Thực hiện: GV Phan Danh Hiếu
Đơn vị: TH, THCS & THPT Bùi Thị Xuân

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ:
I. Lý do chọn đề tài
Giáo viên chủ nhiệm là một người làm quản lý giáo dục dưới sự chỉ đạo của Hiệu trưởng, là người chịu trách nhiệm về sự tiến bộ của học trò về học tập và rèn luyện nhân cách, phẩm chất đạo đức. Học trò có tiến bộ hay không, lớp có ngoan hay không ? Ngoài trách nhiệm của giáo viên bộ môn ra thì trách nhiệm của người Giáo viên chủ nhiệm có thể nói là quan trọng nhất.
Có nhiều người quan niệm rằng: giáo viên chủ nhiệm phải là người dạy các môn chính và phải là người có năng lực chuyên môn thật giỏi thì mới có sức thuyết phục học sinh. Xin thưa, đây là một quan niệm sai lầm bởi giáo viên có năng lực chuyên môn tốt chưa chắc đã là người có khả năng chủ nhiệm tốt. Ngược lại, có giáo viên chỉ dạy các môn phụ như: Công dân, Thể dục, Công nghệ... nhưng sự chinh phục và dạy dỗ học trò của chính những giáo viên đó luôn luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ.
Chủ nhiệm là một nghệ thuật – nghệ thuật quản lý và nghệ thuật giáo dục. Mà đã là nghệ thuật thì chẳng dễ chút nào. Vẫn còn có những giáo viên đã hơn hai mươi năm kinh qua công tác chủ nhiệm nhưng có lúc lại bất lực trước một cậu học trò cá biệt. Có lúc lại thiếu kiềm chế trước một học trò nhiều lần không thuộc bài. Hay mấy năm gần đây các trang mạng và báo chí đang lên án tình trạng Bạo lực học đường gây nhức nhối cho toàn xã hội. Tất cả đều đổ lỗi cho giáo dục. Và rồi cuối cùng thì cũng là giáo viên chủ nhiệm chịu trách nhiệm đầu tiên. Xã hội càng hiện đại thì những giá trị cổ truyền càng ngày càng mai một. Nguy hiểm nhất là nó đang làm băng hoại đi đạo đức của một bộ phận giới trẻ trong đó có những học sinh đang ngồi trên ghế nhà trường. Như vậy, đâu đó vẫn còn có những vấn đề nan giải mà không phải ai cũng giải quyết được một cách thành công.
Sau gần 7 năm làm công tác chủ nhiệm, qua thực tế công việc và qua học tập kinh nghiệm đồng nghiệp tôi xin đưa ra một số vấn đề thường gặp trong công tác quản lý mà bất kỳ giáo viên nào cũng trải qua. Đó là những công tác như: Làm thế nào để học sinh nể phục, kính trọng và tin yêu vào Giáo viên chủ nhiệm? Làm sao cảm hóa được học sinh cá biệt, học sinh chưa ngoan? Làm sao hạn chế được việc học sinh nghỉ học, đi trễ ? Làm sao để học sinh yếu kém có cơ hội tiến bộ? Tổ chức cán sự lớp, cán bộ Đoàn thế nào là hiệu quả?...
PHẦN II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ:
1. Làm thế nào để học sinh nể phục, kính trọng và tin yêu vào Giáo viên chủ nhiệm?
Mỗi thầy, cô đều phải là một tấm gương sáng cho học sinh noi theo. Nhưng đối với giáo viên chủ nhiệm (GVCN), yêu cầu đó được đặt ra với mức độ cao hơn, toàn diện hơn. Không những phải tạo được sự ngưỡng mộ ở các em, GVCN còn là nơi để các em chia sẻ những buồn vui, một chỗ dựa tinh thần vững vàng cho các em trong cuộc sống.
Yêu cầu về phẩm chất
GVCN cần có một nhận thức đúng đắn và sâu sắc về vị trí, yêu cầu đối với chính bản thân mình và công việc. Không chỉ trang bị cho mình những kiến thức cần thiết cho việc giảng dạy, những vốn sống sâu sắc về con người, cuộc đời... người GVCN còn cần phải rèn luyện cho chính mình đạt những phẩm chất đạo đức có tính chuẩn mực để trên cơ sở đó, mới có thể nhắc nhở, uốn nắn học sinh. Từ hành vi, ngôn ngữ, cách cư xử, cách suy nghĩ, đánh giá những sự việc trong cuộc sống, những thói quen trong sinh hoạt... tất cả luôn cần được người GVCN tự xem xét, điều chỉnh để có thể không ngừng hoàn thiện mình trong mắt học trò. Đơn giản một sự việc là, khó có thể yêu cầu các em gọn gàng, ngăn nắp, sống đẹp nếu bản thân người GVCN chưa là một "hình mẫu" đối với các em.
