HỒI III
CẢNH I
Một gian phòng trong lâu đài.
Vua, hoàng hậu, Pôlôniut.
Ôphêlia, Rôdencran và Ghinđơnxtơn ra.
VUA - Thế trong khi chuyện trò cùng thái tử, các khanh lại không lựa được cơ hội nào để tìm hiểu tại sao người rối loạn tâm thần, để cho chuỗi ngày xanh êm đẹp bị tan nát vì những cơn điên dữ dội, hiểm nghèo hay sao?
RÔDENCRAN - Tâu bệ hạ, thái tử cũng biết mình bị mất trí, nhưng duyên do tại đâu thì nhất định người không nói.
GHINĐƠNXTƠN - Thực ra thì thái tử cũng không để cho tìm hiểu sâu hơn. Người cứ đánh trống lảng bằng những cơn điên khôn khéo, mỗi khi chúng thần tìm cách gợi người tỏ bày thực trạng tâm hồn mình.
HOÀNG HẬU - Thái tử tiếp các khanh có tử tế không?
RÔDENCRAN - Thưa, thật đúng như một người lịch thiệp.
GHINĐƠNXTƠN - Nhưng bên trong vẫn có vẻ gì gượng gạo.
RÔDENCRAN - Người hỏi rất ít, nhưng trả lời những câu hỏi của chúng thần thì huyên thuyên dài dòng.
HOÀNG HẬU - Thế các khanh có kiếm cách gì cho thái tử tiêu khiển không?
RÔDENCRAN - Tâu Lệnh bà, trên đường đi tình cờ chúng thần gặp một bọn đào kép. Chúng thần có thưa bày và thái tử tỏ vẻ vui thích lắm. Bọn họ hiện ở quanh quẩn trong cung này và hình như đã nhận được lệnh trình diễn đêm nay hầu thái tử.
PÔLÔNIUT - Thưa, đúng như vậy. Chính thái tử có khẩn khoản nhờ thần mời bệ hạ và lệnh bà tới ngự lãm đêm nay.
VUA - Trẫm rất vui lòng. Trẫm hài lòng khi biết thái tử tìm được nguồn thích thú như vậy. Các khanh ạ, nên khuyến khích thêm thái tử nữa vào những trò giải trí ấy.
RÔDENCRAN - Tâu bệ hạ, chúng thần xin tuân thượng lệnh.
Rôdencran và Ghinđơnxtơn vào.
VUA - Ái khanh nữa, xin mời ái khanh cũng tạm lui. Trẫm đã ra mật lệnh cho tìm Hamlet tới đây, làm như thể tình cờ y bắt gặp Ôphêlia ở nơi này. Trẫm sẽ đích thân cùng tướng công Pôlôniut, như hai thám tử hợp pháp, ngồi vào một nơi kín, nhìn thấy hết mà không ai nhìn thấy mình, để tận mắt quan sát mọi cử chỉ của y qua cuộc gặp gỡ, xem có phải chính bệnh tương tư là nguyên nhân làm y quẫn trí chăng.
HOÀNG HẬU - Xin vâng lệnh bệ hạ, còn Ôphêlia con, ta mong rằng chính nhan sắc yêu kiều của con là nguyên nhân tốt lành của bệnh hoạn của Hamlet và ta hi vọng đức hạnh của con sẽ làm cho nó trở lại bình thường; vì danh dự của cả hai con đấy!
ÔPHÊLIA - Tâu lệnh bà, con cũng mong như thế.
Hoàng hậu vào.
PÔLÔNIUT - Ôphêlia, con cứ đi đi lại lại ở chỗ này - Xin bệ hạ cùng thần lánh vào đây. Nói với Ôphêlia. Con hãy cầm cuốn sách này và đọc đi. Như thế mới thêm vẻ tự nhiên trong lúc cô đơn. Đời vẫn thường chê trách rằng ta khoác cái vẻ trầm mặc thành kính và bộ điệu chân tu nhiều khi cũng đường mật đánh lừa được cả ma quỷ. Điều đó đã được chứng tỏ quá nhiều rồi.
VUA - Ôi, đúng quá thật! Lời nói như roi quất vào lương tâm ta. Đôi má của gái hồng lâu, rực rỡ vì son tô phấn điểm, cũng không thể xấu xa hơn hành động của ta được điểm phấn tô son bằng những lời hoa gấm mỹ miều. Ôi, gánh nặng của tội ác!
PÔLÔNIUT - Tâu bệ hạ, thần đã nghe thấy bước chân thái tử đi tới. Ta hãy tạm lánh thôi.
Vua và Pôlôniut vào. Hamlet ra.
HAMLET - Sống, hay không nên sống - đó là vấn đề. Chịu đựng tất cả những viên đá, những mũi tên của số mệnh phũ phàng, hay là cầm vũ khí vùng lên mà chống lại với sóng gió của biển khổ, chống lại để mà diệt chúng đi, đằng nào cao quý hơn? Chết, là ngủ. Không hơn. Và tự nhủ rằng ngủ đi tức là chấm dứt mọi đau khổ của cõi lòng và muôn vàn vết tử thương mà hình hài phải chịu đựng, kết liễu cuộc đời như thế, chẳng đáng mong muốn sao? Chết, ngủ. Ngủ, có thể chỉ là mơ. Hừ! Đây mới là điều khó khăn. Vì, trong giấc ngủ của cõi chết ấy, khi ta đã thoát khỏi cái thể xác trần tục này, những giấc mơ nào sẽ tới, điều đó làm cho ta phải ngừng lại mà suy nghĩ. Chính điều đó gây ra bao tai họa cho cuộc sống dằng dặc này! Bởi vì, ai là người có thể chịu đựng được những roi vọt và khinh khi của thời đại, sự áp bức của kẻ bạo ngược, hống hách của kẻ kiêu căng, những nỗi giày vò của tình yêu tuyệt vọng, sự trì chậm của công lý, hỗn xược của cường quyền, sự miệt thị của kẻ bất tài đối với đức tài nhẫn nhục, khi chỉ cần với một mũi dùi là có thể đủ đưa mình đến chỗ yên nghỉ. Có ai đành cam chịu, than vãn rên rỉ, đổ mồ hôi dưới gánh nặng của cuộc đời mệt mỏi, nếu không phải chỉ vì sợ một cái gì mênh mang sau khi chết, cả một thế giới huyền bí mà đã vượt biên cương thì không một du khách nào còn quay trở lại, nỗi sợ làm cho tâm trí rối bời và bắt ta phải cam chịu mọi khổ nhục trên cõi thế này còn hơn là bay tới những nỗi khổ nhục khác mà ta chưa hề biết tới? Đấy, chính nỗi vướng mắc của tâm tư ấy làm cho chúng ta trở thành hèn mạt tất cả, và ngọn lửa của quyết tâm vừa bùng lên đã mờ nhạt ốm yếu đi trước ánh leo lắt của ý nghĩ đó, bao dự kiến lớn lao, cao quý cũng phải xoay chiều đổi hướng, chẳng thể biến thành hành động - Thôi khẽ chứ! Kìa Ôphêlia yêu kiều! Nữ thần của ta ơi, khi nàng cầu nguyện, xin nàng đừng quên những tội lỗi của ta.
ÔPHÊLIA - Kính thưa điện hạ, chẳng hay sức khỏe của người bấy lâu nay ra sao?
HAMLET - Xin đa tạ cô em, tôi vẫn được như thường, như thường, như thường.
ÔPHÊLIA - Thưa điện hạ, thiếp còn giữ những kỉ vật người trao tặng, đã từ lâu thiếp vẫn mong được gửi lại, mong người nhận cho.
HAMLET - Không, không, tôi nào có hề tặng cô em cái gì bao giờ.
ÔPHÊLIA - Thưa điện hạ tôn kính, điện hạ cũng thừa biết là có và người đã gửi gắm theo những kỉ vật ấy những lời xiết bao tình tứ làm cho chúng càng tôn thêm giá. Nhưng bây giờ hương đã tàn phai, xin chàng giữ lấy; bởi vì đối với một tâm hồn cao quý, quà tặng quý giá đến đâu chăng nữa, nào còn có ý nghĩa gì một khi người trao đã thờ ơ lạnh nhạt. Thưa đây, điện hạ.
HAMLET - A ha! Cô em có phải là người đức hạnh không?
ÔPHÊLIA - Thưa điện hạ!...
HAMLET - Cô em có phải là người nhan sắc không?
ÔPHÊLIA - Điện hạ định nói gì?
HAMLET - Nếu cô vừa là người đức hạnh lại vừa nhan sắc, thì đức hạnh làm sao có thể nói chuyện được với nhan sắc của cô?
ÔPHÊLIA - Sao, thưa điện hạ, nhan sắc còn có thể hòa hợp với cái gì hơn là đức hạnh?
HAMLET - Chứ sao! Vì nhan sắc có mãnh lực biến đức hạnh thành phóng đãng, nhưng đức hạnh không thể nào khép nhan sắc vào khuôn khổ nết na. Ngày xưa, đó là điều nghịch lý, nhưng ngày nay thì đã được chứng thực rồi. Có một thời, tôi đã yêu cô em.
ÔPHÊLIA - Thực thế thưa điện hạ, chính người đã làm cho thiếp tưởng như vậy.
