1. Thực trạng khoa học công nghệ trong nông nghiệp

             Dưới tác động của hoạt động khoa học và công nghệ, nông nghiệp Việt Nam đã bước đầu phát triển theo hướng sản xuất hàng hóa, nâng cao năng suất, chất lượng. Kinh tế nông thôn từng bước chuyển dịch theo hướng tăng công nghiệp, dịch vụ ngành nghề. Đời sống nông dân ngày càng được cải thiện.

         -  Theo thống kê của Bộ NN&PTNT, hiện nay cả nước có khoảng 1.300 doanh nghiệp, cơ sở sản xuất, kinh doanh máy móc, thiết bị nông nghiệp. Lượng máy móc phục vụ sản xuất nông nghiệp là trên 500.000, gồm máy nổ, máy phát điện, máy cày, gặt đập và các dòng máy chuyên dùng khác. Song, điều đáng lo hơn cả là các cơ sở sản xuất cơ khí trong nước mới đáp ứng được 30% nhu cầu và phải nhập khẩu từ Trung Quốc tới 60%. Do công tác thu hoạch dựa nhiều vào lao động thủ công nên tỷ lệ thất thoát lúa là khoảng 12-15% sản lượng.

          - Ứng dụng công nghệ sinh học (CNSH) trong lĩnh vực nông nghiệp được coi là giải pháp đột phá xây dựng nền nông nghiệp nước ta phát triển toàn diện theo hướng hiện đại. Tuy nhiên, việc đầu tư nghiên cứu ứng dụng CNSH vẫn chưa tương xứng với tiềm năng và đáp ứng nhu cầu phục vụ sản xuất nông nghiệp trong giai đoạn hiện nay.Theo báo cáo của Bộ NN&PTNT, đến hết năm 2010, Chương trình trọng điểm phát triển và ứng dụng CNSH trong lĩnh vực nông nông nghiệp và phát triển nông thôn giai đoạn 2006-2010 đã phê duyệt đưa vào thực hiện được 90 nhiệm vụ khoa học công nghệ (78 đề tài và 12 dự án sản xuất thử nghiệm), trong đó có 35 đề tài kết thúc năm 2010.

Nhìn chung, trong những năm gần đây khoa học công nghệ trong nông nghiệp việt nam có nhiều bước thiến đáng kể và ngày càng phát triển. Tuy nhiên nó vẫn còn nhiều khó khăn và hạn chế mà chúng ta cần khắc phục  để khoa học công nghệ ngày càng mạng lại hiệu quả cao.

2. Thành tựu đạt được

* một số nước

      + Hoa  kỳ Đầu những năm 80 đã có hơn 100 khu khoa học nông nghiệp công nghệ. Ở Anh đến năm 1988 đã có 38 khu vườn khoa học công nghệ với sự tham gia của hơn 800 doanh nghiệp. Phần Lan  năm 1996 đã có 9 khu khoa học nông nghiệp công nghệ cao….

       +  Sản xuất tại các khu  nông nghiệp công nghệ cao đạt năng suất cao kỷ lục

            Ví dụ : - Tại Ixarel năng suất cà chua đạt 250 – 300 tấn/ha, bưởi đạt 100 – 150 tấn/ha, hoa cắt cành 1,5 triệu cành/ha. Sản xuất nông nghiệp công nghệ cao đã tạo ra 1 giá trị sản lượng và thu nhập bình quân 120.000 –150.000 USD/ha/năm.

                         - Trung Quốc đạt giá trị sản lượng và thu nhập bình quân 40 – 50.000 USD/ha/năm. Tăng gấp 40 – 50 lần so với các mô hình trước đó.

b. việt nam

            - Chương trình trọng điểm phát triển và ứng dụng CNSH trong lĩnh vực NN&PTNT giai đoạn 2011-2015 đã chọn tạo được 42 giống cây trồng nông nghiệp bằng công nghệ chỉ thị phân tử và công nghệ tế bào; tạo được 33 dòng cây trồng chuyền gen; xây dựng quy trình và sản xuất 8 chế phẩm sinh học phòng trừ tuyến trùng, nấm, vi khuẩn gây bệnh vùng rễ các cây cà phê, hồ tiêu, bông vải, lạc, vừng, ngô, 5 loại chế phẩm sinh học sử dụng trong bảo quản, chế biến rau quả tươi, thực phẩm chế biến...

            -  Các kết quả nghiên cứu đã tạo ra hoặc tiếp nhận và làm chủ được một số CNSH hiện đại đưa vào ứng dụng hiệu quả chủ yếu tập trung ở những lĩnh vực chính như chuyển gen mang tính trạng tốt vào giống cây trồng, vật nuôi nhằm tạo ra những giống có năng suất cao, thích nghi với điều kiện thời tiết khắc nghiệt, có khả năng chống chịu dịch bệnh hoặc tạo ra các chế phẩm sinh học bảo vệ cây trồng, vật nuôi.