Cần nhận thức rõ, giáo dục một con người là một quá trình không có điểm cuối cùng. Đó là công việc kéo dài cả một đời người chứ không phải là chuyện của ngày một, ngày hai. Vì thế, người GVCN không bao giờ được chủ quan, nóng vội. Một câu nói vô tình, một trách phạt nôn nóng, một hành xử thiếu cân nhắc đôi khi gây tổn thương và – biết đâu đó – các em sẽ mang theo vết thương kia thành một ám ảnh khôn nguôi!... Trước mọi sai lầm, vi phạm của học sinh GVCN cần hết sức bình tĩnh, bao dung và độ lượng để xem xét, giải quyết, xử lý vấn đề, trên hết là phải CÔNG BẰNG.
Một sự định hướng đúng đắn sẽ giúp các em hình thành tính cách của mình mai này, là điều hết sức quan trọng khi các em còn ngồi trên ghế nhà trường. Không chỉ truyền đạt kiến thức trong học tập, các em cần được trao đổi mọi điều về chính bản thân, về những gì chân – thiện – mỹ trong cuộc sống. Muốn thành công giáo viên chủ nhiệm cần có cái "Tâm" . Không có một tấm lòng, mọi công việc sẽ chỉ là hình thức. Và như vậy, yêu thương chăm sóc các em không chỉ là mệnh lệnh mà còn là một nhu cầu không thể thiếu của trái tim người thầy.
2. Tổ chức cán sự lớp, cán bộ Đoàn thế nào là hiệu quả?
· Thông thường mọi GVCN thường lấy cán bộ lớp thông qua điểm số. Thấy em nào điểm cao thì chọn lựa rồi sắp xếp chức vụ. Có giáo viên thì nhờ GVBM giới thiệu. Bản thân tôi thì có cách lựa chọn riêng. Cán bộ lớp chưa cần phải là nguời học giỏi, có thể chỉ cần TB khá trở lên Khá nhưng phải thực sự là những học sinh có phẩm chất đạo đức nhân cách tốt. Vào đầu năm học, đừng nên nóng vội bầu chọn cán sự, nên để một thời gian ngắn theo dõi và đánh giá năng lực học sinh rồi mới có sự cân nhắc, chọn lựa.
· Tập cho các em có tính khách quan, công bằng, trung thực trong báo cáo, không soi mói bạn bè, không tố cáo bạn bè để "ăn điểm" của giáo viên chủ nhiệm. Khi GV vắng mặt thì các em có thể quản được lớp.
· Công việc của Lớp trưởng: Bao quát công việc chung của lớp, theo dõi tình hình chung của lớp và theo dõi hoạt động học tập trong tuần từ các tổ trưởng để tham mưu với GVCN kịp thời xử lý, giám sát việc thực hiện nhiệm vụ của các cán sự lớp, kiểm tra cơ sở vật chất của lớp, giám sát tổ trực nhật làm vệ sinh, tắt đèn quạt, đóng cửa sổ khi ra khỏi phòng học.
· Lớp phó:
+ Ghi nhận những bạn thuộc bài, không thuộc bài, không soạn bài, không làm bài tập hoặc làm việc riêng báo cáo cho GVCN vào từng buổi học để kịp thời xử lí.
+ Tổng hợp những bạn có điểm số yếu kém của lớp báo cho GVCN vào đầu tháng.
+ Tổ chức truy bài theo phân công của GVCN.
· Tổ trưởng
Điều hành công việc chung, theo dõi, đôn đốc các hoạt động hằng ngày của tổ về việc thực hiện nội quy, học tập, theo dõi, điều hành công việc thuộc về : vệ sinh môi trường...theo dõi các tập vở của tổ trong 15 phút đầu giờ.
3. Làm sao cảm hóa được học sinh cá biệt, học sinh chưa ngoan?
Đối với học sinh cá biệt: Giáo viên cần tìm hiểu từng hoàn cảnh, nguyên nhân để có cách giải quyết phù hợp. Tuyệt đối không được nóng vội, không vì thành kiến dẫn đến những hậu quả đáng tiếc. Tạo điều kiện để các em trình bày suy nghĩ của mình, giúp các em giãi bày tâm sự, từ đó từng bước giúp các em hòa nhập cùng tập thể. Chính sự thân thiện, gần gũi, thái độ quan tâm của thầy cô sẽ là động lực lớn cho các em có được niềm tin.