HAMLET - Đáng lý cô em đừng tin tôi mới phải, vì chẳng thể ghép đức hạnh vào dòng giống cũ kỹ của chúng ta mà chúng ta không giữ lại chút gì của dòng giống đó(1). Tôi chưa bao giờ yêu cô em cả.
ÔPHÊLIA - Thế thì thiếp lại càng bị mắc lừa lắm!
HAMLET - Cô em nên vào nhà tu kín đi thôi. Tại sao cô em cũng lại muốn sinh sản ra những kẻ tội lỗi? Bản thân tôi cũng là một người không đến nỗi hư thân, ấy thế mà tôi có thể tự kết tội tôi nhiều đến nỗi giá mẹ tôi đừng sinh ra tôi thì hơn! Tôi là một kẻ kiêu căng, hay oán thù, đầy tham vọng, đầu óc chứa chất nhiều tội lỗi đến nỗi tôi không đủ ý để diễn đạt, trí tưởng tượng để hình dung, thời gian để hành sự. Trần thế cần chi phải có những gã như tôi sống lê la giữa đất trời? Chúng tôi là những kẻ khốn kiếp không hơn. Cô không nên tin kẻ nào cả. Cô nên vào nhà tu kín đi. Thân phụ cô em đâu?
ÔPHÊLIA - Thưa điện hạ, phụ thân thiếp ở nhà.
HAMLET - Thế thì phải cửa đóng then cài cho chắc, để ta chỉ có thể giở trò điên dại ở nhà thôi nhé! Thôi chào cô.
ÔPHÊLIA - Ôi, cầu Chúa, hãy cứu vớt lấy chàng!
HAMLET - Nếu cô em cứ nhất định xuất giá thì tôi xin gửi tặng lời nguyền bất hạnh này để cô em làm của hồi môn: Dù cô em có tinh khiết như băng trong trắng như tuyết, cũng không thể nào tránh khỏi được miệng tiếng người đời. Thôi cô em vào nhà tu kín đi, vào đi, chào cô! Hay cô em thấy cứ cần phải lấy chồng, thì chỉ nên lấy một thằng rồ, vì những kẻ khôn ngoan thừa biết cô sẽ biến họ thành quỷ dữ. Vào nhà tu kín đi, vào đi; vào ngay đi thôi. Chào cô.
ÔPHÊLIA - Ôi các đấng thần linh! Xin làm cho chàng hồi tỉnh!
HAMLET - Tôi lại còn nghe nói cô tô son điểm phấn khéo lắm. Chúa đã ban cho cô một bộ mặt, cô lại tạo cho mình một bộ mặt khác; cô múa rỡn, lượn lờ, nói nói, cười cười, trêu cợt cả mọi sinh linh của Chúa, phóng đãng mà làm ra vẻ thơ ngây! Thôi đi, tôi không chịu được nữa, thế cũng đủ làm cho tôi phát điên lên rồi. Tôi đã nói mà, chuyện cưới xin sẽ không bao giờ có nữa. Những kẻ nào đã bước vào con đường ấy - tất cả chỉ trừ có một - sẽ được sống. Còn những kẻ nào chưa bước vào thì nên cứ ở vậy suốt đời. Vào nhà tu kín đi, vào đi thôi.
Vào.
ÔPHÊLIA - Ôi một tâm hồn cao quý, bỗng dưng tan nát! Đôi mắt của nhà thông thái, thanh gươm của trang hiệp sĩ, miệng lưỡi của người hào hoa; niềm hy vọng, đóa hồng tươi của quốc gia gấm vóc, gương sáng của thời trang, kiểu mẫu của mọi người; bao người thán phục, ca tụng, bây giờ, còn đâu nữa, hết rồi, thật hết rồi! Có người khuê nữ nào thất vọng và đau khổ hơn tôi, người đã được tận hưởng hương mật của bao lời tỏ tình êm như tiếng nhạc của chàng. Bây giờ, lý trí cao quý của một đấng quân vương nào khác chi những tiếng chuông êm ái rung lên lạc điệu và chối tai, tuổi hoa niên đẹp đẽ tuyệt vời bị dập vùi trong điên cuồng mê loạn. Ôi đau đớn cho tôi, xưa kia mắt đã thấy là thế, mà nay lại là thế!
Vua và Pôlôniut lại ra.
VUA - Tình yêu? Tình cảm của y không hướng về phía đó đâu. Những lời nói của y dù là huyên thuyên, đôi chỗ không ăn khớp, nhưng không hẳn là điên dại. Tâm hồn y có điều chi phiền muộn, làm cho y nặng ưu tư. Trẫm lo rằng, y cứ ấp ủ mãi nỗi đau buồn ắt không tránh khỏi xảy ra điều nguy hiểm. Để ngăn ngừa, trẫm vừa quyết định: y phải lập tức rời sang Anh Cát Lợi để đòi những vật triều cống mà nước này lãng quên chưa nộp. Biết đâu, khác cảnh khác người, khí hậu đổi thay, cái điều thầm kín trong tâm y có thể tiêu tan đi được. Để y suy nghĩ luẩn quẩn, trẫm lo rằng y có thể biến đổi vô chứng. Khanh thấy thế nào?
PÔLÔNIUT - Tâu bệ hạ, thật là cao kiến. Tuy nhiên, thần vẫn tin chắc rằng duyên do và đầu mối nỗi sầu muộn của hoàng tử chính là bởi thất tình. Nói với Ôphêlia. Thôi Ôphêlia con ạ, con không cần kể lại những điều thái tử đã nói với con. Bệ hạ và cha đã nghe rõ cả rồi. Nói với vua. Tâu bệ hạ, xin bệ hạ cứ tùy ý định liệu. Nhưng nếu bệ hạ thấy không có điều chi bất tiện, thì sau khi xem diễn tuồng trở về, xin để cho hoàng hậu tâm sự riêng với thái tử để dò thăm nỗi ưu tư của thái tử. hoàng hậu cứ hỏi thẳng, và nếu bệ hạ cho phép thần sẽ xin nấp chỗ kín đáo sao cho có thể nghe được câu chuyện giữa hai người. Nếu hoàng hậu cũng không tìm ra được duyên do thì lúc đó bệ hạ hãy truyền lệnh cho thái tử sang nước Anh tức khắc, hay là giam giữ ở một nơi nào tùy cao kiến của bệ hạ quyết định.
VUA - Phải làm như thế mới được. Không thể coi thường sự điên dại ở những kẻ có tài và có địa vị.

CẢNH II
Một phòng rộng trong lâu đài
Hamlet và ba kép hát ra.
HAMLET - Xin các bạn hãy nói đoạn này giống như ta đã nói trước các bạn, sao cho dễ dàng tự nhiên. Cương lên ầm ĩ như số đông đào kép các bạn thường làm, thì thà để thơ ta cho mõ làng rao, nghe còn thích hơn. Cũng đừng có vung tay mà đấm không khí như thế này. Mọi cử chỉ đều phải khoan thai; vì ngay trong mưa sa bão táp, hay nói cho rõ hơn, ngay trong lúc giận dữ điên cuồng, cũng phải giữ được bình tĩnh, có thế mới khỏi thô bạo. Ôi, tâm hồn ta phẫn uất khi phải nghe một anh chàng to béo đeo tóc giả đem tình cảm xé ra thành mảnh vụn, thành giẻ rách để làm vỡ lỗ tai một bầy khán giả tầm thường mà số đông không có khả năng thưởng thức cái gì ngoài những trò hề múa rối, hò la nhăng nhít. Ta muốn đem cái kẻ ấy ra mà đánh đòn vì đã làm quá cả Tecmagan, hung dữ hơn cả Hêrôt(1); xin các bạn, cố tránh cái ấy đi cho!
KÉP I - Tôi xin hứa chắc, điện hạ cứ yên lòng.
HAMLET - Ấy thế nhưng mà cũng không được nhạt nhẽo quá; lúc diễn xuất phải vận dụng trí xét đoán. Động tác phải ăn nhịp với lời nói, lời nói với động tác, phải đặc biệt thận trọng sao cho đúng mức, không được vượt quá cái bình dị của tự nhiên. Cường điệu quá trớn lúc diễn xuất, tức là xa rời nghệ thuật sân khấu mà mục đích, trước kia cũng thế, bây giờ cũng vậy, là làm tấm gương phản ánh tự nhiên; kẻ chính cho ra mặt kẻ chính, kẻ tà cho ra hình kẻ tà, và thế kỉ nào, thời đại nào thì phải có những nét và dấu vết riêng của thời đại đó. Cường điệu quá, hay nhạt nhẽo quá, thì chỉ làm cho những kẻ ngu dốt cười được thôi, nhưng lại làm cho những người sành sỏi đau xót. Phải coi trọng lời phẩm bình của người sành sỏi, vì nó có giá trị hơn ý kiến của cả đám ngu đần kia. Ồ, ta đã được xem một số đào kép đóng trò, được nghe người ta ca tụng họ, tâng bốc họ quá cao - để khỏi nói là quá thô lỗ - lúc diễn xuất ăn nói không ra kẻ có đạo, điệu bộ cũng không ra kẻ có đạo mà cũng chẳng phải kẻ vô thần, chẳng ra hồn người, đi đứng nghênh ngang, hò la inh ỏi, đến nỗi ta tưởng họ là những quái vật mà anh thợ vụng nào của Tạo hóa đã nặn ra làm người; họ bắt chước người một cách thảm hại quá!
