To NIE jest opowiadanie, tylko coś w rodzaju krótkiego eseju dla fanów ciekawostek historycznych.

Chcę tu przybliżyć historię dwojga kochanków ze starożytnego Rzymu, którzy są prawie zapomniani w kulturze popularnej, choć wszyscy słyszeli o ich rodzicach.

Mowa tu o Julii, córce pierwszego cesarza rzymskiego oraz Jullusie - który był pasierbem królowej Kleopatry. 

Ojciec Julii doprowadził do śmierci ojca Jullusa, a jednak jego syn przeżył - by pewnego dnia zakochać się w córce arcywroga swojej rodziny i zaplanować spisek, za który zapłacił najwyższą cenę... 

JULLUS

Dzieciństwo i sieroctwo

Jullus Antoniusz urodził się w 43 roku p.n.e. jako syn rzymskiego konsula i członka Triumwiratu Marka Antoniusza oraz jego żony Fulwii.

Gdy miał trzy lata, jego matka umarła, a w tym samym roku ojciec poślubił Oktawię, siostrę swego (ówczesnego) sojusznika politycznego i przybranego syna Juliusza Cezara, Oktawiana.

Antoniusz i jego nowa żona zamieszkali w Atenach, a Jullus wraz z nimi.

Po upływie kilku lat ojciec zostawił jednak rodzinę i udał się do Egiptu, gdzie już wcześniej nawiązał romans z ostatnim niezależnym faraonem, Kleopatrą VII, która urodziła mu troje dzieci. 

W 32 roku p.n.e. Marek Antoniusz oficjalnie rozwiódł się z Oktawią i nakazał jej w liście opuścić swój dom. W międzyczasie poślubił Kleopatrę. Zerwał w ten sposób układ polityczny z Oktawianem, który miał dzięki temu pretekst do wszczęcia wojny z byłym szwagrem i aneksji kraju nad Nilem.

Antoniusz nigdy nie wrócił po Jullusa ani nie próbował go odzyskać. Oktawia, gdy wyjeżdżała, zabrała chłopca ze sobą (mimo braku formalnych praw) i wychowywała go w swoim domu.

W 30 roku p. n. e. Antoniusz popełnił samobójstwo po porażce w starciu z Oktawianem. Zwycięski Rzymianin przyjął wkrótce imię August i stał się pierwszym cesarzem Rzymu.

Nakazał też zabić starszego brata Jullusa, Marka Antyllusa. 13-letni Jullus został sam, Oktawia była teraz jego jedynym opiekunem. 

Chłopiec dorastał w towarzystwie trojga dzieci Kleopatry, które Oktawian kazał zabrać do Rzymu.

"- Ojciec zapomniał o mnie. (...) Oktawia wychowywała mnie po tym, jak się pobrali. Kiedy ją porzucił, porzucił też mnie. Zostawił mnie z rodziną swego największego wroga. Łatwo zapominał.

- Jullusie, a kto był twoją matką?

- Kolejna żona naszego ojca, którą odrzucił.

- Ona umarła?

- Kiedy miałem trzy lub cztery lata. Zmarła z tęsknoty za ojcem. A przynajmniej tak słyszałem." 

-  rozmowa Jullusa i Selene (córki królowej Kleopatry) w: Phyllis Smith, The Daughters of Palatine Hill

Małżeństwo

Jullus dorósł i mimo niesławy ojca szybko otrzymał ważne urzędy i zadania w administracji rzymskiej jako pasierb siostry cesarza. Był też znany jako poeta, jednak jego twórczość nie przetrwała do dnia dzisiejszego.

W 21 roku p. n. e. jego przybrana siostra, córka Oktawii z pierwszego małżeństwa, Klaudia Marcella Starsza, rozwiodła się z mężem. Jullus bezzwłocznie sam ją poślubił, ku ogromnemu zadowoleniu macochy.

Mieli przynajmniej jedno dziecko - Lucjusza.

JULIA

Dziedziczka cesarza

Julia była młodsza od Jullusa o 4 lata. Urodziła się 30 października 39 roku p.n.e., w czasie gdy jej ojciec nie był jeszcze cesarzem.

