14.1Khái niệm chung về chạy rà và các yếu tố ảnh hưởng

*Khái niệm chung : Chạy rà hay chạy thử máy hoặc cụm máy sau khi sửa chữa hoặc máy mới, nhằm mục đích kéo dài tuổi thọ của máy và cụm máy.

Khi chạy rà, có thể kiểm tra, phát hiện hư hỏng nếu có, như tiếng kêu, nhiệt độ, rò rỉ...để điều chỉnh hay sửa chữa, đảm bảo máy làm việc bình thường.

*Các yếu tố ảnh hưởng

1. Độ nhám bề mặt chi tiết và chất lượng lắp ráp

a) Độ nhám bề mặt chi tiết

Trước khi chạy rà, bề mặt của chi tiết không tiếp xúc hoàn toàn, mà chỉ là các đỉnh nhấp nhô, rất nhỏ trên bề mặt chi tiết. Do đó, diện tích tiếp xúc ban đầu S0 thường nhỏ hơn diện tích bề mặt của chi tiết S.

Ví dụ: khi bề mặt chi tiết được tiện tinh thì S0 = (0,2 ÷ 0,4)S; khi chi tiết được mài tinh thì S0 = (0,7 ÷ 0,8)S.

Trong quá trình chạy rà, diện tích tiếp xúc S0 tăng lên và áp lực đơn vị sẽ giảm xuống, dẫn tới tốc độ mài mòn của chi tiết cũng giảm dần. Tuy vậy, đối với một số cặp chi tiết tiếp xúc, độ nhám gia công bề mặt cao, nhưng kết quả mang lại có thể không tốt khi làm việc.

b) Chất lượng lắp ráp

Trong quá trình lắp ráp, có thể gây ra những sai lệch ảnh hưởng đến chạy rà cụm máy, hay máy như:

- Xác định khe hở của các mối lắp ghép không chính xác;

- Điều chỉnh vị trí tương quan của các chi tiết lắp ráp không đúng;

- Lực tác dụng hay lực kẹp khi lắp ráp không đúng làm cho chi tiết bị biến dạng.

2. Điều kiện bôi trơn

Trong quá trính chạy rà, bề mặt tiếp xúc của các chi tiết có ma sát. Hệ số ma sát của chúng khi chưa chạy rà lớn hơn rất nhiều, khoảng 5 ÷10 lần so với khi đã chạy rà.

Độ tiêu hao cơ học do ma sát của cơ cấu biên - tay quay, đặc biệt là cặp piston - xilanh của động cơ đốt trong ở thời khì đầu chạy rà chiếm khoảng 68 ÷ 94 % của toàn bộ mức tiêu hao cơ học.

Khi chạy rà, các chi tiết thường bị nóng lên, lượng nhiệt phát ra sẽ làm tăng nhiệt độ của dầu bôi trơn. Khi chạy rà phải dùng dầu bôi trơn có độ nhớt thích hợp. Độ nhớt là một trong những tính chấtc chủ yếu về chất lượng bôi trơn của dầu nhờn. Độ mòn của chi tiết, tính khởi động của động cơ và khả năng lưu thông của dầu bôi trơn phụ thuộc nhiều vào độ nhớt. Nếu dầu bôi trơn không đủ độ nhớt hay độ nhớt nhỏ quá, tuy giảm được thời gian chạy rà, nhưng sẽ bị ép ra khỏi ổ trục làm cho ổ trục mòn nhanh và có khi bị cháy. Ngược lại, nếu dầu nhờn có độ nhớt lớn quá sẽ khó lưu thông qua các lỗ hay khe hở nhỏ giữa các bề mặt làm việc.

Độ nhớt của dầu nhờn thay đổi và phụ thuộc vào nhiệt độ. Khi nhiệt độ tăng thì độ nhớt sẽ giảm.

Khi chạy rà máy hoặc cụm máy, ví dụ: chạy rà động cơ đốt trong thường dùng dầu nhờn có độ nhớt 30 ÷ 50 Cst(Cetistốc).

3. Chế độ chạy rà

Chạy rà cụm máy hoặc máy cần phải tiến hành với chế độ vận tốc và tải trọng thay đổi. Lúc đầu cần cho máy chạy với vận tốc thấp, bảo đảm dầu bôi trơn được dẫn vào các bề mặt tiếp xúc, sau đó tăng dần tốc độ và tải trọng đến giá trị sử dụng, tùy theo quy định của từng cụm máy, máy.