KÉP I - Thưa điện hạ, mong rằng chúng tôi đã sửa chữa được phần nào chỗ kém cỏi đó.
HAMLET - Ồ, phải sửa chữa cho bằng hết. Còn những chú đóng vai hề nữa, cũng không được thêm bớt điều gì khác với lời trong vở. Vì có những chú cứ cười rống lên, cốt để cho một số khán giả tầm thường cười theo, đúng vào lúc có vấn đề phải để cho người ta suy nghĩ. Thật là nhục nhã cho nghề, và cái đó chỉ tỏ rõ lòng tham vọng đáng thương của kẻ điên. Thôi các bạn sửa soạn đi.
Các kép vào
Pôlôniut, Rôdencran, Ghinđơnxtơn ra.
- Thế nào, tướng công, hoàng thượng có muốn tới xem diễn vở tuồng này không?
PÔLÔNIUT - Cả hoàng hậu nữa, cũng sắp tới bây giờ.
HAMLET - Nhờ tướng công ra lệnh cho bọn đào kép sửa soạn gấp.
Pôlôniut vào. - Nói với Rôdencran và Ghinđơnxtơn.
Hai bạn cũng vui lòng đi giục hộ cho chứ?
RÔDENCRAN và GHINĐƠNXTƠN - Xin tuân lệnh điện hạ.
Hai người vào.
HAMLET - Ô kìa, Hôraxiô!
Hôraxiô ra.
HÔRAXIÔ - Vâng, tôi đây, điện hạ thân mến có việc chi cần?
HAMLET - Hôraxiô, bạn là người chính trực ngay thẳng nhất trong những người tôi đã từng gặp trên đời.
HÔRAXIÔ - Kìa, thưa điện hạ...
HAMLET - Không mà, đừng nghĩ rằng tôi nịnh bạn. Xu nịnh bạn thì hy vọng được gì, bạn có của nả gì đâu ngoài những đức tính cao thượng để mà sống ở đời này? Ai lại đi xu nịnh kẻ bần hàn? Không, hãy để cho những miệng lưỡi uốn éo đường mật liếm gót những kẻ quyền quý ngu xuẩn, hãy để cho chúng khom lưng quỳ gối ở chỗ có danh lợi. Bạn nghe đấy chứ? Từ khi tâm hồn tôi biết đường lựa chọn, biết phân biệt người hay kẻ dở, thì nó đã gắn chặt bạn với nó rồi. Vì bạn là người đã từng chịu đựng nhiều đau khổ quá đến nỗi dường như không thấy đau khổ nữa, là người trước những giày vò và ân huệ của số mệnh, cũng đều cảm ơn mà tiếp nhận như nhau. Sung sướng thay là những người mà tình cảm sôi nổi cùng với lý trí điều hòa mật thiết, họ không cam phận làm cái ống sáo để kêu lên những tiếng theo ý thích của thần Số mệnh đưa ngón tay điều khiển. Hãy cho tôi được gặp con người không đem thân làm nô lệ cho khát vọng, tôi sẽ đặt người đó vào đáy lòng tôi, vâng, vào giữa lòng của cõi lòng tôi, như tôi đã đặt bạn. Nhưng thôi, nói thế nhiều rồi... Đêm nay sẽ có một buổi diễn tuồng trước mặt nhà vua. Có một cảnh trong vở tương tự giống những sự việc tôi đã tỏ bày với bạn về cái chết của phụ thân tôi. Tôi xin bạn đúng lúc cảnh ấy diễn, bạn hãy đem hết tâm trí ra mà quan sát chú tôi: Nếu tội ác thầm kín của y không chút gì bộc lộ khi y nghe kép hát nói một đoạn nào đó, thì hồn ma chúng ta đã gặp là một linh hồn khốn kiếp, và trí tưởng tượng của tôi dơ bẩn chẳng khác gì lò lửa của Vuncan(1). Mong bạn lưu tâm quan sát, về phía tôi, tôi sẽ chằm chằm nhìn vào mặt y. Sau đó chúng ta sẽ đem sự phán đoán của hai người chắp lại để cùng nhận định về y.
HÔRAXIÔ - Được lắm, thưa điện hạ. Nếu y để lọt khỏi mắt tôi một cử chỉ gì trong lúc vở tuồng đang diễn, tôi xin mang tội cùng điện hạ.
Vua, hoàng hậu, Pôlôniut, Ôphêlia, Rôdencran, Ghinđơnxtơn
cùng bá quan ra. Theo sau là các vệ sĩ cầm đuốc.
Tiếng kèn, tiếng trống.
HAMLET - Họ đã đến xem diễn tuồng đấy, tôi phải làm cho ra vẻ tự nhiên. Bạn hãy ngồi vào một chỗ.
VUA - Thế nào, sức khỏe của hiền điệt ra sao?
HAMLET - Tốt lắm, thật đấy, cứ nuôi tôi như nuôi kỳ dông, tôi ăn toàn không khí, được nhồi nhét toàn những lời hứa hẹn; bệ hạ cũng chẳng thể nuôi gà của bệ hạ như thế đâu.
VUA - Trả lời như thế, trẫm thật không hiểu được, Hamlet ạ. Những lời ấy không phải để cho trẫm.
HAMLET - Thì cũng chẳng phải để cho tôi. Nói với Pôlôniut. Thưa tướng công, hồi còn ở đại học, ngài đã có lần đóng kịch, có phải thế không?
PÔLÔNIUT - Thưa điện hạ có, và tôi được coi là một kép có tài.
HAMLET - Tướng công sắm vai gì?
PÔLÔNIUT - Vai hoàng đế Xêda; bị giết ở điện Capitôn, Brutut(1) ám sát tôi.
HAMLET - Cái anh chàng Brutut giết một con bê to như thế ở chỗ ấy, thật là lỗ mãng. Các đào kép chuẩn bị, đã xong chưa?
RÔDENCRAN - Thưa đã xong cả, chỉ còn đợi lệnh của điện hạ.
HẬU - Hamlet yêu quý, con hãy lại đây ngồi cạnh mẹ.
HAMLET - Không, mẹ hiền ơi, ở đây có đá nam châm sức hút mạnh hơn nhiều.
PÔLÔNIUT nói với vua - Ấy đấy, bệ hạ đã thấy chưa?
HAMLET - Này tiểu thư, tôi nằm vào lòng nàng nhé!
ÔPHÊLIA - Xin đừng, thưa điện hạ.
HAMLET - Tôi muốn nói cho tôi gối đầu vào lòng thôi.
ÔPHÊLIA - Vâng, thưa điện hạ.
HAMLET nằm xuống bên chân Ôphêlia - Tiểu thư có nghĩ rằng tôi muốn nói những điều thô bỉ chăng?
ÔPHÊLIA - Thưa điện hạ, thiếp không nghĩ gì cả.
HAMLET - Nằm giữa đùi con gái cũng là một ý nghĩ đẹp đấy chứ?
ÔPHÊLIA - Gì kia, thưa điện hạ!
HAMLET - Có gì đâu.
ÔPHÊLIA - Thưa điện hạ, người vui quá.
HAMLET - Ai, tôi ấy à?
ÔPHÊLIA - Vâng, thưa điện hạ.
HAMLET - Ồ, tôi là kẻ độc nhất làm trò vui cho cô em. Con người nếu không vui nhởn thì còn làm gì khác được? Này cô em trông, mẹ tôi có vui không kìa, mà cha tôi thì mới chết chưa đầy hai tiếng đồng hồ thôi đấy.
ÔPHÊLIA - Ấy, thưa điện hạ, đã hai lần hai tháng rồi chứ?
HAMLET - Lâu thế cơ à? Thế thì để cho quỷ sứ mặc áo tang đen thôi, còn tôi, tôi mặc một bộ đồ màu rực rỡ. Trời ơi! Chết được hai tháng rồi, mà vẫn chưa bị quên ư? Nếu thế thì có thể hy vọng rằng một danh nhân sau khi mất sẽ còn được thiên hạ tưởng nhớ một nửa năm. Nhưng, thề có Đức mẹ, nhất định là y phải cho xây dựng nhà thờ, nếu không y cũng sẽ bị lãng quên, chẳng khác gì con ngựa gỗ đáng thương mà trên tấm bia còn ghi: "Ô hô, ô hô, ngựa gỗ đã bị quên!"
Có tiếng kèn đồng vang lên.
Các đào kép ra, diễn một màn tuồng câm
Một ông Vua và một bà Hoàng hậu ra, vẻ âu yếm. Hậu ôm lấy Vua, Vua ôm lấy Hậu. Hậu quỳ xuống làm bộ điệu thề thốt. Vua đỡ Hậu dậy, ngả đầu vào cổ Hậu, rồi nằm xuống trên một luống hoa. Thấy Vua ngủ say, Hậu lén ra ngoài. Lập tức có một gã đàn ông bước vào, lột lấy vương miện mà hôn hít; đổ thuốc độc vào tai Vua rồi đi ra. Hậu quay vào, thấy Vua đã chết, làm bộ điệu than khóc thảm thiết. Tên sát nhân cùng với hai ba người nữa vào làm ra vẻ cũng khóc than với Hậu và khuân xác chết ra ngoài. Tên sát nhân đưa những tặng phẩm và tán tỉnh Hậu. Thoạt đầu Hậu tỏ vẻ kháng cự từ chối, nhưng sau cùng thì ưng thuận.