Vừa DẠY vừa DỖ: Đừng nghĩ học sinh cá biệt, bộ mặt lúc nào cũng bất cần đời là có "trái tim sắt đá". Nếu nhìn bằng đôi mắt yêu thương, ta sẽ thấy núp dưới vẻ mặt lạnh lùng, vô cảm là sự hụt hẫng tình thương. Phải là những thầy cô giáo chủ nhiệm giàu kinh nghiệm, có cách đối nhân xử thế bao dung, vị tha, kiên nhẫn mới đem đến cho các em hơi ấm của tình người, để các em biết sự ngỗ nghịch của mình là một sai lầm lớn. Vừa giáo dục các em nhưng lại vừa đóng vai bậc làm cha làm mẹ, làm chị làm anh để "dỗ dành", chắc chắn các em sẽ thay đổi, hoặc ít ra cũng nhận thức được những sai sót của mình.
Kiên trì tạo niềm tin: Để điều hành được học sinh "cá biệt", người thầy phải sắm đủ các vai. Khi thì nhà mô phạm nghiêm khắc, lúc lại là cái vai cho các em gục đầu vào. Khi thì nhà tâm lý, lúc lại là bác sĩ trị liệu, khi thì ông trọng tài, lúc khác lại là người cố vấn... Cứ như thế, kiên trì cho đến khi các em tự nhận ra tại sao mình phải thay đổi.
Biết chấp nhận và yêu thương: (Theo Vietnamnet.vn) Frank McCourt, một thầy giáo người Mỹ (được phong tặng danh hiệu Nhà giáo của năm), trong hồi ức "Người thầy" đã kể: Trường hướng nghiệp nơi thầy dạy được xem là "bãi rác" cho những học sinh không đủ trình độ vào trường trung học bình thường. Ngày nhận lớp cũng là ngày thầy đứng quan sát chúng quậy phá, la ó... đủ kiểu. Cao điểm là lấy bánh mì ném nhau và một học sinh lên tiếng: "Để xem tay thầy giáo mới này sẽ làm gì?".
Frank McCourt nói ông cố nghĩ về những kiến thức được học ở Trường ĐH Sư phạm New York để tìm cách đối phó. Tiếc là chỉ có những triết lý giáo dục, các mệnh lệnh đạo đức và luân lý, mà không có cách giải quyết tình huống... "ném bánh mì". Cuối cùng, ông quyết định... ăn chiếc bánh. Ông viết: "Đó là hành xử đầu tiên của tôi trong lớp. Cái miệng đầy bánh của tôi thu hút sự chú ý của cả lớp. Chúng trố mắt nhìn tôi đầy nét thán phục... Tôi nghĩ, tôi đã nắm được chúng trong tay...".
Trái tim nhân ái: Với học sinh cá biệt, giáo viên không nên xử phạt cứng nhắc, càng không nên dùng những lời lẽ nặng nề, xúc phạm mà nên dùng thái độ ân cần, quan tâm, tạo cho các em có một cảm giác an toàn, tin tưởng. Cũng đừng nói nhiều, vì nói nhiều đâm ra nhàm chán, hãy thể hiện bằng hành động yêu thương.
Với một học sinh lười, một học sinh cá biệt... chúng ta không nên ảo tưởng là các em sẽ tiến bộ ngay sau vài lần nhắc nhở hay xử phạt của GVCN. Có khi, các em vẫn tiếp tục lười, tiếp tục phạm lỗi lầm với mức độ liên tục hơn, nghiêm trọng hơn – như một cách thách thức, một cách khẳng định mình với bạn bè, với thầy cô, với mọi người. Chính ở những khoảnh khắc này, người GVCN cần thể hiện rõ bản lĩnh và năng lực sư phạm – trong đó – có cả năng lực "chịu đựng" của mình. Chịu đựng những vi phạm cố tình, những thách thức nông nổi và chịu đựng cả những nỗi bực bội, tức giận đang phải dồn nén trong người. Cần tạo được ở các em, trước hết là sự tôn trọng và sau đó là một sự gần gũi, cảm thông.
4. Làm sao hạn chế được việc học sinh nghỉ học, đi trễ?
· Học sinh nghỉ học thường có những nguyên nhân sau:
– Ốm đau.
– Lười học, bài vở nhiều, biết hôm nay GV khảo bài nên giả vờ đau ốm rồi nghỉ học.
– Trốn học đi chơi, la cà hàng quán.
Hậu quả: Mất bài học, không tiếp thu được kiến thức, bài kiểm tra điểm kém.
· Biện pháp khắc phục
Đây là một vấn đề nan giải không thể giải quyết nhanh chóng mà cần phải có thời gian:
– Về phía GVCN:
Cần có tác phong làm việc "đi sớm về trễ", chuyên cần dạy học, không đi trễ không nghỉ dạy. Lúc nào cũng có mặt sớm nhất ở lớp. Tác phong này của người GV cộng với công tác giáo dục của GV chắc chắn sẽ làm thay đổi suy nghĩ của học trò.
