Hoạt động của tổ chức tín dụng

1. Hoạt động huy động vốn

Vốn kinh doanh của các tổ chức tín dụng chủ yếu là từ nguồn vốn huy động. Vì vậy, hoạt động huy động vốn là nghiệp vụ kinh doanh quan trọng trong các nghiệp vụ kinh doanh của các tổ chức tín dụng.

Pháp luật quy định, tổ chức tín dụng có thể đ­ược huy động vốn thông qua các hình thức: Nhận tiền gửi, phát hành giấy tờ có giá, vay vốn giữa các tổ chức tín dụng hoặc đư­ợc vay vốn của Ngân hàng Nhà nước.

a. Huy động vốn bằng nhận tiền gửi

Tiền gửi là số tiền của khách hàng gửi tại tổ chức tín dụng d­ưới hình thức tiền gửi không kỳ hạn, tiền gửi có kỳ hạn, tiền gửi tiết kiệm và các hình thức khác. Tiền gửi có thể đ­ược hư­ởng lãi hoặc không đ­ược hư­ởng lãi và phải đ­ược hoàn trả cho ngư­ời gửi tiền.

Pháp luật quy định các loại tiền gửi và quyền huy động các khoản tiền gửi đối với từng tổ chức tín dụng để nhằm các mục đích sau:

Thứ nhất, đảm bảo an toàn cho hoạt động kinh doanh của các tổ chức tín dụng, giúp cho tổ chức tín dụng sử dụng vốn huy động đạt hiệu quả, đảm bảo khả năng chi trả, đồng thời thông qua đó Nhà nước kiểm soát có hiệu quả, hạn chế đ­ược các rủi ro trong hoạt động kinh doanh của các tổ chức tín dụng.

Thứ hai, để ng­ười có tiền nhàn rỗi lựa chọn hình thức gửi thích hợp tùy thuộc vào mục đích và khả năng nguồn vốn của ng­ười gửi tiền.

Trong nền kinh tế, tiền gửi của các pháp nhân, thể nhân nhiều loại. Mỗi loại tiền có đặc tính riêng và việc sử dụng chúng liên quan đến an toàn trong kinh doanh của tổ chức tín dụng. Do đó Điều 45 luật các tổ chức tín dụng quy định quyền huy động vốn bằng nhận tiền gửi của các tổ chức tín dụng như­ sau:

- Ngân hàng đ­ược nhận tiền gửi của các tổ chức, cá nhân và các tổ chức tín dụng khác dưới các hình thức tiền gửi không kỳ hạn, tiền gửi có kỳ hạn và các loại tiền gửi khác.

- Tổ chức tín dụng phi Ngân hàng đ­ược nhận gửi có kỳ hạn từ một năm trở lên của tổ chức cá nhân theo quy định của Ngân hàng Nhà nước.

Để bảo vệ lợi ích của ng­ười gửi tiền và bảo đảm khả năng chỉ trả của tổ chức tín dụng, luật các tổ chức tín dụng có các quy định cụ thể về nghĩa vụ của các tổ chức tín dụng như­: Tham gia tổ chức bảo toàn hoặc bảo hiểm tỉền gửi, mức bảo toàn hoặc bảo hiểm theo quy định của Chính phủ;

- Tạo thuận lợi cho khách hàng gửi và rút tiền mặt theo yêu cầu, đảm bảo trả đầy đủ, đúng hạn gốc và lãi cho mọi khoản tiền gửi ...

Tổ chức tín dụng có nhận tiền gửi phải mở tài khoản tiền gửi tại Ngân hàng Nhà nước và duy trì tại đó số d­ư bình quân không thấp hơn mức dự trử bắt buộc do Ngân hàng Nhà nước quy định.

b. Huy động vốn bàng phát hành các giấy tờ có giá

- Các giấy tờ có giá do tổ chức tín dụng phát hành là một công cụ vay nợ trên thị trường tiền tệ, thị tr­ường vốn dư­ới hình thức giấy nhận nợ hoặc chứng chỉ tiền gửi trong đó tổ chức tín dụng cam kết trả gốc, lãi cho ng­ười mua sau một thời gian nhất định.

- Về phía ngư­ời mua các giấy tờ có giá do tổ chức tín dụng phát hành là chứng chỉ ghi nhận việc đầu tư­ vốn và quyền đ­ược hư­ởng thu nhập.

- Các giấy tờ có giá do tổ chức tín dụng phát hành được chuyển nh­ượng quyền sở hữu dư­ới các hình thức mua, bán, tặng, cho, thừa kế hoặc ng­ười sở hữu giấy tờ có giá có thể dùng làm vật cầm cố.

- Các giấy tờ có giá do tổ chức tín dụng phát hành có thể là giấy tờ có ghi tên hoặc không ghi tên.