Cả bọn vào.
ÔPHÊLIA - Thưa điện hạ, lớp tuồng câm kia ý nghĩa thế nào?
HAMLET - Chà, chắc là âm mưu ám muội, chuyện chẳng lành đâu.
ÔPHÊLIA - Chắc họ định giới thiệu nội dung của vở tuồng.
Một người giáo đầu ra.
HAMLET - Nghe anh chàng này nói, ta sẽ rõ. Các đào kép không giữ được điều gì bí mật đâu. Họ sẽ tiết lộ hết cả.
ÔPHÊLIA - Họ có nói rõ ý nghĩa của lớp tuồng câm kia không?
HAMLET - Có chứ, và của bất cứ vở tuồng câm nào mà cô muốn diễn cho họ xem; nếu cô không xấu hổ diễn thì họ cũng sẽ không xấu hổ nói ý nghĩa cho cô hay.
ÔPHÊLIA - Điện hạ kỳ quá, thật kỳ quá. Để thiếp xem vở tuồng ra sao.
KÉP GIÁO ĐẦU - Vở bi ai cúi xin trình diễn
Mong quý ngài mở lượng bao dung
Nán xem cho đến tận cùng.
HAMLET - Đây là giáo đầu hay thơ đề tặng vào nhẫn cưới?
ÔPHÊLIA - Thưa điện hạ, ngắn ngủi quá.
HAMLET - Như tình yêu của đàn bà.
Hai đào kép, một vai vua và một vai hoàng hậu ra.
VAI VUA - Tính từ thuở xe thần Phơbut(1).
Ba mươi lần qua vực Hải vương
Vòng quanh trái đất - chị Hằng
Lung linh mượn ánh núi sông phơi bày,
Ơn mối lái do tay bà nguyệt
Sợi xích thằng đã kết nên duyên.
Trải ba trăm sáu tuần trăng
Đôi ta chắp mối tào khang mặn nồng.
VAI HẬU - Thiếp mong sao đôi vầng nhật nguyệt
Mắt ta trông bấy lượt còn xoay
Trước khi tắt mối tình này!
Thương thay phận thiếp đã đầy lo âu
Thấy mình rồng bấy lâu suy nhược
Nét vui theo sức lực tàn phai
Thiếp tuy lo lắng khôn tầy
Cúi xin bệ hạ dẹp khuây ưu phiền
Thường đàn bà tâm linh uẩn khúc
Yêu với lo, thái cực hai đằng
Lúc không đâu, lúc quá chừng
Yêu bao nhiêu lại rối mòng bấy nhiêu
Lòng tiện thiếp bao phen thách thử
Đấng quân vương ắt đã tỏ tường
Bởi yêu, yêu quá mặn nồng
Thoáng nghi nên sợ, bỗng không nên sầu.
VAI VUA - Hậu yêu quý, chẳng bao lâu nữa
Đôi ta đành cách trở mà thôi
Trẫm nay suy yếu lắm rồi
Tâm thần thể chất rã rời tinh anh.
Trẫm mất đi, Hậu mình ở lại
Cõi hồng trần còn mải khoe tươi
Yêu thương, quí trọng bao người
Rồi đây may mắn lại vui lấy chồng.
VAI HẬU - Ôi, đáng rủa, những đàn ông khác!
Yêu nữa mà yêu được sao đang!
Khác đâu phản trắc phũ phàng
Nếu như thiếp nghĩ đến chồng thứ hai!
Kẻ thế ấy, miệng đời phỉ nhổ
Khác gì như đã nỡ giết chồng!
HAMLET - Ôi, đắng cay, đắng cay!
VAI HẬU - Bước đi bước nữa đành lòng
Tình yêu đâu phải chỉ mong lợi hèn!
Để chồng mới trên giường ôm siết
Có khác nào nỡ giết chồng xưa!
VAI VUA - Tin lời Hậu nói thiết tha,
Nhưng xưa nay mấy ai đà khỏi sai!
Một khi đã tàn phai trí nhớ,
Ắt quyết tâm cũng úa tàn theo.
Lời kia hăng hái nhường bao
Tiếc thay hăng hái lại mau tan tành!
Như quả xanh trên cành còn bám
Chín muồi rồi thoắt rụng ai lay!
Người ta thường nợ vẫn vay
Đến khi phải trả đánh bài lãng quên.
Lúc mê say hẹn nguyền sắt đá
Tỉnh cơn rồi, lời hóa khói mây!
Lẽ thế ấy, buồn vui thái quá
Tự hủy thiêu, thiêu cả lời thề.
Khi vui vui lắm bộn bề
Khi sầu, sầu đến não nề ruột gan.
Chuyện không đâu thoắt chừng thay đổi
Cũng vui buồn sớm vội đổi thay
Là gì, diễn biến sự đời
Chuyển xoay số mệnh, đổi dời tình yêu.
Ai dám chắc: tình yêu, số mệnh
Bên nào đây quyết định, chủ trì?
Quyền sang thất thế một khi
Người thân nhất cũng thưa bề tới lui.
Thấp hèn gặp vận xuôi, thành đạt
Kẻ thù xưa thoắt hóa bạn hiền
Cho hay, "mệnh" vẫn chủ "tình"
Cao sang thừa bạn, điêu linh gặp thù.
Nói cách khác cho rành mạch nữa
Ý ban đầu của Trẫm - tiếc thay
Lòng người, số mệnh xưa nay
Chẳng đi một hướng, lại hay ngược chiều!
Bao dự định thoáng vèo tan vỡ
Quyết là ta, định chẳng do ta!
Hậu nay nghĩ chẳng bao giờ
Xuất thân tái giá, đâu ngờ mai kia
Người chồng thứ nhất mất đi
Bao nhiêu ý cũ tức thì tan theo.
VAI HẬU - Ôi, trời đất cứ gieo tai họa
Tước thức ăn, ánh lửa đừng ban!
Ngày đêm thao thức chẳng an
Mất hết yên ổn, tiêu tan vui mừng!
Bao tin tưởng với lòng hy vọng
Cho hóa thành tuyệt vọng cũng cam!
Thân này ngục tối giam cầm
Trọn đời mãn kiếp hãm vòng gian truân
Nếu quả phụ còn toan bước nữa,
Xin gánh bao nhục nhã ê chề!
HAMLET - Nếu như mụ lại nuốt ngay lời nguyền!
VAI VUA - Ái khanh quá nặng lời thề thốt
Thôi - Trẫm giờ muốn được nghỉ ngơi
Tâm thần mệt mỏi, ngủ say
Cho trôi đi mất cái ngày buồn tênh.
Vai Vua ngủ.
VAI HẬU - Mong bệ hạ giấc rồng đẹp đẽ
Sẽ an thần, sức khỏe chóng lên
Lạy Chúa, xin ban phước lành
Tránh cho bất hạnh, cảnh tình chia ly!
Vai Hậu vào.
HAMLET - Tâu lệnh bà, lệnh bà thấy vở tuồng thế nào?
HẬU - Mẹ nghĩ rằng vai nữ thề thốt quá nhiều.
HAMLET - Ồ, nhưng bà ấy sẽ giữ được lời nguyền.
VUA - Con có hiểu được ý nghĩa của vở không? Có điều gì ác ý bên trong không?
HAMLET - Không, không, tâu bệ hạ, họ đùa cợt đấy thôi, bỏ thuốc độc đùa đấy thôi, làm chi có điều gì ác ý trên đời này.
VUA - Tên vở tuồng là gì nhỉ?
HAMLET - Cái bẫy chuột. Lạy Chúa, sao lại gọi thế? Đây là theo nghĩa bóng. Vở tuồng diễn lại một cảnh ám sát ở kinh thành Viên. Gôngđagô là tên quận công, quận chúa là Baptixta. Lát nữa bệ hạ sẽ rõ. Câu chuyện khốn nạn quá. Nhưng mà có sao đâu? Bệ hạ, cũng như chúng ta ở đây, lương tâm trong trắng, có chi mà phải động lòng. Kệ cho những kẻ lòng lang dạ thú run sợ, còn chúng ta thì cứ thản nhiên.
Vai Luxianut ra.
Đây là vai Luxianut, cháu vua đây.
ÔPHÊLIA - Thưa điện hạ, một mình người cũng đủ bằng cả một ban đồng ca diễn giải.
HAMLET - Tôi có thể diễn giải được những lời tỏ tình của cô em với người yêu, nếu tôi được trông thấy cả hai người làm trò múa rối.
ÔPHÊLIA - Người thật cay độc, thưa điện hạ, người thật cay độc.
HAMLET - Tôi mà nói cay độc thì cô em còn phải khóc lên kia.
ÔPHÊLIA - Càng ngày càng tệ.
HAMLET - Bọn đàn bà các cô đối với chồng thì cũng thế thôi. Bắt đầu đi, hỡi kẻ sát nhân, đồ khốn kiếp, hãy trút bỏ bộ mặt quỷ mà bắt đầu đi. Nào, quạ đen đang đứng kêu than, hãy nghe nó thúc báo oan trả cừu.
