PHẦN MỞ ĐẦU

Vì trình độ đàn guitar và căn bản lý thuyết âm nhạc của mọi người đều khác

nhau, viết một bài chỉ dẫn tổng quát cho mọi trình độ là điều không dễ. Do đó

tôi sẽ trình bày 1 khung hình (framework) rồi từ đó tùy trình độ của mình mà

các bạn sẽ tự tìm hiểu thêm.

PHẦN MỘT :

KỸ THUẬT TAY TRÁI

1

Cách tìm các hợp âm dùng trong một bài nhạc Việt

Trước hết nhìn vào 1 bản nhạc thì có hai trường hợp: hoặc bài ấy đã có ghi sẵn

các hợp âm (chords), hoặc không ghi hợp âm nào cả. Nếu có ghi sẵn hợp âm

thì tốt, vì vấn đề cho bàn tay trái đã được giải quyết xong và bạn chỉ còn cần

tìm cách làm sao để chạy các ngón tay phải. Tuy nhiên thông thường thì các

bản nhạc Việt không ghi kèm các hợp âm, và rất nhiều trường hợp tuy có ghi

hợp âm nhưng nghe không xuôi tai cho lắm!

Do đó trước khi cầm lấy cây đàn, việc đầu tiên mà các bạn cần nắm vững là

nên biết cách tìm các hợp âm dùng trong bài . Ba vấn đề chính thuộc bàn tay

trái là:

1: Tìm chủ âm của bài nhạc

2: Tìm các hợp âm trong bài nhạc

3: Ðặt các hợp âm vào bài nhạc.

1 : Tìm chủ âm của bài nhạc

Hãy nhìn vào bộ khóa ở đầu bài nhạc, ta sẽ thấy có 3 trường hợp xảy ra

a) Bộ khóa không có dấu thăng giảm : Chủ âm của bài có thể là Do trưởng

(C) hay La thứ (Am)

b) Bộ khóa có dấu thăng : Từ dấu thăng cuối cùng, cọng thêm nửa cung thì sẽ có tên chủ âm trưởng, rồi từ đó đếm xuống 2 nốt sẽ có tên âm giai tương ứng

là chủ âm thứ

c) Bộ khóa có dấu giảm : Nếu có 1 dấu giảm (Bb) thì chủ âm của bài có thể

là Fa trưởng (F) hay Re thứ (Dm) . Nếu có hơn 1 dấu giảm, thì dấu giảm ngay

trước dấu giảm cuối sẽ là tên của chủ âm trưởng và sau đó đếm xuống 2 nốt sẽ

có tên của chủ âm ở cung thứ

Tại sao ta lại chưa biết rõ được chủ âm của bài nhạc thuộc cung trưởng hay thứ

ngay như thế? Hãy tưởng tượng việc tìm chủ âm của một bài nhạc mới cũng

như bạn đang đứng trước một căn nhà lạ. Bạn gõ cửa nhưng không biết người

chủ gia đình ra mở cửa là người cha (trưởng) hay mẹ (thứ)

Bài tập:

a) Bộ khóa có 3 dấu thăng : 3 dấu thăng này theo thứ tự là Fa, Do, Sol. Dấu

thăng cuối cùng là Sol (G) , vậy thì bài này có thể ở chủ âm La trưởng (A) (vì

Sol # cọng ½ cung là La ) . Nếu người cha tên là La (A) thì bà mẹ (âm giai

tương ứng) tên là gì? Từ La, đếm xuống Sol (G) rồi xuống Fa ( F ) . Phải

chăng bà mẹ tên là Fa thứ ? Không hẳn vậy, vì nhìn nơi bộ khóa thì sẽ thấy có

dấu F# nghĩa là tất cả các nốt Fa trong bài sẽ mang dấu thăng. Do đó tên của

bà mẹ trong ngôi nhà này sẽ là Fa thăng (F#) và bài này cũng có thể thuộc chủ

âm Fa thăng thứ ( F#m )

b) Bộ khóa có 2 dấu giảm: 2 dấu giảm này là Si (B), Mi (E). Dấu giảm

trước cuối cùng là Si (B), nên chủ âm bài này có thể là Si giảm trưởng (Bb

major) hay Sol thứ (Gm)

Ðến đây thì bạn đã tìm ra được bài nhạc này có thể thuộc một trong 2 chủ âm.

Ðiều này tương tự như biết được tên người cha (trưởng) và người mẹ (thứ)

trong gia đình này nhưng chưa biết ai là người ... “cầm quyền” trong nhà ?

Bước kế tiếp là tìm xem chủ âm nào là chính? Muốn vậy bạn chỉ cần nhìn vào

nốt cuối cùng trong bài nhạc. Nó là một trong 2 nốt này và đó là tên chủ âm

của bài

Thí dụ:

a) Bộ khóa có 2 dấu thăng (Fa# và Do#) và tận cùng bằng nối Si (B) : Bài

này thuộc cung Si thứ (B minor) và âm giai tương ứng là Re trưởng (D). Nói

một cách khác, trong gia đình này thì người vợ (Bm) cầm quyền (!) và người

chồng (D) chỉ đóng vai trò thứ yếu. Bài nhạc ở cung thứ thường có âm hưởng

buồn

b) Bộ khóa có 3 dấu giảm (Si b, Mi b, La b) và tận cùng bằng nốt Mi b ( Eb)

: Bài này ở cung Mi giảm trưởng (Eb major) và âm giai tương ứng là Do thứ (

Cm ). Trong “gia đình” này thì người chồng (Eb) cầm quyền, và người vợ

(Cm) giữ vai trò thứ yếu. Bài nhạc ở cung trưởng có âm hưởng vui tươi, mạnh

mẽ

2: Tìm các hợp âm trong bài nhạc

Thông thường thì các bài nhạc Việt chỉ dùng 6 hợp âm chính. Thử tưởng tượng

gia đình này có 4 con: 2 trai và 2 gái. Ta đã tìm được 2 hợp âm chủ nhà rồi thì

chỉ cần tìm thêm 4 hợp âm còn lại ( tên của 4 đứa con) bằng cách áp dụng luật

1 – 4 –5 như sau:

Thí dụ như bài nhạc thuộc cung Do trưởng (C) - nghĩa là âm giai tương ứng là

La thứ (Am). Nếu người cha là Do thì có thể tìm tên 2 đứa con trai bằng cách

dùng 5 ngón của bàn tay trái mà đếm như sau:

Ngón cái : 1 Do - ngón trỏ 2 Re bỏ - ngón giữa 3 Mi bỏ - ngón áp út 4 Fa OK

– ngón út 5 Sol OK

Như vậy thì bên phía cha và 2 con trai, ta sẽ có 3 hợp âm : Do (C ), Fa (F) và

Sol (G)

Về phía người mẹ (âm giai tương ứng), tương tự như trên ta sẽ có tên của người

mẹ và 2 con gái là La thứ (Am), Re thứ (Dm) và Mi trưởng (E).

Ghi chú: Ai thắc mắc muốn hỏi tại sao 2 cô con gái lại là Re thứ (mà không là

Re trưởng) và Mi trưởng (mà không là Mi thứ) thì cần biết về các nốt trong 1

âm giai (scale) và tên các quãng (interval) .

Trong âm giai La thứ (Am) (thuộc dòng người mẹ) thì các nốt trong âm giai

này là A-B-C-D-E-F-G#-A, Tên của cô con gái thứ nhất bắt đầu ở nốt thứ 4

(đếm La Si Do “Re” ) Hợp âm Re có 3 nốt chồng lên nhau là Re Fa La ( D F A)

và nốt Fa không có dấu thăng . Quãng D-F là quãng 3 thứ , nên cô con gái thứ

nhất tên là Re thứ ( Dm ) . Trong khi đó tên của cô con gái thứ hai bắt đầu ở

bậc 5 (đếm La Si Do Re “Mi”) . Chồng 3 nốt lên nhau ở Mi (E) sẽ có E – G# -

B (để ý G# trong âm giai La thứ) và vì quãng E G# là quãng 3 trưởng, nên cô

con gái thứ hai sẽ mang tên Mi trưởng (E )

Chưa có thì giờ tìm hiểu sâu xa thì nếu muốn tìm 6 hợp âm chính cho bài nhạc, ta chỉ cần ghi nhớ luật 1 – 4 – 5 . Ðại khái ( nên nhớ chỉ là “đại khái”) là:

a) Ba hợp âm theo chủ âm trưởng (cha & 2 con trai) : 1 – 4 –5 (tất cả đều

trưởng)

b) Ba hợp âm theo chủ âm thứ (mẹ & con 2 gái) : 1 thứ - 4 thứ - 5 trưởng

Thí dụ: Tìm 6 hợp âm dùng trong bài nhạc có 1 dấu thăng ở bộ khóa:

a) Bài này có thể thuộc Sol trưởng (G) hay Mi thứ (Em)

b) Dùng luật 1-4-5 theo nhánh G sẽ có 3 hợp âm G, C, D

c) Dùng luật 1-4-5 theo nhánh Em sẽ có Em, Am, B

6 hợp âm này là G – C – D – Em –Am – B

Ðây là 6 hợp âm căn bản của một bài nhạc phổ thông mà người mới chơi đàn

cần phải nắm vững. Từ 6 hợp âm “gốc” này mà người ta biến báo, thêm “mắm

muối” vào để biến chúng thành vô số hợp âm mà các bạn thường thấy trong các

tập sách nhạc

Một trong những biến thể đó là loại hợp âm 7, được thành lập bằng cách đặt

thêm 1 nốt thứ tư trên 3 nốt của hợp âm căn bản (tức là hợp âm này nay sẽ có 4

nốt ở bậc 1-3-5-7) .

Trong khuôn khổ bài học tìm hợp âm theo lối “mì ăn liền” này, bạn chỉ cần

nhớ 1 điểm nhỏ sau đây về hợp âm 7 là :

Ðể nghe êm tai hơn, tên của người con trai thứ hai và người con gái thứ hai (D

và B trong thí dụ trên) có thể đổi thành hợp âm 7.

Như thế là tạm thời chúng ta đã hoàn tất việc tìm tên 6 người trong gia đình, và

theo thí dụ trên thì 6 hợp âm dùng trong bài nhạc này sẽ là:

G – C – D7 – Em – Am –B7

3 : Ðặt các hợp âm vào bài nhạc:

Tìm ra 6 hợp âm chính dùng trong một bài nhạc rồi, câu hỏi kế tiếp là làm sao

biết được khi nào thì đổi hợp âm? Có 3 luật căn bản sau đây :

1) Thông thường với các bài nhạc Việt thì mỗi ô nhịp dùng 1 hợp âm, đổi ở phách 1, đầu nhịp. Với những bài nhịp 4 thì đôi khi dùng 2 hợp âm trong 1 ô

nhịp , đổi ở phách 1 và 3.

2) Bài nhạc bắt đầu bằng chủ âm và kết ở ô nhịp cuối bằng chủ âm

3) Tùy theo chủ âm nào ( trưởng hay thứ) mà những hợp âm của phe cha

hay phe mẹ nắm đa số. Một bài bắt đầu ở cung La thứ (Am) thì hầu như 2 cô

con gái (Dm và E7) sẽ theo sau mẹ mà ... lấn lướt trong ngôi nhà này! Sau khi

bà mẹ và 2 cô con gái hát đã đời các hợp âm Am-Dm-E7 rồi thì ông cha và 2

con trai (C-F-G7) lúc ấy mới được ... lên tiếng ... chỉ để thay đổi không khí!

Tuy nhiên vì chủ âm là La thứ nên làm gì đi nữa thì cuối cùng, phe bà mẹ cũng

dành lại chủ quyền. Do đó tất cả lại phải trở về cụm Am-Dm-E7 để chấm dứt ở

chủ âm La thứ (Am)

Thông thường nếu biết đọc tên các nốt trong mỗi ô nhịp và thấy chúng giống

như tên các nốt của hợp âm nào thì đó chính là hợp âm dùng cho ô nhịp này.