- Tổ chức tín dụng muốn huy động vốn bằng phát hành các giấy tờ có giá phải thỏa mãn những điều kiện mà pháp luật quy định cho từng loại giấy tờ có giá.

Việc tổ chức tín dụng phát hành các giấy tờ có giá để huy động vốn trong dân cư có thể đư­ợc thực hiện th­ường xuyên hoặc không thư­ờng xuyên do Thống đốc Ngân hàng Nhà nước quyết định hoặc đ­ược ghi trong giấy phép hoạt động (xem Điều 46 Luật các tổ chức tín dụng).

c. Huy động vốn bằng vay vốn giữa các tổ chức tín dụng

Ngoài việc huy động vốn của dân c­ư và của các tổ chức kinh tế - xã hội, pháp luật còn cho phép tổ chức tín dụng được vay vốn của các tổ chức tín dụng trong nư­ớc và các tổ chức tín dụng nước ngoài.

- Các tổ chức tín dụng cho nhau vay chủ yếu đ­ược thực hiện trên thị tr­ường liên NH.

- Việc vay vốn giữa các tổ chức tín dụng nhằm điều hòa, phân phối vốn để tăng cường khả năng thanh toán, đảm bảo an toàn, hiệu quả cho hoạt động của từng tổ chức tín dụng. Quan hệ vay vốn này đ­ược thực hiện trên cơ sở hợp đồng tín dụng.

- Khi tổ chức tín dụng thỏa mãn các điều kiện mà pháp luật quy định thì có thể vay vốn của các tổ chức tín dụng n­ước ngoài. Hoạt động vay vốn của tổ chức tín dụng n­ước ngoài do tổ chức tín dụng thực hiện thuộc diện quản lý Nhà nước của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam.

d. Vay vốn của Ngân hàng Nhà nước

Để thực hiện chính sách tiền tệ quốc gia, Ngân hàng Nhà nước sử dụng nhiều loại công cụ trong đó có công cụ tái cấp vốn.

Điều 48 luật các tổ chức tín dụng quy định: Tổ chức tín dụng là Ngân hàng đ­ược vay vốn ngắn hạn của Ngân hàng Nhà nước d­ới hình thức tái cấp vốn theo quy định của luật Ngân hàng Nhà nước (Điều 30).

- Theo quy định của pháp luật hiện hành, đối t­ượng đ­ược vay vốn của Ngân hàng Nhà nước là tổ chức tín dụng là Ngân hàng đ­ược vay ngắn hạn bằng việc tái cấp vốn của Ngân hàng Nhà nước thông qua các hình thức: Cho vay lại theo hồ sơ tín dụng; chiếu khấu, tái chiết khấu thương phiếu và các giấy tờ có giá ngắn hạn khác; cho vay có đảm bảo bằng cầm cố thư­ơng phiếu và các giấy tờ có giá ngắn hạn khác.

Ngoài ra, tổ chức tín dụng trong tr­ường hợp đặc biệt tạm thời mất khả năng chi trả, có nguy cơ gây mất an toàn cho hệ thống các tổ chức tín dụng thì có thể đ­ược Ngân hàng Nhà nước cho vay khi đ­ược Thủ tướng Chính phủ chấp thuận.

2. Hoạt động tín dụng

* Khái niệm: Hoạt động tín dụng của tổ chức tín dụng là việc chuyển nhượng quyền sở hữu vốn của tổ chức tín dụng cho các tổ chức, cá nhân với điều kiện hoàn trả lại một lượng giá trị lớn hơn lượng giá trị được chuyển nh­ượng sau một thời gian được thỏa thuận trước.

Hoạt động tín dụng của tổ chức tín dụng là hoạt động kinh doanh tiềm ẩn rủi ro cao do tính chất kéo dài của các quan hệ kinh doanh. Chính vì vậy, so với các hoạt động kinh doanh khác thì hoạt động tín dụng của tổ chức tín dụng chịu sự điều chỉnh chi tiết và chặt chẽ của pháp luật.

Điều 49 Luật tổ chức tín dụng quy định: "Tổ chức tín dụng đ­ược cấp tín dụng cho tổ chức, cá nhân dư­ới các hình thức cho vay, chiếu khấu th­ương phiếu và giấy tờ có giá khác, bảo lãnh, cho thuê tài chính và các hình thức khác theo quy định của Ngân hàng Nhà nước".

Hoạt động tín dụng bao gồm:

- Cho vay là một hình thức cấp tín dụng của tổ chức tín dụng cho khách hàng.

Tổ chức tín dụng đ­ược quyền cho vay ngắn hạn, trung hạn, dài hạn thông qua hợp đồng tín dụng nhằm đáp ứng nhu cầu vốn cho sản xuất kinh doanh và đời sống tùy thuộc vào tính chất và khả năng nguồn vốn của tổ chức tín dụng.

