I. Kim bảo - Kim sách

Kim bảo, Kim sách, Kim ấn là những vật dùng trong đại lễ sách phong, đồng thời là vật bảo chứng và khẳng định địa vị cũng như quyền lợi của người được ban tặng.

Kim bảo ( hay Kim ấn) là một cái ấn làm bằng vàng, bạc mạ vàng hay ngọc. Kim sách là chiếu thư bằng vàng, bạc mạ vàng, hay ngọc có khắc chữ trên bề mặt, chữ được khắc trên Kim sách thường là nội dung chiếu thư sách phong của Hoàng đế.

Kim sách thời nhà Thanh được viết bằng song ngữ Mãn - Hán, được dùng trong lễ sách phong Hoàng hậu, phi tần, công chúa, vương công tông thất,...Các trang của Kim sách có chiều dài 7 tấc 1 phân, chiều ngang 3 tấc 2 phân. Đi kèm với Kim sách là rương đựng và chìa khóa rương

- Kim sách của Hoàng hậu làm bằng vàng nguyên chất, gồm 10 trang, mỗi trang nặng 18 lượng.

- Kim sách của Hoàng quý phi làm bằng bạc mạ vàng, gồm 10 trang, mỗi trang nặng 15 lượng.

- Kim sách của Quý phi làm bằng bạc mạ vàng, gồm 10 trang, mỗi trang nặng 15 lượng

- Kim sách của Phi làm bằng bạc mạ vàng, gồm 10 trang, mỗi trang nặng 14 lượng 5 tiền 2 phân

- Kim sách của Tần làm bằng bạc mạ vàng, gồm 4 trang, mỗi trang nặng 14 lượng 6 tiền 2 phân 5 li.

Theo quy chế sách phong Hậu phi nhà Thanh:

- Hoàng thái hậu dùng Kim sách, Kim bảo

- Thái phi dùng Kim sách, Kim ấn

- Thái tần chỉ dùng Kim sách, không có Kim ấn

- Hoàng hậu dùng Kim sách, Kim bảo

- Hoàng quý phi, Quý phi dùng Kim sách, Kim bảo

- Phi dùng Kim sách, Kim ấn

- Tần dùng Kim sách, không dùng Kim ấn.

- Quý nhân, Thường tại, Đáp ứng vì không phải là hậu phi chính thức nên không có lễ sách phong, đồng nghĩa với việc không có Kim sách và Kim ấn

* Về 2 từ "Kim bảo" và "Kim ấn" thì cả 2
đều giống nhau, đều dùng để chỉ 1 loại ấn tín dùng trong lễ sách phong nhưng lại dùng với các thứ bậc khác nhau trong hệ thống hậu cung.

Kim sách của Hoàng hậu Quách Bố La Uyển Dung.

Thành Tần chi Kim sách ( Kim sách của Thành Tần), 1 phi tần của Đạo Quang đế ( ảnh trên) và Trân Phi chi Kim ấn ( Kim ấn của Trân Phi), 1 phi tần nổi tiếng của Quang Tự đế ( ảnh dưới).

II. Điển lễ sách phong hậu cung (1)

1. Lễ sách lập Hoàng hậu. (1)

- Các Hoàng đế Đại Thanh đa phần đều đã lập thê từ khi còn là Hoàng tử nên các Hoàng hậu đa phần không có lễ sách phong chính thức, số lượng Hoàng hậu có lễ sách lập chính thức chỉ vỏn vẹn trên đầu ngón tay, có thể kể đến như: Hiếu Thành Nhân Hoàng hậu Hách Xá Lý thị của Khang Hi đế, Hiếu Định Cảnh Hoàng hậu ( Long Dụ Hoàng Thái hậu) Diệp Hách Na Lạp thị của Quang Tự đế,...

Sách lập Hoàng hậu là 1 sự kiện tối cao và trọng đại. Muốn sách lập Hoàng hậu, phải bày đại lễ, chiếu cáo thiên hạ, đồng thời có nghi thức long trọng hạng nhất. Ngoài lấy Chiếu thư ban cáo thiên hạ, còn phải có Kim sách và Ấn chương làm tín vật, khi đó mới chính thức hóa vị trí Hoàng hậu của người được sách lập.

* Quy chế lễ sách lập

Theo quy định của Thanh triều, trong lễ sách lập, Hoàng hậu sẽ được rước từ Đại Thanh Môn qua Thiên An Môn, Ngọ Môn rồi đến tận hậu cung. Chỉ có Hoàng hậu mới nhận được vinh dự này, các phi tần phải đi qua Thần Vũ Môn ( cửa sau) để vào hậu cung.

Thảm hoa sẽ được trải dài từ Đại Thanh Môn đến Hậu cung. Hai bên trái phải lầm lượt là các vương công tông thất, phi tần hậu cung, quan viên tiền triều cùng với các mệnh phụ quý tộc nghênh đón hành lễ, Hoàng đế sẽ đón Hoàng hậu tại Thái Hoà Điện.

* Quy trình sách lập:

Khi Chế lệnh hạ xuống, Lễ bộ liền tiến hành chọn ngày lành, thông báo cho các Ti đồng thời chuẩn bị lễ.

