I/ MỞ BÀI

_ Đất Nước là nguồn cảm hứng bất tận của thơ ca và nghệ thuật. Mỗi nhà thơ đều có những cảm nhận và cách thể hiện riêng

_ Nếu như các nhà thơ cùng thời thường cảm nhận về Đất Nước bằng những hình ảnh kỳ vĩ, mỹ lệ hay qua các triều đại phong kiến thì Nguyễn Khoa Điềm lại chọn điểm nhìn gần gũi, bình dị : Đất nước của nhân dân, của ca dao thần thoại.

_ Với tư tưởng ấy nhà thơ đã đi lý giải ai đã làm nên đất nước :

Những người vợ....giỗ tổ

(Đất Nước trích Mặt đường khát vọng)

II. THÂN BÀI

1/ (Xuất xứ chủ đề)

_ Mặt đường khát vọng được Nguyễn khoa Điềm hình thành ở chiến khu Trị Thiên năm 1971, in lần đầu năm 1974.

_ Thời điểm này miền Nam bị tạm chiến, đế quốc Mĩ và bọn tay sai ra sức chống phá cách mạng, lôi kéo mua chuộc thanh niên vào chốn ăn chơi mà quên đi trách n hiệm với đất nước.

_ Đoạn trích Đất Nước (trích chương V của trường ca Mặt đường khát vọng) ra đời đã đánh thức tinh thần trách nhiệm của thế hệ trẻ đối với đất nước.

2/ (khái quát ý đoạn thơ trước)