Trong trường hợp học đệm đàn theo lối “cấp tốc” này thì ta chỉ còn cách là

phải dùng tai nghe mà chọn ...“mò" như sau :

1) Tìm một bản ghi các hợp âm căn bản cho guitar - chỉ cần một trang tóm

lược ghi vài chục hợp âm là đủ

2) Dùng cây guitar đánh trải 6 hợp âm căn bản cho thật nhuyễn và quen tai

3) Bắt đầu với chủ âm ở ô nhịp đầu tiên, hát ô nhịp kế tiếp và so với 6 hợp

âm trên nghe xem hợp âm nào thuận tai nhất

4) Nên nhớ theo đúng 3 lời khuyên ghi ở phần này và tránh đừng chuyển đổi

hợp âm lung tung.

Bạn chỉ cần theo mấy luật căn bản theo 3 bước trong bài này là có thể ... “trị

được” khoảng 90% những bài nhạc Việt !

VÕ TÁ HÂN

2

Vài điều cần ghi nhớ

Bài học ngắn trong phần 1 trình bày những quy luật “bỏ túi” giúp các bạn có

thể tìm ra các hợp âm căn bản dùng trong 1 bài nhạc Việt nhanh chóng.

Muốn hiểu rõ thêm về những quy luật này thì các bạn cần biết vài điều lý

thuyết căn bản sau đây:

1. Quãng: Hãy lấy các nốt nhạc sắp theo thứ tự : Do – Re – Mi – Fa – Sol –

La – Si - Do ( kết bằng Do cho trọn 8 nốt). Từ Do đến Re là quãng 2, Do đến

Mi là quãng 3, Do – Fa (q 4) , Do – Sol (q 5) v.v... Nói chung thì quãng là

khoảng cách giữa 2 nốt nhạc. Có nhiều loại quãng : trưởng , thứ, tăng, giảm,

tùy thuộc vào khoảng cách giữa 2 nốt này. Ðể đo khoảng cách thì cần dùng

đơn vị gọi là “nửa cung”

2. Cung và nửa cung: Nhìn trên phím đàn guitar, bạn để ý là từ nốt Mi lên

Fa và Si lên Do chỉ cách nhau có 1 phím, còn giữa các nốt khác thì cách nhau 2

phím. Khoảng cách một phím như vậy là “nửa cung” và 2 phím là “1 cung”

3. Âm giai Do trưởng: Hãy dùng cây guitar để đàn 8 nốt Do - Re – Mi – Fa

– Sol – La –Si – Do và để ý đến khoảng cách cung (c) và nửa cung (nc) giữa

các nốt. Ta sẽ thấy các khoảng cách này là: c,c,nc, c , c,c,nc hay để cho dễ

nhớ thì đọc là : 1, 1, ½ , 1, 1, 1, ½ . Tám nốt này có thể xem là gồm 2 nhóm

4 nốt "Do Re Mi Fa” và “Sol La Si Do” cách nhau bởi 1 cung ( giữa Fa và

Sol). Mỗi nhóm 4 nốt này có cấu trúc 1, 1, ½ giống nhau.

4. Căn bản âm giai trưởng: Chuỗi 8 nốt xếp theo thứ tự tên nốt liên tiếp

như trên gọi là 1 "âm giai", và chuỗi 8 nốt bắt đầu từ nốt Do nói trên nghe rất

thuận tai. Người ta dùng chuỗi 8 nốt với khoảng cách giữa các quãng như thế (

1, 1, ½ - 1 - 1, 1, ½ ) làm mẫu của một “âm giai trưởng”

5. Tạo 1 âm giai trưởng từ các nốt khác: Thử tạo 1 âm giai trưởng bắt

đầu từ nốt Re. Hãy dùng cây guitar thì sẽ thấy ngay lập tức

a. Re – Mi : 1 cung > OK

b. Mi - Fa : nửa cung > không được, phải tăng lên Fa# để có 1 cung

c. Fa# - Sol : nửa cung > OK

d. Sol – La : 1 cung > OK e. La – Si : 1 cung > OK

f. Si - Do : nửa cung > không được, phải tăng lên Do# để có 1 cung

g. Do# - Re : nửa cung > OK

Âm giai Re trưởng như thế sẽ mang 2 dấu thăng ở bộ khóa đầu bài nhạc (Fa#

và Do#) . Khi đàn 1 bài ở cung Re trưởng thì luôn nhớ là tất cả các nốt Fa và

Do đều phải tăng nửa cung. Cứ theo cách trên thì bạn sẽ tìm được bộ khóa (có

mấy dấu thăng giảm) của tất cả các "âm giai trưởng" khác ( hãy ghi nhớ : 1, 1,

½ - 1 - 1, 1, ½)

6. Làm sao để tạo hợp âm ? Thử dùng âm giai Re trưởng. Trên mỗi nốt ta

hãy viết chồng lên thêm 2 nốt : Do Mi Sol, Re Fa# La, Sol Si Re, Fa# La

Do#…Tập hợp 3 nốt này tạo thành 1 “hợp âm” ( nên nhớ 2 nốt cách nhau thì

gọi là “quãng” như vừa định nghĩa). Tính từ gốc đi lên thì hợp âm Re trưởng

gồm có 1 quãng 3 (Re Fa#) và 1 quãng 5 (Re La)

7. Luật 1 – 4 – 5: Khi chuyển từ hợp âm này sang hợp âm khác cũng có

những quy luật riêng sao nghe cho hợp tai. Chuyển động căn bản nhất là từ

hợp âm 1 (chủ âm) đi qua hợp âm ở bậc 4 rồi bậc 5. Ba hợp âm này đi với

nhau rất hợp và có rất nhiều bài nhạc từ đầu đến cuối chỉ cần dùng 3 hợp âm

này mà thôi. Sau này khi khá hơn thì ta sẽ bàn thêm về những chuyển động

khác

8. Quãng 3 trưởng 3 thứ là gì ? Ba nốt "Re - Fa# - La" tạo thành hợp âm

Re trưởng. Hãy để ý quãng 3 Re Fa# gồm có 2 cung (Re - Mi , Mi - Fa#) và

được gọi là quãng 3 trưởng. Giờ đây nếu hạ nốt Fa# xuống nửa cung thành Fa

(tức là chỉ còn 1 cung rưỡi) thì quãng Re Fa được gọi là quãng 3 thứ. Trên cây

guitar, khi đàn 3 nốt "Re Fa La" thì nghe ra có vẻ buồn (so với hợp âm Re

trưởng Re Fa# La nghe vui hơn) Chỉ cần thay đổi quãng 3 từ trưởng ra thứ (

bớt đi nửa cung) mà bản chất của hợp âm sẽ đổi ngay từ vui ra buồn.

9. Hai câu thần chú: Trên đây chỉ là những lý thuyết hết sức căn bản mà

tôi đã thâu gọn lại. Mới đọc qua thì sẽ thấy khó hiểu nhưng thực sự thì không

đến nỗi nào!

Nếu muốn có thêm vài luật “bỏ túi” để tìm xem một hợp âm gồm có những nốt

gì thì các bạn nên học thuộc lòng 2 câu … “thần chú” sau đây :

Fa Do Sol Re La Mi Si

và đọc ngược lại là:

Si Mi La Re Sol Do Fa

10. Những bước kế tiếp:

Cứ dần dần rồi chúng ta sẽ bàn đến các loại hợp âm khác, không nên vội vã.

Hiện tại chúng ta chỉ mới bắt đầu với 2 loại hợp âm "trưởng" và "thứ". Kế tiếp

sẽ đến "tăng" aug (augmented), "giảm"dim (dimínished) rồi sẽ đến "6th", "sus"

v.v..

Điều quan trọng là các bạn cần phải cảm nhận được cái cảm giác mà mỗi loại

hợp âm tạo ra . Hiện tại chúng ta chỉ mới bắt đầu với hai loại hợp âm và phân

loại ra rằng hễ hợp âm trưởng thì nghe vui mà hợp âm thứ thì nghe buồn. Tuy

nhiên như vậy thì quá sơ sài vì những rung động của con người thì không chỉ

có "vui" hoặc "buồn", mà còn biết bao nhiêu trạng thái khác giữa hai thái cực

này.

Biết được những loại hợp âm này cấu tạo ra sao, gồm những nốt gì là chuyện

dễ. Tuy nhiên cần phải rõ là những loại hợp âm này muốn diễn tả, hay mang

lại cho ta cái cảm giác gì, đó mới là cái khó.

Nắm được cái ý của mỗi loại hợp âm, sau đó ta sẽ bàn đến các chuyển động

hoà âm, nghĩa là làm sao để đi từ hợp âm này tiếp qua hợp âm khác cho thật êm

tai. Nghe thì phức tạp lắm nhưng chúng ta sẽ dần dần đi qua từng bước.

Tóm lại thì từ đầu bài đến đây, chúng ta vẫn còn quanh quẩn ở bàn tay trái.

Bạn nào ... thấm mệt thì không cần đọc hai chương này làm chi mà chỉ cần

xem tên hợp âm ghi trên dòng nhạc là cũng đủ!

Với những bạn đã chịu khó đọc đến đây thì tôi nghĩ rằng bạn đã có đủ kiến thức

để tự mình tìm các hợp âm cho 1 bài nhạc Việt giản dị. Tôi xin đề nghị các bạn

thử áp dụng những điều vừa học để tìm các hợp âm cho bài MƯA HỒNG của

Trịnh Công Sơn, viết ở chủ âm Do trưởng .

Tôi sẽ trình bày các bước phải theo trong bài kế tiếp. Tuy nhiên xin đề nghị

các bạn nên tìm bài MƯA HỒNG và thử làm bài tập này trước.

VÕ TÁ HÂN

3

Tìm các hợp âm để đệm bài MƯA HỒNG

Bài này thuộc cung Do trưởng ( chủ âm là C). Theo nguyên tắc “ gia đình 4

con ‘ và áp dụng ... “luật gia đình” 1 – 4 – 5 như đã nói ở những bài trước, bạn

sẽ tìm ra được 6 hợp âm để đệm cho những bài thuộc cung Do trưởng ( hay La

thứ ) như bài này.

Trong túi “bửu bối” của bạn sẽ có 6 hợp âm :

Do trưởng (1) – Fa trưởng (4) – Sol 7 (5)

La thứ (1) – Re thứ (4) – Mi thứ (5)

Với 6 hợp âm này (C , F , G7 , Am, Dm và Em) bạn có thể chỉ dùng tai mình

nghe theo bài nhạc mà lắp các hợp âm này vào bài. Xin nhắc lại một vài quy

luật như sau:

1. Ðổi hợp âm ở phách đầu tiên, nghĩa là nốt đầu tiên ngay sau vạch nhịp.

Ðây là những chữ viết HOA trong bài

2. Hợp âm đầu tiên trong bài là chủ âm , ở đây là Do ( C )

3. Bài nhạc tận cùng bằng cách về lại chủ âm (C)

4. Trước khi về lại chủ âm, thường dùng nhất là hợp âm bậc 5 ( G7)

Ðại khái giản dị chỉ có vậy thôi. Bạn thử hát bài MƯA HỒNG và cứ đến

những chữ HOA là đổi hợp âm. Không cần để ý cách đàn tay mặt vội, chỉ cần

đánh trải (arpeggio) thật nhẹ nhàng là đủ.