           - Nhiều địa phương đã ứng dụng CNSH vào trồng trọt, chăn nuôi đạt hiệu quả kinh tế cao. Đơn cử như việc triển khai 14 đề tài chọn tạo giống cây trồng nông, lâm nghiệp bằng phương pháp chỉ thị phân tử đã chọn tạo được 7 giống lúa chịu hạn, 2 giống lúa kháng đạo ôn, 4 giống lúa kháng rầy nâu, 2 giống lúa thơm chất lượng cao, 2 giống chè có triển vọng về năng suất, chất lượng, 8 giống bông kháng bệnh xanh lùn...   

          -  Trong lĩnh vực chăn nuôi, các kết quả nghiên cứu đã lựa chọn được môi trường bảo quản tinh dịch dài ngày, cải tiến được các quy trình công nghệ tạo phôi, cấy truyền phôi, đông lạnh phôi lợn và bò trong ống nghiệm. Việc sử dụng tinh nhân tạo giúp bò trưởng thành tăng từ 180kg/con lên 250-300kg/con, tỷ lệ xẻ thịt tăng 1,5 lần. Nông dân ở nhiều địa phương còn ứng dụng CNSH trong ủ, chế biến thức ăn chăn nuôi cho gia súc, gia cầm để tận dụng các phế phẩm nông nghiệp, giảm chi phí đầu vào...

* một số địa phương

                        + TP. Hồ Chí Minh là địa phương đầu tiên xây dựng khu NNCNC theo mô hình đa chức năng, gắn nghiên cứu, trình diễn, chuyển giao công nghệ với việc tổ chức dịch vụ du lịch sinh thái đồng thời thu hút đầu tư của các doanh nghiệp. Quy mô diện tích là 88 ha được Thành phố đầu tư cơ sở hạ tầng đồng bộ.

           + Tỉnh Lâm đồng đang triển khai dự án quy họach khu NNCNC tại huyện Lạc Dương với quy mô 300 ha. Các sản phẩm đựơc lựa chọn để phát triển trong khu quy họach này là nhân giống các lọai cây trồng có gía trị kinh tế cao bằng công nghệ cấy mô thực vật, sản xuất cây giống sạch bệnh, sản  xuất rau hoa cao cấp, nấm dược liệu….

           + Điển hình như tỉnh Thái Bình, đã tập trung gieo trồng những cánh đồng mẫu lớn, cho sản lượng lúa cao, tỉnh Hưng Yên liên tục đưa nhiều giống lúa có chất lượng cao, khả năng chống chịu sâu bệnh tốt vào sản xuất. Còn tại tỉnh Hậu Giang, hiện có 88 máy gặt đập liên hợp và 31 máy gặt lúa. Khi nông dân thu hoạch lúa bằng máy, chi phí thu hoạch sẽ giảm 1/3 so với thu hoạch thủ công.

3. Hạn chế và khó khăn của khoa học công nghệ trong nông nghiệp

Khoa học công nghệ trong nông nghiệp ngày càng giữ vai trò quan trọng và rất được quan tâm để phát triển. tuy nhiên việc phát triển KHCN cũng gặp không ít khó khăn. Cụ thể:

- . Khó khăn đầu tiên có thể kể đến là điều kiện tự nhiên, địa lý. Các vùng sản xuất nông nghiệp có sự khác nhau tương đối lớn về điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng, địa hình. Nếu ở đồng bằng sông Hồng, đồng bằng sông Cửu Long có độ đồng nhất cao, việc chuyển giao công nghệ có nhiều thuận lợi, thì vùng núi phía bắc, Tây Nguyên và trung du có địa hình phức tạp, sản xuất phân tán, dân cư thưa thớt nên việc chuyển giao gặp rất nhiều khó khăn.

- Việc áp dụng tiến bộ khoa học và công nghệ vào nông nghiệp, nông thôn còn chậm, thiếu các giải pháp tạo động lực đối với việc chuyển giáo kết quả nghiên cứu vào thực tế sản xuất…

- Công tác chuyển giao tiến bộ khoa học và công nghệ trong nông nghiệp, phát triển nông thôn còn hạn chế và nhiều doanh nghiệp chưa mặn mà với công việc này

- Bên cạnh những kết quả nghiên cứu CNSH đã được ứng dụng vào sản xuất thì vẫn còn một số đề tài CNSH vẫn chỉ là thí điểm, nhiều nhiệm vụ chậm triển khai thậm chí không ít đề tài đạng nằm lưu cữu trong phòng thínghiệm.

- Lực lượng nghiên cứu còn mỏng, kinh phí đầu tư quá thấp..

- Tiếp đến là khó khăn về cơ sở hạ tầng ở nông thôn và vùng sản xuất chưa phát triển. Hệ thống giao thông ở những vùng này mới đáp ứng được nhu cầu đi lại và chuyển chở vật tư kỹ thuật đến tụ điểm dân cư, chưa đáp ứng được nhu cầu vận chuyển vật tư, sản phẩm đến các vùng sản xuất nông nghiệp. Đây là yếu tố hạn chế lớn trong việc chuyển giao công nghệ vào những vùng này. Bên cạnh đó, những điều kiện khách quan như điện, thủy lợi, cơ sở kỹ thuật cho sản xuất nông nghiệp chưa phát triển đồng bộ, làm cho hiệu quả chuyển giao vẫn ở mức thấp.