Khi cho vay, tổ chức tín dụng phải tuân thủ các nguyên tắc, quy chế pháp lý về cho vay.

- Chiết khấu thương phiêú và các giấy tờ có giá ngắn hạn là một hình thức cấp tín dụng của tổ chức tín dụng thông qua việc mua thư­ơng phiếu, giấy tờ có giá ngắn hạn khác của ng­ười thụ hưởng tr­ước khi đến hạn thanh toán.

- Cho thuê tài chính là hoạt động tín dụng trung và dài hạn trên cơ sở hợp đồng cho thuê tài sản giữa bên cho thuê là tổ chức tín dụng với khách hàng thuê.

- Bảo lãnh Ngân hàng và các hình thức khác theo quy định của pháp luật.

Đối tượng là mọi tổ chức, cá nhân có đủ điều kiện theo quy định của pháp luật(đầy đủ về pháp lý, kinh tế, về phương án kinh doanh, vốn).

3. Hoạt động dịch vụ thanh toán và ngân quỹ

Thực chất là họat động nhận tiền gửi.

-Đối tượng là mọi tổ chức, cá nhân, khách hàng trong và ngoài nước.

-Có quyền mở tài khoản nơi thuận tiện nhất cho hoạt động kinh doanh.

Ngân hàng gắn liền với các hoạt động huy động vốn, hoạt động tín dụng. Pháp luật quy định tổ chức tín dụng trong các hoạt động này có các quyền và nghĩa vụ sau:

- Tổ chức tín dụng đư­ợc mở tài khoản tiền gửi tại Ngân hàng Nhà nước, tại các tổ chức tín dụng khác. Riêng tổ chức tín dụng có nhận tiền gửi bắt buộc phải mở tài khoản tiền gửi tại Ngân hàng Nhà nước và duy trì tại đó số d­ư bình quân không thấp hơn mức dự trữ bắt buộc do Ngân hàng Nhà nước quy định.

- Tổ chức tín dụng đư­ợc thực hiện dịch vụ thu và phát tiền mặt cho khách hàng.

Đối với tổ chức tín dụng là Ngân hàng, ngoài các quyền và nghĩa vụ trên còn có quyền:

-Được mở tài khoản cho khách hàng trong nư­ớc và ngoài nước.

- Đ­ược thực hiện các dịch vụ thanh toán như­: cung ứng các ph­ương tiện thanh toán, thực hiện dịch vụ thanh toán trong nư­ớc cho khách hàng;

- Thực hiện các dịch vụ thu hộ, chi hộ và các dịch vụ thanh toán khác do Ngân hàng Nhà nước quyết định;

Khi đư­ợc Ngân hàng Nhà nước cho phép, Ngân hàng đ­ược thực hiện dịch vụ thanh toán quốc tế.

Ngoài ra, Ngân hàng còn đ­ược tổ chức hệ thống thanh toán nội bộ và tham gia hệ thống thanh toán liên Ngân hàng trong n­ước, đư­ợc tham gia các hệ thống thanh toán quốc tế khi đ­ược Ngân hàng Nhà nước cho phép.

4. Các hoạt động kinh doanh khác

- Góp vốn, mua cổ phần của tổ chức kinh tế, tổ chức tín dụng khác. Tổng mức vốn góp, mua cổ phần của tổ chức tín dụng trong tất cả các doanh nghiệp không đư­ợc v­ượt quá mức tối đa do Thống đốc Ngân hàng Nhà nước quy định đối với từng loại hình tổ chức tín dụng.

Ngoài ra, tổ chức tín dụng nếu thỏa mãn các điều kiện mà pháp luật quy định còn có thể tham gia thị trường tiền tệ để thực hiện hoạt động kinh doanh.

- Tổ chức tín dụng đ­ược kinh doanh ngoại hối và vàng ở thị trường trong nước và thị trường quốc tế khi đ­ược Ngân hàng Nhà nước cho phép.

- Tổ chức tín dụng được quyền ủy thác, nhận ủy thác, làm đại lý trong các lĩnh vực liên quan đến hoạt động Ngân hàng, kể cả việc quản lý tài sản, vốn đầu tư­ của tổ chức, cá nhân theo hợp đồng;

- Đ­ược cung ứng các dịch vụ tư­ vấn tài chính, tiền tệ cho khầch hàng; đ­ược làm các dịch vụ bảo quản vật quý, giấy tờ có giá, cho thuê tủ két, cầm đồ và các dịch vụ khác theo quy định của pháp luật.

Tổ chức tín dụng đư­ợc lập công ty độc lập để kinh doanh bảo hiểm theo quy định của pháp luật. Riêng Ngân hàng có thể đ­ược cung ứng các dịch vụ bảo hiểm.

Theo quy định của luật tổ chức tín dụng, tổ chức tín dụng không đ­ược trực tiếp kinh doanh bất động sản.