W dniu, gdy przyszła na świat, Oktawian rozwiódł się z jej matką, Skrybonią. Wkrótce potem poślubił swoją kochankę Liwię, rozwódkę będącą w szóstym miesiącu ciąży. 

Zgodnie z prawem, dziecko które nosiła, uznano za potomka jej pierwszego męża.

Gd Druzus się urodził, rzymianie byli przekonani, że to Oktawian jest ojcem i plotkowali, iż "szczęśliwym dzieci w trzy miesiące się rodzą"*, niemniej władca nigdy nie uznał chłopca za swojego syna. Prawo mu na to nie zezwalało, nawet jeśli faktycznie nim był.

Liwia zaszła w ciążę raz jeszcze, ale dziecko urodziło się za wcześnie i zmarło. Nie mogła mieć następnych dzieci, a Oktawian nie chciał się z nią rozwieść.

Julia pozostała więc jedynym legalnym dzieckiem swego ojca - i tym samym jego spadkobiercą, a od jej małżeństwa i macierzyństwa zależała teraz przyszłość Rzymu. 

* Swetoniusz, Żywoty Cezarów, ks. V

Marcellus i Agryppa

Będąc nastolatką Julia poślubił swojego kuzyna i rówieśnika: syna Oktawii, Marcellusa. Małżeństwo trwało krótko, a chłopak umarł bezdzietnie, pogrążając Rzym (i swoją matkę) w ogromnej żałobie.

Oktawian szybko znalazł 18-letniej córce nowego męża - był nim Marek Agryppa, jego wierny dowódca wojskowy, 25 lat starszy i... żonaty z córką Oktawii.

Na polecenie władcy para grzecznie się rozwiodła, Klaudia Marcella znalazła pocieszenie w ramionach Jullusa Antoniusza, a Julia i Agryppa wzięli ślub. Ironicznie Klaudia miała w przyszłości stracić na rzecz kuzynki także swego obecnego męża...

Mimo różnicy wieku związek Julii był zgodny i udany, a para miała pięcioro dzieci: trzech synów - Gajusza, Lucjusza i Agryppę, oraz dwie córki - Agryppinę Starszą i Julillę.

Niemniej Julia szybko porzuciła wizerunek statecznej matrony. Rzuciła się w wir życia towarzyskiego i często pokazywała się u boku młodych mężczyzn. Nawiązała przy tym wieloletni romans zwłaszcza z jednym z nich, Semproniuszem Grakchiem, i zapewne nie tylko nim.

Zapytana, skąd wie, kto jest prawdziwym ojcem jej dzieci, odparła: "Nie wpuszczam pasażerów na pokład, póki ładownia nie jest pełna" (Nie sypiam z nikim, póki nie jestem w ciąży z mężem)*.

* Makrobiusz, Saturnalia I

Niepokorna córka, ikona swych poddanych

Oktawian uwielbiał propagować wizerunek swojej rodziny jako ludzi skromnych i pruderyjnych. Julia wychodziła tymczasem z siebie, by ten wizerunek zrzucić.

Uwielbiała przepych i ekstrawagancję, a zachowanie ojca skomentowała drwiąco: "On nie pamięta, że jest cezarem, ale ja pamiętam, że jestem córką cezara"*.

Kiedy Oktawian zwrócił jej uwagę, że otacza się zbyt młodymi mężczyznami i wskazał dla kontrastu Liwię, utrzymującą kontakty z poważanymi mędrcami, Julia zauważyła, że przecież, gdy ona się zestarzeje, jej towarzysze również będą starzy!

Ojciec i córka spierali się też w takich drobiazgach jak pielęgnacja włosów- gdy cesarz przyłapał służącą Julii na wyrywaniu jej siwych kosmyków, spytał, czy wolałaby być łysa czy siwa. Julia odparła, że raczej to drugie.

Cesarz miał odpowiedzieć: "Więc czemu twoje kobiety tak się spieszą, aby uczynić cię łysą?"**.

Innym razem Julia zjawiła się przed ojcem ubrana skromnie, a zapytana, czemu poprzedniego dnia nie mogła się tak postarać, oznajmiła bez zająknięcia się, że ubrała się wtedy dla oczu męża.