Trời ươm NẮNG (C) cho mây HỒNG (Am)

Mây qua MAU (F) em nghiêng SẦU (G7)

Còn mưa XUỐNG (G7) như hôm NÀO (F)

Em đến THĂM (G7) mây âm thầm (C)

Mang gió LÊN (G7) - (G7)

Người ngồi ÐÓ (C) trông mưa NGUỒN (Am)

Ôi yêu THƯƠNG (F) nghe đã BUỒN (G7)

Ngoài kia LÁ (C) như vẫn XANH (G7) Ngoài sông VẮNG (C) nước dâng LÊN (G7)

Hồn muôn TRÙNG (C) – (C)

Này em đã KHÓC (C) chiều mưa đỉnh CAO (Am) - (F)

Còn gì nữa ÐÂU (G7) sương mù đã LÂU (Em)

Em đi VỀ (Am) chiều mưa ướt áo (F)

Ðường phượng BAY (Dm) mù không lối VÀO (Dm)

Hàng cây LÁ (G7) xanh gần với NHAU (C) - (C)

Người ngồi XUỐNG (C) mây ngang ÐẦU (Am)

Mong em QUA (F) bao nhiêu CHIỀU (G7)

Vòng tay ÐÃ (G7) xanh xao nhiều (F)

Ôi tháng NĂM (G7) gót chân MÒN (Am)

Trên phiếm DU ( Dm) - (G7)

Người ngồi XUỐNG (C) xin mưa ÐẦY (Am)

Trên hai VAI (F) cơn đau DÀI (G7)

Người nằm XUỐNG (C) nghe tiếng RU (G7)

Cuộc đời ÐÓ (C) có bao LÂU (G7)

Mà hững HỜ (C) - (C)

Sau khi nắm vững phần đệm căn bản này, chúng ta sẽ có thể bàn thêm về

những chỗ có thể thay đổi hợp âm để cho bài đệm nghe ...“tình” hơn, cũng như

cách viết câu dạo đàn và câu kết

4

Cách dùng CAPO

Với 6 hợp âm căn bản này, các bạn chỉ cần dùng tai mình để nghe và lắp các

hợp âm sao để sao nghe cho thuận tai. Tuy nhiên nên nhớ đừng nhảy ... lung

tung từ hợp âm này qua hợp âm khác một cách ... tự do quá, vì có nhiều

chuyển động nghe rất chỏi tai . Khi học về hòa âm thì bạn sẽ biết có một số

điều “cấm kỵ”, có dịp tôi sẽ ghi ra những chi tiết này cho ai muốn nghiên cứu

sâu xa hơn

Nắm vững được bửu bối gồm 6 hợp âm căn bản này, bạn cảm thấy an tâm bước

ra sân khấu ... Chưa bắt đầu dạo đàn thì cô ca sĩ đã quay lại nói nhỏ rằng “ Anh

ơi, cung Do trưởng thấp quá, anh đàn cho em cao hơn, ở cung Mi trưởng được

không?”

Ngay lập tức bạn dùng “bộ luật gia đình 1-4-5” và tìm ra ngay 6 hợp âm trong

bài này là : E, A,B7 và C#m, F#m và Gm . Thế nhưng nguy quá vì mấy cái

hợp âm “quái đản” này ... chưa biết bấm ở đâu cả vì mình ... chưa học !

Ðang khi bối rối, cô ca sĩ lại thay đổi ý kiến “ Hay là anh xuống cho em 2 tông

cũng được!” Xuống 2 tông có nghĩa là từ chủ âm Do trưởng , hạ xuống chủ âm

La trưởng (A)

Lại áp dụng “luật gia đình 1-4-5”, bạn tìm ra ngay 6 hợp âm trong gia đình này

là :

A,D,E7 và Fa#m, Bm, C#m ... Lại cũng khổ vì toàn là những hợp âm lạ và trắc

trở khó bấm.

Phải làm gì bây giờ ?

Thực sự thì trước khi ra “chiến trường”, bạn cần học thêm 2 chiêu sau đây thì

mới có thề gọi là tạm đủ căn bản để đệm được các bài nhạc cho ca sĩ hát, ở bất

cứ cung nào.

Chiêu thứ nhất :

Tập thêm 1 bộ 6 hợp âm để đệm 1 bài ở chủ âm Sol trưởng (G)

Giả thử như bài Mưa Hồng được hát ở cung (tông , chủ âm) G thì 6 hợp âm căn

bản của “gia đình cung C” sẽ thay đổi từ: C,F,G7 – Am,Dm.Em

ra thành

G,C,D7 – Em, Am,Bm

Ðây là những thành viên trong gia đình cung Sol trưởng (G)

Ðể tìm bộ 6 hợp âm mới này có 2 cách, hoặc bắt đầu từ chủ âm G mà dùng luật

1-4-5 , hoặc nhìn vào trang nhạc viết cho cung Do trưởng (C) mà cứ nhìn thấy

tên hợp âm nào thì cứ đếm lên 5 nốt ( Do thành ra Sol, Fa thành ra Do v.v...)

Chiêu thứ hai:

Dùng cái CAPO

“Capo” là một cái kẹp đàn rất thông dụng khi đệm đàn ( và dùng trong

Flamenco guitar) nhưng không dùng trong guitar cổ điển

Nếu muốn đệm nhạc cho mình và nhất là cho người khác hát thì nhất định là

bạn phải tìm mua 1 cái Capo ở các tiệm nhạc.

Kẹp cái Capo từ phím 1 và nhích dần lên 6 thì tuy vẫn đàn 6 hợp âm trong cung

Do trưởng, bạn đã có thể đệm cho casĩ hát ở các cung từ C# (Db) đến F#

trưởng hay Gb trưởng

Tương tự, nếu đàn ở cung Sol trưởng (G) và kẹp Capo từ phím 1 đến phím 4,

bạn có thể đệm cho các bài nhạc từ cung Sol thăng trưởng (hoặc La giảm thứ)

đến Si trưởng

(Chú ý “ Dùng Capo ở phím 5 mà đàn những hợp âm của gia đình G thì cũng

tương tự như đệm bài hát ở cung Do trưởng . Tuy nhiên các hợp âm đàn ở vị

trí này sẽ cao hơn nếu đàn cung C không dùng Capo. Trong trường hợp có 2

guitar cùng đệm cho 1 ca sĩ thì 1 cây đệm ở Do trưởng không Capo , còn cây

kia đệm ở Sol trưởng với Capo ở bậc 5, nghe sẽ rất hay)

Nói chung lại thì chỉ cần nắm 6 hợp âm trong gia đình cung Do trưởng và thêm

vào 3 hợp âm mới là G, D7và Bm , tất cả là 9 hợp âm, thì bạn có thể đệm đươc

tất cả, bất chấp ca sĩ có khó tính, thay đổi tông lên xuống thế nào đi nữa

Trở lại hai thí dụ ở đầu bài:

1. Ca sĩ đòi hát Mưa Hồng ở cung Mi trưởng >>>> Kẹp Capo ở phím 4 và

đàn 6 hợp âm của gia đình Do trưởng ( mà bạn đã thuộc lòng, hoặc đã ghi trên

giấy rồi )

2. Ca sĩ đòi hát Mưa Hồng ở cung A trưởng >>>> Không thể đàn ở Do

trưởng mà kéo Capo xuống, bạn sẽ lắp Capo ở phím 2, rồi đàn bài nhạc xem

như ở cung Sol trưởng (G). Khi thành thạo rồi , bạn có thể nhìn vào bài nhạc

đầu tiên với các hợp âm viết cho cung Do trưởng mà trong trí lập tức đếm lên 5

nốt. Ðiều này không khó, và nếu muốn tập đọc cho nhanh thì bạn nên chịu khó

luyện thêm một câu ... “thần chú” khác là ...

Do Mi Sol / Re Fa La /Mi Sol Si / Fa La Do / Sol Si Re / La Do Mi, Si Re Fa

Nói chung là tập đọc các nốt trong âm giai thành từng nhóm 1-3-5 ... cho thật

nhanh

Không những “thần chú” này sẽ giúp bạn chuyển cung (như trong thí dụ trên)

mà còn sẽ giúp ích rất nhiều khi xác định tên các hợp âm

Tóm lại nếu phải đệm cho 1 ca sĩ hát đột xuất 1 bài ở cung trưởng dầu cho

không có nhạc bản trước mặt thì bạn có thể làm như sau:

1. Thử dạo bài ấy ở cung Do trưởng, dạo 6 hợp âm trong “gia đình C” . Nếu

ca sĩ thấy OK thì tốt quá

2. Nếu ca sĩ cho rằng Do trưởng quá thấp và đòi lên cao thì chỉ việc dùng

Capo. Giản dị quá !

3. Nếu ca sĩ đòi hát thấp hơn thì chuyển qua cung Sol trưởng , dạo 6 hợp âm

trong “gia đình G” rồi dùng Capo nếu cần!

Cho đến giờ , chúng ta vẫn còn bàn về lý thuyết cho bàn tay trái, nghĩa là làm

sao để tìm hợp âm cho 1 bài nhạc Việt giản dị. Có lẽ như vậy cũng tạm đủ để

bắt đầu bước qua phần kỹ thuật căn bản cho tay mặt.

5

Hợp âm 7 và sus 4

Tôi xin viết tiếp về 2 loại hợp âm cho bàn tay trái để các bạn có thêm vài “bửu

bối” nữa, trước khi chuyển qua mục kỹ thuật cho bàn tay mặt.

A. Hợp âm 7 :

Trong những bài trước các bạn đã biết dùng luật 1-4-5 tìm 6 hợp âm căn bản để

đệm các bài nhạc Việt phổ thông. Với một bài nhạc ở cung (chủ âm) Do

trưởng (C) thì 6 hợp âm này là C, F, G , Am, Dm, E . Ðây là những hợp âm

được tạo bởi 3 nốt ở bậc 1,3,5 ( hợp âm C gồm có Do, Mi, Sol, hợp âm F có

Fa, La, Do v.v…) .Nay nếu thêm 1 nốt ở bậc 7 thì ta sẽ có 1 hợp âm tạo bởi 4

nốt, thí dụ G7 gồm Sol, Si, Re, Fa .

Tính chất của hợp âm 7 này ra sao và khi nào thì ta nên mang ra dùng trong bài

nhạc? Nghe một hợp âm 7, ta sẽ có cảm giác không thuận tai, dường như có

một cái gì không ổn, cần phải “giải quyết” bằng cách ngay sau đó trở về chủ

âm thì mới êm tai.

Ðể đệm các bản nhạc Việt thì các bạn chỉ cần dùng hợp âm 7 tạo ở bậc 5 của

âm giai. Thí dụ trong bộ 6 hợp âm dùng để đệm các bài nhạc cung Do trưởng

(hay La thứ), thì chỉ có 2 hợp âm có thể chuyển qua hợp âm 7 là Sol7 ( hợp âm

tạo ở bậc 5 của âm giai Do trưởng) và E7 (hợp âm tạo ở bậc 5 của âm giai La thứ).

Như thế thì trong túi bửu bối để đệm nhạc của bạn trước đây có 6 hợp âm, nay

sẽ có 8 hợp âm. Với một bài nhạc cung Do trưởng (hay La thứ) nay sẽ có C, F,

G, G7 và Am, Dm, E, E7.

Nói chung với hợp âm 7, tạm thời bạn chỉ cần nhớ 3 điểm sau đây:

1. Chỉ dùng hợp âm 7 cho những hợp âm ở bậc 5

2. Sau khi dùng hợp âm 7 (ở bậc 5) thì chuyển về chủ âm. Thí dụ trong 1

bài nhạc ở cung C, sau khi dùng G7 thì chuyển về C ( hoặc sau E7 thì về Am)

và thường dùng cặp hợp âm này ( G7 – C hoặc E7 – Am) ở cuối đoạn nhạc hay

cuối bài

3. Khi tạo hợp âm 7, nên nhớ là nốt ở bậc 7 này phải cách chủ âm 1 cung .

Thí dụ: C7 gồm Do-Mi-Sol-Sib >>> chứ không phải Si vì Si cách Do chỉ có

nửa cung .

Ghi chú: Sau này khi đi vào thể nhạc blues thì các bạn sẽ thấy rằng tất cả các

hợp âm căn bản đều được chuyển thành hợp âm 7 (chứ không chỉ hạn chế ở

những hợp âm bậc 5 như đã nói trên). Hợp âm 7 là loại hợp âm rất thông dụng

trong những thể nhạc trẻ hiện đại và có rất nhiều loại như Major 7th, Minor 7th,

Minor/major 7th, Major 7th flat 5th, Major 7th sharp 5th, 7th flat 5th,7th sharp

5th, Minor 7th flat 5th, Diminished 7th v.v... mà chúng ta tạm thời chưa cần

bàn đến

B. Hợp âm sus4:

Hôm trước có bạn hỏi về sus4 nên nhân tiện tôi sẽ mang ra bàn ở đây luôn.