LUXIANUT - Ý nghĩ hắc ám, bàn tay rắn chắc, độc dược hiệu nghiệm và thời cơ thuận lợi, thì giờ đồng lõa, vì không một ai hay ai biết! Mi, một chất hỗn hợp lạ kỳ lấy từ tinh cỏ dại, trong đêm khuya thanh vắng, ba lần nhiễm độc, ba lần nữa thần Hicát phù phép, hãy đem ma lực tự nhiên, sức mạnh tàn bạo của mi ra mà kết liễu tức thì cuộc đời cường tráng.
Đổ thuốc độc vào tai vai vua đang ngủ
HAMLET - Nó giết vua ở trong vườn để đoạt ngôi báu đấy! Vua này tên là Gôngđagô. Chuyện hoàn toàn có thật và đã được viết lại bằng ngôn ngữ Ý rất tinh vi. Lát nữa cô sẽ thấy tên sát nhân làm thế nào mà chiếm đoạt được tình yêu của vợ Gôngđagô.
ÔPHÊLIA - Chúa thượng đứng dậy kìa.
HAMLET - Sao! Mới bắn đạn giả mà đã sợ à?
HẬU - Kìa, bệ hạ làm sao vậy?
PÔLÔNIUT - Thôi! Ngừng diễn!
VUA - Đuốc đâu, đem đây ngay, đi thôi!
TẤT CẢ - Đuốc đâu! Đuốc đâu! Đuốc đâu!
Tất cả vào, trừ Hamlet và Hôraxiô.
HAMLET hát - Hừ, cứ để con hươu tử nạn
Tiếng đau thương phải rống kêu lên;
Để cho cái chú nai vàng
Ngây thơ đồng cỏ thênh thang rỡn đùa.
Kẻ đang thức, kẻ thì mê ngủ,
Ấy sự đời cứ thế mà trôi.
Này bạn ơi, hát như thế mà lại thêm cái mũ lông sù sì trên đầu, giày hài có đính thêm hai bông hồng xứ Prôvăngxơ thì, nếu chẳng may số mệnh trớ trêu, ta lâm vận bĩ, liệu có thể theo nghề đào kép được không nhỉ?
HÔRAXIÔ - Chỉ đáng ăn nửa lương thôi.
HAMLET - Ồ, ăn cả chứ(1)
Lại hát
Bởi này bạn Đamông thân thiết,
Vương quốc này đã biết, đã trông
Jupite, ngai vàng sụp đổ,
Trị vì nay là một thằng bông lông
Một con công - hừ! một con công!
HÔRAXIÔ - Điện hạ phải làm cho hợp vần, hợp điệu chứ!
HAMLET - Ồ, Hôraxiô thân mến. Lời nói của hồn ma thật đáng ngàn vàng nhé. Bạn có thấy không?
HÔRAXIÔ - Thật rõ quá, thưa điện hạ.
HAMLET - Đúng vào lúc bỏ thuốc độc.
HÔRAXIÔ - Tôi nhận thấy rõ ràng lúc đó mặt y biến sắc.
HAMLET - A ha, nào! Cử nhạc nào! Nào! Các bạn nhạc công! Vì nếu đức vua ngài không thích tuồng hài thì, chỉ vì tuồng hài không làm ngài thích đấy thôi, nào! Cử nhạc nào!
Rôdencran và Ghinđơnxtơn lại ra.
GHINĐƠNXTƠN - Thưa điện hạ, cho phép tôi được thưa một lời...
HAMLET - Sao, thưa ngài, cả một câu chuyện cũng được.
GHINĐƠNXTƠN - Thưa điện hạ, chúa thượng...
HAMLET - Ấy, thưa ngài, chúa thượng sao kia?
GHINĐƠNXTƠN - Lúc trở về cung, người vô cùng bối rối, mê sảng.
HAMLET - Vì say rượu ư, thưa ngài?
GHINĐƠNXTƠN - Không, thưa điện hạ, vì giận dữ.
HAMLET - Khôn ngoan hơn thì ngài nên nói cho quan ngự y hay, vì nhờ ta tẩy độc cho ông ấy chỉ càng làm cho ông ấy giận hơn thôi.
GHINĐƠNXTƠN - Thưa điện hạ, xin người nói cho rành mạch và đừng quẫn trí lảng xa câu chuyện tôi muốn thưa cùng điện hạ.
HAMLET - Vâng, tôi đã yên rồi đây, thưa ngài, mời ngài nói đi.
GHINĐƠNXTƠN - Hoàng hậu, mẫu thân điện hạ cũng rất phiền muộn và truyền lệnh cho tôi đến thưa cùng điện hạ.
HAMLET - Hân hạnh được đón tiếp ngài.
GHINĐƠNXTƠN - Không, thưa điện hạ, cái lối lịch sự này khách sáo, không đúng chỗ. Nếu điện hạ vui lòng tỉnh táo trả lời tôi, thì tôi sẽ làm tròn nhiệm vụ mà mẫu thân người đã giao cho. Nếu không thì xin người tha lỗi cho, tôi xin phép rút lui và phận sự của tôi đến đây cũng là hết.
HAMLET - Thưa ngài, tôi không thể nào...
GHINĐƠNXTƠN - Sao, thưa điện hạ?
HAMLET - Tôi không thể nào trả lời ngài tỉnh táo được; tôi mất trí mà. Nhưng thưa ngài, ngài cần tôi trả lời thế nào, xin cứ bảo; hay là như ngài nói đấy, mẫu thân tôi muốn phán truyền gì - như thế thì khỏi phải bàn nữa, vào chuyện đi thôi, ngài nói, mẫu thân tôi...
RÔDENCRAN - Thế thì hoàng hậu nói thế này: thái độ của điện hạ làm cho người hết sức lạ lùng kinh ngạc.
HAMLET - Ồ, thật là một thằng con kỳ diệu, có thể làm cho mẹ phải ngạc nhiên! Nhưng phải có gì tiếp theo sau sự kinh ngạc chứ! Ngài nói đi.
RÔDENCRAN - Lệnh bà muốn được nói chuyện với điện hạ trong phòng riêng trước giờ ngủ.
HAMLET - Chúng tôi xin vâng lệnh, vì bà ấy là mẹ chúng tôi, đích mười mươi là mẹ tôi rồi còn gì. Các ngài còn có việc chi muốn nói nữa không?
RÔDENCRAN - Thưa điện hạ, trước đây người cũng có lòng yêu mến tôi.
HAMLET - Thì bây giờ tôi vẫn yêu mến ngài. Xin giơ cả mười ngón tay ăn trộm ăn cắp này mà thề.
RÔDENCRAN - Thưa điện hạ, nguyên nhân tại đâu mà người lại mất trí làm vậy? Nếu người từ chối không thổ lộ những nỗi đau khổ cùng bầu bạn, thì chắc chắn là người sẽ đóng chặt cánh cửa tự do của chính mình.
HAMLET - Thưa ngài, tại vì ta không tiến thân lên được đấy.
RÔDENCRAN - Sao lại thế được. Chính chúa thượng đã long trọng tuyên bố là điện hạ sẽ kế tục ngôi báu kia mà.
HAMLET - Ấy, thế nhưng mà: "Chờ được cỏ mọc thì(1)... Câu châm ngôn này hơi cổ lỗ rồi nhỉ?
Các đào kép trở ra cùng với những người thổi sáo.
Ô kìa, các bạn thổi sáo ơi! Cho tôi mượn một cái nào. Xin nói riêng với ngài nhé. Tại sao ngài lại cứ theo chiều gió mà đánh hơi như muốn đưa ta vào tròng, vào bẫy?
GHINĐƠNXTƠN - Ồ, thưa điện hạ, nếu vì phận sự tôi đâm ra lỗ mãng, thì cũng vì yêu mến điện hạ mà hóa ra thiếu lễ độ.
HAMLET - Tôi không hiểu rõ ngài định nói gì. Ngài chơi được sáo này chứ?
GHINĐƠNXTƠN - Thưa điện hạ, không ạ.
HAMLET - Ngài cứ chơi đi.
GHINĐƠNXTƠN - Điện hạ tin cho, quả tình tôi không biết.
HAMLET - Tôi van ngài mà...
GHINĐƠNXTƠN - Tôi chẳng biết bấm ra thế nào, thưa điện hạ.
HAMLET - Cũng dễ như là nói dối thôi mà. Chỉ cần lấy ngón tay bấm vào những lỗ này, để mồm vào mà thổi thật mạnh, một điệu nhạc hùng hồn sẽ phát ra. Trông đây này, những lỗ bấm đây.
GHINĐƠNXTƠN - Nhưng thổi thế thì chẳng ra âm điệu gì. Tôi không có tài.
HAMLET - A, thế ra ngài muốn coi tôi là một thằng bất tài đáng khinh! Ngài muốn đùa cợt tôi, hình như ngài muốn biết điểm yếu của tôi; ngài muốn lôi ra tất cả những điều thầm kín của lòng tôi; ngài muốn thử tôi từ âm thanh trầm nhất đến cung bậc cao nhất của tôi, vậy mà cái sáo bé nhỏ này có đủ nhạc điệu thanh âm tuyệt mỹ thì ngài lại không biết làm cho nó nói lên được! Ngài tưởng đùa cợt tôi dễ hơn chơi sáo sao? Muốn cho tôi là loại nhạc cụ gì thì tùy ngài, ngài có thể quấy rầy tôi được, nhưng không thể đùa cợt tôi được đâu.