Nếu ở đoạn thơ trên, Nguyễn Khoa Điềm nêucảm nhận chung về đất nước, thì ở đoạn thơ này, nhà thơ đi lý giải ai đã làmlên đất nước.a/Và theo bước chân của nhà thơ, một diện mạo non sông gấm vóc hiện ra kì vĩ tráng lệ nhưngcũng gần gũi thân thiết biết bao :Những người vợ nhớ chồng còn góp cho Đất Nước những núiVọng PhuCặp vợ chồng yêu nhau còn góp nên hòn Trống MáiGót ngựa của Thánh Gióng đi qua còn trăm ao đầm để lạiChín mươi chín con voi góp mình dựng đất Tổ Hùng VươngNhững con rồng nằm im góp dòng sông xanh thẳmNgười học trò nghèo góp cho Đất Nước mình núi Bút, nonNghiênCon cóc, con gà quê hương cùng góp cho Hạ Long thành thắngcảnhNhững người dân nào đã góp tên Ông Đốc, Ông Trang, BàĐen, Bà Điểm Đất nước ta vô cùng tráng lệ với núi cao, biển rộng, sôngdài, cánh đồng bát ngát thẳng cánh cò bay. Những tên núi tên sông đã soi bóngvào thơ ca dân tộc như Bạch Đằng giang phú của Trương Hán Siêu, Dục Thuý sơn,Côn sơn ca của Nguyễn Trãi, Qua Đèo Ngang của Bà Huyện Thanh Quan... Nguyễn KhoaĐiềm cũng nói về núi sông của đất nước, nhưng ông không nói đến địa linh nhânkiệt, quan hà hiểm trở, mà theo ông :_/ Đất nước là những địa danh, những danh lam thắng cảnh kỳthú. Núi Bút non Nghiên, hòn Trống Mái, núi Vọng Phu, vịnh HạLong, sông Cửu Long, Ông Đốc, Ông Trang, Bà Đen, Bà Điểm...Đó là những danh lamthắng cảnh tươi đẹp. Nhưng mỗi địa danh không phải là một dòng tên vô nghĩa._/ Đằng sau tên đất, tên rừng, tên núi tên sông là cuộc đời,gắn với những kỳ tích , huyền thoại, là tâm hồn nhân dân hoá thân mà thành+ Núi Vọng Phu ở Lạng Sơn, Thanh Hóa, Bình Định..., hòn TrốngMái ở Sầm Sơn là do "những người vợ nhớ chồng" hoặc những "cặpvợ chồng yêu nhau" mà "gópcho", "góp thêm", làmđẹp thêm, tô điểm cho ĐấtNước. →vượt lên lối liệtkê tầm thường Nguyễn Khoa Điềm đã có một cách nhìn, một cách diễn đạt mới mẻ,nhân văn. Ông không chỉ chiêmngưỡng những cảnh đẹp của thiên nhiên mà còn nhìn ra trong đó tình yêu thuỷchung của biết bao người vợ chờ chồng trong chiến tranh liên miên, bất chấp mọibão tố của thời gian để có sự gắn kết muôn đời,"Không hoá thạch kẻ ra đi màhóa thạch kẻ đợi chờĐợi một dáng hình trở lại giữa đơn côi"+ Ngắm núi Bút non Nghiên, Nguyễn Khoa Điềm không chỉ thấy vẻ đẹpmỹ lệ của nó phô bày giữa đất trời nước Việt, và nhà thơ không nghĩđịa linh nhân kiệt," mà ôngnghĩ về người học trò nghèo"Người học trò nghèo góp choĐất nước mình núi Bút non Nghiên""Nghèo" nhưng "ngườihọc trò" ấyvẫn góp cho đất nước ta "núiBút non Nghiên", làmrạng rỡ nền văn hiến Đại Việt, văn hiến Việt Nam. NúiBút, non Nghiên trở thành biểu tượng của truyền thống hiếu học, vượt khóvươn lên của nhân dân ta+ Theo mạch cảm xúc, nhàthơ đã về cội nguồn để cảm nhận sâu sắc hình sông thế núi :"Gót ngựa của Thánh Gióng điqua còn trăm ao đầm để lạiChín mươi chín con voi góp mình dựng đất Tổ Hùng Vương""Gót ngựa của Thánh Gióng" đã "để lại" cho đất nước bao ao đầm ở vùng Hà Bắcngày nay. "Chín mươi chín" núi con Voi ở Phong Châu đã quầntụ, chung sức chung lòng "góp mình dựng đất tổ Hùng Vương".Những hình ảnh thân quen của non sống đất nước gợilên truyền thống đánh giặc hào hùng của cha ông ta qua truyền thuyết Thánh Gióng nhổ tređánh đuổi giặc Ân, cùng với sự nghiệp dựng nước đầy gian lao của các vua Hùng.Các từ ngữ: "đi qua còn... để lại", "góp mình dựng" đã thể hiện một cách bình dị mà tự hào về sựthiêng liêng của Tổ quốc, về khí phách anh hùng, sức mạnh đại đoàn kết dân tộccủa nhân dân ta trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Đất Nước+ Đất Nước ta có núi cao, biển rộng, sông dài. Có sông HồngHà "đỏ nặng phù sa".Cósông Mã "bờm ngựa phi thác trắng".Và còn có Cửu Long Giang – dòng sông Chín Rồng với dáng hình thơ mộng, ôm ấphuyền thoại kiêu sa:"Những con rồng nằm im góp dòng sông xanh thẳm". Sự hiền hòavà trù phú của Cửu Long giang được nhà thơ đã ví nó như một sinh thể"Những con rồng nằm im góp dòng sông xanh thẳm",góp"cho quê hương nhiều nước ngọt phù sa, nhiều tôm cá, bốn mùa lúavà hoa trái tốt tươi.