Chữ “sus” là chữ viết tắt của “suspension” nghĩa là “treo lơ lửng”. Lấy một

hợp âm 3 nốt gồm các nốt ở bậc 1-3-5 , rồi thay vì dùng nốt ở bậc 3 mà chuyển

thành nốt ở bậc 4 thì có hợp âm sus4. Thí dụ C (Do-Mi-Sol) thì Csus4 là Do-

Fa-Sol.

Thông thường sau khi đàn 1 hợp âm sus4 thì ngay sau đó bạn cần về lại với hợp

âm gốc. Chẳng hạn như ở cuối 1 bài nhạc cung Do trưởng, bạn có thể đàn

Csus4 rồi mới kết thúc bằng chủ âm C.

Ngoài ra khi đệm nhạc Việt, bạn cũng có thể dùng sus4 ở bậc 5, để thay thế cho

hợp âm bậc 5 ở cuối một phần của đoạn nhạc. Ở đây sus4 sẽ tạo một cảm giác

lơ lửng, chờ đợi trong trí người nghe, trước khi bạn quay về với chủ âm ở phần sau của câu nhạc. Muốn rõ điều này, bạn có thể tìm nghe bài “Hẹn Hò” của

Phạm Duy mà tôi đã chuyển soạn cho guitar (trong website

http://hanvota.com/nhac ). Bài này tôi soạn ở cung Am, và đã dùng Esus4 ở

cuối phần đàn chậm, trước khi chuyển sang Am ở phần sau là một biến khúc

(variation) đàn nhanh hơn ...

sus4 cũng như môt số những hợp âm ... “hoa lá” khác được dùng để trang điểm

thêm cho phần hòa âm của một bài nhạc phong phú hơn. Trước mắt, khi mới

tập đệm nhạc Việt thì nếu không dùng những hợp âm này cũng chẳng sao cả.

Sau này khi đệm khá hơn rồi thì chúng ta sẽ bàn thêm về những hợp âm này

PHẦN HAI :

KỸ THUẬT TAY MẶT

6

Nguyên tắc căn bản

Trước khi đi vào chi tiết về các thể loại đệm tay mặt, tôi xin trình bày một vài

điều căn bản nhằm mục đích giúp các bạn có 1 cái khung (framework) để sau

này có thể đệm tay mặt cho mọi bài hát:

1. Tìm xem bài nhạc thuộc nhịp gì ?:

Nhìn vào 1 bài nhạc, bạn sẽ thấy các dòng nhạc được chia thành từng “ô nhịp” ,

cách nhau bởi 2 “vạch nhịp” . Trong mỗi ô nhịp sẽ có một số nốt nhất định,

được xác định ở sau bộ khóa nơi đầu bài nhạc bởi những con số như 2/4 , 3/4

, 6/8 v.v…

Các con số ở trên (tử số) như 2, 3, 6 v.v.. cho biết trong mỗi ô nhịp có bao

nhiêu “phách”, tức là sẽ đưa tay đánh nhịp (hoặc lấy chân đập nhịp) bao nhiêu

lần trong mỗi ô nhịp.

Các con số ở dưới (mẫu số) như 4,8,16 v.v…cho biết mỗi lần đập nhịp như

vậy (mỗi phách) thì có giá trị là bao nhiêu lâu. Lấy nốt tròn làm đơn vị và

mang ra chia 2, 4, 8 sẽ thấy 1 tròn = 2 trắng = 4 đen = 8 móc đơn . Số 4 có

nghĩa là nốt đen, và 8 là nốt móc đơn v.v...

Như vậy, nhịp 2/4 có nghĩa là mỗi ô nhịp có 2 nốt đen , 9/8 có nghĩa là mỗi ô

nhịp có 9 nốt móc đơn và 12/8 sẽ có 12 móc đơn trong 1 ô nhịp. Tuy nhiên

trong thực tế thì không ai đập nhịp hết 6, 9, hay 12 lần trong mỗi ô nhịp vì như

vậy sẽ … mỏi tay và rả chân lắm! Do đó người ta chỉ lấy tay đánh nhịp 2, 3

hay 4 lần trong mỗi ô nhịp mà thôi. Những bài nhạc có số 2,3,4 ( như 2/4 , 3/8

, 4/4 ) đều thuộc loại này và được gọi chung là “nhịp đơn”

Với những bài mà số nhịp có tử số lớn hơn 2,3 hay 4 ( như 6/8, 9/8 , 12/8) thì

đây là những “nhịp kép”, và muốn tìm “nhịp đơn tương ứng” thì dùng luật

“trên chia 3, dưới chia 2” . Thí dụ, với nhịp 6 / 8 thì 6 chia 3 bằng 2 >>> 2

phách , và 8 chia 2 bằng 4 >>> nốt đen. Bài này có 2 phách, mỗi phách có giá

trị 1 nốt “đen chấm” ( 1 đen + 1 móc đơn hay bằng 3 nốt móc đơn) . Chỉ để ý

đến tử số thì bài nhạc 6/8 thuộc nhịp 2, và tương tự 9/8 thuộc nhịp 3 , 12/8

thuộc nhịp 4 phách

Tóm tắt : Bước đầu tiên là cần tìm xem bài nhạc (hay đoạn nhạc) thuộc nhịp 2,

3, hay 4.

2. Ðịnh số lần “khảy” trong 1 ô nhịp

Khi dùng tay mặt để đàn, ta có thể “khảy “đàn bằng 1 ngón (cái, trỏ, giữa hoặc

áp út : p – i – m - a) hoặc đánh trải một nhóm nốt. Hãy tạm thời gọi mỗi lần

đàn như vậy là 1 “khảy” (stroke) .

Với một bài thuộc nhịp 2 thì ta có thể đàn 2 “khảy” trong mỗi ô nhịp. Thí dụ

như trong khi tay trái bấm một hợp âm (C) thì tay mặt có thể đàn vài cách như

sau:

a) trải - trải ( dùng ngón cái đánh trải 2 lần)

b) cái - trải ( dùng ngón cái đánh nốt bậc 1 của hợp âm - rồi sau đó đánh

trải

c) p – ima ( sau khi đàn phách 1 bằng ngón cái , đàn tiếp dây 1,2,3 bằng 3

ngón trỏ, giữa, áp út)

Nếu đàn môt cách từ đầu đến cuối mà không thay đổi như vậy thì nghe cũng

chán, do đó bạn có thể tăng số “khảy” trong 1 ô nhịp lên gấp đôi ( nhân hai) để

“khảy” 4 lần trong mỗi ô nhịp và đệm tay mặt như sau:

a) p – i – m – a

b) p – i - ma - i c) p – ima – ima - ima

Tương tự, bạn có thể tăng số “khảy” trong mỗi ô nhịp lên gấp ba ( nhân 3) để

“khảy” 6 lần trong mỗi ô nhịp và đệm như sau:

a) p – i – m – a – m – i

Tóm tắt: với một bài nhịp hai, bạn có thể “khảy” 2 , 4 hay 6 lần trong một ô

nhịp . Tương tự, với nhịp ba thì có thể khảy 3,6,9 lần trong 1 ô nhịp, và với

nhịp 4 thì có thể khảy 4,8,12 lần

Những bài nhịp 2 thường là những hành khúc và lối đệm tay mặt rất giản dị

như đã trình bày ở thí dụ trên

Những bài nhịp 3 thuộc loại luân vũ (valse) và cách đệm tay mặt cũng rất giản

dị như ta sẽ thấy trong thí dụ phần đệm cho bài THU VÀNG của Cung Tiến sẽ

trình bày sau

Những bài thuộc nhịp 4 rất đa dạng và gồm hầu hết những thể loại thông dụng

mà ta sẽ lần lượt bàn đến trong những bài kế tiếp.

Ðể kết thúc bài đầu tiên trong phần kỹ thuật tay mặt này, tóm tắt thì bạn cần

nhớ các điểm sau đây:

1. Trước khi đệm, hãy nhìn xem bài nhạc thuộc nhịp 2, 3 hay 4

2. Mỗi nhịp sẽ có 3 cách đệm từ chậm đến nhanh ( không đổi, nhân 2, nhân

3) với số “khảy” trong mỗi ô nhịp tăng từ bằng số phách (không đổi) lên gấp

đôi (nhân 2) hoặc gấp ba (nhân 3)

3. Khi đệm một bài nhạc thì cần thay đổi lối đệm theo 1 trong 3 cách nói

trên cho linh động. Thường nên bắt đầu bài với cách chậm (không đổi) rồi dần

dần đổi lên nhanh hơn ( nhân 2 hoặc nhân 3) khi qua điệp khúc và trở lại chậm

để hết.

Ta hãy nhìn vào thí dụ đệm bài THU VÀNG là một bài nhịp 3 (valse) ở phần

sau

7

Ðệm điệu VALSE

THU VÀNG (Cung Tiến)

Trong phần này tôi sẽ chọn bài THU VÀNG của Cung Tiến làm thí dụ. Bạn

nào không biết có thể ghé vào trang web của tôi để nghe bài này đã chuyển

soạn cho guitar

Phần A : Lời Ca

Ðoạn 1

Chiều hôm qua lang thang trên đường

Hoàng hôn xuống chiều thắm muôn hương

Chiều hôm qua mình tôi bâng khuâng

Có mùa thu về tơ vàng vương vương

Ðoạn 2

Một mình đi lang thang trên đường

Buồn hiu hắt và nhớ bâng khuâng

Lòng xa xôi và sầu mênh mông

Có nghe lá vàng não nề rơi không?

Ðoạn 3

Mùa thu vàng tới là mùa lá vàng rơi

Và lá vàng rơi khi tình thu vừa khơi

Nhặt lá vàng rơi xem màu lá còn tươi

Nghe chừng như đây màu tê tái

Ðoạn 4 a

Chiều hôm qua lang thang trên đường

Nhớ nhớ buồn buồn với chán chường

Ðoạn 4 b

Chiều hôm nay trời nhiều mây vương

Có mùa thu vàng bao nhiêu là hương

Phần B : Hợp âm cho tay trái - Chủ âm Sol trưởng ( G )

Ðoạn 1

G – G – G – G

G – G – G – D

G – G – G – G

D – D – D – G – G

Ðoạn 2

G – G – G – G

G – G – G – D

G – G – G – G

D – D – D7 – G – G

Ðoạn 3

C - C – G – G

D – D – G – G

C – C – G – G

A – A7 – D – D7

Ðoạn 4

G – G – G – G

G – G – C – D

G – G – G – G

D – D – D7 – G – G

Phần C : Cách đệm tay mặt

Ðoạn 1

p – ima – ima

(Dùng cách đệm căn bản : bài nhịp 3 > đàn 3 “khảy” )

Ðoạn 2

p – i – ma – i – ma – i

(“nhân đôi” số phách để “khảy” 6 lần trong 1 ô nhịp)

Ðoạn 3

p – i – m – a – m – i

(vẫn “nhân đôi” số phách, nhưng đàn arpeggio)

Ðoạn 4a

trở về như đoạn 1 : p – ima – ima

Ðoạn 4b trở về như đoạn 2 : p – i – ma – i – ma – i

Ghi Chú :

Ðể mở đầu bài đệm thì bạn có thể dùng các cách giản dị như sau:

1. Có thể đệm căn bản các hợp âm G – D – G

2. Có thể dùng phần đệm cuối bài của đoạn 4b

Ðể chấm dứt thì bạn có thể đàn lại 2 câu nhạc cuối (đoạn 4b)

MIDI files của bài THU VÀNG:

Nghe bài nhạc:

Bạn nào chưa biết bài này có thể nghe qua MIDI file sau đây:

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/thuvang-nhac.mid

Chiều (G) hôm qua (G) lang thang (G) trên đường (G)

Hoàng (G) hôn xuống (G) chiều thắm (G) muôn hương (D)

Chiều (G) hôm qua (G) mình tôi (G) bâng khuâng (G)

Có (D) mùa thu về (D) tơ vàng (D) vương vương (G)

Một (G) mình đi (G) lang thang (G) trên đường (G)

Buồn (G) hiu hắt (G) và nhớ (G) bâng khuâng (D)

Lòng (G) xa xôi (G) và sầu (G) mênh mông (G)