Thứ hai, sử dụng chiến thuật "Mưa dầm thấm đất", luôn luôn nhắc nhở và giáo dục các em đi học chuyên cần (Ngày nào cũng nhắc các em vào cuối buổi học). Chỉ cho các em thấy hậu quả hết sức nguy hiểm do việc nghỉ học bừa bãi mang lại như: Hạnh kiểm, học lực giảm sút và cuối cùng là lưu ban hoặc lớp 12 thì bị cấm thi Tốt nghiệp.
Thứ ba, "ám thị" việc nghỉ học là do sự lười biếng của bản thân từ đó quy kết trách nhiệm và "trọng tội" cho những học sinh nào nghỉ học đều thuộc hạng học sinh trên. Điều này đánh mạnh vào tim đen của một số học sinh, chạm vào lòng tự trọng... chắc chắn sẽ bớt nghỉ học đi nhiều.
Liên kết chặt chẽ với phụ huynh. Thấy học sinh chưa tới lớp đúng giờ quy định lập tức điện thoại về nhà thông báo việc học sinh chưa tới lớp. Đồng thời phối hợp phụ huynh kịp thời răn đe, giáo dục.
Nếu có học sinh nghỉ học GV cần gặp gỡ học sinh nghỉ học để tìm hiểu nguyên nhân và nhắc nhở các em đi học đầy đủ.
– Về phía cán bộ lớp và các thành viên của Tổ: Nếu thấy bạn mình nghỉ học thì cùng nhau đến nhà hỏi thăm để biết nguyên nhân, khuyên răn bạn, nếu cần thiết thì báo với PH.
5. Làm sao để học sinh yếu kém có cơ hội tiến bộ
Ông Lê Minh Hoàng, Giám đốc Sở GD-ĐT Đồng Nai cho rằng: "Vai trò của giáo viên chủ nhiệm lớp có ý nghĩa rất quan trọng đối với việc vực dậy học sinh yếu, kém, bởi đây là đội ngũ theo dõi, nắm sát hoàn cảnh, năng lực của học sinh nhất. Giáo viên chủ nhiệm cũng là cầu nối với phụ huynh học sinh nên nâng cao trách nhiệm của giáo viên chủ nhiệm đối với học sinh yếu, kém sẽ là giải pháp quan trọng giúp giảm bớt tình trạng học sinh bỏ học".
Các biện pháp phụ đạo học sinh yếu kém:
Trước tiên, Giáo viên chủ nhiệm trao đổi với chính học sinh đó để tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến sự yếu kém của học sinh, đồng thời hỏi bạn bè của học sinh đó về hoàn cảnh gia đình và sinh hoạt của học sinh. Từ đó giáo viên tìm hiểu được nguyên nhân và thường xuyên gần gũi, khuyên nhủ học sinh về thái độ học tập. Bên cạnh đó, giáo viên trao đổi với gia đình, phối hợp với gia đình giáo dục ý thức của học sinh, khuyên nhủ gia đình không nên quá gò ép học sinh mà từ từ hướng dẫn học sinh học tập, thường xuyên gần gũi giúp đỡ em để em thấy được sự quan tâm của gia đình mà phấn đấu.
Kèm cặp học sinh yếu kém:
– Ngay từ đầu năm, giáo viên phải lập danh sách học sinh yếu kém của lớp mình để nắm rõ các đối tượng học sinh, lập danh sách học sinh yếu kém và chú ý quan tâm đặc biệt đến những học sinh này trong mỗi tiết học như thường xuyên gọi các em đó lên trả lời, khen ngợi khi các em trả lời đúng...
– Cho học sinh khá ngồi cùng bàn để kèm cặp và báo lại kết quả cho GVCN.
6. Một số biện pháp giáo dục khác!
– Kết hợp chặt chẽ với GV bộ môn.
– Kết hợp chặt chẽ với Phụ huynh học sinh.
– Dùng tình yêu thương để chinh phục học trò.
– Cho các em cơ hội tiến bộ.
PHẦN III. KẾT LUẬN:
Trên đây là những kinh nghiệm nhỏ đã được đúc rút từ những năm làm công tác chủ nhiệm. Tôi đã áp dụng và đạt được những thành công không nhỏ. Chung quy lại, Giáo dục học sinh là một công việc khó đòi hỏi sự kiên trì và nhẫn nại. Phương pháp chỉ là sự hỗ trợ nhỏ, vốn sống của người giáo viên và xuất phát từ tình hình thực tế công việc chính là điều làm nên sự thành công của người giáo viên chủ nhiệm. Hãy dùng tình yêu thương và trách nhiệm, dùng cái TÂM của mình vào công việc chắc chắn chúng ta sẽ THÀNH CÔNG.