Pôlôniut ra.
Tướng công, Chúa ban phước cho ngài.
PÔLÔNIUT - Thưa điện hạ, hoàng hậu muốn nói chuyện với người ngay bây giờ.
HAMLET - Tướng công có trông thấy đám mây giống hình con lạc đà đằng xa kia không?
PÔLÔNIUT - Lạy Chúa, vâng, giống con lạc đà thật.
HAMLET - Tôi lại cho là giống con cầy hương.
PÔLÔNIUT - Trông cũng gù gù như con cầy hương.
HAMLET - Hay là giống cá voi?
PÔLÔNIUT - Thật là giống cá voi.
HAMLET - Tôi sẽ đến gặp mẫu thân tôi ngay bây giờ. Nói một mình. Chúng quấy rầy làm cho mình phát điên lên mất. Nói với Pôlôniut. Vâng, tôi xin đến ngay bây giờ.
PÔLÔNIUT - Tôi sẽ xin tâu lại với hoàng hậu.
Pôlôniut vào.
HAMLET - "Ngay bây giờ", nói thì dễ quá. Các bạn ơi, xin lui ra đi cho.
Tất cả vào trừ Hamlet.
Giờ đây đúng là lúc đêm khuya thanh vắng, giờ của ma thiêng, quỷ dữ, những nấm mồ hé mở và địa ngục tỏa tà khí ra khắp cả thế gian này. Giờ đây ta có thể uống máu nóng và làm những việc khủng khiếp, những việc mà ánh sáng ban ngày phải run lên, kinh sợ khi nhìn thấy. Hãy bình tĩnh lại! Bây giờ ta phải đến gặp mẹ ta. Ôi tim ta hỡi! Đừng để mất bản chất nhân ái của mi, đừng để cho linh hồn của Nêrông(1) thâm nhập vào lồng ngực cứng rắn này. Ác thì được, nhưng quyết không được bất nghĩa bất nhân. Ta sẽ nói với mẹ ta những lời như kim châm dao cắt, nhưng dao thật ta nhất định không dùng. Trong cuộc gặp gỡ này, miệng lưỡi và tâm hồn ta phải hư nguy. Những lời nói của ta sẽ làm cho mẹ ta phải tủi hổ, đau đớn, nhưng ra tay hành động thì nhất định tâm hồn ta không bao giờ cho phép.

CẢNH III
Một gian phòng trong lâu đài.
Vua, Rôdencran và Ghinđơnxtơn ra.
VUA - Ta không thể bằng lòng y được, cũng không thể để cho bệnh điên loạn của y tự do phát triển hoành hành, đó là một điều nguy hiểm cho tất cả chúng ta. Vậy các khanh khá sửa soạn đi. Ngay bây giờ ta sẽ ra chiếu chỉ, giao nhiệm vụ cho các khanh, và y sẽ cùng các khanh sang Anh Cát Lợi. Quyền lợi của quốc gia này không thể để cho mối nguy hiểm ngày càng tăng do những cơn điên dại của y gây ra, đe dọa từng giờ từng phút.
GHINĐƠNXTƠN - Tâu bệ hạ, chúng thần xin sửa soạn ngay. Để bảo vệ an toàn cho muôn dân nhờ ơn bệ hạ mà sống còn, nỗi băn khoăn lo lắng của bệ hạ thật là thiêng liêng, chính đáng.
RÔDENCRAN - Ngay như một kẻ thường dân, để bảo vệ đời sống riêng của mình cũng còn phải đem hết ý chí nghị lực chống đối lại tất cả những sự nguy hại, huống chi đối với một người có mệnh hệ nào là ảnh hưởng đến cả đời sống của bao người. Một vị hoàng đế mất đi, không phải chỉ có một mình thất thiệt, mà một cơn gió lốc của sa cơ đã nổi lên thì cuốn theo xuống vực thẳm bao người thân cận. Thật đúng như một bánh xe khổng lồ đóng trên đỉnh núi cao, trăm ngàn vật phụ bám vào nan hoa; bánh xe rơi, bao vật kia cũng rơi nát tan tành. Có bao giờ một vị hoàng đế thở dài một mình mà không kéo thêm những tiếng than vãn rên siết của muôn dân.
VUA - Ta mong các khanh sửa soạn gấp, lên đường ngay. Ta phải lấy xiềng xích mà giam chân mối lo sợ này lại; nó đang lộng hành quá đáng.
RÔDENCRAN - Chúng thần xin đi gấp.
Rôdencran và Ghinđơnxtơn vào, Pôlôniut ra.
PÔLÔNIUT - Tâu bệ hạ, thái tử đang tới phòng riêng của hoàng hậu. Thần sẽ đến nấp sau bức màn để nghe câu chuyện giữa hai người. Thần tin chắc rằng hoàng hậu sẽ nhủ được hoàng tử giãi bày hết nguồn cơn. Đúng như bệ hạ đã phán truyền, kế đó thật là diệu. Cần phải có một người thứ ba không phải là mẹ đứng nấp vào một chỗ kín đáo mà nghe, vì các bà mẹ đối với con thì có bao giờ vô tư sáng suốt. Cúi xin bệ hạ cho thần được lui, và đêm nay trước khi bệ hạ lâm sàng, thần sẽ xin vào bệ kiến để được tâu trình những điều mắt thấy tai nghe.
VUA - Tướng công quý mến, trẫm xin đa tạ.
Pôlôniut vào.
Nói một mình - Than ôi, tội ác của ta thật thối tha dơ bẩn, uế khí bốc tận trời xanh! Một điều nguyền rủa từ lâu đè nặng lên tội ác của ta: giết anh... Ta biết cầu nguyện sao đây, dù ý muốn của ta vô cùng mãnh liệt, nhưng tội ác còn mạnh hơn lại ngăn cản ta. Và như một kẻ bị giằng co giữa hai việc phải làm, ta ngần ngại, băn khoăn không biết bắt đầu từ đâu, và đành sao nhưng cả hai. Dù đôi bàn tay đốn mạt này có bị nhuốm đầy máu đào của anh ta chăng nữa, trời xanh kia há chẳng có đủ nước mưa để rửa sạch chúng trắng bong như tuyết được sao? Lòng từ bi của Chúa dùng để làm gì nếu không phải là để giúp ta nhìn thẳng vào tội ác? Cầu nguyện là thế nào, nếu không phải có hai hiệu quả: hoặc phòng ngừa sa đọa, hoặc trót đã sa đọa, thì được tha thứ? Vậy thì ta hãy ngước nhìn lên mà cầu nguyện và tội lỗi của ta sẽ xóa nhòa vào dĩ vãng. Nhưng chao ôi, ta cầu nguyện như thế nào được đây? "Cầu Chúa hãy tha thứ cho tội sát nhân ghê tởm của con"! Tha thứ sao được, một khi ta còn giữ nguyên trong tay tất cả những gì mà vì chúng ta đã phạm tội: ngai vàng, lòng tham vọng của ta và hoàng hậu. Có thể vừa được tha thứ vừa giữ lại tội lỗi hay không? Trên cõi đời hủ bại thối nát này, bàn tay trá vàng của kẻ sát nhân có thể đẩy lùi được thần công lý, và thường của phi nghĩa lại mua chuộc được cả luật pháp - nhưng trên cao xanh kia, thì dối trá lọc lừa sao được, mọi hành động đều bị bóc trần và ta chỉ còn đành chịu lộ chân tướng, thú nhận mọi điều. Làm sao bây giờ? Còn gì nữa? Ta thử hối hận xem sao - Sao hối hận lại không làm gì được? Nhưng nó làm được gì, khi con người không thể hối hận? Ôi, khốn nạn! Lương tâm ta đen tối như cõi chết. Linh hồn ta sa cơ, vướng mắc, càng vùng cựa để được siêu thoát thì lại càng vướng mắc sa cơ. Thiên thần ôi! Hãy thử cứu vớt ta, hãy giúp cho ta cầu nguyện! Hãy quỳ xuống đi, đôi gối bướng bỉnh này. Trái tim sắt đá của ta hỡi, hãy mềm đi như đường gân thớ thịt của trẻ sơ sinh - mọi việc may ra còn có phương cứu chữa.
Quỳ xuống cầu nguyện, Hamlet ra.
HAMLET - Đây là lúc thuận lợi cho ta, y đương cầu nguyện. Ta hạ thủ chăng? Đứng dừng lại. Nhưng như thế thì y lên thiên đường mất, và có phải là ta phục thù không? Đó là điều cần phải suy nghĩ. Một thằng khốn nạn giết cha ta, và đối lại, chính ta, đứa con độc nhất của người, lại đưa đúng thằng khốn kiếp ấy lên thiên đường! Ôi! Đây là một sự ban ơn, sao gọi là rửa thù! Nó giết cha ta, đúng lúc người ăn uống no say, bao tội lỗi còn đầy rẫy như hoa cỏ tháng năm(1). Bây giờ, người phải gột rửa tội lỗi như thế nào, chỉ có trời xanh kia hiểu thấu! Cứ trong hoàn cảnh này và lấy lẽ mà suy ắt người phải cam chịu bao hình phạt nặng nề; thù ta có rửa được không, nếu ta giết y đúng vào lúc y cầu nguyện cho linh hồn sạch tội, sẵn sàng bước sang thế giới bên kia? Không! Ngừng lại, gươm báu của ta ơi! Hãy đợi một dịp nào kinh tởm hơn, đợi khi nào y túy lúy rượu nồng, mê mẩn trong giấc ngủ, hoặc lên cơn thịnh nộ điên cuồng, hoặc trong cuộc truy hoan ô uế, đang lúc nguyền rủa tục tằn giữa canh bài bạc, hoặc trong bất cứ một hành động nào mà linh hồn không có phương siêu thoát. Lúc đó hãy ra tay, để cho gót chân y hướng lên thiên đàng mà linh hồn y vẫn tăm tối, đáng nguyền rủa như địa ngục nơi y phải sa xuống. Mẹ ta đương đợi ta. Phương thuốc này cũng chỉ là để kéo dài thêm chuỗi ngày bệnh tật của mi thôi.