+ Trong cảm nhận của nhà thơ,"Đất Nước của nhân dân" khôngchỉ được thể hiện qua các kì quan nổi tiếng, và tên tuổi những người có côngvới dân với nước như Hạ Long, những ông Đốc, ông Trang, bà Đen, bà Điểm". Màtheo ông "Con cóc, con gà quê hương cùng góp cho Hạ Longthành thắng cảnhNhững người dân nào đã góp tên Ông Đốc, Ông Trang, Bà Đen,Bà ĐiểmHạ Long trở thành kì quan, thắng cảnh là nhờ có "con cóc, con gà quê hương cùng góp cho".Và những tên làng, tên núi, tên sông như Ông Đốc, Ông Trang, Bà Đen, Bà Điểm... ởvùng cực Nam Đất nước xa xôi, đó là do "nhữngngười dân nào đã góp tên", đã đem mồ hôi, xương máu bạt rừng, lấnbiển, đào kênh, bắt sấu, bộ hổ... làm nên ? Nhà thơ đãđặt cái nhìn trân trọng của mình vào "những người dân nào" không ai biết mặt biết tên, nhưng bằng đứctính cần cù, siêng năng, dũng cảm trong lao động sáng tạo, họđã "góp cho", "góp nên", "để lại","góp mình", "cùng góp cho", "đã góp tên làm cho Đất Nước ngàythêm giàu đẹp. Nhà thơ đã đem đến cho những động từ – vị ngữ ấy (góp cho, góp nên...)nhiều ý nghĩa mớimẻ, nhiều sắc thái biểu cảm với bao liên tưởng đầy tính nhân văn.. Để từ đó khẳng định chính họ – những con người khôngtên không tuổi – những anh hùng vô danh, đãhoá thân thành "dáng hình xứsở, "làm nên Đất Nước muônđời" Támcâu thơ với bao địa danh và cổ tích huyền thoại được nhà thơ nói đến thể hiệnniềm tự hào và biết ơn Đất Nước cùng Nhân dân. Các thi liệu – hình ảnh: người vợ, cặp vợ chồng,gót ngựa, chín mươi chín con voi, con rồng, người học trò nghèo, con cóc congà, những người dân nào... dưới ngòi bút của Nguyễn Khoa Điềm mang ýnghĩa tượng trưng cho tâm hồn trung hậu, cho trí tuệ và tài năng, đức tính cầncù và tinh thần dũng cảm,... của nhân dân ta qua trường kì lịch sửThủ pháp liệt kê với hàng loạt các địa danh, những thắngcảnh kết hợp phép điệp được sử dụng thành công với nhiều cấp độ: như điệp từ:những (chỉ số nhiều, đông đảo), góp (chỉ sự tự nguyện, chung tay vun đắp mỗicái riêng để thành cái chung lớn). Hay điệp cấu trúc: (A góp cho Đất Nước B")được lặp lại trong suốt phần đầu đoạn thơ góp phần thể hiện sự nối tiếp, liềnmạch của quá trình nhân dân dựng xây, giữ gìn đất nước.(b/ Bốn câu còn lại)Nếu phần đầu đoạn thơ là giọng điệu say sưa kể mãi về những đónggóp của nhân dân cho Đất Nước thì bốn câu cuối đoạn, giọng thơ vang lên sayđắm, ngọt ngào :"Và ở đâu trên khắp ruộng đồng, gò bãiChẳng mang một dáng hình, một ao ước, một lối sống ông chaÔi Đất Nước sau bốn nghìn năm đi đâu ta cũng thấyNhững cuộc đời đã hóa núi sông ta.."Hình tượng thơ từ cụ thể nâng lên tầm khái quát, tính chínhluận kết hợp một cách hài hòa với chất trữ tình đằm thắmRuộng đồng gò bãi... là hình ảnh thân quen của quê hương đấtnước. Và nhà thơ cho rằng bất cứ ở đâu trên đất nước Việt Nam đềumang theo "một dáng hình, một aoước, một lối sống ông cha". Chữ "một"được điệp lại 3 lần như nhấn mạnh : Bao trùm lên xứ sở thân yêu làđiệu tâm hồn, phong cách, ước mơ hoài bão của ông cha ta là phong tục tập quán,là văn hóa Đại ViệtĐoạn thơ được kết lại trong cảm xúc ngây ngất tự hào :Ôi Đất Nước sau bốn nghìn năm đi đâu ta cũng thấyNhững cuộc đời đã hóa núi sông ta.."Trong suốt bốn nghìn năm lịch sử, Đất Nước có biết bao"cuộc đời đã hóa núi sông ta" mà thành. Từ cảm thán "ôi" kết hợp chữ "ta" được láy lại 2 lần, đã tạonên những vần thơ du dương về nhạc điệu, nồng nàn, say đắm tự hào về cảm xúc. Giọng điệu thơ vừa đĩnh đạc hào hùng, vừathiết tha lắng đọng. Vẻ đẹp nhân văn chan hòa trên những dòng thơ tráng lệ. Tầmvóc của Đất Nước và dân tộc được hiện diện một cách sâu sắc rộng lớn không chỉtrên bình diện địa lí "mênhmông" mà còn ở dòngchảy của thời gian và lịch sử bốn nghìn năm "đằng đẵnglà một câu thơ rất hay, rất đẹp ca ngợi tâm hồnViệt Nam, nền văn hóa Việt Nam.,. ".Đoạn thơ trên đây tiêu biểu cho cái hay, cái đẹp của hồn thơ NguyễnKhoa Điềm trong bài "Đất Nước".Câu thơ mở rộng đậm đặc chất văn xuôi. Yếu tố chính luận và chất trữ tình, chấtcảm xúc hoà quyện, làm cho chất thơ dào dạt , ý tưởng sâu sắc, mới mẻ. Đất nướchùng vĩ, nhân dân anh hùng, cần cù, hiếu học, ân nghĩa thủy chung... được nhà thơcảm nhận với tất cả lòng yêu mến tự hào.Chất liệu văn hóa dân gian được tác giả vận dụng sáng tạo. Qua hìnhtượng đất nước mà nhà thơ ca ngợi tâm hồn nhân dân, khẳng định bản lĩnh nòigiống và dáng đứng Việt Nam.