Pomimo, że Oktawian przedstawiał hedonistyczny tryb życia Julii jako coś godnego potępienia, mieszkańcy Rzymu... mieli inne zdanie.

Uwielbiali oni swoją księżniczkę, jej liberalne podejście oraz cięty język, a skandale z jej udziałem traktowali z przymrużeniem oka.

Julia była uważana wśród plebejuszy za osobę o dobrym sercu, słynną z "łagodnej dobroci i życzliwego usposobienia"***. Urodzenie wielu dzieci przysporzyło jej tylko popularności. Co mogło pójść nie tak?

*, ** i *** - Makrobiusz, Saturnalia II

Tyberiusz

Kiedy Agryppa umarł na dłuuugo przed Julią (żadna niespodzianka, biorąc pod uwagę jego wiek), a jej synowie wciąż byli mali, Oktawian postanowił wydać córkę za mąż po raz trzeci. 

Wybrał na jej nowego partnera syna Liwii z pierwszego małżeństwa, swego pasierba Tyberiusza.

Julia miała do niego mieszane uczucia - z jednej strony było jawne dla otoczenia, że interesowała się swoim adoptowanym bratem i była w nim "zakochana"od wczesnej młodości. Z drugiej - gardziła nim, ze względu na jego plebejskie pochodzenie.

Sam Tyberiusz był zniesmaczony perspektywą ślubu z liberałką pokroju Julii, zwłaszcza, że zmuszono go w tym celu do rozwodu z kobietą, którą kochał, Wipsanią, notabene córką... zmarłego męża Julii.

Nie pomogło, że Wipsania szybko wydała się za mąż po raz kolejny i urodziła sześciu (!!!) synów, gdy Julia i Tyberiusz spłodzili tylko jednego chłopca, który natychmiast umarł. Tyberiusz orzekł, że jego związek jest przeklęty i po kilku latach opuścił Rzym, wbrew gorączkowym protestom matki i ojczyma. 

Julia i Jullus - romans dwojga przyjaciół z dzieciństwa

Chociaż Tyberiusz robił, co mógł, by uciec od polityki, Julia zdawała sobie sprawę, że mężczyzna jest teraz spadkobiercą jej ojca. Znając pogardę męża wobec siebie, drżała o los swych synów - również następców.

Wkrótce jej troski zniknęły, gdy zbliżyła się do swego przybranego kuzyna i przyjaciela z dzieciństwa, Jullusa Antoniusza. 

Nie byli już najmłodsi, ale też wciąż nie starzy - byli parą dorosłych ludzi, którzy wiedzieli, czego chcą.

A chcieli czegoś poważnego: łączyła ich miłość, zaufanie, a mając wspólne interesy i cele zdecydowali się nie poprzestawać na romansie. Jullus porzucił Klaudię. Zaczął dążyć do małżeństwa z Julią.

Ich związek stał się wkrótce powszechnie znany, a Oktawianowi "kłótni i strachu na nowo przyczynił Antoniusz drugi i jego niewiasta".*

Jednak cesarz nie wyrażał zgody na rozwód córki i Tyberiusza, uważając pasierba za bardziej kompetentnego na stanowisko cesarza niż syn Antoniusza.

* Seneka Młodszy, De Brevitate Vitae V

(Spisek? i) Skandal 

Jak długo trwał romans dzieci dwóch wrogów ani nawet, co dokładnie się wydarzyło, pozostaje niejasne. Wiemy, że w pewnym momencie, w 2 roku naszej ery (Jullus miał 44/45 lat, Julia 40), Oktawian publicznie ogłosił, że wyrzeka się z córki z powodu jej rozpusty: miała spać z pięcioma różnymi mężczyznami (w tym Jullusem) na mównicy Forum Romanum oraz ogłosiła na rynku gotowość bycia prostytutką.

Czy zarzuty były prawdziwe to jedna kwestia, ale wątpliwe wydaje się, że cesarz tak długo czekał z utemperowaniem powszechnie znanego charakteru córki.