Vào.
VUA, đứng dậy - Lời của ta sẽ bay bổng, nhưng tư tưởng của ta vẫn ở lại dưới trần. Lời mà không có tư tưởng thì bay sao được lên thiên đàng.
Vào.

CẢNH IV
Trong thâm cung của hoàng hậu.
Hoàng hậu và Pôlôniut ra.
PÔLÔNIUT - Thái tử sắp tới bây giờ. Xin lệnh bà cứ nói thẳng cho thái tử hay, những trò điên dại ấy lộng hành quá đáng, không thể chịu được nữa; và lệnh bà đã lấy lượng bao dung mà che chở, bảo vệ cho thái tử qua những cơn thịnh nộ của Chúa thượng. Lệnh bà cứ nói mạnh vào, thần xin đứng yên sau tấm rèm này.
HAMLET gọi - Mẹ ơi, mẹ ơi, mẹ ơi!
HẬU - Xin tướng công yên tâm, đừng vì ta mà lo ngại. Tướng công hãy nên lui. Ta đã nghe thấy bước chân con ta tới.
Pôlôniut nấp sau rèm. Hamlet ra.
HAMLET - Nào, thưa mẹ có việc chi?
HẬU - Hamlet, con đã lăng nhục cha con quá lắm!
HAMLET - Mẹ, mẹ đã lăng nhục cha tôi quá lắm!
HẬU - Kìa, kìa sao con trả lời bằng giọng lưỡi hồ đồ!
HAMLET - Sao, sao bà hỏi bằng giọng lưỡi cay độc!
HẬU - Kìa, sao thế, Hamlet?
HAMLET - Nào, bây giờ có việc chi thế?
HẬU - Con quên mẹ rồi sao?
HAMLET - Không, có trời chứng giám, tôi quên sao được bà. Bà là hoàng hậu, là vợ của em chồng bà, và trời ôi, ước sao không phải như thế - bà là mẹ tôi.
HẬU - Hừ, thôi, ta sẽ mời người có đủ quyền lực đến để đối đáp với con.
HAMLET - Thôi, thôi, xin mời bà ngồi xuống đây. Bà hãy ngồi yên, chớ có đi đâu, đợi cho tôi đặt một tấm gương để bà có thể soi thấu tâm can bà đã.
HẬU - Ngươi định làm gì? Muốn giết ta chắc? Có ai cứu tôi! Cứu tôi với!
PÔLÔNIUT đứng sau rèm - Kìa, có ai! Cứu! Cứu! Cứu!
HAMLET rút gươm - Ái chà! Chuột à! Đâm qua rèm. Chết rồi, ta đánh cược một đồng đu ca, nó chết rồi!
PÔLÔNIUT sau rèm - Trời ơi, ta bị giết!
HẬU - Trời ơi! Khổ chưa! Ngươi làm gì vậy?
HAMLET - Hừ, tôi không biết, nhà vua đấy chắc?
HẬU - Thật là một hành động cuồng đạo, đẫm máu!
HAMLET - Một hành động đẫm máu, mẹ hiền ơi, cũng gần xấu xa như giết vua rồi lại lấy em vua thôi.
HẬU - Như giết vua?
HAMLET - Vâng, tâu lệnh bà, tôi nói thế đấy! Mở màn ra và thấy Pôlôniut. Thằng khốn nạn, xuẩn ngốc, liều lĩnh, tò mò, vĩnh biệt mi nhé! Ta cứ tưởng là chủ mi kia! Thôi mi đành chịu lấy số phận. Mi thấy chứ, dính dáng vào chuyện người là nguy hiểm. Nói với hậu. Xin bà đừng bóp vặn đôi tay thế kia. Cứ bình tĩnh! Mời bà ngồi xuống đây, để tôi bóp vặn trái tim bà. Vâng, tôi sẽ làm như vậy, nếu trái tim bà còn biết rung động, nếu những tập quán tội lỗi chưa làm cho nó chai như đồng, rắn như bức tường thành ngăn cách mọi tình cảm.
HẬU - Ta đã làm gì, mà ngươi dám lớn tiếng buông lời thô lỗ sỉ nhục ta như thế?
HAMLET - Một hành động làm tàn phai cả vẻ kiều diễm và nét ửng hồng của e lệ, một hành động gọi phẩm hạnh là đạo đức giả, ngắt đi mất bông hồng của mối tình thơ ngây trên đài trán quang minh và thay vào đó một ung nhọt; làm cho những lời nguyện ước phu thê trở thành giả dối như lời thề của phường con bạc. Ồ, một hành động tước mất linh hồn khỏi thể xác của lời nguyền ước và biến tôn giáo từ bi thành một mớ từ suông. Trước hành động ấy, thượng đế cũng phải đỏ bừng lên vì hổ thẹn và cả trái đất dày đặc, vữõng chắc này cũng phải đau đớn, mang bộ mặt sầu thương như chờ ngày tận thế.
HẬU - Trời ơi! Hành động gì... mà mới trong lời giáo đầu của ngươi thôi, nghe đã vang lên như sấm, như sét ghê rợn làm vậy?
HAMLET - Xin bà nhìn đây, nhìn vào bức ảnh này và bức ảnh này nữa. Đây là chân dung của hai anh em. Hãy nhìn xem vẻ đẹp trên trán này sao mà cao nhã; mớ tóc thần Hypêriông, đài trán thần Jôvơ, đôi mắt thần Mác - đe dọa và uy nghiêm. Vóc dáng như sứ trời Meccuya vừa sà xuống từ trên đỉnh núi cao giáp vòm trời xanh; một hình hài, một sự hòa hợp mà tất cả các thiên thần như đã in dấu ấn, để đảm bảo cho thế gian có một con người chân chính: chính là chồng bà xưa kia đấy. Và nhìn tiếp đây, bức này: đây là chồng bà bây giờ, thật là một bông lúa sâu mọt làm hỏng cả người anh lành mạnh của y. Bà có mắt không? Bà có thể nào từ bỏ được đỉnh núi cao đẹp đẽ này để mà sống, để mà đắm đuối trong vũng lầy này không? Hà, bà có mắt không? Bà không thể coi đó là tình yêu được, vì ở tuổi của bà, sự bồng bột sôi nổi trong máu đã thuần đã lắng, đã nhường bước cho đắn đo suy xét: vậy sự suy xét nào đã đẩy bà từ bỏ cái này mà lấy cái này?
Tri giác, nhất định bà có, nếu không thì sao bà cử động được, nhưng chắc chắn rằng tri giác đó đã bị tê liệt rồi, vì có điên loạn chăng nữa cũng không thể lầm lẫn đến như thế, tri giác cũng không thể nào u mê vì điên loạn đến nỗi không còn lại một chút phán đoán để mà nhận định sự khác biệt này. Quỷ ác nào đã bịt mắt đánh lừa bà như thế? Có thị giác mà chẳng có xúc giác, có xúc giác mà chẳng có thị giác, có tai mà không có tay, có mắt; có khứu giác mà chẳng có tất cả các giác quan khác, hay chỉ một phần rất ốm yếu của một trong những giác quan chân thực đó, cũng không thể làm cho bà ngỡ ngàng lầm lẫn đến thế. Ôi liêm sỉ! Hổ thẹn của bà để đâu? Ôi, địa ngục phản nghịch, nếu ngươi có thể dấy loạn trong xương cốt của một mụ nạ dòng, thì trong tuổi thanh xuân bừng cháy, phẩm hạnh sẽ là sáp ong chảy tan theo ngọn lửa đó: còn nói chi đến liêm sỉ, khi lửa tình đã thôi thúc để tung hoành thì ngay đến cả sương tuyết cũng phải bốc cháy, lý trí cũng bị dục vọng chế ngự.
HẬU - Ôi, Hamlet, đừng nói nữa. Con đã khiến mắt ta nhìn thấu linh hồn ta, thấy rõ những vết đen ô uế đã thấm sâu vào chẳng thể nào gột sạch đi được.
HAMLET - Không, cứ sống trong mồ hôi thối tha trên chiếc giường nhầy nhụa, đắm đuối trong bại hoại vô luân, vuốt ve, tán tỉnh nhau trong ổ lợn nhớp nhơ...
HẬU - Ôi! Đừng nói với mẹ như thế nữa, mỗi lời của con như dao nhọn đâm vào tai mẹ; đừng nói nữa, ôi Hamlet thân yêu!
HAMLET - Một thằng sát nhân, một gã đê tiện, một tên vô lại, so với chồng trước của bà thật là một vực một trời. Một tên vua hề, một thằng ăn cắp ngai vàng và quyền uy, xoáy trộm vương miện trên giá cao đút vào túi áo hắn!