Có (D) nghe lá vàng (D) não nề (D7) rơi không (G)

Mùa (C) thu vàng tới (C) là mùa (G) lá vàng rơi (G)

Và (D) lá vàng rơi (D) khi tình (G) thu vừa khơi (G)

Nhặt (C) lá vàng rơi (C) xem màu (G) lá còn tươi (G)

Nghe (A) chừng như đây (A7) màu tê tái (D) (D7)

Chiều (G) hôm qua (G) lang thang (G) trên đường (G)

Nhớ (G) nhớ buồn (G) buồn với (C) chán chường (D)

Chiều (G) hôm nay (G) trời nhiều (G) mây vương (G)

Có (D) mùa thu vàng (D) bao nhiêu (D7) là hương (G) (G)

Phần đệm cho mỗi đoạn như sau:

Ðoạn 1:

p – ima – ima

Dùng cách đệm căn bản : “nhân 1” cho 1 bài nhịp 3 = đàn 3 “khảy” cho mỗi ô

nhịp

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/thuvang-main1.mid

Chiều (G) hôm qua (G) lang thang (G) trên đường (G)

Hoàng (G) hôn xuống (G) chiều thắm (G) muôn hương (D)

Chiều (G) hôm qua (G) mình tôi (G) bâng khuâng (G)

Có (D) mùa thu về (D) tơ vàng (D) vương vương (G)

Ðoạn 2:

p – i – ma – i – ma – i

“nhân 2” số phách để “khảy” 6 lần trong 1 ô nhịp

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/thuvang-main2.mid

Một (G) mình đi (G) lang thang (G) trên đường (G)

Buồn (G) hiu hắt (G) và nhớ (G) bâng khuâng (D)

Lòng (G) xa xôi (G) và sầu (G) mênh mông (G)

Có (D) nghe lá vàng (D) não nề (D7) rơi không? (G)

Ðoạn 3:

p – i – m – a – m – i

vẫn “nhân 2” số phách, nhưng đàn arpeggio

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/thuvang-main3.mid

Mùa (C) thu vàng tới (C) là mùa (G) lá vàng rơi (G)

Và (D) lá vàng rơi (D) khi tình (G) thu vừa khơi (G)

Nhặt (C) lá vàng rơi (C) xem màu (G) lá còn tươi (G)

Nghe (A) chừng như đây (A7) màu tê tái (D) (D7)

Ðoạn 4a:

trở về như đoạn 1 : p – ima – ima

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/thuvang-main4a.mid

Chiều (G) hôm qua (G) lang thang (G) trên đường (G)

Nhớ (G) nhớ buồn (G) buồn với (C) chán chường (D)

Ðoạn 4b :

trở về như đoạn 2 : p – i – ma – i – ma – i

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/thuvang-main4b.mid

Chiều (G) hôm nay (G) trời nhiều (G) mây vương (G)

Có (D) mùa thu vàng (D) bao nhiêu (D7) là hương (G) (G)

Câu dạo đàn:

Dễ nhất là dạo đàn với chuỗi hợp âm căn bản theo cách “nhân 1”

G - D - G - G

Tuy nhiên bạn có thể dùng 2 câu nhạc cuối cùng để mở đầu:

Chiều (G) hôm nay (G) trời nhiều (G) mây vương (G)

Có (D) mùa thu vàng (D) bao nhiêu (D7) là hương (G) (G)

Ðể kết thúc, bạn cũng có thể đàn lại câu cuối

Có (D) mùa thu vàng (D) bao nhiêu (D7) là hương (G) (G)

Và như vậy thì trọn bài đệm có thể nghe ra như sau:

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/thuvang-all.mid

8

Ðệm nhạc cộng đồng

BÊN ÐỜI HIU QUẠNH (Trịnh Công Sơn)

Trong bài viết kỳ trước, tôi đã nêu ra vài điểm căn bản về phần đệm tay mặt.

Nói tóm tắt là bạn cần a) xem bài nhạc thuộc nhịp 2, 3 hay 4 và b) Nhân số

nhịp 1, 2, hay 3 lần sẽ có 3 cách đệm để chọn. Sau đó chúng ta cũng đã áp

dụng những quy luật này để đệm 1 bài valse (nhịp 3) giản dị (“Thu Vàng” của

Cung Tiến) .

Sau khi đã nắm được cái “sườn” căn bản này thì chúng ta có thể bắt đầu thay

đổi, thêm bớt chút ít để cho phần đệm đàn được linh động hơn. Sau đây chúng

ta hãy dùng bài BÊN ÐỜI HIU QUẠNH của Trịnh Công Sơn làm thí dụ:

Bài này viết ở cung Re thứ (Dm), nhịp 2/2 (2 dấu trắng trong 1 ô nhịp >>> nhịp

2) gồm có 4 đoạn chính và đoạn đầu như sau:

Một (Dm) lần chợt nghe (Dm) quê quán (C) tôi xưa (F)

Giọng (A) người gọi tôi (A) nghe tiếng (A7) rất nhu mì (Dm)

Lòng (Dm) thật bình yên (Bb) mà sao (C) buồn thế (F)

Giật (Dm) mình nhìn tôi (Bb) ngồi hát (A7) bao giờ (Dm)

Cách đệm của 3 đoạn sau cũng như vậy nghĩa là:

Dm Dm C F

A A A7 Dm

Dm Bb* C F

Dm Bb* A7 Dm

( Ghi chú : Nếu chưa quen đàn hợp âm Bb, có thể tạm thời thay thế bằng Dm ở

đây)

Lời ca của 3 đoạn kế là

*****

Rồi một lần kia khăn gói đi xa

Tưởng rằng được quên thương nhớ nơi quê nhà

Lòng thật bình yên mà sao buồn thế

Giật mình nhìn tôi ngồi khóc bao giờ

Ðường nào quạnh hiu tôi đã đi qua

Ðường về tình tôi có nắng rất la đà

Ðường thật lặng yên lòng không gì nhớ

Giật mình nhìn quanh ồ phố xa lạ

Ðường nào dìu tôi đi đến cơn say

Một lần nằm mơ tôi thấy tôi qua đời

Dù thật lệ rơi lòng không buồn mấy

Giật mình tỉnh ra ồ nắng lên rồi

Ðiệp Khúc :

Hưm … hưm … hưm … hưm … hưm ( 2 lần )

Ðệm : Dm C C Dm (2 lần)

Cách đệm tay mặt

Ðây là 1 bài thuộc nhịp chẵn (nhịp 2 hoặc 4 - khác với nhịp lẻ: nhịp 3 đã bàn kỳ

rồi ). Ta có thể dùng cách “nhân 2” để đệm toàn bài này, như thế mỗi lần đệm

1 hợp âm như đã viết ở trên (mỗi ô nhịp dùng 1 hợp âm) thì sẽ “khảy” 4 lần.

Nếu theo đúng “sách vở” mà đệm p – i – m – a từ đầu đến cuối bài thì nghe rất

đều đặn, không gì đặc sắc. Do đó tuy dùng một “cách” duy nhất là “nhân 2” để

có 4 “khảy” trong một ô nhịp, ta có thể dùng 4 lối sau đây để đệm (thí dụ đàn

hợp âm Dm để đệm 1 ô nhịp)

1 (dùng ngón cái hay ngón trỏ đánh trải)

Ðếm 1 2 3 4

E-----1----------1-----1-------

B-----3----------3-----3------- G-----2----------2-----2-------

D----- 0----------0-----0-------

A-------------------------------

E-------------- -----------------

2 (dùng các ngón p – i - am – i )

Ðếm 1 2 3 4

E-----------------1--------------

B-----------------3--------------

G-----------2----------2---------

D-----0--------------------------

A----- ----------------------------

E----------------------------------

3 (dùng các ngón p – i – am – p)

Ðếm 1 2 3 4

E-----------------1--------------

B-----------------3--------------

G-----------2--------------------

D-----0----------------0---------

A----- ----------------------------

E----------------------------------

4 (dùng các ngón p – i – am)

Ðếm 1 2 3 4

E-----------------1--------------

B-----------------3--------------

G-----------2--------------------

D-----0--------------------------

A----- ----------------------------

E----------------------------------

Tóm tắt bài đệm:

Dạo đàn : Có thể dùng 2 câu điệp khúc Dm-C-C-Dm (2 lần) và đệm theo lối 1

Ðoạn 1: Ðệm theo lối # 1

Ðoạn 2: # 2

Ðoạn 3: # 3

Ðoạn 4: # 4

Ðiệp khúc & Kết : Ðệm theo lối 1

Một điểm nhỏ cần ghi nhớ là khi đàn mỗi hợp âm thì bạn nên đàn nốt bass

(ngón cái) là nốt chủ âm. Dm thì bắt đầu bằng nốt Re (D), hợp âm Do trưởng (

C ) thì bass là nốt Do ( C ) v.v..

Phân tích :

Tuy toàn bài được đệm theo cách “nhân 2” nghĩa là sẽ có 4 “khảy” trong mỗi ô

nhịp, ta có thể ngân dài 1 “khảy” (lối 1 và 3). Nếu viết theo ký âm thì là đen –

móc-móc (lối 1) hoặc móc-móc-đen (lối 2) . Thêm vào đó, mỗi “khảy” thì

không hẳn chỉ đàn bằng 1 ngón (như p-i-m-a) mà có thể là 2 ngón cùng lúc

(ma), 3 ngón (ima), hoặc đánh trải. Sau này các bạn sẽ học thêm về cách “chạy

bass”, đổi nốt ở một vài “khảy” trong hợp âm là bài đệm sẽ nghe thay đổi khác

rất đặc biệt.

Tất cả những kiểu đệm thông dụng trong nhạc Việt như Rumba Bolero, Slow

Rock v.v… như ta sẽ thấy trong những bài sau, đều là những biến thể từ cái

“sườn” đã bàn đến nơi đây

Sau khi đã nắm vững được cái “sườn” căn bản này rồi thì bạn nên “thí nghiệm”

và thay đổi, thêm bớt theo cách nói trên để tìm ra những cách đệm mới, tạo

thành cách đệm đặc biệt cho riêng mình. Bí quyết chọn lựa là chỉ cần dựa vào

tai mình sao cho nghe hay là được.

Sau này, khi đã “chán” nghe các hợp âm ở vị trí căn bản nơi đầu cần đàn, bạn

nên học thêm những thế bấm khác của cùng hợp âm ở vị trí khác trên cần đàn

...