- một khó khăn không nhỏ trong việc phát triển khoa học công nghệ trong nông nghiệp đó là trình độ dân trí của nông dân còn thấp, khả năng tiếp cận khoa học khó khăn dẫn tới việc ứng dụng các thành tựu khoa học bị hạn chế.

4. Giải pháp, ý kiến đề xuất

     - Trước tiên cần có cơ chế, chính sách thích hợp nhằm thúc đẩy xây dựng công trình thủy lợi, cải tạo ruộng đồng, nâng cấp cơ sở hạ tầng nông thôn.Cùng với đó là chính sách hỗ trợ các thành phần kinh tế đầu tư chế tạo máy móc nông nghiệp.

     - Nhà nước cần tăng cường hơn nữa việc áp dụng các thành tựu KHCN vào lĩnh vực nông nghiệp, tạo ra nền nông nghiệp giá trị cao bằng cách chuyển giao, ứng dụng các kết quả KHCN, nhất là công nghệ cao và công nghệ sinh học, cải tiến máy móc của nước ngoài cho phù hợp với điều kiện thực tế trong nước để giảm thời gian và chi phí nghiên cứu. Đồng thời, đẩy mạnh công tác tập huấn cho nông dân về kỹ năng sử dụng máy móc, đào tạo các ngành nghề cơ khí nông nghiệp theo mô hình liên kết 4 nhà: Nhà nước - nhà khoa học - nhà doanh nghiệp và người nông dân.

      - Vấn đề đổi mới công nghệ, ưu tiên ứng dụng chuyển giao công nghệ chế biến thu hoạch cũng cần được quan tâm. Chúng ta cần xác định cụ thể ưu tiên ứng dụng CNC vào cây trồng, vật nuôi nào phù hợp với điều kiện tự nhiên và có lợi thế cạnh tranh nhất trên thị trường thế giới, từ đó tập trung nghiên cứu để tạo các giống cây con mà mình đã lựa chọn.

     - Bên cạnh đó cần tiếp tục triển khai những biện pháp tác động trực tiếp lên quá trình phát triển ứng dụng CNC vào sản xuất nông nghiệp như hình thành và đưa vào hoạt động các trung tâm ươm tạo CN trong các khu CNC nhằm tạo điều kiện khởi đầu có các nhà khoa học và doanh nhân có ý tưởng phát triển doanh nghiệp dựa trên những sản phẩm CNC; hình thành quỹ đầu tư mạo hiểm và cơ chế tài chính thích hợp nhằm khuyết khích phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ CNC trong nông nghiệp; tập trung đầu tư để ngành CNSH thực sự trở thành một ngành kinh tế kỹ thuật; đẩy mạnh hợp tác, học hỏi kinh nghiệm từ những nước  có nền công nghệ trong nông nghiệp cao hơn của Việt Nam (chẳng hạn như hợp tác giữa Việt Nam và Ấn Độ, Israel, v.v).

       - Có kế hoạch đào tạo chuyên môn, nâng cao trình độ năng lực chuyên môn cho lực lượng cán bộ ngành nông nghiệp, đội ngũ cán bộ khuyến nông khuyến ngư.

       - Đầu tư xây dựng các Trung tâm, Trạm nghiên cứu, ứng dụng về công nghệ sinh học, các khu công nghệ cao cả về trang thiết bị và đào tạo con người, coi đây là lực lượng nòng cốt trong việc định hướng phát triển công nghệ sinh học.

        - Có chính sách mời chuyên gia có trình độ bậc cao về công nghệ sinh học tham gia đào tạo, huấn luyện kỹ thuật viên về công nghệ sinh học, đào tạo và thu hút cán bộ trong lĩnh vực công nghệ sinh học đến làm việc tại tỉnh. Khuyến khích tổ chức, cá nhân thành lập các cơ sở nghiên cứu ứng dụng công nghệ sinh học, đào tạo kỹ thuật viên trong lĩnh vực công nghệ sinh học.

        - Để thực hiện phong trào phát triển nông nghiệp công nghệ cao từ tỉnh đến cơ sở, cần làm tốt công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của cán bộ, đảng viên và nhân dân về phát triển nông nghiệp công nghệ cao; từng bước hình thành tư duy sản xuất hàng hóa trong nền kinh tế thị trường cho nông dân và cán bộ đảng viên trong hệ thống chính trị. Coi phát triển nông nghiệp công nghệ cao là khâu then chốt, là giải pháp xuyên suốt, là bước đột phá trong sản xuất nông nghiệp của tỉnh, tạo tiền đề quan trọng cho quá trình xây dựng nông thôn mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn

Để quá trình đưa khoa học công nghệ vào trong sản xuất nông nghiệp nhanh, cần nhiều chính sách ưu đãi thu hút doanh nghiệp. Về phía Nhà nước, trước hết phải đổi mới cơ chế hoạt động chuyển giao công nghệ trong nông nghiệp theo hướng hình thành cơ chế đặc thù cho chuyển giao công nghệ của ngành sản xuất nông nghiệp;