HẬU - Đừng nói nữa!
HAMLET - Một tên vua mặc áo hề chắp vá sặc sỡ!
Hồn ma ra.
Hỡi các đấng thiên thần, hãy cứu vớt tôi, hãy dang rộng đôi cánh che chở cho tôi! Bóng hình anh linh, người muốn phán bảo điều gì?
HẬU - Than ôi, nó phát điên rồi!
HAMLET - Phải chăng, người về để quở trách đứa con chậm trễ của người đã quên lãng thời gian, đắm chìm trong đau khổ, bỏ qua lệnh truyền cấp thiết, không thi hành ngay đại sự? Ôi, xin người nói lên!
HỒN MA - Đừng có quên. Ta đến đây chỉ có ý muốn mài sắc thêm ý chí hầu như bị cùn gỉ của ngươi. Nhưng hãy nhìn kia, hoảng hốt đang chế ngự mẹ ngươi. Hãy bước tới xen vào giữa mẹ ngươi và linh hồn đang dằn vặt người. Trong những cơ thể yếu đuối, trí tưởng tượng lại càng kích động mạnh. Hãy nói với mẹ ngươi đi, Hamlet!
HAMLET - Thưa lệnh bà, người làm sao vậy?
HẬU - Than ôi! Con làm sao vậy, mà cứ đăm đăm nhìn mãi vào chốn hư không, nói chuyện với không gian vô hình thế? Vẻ hoảng loạn lộ ra trong ánh mắt con. Và như những người lính đang ngủ say nghe kèn báo động, mái tóc bết chặt của con dựng ngược cả lên như có cuộc sống bên trong trỗi dậy! Ôi, con trai yêu quý của mẹ, con hãy đem lòng kiên nhẫn dịu mát tưới lên ngọn lửa giận bừng cháy của con. Con cứ nhìn vào cái gì thế?
HAMLET - Nhìn người, nhìn người! Mẹ nhìn kìa, sao trông người xanh xao làm vậy! Hình dáng và nông nỗi ấy, có nguyện cầu tới sỏi đá thì sỏi đá cũng phải xúc động, mủi lòng! Xin đừng nhìn con như thế, e rằng vẻ đau buồn của cha làm cho lòng quyết tâm của con phải yếu mềm, rồi việc con phải làm sẽ mất cả màu sắc thật của nó, không chừng lấy nước mắt mà thay cho máu.
HẬU - Con nói với ai thế?
HAMLET - Mẹ không nhìn thấy gì kia sao?
HẬU - Không nhìn thấy gì, tuy vẫn nhìn tất cả.
HAMLET - Thế mẹ không nghe thấy gì ư?
HẬU - Không, chỉ nghe thấy tiếng nói của chúng ta thôi.
HAMLET - Sao, mẹ nhìn kìa! Nhìn kìa! Hồn đang biến đi kìa! Cha tôi, y phục hệt lúc sinh thời! Nhìn kìa, nơi người đang đi, đúng lúc này, bên ngoài vòm cửa!
Hồn ma vào.
HẬU - Đấy chính là do trí óc con tưởng tượng ra cả thôi. Tâm thần hoảng loạn rất dễ tạo ra cái vật thể vô hình đó.
HAMLET - Tâm thần hoảng loạn ư? Mạch máu con đây, cũng như của mẹ, vẫn đập điều hòa, điệu nhạc của khang cường; đâu có phải là điên dại mà thốt ra những lời nói đó? Mẹ cứ thử lại con xem, con sẽ nhắc lại đúng từng lời, từng tiếng, nếu là điên loạn ắt sẽ chẳng nhớ được tinh tường. Mẹ ạ, vì lòng mến Chúa, xin đừng để những ý nghĩ phỉnh phờ kia vuốt ve tâm hồn mẹ mãi, cho rằng mẹ chẳng có tội gì mà chỉ do con điên loạn nói ra như vậy. Chẳng qua chỉ là một vẩy da mỏng bọc cái ung nhọt trong khi sự đồi bại thối tha đục rỗng bên trong mà không nhìn thấy. Mẹ hãy thú tội với Chúa trời, ăn năn lầm lỗi đã qua, tránh những gì sẽ xảy tới, đừng rắc thêm phân lên cỏ dại cho nó xanh tốt hơn. Mẹ hãy tha thứ cho đức hạnh của con, vì trong cái thời thế đầy rẫy xấu xa này, chính đức hạnh phải cúi mình xin lỗi tội ác, phải khom lưng, uốn gối cầu xin để được mang lại điều hay cho nó.
HẬU - Ôi, Hamlet, con đã xé đôi lòng mẹ!
HAMLET - Thế thì mẹ hãy vứt bỏ đi cái nửa phần xấu xa, mà sống trong sạch hơn với cái phần kia. Thôi xin mẹ đi nghỉ, nhưng chớ có vào giường của ông chú con đấy. Nếu đã không có đức hạnh, thì cũng phải cố khoác cho mình cái màu đức hạnh. Thói quen - con quỷ ấy nuốt trôi mọi lý trí của người ta - con quỷ tập quán ấy vẫn có thể làm thần tiên được, khi với những hành động tốt đẹp, nó cũng khoác lên mình bộ lễ phục một cách dễ dàng. Cố kìm mình đêm nay, thì sau đây, tiết dục ắt là chẳng khó, lần sau nữa lại càng dễ hơn; bởi vì, thói quen có thể thay đổi cả bản chất của con người, chế ngự cả... ma quỷ hay là tống khứ nó đi với một sức mạnh thần kỳ.
Một lần nữa, xin mẹ đi nghỉ; và khi nào mẹ mong ước được bề trên ban phước, thì chính con đây sẽ đến cầu xin phước lành nơi mẹ. Còn đối với lão thái sư này, Trỏ Pôlôniut, lòng con cũng ân hận: nhưng đó là ý Chúa muốn thế, muốn trừng phạt con, và dùng con để trừng phạt y. Con vừa là kẻ có tội, vừa là sứ giả của Chúa đi hành tội. Con sẽ đem thi hài y đi, và sẽ có đủ lý lẽ để biện minh cho việc đã làm. Thôi, một lần nữa, xin mẹ đi nghỉ. Chính chỉ vì nhân nghĩa, mà con phải độc ác. Bất hạnh đã bắt đầu, thảm hỏa ắt phải tiếp theo. Con chỉ xin nói thêm một lời nữa, tâu lệnh bà...
HẬU - Mẹ phải làm gì bây giờ?
HAMLET - Thì đừng làm, nhất định đừng làm những điều con vừa nói. Cứ để cho tên vua phì nộn tán tỉnh mẹ vào giường, dâm ô véo má mẹ, gọi mẹ là "con chuột nhỏ" của y, đặt lên má mẹ những cái hôn nhầy nhụa, ghì chặt những ngón tay ô trọc quanh cổ mẹ, khiến mẹ phải để lộ ra chuyện con không điên thực mà chỉ điên vờ. Phải chăng là mẹ cứ để cho y biết thì tốt hơn, vì có lẽ nào một bà hoàng hậu, yêu kiều, thùy mị, khôn ngoan lại giấu không cho một con cóc, một con dơi, một con cú, biết những việc trọng đại thiết thân như thế hay sao? Còn ai là người làm việc ấy cho? Không, mặc dầu lẽ phải, mặc dầu cả bí mật, mẹ cứ việc tháo lồng trên nóc nhà, thả chim bay đi, để xem hậu quả ra sao rồi như chú khỉ trứ danh lại chui vào lồng và ngã gãy cổ!
HẬU - Xin con cứ yên tâm, nếu lời nói là do hơi thở tạo thành, và nếu hơi thở là sức sống, thì mẹ không còn đâu sức sống để mà thốt ra những lời con nói với mẹ.
HAMLET - Con phải sang Anh Cát Lợi, mẹ biết chứ?
HẬU - Chao! Mẹ quên đi mất, việc đó đã được quyết định rồi.
HAMLET - Thư đã niêm phong, hai tên bạn đồng học của con, những đứa mà con tin như tin loài rắn độc nhe nanh phun nọc, đã mang chiếu chỉ đi dọn đường để đưa con đến nơi gian hiểm. Cứ để cho chúng hành động! Cho chúng khai pháo đi. Âu cũng là một trò chơi thú vị, để cho những kẻ đốt pháo lại bị thương vì chính pháo của chúng. Khó khăn gì mà không đào đất chôn sâu thêm địa lôi của chúng cho khi nổ tung nó sẽ đưa chúng lên cung trăng. Ồ, hay ho thật, trên cùng một ngả đường mà kẻ cắp bà già gặp nhau(1). Trỏ vào xác Pôlôniut. Chính tên này đã buộc con phải cuốn gói lên đường. Con sẽ lôi cái xác nó sang phòng bên. Xin mẹ đi nghỉ thôi. Nhìn xác Pôlôniut. Lão thái sư này, lúc sinh thời ngu xuẩn lắm lời, mà bây giờ thì sao mà trầm mặc, kín đáo, nghiêm trang thế. Nào, thưa ngài, xin mời ngài đi cho xong việc với ngài. Chúc mẹ ngủ ngon.
Hamlet vào, lôi theo xác Pôlôniut.