MIDI files của bài BÊN ÐỜI HIU QUẠNH:

Nghe bài nhạc:

Bạn nào chưa biết bài này có thể nghe qua MIDI file sau đây:

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/bendoi-nhac.mid

Bài này có 4 phần lập lại giống nhau

Phần đệm cho mỗi đoạn như sau:

Ðoạn 1:

trải - nghỉ - trải - trải

Dùng cách đệm căn bản : “nhân 2” cho bài nhịp 2 = đàn 4 “khảy” cho mỗi ô

nhịp . Tuy nhiên ở đây thì ta “nghỉ” khảy 3

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/bendoi-main1.mid

Một (Dm) lần chợt nghe (Dm) quê quán (C) tôi xưa (F)

Giọng (A) người gọi tôi (A) nghe tiếng (A7) rất nhu mì (Dm)

Lòng (Dm) thật bình yên (Bb) mà sao (C) buồn thế (F)

Giật (Dm) mình nhìn tôi (Bb) ngồi hát (A7) bao giờ (Dm)

Ðiệp Khúc

Sau mỗi đoạn thì hát điệp khúc

đệm : p - trải - trải - trải

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/bendoi-dk.mid

Hư m (Dm) ... hưm (C) ... hưm (C) ... hưm ... hưm ... hưm (Dm)

Hưm (Dm) ... hưm (C) ... hưm (C) ... hưm ... hưm ... hưm (Dm)

Ðoạn 2:

p – i – am – i

vẫn “nhân 2” số phách để “khảy” 4 lần trong 1 ô nhịp

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/bendoi-main2.mid

Rồi (Dm) một lần kia (Dm) khăn gói (C) đi xa (F)

Tưởng (A) rằng được quên (A) thương nhớ (A7) nơi quê nhà (Dm)

Lòng (Dm) thật bình yên (Bb) mà sao (C) buồn thế (F)

Giật (Dm) mình nhìn tôi (Bb) ngồi khóc (A7) bao giờ (Dm)

Ðoạn 3:

p – i – am – p

tương tự như trước, nhưng lập lại ngón cái

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/bendoi-main3.mid

Ðường (Dm) nào quạnh hiu (Dm) tôi đã (C) đi qua (F)

Ðường (A) về tình tôi (A) có nắng (A7) rất la đà (Dm)

Ðường (Dm) thật lặng yên (Bb) lòng không (C) gì nhớ (F)

Giật (Dm) mình nhìn quanh (Bb) ồ phố (A7) xa lạ (Dm)

Ðoạn 4:

Cũng vẫn là 4 khảy nhưng khi qua khảy 4 thì “nghỉ”

p – i – am - nghỉ

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/bendoi-main4.mid

Ðư ờng (Dm) nào dìu tôi (Dm) đi đến (C) cơn say (F)

Một (A) lần nằm mơ (A) tôi thấy (A7) tôi qua đời (Dm)

Dù (Dm) thật lệ rơi (Bb) lòng không (C) buồn mấy (F)

Giật (Dm) mình tỉnh ra (Bb) ồ nắng (A7) lên rồi (Dm)

Câu dạo đàn

Có thể dùng câu điệp khúc để dạo đàn

Và như vây thì trọn bài đệm có thể nghe ra như sau:

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/bendoi-all.mid

In tro : Dm – C – C – Dm - Dm – C – C - Dm - Dm

Một (Dm) lần chợt nghe (Dm) quê quán (C) tôi xưa (F)

Giọng (A) người gọi tôi (A) nghe tiếng (A7) rất nhu mì (Dm)

Lòng (Dm) thật bình yên (Bb) mà sao (C) buồn thế (F)

Giật (Dm) mình nhìn tôi (Bb) ngồi hát (A7) bao giờ (Dm)

ÐK : Dm – C – C – Dm - Dm – C – C - Dm - Dm

Rồi (Dm) một lần kia (Dm) khăn gói (C) đi xa (F)

Tưởng (A) rằng được quên (A) thương nhớ (A7) nơi quê nhà (Dm)

Lòng (Dm) thật bình yên (Bb) mà sao (C) buồn thế (F)

Giật (Dm) mình nhìn tôi (Bb) ngồi khóc (A7) bao giờ (Dm)

ÐK : Dm – C – C – Dm - Dm – C – C - Dm - Dm

Ðường (Dm) nào quạnh hiu (Dm) tôi đã (C) đi qua (F)

Ðường (A) về tình tôi (A) có nắng (A7) rất la đà (Dm) Ðường (Dm) thật lặng yên (Bb) lòng không (C) gì nhớ (F)

Giật (Dm) mình nhìn quanh (Bb) ồ phố (A7) xa lạ (Dm)

ÐK : Dm – C – C – Dm - Dm – C – C - Dm - Dm

Ðường (Dm) nào dìu tôi (Dm) đi đến (C) cơn say (F)

Một (A) lần nằm mơ (A) tôi thấy (A7) tôi qua đời (Dm)

Dù (Dm) thật lệ rơi (Bb) lòng không (C) buồn mấy (F)

Giật (Dm) mình tỉnh ra (Bb) ồ nắng (A7) lên rồi (Dm)

ÐK & Kết : Dm – C – C – Dm - Dm – C – C - Dm - Dm

9

Ðệm điệu SLOW

MƯA HỒNG (Trịnh Công Sơn)

Trong những bài trước, chúng ta đã bàn về cách đệm những bài nhịp 3 (Valse,

Boston) và nhạc cộng đồng - nhịp 2, hôm nay tôi sẽ viết về một lối đệm tổng

quát rất thông dụng với các bài nhạc Việt, nhất là để đệm những bài nhạc Trịnh

Công Sơn, có tiết điệu Slow du dương.

Ðây là những bài nhạc thuộc nhịp có 2 hay 4 phách và chúng ta sẽ áp dụng lối

đệm “nhân 3” nghĩa là sẽ đánh 3 “khảy” cho mỗi phách. Hãy trở lại với thí dụ

đệm bài MƯA HỒNG như sau:

Xem lại bài trước, những hợp âm tay trái trong bài là:

C Am F G7 G7 F G7 C G7 G7

C Am F G7 C G7 C G7 C C

C Am F G7 Em Am F

Dm Dm G7 C C

C Am F G7 G7 F G7 Am Dm G7

C Am F G7 C G7 C G7 C C

Cách đệm chính cho tay mặt:

Bài này có thể đệm toàn bài theo cách căn bản “nhân 3” như sau:

1 (dùng các ngón p – i - m – a - m - i )

Hợp âm Do trưởng (C)

Ðếm 1 2 3 4 5 6

E------------------------0------------------

B-----------------1--------- --1------------

G-----------0-----------------------0------

D------------- ------------------------------

A-----3-------------------------------------

E-------------------------------------------

Nói chung thì với mỗi hợp âm, ta sẽ dùng ngón cái để đàn nốt bass mang tên

chủ âm, rồi sau đó dùng 3 ngón i,m,a để đàn 3 dây trên

Ðể dạo đàn thì có thể đệm tay mặt theo cách trên và đàn vài hợp âm căn bản

như :

1) C G7 C

hoặc

2) C Am F G7

hoặc dùng câu kết

3) C Am F G7 C G7 C G7 C

Sau đó tiếp theo phần chính của bài nhạc :

Trời ươm NẮNG (C) cho mây HỒNG (Am)

Mây qua MAU (F) em nghiêng SẦU (G7)

Còn mưa XUỐNG (G7) như hôm NÀO (F) Em đến THĂM (G7) mây âm thầm (C)

Mang gió LÊN (G7) - (G7)

Người ngồi ÐÓ (C) trông mưa NGUỒN (Am)

Ôi yêu THƯƠNG (F) nghe đã BUỒN (G7)

Ngoài kia LÁ (C) như vẫn XANH (G7)

Ngoài sông VẮNG (C) nước dâng LÊN (G7)

Hồn muôn TRÙNG (C) – (C)

ÐIỆP KHÚC

Này em đã KHÓC (C) chiều mưa đỉnh CAO (Am) - (F)

Còn gì nữa ÐÂU (G7) sương mù đã LÂU (Em)

Em đi VỀ (Am) chiều mưa ướt áo (F)

Ðường phượng BAY (Dm) mù không lối VÀO (Dm)

Hàng cây LÁ (G7) xanh gần với NHAU (C) - (C)

Người ngồi XUỐNG (C) mây ngang ÐẦU (Am)

Mong em QUA (F) bao nhiêu CHIỀU (G7)

Vòng tay ÐÃ (G7) xanh xao nhiều (F)

Ôi tháng NĂM (G7) gót chân MÒN (Am)

Trên phiếm DU ( Dm) - (G7)

Người ngồi XUỐNG (C) xin mưa ÐẦY (Am)

Trên hai VAI (F) cơn đau DÀI (G7)

Người nằm XUỐNG (C) nghe tiếng RU (G7)

Cuộc đời ÐÓ (C) có bao LÂU (G7)

Mà hững HỜ (C) - (C)

Sau khi đã nắm vững cách đệm căn bản trên đây, muốn làm cho phần đệm

phong phú hơn thì có mấy cách nhỏ sau đây:

1. Thay đổi cách đệm ở đoạn ÐIỆP KHÚC

Này em đã KHÓC (C) chiều mưa đỉnh CAO (Am) - (F) Còn gì nữa ÐÂU (G7) sương mù đã LÂU (Em)

Em đi VỀ (Am) chiều mưa ướt áo (F)

Ðường phượng BAY (Dm) mù không lối VÀO (Dm)

Hàng cây LÁ (G7) xanh gần với NHAU (C) - (C)

Vẫn dùng cách “nhân 3” để có 6 “khảy” cho mỗi hợp âm, nhưng nay ta sẽ đàn

4 “khảy” đầu và không đàn 2 “khảy” 5 & 6

Dùng p - p - i - ma

Ðếm 1 2 3 4 5 6

E------------------------0------------------

B------------------------1-- ----------------

G-----------------0-------------------------

D----------- 2-------------------------------

A-----3-------------------------------------

E-------------------------------------------

(Ghi nhớ: Hễ mỗi lần hát chữ HOA thì phải nhập với phần đệm đầu mỗi hợp

âm, dùng ngón cái)

Hoặc :

Ðánh trải 4 “khảy” bằng ngón cái

Ðếm 1 2 3 4 5 6

E-----0-----0-----0------0------------------

B-----1-----1-----1------1-- ----------------

G-----0-----0-----0------0------------------

D-----2----- 2-----2------2------------------

A-----3-----3-----3------3------------------

E---------------------------------------------

2. Chạy BASS

Một cách thứ hai thường hay dùng để “thay đổi không khí” là lối “chạy bass”. Nói vắn tắt thì khi đệm, ta có thể thay thế “trải” cuối của một hợp âm bằng một

nốt “bắt cầu” đưa đến nốt bass của hợp âm kế tiếp. Nốt bắt cầu này có thể cao

hay thấp hơn tùy thuộc vào nốt bass của hợp âm trước.

Thí dụ trong bài Mưa Hồng có 3 hợp âm đi liền nhau : C Am F thì trước khi

qua Am, ta đàn “khảy” 6 của hợp âm trước là nốt “chạy bass” Si (B). Sau đó

trước khi qua hợp âm F , ta “chạy bass” với nốt Sol (G) .

Kết quả sẽ như sau:

Ðếm 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6

E-----------------0---------------------0-------------------------1-----

B-------------1------1--------------1------1-----------------1------1--

G---- -----0---------------------2-------------------------2-------------

D-------- ----------------------------------------------------------------

A-----3----- ------------2---0-------------------------------------------

E--------------- --------------------------------3---1--------------------

Tương tự như vậy, nếu hai hợp âm kế nhau là Am C thì nốt “chạy bass” sẽ là

Si (B) để khi đàn thì sẽ nghe các nốt bass là A - B - C như từng bước thang

lên xuống đều đặn rất êm tai.

Sau này khi đàn khá hơn, bạn có thể thử “chạy bass” 2 nốt bằng cách thay thế

“khảy” 5 và 6. Thí dụ từ Am qua C , thay 2 “khảy” 5 & 6 của Am bằng hai

nốt A, B và khi đàn thì sẽ nghe là A --- A-B-C ----

Cách đệm SLOW này có thể dùng để đệm những bài SLOW ROCK, tuy nhiên

nếu muốn nghe cho đúng “mùi” Slow Rock thì phải đàn một “đơn vị” không

phải gồm 6 “khảy” mà là 12 “khảy” như sau:

Ðếm 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1

E---------0---0---0---0-----------0---0---------------------

B---------1- --1---1---1-----------1---1--------------------

G---------0---0---0---0------ 0----------------------0-------

D--------------------------2----------------1 ---2------------

A-----3------------------------------------------------- -3-- E------------------------------------------------------------

Ghi chú

Bài này thuộc nhịp 2 ( có 2 phách trong mỗi ô nhịp ) và mình dùng cách " nhân

3 " do đó mỗi nhịp sẽ luôn luôn có 6 "khảy"

Ở đoạn đầu thì mình đàn cả 6 khảy, tuy nhiên khi qua điệp khúc, tuy vẫn khảy

6 lần trong mỗi ô nhịp, thì chỉ đàn 4 "khảy" đầu mà thôi . Khi đếm qua khảy 5

và 6 thì không đàn ( như có dấu lặng ở 2 khảy này)

Như đã viết, sau tìm ra số phách trong mỗi ô nhịp của 1 bài nhạc , ta có thể

chọn 1 trong 3 cách là : nhân 1 , nhân 2, hoặc nhân 3 để tìm ra số phách trong

mỗi ô nhịp của bài nhạc này. Ta có thể đệm bài Mưa Hồng bằng cách " nhân

một " , nghĩa là mỗi ô nhịp chỉ cần đánh trải hợp âm 2 lần ( cách này dễ đàn

nhất ) . Khó hơn thì dùng "nhân 2 " và khó hơn nữa là cách "nhân 3". Sở dĩ bài

này tôi đề nghị chọn cách "nhân 3" một phần cũng vì trong bài nhạc có nhiều

nhóm 3 nốt (liên ba) cho mỗi phách.