Trước kì hạn, Lễ bộ và Công bộ chế tác Kim sách, Kim bảo đem đến Nội các, các quan viên Nội các sẽ viết sách văn và bảo văn. Đến kì hạn, Lễ bộ tấu thỉnh cử 1 Đại học sĩ làm Sách lập sứ ( Chính sứ), 1 Thượng thư làm Phó sứ. Trước ngày sách lập 1 ngày, khiển quan đến tế Thiên, Địa, Thái Miếu và Phụng Tiên Điện.

Buổi sáng ngày làm lễ, Sở ti tại bên trong, ngay chính giữa Thái Hòa Điện đặt 1 cái Án, theo chiều Đông - Tây. Hai bên trái phải của Điện mỗi chỗ bày 1 cái Án, chiều từ Nam - Bắc. Sau đó, đặt 2 cái Long đình bên ngoài cửa Nội các, Loan Nghi Vệ sẽ bày Pháp giá cùng Lễ bộ, Nhạc bộ bày biện Nhạc huyền đều như thường lệ. Vương công đại thần cùng các quan Kí chú, Củ nghi và Chấp sự đều mặc Triều phục, bồi vị như nghi chế thường. Quan viên Công bộ đem Tiết đến Nội các. Từ bên trong Nội các, quan viên Nội các và Lễ bộ đem Kim sách, Kim bảo, cùng tuyên đọc sách văn, bảo văn bên trong Đình. Lễ bộ Thị lang phụng Tiết, Loan Nghi vệ khiêng Đình, 10 quan viên thuộc Lễ bộ dẫn đầu mang Tán và Trượng đến bậc thềm Thái Hoà Điện. Quan viên Nội các cùng Lễ bộ cùng phụng Sách, Bảo theo bậc thềm đi lên, tiến vào bên trong Điện, bày Tiết  ở Án giữa, Sách ở Án bên trái và Bảo ở Án bên phải, sau đều lui ra. Chính sứ và Phó sứ tuyên sách phong, đều có mặt ở mặt Đông sân trì. Đại học sĩ 1 người, đứng ở phía mái Đông của Điện, xoay mặt về hướng Tây, bắt đầu tuyên chế. Một quan Hồng Lư Tự đứng sau Đại học sĩ, lấy Sách, Bảo án. Quan Nội các và Lễ bộ đến dưới mái Điện, phân biệt mặt hướng Đông và Tây, đều mặc Triều phục. Lễ bộ Thượng thư, Thị lang đến Càn Thanh Môn báo giờ, sau đi trước dẫn đường Thánh giá. Hoàng đế mặc Triều phục, ngồi kiệu xuất cung, Tiền dẫn Hậu hỗ, đều như lệ thường. Ngọ Môn bắt đầu gõ trống. Đến bậc thềm sau của Thái Hòa Điện, Hoàng đế xuống kiệu, nhập điện. Trung Hòa Thiếu nhạc bắt đầu nổi lên, tấu "Bình long chi cương" ( lời nhạc đều như nhạc Thường triều), Hoàng đế thăng tọa, nhạc dừng. Loan Nghi vệ quan hô "Minh tiên", trong sân trì quất 3 lần roi, Hí trúc giao, Đan bệ đại nhạc đều nổi lên, tấu "Khánh bình chi cương". Hồng Lư Tự quan hô " Tề ban, Tự ban", dẫn Chính, Phó sứ  tựu về bên Đông của sân trì bái lạy, hướng mặt về hướng Bắc, hô " Hành tam quỵ cửu khấu lễ! ", đứng dậy, nhạc ngừng. Tự ban dẫn Chính, Phó sứ đến đến bậc thềm Đông, đến Đan bệ hướng mặt về phía Bắc mà đứng. Minh tán quan hô  " Hữu chế Chánh, Phó sứ quỵ ", Tuyên Chế quan đến bên trái của cửa chính chính điện, tuyên đọc Chế văn: " Mỗ niên nhật nguyệt, khâm phụng Hoàng thái hậu ý chỉ, sách lập Mỗ phi Mỗ thị vi Hoàng hậu, mệnh Khanh đẳng trì tiết hành lễ ". Sau khi tuyên xong, Đại học sĩ lên cửa trái của điện, nghệ Án, phụng Tiết, theo cửa giữa mà ra, đến Đan bệ,  lấy Tiết đưa cho Chính sứ, Chính sứ nhận Tiết, cùng Phó sứ lần lượt đứng lên. Quan Nội các và Lễ bộ lần lượt đến 2 bên cửa phải và trái của điện, khiêng Sách, Bảo, án theo cửa giữa ra khỏi. Chính sứ cầm Tiết đi trước, Phó sứ đi sau. Quan Nội các và Lễ bộ đem Sách và Bảo đặt vào trong Long đình, Loan nghi giáo đi tùy theo, cách dẫn đều như cũ, theo Thái Hòa Môn đi ra. Hoàng đế ban cho Vương công đại thần trà như lệ thường, sau đó quất roi Minh tiên đều như cũ. Nhạc nổi lên, tấu  "Hiền bình chi cương". Hoàng đế rời bảo tọa, về cung, nhạc ngừng. Vương công, đại thần đều lần lượt thối lui.

                                                         1473 từ
--------------------------------------------------------------

To be continue~