lYRjVG2sD/fOVCjWy1QY2z1es7qBdj+UUqNlM9bCv95AVFiK0GXSe1PjJhXyoXcGqE/pIL3TZTFFVxZKpCkMIEmkJEgGbpJv3WzAr62E8vB+BhNZAgh8rCxgwhYaVBWrj5eh+Bktslwl/zfPFzzJ/91xY34gL9mlCFuZbSUEMoAX11mfkUkmuNvCzazGPc6ANqU+HbkO3WcGb7rn76CuofRb1YTSfrBp0U3f3sLMLz7GV4Zqcjz0T6oC1yOwYPupBXeBgpTM1VZKGy7V4VCxrEgFlyVGVdfSDQKeoEB2MdjwsJP91DNlkYdOSsryvKI3juxR6tHoc4FOz3Nz9H7yt9rGFeKkUB6M+r3tqEXx0xIjjbyQ0O4kYyvS4Fltd7B8Y0mcTQc9SYWKcAVvud+9zx6JNkl6DH8NlPZaid42wiizG01fQvuwSGt5dz8mtaow1/TJrBtlVBobuAxQrbRRkRMSIbUPFktQUw2mEgNFh98wqtjGco9VrYMXg8J4K8rDU+7Gn3XaniLem3YLXe9QNj1vBkfWGI46jbPk+ssaFgvq56bYsYsM4k1K5kK2WFUmPcpad0aMIsp6yfLSVnU6W2GwG9O3w+RQ85wpRX8ZYwPBlZBVYv9LX2cfkA2B+waSvcHP33vbJpgucAi6djR/UoVgpqnK5Zt1DpzjjSbQo1TuMHUeU/V+N6vzEpz7UrspZ1z339LX3dhlXU/QabL12EFhWg32iWIaR+usfHHFJzmlOc2ENWU1fKqHn2np5HKLozls3dQcs69JT88ZBmzWf7vKKa7fqVa6q7QZ/2EOWjsl0kUR3ipw11T5g44Sre/qmNtPe+qotubmB6dTT74bZ0shQ6tnsBnrOdrA2GjtYS0C3o2KJhGsPi9rjWn3b1zrF5u+Ma5sMEXNxzb399/4avtUHNF3rPClowT2mjnvOs/K/AW5xrl1SxyHD3m9/7Tv/sYh9PYMv4UgZSSxwc0c+9lCtE4hBju7KagbBDHqFtEDYUdl0kI4rU3SX3isI/Y3SDYc1l6ogtmsme+kiBxW/++MDte/KNaSiVp/j6xgGIN4bcYA1awc+9nlGk7yA/uwUfdLcIL85O9YAmuXWzFqaHZ5MyiV8PZTFGLTmbwPNP1nREewsyyO/qGhV0xJoXB6f/WwIbqAfICebPME3o5aTk2l/IG8NiMZdt6Zl16Vghasj0d0rk9PFElgz9AUtSYHCW1oC1AvAmswKmOnpZaww3mQwQoO/y+OQBOMiXhvy2LyPQ96uJg3uaNngAFlRnyd4uxbCpa72uOR4gvDJxThOQsYzEDB799ixeEfwSVuHVb/eOVV6ayFdzxG5R+JGy9cmEKVnXqGaeeg1tci4uX+de6TruFS+qVHlbnXebquZ1hXX+Dk1bLXzFPYhWNfgjokeUVdWUqPjF1SlKjT+5o+4G3+KK1wvmLmNisFE4LBzVjXGjUD25NwEyMmzgOUc5ebZmxjSbQqp9TyhcwFozyivwN0AdCVyJQn6XSw7bVQW9At4zqSaZ2MwrHggYBqde5/6zef+QGNJtyBlVR0p3B+vOIJPHdXRwz19BX2FpYYC7pkrqL9qLa3cn66ofZ2lG8ij3bz3ni9e9VdCY2+PmbeMhmBAGv6z1vaF6cFrAZmm/zrC1WbZ97vw3aUmBb15+tIqX7unhqGt937ukb9c3cPuoQ/06aXoutASgAbRt12rHvfypjamd6kF3ktvekttVG8b1dcWN3dSRItfoEsceg2006pt8mha4T6PWmpXduNJztqoR6vgVBAe9hVke5N6RsSDUDBfVRQ9hLkOo1rVM3y6izABqBD+4RswrHKMqBkDNe/tw38E/Z+A/k9Q/yfk7aONccU3Z/Pk1CY12skivj1ltqHNYzJXs46ykibrXfeJolWJuUU8Rc6drxJzhjbjWuh3+WlsC7uP/PjEbcCvd5K/QSe96nhUxGBFtALBqG8N/hv2042f2l4qk23zVTkxsbO2hk4+6k8vJviPN0j/EPxeL/4hBPEPvT5vg/oeI9RqaFTheEXKWzp1Q07SxPMC57hBzrNG2W0ecpNHhxFrgYyePGd8X7GyY2JibNxOKRakQRo8aUiRpAuni5pUKqqald9kLAAd7XTAeQG/DUdDOFi/jLgOVkW1GTRQBaKSq9qIel7I7/dT8t2sSqInAzqwq/WI9JNYQ7ucZ9