Khi qua điệp khúc thì mình cần thay đổi cách đệm "để thay đổi không khí" .

Muốn đổi qua cách "nhân 2" để đệm đoạn này cũng được, không ai cấm . Tuy

nhiên nếu đệm đoạn đầu "nhân ba" rồi sang đoạn điệp khúc lại "nhân hai" thì

bài nhạc sẽ chậm lại. Thông thường điệp khúc là đoạn "cao điểm", do đó mình

phải đệm sao cho dồn dập hơn . Vì vậy mà tôi đề nghị cách vẫn giữ "nhân 3 "

nhưng đánh 4 trải rồi nghỉ 2 trải . Khi đánh 4 "trải" có thể theo cách p - i - m -

am -nghỉ - nghỉ , hoặc có thể dùng ngón cái khảy toàn hợp âm 4 lần rồi nghỉ -

nghỉ

Khi thấy 2 hợp âm ghi liền nhau , như (C) - (C) , thì đây có nghĩa là đến cuối

câu nhạc nên ca sĩ ngân dài rồi nghỉ lấy hơi để qua đoạn sau . Tại đây mình

phải đệm thêm 1 ô nhịp với hợp âm thứ nhì đã ghi

Viết thêm về “chạy bass” :

Lấy thí dụ chuỗi 3 hợp âm Am - C - D ( đệm bài House of the Rising Sun) và

chú ý tới những nốt đệm của 2 hợp âm Am và C.

Theo cách đệm căn bản thì : Am sẽ đàn A - A - C - E - C - A ( dây 5-3-2-1-2-3 )

C sẽ đàn C - G - C - E - C - G (dây 5-3-2-1-2-3)

Có thể "chạy bass" bằng cách

1) Thay thế "khảy" 6 (nốt A dây 3) bằng nốt B (bấm 2, dây 5)

2) Thay thế "khảy" 5 và 6 nghĩa là đổi 2 nốt C (dây 2) và A (dây 3) ở trên, bằng

A (không bấm, dây 5) và B ( bấm 2, dây 5)

Bạn có thể nghe thí dụ không chạy bass và 2 thí dụ chạy bass sau đây:

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/chaybass.mid

Ðánh rải hợp âm:

Muốn đánh rải thì có nhiều cách, giản dị nhất là dùng ngón cái hoặc ngón trỏ .

Ngoài ra bạn còn có thể :

a) Dùng ngón cái nắm vào ngón trỏ theo kiểu “quạt trả” .

b) Dùng miếng khảy đàn (mediator) cầm giữa ngón cái & ngón trỏ

c) Dùng 2 ngón trỏ hoặc rasguedo (kỹ thuật flamenco) : đánh trải bằng các

ngón út-a-m-i từ dây 6 đến dây 1 v.v…

Tất cả các cách trên đây đều tùy thuộc vào bài nhạc mình cần đệm. Chẳng hạn

như khi phải đệm cho một nhóm bạn bè hợp ca một bài nhạc hùng như “Nối

Vòng Tay Lớn” thì không thể nào dùng lối “finger picking” p-ami v.v… vì

tiếng đàn sẽ bị át mất. Lúc ấy bạn cần đánh rải thật mạnh bằng các cách

a,b,hay c trên đây

MIDI files cho bài MƯA HỒNG

1) Trọn bài đệm

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/muahong-all.mid

INTRO : C - Am - F - G7 - G7

Trời ươm NẮNG (C) cho mây HỒNG (Am)

Mây qua MAU (F) em nghiêng SẦU (G7)

Còn mưa XUỐNG (G7) như hôm NÀO (F)

Em đến THĂM (G7) mây âm thầm (C)

Mang gió LÊN (G7) - (G7)

Người ngồi ÐÓ (C) trông mưa NGUỒN (Am)

Ôi yêu THƯƠNG (F) nghe đã BUỒN (G7)

Ngoài kia LÁ (C) như vẫn XANH (G7)

Ngoài sông VẮNG (C) nước dâng LÊN (G7)

Hồn muôn TRÙNG (C) – (C)

ÐIỆP KHÚC

Này em đã KHÓC (C) chiều mưa đỉnh CAO (Am) - (F)

Còn gì nữa ÐÂU (G7) sương mù đã LÂU (Em)

Em đi VỀ (Am) chiều mưa ướt áo (F)

Ðường phượng BAY (Dm) mù không lối VÀO (Dm)

Hàng cây LÁ (G7) xanh gần với NHAU (C) - (C)

Người ngồi XUỐNG (C) mây ngang ÐẦU (Am)

Mong em QUA (F) bao nhiêu CHIỀU (G7)

Vòng tay ÐÃ (G7) xanh xao nhiều (F)

Ôi tháng NĂM (G7) gót chân MÒN (Am)

Trên phiếm DU ( Dm) - (G7)

Người ngồi XUỐNG (C) xin mưa ÐẦY (Am)

Trên hai VAI (F) cơn đau DÀI (G7)

Người nằm XUỐNG (C) nghe tiếng RU (G7)

Cuộc đời ÐÓ (C) có bao LÂU (G7)

Mà hững HỜ (C) - (C)

2) Chạy Bass

Khi đàn lại phần A 2 ( sau khi xong điệp khúc ) bạn có thể thêm vào vài nốt “chạy bass” như sau:

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/muahong-chaybass.mid

3) Câu dạo đàn khác :

Thay vì dùng câu dạo đàn căn bản C – Am – F - G7 – G7 , bạn có thể đổi thành

:

C – G – Am – Em – F – G7 - C – C và nghe ra như sau:

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/muahong-intro1.mid

Bạn cũng có thể dùng chuỗi hợp âm này để kết thúc bài nhạc

4) Câu dạo đàn độc tấu :

Từ chuỗi hợp âm trên, bạn có thể thêm vào vài nốt giọng chính để biến thành 1

đoạn độc tấu dùng để dạo đàn và kết thúc bài nhạc như sau:

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/muahong-intro2.mid

10

Phân Loại Các Nhịp Ðiệu

Qua một số bài tập ở phần trên, các bạn thực sự đã đàn một số nhịp điệu thông

dụng, chỉ có điều là chúng ta chưa gọi tên những nhịp điệu này mà thôi. Lấy

thí dụ khi đệm bài “Bên Ðời Hiu Quạnh”, thì trong một bài này mà các bạn đã

biến đổi cách đệm từ Slow, qua Slow Fox, Swing v.v…

Tôi nghĩ rằng cách hay nhất là tạm thời chia cách đệm các bài nhạc ra thành 4

nhóm:

1. Gia đình SLOW : Gồm những bài nhịp chẵn (2/2, 2/4, 4/4, 6/8 …) . Tùy

cách nhân 1, nhân 2 và tùy tốc độ nhanh chậm, người ta sẽ có các nhịp điệu sau

đây: Slow, Slow Fox, Blues, Swing, March , Fox trot, One Step, Two Step, Swing Fox, Boogie Woogie (Jive) . Nếu dùng cách nhân 3 thỉ sẽ đưa đến nhịp

Slow Rock. Chúng ta sẽ đi vào chi tiết các loại nhịp điệu này sau

2. Gia đình VALSE : Gồm những bài nhịp lẻ (3/4 v…) . Tùy đàn nhanh

chậm mà ta sẽ có Boston, Valse Lente, Valse Musette. Nhân 3 thì sẽ có

Serenade, dùng nhịp chỏi thì có Java v.v…

3. Gia đình các nhịp khiêu vũ thông dụng: Từ nhóm nhịp chẵn của gia đình

Slow, nếu thay đổi tiết tấu, dùng nhịp chỏi thì cũng có thể đưa đến những nhịp

điệu khiêu vũ này. Tuy nhiên tạm thời để dễ học, ta hãy xếp những nhịp điệu

này vào 1 nhóm riêng, gồm có những điệu như : Rumba, Bolero, Tango,

Habanera, Pasodoble,Rock, Twist v.v…

4. Các loại đệm khác: Phần này gồm những bài nhạc với phong cách đệm tự

do (thí dụ như bài “Tình Ca” của Phạm Duy thì không thể đệm một cách đều

đặn theo các cách đã phân loại như trên mà phải đệm theo lối tự do. Những bài

nhạc trẻ như nhạc Ðức Huy v.v.. cũng có những cách đệm khác) Trong phần

này, có thể chúng ta cũng sẽ bàn đến cách đệm nhạc “cao bồi” theo lối dân ca

Mỹ. Lối đệm này mà đưa vào để đệm nhạc Việt thì e là không hợp, nhưng khi

có thì giờ thì chúng ta sẽ lần lượt bàn đến cho … vui cửa vui nhà !

Trên đây đại khái là chương trình học đệm trong thời gian tới. Trong nay mai

tôi sẽ đi vào chi tiết về những nhịp điệu trong gia đình SLOW.

11

Các Nhịp Ðiệu thuộc nhóm SLOW

Như đã nói ở phần trên, tùy theo những thay đổi trong ô nhịp mà ta sẽ có những

nhịp điệu mang tên khác nhau. Những thay đổi này có thể do

a) đổi tốc độ,

b) đổi số “khảy” vì áp dụng lối nhân 1, nhân 2, nhân 3,

c) đổi cách chạy bass,v.v..

Nhóm SLOW là nhóm thông dụng nhất gồm những bài nhịp chẵn (2/2, 2/4, 4/4,

6/8 …) . Bắt đầu với cách nhân 1 (có 2 phách thì khảy 2 lần, 4 phách thì khảy

4 lần) :

NHÂN 1:

Ðiệu SLOW : Slow là nhịp điệu chậm dìu dặt và dễ đàn nhất . Với cách nhân 1,

bạn chỉ cần đánh trải (rải) mỗi phách một lần toàn bộ các nốt của hợp âm. Tuy

nhiên thông thường để nghe cho hay thì người ta hay ngắt “trải” thứ hai, để cho

có 1 sự cách biệt mỗi 2 phách .

Ðệm Slow hợp âm Am.

Ðếm 1 2 ngắt 3 4 ngắt

E-----0-------0-------0-------0---

B-----1-------1-------1-------1---

G-----2-------2-------2-------2---

D-----2-------2-------2-------2---

A-----0-------0-------0-------0---

E--- --------------------------------

“Ngắt” là làm cho hợp âm vừa đàn tắt tiếng ngay. Nếu viết thành nốt nhạc thì

sẽ là:

Phách 1: đen

Phách 2: móc đơn + lặng móc đơn .

“Ngắt” là thể hiện của dấu “lặng móc đơn” này

Nghe đệm điệu Slow chuỗi 4 hợp âm Am – Dm – E7 – Am như sau :

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/slow1.mid

SLO W FOX : Tương tự như SLOW nhưng đệm nhanh hơn

SWING : Tương tự như SLOW FOX nhưng nhanh và nhộn hơn

BLUES : Tương tự như SLOW, nhưng có thể không cần ngắt ở phách hai,

nghĩa là đánh trải 2 hợp âm đều đặn, chậm và đậm tính day dứt ! Thực sự nghe ra thì rất gần với SLOW

MARCH : Cũng vẫn 2 phách nhưng đàn một cách mạnh mẽ, rắn rỏi : p - trải –

p - trải

Ðếm 1 2 3 4

E-------------0---------------0---

B-------------1---------------1----

G-------------0---------------0---

D-------------2---------------2----

A-----3---------------3------------

E-----------------------------------

Nói chung là những nhịp điệu trên đây đều cùng 1 gốc từ SLOW và chỉ khác

nhau ở chỗ đàn nhanh hay chậm, dịu dàng hay cứng cỏi

NHÂN HAI

Những nhịp trên đây có thể đàn theo cách nhân hai, nghĩa là 1 phách sẽ đàn 2

“trải”, và cũng từ đó mà ta sẽ có vài biến thể mới :

FOX TROT : Nhanh và nhịp nhàng hơn FOX - Mỗi phách sẽ đàn:

bass móc đơn + trải móc kép + nghỉ móc kép .