Z subtelnych wzmianek w kronikach współcześni historycy wysnuli wniosek, że Jullus i mężczyźni oskarżeni o cudzołóstwo z Julią tak naprawdę organizowali spisek przeciw Oktawianowi i/lub Tyberiuszowi w celu zmiany władzy lub nawet systemu. Jullus wspierał ideologicznie upadłą Republikę, gdy Oktawian... cóż, Oktawian zdecydowanie za republiką nie był.

Nie wiadomo, czy (jeśli hipoteza jest słuszna) Julia wiedziała o tym, co planował jej ukochany, a jeśli tak - w jakim stopniu się angażowała.

Atakując ojca, narażałaby swoich synów. 

Niemniej, działając przeciw Tyberiuszowi, mogła uważać, że ich chroni. Ufała Jullusowi i gdyby wyszła za niego, on stałby się opiekunem chłopców, w miejsce jej obecnego męża.

Cokolwiek jednak para planowała, nie było im dane dłużej być razem.

"-Lepiej myśleć, że od początku tak to się miało skończyć.

- Niby co się kończy?

- Nasz czas razem. Moje życie."

- Jullus i Julia, Daughters of...

Starożytny Romeo i wygnana kochanka

Większość faktycznych lub domniemanych spiskowców skazano na wygnanie. Jullusa zmuszono do popełnienia samobójstwa (alternatywą była egzekucja). Zginął prawdopodobnie w taki sam sposób jak jego ojciec - przebijając się sztyletem. 

[Czyli dokładnie jak Romeo u Szekspira...]

Oktawian ogłosił, że chce zabić Julię za hańbę, którą sprowadziła, jednak lud zaprotestował stanowczo, i cesarz "tylko" wygnał swoją córkę.

Wyjechała w towarzystwie matki na wyspę Pandaterię, gdzie mieszkała kilka lat.

Julia odniosła mimo wszystko drobne zwycięstwo jeśli chodzi o Tyberiusza - Oktawian unieważnił ich związek.

Jednak ani kobieta, ani jej przybrany brat nigdy więcej nie zawarli z nikim ślubu.

Pomimo niechęci do Julii, Tyberiusz napisał do Oktawiana list, w którym prosił o odwołanie jej z wygnania. Mieszkańcy Rzymu z kolei wylegli na ulicę masowo, domagając się powrotu swej księżniczki. Wszystko to na próżno - cesarz nigdy nie pozwolił córce wrócić. 

Kiedy w końcu opuściła Pandaterię, zamieszkała na prowincji.

Śmierć księżniczki

Julia żyła w spokoju do końca rządów swego ojca. W międzyczasie wszyscy jej synowie zginęli w tajemniczych okolicznościach, a córka Julilla podzieliła los matki i została wygnana za cudzołóstwo. Kiedy na tron w 14 roku naszej ery wstąpił Tyberiusz, obudziła się w nim uraza do byłej żony, którą obwiniał o swoje nieudane życie osobiste.

Zabronił jej wychodzić z domu, a jednocześnie odciął jej pensję, którą dostawała ze skarbu państwa. Skutkiem tych działań Julia wkrótce umarła, mając 52 lata, wskutek niedożywienia lub nawet celowego zagłodzenia, o ile Tyberiusz nie nakazał jej zamordować w jakiś inny, nieznany nam sposób.

Wiele lat później, w podobny sposób umarła jej córka Agryppina Starsza, choć ona akurat zagłodziła się celowo, mimo że Tyberiusz nakazał karmić ją siłą.

To tyle jeśli chodzi o historię dwojga kochanków z wrogich sobie rodów :).

Mam nadzieję, że choć trochę Was zaciekawiła!

Wszystkim zainteresowanym Julią i dziejami Rzymu polecam książkę Pierwsze damy antycznego Rzymu. Kobiety, które stały za plecami cesarzy. 

Z kolei osobom, które dobrze znają angielski polecam nietłumaczoną na polski powieść Daughters of Palatin Hill, która opisuje tragiczną historię Julii, przedstawioną z perspektywy księżniczki, jej macochy Liwii oraz siostry Jullusa, Selene.

Napiszcie, co Wy sądzicie o Julii i członkach jej rodziny!