1.        Hoàn cảnh lịch sử

Trước sự phát triển của phong trào cách mạng trong nước vào cuối năm 1928, đầu năm 1929 đã hình thành làn sóng cách mạng dân tộc dân chủ hết sức mạnh mẽ. Yêu cầu của lịch sử đặt ra là phải thành lập ra Đảng của giai cấp vô sản để đề ra đường lối và trực tiếp lãnh đạo thì phong trào cách mạng mới giành được thắng lợi. Nhận thức được yêu cầu của lịch sử, những hội viên tiên tiến của Hội Thanh niên đã tiến hành họp tại số nhà 5D phố Hàm Long – Hà Nội vào tháng 3 năm 1929, để lập ra chi bộ cộng sản đầu tiên. Chi bộ này đã ra nghị quyết là phải thành lập ra Đảng Cộng sản.

Ngày 1- 5- 1929, Đại hội lần thứ nhất của Hội Việt Nam cách mạng Thanh niên được tiến hánh ở Hương Cảng- Trung Quốc. Tại Đại hội này, đoàn đại biểu Bắc kỳ đã đưa ra vấn đề thành lập Đảng, nhưng không được Đại hội chấp thuận. Đoàn đại biểu Bắc kỳ đã tự động rút khỏi Đại hội về nước và lập ra tổ chức cộng sản đầu tiên là: Đông Dương Cộng sản Đảng vào tháng 6 năm 1929.

Trước sự ra đời của Đông Dương Cộng sản Đảng thì những đồng chí của Hội Việt Nam cách mạng Thanh niên ở Nam kỳ đã tiến hành họp hội nghị ở Khánh Hội để lập ra tổ chức cộng sản thứ hai là: An Nam Cộng sản Đảng vào tháng 9- 1929.

Trước sự ra đời của hai tổ chức cộng sản, những đồng chí tiên tiến của Đảng Tân Việt cũng tuyên bố lập ra tổ chức cộng sản lấy tên là: Đông Dương Cộng sản liên đoàn

Nhận được tin trong nước xuất hiện ba tổ chức cộng sản, đồng chí Nguyễn Aí Quốc đã từ Thái Lan trở về Hương Cảng Trung Quốc và triệu tập Hội nghị hợp nhất ba tổ chức cộng sản thành lập ra Đảng Cộng sản từ ngày 6 tháng 1 đến ngày 7 tháng 2 năm 1930.

2.        Nội dung của Hội nghị

Thảo luận, bỏ mọi thành kiến xung đột cũ, thành thật hợp tác hợp nhất các tổ chức cộng sản để thành lập ra Đảng Cộng sản.

Quyết định thành lập ra Đảng lấy tên là Đảng Cộng sản Việt Nam.

Thông qua Chính cương vắn tắt, sách lược vắn tắt, điều lệ tóm tắt và lời kêu gọi của đồng chí Nguyễn Aí Quốc nhân dịp thành lập Đảng.

Bầu Ban chấp hành Trung ương.

Ý nghĩa của Hội nghị được coi như là một đại hội thành lập Đảng và các văn kiện được Đại hội thông qua chính là Cương lĩnh đầu tiên của Đảng.

3.        Nội dung Cương lĩnh

Các văn kiện được thông qua tại Hội nghị thành lập Đảng như:  Chánh cương vắn tắt của Đảng, Sách lược vắn tắt của Đảng, chương trình tóm tắt của Đảng hợp thành Cương lĩnh chính trị đầu tiên của Đảng cộng sản Việt Nam với nội dung:

Phương hướng chiến lược của cách mạng Việt Nam là: “ tư sản dân quyền cách mạng và thổ địa cách mạng để đi tới xã hội cộng sản”.

-  Nhiệm vụ của cách mạng tư sản dân quyền và thổ địa cách mạng:

Về chính trị: Đánh đổ đế quốc chủ nghĩa Pháp và bọn phong kiến; làm cho nước Việt Nam hoàn toàn độc lập; lập chính phủ công nông binh, tổ chức quân đội công nông.

Về kinh tế: Thủ tiêu hết mọi thứ quốc trái; tịch thu toàn bộ sản nghiệp lớn của tư bản đế quốc chủ nghĩa Pháp để giao cho chính phủ công nông binh quản lý; tịch thu toàn bộ ruộng đất của bọn đế quốc chủ nghĩa làm của công chia cho dân cày nghèo; mở mang công nghiệp và nông nghiệp; thi hành luật ngày làm 8 giờ

Về Văn hóa – Xã hội:  Dân chúng được tự do tổ chức; nam nữ bình quyền,v.v.; phổ thông giáo dục theo công nông hóa.

-  Về lực lượng cách mạng:  Đảng phải thu phục cho được đại bộ phận dân cày và phải dựa vào hạng dân cày nghèo làm thổ địa cách mạng, đánh đổ bọn đại địa chủ và phong kiến; phải làm cho các đoàn thể thợ thuyền và dân cày khỏi ở dưới quyền lực và ảnh hưởng của bọn tư bản quốc gia; phải hết sức liên lạc với tiểu tư sản,trí thức,trung nông, Thanh niên, Tân Việt, để kéo họ đi về phe vô sản giai cấp. Đối với phú nông, trung tiểu địa chủ và tư bản An Nam mà chưa rõ mặt phản cách mạng thì phải lợi dụng.

Về giai cấp lãnh đạo cách mạng:  Giai cấp vô sản là lực lượng lãnh đạo cách mạng Việt Nam. Đảng là đội tiền phong của giai cấp vô sản, phải thu phục cho được đại bộ phận giai cấp mình, phải làm cho giai cấp mình lãnh đạo được dân chúng trong khi liên lạc với các giai cấp, phải rất cẩn thận, không khi nào được nhượng bộ một chút lợi ích gì của công nông mà đi vào con đường thỏa hiệp.

-  Về quan hệ của cách mạng Việt Nam với phong trào cách mạng thế giới: Cách mạng Việt Nam là một bộ phận của phong trào cách mạng thế giới, phải thực hành liên lạc với các dân tộc bị áp bức và giai cấp vô sản thế giới nhất là giai cấp vô sản Pháp.

4.        Ý nghĩa

Đây là Cương lĩnh cách mạng giải phóng dân tộc đúng đắn và sáng tạo, nhuần nhuyễn quan điểm giai cấp, thấm đượm tính dân tộc, tính nhân văn. Độc lập và tự do là tư tưởng cốt lõi của Cương lĩnh.