Thường viết ở nhịp 2/4 - Xin nghe thí dụ sau đây:

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/slow2.mid

ONE -STEP : Mang nhịp MARCH ra đệm theo lối “nhân hai” thì nghe sẽ bớt

cứng cỏi, mà lại nhịp nhàng như FOX TROT. Thường viết ở nhịp 2/4, mỗi

phách đàn 2 nốt móc đơn : p + trải (không ngắt)

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/slow3.mid

TWO -STEP : MARCH là nhịp đệm quân hành viết ở nhịp chẵn 2/4 hay 4/4.

Nay nếu mang ra đàn ở nhịp kép 6/8 (cũng có 2 phách) , mỗi phách gồm : bass

nốt đen + trải móc đơn , thì nhịp hành khúc này nghe sẽ dịu và khoan thai hơn.

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/slow4.mid

SWING FOX : Vẫn từ nhịp điệu 2 phách của SLOW , nếu kết hợp phách đầu

nhân 1, phách sau nhân 2 thì sẽ nghe ra rất nhịp nhàng và nhún nhảy. Ðây là

nhịp điệu SWING FOX

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/slow5.mid

SWING (nhanh) : Ở mục “nhân 1” ta đã có điệu SWING chậm gồm trải đen +

trải móc đơn + nghỉ móc đơn. Nay nếu “nhân 2” để có :

Phách 1 : Trải móc đơn chấm + trải móc kép

Phách 2 : Trải móc đơn + nghỉ móc đơn >> đây là điệu SWING (nhanh) .

>>>Nên chú ý là ở phách 1, khi đánh trải móc kép thì dùng cách “trải ngược”

nghĩa là dùng ngón trỏ đánh trải từ dây 1 đến 6 rất nhanh. Thông thường lâu

nay mỗi lần nói đánh trải (rải) thì ta đàn các nốt theo chiều từ dây 6 đến dây 1

(trải thuận chiều)

Nghe mô tả như trên thật rườm rà nhưng nếu nghe qua thí dụ sau đây thì thực

sự không khó:

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/slow6.mid

BOOGIE WOOGIE (JIVE) - Nếu mang điệu SWING ra đàn và lại thêm phần

chạy bè trầm (bass) thì ta sẽ có nhịp điệu BOOGIE WOOGIE nhộn nhịp rộn

ràng.

Trong thí dụ sau đây :

Khi đệm ở hợp âm G (2 ô nhịp) thì ngón cái chạy bass: G – B – D – E – F – E – D – B

Khi qua C ( 2 ô nhịp) thì ngón cái chạy bass : C – E – G – A – Bb – A – G – E

Trước khi chấm dứt :

1 ô nhịp ở D thì bass là D – F# - A – D ,

1 ô nhịp ở C thì bass là C – E – G – C .

Dứt ở hợp âm G

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/slow7.mid

NHÂN BA

Tử điệu SLOW, nếu mỗi phách là 1 dấu đen, nay “nhân 3” (thành ra liên ba

móc đơn) thì ta sẽ có SLOW ROCK . Ðiệu SLOW ROCK có thể viết ở nhịp

4/4 hay 6/8 ( 6 nốt móc trong 1 ô nhịp) . Trong một bài trước, tôi đã trình bày

về 2 lối đệm SLOW ROCK cho phần đầu và điệp khúc của bài nhạc rồi, nên sẽ

không nhắc lại ở đây

Trước khi chấm dứt bài về nhóm nhịp điệu SLOW, tôi xin khuyên các bạn thực

sự không nên quá chú ý đến phần hình thức, tên các nhịp điệu rắc rối nói trên

mà thêm … nhức đầu!

Ðối với các bài nhạc Việt, cầm cây đàn trên tay, nhìn vào 1 bài nhạc nhịp chẵn,

bạn chỉ cần chọn các hợp âm tay trái sao cho êm tai , rồi thì dựa trên những

nguyên tắc căn bản, nhân 1, 2, 3 , tùy sức đàn mà bạn có thể chế biến để tự đệm

bài nhạc dựa theo cảm xúc của mình. Như vậy thì mới có thêm yếu tố sáng tạo

và mỗi lần đệm sẽ khác nhau tùy cảm hứng của mình …

12

Các Nhịp Ðiệu thuộc nhóm VALSE :

Nhóm VALSE gồm những bài nhịp ba, giản dị hơn nhóm SLOW nhiều, vì chỉ

có vài nhịp điệu, biến đổi từ:

a) đổi tốc độ,

b) đổi số “khảy” vì áp dụng lối nhân 1, nhân 2, nhân 3,

Bắt đầu với cách nhân 1 (có 3 phách thì khảy 3 lần) :

NHÂN 1:

Ðiệu VALSE : Bạn chỉ cần đánh :

Phách 1: ngón cái (p) nốt bass mang tên hợp âm

Phách 2 & 3 : Trải toàn bộ các nốt của hợp âm.

Bạn cũng có thể ngắt “trải” thứ hai và thứ ba.

Ðệm VALSE hợp âm Am.

Ðếm 1 2 3

E-------------0-------0-----

B-------------1-------1-----

G-------------2-------2-----

D----------- -----------------

A-----0----------------------

E------------------------- ---

Như đã nói trên, “ngắt” là làm cho hợp âm vừa đàn tắt tiếng ngay. Nếu viết

thành nốt nhạc thì sẽ là:

Phách 1: đen

Phách 2 & 3: móc đơn + lặng móc đơn .

VALSE MUSETTE : Tương tự như VALSE nhưng đệm nhanh hơn

BOSTON : Tương tự như VALSE nhưng đệm rất chậm

NHÂN HAI

Nhịp VALSE trên đây có thể đàn theo cách nhân hai, nghĩa là 1 phách sẽ đàn 2

“trải”, một ô nhịp sẽ đàn 6 trải. Người ta thường gọi đây là nhịp VALSE

LENTE (cũng tương tự như BOSTON theo cách “nhân hai”)

Trong bài THU VÀNG, ta đã đệm cách này như sau:

p – i – ma – i – ma – i

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/thuvang-main2.mid

NHÂN BA

Với mỗi phách là 1 dấu đen, nay “nhân 3” (thành ra liên ba móc đơn) thì ta sẽ

có SERENADE .

Trong thí dụ sau đây thì cách đệm là :

P – i – m - p – i – m - p – i –m

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/serenade.mid

Tóm tắt lại thì gia đình VALSE chỉ có mấy điệu trên đây là chính. Trong bài

tới tôi sẽ viết về nhóm RUMBA .

13

Các Nhịp Ðiệu thuộc nhóm RUMBA

Nhóm RUMBA gồm những điệu như RUMBA, BOLERO, MAMBO, CHA

CHA CHA, CALYPSO .. tuy nhiên trong nhạc Việt Nam thì thông dụng nhất

vẫn là RUMBA & BOLERO. Do đó trong phần này chúng ta sẽ bàn đến tiết

điệu RUMBA căn bản và biến điệu thông dụng nhất là BOLERO

Ðiệu RUMBA : Thường viết ở nhịp 4/4 và tay mặt đệm theo lối NHÂN HAI,

nghĩa là sẽ có 8 khảy trong mỗi ô nhịp

Ðệm Rumba hợp âm Am như sau:

Ðếm 1 2 3 4

E----------0-----0----------0-----0------------0-------

B----------1-----1----------1-----1------------1-------

G----------2-----2----------2-----2------------2-------

D------------------------------------- -------------------

A-----0----------------0--------------------------------

E------------------------------------------0-------------

Từ nhịp điệu chính trên đây, ta sẽ có Rumba Lente, Rumba Argentina, Rumba

Moderato v.v... mà chúng sẽ bàn vào một dịp khác

Ðiệu BOLERO : Thường được viết ở nhịp 2/2 (2 phách trong mỗi ô nhịp) và

cũng có 8 khảy trong mỗi ô nhịp.

Ðệm Bolero hợp âm Am như sau:

Ðếm 1 & 2 &

E----------0-----------0--------------0-----------0-------

B----------1-- ---------1--------------1-----------1-------

G----------2-----------2-------- ------2-----------2-------

D------------------------------------------------- ----------

A-----0------------------------0---------------------------

E-- - -----------------------------------------0-------------

BÀI TẬP: Ðệm bài NẮNG CHIỀU của Lê Trọng Nguyễn.

Nghe midi bài này tại link sau đây:

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/nangchieu.mid

Lời bài nhạc và các hợp âm trong bài như sau:

Qua bến(G) nước xưa(Em) lá hoa về(C) chiều ... (D7)

Lạnh lùng(G) mềm đưa(Em) trong nắng lưa(Am) thưa ... (D7)

Khi đến(G) cuối thôn(C) chân bước không(G) hồn ... (G)

Nhớ sao(Am) là nhớ(D7) đến người ngày(D7) thơ ... (D7)

Anh nhớ(G) trước đây(Em) dáng em gầy(C) gầy(D7)

Dịu dàng(G) nhìn anh(Em) đôi mắt long(Am) lanh(D7)

Anh nhớ(G) bước em(C) khi nắng vương(G) thềm ... (G)

Má em(Am) mầu ngà(D7) tóc thề nhẹ(G) bay ... (G)

Nay anh về(Em) qua sân nắng(Em)

chạnh nhớ câu thề(Em) tim tái tê(Am)

chẳng biết bây giờ(D7)

người em gái(D7) duyên ghé về đâu(G) ... (G)

Nay anh về(Em) nương dâu úa(Em)

giọng hát câu hò(Em) thôi hết đưa(Am)

hình bóng yêu kiều(D7)

kề hoa tím(Bm) biết đâu mà tìm(C) ... (D7)

Anh nhớ(G) xót xa(Em) dưới tre lá (C) ngà..... (D7)

Gợn buồn(G) nhìn anh(Em) em nói: "Mến(Am) anh!"... (D7)

Mây lướt(G) thướt trôi(C) khi nắng vương(G) đồi ... (G)

Nhớ em(Am) dịu hiền(D7) nắng chiều ngừng(G) trôi... (G)

Thay vì chỉ đệm 1 cách từ đầu đến cuối nghe ra sẽ rất chán tai, các bạn nên

luôn tìm cách biến đổi các nhịp đệm. Chẳng hạn như bài này có thể đệm theo 3 cách sau đây:

1. Dùng cho đoạn A 1 , 4 câu đầu: Ðệm Bolero căn bản, nhưng thay đổi 2 nốt

bass cuối

Ðếm 1 & 2 &

E----------3-----------3--------------3------------3-------

B----------0- ----------0--------------1------------1-------

G----------0-----------0------ --------2------------2-------

D-------------------------------0-------------- -------------

A----------------------------------------------1------------

E-----2-----------------------------------------------------

2. Dùng cho đoạn A 2 , 4 câu tiếp theo và 4 câu cuối bài: Ðệm theo lối đánh

trải:

Ðếm 1 & 2 &

E-----------------3-------------------------------------------

B--------- ----0----------0--------------------0--------------

G---------0-------------- -------0--------------------0-------

D--------------------------------------- 0--------------------

A------------------------------------------------------ -------

E-----2-------------------------------------------------------

3. Dùng cho đoạn điệp khúc: Ðệm theo lối chỉ dùng ngón cái

Ðếm 1 2 3 4

^ V V ^ V

E-------------------3------3-------------3-----3------3-------

B--------- ------0----------0-------------0-----0------0-------

G-------------0--------- ---0-------------0-----0------0-------

D-----------0------------------------- -------------------------- A---------1--------------------------------------- --------------

E-----2------------------------------------------------------- -

Ðiểm quan trọng nhất ở đây là dấu “ V “ . Bạn đánh dấu V này bằng cách dùng

ngón cái khảy ngược từ dưới lên trên ( từ dây 1 đến dây 6)

Nghe midi phần đệm bài Nắng Chiều :

http://hanvota.com/nhac/guitar/dem/bolero.mid

Ðể dạo đàn thì bạn có thể dùng câu cuối hoặc dạo chuỗi hợp âm căn bản