtđơn  vị  duynhấtcungcấplaođộngchocácdoanh nghiệphaycho  nhữngngườisửdụnglaođộngtrênthị trường.Khiđómứctiềnlươngmàcácdoanhnghiệpsẵn lòngtrảchongườilaođộngsẽcao  hơnsovớimứctiền lươngtrong thịtrường cạnhtranh hoàn hảo.